lichamelijk hulpbetoon van uiteenlopende aard deden een sociaal vangnet ontstaan dat de meest bedreigden relatief veilig opving – voor zover men in verband met kampgevangenschap van veiligheid kan spreken. Afweermechanismen, zoals regressie, identificatie met de agressor, fantaseren of verdringing tijdens de acute traumafase, mogen niet vanuit een niet-historisch perspectief beschouwd worden. Essentieel is dat de ‘traumainhoud’ de historische gebeurtenis vertegenwoordigt, waar het individu met specifieke afweermechanismen op reageert. Welke vormen van afweer ingezet worden, hangt vanzelfsprekend af van de toestand van de Ego-ontwikkeling en van het persoonlijke levensverhaal van de betrokkene(n). Daarmee bedoel ik dat leeftijd en levensloop – en dus ook de zogenaamde constitutie van het individu/de individuen – een belangrijke rol spelen bij het beroep op afweermechanismen en dus ook op de specifieke overlevingsstrategieën. Als men er net als Erikson463 vanuit gaat dat de persoonlijkheidsvorming van een mens niet afgerond is met de adolescentie maar verschillende fases in de volwassenheid doorloopt, dan hebben traumatische ervaringen invloed op de ontwikkelingsfase van dat moment. Dat wil zeggen, door het trauma kan de persoonlijkheidsontwikkeling in vergelijking tot het fasespecifieke ontwikkelingsdoel negatief beïnvloed worden. De groep van door mij onderzochte gevangen vrouwen van concentratiekamp St.-Lambrecht vertoont een leeftijdsopbouw van 20 tot 55 jaar. Volgens het model voor persoonlijkheidsontwikkeling van Erikson wordt in deze levensfasen dus de ontwikkeling van intimiteit, creativiteit en integriteit beïnvloed. Traumatische beschadiging zou volgens hem de opbouw van deze competenties verhinderen en in plaats daarvan tot een pathologische ontwikkeling van isolering, stagnatie en ver-
266