WEEKENDBIJLAGE
SENIOREN en hun gadgets LEES
52
ELINE DE MUNCK in Sterren op de dansvloer LEES
55
WEEKEND Biersommelier Sofie Vanrafelghem organiseert eerste ‘Vrouwen en Bier’-dag
Bier en vrouwen: het is een wat ongewone combinatie. Niet zo voor Sofie Vanrafelghem (30), die een diploma van biersommelier op zak heeft en ook zelf in de brouwketel roert. Op de ‘Vrouwen en Bier’dag die ze binnenkort organiseert, zijn mannen niet toegelaten. «Wij hebben meer smaakpapillen.» LEENTJE DE LEEUW
«Vrouwen kunnen beter proeven dan mannen» LEES
50 EN 51
goedweekend@hln.be
weekend 3 en 4 november 2012
50
VERVOLG
weekend 3 en 4 november 2012
49
«Bier wordt nog te vaak in ‘bokalen’ geserveerd»
m
Met een stralende glimlach wandelt Sofie Vanrafelghem de Antwerpse biertempel De Groote Witte Arend binnen. Het is duidelijk: deze jongedame bloeit helemaal open als ze het over haar grootste passie kan hebben. «Tot vier jaar geleden was ik een typische Belg die gewoon biertjes dronk op café.»
«Ik kon vroeger al enorm genieten van bier, maar gaf toch de voorkeur gaf aan wijn, zeker op restaurant. Toen Bruno, de auteur van 100 x Straffe Cafés me voorstelde om een boek te schrijven over straffe streekbieren, zag ik dat meteen zitten. Want een trappistje of zo: dat lustte ik wel... Pas op: ik kwam van ver, hoor. De bieren die ik toen kende, kon ik op één hand tellen. Toen bleek dat ons land ongeveer 140 brouwerijen en duizend streekbieren rijk is, verslikte ik me dus wel even. Maar ik heb me er met plezier in verdiept en ontdekte een wereld aan smaken en aroma’s die ruimschoots die van de wijnen overtreft.
Al kan ik nog steeds genieten van een goed glas wijn.» «Ik ben begonnen met de brouwersopleiding in brouwerij Alvinne, ik was toen de enige vrouw. In het begin keek men wel even raar op, maar over het algemeen reageerde iedereen enthousiast. Ondertussen ben ik zelf docente ‘algemene bierkennis’ aan de avondopleiding tot zytholoog aan het CVO Panta Rhei in Gent. In principe kan iedereen die opleiding volgen, maar het zijn vooral horecamensen en bierliefhebbers aan wie ik drie uur per week lesgeef», zegt Sofie.
Bij Orval zal voor het eerst wereldwijd een trappistbier door een vrouw worden gemaakt
Brouwen in de keuken «Na mijn brouwersopleiding had ik de smaak echt wel te pakken. Met de hulp van mijn vriend ben ik zelf beginnen te brouwen. In onze keuken, echt plezant. Net als bij het koken ga je goochelen met aroma’s en smaken. Het eerste bier dat uit die experimenten ontstond, was Vurige Fie. Daarvan brouwde ik twintig liter. Gewoon thuis. Het was meteen een schot in de roos: een sterk, hoppig bier met een stevige body van 8,5 procent: een dame met pit, dus. Al doende leerde ik en ondertussen heb ik in de brouwerij van Alvinne, samen met enkele vriendinnen, het Eva-bier gebrouwen. Een fris en blond biertje, perfect op maat van vrouwen. En in plaats van twintig liter hebben we nu tweeduizend liter gebotteld.» Sofie heeft niet alleen de knepen van het brouwersvak geleerd, ze stelde ook vast dat vrouwen en bier al veel langer een hecht paar vormen. «Twee vrouwelijke professoren uit Oxford hebben zich toegelegd op de geschiedenis van vrouwen en bier. Uit hun research blijken die twee al sinds
Mesopotamië (5000 voor Christus, red.) nauw verbonden zijn. Het eerste bier werd gemaakt van geweekt brood en alleen priesteressen mochten het brouwen. De heilige drank had zelfs een eigen godin: Ninkasi. De priesteressen waren lange tijd ook de enigen die bier mochten drinken. Ook in de middeleeuwen waren vrouwen, naast monniken, de enigen die zich bezig hielden met brouwen. In die tijd moesten vrouwen er niet alleen voor zorgen dat er eten op tafel stond, maar ook de drank was hun verantwoordelijkheid. Aangezien het water toen verre van drinkbaar was, brouwden ze bier. In het Engels bestond tot ongeveer 1600 zelfs geen mannelijk equivalent voor het vrouwelijke ‘brewster’. Tot aan het einde van de middeleeuwen werd er echt neergekeken op de brouwsters, hun reputatie stond zo ongeveer gelijk met die van de prostituees. Tot de mannen doorhadden dat er geld mee te verdienen viel en ze geen middel ongebruikt lieten om hun vrouwelijke concurrenten de das om te doen. Sommige vrouwen, wiens bier beter was, werden toen door jaloerse brouwers zelfs als ‘bierheks’ bestempeld, met alle gevolgen vandien. Toch bleven de vrouwen brouwen. En gelukkig maar!»
Elegant drinken
FAN VAN VELDRIJDEN?
STEL JOUW IDEALE VELDRITPLOEG SAMEN & WIN
Dat veel vrouwen niet meteen gewonnen zijn voor bier, heeft volgens Sofie te maken met de manier waarop het gerstennat geserveerd wordt. «Ik hoor wel vaker van vrouwen dat ze wel graag bier drinken, maar niet uit de ‘bokaal’ waarin het nog al te vaak wordt geserveerd. Zelf gebruik ik wijn- of champagneglazen tijdens mijn sessies met vrouwen. Ik ben ervan overtuigd dat veel meer vrouwen bier zouden drinken wanneer het in kleinere, elegante glaasjes zou worden geschonken.» Bij de brouwerij Duvel Moortgat lijken ze naar Sofie te hebben geluisterd. Afgelopen week brachten ze de Duvel Apero-box uit, waarin je vier leistenen aperitiefbordjes én een receptenboekje van de Zweedse chefkok Christer Elfving vindt. Met de suggestie om één flesje Duvel te verdelen over twee aperitiefglaasjes wordt duidelijk op een vrouwelijk publiek gemikt.
17 november Vrouwen en Bier-dag
WWW.GOUDENCROSS.BE
Sofie organiseert op 17 november in brouwerij Alvinne in Moen (Zwevegem) een ‘Vrouwen en Bier’-dag.Op het programma ondermeer een sessie ‘Bier en chocolade’ met chocolatier Kristof Bastiaens en brouwer Anne-Cathérine Dilewyns, ‘Culinair met bier’ met chef-kok Achim Vandenbussche van bierrestaurant Den Dyver, ‘Biercocktails’ met cocktailmeester Andy De Mulder, ‘Sterke vrouwen uit de bierwereld’ en een workshop brouwen met demonstratie ter plekke. Ook het Eva-bier van Sofie wordt die dag officieel voorgesteld.Het inschrijvingsgeld bedraagt 10 euro, een glas bier inbegrepen. Mannen zijn niet toegelaten, maar voor hen is er een ‘mannencrèche’, mét bier. Liever je eigen vrouwenbieravond met je vriendinnen, collega’s of vereniging? Mail Sofie (sofie@vrouwenenbier.be) voor meer info. www.vrouwenenbier.be - www.alvinne.be
weekend 3 en 4 november 2012
51
Tot het einde van de middeleeuwen werd op brouwsters neergekeken zoals op prostituees
Onvermijdelijke vraag voor een biersommelier: waar ligt het verschil met wijn proeven? «Wanneer je bier proeft, kijk je - net als bij wijn - ook eerst naar de kleur», aldus Sofie. «Daarna ruiken we aan het bier en ontdekken we de eerste aroma’s. Door even te walsen met het glas komen nog meer aroma’s vrij en kan je een tweede keer ruiken.» Tot dusver dus geen verschil tussen bier en wijn proeven, dus. «Klopt, maar in tegenstelling tot bij wijnproeven, spuwen we het bier niet uit. We slikken het door omdat bitterheid voornamelijk wordt gesmaakt op het einde van de tong. Op het moment dat je slikt, kan je ook even je neus dichtknijpen om nóg meer te smaken. Vrouwen hebben trouwens dertig procent meer smaakpapillen, ze kunnen dus ook veel beter proeven van bier. Ik merk dat ook bij proefsessies en voordrachten: vrouwen herkennen meer aroma’s en smaken.»
Vrouwen weten waarom Om de daad bij het woord te voegen, besluiten we enkele bieren te proeven die door vrouwen worden gebrouwen. Al bij het eerste bier, een Orval, komt Sofie met een primeur van wereldformaat. «In de abdij van Orval zal vanaf begin volgend jaar een vrouw aan de roerstok staan. Zo zal voor het eerst, wereldwijd, een trappistenbier gebrouwen worden door een vrouw. Anne-Françoise Pypaert werkt natuurlijk al langer in de brouwerij, maar het blijft een historisch moment.» Over naar Liefmans Goudenband, een heerlijk biertje met opnieuw een vrouwelijke touch: «Tot op vandaag wordt elke fles Liefmans Goudenband of Liefmans Cuvée-Brut met de hand omwikkeld met papier. De handtekening van Rosa Merckx (zie kaderstuk, red.) op de verpakking is een ode aan de eerste vrouwelijke brouwmeester van België. Ik heb een enorme bewondering voor Rosa: ze is echt een pionier om naar op te kijken. En tot slot is er brouwerij De Ryck uit Herzele: de enige brouwerij die zal overgaan van moeder op dochter. Samen met broer Bram zal Miek het van hun moeder An (achterkleindochter van oprichter Gustaaf De Ryck, red.) overnemen. Hun Arend Tripel won internationaal al tal van medailles. Leuk bij dit biertje zijn ook de zeer fijne, vrouwelijke glaasjes. Ik heb ze nog nooit eerder gezien.»
Eva
Sofie Vanrafelghem met het Eva-bier dat ze samen met vriendinnen brouwde: «Fris, blond en op maat van vrouwen.»
Als primeur heeft Sofie haar eigen kersverse biertje meegenomen. De eerlijkheid gebiedt haar te zeggen dat het eigenlijk iets te vroeg uit de warme kamer is gehaald: pas op 17 november zal het perfect zijn voor consumptie. Maar wat we vandaag proeven, doet ons alvast verlangen.
Rosa Merckx, moeder aller brouwvrouwen
«Van vooroordelen heb ik nooit last gehad» Ze woont nog steeds naast de brouwerij en gaat er geregeld langs, hoewel ze in 1990 stopte als brouwmeesteres. Rosa Merckx (87) is een monument in Oudenaarde en het Belgische brouwerijwereldje.
wanneer de baas op vakantie was, nam ik de roerstok over. Op dat moment was bruin bier nog erg populair in België, maar toen kwam het witte bier en even later de speciale bieren. Ik heb me dan als eerste in ons land gericht op de export: eerst naar Nederland, later ook naar Zweden, de Verenigde Staten en Japan.»
Eerbied «Ik begon bij Liefmans als secretaresse, in 1946, toen er in elk dorp nog een brouwerij was waar meestal de vrouw van de burgemeester aan de roerstok stond. Omdat ik van bij het begin vond dat er echt leven zat in de brouwerij, een ziel, volgde ik het hele proces van nabij. De patron, Paul van Geluwe de Berlaere, riep dan ook geregeld mijn hulp in en zo kreeg ik meer en meer inspraak. Ik vond het bier toen te zuur, het was te veel op oudere mensen gericht terwijl in die periode, na de Tweede Wereldoorlog, ook jongeren en vrouwen op café begonnen te gaan. Het bier moest ronder
en zachter smaken. De toenmalige naam was de ‘IJzerenband’, naar de ijzeren banden rond de biertonnen. Maar omdat een andere brouwerij die naam al gedeponeerd had, moesten de patron en ik op zoek naar een nieuwe naam. Zo is de Liefmans Goudenband geboren.»
Aan de roerstok «In 1972 overleed de patron plots, maar de familie wilde blijven brouwen. Er moest ook rekening worden gehouden met de 72 personeelsleden, die allemaal vreesden voor hun job. Omdat ik toen al vaak brouwde
«Lange tijd heb ik me als enige vrouw in het brouwerswereldje bewogen. Maar van ranzige opmerkingen of vooroordelen heb ik nooit last gehad. Integendeel: in die tijd waren de meeste brouwers van goeden huize en zij hadden eerbied voor het werk dat ik deed. Ik voelde me altijd goed. Tijdens een gebeuren in het Brouwershuis was ook wijlen Koning Boudewijn te gast. Hij vroeg me: ‘Mais, madame, qu’est-ce que vous faites parmi tous ces monsieurs?’ (‘Mevrouw, wat doet u hier tussen al die mannen?’). Ik antwoordde hem: ‘Ce sont tous des seigneurs’, (‘Het zijn allen heren’).»
Rosa Merckx (87) kon tappen én brouwen als de beste. «Als hoofd van Liefmans was ik lange tijd de enige vrouw in het wereldje.»