Flokkun
Öllum úrgangi ber að skila til endurnýtingar eða förgunar. Forsenda þess að hægt sé að endurnýta úrgang er að hann sé vel flokkaður. Þannig má forða blönduðum úrgangi, þar sem stór hluti gæti verið endurnýtanlegur, frá urðun eða brennslu og þ.a.l. minnka umhverfisáhrif framleiðslu og neyslu.
Flokkun er mikilvægt skref fyrir fyrirtæki í átt að aukinni umhverfisvitund. Laufaskref tengd flokkun snúast að miklu leyti um fyrirkomulag úrgangsmála
HAFIÐ Í HUGA
hjá fyrirtækinu. Til dæmis er átt við að setja upp flokkunartunnur fyrir flokkun sem flestra úrgangstegunda og setja upp skýrar leiðbeiningar fyrir starfsfólk. Markmiðið ætti að vera að ná a.m.k. 50% endurvinnsluhlutfalli úrgangs. Einnig er ætlast til að í umhverfisstefnu fyrirtækisins sé skýrt frá því að fyrirtækið ætli sér að draga verulega úr úrgangsmyndun og einnig að fyrirtækið setji sér
skýr markmið um hvernig þau ætla að fara að því.
Til þess að gera ferlið sem einfaldast er mikilvægt
Gler og postulín
Ílátin þurfa að vera tóm og hrein. Farið varlega með gler, það getur valdið slysum. Það er hægt að mala niður gler og nota sem fyllingarefni við ýmsar framkvæmdir og nýtist þá eins og sandur eða möl. Einnig hafa verið gerðar prófanir við að nýta gler í malbik.
Undir þetta telur:
• Gluggagler
• Glerumbúðir
• Krukkur (takið málmlok af)
• Blómapottar (úr postulíni eða gleri)
Flokkunarleiðbeiningar
• Glerflöskur
• Ilmvatnsglös
• Speglar
• Keramik
Ljósaperur flokkast ekki sem gler heldur sem spilliefni og eiga því ekki heima hér
Undir þetta telur: Hér að neðan eru leiðbeiningar um úrgangsflokkana og hvað fellur undir hvern og einn. Þessar leiðbeiningar eru unnar í samstarfi við Terra umhverfisþjónustu.
• Eldaðir kjöt- og fiskafgangar
• Tepokar (ekki úr plasti)
• Eldhúspappír og servíettur
Pappír
• Ávextir og ávaxtahýði (miða þarf að fjarlægja)
• Grænmeti og grænmetishýði
• Tannstönglar úr tré
HEIMAJARÐGERÐ / MOLTA
• Afskorin blóm
• Kaffikorgar og kaffisíur
• Egg og eggjaskurn
• Öll smærri bein
Hafa þér í huga að ekki er mælt með að setja allan lífrænan úrgang í heimajarðgerð. Þetta eru t.a.m. bleiktur eða litaður eldhúspappír og vörur úr lífplasti (PLA); maíspokar, kaffihylki, hnífapör, glös og fleiri einnota vörur. Þessar vörur og fleiri eru merktar jarðgeranlegar en þær eru ekki niðurbrjótanlegar í heimajarðgerð heldur einungis í iðnaðarjarðgerð.
Efnið er notað í jarðgerð og því nauðsynlegt að nota niðurbrjótanlega poka, s.s. úr pappa og lífrænni sterkju. Plastpoka má ALLS EKKI nota því plastmengaður úrgangur mengar moltuna sem gerð er úr matarleifunum. Frekari upplýsingar um heimajarðgerð: https://ust.is/graent-samfelag/urgangsmal/heimajardgerd/
Hér að neðan eru leiðbeiningar um úrgangsflokkana og hvað fellur undir hvern og einn. Þessar leiðbeiningar eru unnar í samstarfi við Terra umhverfisþjónustu.
Undir þetta telur:
• Dagblöð
• Tímarit
• Skrifstofu eða gjafapappír
Pappír
• Fernur
• Bæklingar
• Eggjabakkar
Trúnaðarskjöl Dagblöð
• Bækur með límdan kjök
• Gjafapappír
• Umslög
Plast, matarleifar og aðskotahlutir geta mengað og eyðilagt endurvinnsluferlið.
Ónothæfar bækur
Gler
Postulín Rúðugler
Matarleifar Kaffikorgar Garðaúrgangur
Pappi
Bylgjupappi er verðmætt endurvinnsluefni og því
mikilvægt að halda því aðskildu frá blönduðum pappa og pappír ef kostur er. Bylgjupappinn má vera áprentaður og mega límbönd eða hefti fylgja. Þó er nauðsynlegt að fjarlægja aðra aðskotahluti, t.d. plast eða matarleifar sem geta rýrt endurvinnslugildi pappans.
Plast
Mikilvægt er að plastumbúðir séu lausar við matarleifar og skolaðar. Þannig verða líkurnar meiri á að þær verði að nýjum umbúðum eða öðrum plastvörum. Sé efnið skítugt eða samsetning óhentug til efnisendurvinnslu er það notað til brennslu.
Bylgjupappi
Sléttur pappi
Undir þetta telur:
• Millispjöld af vörubrettum
• pizzakassar
• Pappakassar
Glærri og litaðri plastfilmu skal safnað í sérstaka troðslupoka sem gott er að geyma á grind. Athugið að aðskilja glæra og litaða plastfilmu. Plastbakkar og Plastflöskur.
Undir þetta telur:
• Plastpokar
• Plastbakkar
• Snakkpokkar
Málmar
Þeir flokkar sem mega fara með málmum:
Málmar
Málmumbúðir
• Plastbrúsar
• Plastflöskur
• Áleggsbréf
• Frauðplastumbúðir
• Plastdósir
• Kaffiumbúðir
• Plastumbúðir
Drykkjarumbúðir úr málmi
Blandaður úrgangur
Undir þetta telur:
• Umbúðir úr málmum
• Sprittkertabikarar
• Málmlok af krukkum
Sá úrgangur sem ekki er hægt að flokka fer í blandaðan úrgang eða almennt sorp. Blandað sorp endar í urðun eða brennslu. Dæmi um slíkan úrgang:
Undir þetta telur:
• Pappírshandþurrkur af salernum
• Óhreinar umbúðir sem ekki er hægt að hreinsa
• Smærri hlutir úr málmum
• Álpappír
Blandaður úrgangur
• Einnota hanskar
• Pappírsþurrkur
• Matvæli sem ekki mega fara ímoltu, t.d. kjöt og fiskur
• Blautþurrkur
• Tyggjó
Plastumbúðir og Hart plast Mjúkt plast Frauðplast
Skilagjaldsskyldar umbúðir
Drykkjarumbúðir sem veita skilagjald eru:
Gler með skilagjaldi
Textíll
Málmur með skilagjaldi
Plast með skilagjaldi
Öllum textíl sem fellur til skal safna saman og skila í viðeigandi gáma á endurvinnslustöð eða í grenndargáma.
Undir þennan flokk falla einnig tuskur, borðar (úr taui) og leðurvörur. Textíll skal vera hreinn, þ.e. ekki vera óhreinn af olíu eða öðrum spilliefnum.
Spilliefni
Þeir flokkar sem eiga að fara með spilliefnum eru:
Asbest
Olíumálning
Flúorperur
Ljósaperur
Matarolía
Textíll Ónothæfur textíll
Varnaðarmerktum efnum á ávallt að skila með spilliefnum. Sjá nánar um varnaðarmerkingar á vefsetri Umhverfisstofnunar, www.ust.is. Spilliefnum skal skila í lokuðum umbúðum og auðvelda réttar merkingar á ílátum flokkun þeirra og stuðla að öruggri eyðingu. Asbest og vörur sem innihalda asbest voru notaðar sem eldvarnarefni, hitaeinangrun, hljóðeinangrun o.fl. í mörgum byggingum sem byggðar voru fyrir árið 1980. Asbesti má aldrei blanda saman við aðra úrgangsflokka.
Raftæki, rafhlöður og prenthylki
Mikilvægt er að fá sérstaka raftækjatunnu frá þjónustuaðila. Í hana mega fara:
Rafhlöður Lítil raftæki
Prenthylki
Undir þetta telur:
• Rafhlöður
• Lítil raftæki
• Prenthylki
• Málmar
Hvað tekur við næst?
Endurnýting úrgangs felst í því að hann sé nýttur þannig að hann verði til gagns og sé notaður í stað frumefniviðar sem annars hefði verið notaður. Með endurnýtingu er hægt að minnka notkun frumefniviðar og draga þ.a.l. úr umhverfisáhrifum vegna framleiðslu og ágangi á takmarkaðar náttúruauðlindir.
Endurnýting skiptist í þrennt; undirbúning fyrir endurnotkun, endurvinnslu og aðra endurnýtingu, þá getur úrgangur sem fer í gegnum endurnýtingu hætt að vera úrgangur, þ.e. orðið aftur að efni eða hlut.
Úrgangi sem er ekki komið í endurvinnslu, eða er óhæfur til þess, er fargað. Þá er aðalútkoma úrgangsins ekki sú að hann verði til gagns, jafnvel þótt að meðhöndlun hans geti haft það í för með sér að efni eða orka sé endurheimt. Dæmi um förgun úrgangs er að hann er urðaður og á það jafnt við um blandaðan úrgang og lífrænan, þá er hauggasi frá honum safnað til eldsneytisframleiðslu
FRUMEFNIVIÐUR
Nær yfir allt efni sem nýtt er í framleiðslu og kemur ekki frá endurnýtingu. Dæmi um frumefnivið er þegar tré er fellt til pappírsframleiðslu eða málmar grafnir upp úr jörðu til framleiðslu. Þegar þjónustuaðilar hafa tekið við úrgangi er honum annað hvort fargað eða komið til endurnýtingar.
Undirbúningur fyrir endurnotkun
Þegar vörur eða íhlutir, sem teljast vera úrgangur, eru meðhöndlaðir á sérstakan hátt með skoðun, hreinsun og/eða viðgerð, og notaðir í kjölfarið í sama tilgangi og ætlað var í upphafi, er talað um að vörurnar eða íhlutirnir hafi verið undirbúnir fyrir endurnotkun, sem fellur undir endurnýtingu.
Þetta á til dæmis við um bilað raftæki sem fagaðili tekur við, bilanagreinir, gerir við og setur á markað að því loknu.
Endurvinnsla
Þegar unnar eru vörur, efniviður eða efni úr úrgangi, annaðhvort til notkunar í upphaflegum tilgangi eða öðrum, er um endurvinnslu að ræða. Endurvinnsla er ein tegund endurnýtingar og á t.d. við þegar molta er framleidd úr lífrænum úrgangi eða þegar plastumbúðir eru bræddar og vörubretti framleidd úr þeim.
Hver er munurinn á endurnýtingu og endurvinnslu?
Endurnýting nær yfir alla nýtingu á úrgangi í stað frumefniviðar. Endurvinnsla er ein tegund endurnýtingar og nær yfir það þegar úrgangur er unninn í vörur, efnivið eða efni, sama hvort efnin verði nýtt í sama tilgangi og upphaflega eða öðrum.
