Kwink magazine voor sociaal-emotioneel leren - 2020-2021 nr. 1

magazine voor sociaal-emotioneel leren

2020 - 2021

nr.

1

SEL en de professionele schoolcultuur

ui

SEL is overal: SEL op anderhalve meter

tn M e po em et st ba er r e

Welbevinden van leraren

Kwink is een uitgave van

voor inspirerend onderwijs l www.kwinkopschool.nl

Colofon

Prikbord

Kwink magazine voor sociaal-emotioneel leren

Kwink magazine is speciaal gemaakt voor leerkrachten, intern begeleiders en

Redactie Gerard van Midden, hoofdredacteur

directieleden die meer willen weten over sociaal-emotioneel leren op school. Kwink

magazine biedt achtergrondinformatie en informatie over Kwink. Om scholen te enthousiasmeren voor sociaal-emotioneel leren in de klas. Veel leesplezier!

Kwink-webinar: 11 september 2020 - 15.30 uur

Martijn Wabeke, eindredacteur

Het Kwink-webinar op 11 september is voor Kwink-coaches en leerkrachten. We geven tips voor een goede groepsvorming en

Erik Idema, uitgever

we vertellen hoe je het team nóg beter kunt enthousiasmeren voor Kwink. Natuurlijk kun je ook vragen stellen. Meld je nú aan via www.kwinkopschool.nl/webinar.

Auteurs Tea Adema, Dianne Bos, Henk Galenkamp, Erik Idema, Gerard van Midden, Kees van Overveld, Lynette de Ruijter, Wouter Siebers en Maartje Steenhof.

Kwink-coach trainingen 2020 Heb jij je al aangemeld voor de Kwink-coach trainingen in Amersfoort, Drachten of Sittard? Kijk voor meer informatie

Fotografie Lynette de Ruijter, (p. 4-5), Dreamstime (p.12-14), Ivo Samplonius (p.6-7), TIP S Anoeska Slegtenhorst (p. 8-9) •

ning. deze oefe de kans u heeft voor leerlingen als hoeveel tijd en. Geef overdoen ien of vang tevoren aan nog eens goed goo Geef van rijen en laat het kan even eerst in twee eren ook • Niet iedereen vaardigheid te oefenen een kunt de kind Doe dit in om ook deze keer goed lukt. U en vangen. ien goo een maar laten het niet in ar alleen elka r tegenove on. zigzagpatro

Vormgeving et Inhoud pakk Richard Feld, • • • Angela Damen, Michelangela n buitenbal De stoffen enballonnen Twee binn de ballon Een tuit om blazen mee op te

make bruiksklavlakarken, die gemaakt zijn De bal gebest ft u de aat uit 32 blazen hee

Uitgever Kwintessens Berkenweg 11 Amersfoort

te allon De buitenbal stof. Om de bal op e lde binnenb van duurzam dit product ontwikke de opening in speciaal voor n wordt door de worden ballo opgeblazen nodig. De ballon is moet dan op: als de gedaan en i het 35 cm). Let buitenbal Draa . van e pen rsne niet dichtkno (tot een doo en stop moet u deze keren rond ballon opgeblazen een aantal heeft de de ballon nballon. Zo einde van oegen. in de buite u lucht toev r het gat deze doo Mocht u ur en kunt nen. nsdu leve binnenballon kunt u die bij een langere , dan vindt u twee et ben heb pakk ig nod In het enballonnen extra binn en. nabestell Kwintessens

Postbus 1492 3800 BL Amersfoort

rsfoort tessens, Ame © 2020 Kwin 6526 r Bestelnumme

én voor de data en locaties van de verschillende

A

BC-bal

Kwink-coach trainingen op blz. 11 of op www.kwinkopschool.nl/kwink-coach.

voor d leren spelen

ABC-bal: energizers!

Gebruik deze bal met actieve energizers als ideale afwisseling na geconcentreerd werken. Draagt bij aan de leeropbrengst.

Met leuke werkvormen voor onder- en middenbouw. Ga voor deze en nog meer SEL- en Kwink-producten naar www.kwinkopschool.nl/sel-producten.

kinderen. van jonge n uit de buurt zen en onderdele rrubber, bij het opbla nnen en losse akt van natuu aan te raden n is gema ssenen is binnenballo de losse van volwa binnenballo ing: houd ooien. De ar. Toezicht Waarschuw direct wegg ikkingsgeva nballonnen nd met verst binne verba tte in ss, Duitsland Dit bal. Kapo 60 Vettelscho en van de pen.

10, D-535 samenstell reactie oproe der Höhe Auf , ische GmbH allerg Lernspiel dit kan een Prodesign erd door geproduce De bal is

T: 033 460 19 40 E: info@kwinkopschool.nl www.kwinkopschool.nl www.kwintessens.nl

Nieuw! Kwink-handpoppen - januari 2021 Kwink lanceert vier nieuwe handpoppen: Zwinzent, Odette, Hassel en Ep. Voor het spelenderwijs aanleren van SEL-vaardigheden in groep 1 t/m 6. Ideaal voor de transitie en het naspelen en oefenen van situaties uit de Kwink-lessen. Leverbaar in januari 2021. Houd de Kwink-nieuwsbrief in de gaten!

2020 - 2021 nr. 1 issn: 2405 - 5956 Alle rechten voorbehouden Overname uit Kwink magazine is zonder voorafgaande toestemming van de uitgever niet toegestaan.

Kijk voor het allerlaatste nieuws op www.kwinkopschool.nl of op het prikbord achter de inlog.

Kwink is geïnspireerd op het boek Groepsplan Gedrag van dr. Kees van Overveld. Dit is een uitgave van Uitgeverij Pica.

Inhoud

4

Nieuwe handleiding Kwink

6- 7

SEL en de professionele schoolcultuur

8-9

In gesprek met projectleider Wouter Siebers

12-13

Welbevinden van leraren

14

SEL is overal: SEL op anderhalve meter

16-17

Met de preventiepiramide op weg naar een veilige school En verder...

5 10 11 15

18 19

Kwink voor Thuis in coronatijd Vraag aan de redactie Kwink-coach trainingen Onrecht een cadeautje voor kinderen?

Nieuwe Kwink-katernen in september en november SEL-inspiratie

Alles anders?

Coronacrisis of niet? De kern van ons vak blijft het begeleiden van leerlingen in hun leerproces, zowel cognitief als sociaal-emotioneel.

Aandacht voor SEL is cruciaal.

Er is de afgelopen tijd veel gebeurd. Gespannen thuissituaties, emotionele gebeurtenissen en het wennen aan de aanpassingen op school. Dat alles kun je beter hanteren als je woorden hebt voor je emoties, ruimte krijgt om die te uiten en je je veilig voelt in de groep.

Het gaat de komende tijd om de balans tussen het nieuwe normaal en uiting geven aan gevoelens.

Maar wat heeft voorrang? Het antwoord is simpel: als cognitieve ontwikkeling stagneert, moet je eerst het gesprek over gevoelens voeren. Het actief inzetten van Kwink-lessen en de werkvormen op de gloednieuwe Gouden Wekenposter helpen je daarbij.

Na de tijdelijke aanpassingen van de animaties tijdens de coronacrisis krijgen de leerlingen in het nieuwe schooljaar de vertrouwde Kwink-beleving terug: de dieren hebben hun eigen stem terug en de bovenbouwanimaties zijn weer op locatie opgenomen.

Ik hoop dat wij je ook het komende schooljaar weer weten te inspireren. Te beginnen met een uitgebreide en gloednieuwe handleiding voor Kwink.

Veel succes dit jaar!

Wouter Siebers projectleider Kwink

Nieuwe handleiding Kwink

S

nel een antwoord op die éne brandende vraag?

Of duik je juist graag de diepte in omdat je net

start met Kwink? De nieuwe handleiding ‘Praktisch aan de slag met Kwink’ geeft antwoord op (bijna) al je vragen. De handleiding is gemakkelijk te

Waarom een nieuwe handleiding?

De makers van Kwink hebben nauw contact met leerkrachten. Zo krijgen zij een goed beeld van wat goed gaat en wat (nog) beter kan.

Het is een grote wens van scholen om een praktische handleiding te hebben die bestaat uit vragen en antwoorden (FAQ). Hier-

downloaden als PDF via

onder vind je een overzicht van de veel-

www.kwinkopschool.nl/handleiding.

voorkomende vragen, die je ook terugvindt in de handleiding.

Hoe is een les opgebouwd?

Waarom is transitie zo belangrijk?

Wat is het verschil tussen de documenten ‘les’ en ‘compleet’?

Wat te doen als je een combinatiegroep hebt?

Hoelang ben ik bezig met een Kwink-les?

Onder welke bouw valt mijn groep?

Wat is het beste moment om een

Welke leerlijn

les te splitsen?

volgen de makers van Kwink?

Kan ik Kwink-lessen in een andere volgorde geven?

4

Moet ik alles doen?

Waarom zijn de Kwink-slagen zo belangrijk?

Kwink voor thuis in coronatijd Marlous

Moeder van Amber

Gerard van Midden en Wouter Siebers

Makers van ‘Kwink voor Thuis’

Toen we hoorden dat de scholen dicht moesten, kwam meteen de reflex: dan moeten we Kwink-materiaal voor thuis maken. Juist op zo’n moment is SEL een taak van school en ouders samen. Het materiaal is zo gemaakt dat elke ouder ermee aan de slag kan.

Kinderen leven in een stressvolle tijd.

Dan is ontspanning belangrijk.

Daarom hebben we ook spelletjes en kleurplaten op de Kwink-site staan voor thuis.

Wat leuk om te zien waarmee de kinderen op school bezig zijn. De Kwink voor Thuis-lessen vond ik heel compleet. Ik hoefde van tevoren nergens over na te denken; kon ze eenvoudig uitvoeren.

We deden onder andere de les over communiceren. De hele dag riepen we wie er als Kalkoen en wie er als Condor reageert. Amber zei dat ik vaak als Kalkoen praat en papa als Condor. Daar heb ik zelf dus ook iets van geleerd.

Maaike Hak

Gedragsspecialist en leerkracht groep 7 – Caeciliaschool Amersfoort

Amber

Groep 2

Ik vond het leuk om Kwink nu eens met mama te doen. We gingen verkleden voor de fotoshoot met allerlei emoties. Dat was grappig.

Het kwartetspel maken met verschillende emoties (MB les 1, opdracht 3), was moeilijk. In tijdschriften staan alleen maar blije mensen. Ik zou best vaker een Kwink-les thuis willen doen.

Via Teams deed ik met mijn groep de Kwink voor Thuis-les over positief communiceren. Dat is in coronatijd best lastig. Er is veel onzekerheid, gezinnen zitten thuis op elkaars lip.

Kinderen hebben behoefte aan echt contact met hun klasgenoten.

Na die les gaf ik deze opdracht: zoek een grappig, positief filmpje of foto op internet. De inzendingen stroomden binnen. De volgende dag heb ik die via mijn scherm met de groep gedeeld. We hebben gelachen en plezier gemaakt met elkaar. Dat kan dus ook op afstand.

5

SEL en de professionele schoolcultuur Henk Galenkamp Elke vorm van sociaal-emotioneel leren van leerlingen begint bij het gedrag van leerkrachten. Dit gedrag kan het leren van leerlingen bevorderen of belemmeren. In dit artikel bekijk ik het onderlinge gedrag van leerkrachten.

Dat is de basis voor gezond gedrag van leerlingen en effectief onderwijs.

6

Focus op de onderlinge interactie

onbewuste gedrag van leerkrach-

Op scholen ligt de focus meestal

ten, onderwijsassistenten, team- en

op de leerlingen, hun leerprocessen

schoolleiders en ouders dat met

Op een basisschool was geweld-

en de manier waarop leerkrachten

elkaar gedeeld wordt. Daar kunnen

loze communicatie ingevoerd.

met leerlingen omgaan om dat

positieve en negatieve aspecten in

De leerlingen werden getraind om

leerproces te bevorderen. Dat is lo-

zitten. Aan dit gedrag liggen inner-

conflicten op een gezonde manier

gisch. Het is de kern van het leraar-

lijke overtuigingen ten grondslag.

op te lossen. Echter, tijdens team-

schap. Maar daar gaat deze vraag

Het is de blinde vlek; het zijn de

bijeenkomsten ontstonden regel-

aan vooraf, die soms wordt verge-

ongeschreven regels in de school.

matig conflicten die NIET

ten: ‘Hoe gedragen leerkrachten,

‘Zo doen wij het hier nou eenmaal’.

werden opgelost. De schoolleider

schoolleiding en ouders zich ten

Op nieuwe collega’s wordt onuit-

confronteerde haar team hier-

opzichte van elkaar?’

gesproken een appèl gedaan om

mee. Een van de leerkrachten zei:

ditzelfde gedrag te vertonen: ‘Je

‘Ja, maar dat zijn toch afspraken

‘Je hoort er pas bij als je doet zoals

hoort er pas bij als je doet zoals wij’.

voor de leerlingen? Die gelden

wij!’

Niet alle gedrag mag professioneel

toch niet voor ons?’

De schoolcultuur dringt door in alle

genoemd worden. Soms vindt rond-

aspecten van de school. Het is het

uit beschadigend gedrag plaats.

Achtergrondinformatie

‘Leraren moeten niet alleen voor hun leerlingen zorgen, maar ook voor elkaar en dat kan’ Luc Stevens in het voorwoord van Handboek professionele schoolcultuur.

Professionele schoolcultuur

gen): focus op koers én gedrag.

optimaliseren. Dat betekent dat

Een professionele schoolcultuur

Gedrag dat de gedeelde missie/

zij verantwoordelijkheid nemen

is een cultuur waarin alle gedrag

visie (koers) van de school helpt re-

en verantwoording afleggen en

van de volwassenen in en rond de

aliseren en tegelijkertijd óók gericht

daarbij autonoom handelen. Te-

school voldoet aan drie criteria:

is op het welbevinden van jezelf én

gelijkertijd werken de medewerkers

anderen. Dit laatste sluit naadloos

samen aan het verwezenlijken van

aan bij de vierde SEL-competentie:

de collectieve ambities van de

Relaties hanteren. Hierbij gaat het

school. Samen zijn ze op zoek naar

om (1) het aangaan van relaties,

manieren om hun werkprocessen te

gebaseerd op samenwerking, (2)

verbeteren om daardoor efficiënter

sociale druk leren weerstaan en (3)

en effectiever te functioneren.

1. Het gedrag draagt bij aan de doelen van de school.

2. Het gedrag leidt tot toename van welbevinden van jezelf.

3. Het gedrag leidt ook tot toe-

het oplossen van conflicten.

name van welbevinden van anderen.

Als de volwassenen in en rond de Uiteraard is het van groot belang

school de competentie Relaties

dat scholen beleid ontwikkelen en

hanteren onderling verder ont-

Als er gedrag plaatsvindt dat

uitvoeren om leerlingen in staat te

wikkelen, en vervolgens óók ten

niet aan deze drie criteria vol-

stellen deze competentie te ont-

opzichte van de leerlingen, dan

doet, komt het vierde criterium

wikkelen. Dat staat of valt echter bij

ontstaat er een gezonde voedings-

van een professionele cultuur in

de bereidheid én vaardigheid van

bodem voor leerlingen om dit ge-

beeld:

alle medewerkers van de school

drag ook in onderlinge contacten

om ook hun onderlinge relaties te

te laten zien. l

4. In een professionele cultuur wordt alle gedrag dat strijdig is met (een van) deze drie criteria, op vriendelijke en duidelijke wijze, effectief begrensd: ‘Zo doen we dat hier niet’.

‘In mijn gedragscoaching vind ik het belangrijk om leerkrachten te laten nadenken over hun eigen gedrag’ Kees van Overveld in Kwink magazine 2019 – 2020, nr 2.

Met deze definitie brengen we de vage term ‘cultuur’ terug tot feitelijk waarneembaar (zichtbaar en hoorbaar) gedrag. Dan is het mogelijk om onderscheid te maken tussen gedrag dat oké is en gedrag dat niet oké is, en elkaar daarop feedback te geven.

De SEL-competentie Relaties hanteren In een professionele schoolcultuur vragen we van alle medewerkers (en ook de ouders van de leerlin-

Lees dit boek voor meer informatie over het belang van een professionele omgangscultuur om sociaal-emotioneel leren te bevorderen.

Galenkamp, H. & Schut, J. (2018). Handboek professionele schoolcultuur. Focus op koers en gedrag. Huizen: Uitgeverij Pica.

Henk Galenkamp is consultant, trainer en coach bij Bureau Galenkamp & Schut.

De focus van zijn werk is het ontwikkelen van een professionele schoolcultuur.

7

In gesprek met projectleider Wouter Siebers Wie is toch die man achter Kwink?

‘Ik daag mezelf constant uit. Tot ik er gek van word! Ik moet altijd nieuw, anders, fris, kan beter, volgende stap.’ Zijn gedrevenheid heeft Wouter niet van een vreemde. Trots vertelt hij: ‘Mijn moeder gaf les op de basisschool waar ik naartoe ging. Ze is zestig en staat nog steeds voor een groep 8. Ik heb er grote bewondering voor dat je na zoveel jaar nog steeds vol passie je werk kan doen.’

Gedrag

geven aan startende leerkrachten.

delijke beslissingen. ‘Het gaat hierbij

Wouter werkte tien jaar als leer-

Ook begeleidde ik een project-

om hoe de methode eruit ziet, de

kracht in het basisonderwijs. Hij

groep die zich bezighield met socia-

gebruikte leerlijnen, de doelstel-

ontdekte al snel dat het managen

le veiligheid op school.’

lingen van de lessen en de extra

van klassen hem goed afging. ‘Als

aangeboden katernen. Ik maak

ik met collega’s sprak over de vei-

Kwink

Kwink natuurlijk niet alleen. Er zit een

ligheid in een groep, dan lukte het

In 2015 wordt Wouter Leraar van het

redactie van acht mensen achter.

mij nooit zo goed om daar woorden

Jaar voor het primair onderwijs. Be-

Ik ben erg voor de methode als

voor te vinden. Door de Master

scheiden zegt hij: ‘Dit was niet mijn

bron. Zo is Kwink ook opgebouwd.

Special Educational Needs, met

verdienste, maar die van mijn leer-

Wat ik voorheen in mijn klas pro-

afstudeerrichting “gedrag”, werd ik

lingen. Een leraar van het jaar is een

beerde te bereiken zit nu in de

van onbewust bekwaam, bewust

ambassadeur van het onderwijs. Je

methode. Hierdoor kan Kwink in

bekwaam. Ik kreeg taal voor wat

kan geen beste leraar aanwijzen.

duizenden klaslokalen een bijdrage

ik deed en ik kon hier ineens met

Dat slaat nergens op. Je hebt meer

leveren.’

anderen over praten. Dat is een

dan honderdduizend leraren en je

Met SEL wil Wouter voorwaarden

groot omslagpunt in mijn loopbaan

kan ze nooit allemaal zien.’

scheppen waardoor leerkrachten

geweest.’

Deze titel verbreedde zijn netwerk.

tot goed onderwijs komen. Hij wil

Door de opleiding leerde hij verder

Hij besloot een dag voor zichzelf te

hun zoveel mogelijk handvatten

kijken dan alleen zijn eigen klas. ‘Na

gaan werken, onder andere als pro-

geven om op een prettige manier

zo’n vijf jaar ben ik ook als gedrags-

jectleider van Kwink.

om te gaan met verschillen tussen

specialist gaan werken binnen de

8

leerlingen. ‘Ik was een energiek

school en het samenwerkingsver-

Als projectleider is Wouter eindver-

jongetje. Iedereen weet dat dit in

band. Ik ben dit gaan verbreden

antwoordelijk voor de lijn en inhoud

het onderwijs niet altijd wordt ge-

door trainingen over gedrag te

van Kwink, en neemt hij de uitein-

waardeerd. Ik weet dus uit eigen

Interview

‘Onderwijs is en blijft ontzettend interessant, er valt altijd iets nieuws te ontdekken.’ ervaring hoe het kan voelen als een

Dat Wouter niet stilstaat is duide-

ik aan de slag met de domeinen

leerkracht een kind niet goed be-

lijk: ‘Ik speel Escape Room games,

pedagogisch en didactisch hande-

grijpt. Dat kan een kind raken. Dat

bezoek het theater, lees vak- en

len, en duurzame schoolontwikke-

heeft mij ook weleens geraakt.’

(jeugd)literatuur, mountainbike en

ling. Wat ik het liefst doe is samen

ik kom graag in het bos. Ik werk

schaven en schuren aan goed

Constant bezig

veel. Mijn werk is echt mijn hobby.

onderwijs. Samen kritisch kijken naar

Wouter is getrouwd met Els, en

Ik vind het aan alle kanten leuk! Ik

onderwijs. Daar kan ik ontzettend

samen hebben ze twee kinderen.

hou dit wel in balans. Als ik over mijn

van genieten!

Lachend vertelt hij dat samenleven

grenzen ga, fluit mijn lijf me terug. Els

Op de vraag waar hij zichzelf over

met hem soms best vermoeiend

zegt soms: “Je bent nog steeds aan

vijf jaar ziet, antwoordt hij met een

is: ‘Ik wil altijd eropuit. Geen plan is

het werk, hè?”’

glimlach: ‘Dat kan ik nog niet voor-

eigenlijk geen optie. Mijn zoontje

Wouter is dit voorjaar gestopt als

zien. Onderwijs is en blijft ontzettend

vindt dat ook fantastisch. Hij lijkt op

teamleider: ‘Ik ben nu ook onder-

interessant, er valt altijd iets nieuws

mij.’

wijsadviseur bij Expertis. Daar ga

te ontdekken.’ l

Auteur artikel:

Maartje Steenhof, voormalig leerkracht basisonderwijs en nu freelance tekstschrijver en redacteur.

9

Vraag aan de redactie

ek! i r b u r e w Nieu ag aan

a Ook een vr ? de redactie l.nl kopschoo in w k @ o f in

Vraag aan de redactie Tijd voor een nieuwe rubriek! Elke editie beantwoorden we een vraag aan de redactie. We trappen af met een kijkje in de keuken:

Hoe wordt een Kwink-les gemaakt?

JAARPLANNING Al in januari zetten we de eerste stappen voor het nieuwe schooljaar. Een kleine groep mensen buigt zich over leerlijnen, lesdoelen en de planning. Zo stellen we in een aantal maanden de inhoud voor een heel schooljaar vast. De voltallige Kwink-redactie, acht redactieleden, is uiteraard bij dit proces betrokken.

REDACTIEVERGADERING De redactie vergadert wekelijks over de Kwink-lessen. Elke Kwink-les kent drie fases van ontwikkeling en die komt drie keer opnieuw voorbij. Zo krijgt elk onderwerp de volle aandacht.

ANIMATIES SCHRIJVEN EN ONTWIKKELEN

THEORETISCH KADER

LESSEN

Elke Kwink-les begint op de tekentafel

Twee weken nadat er de eerste

Nu de redactieleden concrete

met een theoretisch kader. EĂŠn van

keer over een Kwink-les is gesproken,

doelstellingen ĂŠn animaties in

de redactieleden doet grondiger

zijn de teksten van de animaties in

handen hebben is het tijd om

onderzoek naar het onderwerp en

concept klaar. De redactie geeft

de daadwerkelijke Kwink-les te

zorgt voor voldoende bronnen. De

feedback. Als de scripts akkoord zijn,

schrijven. Dit doen de redactieleden

eerste keer dat we een les bespreken

gaan de animatoren, filmploeg en

in teams, per bouw. Het laatste

hebben we het over de inhoud,

(stem)acteurs aan het werk.

en meest uitgebreide moment

doelstellingen en de Kwink van de

dat een Kwink-les langskomt in de

Week. De schrijver van de animaties

redactievergadering is als we de

probeert helder te krijgen waar een

complete les bespreken. Vaak wordt

animatie aan moet voldoen om van

er inhoudelijk flink gediscussieerd om

waarde te zijn in de les.

het definitieve ontwerp zo scherp mogelijk neer te zetten.

EINDREDACTIE EN VORMGEVING

Tot slot redigeert de eindredacteur de les. Het

De laatste stap van een intensief proces. De les

uitgeefteam zorgt dat alle materialen bij elkaar

staat online en leraar en leerlingen kunnen ermee

komen zodat de vormgever er een mooie les van

aan de slag.

kan maken.

10

ONLINE

Kwink-coach trainingen: voor een optimaal gebruik van Kwink Wij pleiten ervoor dat elke school een Kwink-coach aanstelt. Een gedragsspecialist of ib’er die zich extra verantwoordelijk voelt voor de borging van Kwink. Iemand die het belang van sociaal-emotioneel leren blijft benadrukken als basis voor een sociaal veilige school. Iemand die jouw team weet te enthousiasmeren de Kwink-lessen te geven. Met bijzondere aandacht voor de zo belangrijke transitie en de betrokkenheid van ouders.

Drie soorten Kwink-coach trainingen Aanmelden kan eenvoudig via www.kwinkopschool.nl /kwink-coach.

• Wat: een basistraining, een verdiepingstraining en een praktijktraining.

• Waar: Amersfoort, Drachten en Sittard.

• Kosten: € 300,- per persoon, per training.

NB: We houden rekening met de dan geldende coronarichtlijnen van het RIVM. Vooralsnog hanteren we de anderhalvemetermaatregel.

1 Kwink-coach basistraining • Je verdiept je kennis over SEL,

2

Kwink-coach verdiepingstraining

3

Kwink-coach praktijktraining

Dit is een vervolg op de basistrai-

(vervolg op de verdiepingstraining)

groepsvorming en groepsdyna-

ning. Je krijgt antwoord op onder

• Elke Kwink-coach krijgt ter voor-

mica.

andere deze vragen:

bereiding een opdracht om de

• Hoe SEL is jouw school op dit

huidige sociale veiligheid in de

• Je kunt je collega’s uitleg geven over de achtergronden en het

moment? En welke plek neemt

eigen schoolsituatie in kaart te

waarom van SEL.

Kwink daarin in?

brengen.

• Je krijgt als coach meer inzicht in

• Welke activiteiten kun je als

de fasen van de groepsvorming.

Kwink-coach ondernemen?

met de individuele schoolsitua-

• Hoe creëer je meer draagvlak

ties, de gewenste toekomstige

• Kennisoverdracht, filmpjes en opdrachten wisselen elkaar af.

• Ruimte om met de andere coaches in gesprek te gaan.

Heb je een opleiding Master Educational Needs gevolgd? Dan sluit de verdiepingstraining beter aan.

binnen de school en wie heb je daarbij nodig?

• We gaan in groepjes aan de slag

situatie en de stappen die nodig zijn om daar te komen.

• Hoe ondersteun je collega’s met

• Elke Kwink-coach maakt tijdens

groepsvorming en groepsdyna-

de bijeenkomst een SEL-jaarover-

miek?

zicht én een praktisch plan voor

• Hoe stimuleer je dat collega’s

de eigen schoolsituatie.

meer transitiemomenten gaan inbouwen en benutten?

• Hoe betrek je ouders bij het SEL-beleid van de school?

Kalender Kwink-coach trainingen Amersfoort

Basistraining

Verdiepingstraining

Praktijktraining

14 oktober

11 november

25 november

9 september

23 september

25 november

28 oktober

4 november

9 september

23 september

28 oktober Drachten

Sittard

Meld je aan via: www.kwinkopschool.nl/kwink-coach.

11

Welbevinden van leraren Kees van Overveld

Leraren hebben het afgelopen schooljaar hard gewerkt. Eerst was er de omschakeling van dagonderwijs naar afstandsonderwijs, daarna het opstarten van de school vanuit de richtlijnen van de overheid.

In het beroep van leraar was altijd al sprake van structurele kwetsbaarheid. In de coronacrisis wordt dit gevoel versterkt en ervaren veel leraren heftige emoties als angst en onzekerheid. In dit artikel bespreek ik het welbevinden van leraren die juist in deze tijd ook sociaal-emotioneel competent moeten zijn.

Dit artikel schrijf ik begin mei 2020.

Het is een van de vele vragen die

gevraagd welke drie emoties zij het

Hoe september 2020 eruit ziet,

ik de afgelopen weken van leraren

meest ervoeren tijdens de school-

weet ik niet. Ben je al gewend aan

kreeg. De onzekerheid is begrijpelijk.

dag. Dit is de uitslag: angstig, bang,

de nieuwe werkelijkheid? Zijn de

Leraren over de hele wereld erva-

bezorgd, overweldigd en verdrietig.

overheidsmaatregelen verder ver-

ren deze emoties.

Het is een rijtje om stil van te wor-

soepeld of zijn ze juist weer strenger

Eind maart 2020 deed The Yale

den.

geworden? Ik ben benieuwd.

Center for Emotional Intelligence

11 mei gingen de scholen weer

een onderzoek onder ruim 5000

De emotie anxiety (angstig) werd

open. Ik kreeg van leraar A. het

Amerikaanse leraren (Cipriano &

het meest genoemd. Anxiety is niet

volgende berichtje:

Brackett, 2020). Deze leraren werd

hetzelfde als fear (bang). Anxiety verwijst naar een onbekende, nauwelijks te omschrijven dreiging en gaat vaak samen met onzekerheid

Beste Kees, 11 mei gaan de scholen open. Ik heb veel aan je artikel gehad over SEL. Toch heb ik nog een vraag... Ik ben angstig en heb mijn bedenkingen. Kan ik wel voldoen aan de emotionele hulpvraag van de leerlingen als ik mezelf bang en gespannen voel? Hoe ga ik hier zo goed mogelijk mee om?

đ&#x;™

en nervositeit. Leraren voelen zich angstig omdat ze vrezen dat zijzelf, hun familie of misschien wel een van hun leerlingen ziek zouden kunnen worden.

De top vijf van emoties uit maart 2020 stemt niet vrolijk. Zijn de resul-

12

Achtergrondinformatie

taten uit dit onderzoek nu volledig

In een boeiend webinar vertelt

toe te schrijven aan de onzekerheid

psycholoog Marc Brackett dat juist

over het coronavirus? Niet hele-

in tijden van stress en onzekerheid

maal. In 2017 heeft hetzelfde onder-

emotieregulatievaardigheden ons

zoekscentrum een soortgelijk onder-

kunnen helpen. Enkele van zijn tips:

zoek onder leraren gehouden. Dit was toen de top vijf: gefrustreerd,

l

Z org voor een goede (buik-)

l

L ichamelijke signalen als een ver-

ademhaling.

overweldigd, gestrest, moe en gelukkig. Ook in 2017 rapporteren lera-

hoogde hartslag of spierspanning

ren dus dat ze het zwaar hebben.

zijn een signaal dat we ergens We kunnen de conclusie trekken

mee zitten. Herken de signalen en

dat veel leraren hun beroep als

benoem ze met woorden (label de emotie).

zwaar en stressvol ervaren. Nu is het Amerikaanse onderwijs natuurlijk

l

emoties als informatie waar je iets

niet vergelijkbaar met het onderwijs

mee moet.

in Nederland, maar ik denk dat de meeste Nederlandse leraren zullen

l

veld, 2017).

Levensvaardigheden

G eef jezelf toestemming om emoties te voelen.

beamen dat hun welbevinden behoorlijk onder druk staat (Van Over-

E moties zijn niet goed of fout. Zie

Beste A., die emoties zijn logisch.

Ze geven aan dat je je zorgen maakt. Je weet vanuit de theorie het verschil tussen Zelfbesef en Zelfmanagement. Bij het eerste gaat het om het herkennen en begrijpen van je emotie. Bij het tweede om het reguleren. Reguleren moet je faciliteren.

Start en beëindig de dag met een korte briefing in het team. Spreek uit wat je voelt. Deel je zorgen. Als jullie als team voor elkaar zorgen, ontstaat er ook ruimte in de professionele setting met de leerling. Je kunt je dan ten volle richten op de vraag en behoefte van de leerling zonder dat je eigen emoties je in de weg zitten.

l

S preek jezelf toe vanuit een an-

Ik sluit graag af met enkele woor-

der perspectief: ‘Kees, haal diep

den van Marc Brackett: ‘Appreciate

adem, ga naar die persoon toe

that developing emotion regulation

en zeg wat je wilt zeggen’.

skills can be harder than learning tradional “hard” skills. It’s hard work’. l

In oktober 2019 was ik op een internationaal congres over SEL. Een

Brackett maakt duidelijk dat als we

thema dat centraal stond was

onszelf kennen en goed voor onszelf

‘Adult SEL’. Kort gezegd was dit de

zorgen, we dan ook beter in staat

Bronnen

boodschap: laten we niet alleen

zijn voor anderen te zorgen.

• CASEL CARES (2020, 27 maart).

Strategies for Being Your Best Possible ‘SEL’f with Dr. Marc Brackett [videobestand].

Zie: www.youtube.com/watch?v=8UE2mWPPj0k.

• Cipriano, C. & Brackett, M. (2020, 7 april).Teachers Are Anxious and Overwhelmed. They Need SEL Now More Than Ever. Gelezen op 06-05-2020 op: www.edsurge.com/news/2020-04-07teachers-are-anxious-and-overwhelmed-they-need-sel-now-more-than-ever.

• Van Overveld, K. (2017). SEL. Sociaal-emotioneel leren als basis.

Huizen: uitgeverij Pica.

onze leerlingen sociaal en emotioneel competent maken, maar ook

Tot slot

de volwassenen die die kennis en

Ik hoop dat binnen schoolteams

vaardigheden moeten aanleren.

gesprekken zullen ontstaan over het

Als je als volwassene rolmodel wilt

belang van sociale en emotionele

zijn, moet je wel weten hoe je zelf in

competenties voor leraren. Leraar

elkaar steekt.

A., de persoon die mij een berichtje

Het gaat hier om de competenties

stuurde, gun ik een team waar zij

die ook in de Kwink-lessen worden

met haar zorgen terecht kan. Dit

aangeboden: Zelfbesef, Zelfma-

was trouwens mijn antwoord aan

nagement, Besef van de ander,

haar:

Relaties hanteren en Keuzes maken.

Deze vijf competenties zijn essentiële levensvaardigheden. Ze versterken de mentale weerbaarheid en het welbevinden. Ze kunnen ons beschermen tegen de werkdruk

www.keesvanoverveld.nl

van alledag.

13

SEL is overal r te e m e lv a rh e d n a SEL op

we stand als het ‘nieu derhalve meter af an : en nn we n aa emaal maar sseling van mijn We moesten er all beeld als ik ter afwi or vo bij – eld ikk nd d ik het knap ingew toe om even afsta normaal’. Soms vin ef’ dwingt me af en es lfb ‘ze ijn (M n. and een stuk ga fietse n vlak vóór me iem thuiswerkdag een g of laat loopt da oe Vr ) rk… we oie mo gefietst komt. Wat te nemen van ons and mij tegemoet iem nt ka re de an t het risico terwijl van de wandelaar in, me hond uit te laten, maken’: Haal ik de es uz t ‘ke n va tje valle e het gesteld is me doe ik? Typisch ge et natuurlijk niet ho we Ik m? ko er gg n nsen duike bij de tegenli er… Sommige me dat ik dan te dicht van die tegenligg s tie en et en mp co ele n slingeren je mete de sociaal-emotion verschijnt, andere eld kv bli n hu in t nt op willen je überhaup of ze de andere ka al de bosjes in als t nie ar ma n da ag zijn.) het gezicht. (Ik vra hien wel beter zou een verwensing in tingsgevaar missc et sm be t he e eg el dat vanw naastgelegen schreeuwen, hoew hij beter even in de t da en ep ro ar k k tegen de wandela is dat misschien oo Ik kan natuurlijk oo ‘relaties hanteren’ n va t un gp oo t Maar uit he haal ik hem n zwemmen, hoe sloot kan springen. : Stel dat hij niet ka ien nd ve ch in Bo e. uz ke hien moet ik dan to niet zo’n gelukkige Lastig, lastig. Missc n? me ko te bij ht ar dat heeft nder te dic er dan weer uit zo stil blijven staan, ma en ev ar ma t’ en ook van ‘zelfmanagem ander’ hebben en een ultieme daad noeg ‘besef van de ge j mi er ht ac rs an – op tuele fietse t we allemaal stilsta alleen zin als even lang duren voorda oit no t he n ka r nie stoppen. Op die ma n elkaar. va r te anderhalve me n te staan. In een r allemaal stil kome nie ma die op we k zijn, als , over de er thuiswerkdagen Zou eigenlijk wel leu het dan hebben ov we zou en nn ku ad tsp t allemaal eigenlijk lange rij op het fie e wij vinden dat he ho er ov en en do ige toevall schappen buitenles Kwink! Als gevaren van bood t het een spontane rd wo it ez e je me t et he niemand we ho moeten. Heerlijk! Als roordeeld, omdat ve r aa elk t to ng we urenla dicht bij elkaar voorbijgangers zijn orbreken zonder te do en et mo u zo is het fietspad weer t zijn. Enige nadeel zo’n lockdown op otioneel experimen em alcia so nt sa laten… een interes even achter me te te komen. Het zou lukt is om mijn werk ge ht ec t nie er we dat het dan toch Erik Idema

e in het verleden Kwintessens. Hij werkt bij r ve ge uit is ma is Erik Ide p in Amsterdam en scholengemeenscha als docent op een . chters van 12 en 13 vader van twee do

14

Sociaalemotioneel leren thuis Onrecht een cadeautje voor kinderen?

Ouderinformatie

Door Tea Adema, trainer bij De Opleiding tot kinder- en opvoedcoach

Onrecht een cadeau? Natuurlijk niet! Maar omdat kinderen nu eenmaal met onrecht te maken krijgen, kunnen we hun ook leren er sterker en veerkrachtiger door te worden.

Een onterechte, boze opmerking

leuks niet doorgaat omdat het iets

teiten van de kinderen. Ontneem

van een leerkracht. Geen uitnodi-

moet doen wat het vergeten was.

ze vooral niet de kans om te leren

ging voor een feestje. Niet geloofd

Dit noemen we de executieve func-

van de huis-, tuin- en keukenteleur-

worden als je zegt: ‘Dat heb ik niet

ties: regelfuncties van de hersenen

stellingen en het onrecht wat ze

gedaan!’ Het zijn de relatief klei-

die essentieel zijn voor het realiseren

wordt aangedaan op het plein, in

ne voorbeelden van onrecht die

van doelgericht en aangepast ge-

de klas en op straat. Als kinderen

een kind regelmatig tegenkomt. Ik

drag. Ze helpen om een succesvol

gewoon boos mogen zijn op wat

noem dat: huis-, tuin- en keukente-

leven te kunnen leiden. Helaas

hen overkomt en vervolgens zelf

leurstellingen. Daar kun je moeilijk

staat het aanleren van juist deze

een oplossing kunnen vinden met

over doen, maar daar help je een

belangrijke vaardigheden in de

de steun van de volwassenen om

kind niet mee. Daarom is het be-

opvoeding onder druk in deze tijd.

hen heen, leren ze veel; met name

langrijk dat je kinderen al jong leert

zelfvertrouwen!

om met lastig en oneerlijk gedrag

Wat kunnen ouders leren

van anderen te dealen. Zo leren ze

De houding van ouders is voor

Waar worden kinderen sterk van

veerkracht ontwikkelen die helpt

kinderen cruciaal bij onrecht. Veel

Kinderen kunnen leren van hun

om tegenslagen te overwinnen.

ouders vinden het moeilijk om ge-

eigen hulpeloosheid. Het maakt het

duld op te brengen als hun kind

besef wakker dat ze iemand nodig

Wat kunnen kinderen leren

niet zo goed in zijn vel zit. Ze span-

hebben om hun zaakjes op te los-

Veerkracht ontwikkelen kinderen

nen zich vaak tot het uiterste in om

sen en dus dat ze actief hulp leren

door te leren omgaan met teleur-

het leven van hun kind zo aange-

vragen. Zo leren ze ook dat ze zelf

stellingen én met het leren accep-

naam mogelijk te maken. Gaat er

invloed hebben op wat hun over-

teren van een NEE. Die vaardig-

een keer iets mis, dan staan ouders

komt en dat ze geen slachtoffer

heden leren peuters al als ze een

onmiddellijk paraat om de proble-

hoeven te zijn. Daar horen troost en

snoepje willen of een glazen vaas

men van kinderen op te lossen.

erkenning van ouders vanzelfspre-

dreigen om te duwen. Als het kind

Allemaal lief bedoeld, maar het

kend bij. Zo kan het kleine onrecht

ouder wordt, moet het misschien

werkt niet.

een geschenk zijn om te helpen

meehelpen met klusjes, huiswerk

bij het al jong leren omgaan met

maken en doorzetten om iets af te

Wat kunnen ouders doen

maken. Ook moet het leren een

Heel simpel: meer achterover leu-

goed humeur te houden als iets

nen en vertrouwen op de capaci-

moeilijkheden in het leven.

15

Met de preventiepiramide op weg naar een

veilige school V

oorkomen is beter dan genezen, zeker als het gaat om gedragsproblemen in de school.

Kwink richt zich daarom volledig op het preventief aanleren van SEL-vaardigheden. Daarmee helpen we leerlingen actief bij het ontwikkelen van gezond gedrag.

Toch is alleen een methode voor SEL niet voldoende. Het is belangrijk om op meerdere lagen in de schoolorganisatie preventieve interventies te plaatsen. Daarmee bouw je aan een figuurlijke piramide waarbij de bovenste interventies op de lagen daaronder steunen. Het is een praktisch model dat inzichtelijk maakt wat een school al goed doet en waar verbeterpunten liggen.

Meer weten?

De preventiepiramide van Johan Deklerck Uitgeverij Acco Het boek is een unieke combinatie van een transparant en goed werkbaar kader zoals de praktijk dit uitwijst, tegen een stevige theoretische achtergrond enerzijds en een grote verzameling aan voorbeelden anderzijds. Deze voorbeelden nodigen de lezer uit creatief aan de slag te gaan met preventie op school.

16

Boekbespreking

4

De preventiepiramide kent de volgende vijf lagen: Probleemaanpak Soms is een preventieve aanpak niet voldoende om een gezonde ontwikkeling van leerlingen en veiligheid binnen de school te waarborgen. Daarom is het van cruciaal belang vooraf goed af te spreken welke curatieve interventies de school heeft. Wat doet je als een leerling over de schreef gaat? Betrek je ouders daarbij? Doet de leraar van groep 7 dat op dezelfde manier als de leraar in groep 8? Uniformiteit is hier opnieuw het toverwoord. Daarnaast is het van belang de interventies zo in te richten dat ze gericht zijn op terugkeer naar eerdere preventieniveaus. Het zogenaamde ‘zakken’ in de piramide.

3

Specifieke preventie Interventies in deze laag van de piramide zijn gericht op een kleinere groep leerlingen of op een specifieke groep die meer ondersteuning nodig heeft om gezond gedrag te ontwikkelen. Denk hierbij aan een SOVA-training in school of het spelen van Taakspel.

2

Algemene preventie In deze laag vinden we interventies die op bijna alle leerlingen van de school van toepassing zijn. Het werken met Kwink valt hier ook onder. Scholen die laag twee goed vormgegeven hebben, halen in deze laag veel meer rendement uit Kwink. Het tegenovergestelde is ook waar: als je één laag niet goed inricht brengt dat de piramide direct aan het wankelen.

1

Bevordering van het leefklimaat Om de tweede laag van de piramide krachtig vorm te geven is het belangrijk om uniformiteit in het handelen van leraren te bereiken. Die start met een gesprek binnen het team over een visie op gedrag, schoolafspraken, gedragsverwachtingen en het verkennen van eigen constructen in gedrag. Ofwel: welk gedrag vind jij zelf prettig en wat niet, bij teamleden en bij leerlingen. Kan iedereen zich volledig conformeren aan wat het team met elkaar afspreekt?

De tweede laag van de piramide is het meest cruciaal.

0

Brede maatschappelijke context De onderste laag van de piramide is vanzelfsprekend de basis waar de rest van de piramide op steunt. Een zeer belangrijke laag en direct de laag waar een school de minste invloed op heeft. Het is de invloed die de overheid, gemeenten en ketenpartners op de school hebben.

In welke wijk staat je school? Hoeveel geld is er beschikbaar om het onderwijs vorm te geven? Factoren dus met een grote invloed.

17

Nieuw: Kwink-katernen in september en november K wink komt weer met extra materiaal. Speciaal voor de Week Tegen Pesten en de

Week van de Mediawijsheid. Met speelse, korte werkvormen die je snel en effectief

kunt inzetten om extra aandacht aan deze belangrijke thema’s te besteden. De

katernen zijn gratis te downloaden op www.kwinkopschool.nl/weektegenpesten en www.kwinkopschool.nl/mediawijsheid.

Samen aan zet

Kwink &…

Week Tegen Pesten: 21 t/m 25 september 2020

De Week Tegen Pesten 21 t/m 25 september 2020

Samen aan zet

De vakantie is voorbij, net als de meest intense tijd van het coronavirus. Nóg meer dan andere schooljaren is de vraag: ‘Op welke manier ga je met de kinderen in je groep optrekken?’ De basis hiervoor leg in je het begin van het jaar, tijdens de forming- en normingfase.

De Week Tegen Pesten

De initiatiefnemers van de Week Tegen Pesten hebben het thema van 2020 – Samen aan zet – afgestemd op de kracht van een veilige groep. Dat is ook hét motto van Kwink! Want in een sociaal veilige, sterke groep, die je samen maakt, krijgt pesten geen of minder kans. Goede regels en afspraken zorgen voor stabiliteit in de groep

Werken aan de kracht van een veilige groep

en voor emotionele rust. Alleen zo komen de kinderen

15 korte activiteiten voor de hele school

tot optimaal leren in de breedste zin van het woord. In het nieuwe katern voor de Week Tegen Pesten geven

Dit materiaal is ontwikkeld door de makers van Kwink voor sociaal-emotioneel leren (Kwintessens, Amersfoort) in het kader van de Week Tegen Pesten 2020 van Stichting School & Veiligheid www.weektegenpesten.com.

we direct bruikbare tips, aangevuld met wetenschappelijk onderbouwde theorie. We maken bovendien een herkenbare koppeling met de Kwink-slag ‘Code Help!’

Download het katern op www.kwinkopschool.nl/weektegenpesten.

Gezond mediagebruik Week van de Mediawijsheid 6 t/m 13 november 2020 (Sociale) media kunnen heel gelukkig maken. Ze bieden vermaak en creativiteit. Je kunt met mensen over de hele wereld in gesprek en ontelbaar veel nieuwe dingen leren. Apps, online challenges of groepen op sociale media kunnen je motiveren om het beste uit jezelf te halen.

Maar media lijken soms wel op een voortdurende competitie. Dan voelen we de druk om altijd beschik-

De Week van de Mediawijsheid

baar te zijn en lijdt onze slaap eronder. We voelen ons minder goed door onszelf constant te vergelijken met anderen, laten ons door nare reacties beïnvloeden of tonen minder respect voor elkaar.

Deze negatieve effecten kun je voorkomen door kinderen specifieke SEL-vaardigheden aan te leren. In het katern staan hiervoor praktische tips. Download

18

het katern op www.kwinkopschool.nl/mediawijsheid.

SEL-inspiratie

SEL-producten en tips

De laatste ontwikkelingen van SEL, interessante producten en verwijzingen.

Om uzelf en het team te inspireren.

Vaardighedenkaartjes

De Kwink-hoek!

Wat moet je leren om een probleem te laten verdwijnen? De Vaardighedenkaartjes geven antwoord en helpen kinderen oplossingsgericht te kijken naar probleemgedrag. Je maakt eenvoudig inzichtelijk welke vaardigheden kinderen

Bevorder het spelend en ontdekkend leren in de

willen leren, maar ook welke ze al bezitten. De set

kleutergroepen met De Kwink-hoek, een speciaal

bestaat uit 52 kaarten en is geschikt voor kinderen

katern voor de onderbouw met daarin praktische

vanaf 8 jaar.

suggesties en concrete handreikingen.

www.kwinkopschool.nl/vaardighedenkaartjes

www.kwinkopschool.nl/kwinkhoek

Alles wat ik voel!

Feedback is fantastisch!

Max weet niet wat hij moet zeggen als zijn vriend Freek hem vertelt wat een goede kauwgombellenblazer hij is. En alle woorden zwemmen rond in zijn hoofd wanneer Liam hem tijdens voetbal een tip geeft over schieten op de goal. Net zoals veel Alles wat ik voel gaat het over je gevoelens. Waarom

kinderen van zijn leeftijd, weet Max nog niet goed

voel je wat je voelt? Is het niet erg om jaloers te

hoe hij kan omgaan met kritiek en complimenten.

zijn? Kun je jezelf empathie aanleren? Een boek dat

In dit boek leert Max hoe je kunt reageren op po-

kinderen bewust maakt van hun eigen gevoelens

sitieve feedback en hoe je negatieve feedback

ĂŠn hen stimuleert erover na te denken.

kunt gebruiken om te groeien.

www.kwinkopschool.nl/alleswatikvoel

www.kwinkopschool.nl/feedback

19

Kwink in het nieuwe schooljaar uitproberen? vraag nu een Gratis proefabonnement aan

SCHOOL

www.kwinkopschool.nl Kwink is een methode van

T: 033 – 460 19 40 E: info@kwintessens.nl