Singelland drachtster lyceum pws de invloed van het placebo effect stijn faber en iteke steijn havo

De invloed van het placebo-effect op het concentratievermogen van leerlingen Stijn Faber en Iteke Steijn

Inhoudsopgave 1. Samenvatting 2. Inleiding 2.1 Het onderwerp 2.2 Dankbetuiging 2.3 Placebo 2.4 De geschiedenis van het placebo-effect 2.5 De redenen voor het gebruik van placebo’s 2.6 De hypothese 3. Onderzoek 3.1 Het onderzoek 3.2 Materialen 3.3 Methode 4. Resultaten 4.1 Heeft het placebo-effect invloed op het concentratievermogen van de brugklasleerlingen?

4.2 Is er zichtbaar verschil tussen de prestaties op de concentratietest bij de meisjes en de jongens?

4.3 Heeft dyslexie, ADD of ADHD zichtbaar verschil op de uitslagen van de concentratietest?

4.4 Wat is het effect op het concentratievermogen wanneer de brugklasleerlingen weten dat ze placebo’s slikken?

Pagina 3 Pagina 3 Pagina 4 Pagina 4 Pagina 5 Pagina 6 Pagina 6

Pagina 7 Pagina 7 Pagina 8 & 9

Pagina 10 Pagina 11 Pagina 11 Pagina 12

5. Discussie

Pagina 13

6. Conclusie

Pagina 14

7. Bijlagen Bijlage 1 Vragenlijst Bijlage 2 Concentratietest

Pagina 15 Pagina 16

2

De invloed van het placebo-effect op het concentratievermogen van leerlingen Stijn Faber en Iteke Steijn

1. Samenvatting De afgelopen maanden hebben wij onderzoek gedaan naar de invloed van het placebo-effect op het concentratievermogen van leerlingen van de brugklas B1A. Wij hebben dit getest door middel van een zelfgemaakte concentratietest (bijlage 3). De leerlingen moesten in twee minuten zoveel mogelijk cijfercombinaties vinden. Een test onder invloed van een placebo (de leerlingen dachten dat het een pil voor betere concentratie was), twee testen nuchter (nulmetingen) en een test terwijl de leerlingen wisten dat zij een placebo genuttigd hadden. De resultaten van de vier verschillende testen hebben wij met elkaar vergeleken, hieruit werden verschillende conclusies getrokken.

2. Inleiding 2.1 Het onderwerp In november vorig jaar was er een documentaire op NPO 2 over de werking van placebo’s (afbeelding 1). Hierdoor zijn wij voor het eerst in aanraking gekomen met het placebo-effect. We waren erg verrast dat een medicijn zonder werkzame stof wel degelijk effect heeft. Het leek ons dan ook erg interessant om hier zelf ook onderzoek naar te doen. Dit is onze motivatie om via het profielwerkstuk ons hier verder in te verdiepen. Wij zijn gaan nadenken over hoe wij de werking van het placebo-effect het beste kunnen onderzoeken bij leerlingen van het Drachtster Lyceum.

Onze onderzoeksvragen zijn: -

Heeft het placebo-effect invloed op het concentratievermogen van de brugklasleerlingen?

-

Wat is het effect op het concentratievermogen wanneer de brugklasleerlingen weten dat ze placebo’s slikken?

-

Is er zichtbaar verschil tussen de prestaties op de concentratietest bij de meisjes en de jongens?

Heeft dyslexie, ADD of ADHD zichtbaar verschil op de uitslagen van de concentratietest?

Om een goed onderzoek te kunnen maken, hebben we onszelf eerst goed in het onderwerp verdiept door andere onderzoeken en al bekende informatie op te zoeken en ons in te lezen hierover. Zo zijn er door ons vier verschillende concentratietesten ontwikkeld die zijn afgenomen bij de leerlingen.

3

De invloed van het placebo-effect op het concentratievermogen van leerlingen Stijn Faber en Iteke Steijn

2.2 Dankbetuiging Wij hebben de afgelopen maanden verschillende keren experimenten uitgevoerd met de leerlingen van brugklas B1A als proefpersonen. Wij willen bij deze de brugklasleerlingen bedanken.

Daarnaast was het uitvoeren van de experimenten nooit gelukt zonder de hulp van mevrouw Bosveld, die haar brugklas verschillende vrijdagen ter beschikking stelde en altijd meedacht met problemen waar wij tegenaan liepen. Bij deze: dankuwel.

2.3 Placebo Het woord ‘placebo’ is officieel een Latijns woord en betekent ‘ik zal behagen’. Een​ ​placebo is eigenlijk een nep medicijn, dit komt doordat er in dit medicijn geen werkzame stoffen aanwezig zijn. Placebo’s komen voor in allerlei soorten; pillen, injecties, drankjes en er zijn zelfs​ ​ook placebo-operaties. Door placebo’s toe te dienen krijg je het zogeheten “placebo-effect”. Dit kan zowel negatief als positief uitpakken. Als het positief uitpakt kunnen de klachten verminderen of helemaal verdwijnen en als het negatief uitpakt kunnen er juist bijwerkingen ontstaan of worden de klachten versterkt, terwijl er helemaal geen werkzame stoffen in het medicijn dat toegediend is zitten. (Bron 1) Veel onderzoeken met placebo’s hebben al mooie en positieve uitkomsten opgeleverd. Zoals het artikel over de zogenaamde ‘studeerpillen’ (zie bijlage 1). De makers van de pillen, in dit geval studenten, laten je door een officieel lijkende verpakking denken dat het een echt medicijn is. De verpakking en het uiterlijk van het medicijn spelen een hele grote rol in het overtuigen van de gebruiker dat het een echt medicijn is. De gebruikers van de pillen zijn er dus ook van overtuigd dat de pillen ‘iets’ met ze gedaan hebben, zoals één van hen verklaart. De pil heeft een wonderbaarlijke uitkomst gegeven, namelijk dat de studenten zich echt beter konden concentreren en voor hun gevoel een beter geheugen kregen. De resultaten van dit soort onderzoeken hebben ons gemotiveerder om aan de slag te gaan en heeft ons onderzoek nog meer reden gekregen. (Bijlage 1)

4

De invloed van het placebo-effect op het concentratievermogen van leerlingen Stijn Faber en Iteke Steijn

2.4 De geschiedenis van het placebo-effect Het woord placebo komt uit psalm 116: “Placebo domino in regione vivorum”, dit betekent “ik zal de Heer behagen in het land van de levenden”. Dit was in de Middeleeuwen een gebed voor de doden en werd gezongen bij begrafenissen. De mensen die dit zongen werden betiteld als de “placebo’s”.

Geoffrey Chaucer (afbeelding 3), de belangrijkste schrijver uit de Middelengelse literatuur, gebruikte in een van zijn verhalen uit zijn beroemde stuk “The Canterbury Tales” het woord placebo voor het eerst als afzonderlijk woord in betekenis van “nep”. Later werd het aan het medisch woordenboek toegevoegd met de betekenis “volksmedicijn”. (Bron 2 & 3) De Fransman Michel de Montaigne (afbeelding 4) merkte op dat mensen soms al beter werden door alleen naar een medicijn te kijken, maar hier werd nog geen verder onderzoek naar verricht. Ongeveer 350 jaar later werd het artikel “The Powerful Placebo” gepubliceerd door de eerste wetenschapper die hier onderzoek naar deed, Henry Beecher (afbeelding 5).

Het artikel ging over het therapeutische effect wat de placebo kan hebben. Een jaar later werd verder onderzoek uitgevoerd door Leonard Cobb, dit was een Amerikaanse chirurg. Hij testte de placebo’s uit en kwam op een resultaat dat tussen de groep die de placebo’s kregen en de groep die de officiële behandeling er evenveel geneesden. (Bron 2 & 4) Na deze onderzoeken en uitkomsten hebben verschillende wetenschappers en onderzoekers hier werk van gemaakt. Tot op de dag van vandaag wordt er nog veel onderzoek gedaan naar placebo’s, omdat we met placebo’s veel geld kunnen besparen in de maatschappij. Dit zou een geweldige uitkomst zijn voor de toekomst. Wel brengt dit veel discussie met zich mee over de betrouwbaarheid van artsen en over het weten wat er gebeurt​ ​met je lichaam als je onder behandeling bent. (Bron 2)

5

De invloed van het placebo-effect op het concentratievermogen van leerlingen Stijn Faber en Iteke Steijn

2.5 De redenen voor het gebruik van placebo’s De achterliggende gedachte van het placebo gebruik is vooral het terugdringen van het medicijngebruik in de wereld. Er worden de afgelopen jaren erg veel verschillende medicijnen gebruikt, terwijl onderzoekers en artsen ervan overtuigd zijn dat dit overbodig is en veel klachten opgelost kunnen worden door middel van een placebo. Als het zou lukken het medicijngebruik te verminderen door meer placebo’s in te zetten, zal dit financieel enorm veel schelen. Medicijnen zijn duur om te produceren, placebo’s daarentegen zijn een stuk goedkoper, doordat er geen werkzame stoffen in zitten. Hierdoor kunnen we financieel op zorggebied geld besparen en dit bijvoorbeeld besteden aan meer onderzoek naar bepaalde ziekten of medicijnen. (Bron 5) Het gebruik van placebo’s brengt wel discussie met zich mee. Ten eerste kunnen placebobehandelingen de symptonen van een ziekte verminderen, maar nooit het ziekteproces zelf. Er is nooit via een placebobehandeling bijvoorbeeld een tumor gekrompen, een infarct grootte ingenomen of een ontsteking kleiner geworden. (Bron 6) De grootste discussie, betreft de eerlijkheid van de arts. Vroeger mocht een arts gewoon placebo’s voorschrijven, tegenwoordig mag dit niet meer. De apotheker is namelijk verplicht te vermelden wat er in het medicijn zit. Zo zou de patiënt erachter kunnen komen dat er geen werkende middelen in zitten en zou het hele placebo-effect weg zijn. Dit geldt zowel voor pillen als voor andere nep medicijnen, behandelingen of ingrepen. (Bron 6) 2.6 De hypothese Wij verwachten een hogere score op de concentratietest van de leerlingen die een placebo gekregen hebben, ten opzichte van de nulmeting van dezelfde leerlingen. Wij verwachten dat het placebo-effect groot zal zijn bij de brugklasleerlingen, omdat de leerlingen volgens ons erg beïnvloedbaar zijn. Hierdoor zullen ze volgens ons denken dat de placebo een echte pil is voor een betere concentratie.

6

De invloed van het placebo-effect op het concentratievermogen van leerlingen Stijn Faber en Iteke Steijn

3. Onderzoek 3.1 Het onderzoek Het onderzoek gaat over het effect van de placebo op het concentratievermogen van de brugklasleerlingen. Dit hebben we onderzocht door middel van het afnemen van een concentratietest bij de leerlingen van B1A. We hebben vier experimenten gedaan op vier verschillende vrijdagen. De helft van de klas, groep 1, kreeg een placebo bij de eerste test. De andere helft, groep 2, kreeg niets. We hebben getest wanneer leerlingen een placebo hebben gekregen, zonder dat ze weten wat een placebo is, zodat er een nulmeting is gedaan bij de leerlingen en de leerlingen de concentratietest laten maken als ze weten dat ze een placebo hebben gekregen.

3.2 Materialen Bij het onderzoek is gebruik gemaakt van de volgende materialen: - Vitamine C tabletten (Afbeelding 7) - Vragenlijst (Bijlage 2) - Een zelfgemaakte concentratietest (Bijlage 3) - Markeerstiften - Stopwatch - Spiekschot

7

De invloed van het placebo-effect op het concentratievermogen van leerlingen Stijn Faber en Iteke Steijn

3.3 Methode Proef 1: Allereerst is aan de brugklasleerlingen uitgelegd wat een profielwerkstuk inhoudt en verteld dat dit profielwerkstuk over de invloed van een concentratie pil op het concentratievermogen gaat. Er is niks verteld over de placebo’s, anders zou het effect natuurlijk verdwijnen. Daarna is de klas opgesplitst. De ene helft van de klas, groep 1, krijgt een placebo, oftewel een concentratie pil.

We hebben dit een half uur in laten werken. De andere helft van de klas, groep 2, doet de eerste proef zonder placebo, een nulmeting. Ook is er een vragenlijst ingevuld om bepaalde invloeden uit te sluiten. Is er bijvoorbeeld een duidelijk verschil tussen jongens en meisjes, is de hoeveelheid slaap per nacht van invloed of is er sprake van bepaalde bijzonderheid zoals ADHD, ADD of dyslexie. Het nut van het half uur in laten werken van de ‘concentratie pil’ is om de leerlingen het geloofwaardiger te laten lijken dat de pil een echte werking heeft.

Na het inwerken van de pil zijn de leerlingen per tweetal meegenomen om de concentratietest af te nemen. De concentratietest bestaat uit een A4 met allemaal willekeurige getallen, waarin telkens één vaste cijferreeks staat. Deze staat tussen de vele getallen door op een willekeurige plaats, deze getallen met de speciale cijferreeks moeten ze markeren. Elke leerling kreeg twee minuten de tijd om de concentratietest te maken en zoveel mogelijk cijferreeksen eruit te halen.

Het afnemen van de test is in een uiterst stille ruimte uitgevoerd, zodat de leerlingen zich het beste konden concentreren.

Proef 2: De tweede keer bij het uitvoeren van het experiment is precies hetzelfde gedaan als bij het uitvoeren van het eerste experiment. De klas is weer opgesplitst in dezelfde groepen als bij experiment één, alleen nu heeft de andere helft van de groep een placebo, in hun ogen een concentratie pil, gekregen. Ook nu heeft de placebopil weer een half uur ingewerkt om de geloofwaardigheid van de pil te laten toenemen. Tijdens deze tijd hebben ze weer de vragenlijst opnieuw ingevuld. Bij dit tweede experiment zijn de leerlingen per viertal meegenomen om de concentratietest af te nemen. Dit keer is een nieuwe soortgelijke concentratietest gemaakt, alleen met een nieuwe cijferreeks erin die ze moeten zoeken. Net als bij het eerste experiment hebben de leerlingen weer twee minuten de tijd gekregen om zoveel mogelijk cijferreeksen eruit te halen.

Het afnemen van de test is weer in dezelfde ruimte als het eerste experiment, zodat de invloeden van de drukte en het lokaal uitgesloten kunnen worden.

8

De invloed van het placebo-effect op het concentratievermogen van leerlingen Stijn Faber en Iteke Steijn

Proef 3: Bij het uitvoeren van experiment drie is de de nulmeting (​geen medicijn) van de gehele klas bepaald. Er was deze keer geen inwerktijd nodig voor de placebo’s, omdat dit bij deze proef niet van toepassing was. Eerst hebben de leerlingen opnieuw de vragenlijst ingevuld. De leerlingen zijn weer per viertal meegenomen om de concentratietest af te leggen. Er is een soortgelijke concentratietest gemaakt, maar de cijfercombinatie die gevonden moest worden was weer aangepast. De leerlingen kregen weer twee minuten de tijd om zoveel mogelijk cijferreeksen te vinden in de getallen massa. Het afnemen van de test heeft net zoals bij experimenten één en twee weer in dezelfde ruimte plaats gevonden.

Proef 4: Ten slotte is experiment vier uitgevoerd, dit was het onthullende experiment. Eerst hebben alle leerlingen een placebo genuttigd en de vragenlijst weer ingevuld. Hierna is de klas verteld dat ze al die tijd vitamine C pillen, ofwel een placebo, hebben gehad in plaats van een concentratie pil wat ze verwacht hadden. Deze proef is uitgevoerd om de invloed van de placebo te bepalen als de leerlingen weten dat ze een placebo hebben gekregen. Dit is gedaan door eerst een les te geven over wat een placebo nou eigenlijk is en wat het inhoudt. Ook is verteld over andere experimenten met placebo’s​, ​waarom dit nou eigenlijk zo’n groot onderwerp is en waarom placebo’s belangrijk zijn in de samenleving. Daarna is een documentaire vertoond over eerdere onderzoeken over het placebo-effect. Ondertussen zijn de leerlingen weer per viertal meegenomen om de concentratietest af te leggen. Ook dit keer ​i​s er weer een nieuwe concentratietest voor ze gemaakt met een nieuwe cijferreeks erin. De concentratietest is weer in twee minuten afgelegd in dezelfde ruimte. Na afloop is het onderwerp gezamenlijk in de klas afgesloten, door de documentaire nog na te bespreken en vragen van de leerlingen te beantwoorden.

9

De invloed van het placebo-effect op het concentratievermogen van leerlingen Stijn Faber en Iteke Steijn

4. Resultaten 4.1 Heeft het placebo-effect invloed op het concentratievermogen van de brugklasleerlingen?

In de hypothese vertelden wij dat onze verwachtingen waren dat de brugklasleerlingen beter presteerden onder invloed van een placebo. Dit is echter niet het geval, in vrijwel alle situaties presteerden de leerlingen zelfs hoger zonder dat ze een placebo genuttigd hadden. In grafiek 1 is het gemiddeld aantal gevonden cijfercombinaties te zien, zowel onder invloed van een placebo als nuchter. Hierbij zijn de gemiddelden van de testen 1 en 2 gebruikt.

Als er alleen naar de resultaten van de twee losse groepen wordt gekeken, lijkt het net alsof er bij groep 2 wel degelijk sprake is van het placebo-effect (zie grafiek 2). In de afbeelding is te zien dat bij test 2, waarbij groep 2 onder invloed van een placebo is. Het gemiddeld aantal gevonden combinaties hoger ligt dan bij zowel test 1 als test 3. Als deze uitkomst het placebo-effect zou weergeven, zou de groep die geen placebo genuttigd heeft een lager gemiddelde scoren. Dit is echter niet het geval (zie grafiek 3). Gemiddelden bij test 2 zijn veel hoger dan bij de andere testen.

10

De invloed van het placebo-effect op het concentratievermogen van leerlingen Stijn Faber en Iteke Steijn

4.2 Is er zichtbaar verschil tussen de prestaties op de concentratietest bij de meisjes en de jongens?

De meisjes presteren gemiddeld elke keer beter dan de jongens. In de grafiek hieronder zijn de verschillen te zien tussen de gemiddeld aantal gevonden combinaties meisjes en de jongens van de (zie grafiek 4). Ten opzichte van het gemiddelde van alle jongens van B1A, vinden de meisjes gemiddeld 0,4 meer combinaties dan de jongens.

4.3 Heeft dyslexie, ADD of ADHD zichtbaar verschil op de uitslagen van de concentratietest?

In de klas B1A zit een persoon met dyslexie (meisje) en een persoon met de diagnose ADHD (jongen). Als het aantal gevonden combinaties van deze personen wordt vergeleken met het gemiddelde van het geslacht waar diegene bij hoort. Komen de uitslagen nauw overeen.

Gemiddeld (over alle testen) heeft het dyslectische meisje 7,5 cijfercombinaties gevonden per test. Het gemiddelde van alle meisjes uit de klas is 7,45 gevonden cijfercombinaties per test. Dus het dyslectische meisje beĂŻnvloedt het gemiddelde van alle meisjes samen uit haar klas vrijwel niet.

De jongen waarbij ADHD is geconstateerd vindt gemiddeld (over alle testen) 7,75 cijfercombinaties. Het aantal gemiddeld gevonden cijfercombinaties bij de overige jongens uit de klas is 6,85. Dus de jongen waarbij ADHD is geconstateerd beĂŻnvloedt het gemiddelde van alle jongens samen uit zijn klas wel, hij zit boven het gemiddelde bij de concentratietesten.

11

De invloed van het placebo-effect op het concentratievermogen van leerlingen Stijn Faber en Iteke Steijn

4.4 Wat is het effect op het concentratievermogen wanneer de brugklasleerlingen weten dat ze placebo’s slikken?

Nadat de brugklasleerlingen verteld was dat zij bij het experiment in plaats van een concentratie pil een vitamine C pil hadden geslikt, waren zij erg verrast. In de grafiek 5 zie je dat bij test 4 (​bewust van placebo) het gemiddeld aantal gevonden cijfercombinaties hoger ligt dan de gemiddelden bij de testen 1 en 3. De waardes boven de staven zijn de gemiddelden per gehele groep. Bij test 1 zijn de eerste drie staven van links onder invloed van een placebo, de andere drie nuchter. Bij test 2 is dit andersom.

12

De invloed van het placebo-effect op het concentratievermogen van leerlingen Stijn Faber en Iteke Steijn

5. Discussie ●

Is er een verklaring dat de uitkomsten bij test 2 gemiddeld hoger liggen dan bij de overige testen?

Zoals te zien is in de grafieken bij de resultaten, is het aantal gemiddeld gevonden combinaties bij test 2 veel hoger dan bij de andere testen. Dit kan meerdere oorzaken hebben.

- De brugklasleerlingen begrepen bij test 1 de opdracht nog niet helemaal.

Om te controleren of de leerlingen bij test 1 de concentratietest nog niet helemaal begrepen, is ervoor gekozen om de leerlingen een extra nulmeting te laten afleggen (test 3). Het gemiddeld aantal gevonden cijfercombinaties was bij test 3 iets hoger dan bij test 1, maar veel lager dan het gemiddeld aantal gevonden cijfercombinaties bij test 2. Dus het hoge gemiddeld aantal gevonden cijfercombinaties bij test 2 heeft een andere oorzaak.

- Test 2 is makkelijker dan de andere testen.

Om te controleren of test 2 makkelijker is dan de andere testen, hebben meerdere vrijwilligers alle testen gemaakt. Alle vrijwilligers vonden meer cijfercombinaties bij test 2 dan bij de de testen 1, 3 en 4. Dus test 2 is makkelijker dan de andere testen. Dit verklaart dus ook het grote verschil in het gemiddeld aantal gevonden cijfercombinaties. ● Wordt test 4 dan ook als makkelijker ervaren?

Omdat de leerlingen bij test 4 gemiddeld ook meer cijfercombinaties hebben gevonden in vergelijking met de testen 1 en 3, kan het zijn dat test 4 ook als gemakkelijker wordt ervaren.

Om dit te controleren wordt er weer gekeken naar de resultaten van de vrijwilligers (vorige alinea genoemd). De vrijwilligers vonden bij test 4 gemiddeld één meer cijfercombinatie in vergelijking met het gemiddelde van de testen 1 en 3. Het verschil tussen test 4 en de testen 1 en 3 is bij de resultaten groter dan één. Hieruit is te concluderen dat bij test 4 het aantal gemiddelde cijfercombinaties hoger ligt, zonder dat de toets als veel makkelijker wordt ervaren. Bij test 4 is er dan waarschijnlijk toch sprake van een placebo-effect terwijl de leerlingen weten dat ze een placebo hebben geslikt. De oorzaak van het placebo-effect is waarschijnlijk dat bij test 4 de leerlingen veel meer aandacht hebben gekregen.

13

De invloed van het placebo-effect op het concentratievermogen van leerlingen Stijn Faber en Iteke Steijn

6. Conclusie - Heeft het placebo-effect invloed op het concentratievermogen van de brugklasleerlingen?

In de grafieken (grafiek 1 t/m 3) is te zien dat leerlingen onder invloed van een placebo gemiddeld lager scoren dan leerlingen die nuchter zijn. Dus het placebo-effect heeft een negatieve invloed op het concentratievermogen van de brugklasleerlingen.

- Is er zichtbaar verschil tussen de prestaties op de concentratietest bij de meisjes en de jongens?

In grafiek 4 is te zien dat meisjes bij alle testen gemiddeld evenveel of meer cijfercombinaties vinden. Dus meisjes vinden gemiddeld meer cijfercombinaties - Heeft dyslexie, ADD of ADHD zichtbaar verschil op de uitslagen van de concentratietest?

Bij de resultaten is te lezen dat de leerling met dyslexie gemiddeld evenveel cijfercombinaties vindt als het gemiddelde van de klas. De leerling met ADHD vindt gemiddeld meer cijfercombinaties dan het gemiddelde van de klas. Dus dyslexie heeft geen zichtbaar verschil op de uitslagen van de concentratietest, ADHD wel.

- Wat is het effect op het concentratievermogen wanneer de brugklasleerlingen weten dat ze placebo’s slikken?

In grafiek 5 is te zien dat als de leerlingen weten dat ze al die tijd een placebo hebben gehad, ze meer cijfercombinaties vinden dan bij de testen 1 en 3. Dus als de brugklasleerlingen weten dat ze placebo’s slikken vinden ze gemiddeld meer cijfercombinaties.

Uit de resultaten van ons onderzoek blijkt dat het placebo-effect niet werkt bij de door ons bedachte concentratietest.

14

De invloed van het placebo-effect op het concentratievermogen van leerlingen Stijn Faber en Iteke Steijn

7. Bijlagen Bijlage 1 Vragenlijst Wat is jouw naam?

---------------------------------------Wat is jouw leeftijd?

0 0 0 0

11 12 13 anders, namelijk: ‌..

Wat is jouw geslacht?

0 0

man vrouw

Hoeveel uur heb je geslapen vannacht?

0 0 0 0 0 0

tussen 4 en 5 uur tussen 5 en 6 uur tussen 6 en 7 uur tussen 7 en 8 uur tussen 8 en 9 uur tussen 9 en 10 uur

Zijn er nog bijzonderheden (bv. dyslexie, ADHD, ADD) -----------------------------Resultaat concentratietest ------------------------------

15

De invloed van het placebo-effect op het concentratievermogen van leerlingen Stijn Faber en Iteke Steijn

Bijlage 2 Concentratietest Concentratietest 1: Zoek zoveel mogelijk paren van 591 (van links naar rechts), binnen de tijd: 45861325487654321954321657846513256865484532168465543215659184613211592353154 86765413216548461321546865213568995468874165974512654188521541365498475423321 65484615135914587532156462159154131843143131845432131643165432164321584316541 31653141365132135145313216547875878654645132132132165467687584656868431321215 91454876951215456487461175115654848687987312185167843139911365845616541611695 41654125912165481321369542131684121321643516548411641364161156116481616164797 86598765461321654987986512132159121656121365498451321964654465564665432132164 61215911651321651879874654653213215961654981594215941841984519165412196591165 41984113196843131689494316316519132195643219844313215911654945465154165112215 46548941316987564123897465112654213456498754651231313156489465313268413215464 84635653159113215649845313454651321654313216546321321651431316511316511312565 42132131542131654513216165465132165412315914654897132194984459121316548412139 87653219486542103164646543216496465466542313546591165431265413165461321651413 65413161651321659131654654321591231656546161646543216465646132165651432165487 94654613216549876546514321649654987998765465465143216546549877564654131654987 49465498746546549876546543165498764321654654984591123154894654132194564135911 26546546198798765465132194897987654321987947654621385498784635469638527418752 74196396385741639897634649734695724369758421364572310947495142737997643245497 42165918974654216844565591456448469542194591984198496331672859521754232159541 27951954261632658287154215929521724395217479523129754622674957129174591476541 39846516212319845474158129635914795131984132189759635171519845461654896651616 54161654198465165198465161654165461319362851174741528623952841322875415286314 91485621859787591842462189845946526548593277415289654986543245128794621654895 91454166545846512165465121645655546542156451947412585963559336254915569462844 56229874521369584613269874512156591421654695121591551619845789465143216549845 95328574126598652347126588412626845152356884512878695360085415898978465132196 49546131962588412365495918745182115412165421784226984592462136694985162169484 12654591416548132195613154216541278495165713657716598698591944454846421654943 65169746516498476146313164649845911561654616541695465132164569847654625115949 87654164987654292963639552794643218472496344542917475219452461959654729635742 74961349857429647247954724739674247947247637955214874241614827452416417872749 14241591595149854841125845626955121584854272419542794623157957454721963274954 95122653126497854213625469824672135469758823103062468957342591855654048751421 69764247891254247652147674247952477591457415844231320548749513025449879206103 48412500548486258778496231054688779522162654009555152305462541056104845564219 51954479155176591478130291076516157849120006542187426208748691220035268841595 14841215848251518542519744541987455845622362321687845695423356526589987465644 54578123365969878456612335596841557454591447814155621654591597521632036524236 9157283676231654037985267211367895469556423003136657985855612741987

16