In de ban van pi (CittA 2018)

Op zoek naar 3, 14159 26535

In de ban van pi

Tekst: Stefan Laenen Foto's: Joren De Weerdt

Woensdag 14 maart is een wiskundige hoogdag. Stijve wiskundeknobbels allerlanden maken een sierlijke pirouette op de veertiende dag van de derde maand, de internationale dag van het mysterieuze cijfer pi. Het oneindige getal begint met 3,14 en heeft van doen met de omtrek van een cirkel. CittA – of Pi-ttA – Kempen volgt bijles bij de pientere mevrouw Kreijkamp in Vorselaar. Joe-pi!

“Zie, ’k geef u thans, geleerden en leeken, ouden van dagen, frissche studenten, weinige regeltjes, die mij zijn gebleken, vaak nuttig te werken voor tal van docenten.

Zie nu hoeveel decimalen.”

Deze op het eerst zicht ogenschijnlijke doodnormale zin herbergt een pi-zonder geheim. “Het aantal letters van elk woord komt overeen met de decimalen van pi: 3, 1 4 1 5 9 2 ... Dankzij dit ezelsbruggetje is het makkelijker om de eerste dertig getallen na de komma te onthouden”, pikt Isabel Kreijkamp (34) in. Het πttige πetjeprecies geeft aan πepjonge tieners wiskunde op het Kardinaal van Roey-instituut in het πttoreske

Vorselaar. De hele school piekt op de internationale dag van Pi.

Aftelkalender

“Pi-dag waait over uit Amerika, daar noteren ze 14 maart als 3.14. Op het Kardinaal van Roey- instituut vieren we Pi-dag al enkele jaren met diverse activiteiten. Wat betreft pi zijn we pioniers. De wiskundeleerkrachten dragen dan hun pi-shirt. Ik doe mijn pi-oorbellen in, en laat een pi-tattoo zetten. Geen echte tatoeage, voor alle duidelijkheid, maar een kleeftattoo. Zover gaat de waanzin voor pi nu ook weer niet. Ik herinner mij dat we met de collega’s wiskunde een keer droedels maakten. Voorbeeld: een tekening van het cijfer pi dat aan het raden is, dan krijg je? Pi-raat! De winnaars van onze pi-quiz trakteren we op een mand met pickelchips, pizzasnoepjes, Pimskoekjes en pinda- en pistachenootjes, liefst van die pikante. Een mandje vol pi dus. Ook dit schooljaar tellen we af naar 14 maart. In de gang staat al een hele week een imposante aftelkalender gemaakt door onze leerlingen, met op elke dag een ander kunstwerk waarin een getal zit verstopt.

“Een aantal leerlingen is vlijtig aan het blokken om zo veel mogelijk cijfers na de komma uit het hoofd te studeren. Hanne uit mijn klas zit al aan zeventig cijfers.”

En de juffrouw zelf? “Sssssst! Ik ken pi tot vijf cijfers na de komma, meer dan genoeg voor de berekeningen die we in de les moeten maken.”

Wat maakt pi zo bijzonder? “Pi is een oneindig getal. Momenteel staat het record cijfers van pi berekenen op ongeveer 22 biljoen cijfers na de komma. En het gaat maar door, het stopt nooit wat moeilijk is om te vatten, maar tegelijk heel fascinerend. Ergens in die eindeloze reeks getallen duikt bijvoorbeeld elke verjaardag op, ook de jouwe. De cirkel is de natuurlijke omgeving van pi, maar je komt het cijfer overal in de natuur tegen. Pi duikt op in honderden formules en allerlei wetenschappelijke domeinen zoals de beschrijving van de dubbele DNA-helix, een regenboog, Einsteins zwaartekrachtveldvergelijking, golven, navigatie... In de lessen wiskunde figureert pi geregeld, onder meer in het deel goniometrische functies waar we de hoeken uitdrukken in radialen.”

Excuseer, we zijn even niet meer mee. “Dat begrijp ik, voor velen is wiskunde zeer abstracte materie.

Buitenstaanders associëren het vak met saaie lessen gegeven door nerds. Ik – en mijn collega’s – doen er alles aan om zulke vooroordelen te ontkrachten, want wiskunde is allesbehalve eentonig. Ik probeer mijn klassen voortdurend uit te dagen. In het begin van het schooljaar toon ik een zoekplaat waarin tachtig wiskundige begrippen zijn verstopt. Als de groep dertig begrippen vindt, krijgen ze van mij een klok voor hun klaslokaal waarbij de getallen vervangen zijn door wiskundige formules. Een bakker in Vorselaar maakt ambachtelijke wiskundige pralines.

Op de internationale complimentendag trakteerde ik mijn leerlingen op de lekkernijen, omdat ik superleerlingen heb. Echt ongelooflijke schatjes. Jaarlijks organiseer ik een wiskundewedstrijd waarbij de leerlingen bijvoorbeeld een originele selfie nemen met een wiskundig onderwerp uit de leerstof. Het is heerlijk hoe enthousiast sommigen zijn. De prijzentafel is uiteraard wiskundig, met wiskundekousen, een flaterende wiskundelegging en een zelfgemaakte speculaas. Snap je, sPIculaas? (lacht). Je merkt, wiskundeleerkrachten zijn allesbehalve nerds, wij zijn zelfs pittig gestoord!”

Is de jeugd van tegenwoordig nog wiskundig aangelegd? “Ik heb heel wat jongens en meisjes die wiskundig zeker sterk zijn. Jonge gasten met heel wat

inzicht. Het gebeurt helaas dat leerlingen – of hun ouders – het studie-advies niet volgen en dan belanden die studenten in een richting die uiteindelijk voor hen te zwaar is. Niet zelden vormt wiskunde dan het struikelblok in zo’n situatie. Daardoor vermindert hun zelfvertrouwen of verliezen de leerlingen hun studiemotivatie en dat is zonde. Wiskunde heeft veel te maken met inzicht, wiskunde moet je niet blokken, maar begrijpen. Je moet het zien. Voor wie het echt niet ziet, is er gelukkig SOS Kreijkamp.”

Pi-sonnet

Pardon? “Een grapje van mezelf waarmee ik de leerlingen bij de les hou tijdens moeilijke momenten. Ik geef de leerlingen bij het begin van het schooljaar SOS-stickers met daarop een overzicht van de grootste algebraïsche fouten. In de letter O heb ik mijn hoofd gezet. Dankzij die beklijvende visuele reminder onthouden ze de typische valkuilen hopelijk beter. Een kleinere versie van deze stickers gebruik ik bij het verbeteren. Ik heb ook TOP-stickers in de aanbieding voor leerlingen die een prachtig resultaat behalen. Ook hier staat mijn hoofd uiteraard weer in de O. Chef Piet Huysentruyt vroeg destijds op het einde van een aflevering van SOS Piet: “Wat hebben we nu geleerd?” Zo vat ik mijn les vaak samen en het is mooi meegenomen dat de brave man Pi-et heet.” (bulderlacht) Werken jullie vakoverschrijdend? De leerkracht lichamelijke opvoeding kan bijvoorbeeld een race houden van exact 3,14 kilometer? Of misschien kunnen studenten in de les muziek op zoek naar liedjes van exact 3,14 minuten. “Zeer zeker, de collega’s Nederlands gaf ik eens een pi-sonnet cadeau, een gedicht over het getal. Zo plaatsen we pi in poëzie, piëzie dus. Het hoogtepunt van Pi-dag valt om 13.59u, wat wiskundige noteren als 3.14 om 1.59.

Samen de eerste zes cijfers van pi dus. Omdat Pidag deze keer op een woensdag valt zijn de leerlingen al naar huis. Behalve de sukkelaars in de strafstudie. Een minuutje voor twee eet ik een stukje taart – gebakken in mijn pi-vorm – want ‘pie’ betekent in het Engels zowel pi als taart. Misschien ga ik voor een ronde taart, want pi is uiteraard ook de omtrek van een cirkel gedeeld door zijn diameter.

Sowieso, wordt het pi-zant!” Voor ons een pintje, schol! W

Wiskundekousen, pi-shirts, pi-oorbellen, pi-buttons en pi-tattoos: bij mevrouw Kreijkamp in Vorselaar vind je het allemaal op de internationale Pi-dag.