Tentotips

Tentotips JORIS GHEKIERE Joris Ghekiere (1955-2016) maakte vooral naam als schilder die zich nooit liet vastpinnen op een thema, een stijl of een persoonlijke schriftuur. Schilderen was voor Ghekiere een permanent onderzoek naar wat er kan gebeuren binnen een afgebakend vlak. Het was een voortdurende, nieuwsgierige zoektocht op onbekend terrein. Minder bekend is dat Ghekiere ook een omvangrijke verzameling werken op papier naliet. Zorgvuldig bewaarde hij honderden schetsen, collages, tekeningen en aquarellen in een ladekast in zijn atelier, van de vroege jaren ’80 tot kort voor zijn overlijden. Die werken tonen boeiende verslagen van maandenlange reizen. Soms zijn het overweldigende landschappen, in andere werken is de fascinatie van de kunstenaar voor de vormentaal in andere culturen sterk voelbaar. Hij verkende India, het Verre Oosten en de Aziatische steppe: stuk voor stuk bezinningstochten waarbij hij indrukken verwerkte en inzichten liet rijpen.

© Estate Joris Ghekiere

Joris Ghekiere - Reizen op papier Mu.ZEE, Oostende, tot 27 november 2022.

De boom wortelt diep in de grond en hoog in de lucht vormen zijn takken een verbinding tussen hemel en aarde. Sinds het begin der tijden heeft de boom een plaats gekregen in de verbeelding van de mens. Verschillende eeuwenoude culturen gaven de boom een centrale plaats: de Keltische eik, Yggdrassil of Bodhiboom.

Deze expo brengt zeven kunstenaars samen die elk op hun manier werk maakten geïnspireerd op een boom. De imposante tekeningen van Donatella Bianchi tonen weerbarstige stronken, stammen of afgebroken takken. Het zijn stuk voor stuk metaforen voor onze chaotische samenleving waarin we te veel verloren lopen. De sculpturen en inkttekeningen van Koenraad Tinel tonen een eeuwige strijd van de mens met zijn demonen, een worsteling met de oermoeder en met de kosmische krachten. Léon Spillaert is een meester in evocatie van vervreemding en onbehagen. De bomen in een bos lijken voor hem vaak een ondoordringbare muur te vormen. Ook in de werken van Frank Depoorter, Johan De Wilde, Roel Jacobs en Patrick Van Caeckenbergh lijkt elke kunstenaar in een woordeloos gesprek beland met een boom.

Boomdromen Emile Verhaerenmuseum, Sint-Amands, tot 4 september 2022.

Donatella Bianchi, les temoins immobiles, inkt en houtskool op papier, 75 x 110 cm.

Otobong Nkanga (°1974) dankt haar reputatie als sterke hedendaagse kunstenaar mee aan haar artistieke activisme: ze laat je met haar werk nadenken over de urgente problemen van de 21e eeuw. Met tekeningen, installaties, foto’s, sculpturen en wandtapijten legt ze de gevolgen van het historische kolonialisme bloot, met een focus op de intensieve ontginning van ertsen en zeldzame mineralen uit Afrikaanse landen. Ook vandaag nog worden de rijkdommen van Moeder Aarde naar andere continenten verscheept.

In het Brugse Sint-Janshospitaal nodigt Nkanga je uit om een verbinding met de natuur te herontdekken. De installatie ‘Anamnesis’ suggereert een rivier. Er stroomt geen water doorheen de meander, maar wel geurende kruiden zoals kardemom, kaneel, kruidnagel, en andere specerijen die in het verleden geïmporteerd werden naar Brugge. Nkanga reconstrueert een deel van de historische handelsroutes tussen Afrika en Europa. De imposante zolder van het SintJanshospitaal geurt naar een rijk verleden.

De benedenzalen zijn omgevormd tot een wit keienlandschap, een toevluchtsoord voor bezinning, dialoog en herstel. Thema’s als verlies en wedergeboorte komen aan bod in de monumentale wandtapijten en textielsculpturen. De aanklacht tegen de manier waarop de mens met de natuur omgaat is duidelijk. Nkanga brengt een boodschap van hoop op een betere toekomst.

Otobong Nkanga - Underneath the Shade We Lay Grounded Sint-Janshospitaal, Brugge, tot 25 september 2022.

Otobong Nkanga, Tied to the other Side, 2022.

Tot het einde van de 19e eeuw was het kunstonderwijs voor vrouwen strikt verboden. Welstellende dames konden kunst als vrijetijdsbesteding beoefenen, maar de resultaten bleven onder de radar. Kunstgeschiedenis werd door mannen bedacht en gemaakt. Vanaf 1900 kregen vrouwen met mondjesmaat toelating tot artistieke vorming. Sinds de jaren zeventig overtreft het aantal vrouwen de mannen in kunstacademies, zowel als leerling als docent.

Ondanks enkele uitzonderingen, zoals Berthe Morisot en Mary Cassatt, die in deze tentoonstelling zijn opgenomen, werden vrouwelijke kunstenaars lange tijd gemarginaliseerd. ‘Portrait of a Lady’ toont vooral hoe de vrouw eeuwenlang werd uitgebeeld vanuit de mannelijke blik. Testosteron laat zich gelden in werken van Ensor, Permeke, Picasso, Degas... Een brede waaier kunstwerken vanuit de oosterse culturen schept een ruimer beeld. De installatie ‘A Mile in my Shoes’ nodigt uit om in de schoenen van de vrouw te stappen en te luisteren naar hun levensverhalen.

Portrait of a Lady Villa Empain, Brussel, tot 4 september 2022.

© M Leuven. Foto: Dirk Pauwels. Mary Cassatt, Etude pour La Leçon de Banjo, 1894.

In de tentoonstelling ‘Dry Culture Wet Culture’ brengt de Egyptische kunstenaar Wael Shawky (°1971) verhalen over transformatie en manipulatie van mensen in de Arabische wereld. De installatie ‘The Gulf Project Camp’ toont hoe de ‘droge’ nomadische woestijncultuur van de Bedoeïenen zowat een halve eeuw geleden veranderde in een ‘wet culture’. Door de ontginning van de olie en door irrigatie en landbouw onderging de samenleving in Saoedi-Arabië een drastische transitie.

Het project ‘Cabaret Crusades’ focust op de kruistochten in de 13e eeuw, maar dan vanuit een Arabisch perspectief. Met tekeningen en houten sculpturen worden taferelen uit de vervlogen tijden in beeld gebracht. Een twee uur durende film documenteert de veldslagen en intriges in een betoverende schoonheid met een magisch realisme. Shawky combineert historische feiten met een persoonlijke verbeeldingskracht. Waarheid en fictie zetten de geschiedenis op losse schroeven. De filmpersonages zijn geen acteurs, maar marionetten gemaakt uit Venetiaans glas. Op die manier accentueert hij de kwetsbaarheid van de mens.

Wael Shawky - Dry Culture Wet Culture M, Leuven, tot 28 augustus 2022.

De tentoonstelling ‘Gap in the Clouds’ brengt veel nieuw werk van de Cubaans-Belgische kunstenaar Ricardo Brey (°1955). Hij laat het in dialoog gaan met de rijke museumcollectie van Hof van Busleyden. De titel verwijst naar de hoop die mensen moeten opbrengen tijdens een crisis. ‘Het is belangrijk dat je het blauwe blijft ontdekken achter de grijze wolken’, aldus Brey. De dominantie van de kleur blauw is veelbetekenend in deze optimistische expo. Brey associeert blauw met de lucht en de zee, twee symbolen van vrijheid en weidsheid. Blikvanger in deze tentoonstelling is ‘Every Life is a Fire’, een reeks dozen die de kunstenaar vulde met teksten, beeldhouwwerken en boekjes. Deze miniatuurwereld is voornamelijk geïnspireerd op de Afro-Cubaanse cultuur en persoonlijke herinneringen, maar ook op mythes, legendes en verhalen. Meermaals krijgt een dier een centrale plaats in dit oeuvre. Dieren bezitten wat de mens al eeuwenlang heeft verloren: intuïtie. De mens laat zich te vaak drijven door manipulatie en de maakbaarheid van zijn leefwereld. De unieke combinatie van Bourgondische Renaissance en de conceptuele, hedendaagse kunst van Brey brengt een boeiende synergie in Hof van Busleyden.

Ricardo Brey - Gap in the Clouds Museum Hof van Busleyden, Mechelen, tot 28 augustus 2022.

Tekst: André De Nys

Sapphire Fluid (detail), 2021, papier, stof, jute, metaal, been, houtsnijwerk, houten kistjes, reageerbuisjes, gedroogde bloemen en distels op een glazen recipiënt en twee leporelloboeken.