Pws csg liudger locatie raai gaswinning bijlage 1 interviews

Gesprek met Sander van Rootselaar, woordvoerder van NAM, te Loppersum, 10 november 2015 Inleidende deel In 1959 werd Groningen ontdekt als grootste gasveld ter wereld. Dit leverde veel welvaart op en 20% van de staatsinkomsten.

Gas is erg stabiel als inkomsten en de productie kan afhankelijk gemaakt worden van de vraag.

De bodemdaling verloopt in een U-vorm, een soort kom. In het kerngebied daalt de bodem meer dan in een grensgebied.

De 1e beving was in Assen in 1986, toen is de NAM begonnen met onderzoek maar er was veel onduidelijk en er werden vooral geen risico’s gezien.

1991 1e beving in Groningen 1993 Volgens het KNMI werden er vijf bevingen waargenomen. De NAM begon met een schaderegeling.

Van 1993 tot 2012 hadden ze 1100 meldingen in totaal. Nu zijn dat er 500 per week.

Dit komt mede doordat de frequentie is toegenomen, de intensiteit van aardbevingen en het bewustzijn van mensen. Mensen zijn zich er nu veel meer van bewust dan vroeger en weten ook dat ze de schade kunnen melden.

Er is een mogelijkheid dat er in de toekomst zwaardere bevingen zullen zijn.

De NAM handelt namens drie thema’s: 1. Veiligheid 2. Schade 3. Waarde van het huis Dit is voor de bewoners.

Punt 1. Veiligheid: Het Centrum Veilig Wonen is een instantie die op afstand staat van de NAM en dit regelt maar de NAM blijft aansprakelijk.

Punt 2. Rol van de overheid  monumenten. De NAM is verantwoordelijk maar als de overheid naar de NAM toe stapt om geld te doneren voor behoud van monumenten dan doet de NAM dat.

Punt 3. Op dit moment is het meest effectieve het verstevigen van de huizen zelf. Ze investeren ook in de huizen en verduurzamen ze voor de bewoners.

De bedoeling is om 1650 huizen te verstevigen en ervoor te zorgen dat ze geen energierekening meer hebben.

De Nationaal Coördinator Groningen (opgezet in 2014) staat voor veiligheid, behoud van waarde en perspectief. Hij heeft een akkoord gemaakt voor de regio, NAM en overheid. Dit biedt economisch perspectief doordat er al 100 miljoen in gestoken is of nog gestoken moet worden (?), ze hebben het over de drie thema’s en leefbaarheid.

Een proefproject om de gemeente Loppersum en omstreken aantrekkelijk te houden is het 5g netwerk. In Delfzijl is/wordt het datacenter gebouwd van Google en grote bedrijven zouden dit zeker een pluspunt vinden. Dit is voor het tegengaan van vergrijzing en krimp in de regio.

Vragen deel Wat levert dit op voor de staat EBN = staatsdeelneming, samenwerking met NAM. Zij investeren voor 40% en NAM 60%. NAM heeft twee aandeelhouders Shell en Exxon Mobile. EBN betaalt dus ook 40% schadekosten.

NAM betaalt ook belasting en er is een meeropbrengstenregeling omdat de gasboringen Nederland zoveel oplevert.

Kortom: van elke euro winst gaat er €0,90 naar de Nederlandse staat en €0,10 naar de NAM, dus €0,05 naar Shell en €0,05 naar Exxon Mobile.

98% van het Nederlandse gas dat gebruikt wordt komt uit Groningen. De andere gasvelden in Nederland zijn 100 tot 1000x zo klein. Het gasveld van Groningen bedraagt 28 miljard m³ terwijl kleine gasvelden 5 a 10 miljard m³ bevatten.

De overheid hanteert het kleineveldenbeleid -> stimuleren van de productie van kleine gasvelden. Zij hebben voorrang omdat kleine gasvelden minder bevingen veroorzaken.

Wat als de gaskraan dicht wordt gedraaid?

Korte termijn gevolgen Probleem gaslevering, nationaal en internationaal En 40% van de elektriciteit in Nederland wordt opgewekt door aardgas in Nederland.

Als er wordt gestopt met boren dan stoppen de bevingen niet direct maar ze zullen wel minderen.

Mindering staatsinkomsten Werkgelegenheid 2000 NAM-hoofdkantoor medewerkers, zitten in Assen 10.000 toeleveranciers.

Dit zijn technici, onderhoudsmonteurs en op de offshore boringen 30.000 mensen werken in de energie sector 2000 mensen werken op dit moment aan reparaties van huizen en gebouwen. Dit getal neemt toe.

Van deze 2000 werken er 300 bij het CWV en er zijn honderden schade experts en aannemers.

Er komen nu richtlijnen aardbevingsbestendig bouwen.

Nieuwbouw huizen zal meer gaan kosten in deze gebieden omdat ze aardbeving bestendig gebouwd moeten worden maar deze extra kosten zal NAM compenseren.

Klachten en gevoel van de bewoners De belangrijkste klacht is dat het te lang duurt.

95% van de mensen gaan akkoord met het 1e aanbod van de NAM 99% gaat akkoord met de second opinion. Dit op kosten van de NAM Dus 1% van de 50.000 is ontevreden Wat gebeurt er met waardevermindering op moment van de verkoop? Op dit moment wordt tussen de 2 en 5% van de verkoopprijs vergoed door NAM. De rechter vindt dat de NAM ook moet compenseren op het moment dat het huis nog niet verkocht is. Dit vindt de NAM lastig omdat dit bijna niet vast te stellen is.

NAM investeert door verduurzaming.

NAM koopt huizen op als er complexe schade is door combinatie met achterstallig onderhoud. Hier gaat de commissie bijzondere situaties over. (Vader Marije) Een oplossing is een bredere uitkoopregeling, dat mensen de mogelijkheid hebben om wel te verhuizen. Hier zullen procentueel weinig bewoners gebruik van maken maar het gevoel dat er een mogelijkheid is helpt veel. De burgermeesters zijn hier tegen.

Wat doet de NAM met psychologische schade NAM heeft contact met GGD en die voert ook onderzoek uit voor de NAM. Ook de RUG doet dit.

De commissie bijzondere situaties kan dit vaststellen. Er zijn situaties waarin dit gebeurt. Ook omdat de gemeente Loppersum een zwakke regio is en de werkloosheid is hier hoger dan in de rest van Nederland.

Veel gevolgen had de NAM niet overzien.

Rottum heeft veel schade terwijl dit geen centrum gebied is dit is gek wordt onderzoek naar gedaan Oplossingen 1. Stikstofinjecties 2. CO2 3. Water Stikstofinjecties; loopt een onderzoek naar. Werkt technisch wel maar er zijn veel bijkomende kosten. Investeringen kosten zes à tien miljard euro. Dit is voor het tegengaan van compactie maar het aanleggen is heel duur en er is een mogelijkheid dat de breuklijnen open gaan zetten. Er zijn veel voorbeelden dat stikstofinjecties leiden tot bevingen. Dan zou een gemeente proefkonijn worden.

CO2 werd meteen al afgeschreven was slecht idee Water bracht veel technische complicaties met zich mee Op dit moment De risico’s zijn voor de NAM acceptabel om door te gaan. Ook de regering is het hier mee eens . Zij hebben een maximum gezet op een beving van 4.1 op de schaal van Richter met een maximale overschrijding van 10%. Dit is in 2013 bepaald voor een periode van drie jaar.

Er wordt niet overwogen om te stoppen.

NAM is voor verduurzaming, voor zonnepanelen en isolering Dan staat er iets van gaswinning & biochemie & opslag energie Wat dit is weet ik niet meer.

Ook iets met 550 miljard kuub.

Stoppen zou een enorme impact hebben voor bewoners. Gaswinning in Loppersum staat op dit moment op waakstand. Hier werd het meest gewonnen maar dat is verplaatst naar het oosten (o.a. oudeweg) Bodemdaling en waterschap Als het waterschap extra kosten ervaart door bodemdaling draait de NAM hier voor op.

Positieve effecten van gasboringen Werkgelegenheid Leefbaarheid Economisch perspectief (zonnepanelen) Opbrengsten  kosten Op dit moment zijn die rendabel.

De staat heeft jaarlijks 7 miljard opbrengsten en de NAM 700 miljoen. In vijf jaar betaalde de NAM 400 miljoen euro schade per jaar.

Het gasveld is onderhoudsarm.

De productie is de laatste jaren gedaald en dat leidde tot het uitstellen van investeringen.

De schadekosten bedragen meer dan de helft van alle kosten.

Vertrouwen Het vertrouwen in de NAM is laag.

De RUG voert twee keer per jaar een vertrouwens onderzoek uit waaruit blijkt dat de staat en de NAM heel laag scoren. De staat lager dan de NAM. Burgemeesters scoren hoog de laatste jaren.

Vijfjarenplan Er zijn veel overeenkomsten met de mening van de NAM maar NAM wil meer huizen uitkopen dan de NCG dat wil.

Alle partijen kunnen nog reageren op dit plan en de NAM gaat dit doen. Als dit plan definitief wordt moet de NAM zich hier aan houden. Het CWV gaat alles regelen maar de NAM blijft betalen.

NAM heeft al enkele regelingen opgesteld die werken, die gaan ze doorgeven aan het CWV. Voorbeeld: Als mensen nieuw bouwen in het aardbevingsgebied kunnen ze kiezen, of de NAM ondersteunt of ze krijgen een percentage (max. 10%) om hun huis aardbevingbestendig te bouwen. De bewoner kan zo zelf aarbevingbestendig bouwen en dit zo goedkoop mogelijk doen. De rest van het bedrag mag de bewoner houden.

Krimp Sinds 2012 is de instroom vanuit de randstad gestagneerd.

Een vraagstuk is: hoe beloon je mensen om hier te gaan wonen.

Slot Dit is veelomvattend en actueel. De bewoners verliezen overzicht en het probleem is groot.

Het doel van de NAM is: Veilig, verantwoord en acceptabel gas boren.

De NAM probeert zo slim mogelijk met het beschikbare geld om te gaan (voorbeeld van de drie scholen)

Gesprek met Jan van der Meer, casemanager complexe schadegevallen NAM, 20 november 2015 0,8% van de totale schademeldingen zijn speciale gevallen.

Speciaal omdat situatie mensen complex is.

CVW winstoogmerk? Gaan zij beter dan de NAM? Het signaleren en constateren van muren, er is een onderzoek geweest waaruit blijkt dat mensen heel slecht scheuren kunnen waarnemen. Bij frustratie wordt de scheur elke dag groter. Bij foto’s blijkt dat de scheur nog steeds gelijk is.

Googlen op onderzoek, mensen nemen geen scheuren waar. Je hebt alleen een goed beeld van foto’s toen en nu. Waarnemen van scheuren en frustraties van mensen.

Bekijk oude kaarten. Gebied waar nu bevingen zijn was vroeger allemaal zee. Huizen in frl staan op een harde zandlaag. Daar is het ‘dikke yoghurt’ waar de huizen op staan, geen gebruik van heipalen gemaakt. Bij trilling is het veel meer.

Veen in ondergrond, grondwater niveau zakt, veen niet in water = grond zakt in mekaar. Inklinking.

Zettingsschade, funderingsonderzoek. Sondering = meting in grond, weerstand.

ABC schade A rechtstreeks B bestaande schade die verergerd is C geen relatie met aardbevingen

Gesprek met Ewout Pikaar, public affairs manager EBN, 2 december 2015 Gesprek met Ewout Pikaar, EBN, De EBN is eigendom van de overheid. De activiteiten worden niet door hen uitgevoerd.

Alle grote bedrijven qua gasboringen enz. zijn verplicht om de EBN uit te nodigen. Deze deelt dan voor 40% mee in kosten en opbrengsten.

Deze 40% wordt als dividend uitgekeerd aan de staat. Er is nog een deel en dat zijn de belastingen.

De kleine velden dragen 70/80% af en van het Groninger gasveld gaat wel 85-90% naar de staat.

Er bestaat wel een lijst met belastingen.

Het Groninger gasveld is enorm winstgevend dus er gaat extra veel naar de staat ďƒ meeropbrengstenregeling.

EBN is 100% van Economische Zaken. Die heeft 100% van de aandelen. De EBN is een staatsdeelneming en eigenlijk een tussenpartij tussen overheid en bedrijven.

Ongeveer 64 procent van alle schadekosten worden door de staat betaalt.

NAM heeft eeuwig durende vergunningen. Wat de NAM wel en niet mag doen staat in de mijnwet.

Wat er wel mag: - gas opsporen - winnen - gasgebouw (?)

- rol gasterra (deze is dan ook 40% eigendom van de EBN) - adviseren minister EBN is opgericht en begonnen bij Groninger gasveld.

De grootste werkzaamheden van de EBN zijn het ontwikkelen van nieuwe kleine velden op dit moment. Ze hebben de aandacht gericht op kleine velden.

De economie van Nederland drijft op gas.

De meeste boringen zijn al geweest.

De EBN streeft naar optimale benutting van de ondergrond. Dit is hun rol.

De minister en de 2e kamer bepalend hoeveel er geboord wordt. De NAM en de EBN mogen hier niet overheen. De minister kijkt naar hoeveel gas er nodig is en wat een veilige hoeveelheid is.

De NAM zoekt uit hoeveel schadekosten zij hebben en de EBN krijgt als het ware de rekening.

Op de mijnen is staatstoezicht (onder andere bodemeffecten) Er zijn niet vaak bevingen voorgekomen door gasboringen maar dit is in het Groninger gasveld wel het geval omdat deze zo groot is en er een enorme hoeveelheid geboord is.

De FES was voor structuurversterking. Onder andere betuwelijn (niet nuttig) en veel sociale voorzieningen zijn betaald. (FES in 2010 opgeheven).

Nederland is en was erg goed door hoge aardgasbaten. Dit heeft voor een boost in de Nederlandse economie gezorgd. Er zijn perioden geweest dat de aardgasbaten 10% van de staatsinkomsten bedroegen.

EBN heeft 80 medewerkers. Ze hebben een grote technische afdeling, financiële afdeling en een voor communicatie. Alle winst wordt afgedragen aan de staat.

Voordat je gas kunt boren is er een groot financieel risico want er zijn grote investeringen nodig en er zijn veel bedrijven failliet gegaan doordat ze geen gas konden vinden.

Staat & werkgelegenheid 16000 arbeidsplaatsen door olie en gas sector & het transport.

Een optie is het vergelijken van Amerika en Noorwegen.

Noorwegen  fonds, enorm, opgepot. Had Nederland moeten doen. Wordt over nagedacht.

Amerika  alles privé, weinig uitgekeerd.

Nederland importeert en exporteert gas.

Op het moment is er meer import door productiebeperking. Er is nog wel sprake van export. Let op gasrotondebeleid.

Groningen is het grootste gasveld binnen de EU. Het is uniek in omvang en probleem. Nederland is wel bezig met het ontwikkelen van een beleid voor duurzame energie.

Gesprek met Jeroen Bakker, team gaswinning provincie Groningen, Gedeputeerde Staten, 3 december 2015 De heer Bakker is sinds twee jaar actief bezig met de aardbevingen. In 2014 maakte hij vooral afspraken en onderhandelde hij tussen verschillende partijen. In 2015 hield hij zich vooral bezig met winstbesluiten, veiligheidsnormen, de effecten van de bevingen op de ondergrond en het ondersteunen van de heer Eikenaar.

De rol van de gedeputeerde staten bij de gaswinning: De minister neemt niet altijd de juiste besluiten. In de laatste jaren zijn de gedeputeerde staten hierdoor steeds meer in gesprek gekomen met het Ministerie van Economische Zaken. De gedeputeerde staten kan echter niet direct invloed uitoefenen omdat zij alleen een adviesrecht hebben. Wel kunnen ze in beroep gaan. Via kennissen in Den Haag proberen zij enige invloed uit te oefenen maar dat is natuurlijk niet makkelijk. In principe kan de minister de belangrijke besluiten nemen. Maar hierbij zal toch rekening moeten worden gehouden met anderen want de minister wil natuurlijk geen motie van wantrouwen tegen zich krijgen. Verder behartigen de gedeputeerde staten de belangen van de burgers. De gedeputeerde staten hebben in geen enkele manier invloed op de gaswinning zelf.

Commissaris van de Koning, Max van den Berg wilde meer veiligheid, werk en leefbaarheid in de provincie Groningen. In zijn opdracht is er een commissie van wijzen ontstaan, die zich bezig hield met maatregelen tegen de heersende overlast en onveiligheid. Men zocht naar manieren om de regio er weer bovenop te helpen. De commissie is vernoemd naar de voorzitter: De heer Wim Meijer van de PVDA. In de provincie Groningen zijn veel kleine gemeentes en in deze gemeentes zijn ook maar weinig ambtenaren. Hierdoor is er te weinig capaciteit om samen te werken tegen de problemen die ontstaan bij de boringen. Bovendien is er sprake van verkrimping en vergrijzing in de gebieden buiten de stad Groningen. Hier moet flink geïnvesteerd worden om de dorpen leefbaar te houden. Voor bedrijven zijn deze buiten gebieden ook niet interessant. Het gaat hier om afgelegen, achtergebleven regio’s, waar ook de infrastructuur niet optimaal is. De verkrimping speelt ook nog een rol voor bedrijven. Het wordt namelijk steeds moeilijker om de drempelwaarde te halen.

Nu wil men in de hele provincie breedband internet aanleggen om de leefbaarheid te verbeteren en mensen in de dorpen te houden. Dit moet gefinancierd worden door de provincie Groningen en met extra geld van NAM. Bovendien proberen gemeenten een potje te maken om meer geld beschikbaar te krijgen. Ook wil men meteen aardbevingsbestendig gaan bouwen maar NAM heeft hier geen boodschap aan. Het moet met alle betrokken partijen gefinancierd worden maar de gemeenten hebben te weinig geld hiervoor. Als men dit toch wil realiseren, zal er toch geld bij NAM losgeweekt moeten worden. Ook wil de gedeputeerde staten huizen verbeteren, bijvoorbeeld door ze energiezuiniger te maken. De inwoners houden hierdoor meer inkomen over. Dat is weer goed voor de economie. Verder willen ze de identiteit van de provincie behouden. Natuurgebieden in stand houden of verbeteren om meer toeristen aan te trekken, wat ook goed is voor de economie.

Bovendien is de situatie voor de bewoners erg frustrerend. Bij schade, moet er veel geregeld worden, mensen zullen eens vrij moeten nemen van hun werk, en dat door iets waar ze zelf niks mee te maken hebben.

Standpunt gedeputeerde staten: In principe moet de hoeveelheid gas dat gewonnen wordt naar beneden. Hoeveel precies weten ze niet omdat ze geen eigen dienst hebben die dit kan berekenen. De productie moet zover naar beneden dat het veilig is. Ook is men er nog niet helemaal uit waar de grens zit tussen veilig en onveilig. Is het veilig als het er alleen nog kleinen aardbevingen zijn? Of is het pas veilig als er

helemaal geen aardbevingen meer zijn? Toch willen de gedeputeerde staten niet dat er helemaal gesport wordt met boren. Zij hebben hiervoor twee redenen:  Als men stopt met boren, moet de grond zetten en gaan de aardbevingen nog gewoon door.  Als de boringen stop worden gezet, wordt er geen geld meer vrijgemaakt voor het verbeteren van de regio.

De hoeveelheid gas dat gewonnen wordt, moet dus naar beneden maar er mag niet gestopt worden.

De burgers zijn het belangrijkste. Nu minder boren is een nadeel op de korte termijn maar het is natuurlijk een voordeel op de lange termijn. Exxon en Shell willen natuurlijk dat er veel geboord wordt. Meer boren, betekent meer winst. Aangezien Exxon en Shell samen alle aandelen van NAM hebben, zal NAM dus niet uit zichzelf minder gas gaan winnen. Dit moet dus echt vanuit de overheid komen.

De gaswinning zorgde de laatste jaren steeds voor vijf tot tien procent van de inkomsten van de Nederlandse staat. Ongeveer één procent hiervan wordt weer geïnvesteerd in het noorden (Groningen, Friesland en Drenthe). Het verdiende geld komt op de grote hoop en wordt meteen weer uitgegeven. Het is vooral goed voor de landelijke welvaart en de provincie Groningen ziet er maar weinig van terug.

In de jaren ’60 dacht men dat rond de jaren ’90 en ’00 ongeveer alles zou draaien op kernenergie. Er is in de jaren ’60 dus veel geboord want nu kunnen we nog winst maken dacht men toen.

In Nederland zijn een aantal gasopslagen, deze zijn vooral bedoeld om de pieken in het gasverbruik op te kunnen vangen. Omdat de druk op de grond daalt, worden oude opslagen en sommige cavernes opnieuw gevuld. Het voordeel van het opslaan van het gas is dat je het op een gunstig moment weer kan verkopen. Er word echter maar een klein deel opgeslagen in Nederland, waardoor het niet erg winstgevend is.

Nederland exporteert meer gas dan het importeert. Belangrijke afnemers zijn België, Groot Brittannië, Duitsland en Frankrijk. Nederland dient als gas rotonde. Er moet ook niet gestopt worden met boren om de afnemers tevreden te houden.

De ondergrond in tektonisch actieve gebieden, is harder dan de oude grondlagen. Hier is veel veen ontstaan waardoor de ondergrond slap is. Deze soppige grond, trilt nog meer bij aardbevingen dan hardere ondergronden. Daarom wordt er soms water uit de bodem gepompt. Het nadeel hiervan is dat de grond daalt waardoor de waterschappen ook de waterstand moeten laten zakken.

In het aardbevingsgebied voelen veel mensen zich onveilig. Ze zien gestutte woningen, woningen die worden ontruimt of verstevigd en bovendien voelen ze de steeds zwaarder wordende aardbevingen.

Het gevoel van onveiligheid bij de inwoners is snel te merken. Zo weten ze allemaal wie de minister van EZ is, en verdiepen velen zich in de effecten van aardbevingen op de bodem. De provincie is bezig om de situatie te verbeteren. Dit wordt ook gezien door de bewoners, waardoor de goede naam van de Provincie in stand wordt gehouden. Inwoners zijn vaak boos op de gemeentes maar die hebben geen invloed op het hele verhaal.