KullHadd_30.12.2018

www.kullhadd.com Il-Ħadd, 30 ta’ Diċembru, 2018

Ħarġa Nru 1,329 Prezz €1

IDDGĦAJJEF

ISSAĦĦAĦ

MA TGĦALLEM XEJN

EFFETT 2018

SENA LI KOMPLIET TBIDDEL LIL MALTA

Ara paġni 8 u 9

TAL-PN MA TGĦALLMU XEJN MINN EGRANT

Ara paġni 3 u 5

L-EKONOMIJA MALTIJA REĠGĦET BRILLAT

Ara paġni 6 u 7

QARABAGĦLI

Niktellmu mal-imħuħ ta’ web series lokali Ara paġni 24 u 25

JIŻBOGĦ U JBERFEL IL-KARETTUNI U L-KAROZZINI Ara paġni 26 u 27

02

30.12.2018

kullhadd.com

IT-TEMP GĦAL-LUM Editur ALEANDER BALZAN

L-Ogħla Temperatura: 16°C L-Inqas Temperatura: 09°C L-Indiċi UV: 2 Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Firxa ta’ pressjoni għolja qed testendi minn fuq il-Bajja ta’ Biscay sa fuq il-Libja It-Temp: Ftit imsaħħab Ir-Riħ: Ħafif mill-Majjistral li jsir moderat mill-Punent Majjistru Il-Viżibilità: Tajba Il-Baħar: Ħafif li jsir ħafif għal moderat L-Imbatt: Ftit li xejn It-Temperatura tal-Baħar: 18°C

email: aleander.balzan@partitlaburista.org

Reklamar u Distribuzzjoni KIMBERLY CUTAJAR email: sales@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

Disinn tal-Paġni KIMBERLY CUTAJAR

It-Tnejn

tel: (+356) 2568 2570

It-Tlieta

L-Erbgħa

Kuntatt Ġenerali KullĦadd email: editorial@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

Indirizz Postali KullĦadd

16°C

UV 3

10°C

Il-Ħamis

14°C

UV 3

10°C

15°C

Il-Ġimgħa

UV 3

10°C

Is-Sibt

One Complex, A 28B, Industial Estate Il-Marsa MRS 3000

Sit Elettroniku KullĦadd kullhadd.com

Mezzi Soċjali www.facebook.com/kullhadd

Stampat Miller Distributors Ltd. Numri Importanti Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza​– 112​ Il-Pulizija ta’ Malta – 2122 4001-9​ Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili – 2393 0000 Il-Gwardjani Lokali – 2132 0202 L-Isptar ta’ Malta – 2545 0000 L-Isptar ta’ Għawdex – 2156 1600 Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza – 5004 3888 Servizz ta’ Direttorju Telefoniku – ​1182

16°C

UV 3

11°C

SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD

15°C

UV 2

Empire Pharmacy, 77, Triq it-Teatru l-Antik, Il-Belt Valletta – 21225785 Chemimart International Pharmacy, 650, Triq il-Kbira San Ġużepp, Il-Ħamrun – 21236477 Evans Pharmacy, 96/98, Triq San Bastjan, Ħal Qormi – 21487020 Mackie’s Pharmacy, Triq L. Casolani, Ta’ Paris, Birkirkara – 21496089 St. Luke’s Pharmacy, Triq San Luqa, Tal-Pietà – 21241293 Medical Plaza Dispensing Chemists, Cass-i-Mall Buildings, Vjal ir-Rihan, San Ġwann – 21372195 Norman’s Pharmacy, 133, Triq il-Kbira, Tas-Sliema – 21332243 St. Catherine Pharmacy, Triq id-Dielja k/m Triq Santa Katerina, Ħ’Attard – 21413442 Grognet Pharmacy, 41, Triq il-Kostituzzjoni, Il-Mosta – 21432038 Euro Chemist, Triq il-Kurazza, Il-Qawra – 21581876 Tarxien Pharmacy, 59, Triq Ħal Tarxien, Ħal Tarxien – 21802986 Milia’s Pharmacy, Triq il-Kottonera, Il-Birgu – 27060126 St. Anne Pharmacy, Triq il-Qaliet, Marsaskala – 21637615 Beta Pharmacy, 190, Dawret Ħal Għaxaq, Ħal Għaxaq – 21663311 Pasteur Pharmacy, Triq it-Tellerit, Ħal Safi – 21689944 Menelo Pharmacy, Triq it-Tabib Nikol Zammit, Is-Siġġiewi – 21462957 Imtarfa Pharmacy, 207 Triq San David, L-Imtarfa – 21451261 Azzopardi Pharmacy, Triq il-Kapuċċini, Ir-Rabat, Għawdex – 21563233 Għajnsielem Pharmacy, Pjazza Indipendenza, Għajnsielem, Għawdex – 27203615

9°C

14°C

UV 3

9°C

SPIŻERIJI LI SE JIFTĦU NHAR L-EWWEL TAS-SENA

New British Dispensary, 109/110, Triq San Ġwann, Il-Belt Valletta – 21244813 Fra Diego Dispensary, 94, Triq Villambrosa, Il-Ħamrun – 21224898 Tal-Ħlas Pharmacy, Triq il-Ħelsien, Ħal Qormi – 21487739 Rational Pharmacy, 74/75, Triq il-Wied, Birkirkara – 21441513 Regional Pharmacy, Triq E. H. Furse, L-Imsida – 21312449 Ta’ Giorni , Shop 2, Triq Lapsi, Ta’ Giorni – 21333886 Stella Maris Pharmacy, 34, Triq Millner, Tas-Sliema – 21335217 St. Michael Pharmacy, Misraħ tat-Transfigurazzjoni, Ħal-Lija – 21435875 Mġarr Pharmacy, Triq il-Kbira c/w Triq Vitale, L-Imġarr – 21577784 St. Simon Pharmacy, 8, Dawret il-Gżejjer, Buġibba – 21571649 Fleming Pharmacy, 61, Triq Ħaż-Żabbar, Paola – 21696893 Milia’s Pharmacy, Triq il-Kottonera, Il-Birgu – 27600126 St. Peter Pharmacy, Triq is-Sebbelika, Ħaż-Żabbar – 21663750 St. Philip Pharmacy, Triq iċ-Ċeppun, Ħal Għaxaq – 21808723 Chrysantemum Pharmacy, Triq San Nikola, Il-Qrendi – 21680828 The Bypass Pharmacy, Triq Mikiel Azzopardi, Is-Siġġiewi – 21461681 Spiżerija Carmen, 1, Triq Misraħ is-Suffara, Ħad-Dingli – 21457128 Abela Pharmacy, 42, Triq G.P.F. Agius De Soldanis, Ir-Rabat Għawdex – 21556170 Gozo Chemists, Mġarr Road, Ix-Xewkija, Għawdex – 21557278

kullhadd.com

03

30.12.2018

BAQGĦU MA TGĦALLMU XEJN MINN EGRANT • ĦARĠET IL-VERITÀ GĦAL IKTAR MINN DARBA • IŻDA, BAQGĦU JIRREPETU L-GIDEB U VVINTAW OĦRAJN ĠODDA • DELIA SUPPOST TELAQ BIL-KEJL TIEGĦU STESS L-inkjesta dwar Egrant, li kien fiha iktar minn 1,500 paġna u tkellmu 477 xhud, ikkonfermat kif din l-istorja tal-Eks Kap tal-Oppożizzjoni Simon Busuttil u Daphne Caruana Galizia kienet l-ikbar gidba fl-istorja politika ta’ pajjiżna.

Fix-xogħol tal-Maġistrat Aaron Bugeja kienu involuti esperti internazzjonali ta’ fama u saru investigazzjonijiet madwar id-dinja; il-Panama, il-Belġju, Dubai, il-Ġermanja u l-Istati Uniti.

Dan kien ikkonfermat fil-konklużjonijiet ippubblikati ta’ 55 paġna li fihom il-Maġistrat jikkonkludi mingħajr ma jħalli dubju li l-allegazzjonijiet kienu fabbrikazzjoni dwar il-Prim Ministru, martu u l-familja tiegħu.

Spikka l-mod kif mhux biss sar magħruf li l-Prim Ministru dejjem qal il-verità iżda kien vittma ta’ frameup. Dokument, magħruf bħala Declaration of Trust, li ttieħed għand il-Maġistrat kien analizzat għal darbtejn minn esperti fir-Renju Unit. Instab li l-firem fuqu kienu foloz. “Dawn id-declaration of trust għalhekk huma dokumenti foloz,” qalet l-inkjesta.

Riżultat ta’ din l-inkjesta l-Kap tal-Oppożizzjoni, Adrian Delia, keċċa lil Simon Busuttil u saħansitra laqqa’ lill-Kunsill Amministrattiv biex jimmarka din id-deċiżjoni. Kien qal li Busuttil kellu jgħid hux se jerfa’ r-responsabbiltà li tant ried jgħabbi nies biha.

Iżda, Delia kellu rivolta interna fil-grupp parlamentari li ried lil Simon Busuttil u mhux lil Adrian Delia u għalhekk Delia ċeda u Busuttil baqa’ fejn hu – anzi Delia għotor Busuttil ssaħħaħ. Għal darb’oħra fil-PN reġgħet rebħet il-fazzquddiem jippersisti joni ta’ Simon Busuttil. Delia kien qed jogħtor ma’ kull il-pressjoni jgħid li pass li jagħmel. Iżda, iktar minn hekk jirriżulta li minn tal-fazzjoni Busuttil Egrant tal-PM Egrant Adrian Delia u Simon Busuttil ma tgħallmu xejn. L-attitudni tagħhom wara l-inkjesta baqgħet l-ist- Egrant hi tal-Prim Ministru u ladarba Delia kellu jċedi Kienu mgiddba wkoll fuq laqgħat li suppost kellu ess bħal ta’ qabel. Saħansitra għal darba tnejn Simon għall-pressjoni interna spiċċa ma jista’ jgħid xejn fuq l-Ministru Cardona.

Busuttil irrepeta fil-Parlament li hu għadu jemmen li dan anke jekk meta ħarġet l-inkjesta Egrant kien qal li Saħansitra suppost xhud ta’ The Daphne Project, li l-Partit Nazzjonalista ma setax jibqa’ mal-karru li tellfu Radio France kienet kwotatu jgħid li ra lill-Ministru Chris Cardona ma’ Alfred Degiorgio f ’bar fis-Siġġiewi, kien b’40,000 vot. imgiddeb mill-provi.

Saħansitra waqt l-interrogazzjoni, dan ix-xhud bidel Reġgħu bl-allegazzjonijiet foloz il-verżjoni tiegħu u qal li qatt ma ra lil Cardona u lill-FuIżda, jekk Egrant kellha sservi ta’ eżempju biex il-Partit lu fil-bar fl-istess ħin, iżda li żaru l-post f ’ħinijiet u fi Nazzjonalista ta’ Delia ma jirrepetix l-istess żbalji, dan ġranet differenti. ma ġarax. Kien ċar li nies fil-PN kienu qed jaħdmu ma’ The Daphne Project biex jitimgħu informazz- Kejl differenti joni li tkun komda għall-PN u l-klikka ta’ Occupy Justice. Kien saħansitra allegat li l-Ministru Chris Adrian Delia baqa’ wkoll ma tgħallem xejn għax jgħaġġel Cardona kellu telefonati ma’ persuna, li ċempel jitlob ir-riżenji fuq sempliċi allegazzjonijiet li ma jkun immedjatament wara lil dawk li huma akkużati hemm xejn li jissostanzjahom. Biex imbagħad l-istess argumenti spiċċaw ifissru li sal-lum suppost irriżenja hu. bil-qtil ta’ Daphne Caruana Galizia.

Meta ħarġet l-allegazzjoni dwar ta’ min hi 17 black u Iżda, imbagħad irriżulta li dak żvelat minn La Repubblica u Daphne Project ma kienx veru u li hemm stħarriġ ta’ investigazzjoni, Delia kien pront li t-telefonati mal-Ministru Cardona qatt ma jitlob għar-riżenji. Konsistenti bħal dejjem il-Prim Ministru tenna li d-deċiżjonijiet jittieħdu meta jkun hemm seħħew.

Barra minn hekk, irriżulta wkoll li l-ewwel riżultat ta’ investigazzjoni. Iżda, Delia sostna l-kontra kuntatt bejn Daphne Caruana Galizia u Pierre sakemm it-Times of Malta żvelat li Delia nnifsu qed ikun L-inkjesta Darmanin bdietu hi u mhux kif indikat La Re- investigat. Dlonk ħareġ b’kejl differenti għalih. Tant Egrant saħħet pubblica. Dan f ’telefonata fil-31 ta’ Ottubru 2016 idejn il-Prim fis-14.29 ta’ waranofsinhar. Telefonata li damet Ministru Tkompli f ’paġna 5 >> 411-il sekonda.

05

30.12.2018

kullhadd.com

<< Tkompli minn paġna 3 li gazzetti li m’għandhomx xi simpatija mal-Gvern ukoll talbuh jitlaq.

It-Times of Malta qalet li l-Kap Nazzjonalista Adrian Delia għandu jimxi bil-kejl tiegħu stess u jissospendi lilu nnifsu mit-tmexxija tal-Partit Nazzjonalista.

Bi kliem ċar il-gazzetta saħqet li Adrian Delia għandu jwarrab ukoll mill-politika sakemm tiġi konkluża l-investigazzjoni tal-pulizija dwar l-allegat każ ta’ ħasil ta’ flus minn ċirku ta’ prostituzzjoni f ’Londra.

Skont it-Times of Malta, Delia jinsab fil-qalba ta’ investigazzjoni mill-Pulizija li bdiet f ’Marzu li għadda. Dan wara akkużi serji li kienet għamlet kontrih ilbloger Daphne Caruana Galizia.

It-Times of Malta li dejjem kienet ta’ appoġġ għall-fazzjoni tal-Eks Kap Nazzjonalista Busuttil, fakkret lill-kap attwali li dakinhar talab lill-predeċessur tiegħu Simon Busuttil biex jerfa’ r-responsabbiltà politika u jissospendi lilu nnifsu mill-grupp parlamentari. Biex Delia kompla jogħtor għax kliemu beda jintuża kontra tiegħu.

Konxju minn dan kollu Delia qagħad ukoll lura milli jieħu passi kontra David Casa, l-MEP Nazzjonalista li fil-konfront tiegħu bdew ikunu allegati każi ta’ teħid u tixrid ta’ droga kif ukoll frodi b’fondi Ewropej.

Iktar verità li ħarġet Tul din is-sena kien hemm iktar verità li ħarġet. Iċ-Chief of Staff tal-Prim Ministru, Keith Schembri u l-Ministru Konrad Mizzi rebħu libelli minn allegazzjonijiet li saru fil-konfront tagħhom. F’wieħed mil-libelli li rebaħ Schembri kien hemm kundanna oħra għal Pierre Portelli l-id il-leminja ta’ Adrian Delia.

F’dan il-każ artikli li fuqhom sar il-libell huma Panama Papers: HSBC investigation expected into alleged fraudulent documents vouching for Keith Schembri and Malcolm Scerri u Probe expected into alleged fraudulent documents vouching for Keith Schembri, Malcolm Scerri.

Fis-sentenza tagħha, il-Qorti nnutat li qabel ġiet ippubblikata l-istorja Pierre Portelli, li dak iż-żmien kien responsabbli mill-kontenut tal-gazzetta, kien ġie mgħarraf minn Franco Aloisio, uffiċjal

David Casa għandu fuqu allegazzjonijiet serji tal-bank li l-istorja li bdiet Caruana Galizia kienet imsejsa fuq żball amministrattiv tal-Bank HSBC. Fil-Qorti, Lawrence Pace, uffiċjal ieħor tal-bank kkonferma li sar żball min-naħa tiegħu.

Fid-deċiżjoni tagħha, il-Qorti qalet li l-gazzetta għażlet li tagħmel tagħha storja li dehret fil-blogg tal-ġurnalista Daphne Caruana Galizia u għamlet tagħha asserzjonijiet fuq il-blogg.

Ingħad li għalkemm l-artikolist ma identifikax ruħu fl-artiklu, Pierre Portelli kien il-persuna li għamel kuntatt mal-uffiċjal tal-Bank HSBC Franco Aloisio, dakinhar stess li ħarġet l-istorja fuq is-sit ta’ Caruana Galizia biex jinvestiga l-allegazzjonjiet u kien hu l-persuna li kienet ġiet mgħoddija l-informazzjoni li kien se jsir stħarriġ mill-HSBC dwar l-allegazzjonijiet li saru.

Għalhekk il-Qorti qalet li Pierre Portelli għandu jerfa’ r-responsabbiltà wkoll. Ħareġ ukoll li Portelli ġie mgħarraf li kien jidher li sar żball amministrattiv u għalhekk ma kien hemm xejn frodulenti min-naħa ta’ Schembri iżda l-Qorti qalet li Portelli b’mod konvenjenti ħalla dan ilfatt barra mill-istorja. Wieħed ma jridx jinsa li Pierre Portelli huwa l-bniedem li fil-każ Egrant kellu f ’idejh id-dokument falz.

Tinfaqa’ l-bużżieqa Electrogas

Skont it-Times of Malta, Delia jinsab fil-qalba ta’ investigazzjoni mill-pulizija li bdiet f’Marzu li għadda.

Dan wara akkużi serji li kienet għamlet kontrih il-bloger Daphne Caruana Galizia

Wara snin ta’ allegazzjonijiet ta’ korruzzjoni u ħmieġ fil-proġett tal-Electogas l-Awditur Ġenerali ħareġ b’rapport pożittiv dwar dak li hu l-ikbar proġett infrastrutturali li kellu sa issa pajjiżna.

Fir-rapport tiegħu l-Awditur Ġenerali qal mill-bidu nett li l-Ministeri kollha kkonċernati kkoperaw fejn kulħadd ħadem biex jagħti l-informazzjoni kollha lill-Awditur biex tingħata l-informazzjoni li tintalab. Xi ħaġa differenti minn rapporti tal-Awditur Ġenerali tal-passat.

L-Awditur Ġenerali jgħid ukoll li l-konsorzju magħżul kien dak li ssottometta l-aqwa u l-irħas offerta. Għalkemm l-Awditur tenna li kien hemm nuqqasijiet amministrattivi, imma anke jekk tikko-

Faqa’ l-bużżieqa Electrogas reġi dawn in-nuqqasijiet kollha, ma kienx se jinbidel ir-riżultat.

Hekk l-2018 rat jiċċaraw ħafna allegazzjonijiet li kienu ilhom isiru mill-grupp ta’ Simon Busuttil u l-Partit Nazzjonalista.

Minflok tgħallem Adrian Delia beda juża l-istess tattika u ħoloq allegazzjonijiet

ġodda. Anke jekk kien messu induna li lil dawk li kien se jipprova jogħġob bilgideb, kienu se jigdbu fuqu. U fejn ma jigbdux isibu dak li jista’ jkun veru u li jekk fil-konfront ta’ ħaddieħor ma kinux jużawh, fil-konfront tiegħu se jagħmlu hekk għax iriduh barra.

Kien ipprovat diversi drabi li gidbu fuqhom

06

30.12.2018

kullhadd.com

OĦRA TAJBA!

Analiżi tal-figuri ekonomiċi tas-sena li qed tintemm jixhdu li dawn it-12il xahar li għadna kemm għexna, għal pajjiżna reġgħu kienu ta’ suċċess ekonomiku kbir. Għamilna ġabra tal-iktar indikazzjonijiet importanti.

L-istatistika sħiħa u uffiċjali għall-2018 tkun ippubblikata f ’April tas-sena d-dieħla.

Però l-figuri li ħarġu sa issa, minn istituzzjonijiet lokali u Ewropej, jindikaw li din kienet sena oħra ta’ suċċess għall-ekonomija Maltija.

F’din l-analiżi qed inħarsu lejn 10 indikaturi importanti li jkopru l-andament ekonomiku, il-qagħda tal-finanzi pubbliċi u kif dawn irriflettew f ’titjib għall-familji f ’pajjiżna.

Nibdew bit-TKABBIR FIL-PRODOTT DOMESTIKU GROSS. L-2018 tidher li kienet sena li fiha l-ġid nazzjonali se jkun kiber b’aktar minn 6%. Din ir-rata tisboq sewwa t-tbassir li kien sar mill-aġenziji ta’ kreditu u mill-istituzzjonijiet internazzjonali, li kienu pprevedew tkabbir ta’ ftit aktar minn 5%.

L-ekonomija Maltija kibret b’rata ta’ tliet darbiet ta’ dik osservata fl-ekonomija Ewropea.

Filwaqt li ħafna osservaturi kienu qed ibassru tnaqqis sinifikanti fir-ritmu ekonomiku ta’ pajjiżna minħabba li t-tkabbir li kien hemm fis-snin ta’ qabel kien meqjus bħala staordinarju, iż-żieda fil-ġid nazzjonali fl-2018 tidher li se tkun kważi l-istess bħall-med-

ja li kien hawn fis-snin riċenti.

Fattur ewlieni wara dan ir-riżultat huwa l-livell bla preċedent ta’ INVESTIMENT li hawn f ’pajjiżna.

Fil-fatt fl-ewwel tliet kwarti tas-sena kien hawn spiża rekord mis-settur privat u speċjalment mis-settur pubbliku. Tant li l-investiment laħaq €1.7 biljun, jew 21% aktar mill-ispiża medja li saret bejn l-2012 u l-2017. L-aktar li tispikka matul l-2018 kienet l-aċċellerazzjoni qawwija fl-investiment tal-Gvern li laħaq il-figura rekord ta’ €0.4 biljun sa Novembru. Dan meta l-medja fis-snin ta’ qabel kienet tlaħħaq €0.3 biljun. Din iż-żieda ta’ 33% fl-ispiża pubblika hija biss il-bidu tal-programm ambizzjuż tal-Gvern biex jibni l-infrastruttura ta’ Malta ta’ għada.

L-investiment privat ukoll jinsab f ’livelli bla preċe-

dent. Dan jirrifletti l-OTTIMIŻMU KBIR li jeżisti fost l-operaturi ekonomiċi f ’pajjiżna. Stħarriġ wara l-ieħor tal-Kummissjoni Ewropea qiegħed ipoġġi lin-negozji u lill-konsumaturi Maltin u Għawdxin bħala l-aktar kunfidenti fost il-pajjiżi kollha fl-Unjoni. Filfatt il-medja tal-indiċi tas-sentiment ekonomiku kienet 118 fl-2018, jew 12% ogħla mill-medja fis-snin passati.

L-ottimiżmu ekonomiku qed iwassal għal żidiet kontinwi fl-AMMONT TA’ IMPJIEGI. Pajjiżna issa għandu rata ta’ impjiegi li hi ogħla mill-medja Ewropea għall-ewwel darba fl-istorja. Dan huwa dovut l-aktar għall-fatt li ħafna aktar nisa qed jaħdmu, riżultat ta’ skemi bħaċ-childcare b’xejn, kif ukoll għall-ammont sostanzjali ta’ persuni li qabel kienu

Filwaqt li l-Gvern żied b’mod qawwi l-ispiża kapitali, naqqas id-dejn nazzjonali filwaqt li faddal aktar minn €450 miljun ġol-Fond għall-Iżvilupp Nazzjonali u Soċjali ta’ pajjiżna, xorta seta’ jtejjeb is-servizzi li jagħti

joqogħdu fuq il-benefiċċji soċjali u li issa minħabba skemi bħat-tapering u l-inwork benefit iddeċidew li jidħlu fid-dinja tax-xogħol. Fl-ewwel tliet kwarti tal-2018 l-ammont ta’ nies jaħdmu tela’ għal kważi 226,000 persuna, żieda ta’ 34,000 jew 18%, meta mqabbel mal-medja fis-snin riċenti. Din l-istatistika ġġib fix-xejn id-diskors li t-tkabbir ekonomiku mhux jinħass min-nies. Għal eluf ta’ Maltin u Għawdxin it-tkabbir ekonomiku fisser impjieg.

Ir-RATA TAL-QGĦAD fil-fatt naqset għall-anqas livell fl-istorja ta’ pajjiżna, 3.7%. Dan huwa ferm anqas mill-medja ta’ 5.6% fissnin riċenti. Fost l-aktar li gawdew mit-tnaqqis fil-qgħad kienu ż-żgħażagħ fejn illum hemm wieħed minn sitta biss tal-ammont li kien hemm fuq ir-reġistru tal-qgħad fl-2012.

Naqsu b’aktar minn-nofs dawk li għandhom diżabilità u qed ifittxu xogħol, filwaqt li f ’Għawdex ukoll hemm l-anqas numru ta’ persuni jirreġistraw mindu bdiet tinġabar l-istatistika fis-snin 60.

L-2018 fissret ukoll tnaqqis ieħor qawwi fl-ammont ta’ PERSUNI DIPENDENTI MILL-ASSISTENZA SOĊJALI. It-titjib

fl-ekonomija laħaq lil dawk l-aktar vulnerabbli. Tant li dawk li kellhom jirrikorru għall-għajnuna finanzjarja mill-Gvern naqsu għal 5,395, minn medja ta’ 8,388 bejn l-2012 u l-2017.

L-istatistika uffiċjali tindika wkoll li l-PAGA MEDJA fl-2018 laħqet €19,076. Dan meta l-medja bejn l-2012 u l-2017 kienet €16,551.

Iż-żieda ta’ 15% fil-pagi ġġib fix-xejn id-diskors tal-Kap tal-Oppożizzjoni li għandna ekonomija taċ-cheap labour fejn il-pagi ma jogħlewx. Ta’ min jinnota wkoll li filwaqt li r-rata tal-inflazzjoni skont ir-Retail Price Index illum tlaħħaq 1.1%, bħala medja filħames snin qabel il-bidla filGvern kienet tlaħħaq 2.4%.

Dan ifisser li filwaqt li l-pagi qed jogħlew b’aktar, l-għoli tal-ħajja mhux jikber bir-rata li kien jikber fi snin passati.

Iż-żieda fl-impjiegi u fil-paga medja, minbarra li wasslu għal konsum qawwi fost il-familji f ’pajjiżna, jidher li għenu wkoll biex żdiedu sostanzjalment id-depożiti tal-Maltin u l-Għawdxin malbanek. Fl-ewwel tmien xhur tal-2018 dawn laħqu medja ta’ €11.8 biljun, li hija ferm ogħla mill-medja ta’ €9.1 biljun li kienet osservata bejn l-2012 u

07

30.12.2018

kullhadd.com

l-2017. Din iż-żieda qawwija fid-depożiti mal-banek seħħet filwaqt li aktar nies xtraw djar u appartamenti, u kien hemm żidiet qawwija f ’xiri ta’ bonds tal-Gvern u ta’ kumpaniji privati. Għal darb’oħra dan jindika kemm it-titjib ekonomiku għamel differenza ċara fil-qagħda tal-familji f ’pajjiżna.

L-2018 fissret ukoll li l-QAGĦDA FISKALI TALGVERN kompliet titjieb.

Pajjiżna tradizzjonalment kellu defiċit qawwi fil-Fond Konsolidat, tant li bħala medja dan kien €162 miljun. Fl-ewwel 11-il xahar tal2018 il-qagħda fiskali kienet €127 miljun aħjar mis-sena li għaddiet u jidher li għal sena oħra se jkollna surplus tajjeb.

Dan minħabba li fix-xahar ta’ Diċembru l-Gvern dejjem jagħmel surplus qawwi.

Filwaqt li l-Gvern żied b’mod qawwi l-ispiża kapitali, naqqas id-dejn nazzjonali u filwaqt li faddal aktar minn €450 miljun ġol-Fond għall-Iżvilupp Nazzjonali u Soċjali ta’ pajjiżna, xorta seta’ jtejjeb is-servizzi li jagħti.

Fil-fatt filwaqt li bħala medja l-ISPIŻA FUQ IS-SAĦĦA, L-EDUKAZZJONI U S-SERVIZZI SOĊJALI laħqet €2 biljun bejn l-2012 u l-2017, fl-ewwel 11-il xahar tal-2018 din diġà laħqet €2.4

biljun. Din iż-żieda ta’ 20% f ’din l-ispiża seħħet minkejja li hemm anqas nies jiddependu mill-assistenza soċjali u mill-benefiċċji tal-qgħad. Filfatt il-Gvern uża dak li faddal f ’dawn il-programmi biex tejjeb ir-rata tal-pensjonijiet u benefiċċji oħra. Dan minbarra żieda qawwija fl-ammont ta’ infermiera, tobba, care workers u għalliema li jaħdmu malGvern.

Dawn l-10 indikaturi, ftit mill-firxa wiesgħa ta’ statisitika uffiċjali, jikkonfermaw kemm pajjiżna bħalissa qed jgħix is-suċċess. Bil-miżuri li qed jieħu l-Gvern, speċjalment il-programm bla preċedent ta’ investiment fl-infrastruttura ta’ pajjiżna, dan is-suċċess mistenni jkompli u joktor aktar.

(2012-2017)

L-AKTAR FIGURI AĠĠORNATI GĦALL-2018

6.5%

6.2%

€1.4 biljun

€1.7 biljun

105

118

191,820

225,690

RATA TA’ QGĦAD

5.6%

3.7%

PERSUNI FUQ ASSISTENZA SOĊJALI

8,388

5,395

€16,551

€19,076

€9.1 biljun

€11.8 biljun

BILANĊ FIL-FOND KONSOLIDAT

-€162 miljun

-€35 miljun

SPIŻA FUQ SAĦĦA, EDUKAZZJONI U SERVIZZI SOĊJALI

€2.0 biljun

€2.4 biljun

TKABBIR FIL-PRODOTT DOMESTIKU GROSS INVESTIMENT INDIĊI TA’ SENTIMENT EKONOMIKU AMMONT TA’ NIES JAĦDMU

PAGA MEDJA DEPOŻITI TAL-FAMILJI MAL-BANEK

OFFERTA GĦALL-KIRI TAL-BAR

It-titjib fl-ekonomija laħaq lil dawk l-aktar vulnerabbli. Tant li dawk li kellhom jirrikorru għall-għajnuna finanzjarja mill-Gvern naqsu għal 5,395, minn medja ta’ 8,388 bejn l-2012 u l-2017

Il-Kumitat tal-klabb tal-boċċi ta’ Birżebbuġa, jixtieq javża li qiegħed jilqa’ offerta għall-kiri tal-bar tal-istess lokal.

Dawk interessati jistgħu jitfgħu l-offerti fl-istess Klabb.

L-applikazzjonijiet jiġu milqugħa sal-aħħar ta’ Jannar sa 6 ta’filgħaxija.

Il-Kumitat iżomm id-dritt li jirrifjuta kull offerta anke l-aktar waħda vantaġġjuża.

08

30.12.2018

kullhadd.com

SENA TA’ BIDLIET

Mid-dinja politika lokali l-2018 reġgħet kienet waħda movimentata. Żgur li kienet sena oħra ta’ bidla għalkemm l-ewwel indikazzjonijiet jixhdu li s-sena d-dieħla tista’ tisboq dak li seħħ fl-aħħar 12–il xahar f’dawk li huma bidliet.

Bidliet li se jkomplu jagħmlu minn Malta pajjiż modern. Pajjiż li jħabbatha mal-aqwa fl-Unjoni Ewropea u saħansitra fid-dinja.

Nimmarkaw f’dan l-artiklu wħud mill-bidliet il-kbar li kellna tul l-aħħar 12–il xahar. Għalkemm mhux kollox. Hemm oħrajn li l-effett tagħhom irridu nanalizzawh fid-dettall fil-ġimgħat li ġejjin.

BIDLA FIL-LIĠI TAL-IVF

VOT 16

Diskussjoni mqanqla dwar il-liġi tal-IVF wasslet għal bidla f ’din il-liġi. Kien f ’Ġunju li l-Parlament ivvota favur dawn il-bidliet li se jagħtu ċans lil iktar familji jsiru ġenituri. Kontra dawn il-bidliet kien hemm il-forzi konservattivi li jirreżistu l-bidla kontinwament, fosthom u quddiem nett il-Partit Nazzjonalista.

Dawn il-forzi għamlu minn kollox biex joħonqu l-leħen ta’ min dawn il-bidliet għalih kienu jagħmlu differenza kbira. Iżda l-Gvern, anke jekk b’emendi għal-liġi kif proposta oriġinarjament, baqa’ ma dawn in-nies u wettaq il-bidla li diġà bdew igawdu minnha għadd ta’ familji. Bidla li fi ftit kliem se tfisser li iktar persuni se jsiru ġenituri.

Kien f ’Marzu, proprju 46 sena wara li Gvern tal-Prim Ministru Duminku Mintoff wessà d-dritt tal-vot għal żgħażagħ ta’ 18-il sena, li Gvern Laburista mmexxi minn Joseph Muscat reġa’ kiteb l-istorja. Dan meta l-Parlament ivvota favur li żgħażagħ ta’ 16-il sena jivvutaw f ’kull elezzjoni. Pass storiku li se jwassal biex fl-elezzjoni ta’ ftit xhur oħra 8,500 żagħżugħ jivvutaw fuq bażi nazzjonali.

Din il-bidla ssegwi dik li rat liż-żgħażagħ ta’ 16 inaqqxu isimhom bil-vot tagħhom fl-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali tal-2015.

TEKNOLOĠIJI ĠODDA Malta baqgħet fuq quddiem nett fl-iżvilupp tal-qafas regolatorju għal teknoloġiji ġodda li jdaħħluna fl-oqsma tal-futur. Kellna eluf ta’ persuni li ġew Malta għall-konferenzi u għas-summits dwar il-blockchain u l-crypto currency u Malta bdiet tissejjaħ the blockchain island.

Iktar minn hekk Malta mexxiet sitt pajjiżi oħra stati membri tal-Unjoni Ewropea sabiex jiffirmaw dikjarazzjoni konġunta għal iżjed kooperazzjoni dwar teknoloġija DLT. U s-sena d-dieħla, Malta se tospita is-Summit għallpajjiżi Mediterranji tan-naħa ta’ isfel tal-Mediterran dwar l-Ekonomija Diġitali.

Flimkien mal-Intelliġenza Artifiċjali u l-Internet of Things, it-teknoloġija DLT għandha l-possibbiltà li tirrevoluzzjona l-istil ta’ ħajja, u għalhekk huwa kruċjali li dan ir-reġjun ikun fuq quddiem nett ta’ din ir-revoluzzjoni.

Malta diġà rat l-opportunitajiet li dawn it-teknoloġiji ġodda joffru, u dan permezz ta’ tliet liġijiet ġodda li huma newtrali mill-aspett teknoloġiku u li jħarsu lejn il-futur.

SALTNA TAD-DRITT Mhux bil-paroli iżda bil-fatti l-Gvern kompla jġib ilbidliet meħtieġa f ’dik li għandha x’taqsam ir-rule of law. Kienet is-sena fejn beda jaħdem il-kumitat parlamentari għall-iskrutinju tal-ħatriet pubbliċi biex għall-ewwel darba fl-istorja qabel ħatriet ta’ diplomatiċi u mexxejja f ’awtoritajiet importanti l-kandidati kellhom iwieġbu għall-iskrutinju ta’ deputati miż-żewġ naħat tal-kamra qabel jinħatru. Daħlet fis-seħħ ukoll il-bidla li rat jieħu l-kariga lil George Hyzler bħala Kummissarju għall-Istandards fi ħdan il-Parlament u l-Gvern sejjaħ Malta lill-Kummissjoni Venezja biex tagħmel hi wkoll analiżi ta’ bosta oqsma f ’pajjiżna. Analiżi li faħret dak li sar sa issa u ssuġġeriet iktar, bil-Gvern diġà wera li hu miftuħ biex dan isir.

BIDLA AMBJENTALI KBIRA Ilna nisimgħu snin dwar kemm hija kbira l-isfida taliskart għal pajjiżna. Iżda, kienet din is-sena li bdejna naraw jidħlu fis-seħħ bidliet importanti li se jagħmlu differenza kbira.

F’Ottubru f ’pajjiżna bdiet tinġabar għall-ewwel darba l-borża organika minn madwar Malta kollha.

Din hija bidla fil-kultura u fil-mentalità tagħna bħala pajjiż, iżda bidla importanti għall-ambjent b’impatt dirett fuq il-ħajja ta’ kull ċittadin. Mijiet ta’ tunnellati ta’ skart organiku qed jinġabru kull ġimgħa.

Il-Gvern iffirma wkoll Memorandum ta’ Ftehim ma’ joint venture magħmula minn produtturi, importaturi u retailers dwar l-iskema ta’ rifużjoni tal-kontenituri tax-xorb, liema skema hija intiża li tiġi introdotta fi żmien sena.

B’din il-bidla il-fliexken tal-plastik se jibdew jitpoġġew f ’magni apposta li se jkunu mxerrda madwar Malta u Għawdex, u b’hekk filwaqt li jitnaqqas ir-rimi ta’ skart b’mod abbużiv, intejbu l-ammont u l-kwalità tal-iskart riċiklabbli.

Dan hu mudell ġdid fis-settur tal-waste management f ’pajjiżna.

BAĠIT Il-baġit li ressaq il-Ministru għall-Finanzi f ’Ottubru li għadda kien xhieda tal-bidla fih innifsu. Numru kbir ta’ proġetti tħabbru f ’dan il-baġit u kien hemm numru kbir ta’ inizjattivi ġodda. Il-baġit innifsu ġabru l-Ministru fil-konklużjoni tiegħu meta qal hekk: Għaliex il-baġit għas-sena d-dieħla; Se jkun l-ewwel baġit għal ħafna miżuri ġodda li huma bla preċedent.

Huwa wkoll it-tieni baġit bla taxi.

Huwa t-tielet baġit b’surplus fil-finanzi pubbliċi.

Huwa r-raba’ baġit b’żieda għall-pensjonijiet tagħna.

Huwa l-ħames baġit li qed joffri l-in-work benefit.

Huwa s-sitt baġit li se jkompli joffri childcare b’xejn Huwa fl-aħħar nett is-seba’ baġit bi tnaqqis fit-taxxi.

Hu għalhekk li nistgħu ngħidu li Malta – Ngħixu fisSuċċess.

09

30.12.2018

kullhadd.com

FTEHIMIET DWAR L-IMMIGRAZZJONI INFRASTRUTTURA ĠDIDA Hemm partijiet ta’ Malta fejn it-toroq lanqas jintgħarfu minn bħal-lum sena. Għax il-bidla fil-qasam infrastrutturali hi enormi. Ġew ippjanati u implimentati x-xogħlijiet infrastrutturali, li jinkludu interventi fuq junctions traffikużi bħal Ħal Lija, Ħaż-Żebbuġ, Ħal Qormi, il-Gudja u Ħal Luqa, kif ukoll proġetti kapitali kbar bħall-Marsa Junction Project u toroq residenzjali. Ħarġu wkoll is-sejħiet għall-offerti b’rabta mal-impenn tal-Gvern li investa €700 miljun f ’fondi nazzjonali sabiex isiru t-toroq kollha tal-pajjiż, inkluż il-160 triq li qatt qabel ma saru.

Dawn il-fondi ma jinkludux investimenti multimiljunarji bħal dawk tal-Marsa Junction, li huma investimenti apparti dan l-impenn. F’dan il-lok ukoll il-bidla hi waħda enormi. Magħhom nistgħu nżidu ż-żieda fl-użu tat-trasport pubbliku u ħafna iktar.

Il-Prim Ministru Malti ġab bidla fuq livell Ewropew ta’ kif kienu indirizzati kwistjonijiet ta’ immigrazzjoni irregolari. Kien hemm żewġ każi li spikkaw, l-MV Aquarius u l-MV Lifeline.

Dwar il-każ tal-vapur Aquarius kien hemm qbil wara li l-Gvernijiet ta’ Franza u ta’ Malta ħadu l-inizjattiva konġunta biex isolvu s-sitwazzjoni li kienet qed tiżviluppa fl-ibħra internazzjonali fuq il-vapur li kien qed iġorr 58 persuna nhar il-25 ta’ Settembru 2018.

Il-Gvern Malti kien ħalla l-persuni abbord l-MV Aquarius jiġu żbarkati fuq lanċa tal-Forzi Armati ta’ Malta fl-ibħra internazzjonali. Iżda, il-persuni abbord iddaħħlu f ’Malta u kollha kemm huma ħallew il-pajjiż biex b’mod immedjat tqassmu f ’erba’ pajjiżi membri tal-Unjoni Ewropea.

L-aħħar grupp ta’ immigranti li ddaħħlu Malta fuq l-MV Aquarius ħalla Malta għall-Ġermanja fuq żewġ titjiriet differenti ftit tal-ġimgħat ilu.

Il-każ tal-MV Lifeline seħħ qabel, tul ix-xahar ta’ Ġunju, u kien wieħed ikkumplikat ukoll tant li l-kaptan tiegħu li injora ordnijiet li ngħataw spiċċa jaffaċċja l-ġustizzja f ’pajjiżna. Iżda, hemm ukoll intlaħaq ftehim ad hoc ispirat mill-Prim Ministru Muscat. Il-234 immigrant li daħlu fuqu tqassmu bejn numru ta’ pajjiżi biex filwaqt li Malta onorat l-obbligi tagħha favur il-ħajja umana ma refgħetx piż eċċessiv.

F’dan is-settur kien hemm mumenti ta’ tensjoni bejn Malta u l-Italja.

Iżda, fl-ebda mument Malta ma ċediet għall-pressjoni biex titgħabba b’piż li mhux tagħha.

HOUSING SOĊJALI F’pajjiżna baqa’ għaddej proġett ta’ iktar minn mitt miljun ewro ta’ bini ta’ housing soċjali. Proprju fl-ewwel ta’ Mejju l-Prim Ministru kien ħabbar l-allokazzjoni ta’ €50 miljun biex jinbnew 500 post ieħor tal-housing. Dawn jingħaqdu b’żieda ta’ proġett ieħor ta’ €58 miljun li kien diġà mfassal u li jaħseb għal 680 appartament.

F’numru ta’ siti diġà beda l-iskavar u l-bini. F’oħrajn ħarġu s-sejħiet għall-offerti. Pajjiżna se jkollu mijiet ta’ appartamenti ġodda għall-akkomodazzjoni soċjali.

Fuq nota relatata iżda differenti tħabbret ir-riforma fil-liġi tal-kera li fuqha kienet għaddejja konsultazzjoni u wieħed issa jistenna li jara r-riżultati tagħha s-sena d-dieħla.

IL-MINISTRU

MICHAEL FALZON

Jixtieq Jawgura

Is Sena t Tajba lill-Familji Maltin u Għawdix kollha

10

30.12.2018

kullhadd.com

SELLIMNIELHOM FL-2018 Inħarsu lura lejn it-12–il xahar li għaddew biex nimmarkaw dak li ksibna bħala poplu. Iżda, meta nkunu qed nagħmlu hekk nirriflettu wkoll dwar dawk li għenuna niksbu ħafna

fis-snin l-imgħoddija u li l-2018 għalihom kienet l-aħħar waħda li għexu fiha. Għażilna 20 persuna li spikkaw għall-kontribut f’oqsma diversi u li l-mewt tagħhom ħalliet

vojt mhux biss fost qrabathom iżda wkoll fil-pajjiż jew f’setturi partikolari. Żgur li ma nkunux qbilna magħhom f’kollox u dejjem, iżda tislima hi xierqa.

CHARLES MICELI Attivist Soċjali

ĊENSU MORAN Politiku

Wieħed mill-ikbar attivisti favur il-foqra u soċjetà ġusta f ’Malta ħalla din id-dinja f ’Marzu li għadda.

Miceli kien kontributur regolari dwar temi politiċi u soċjali u anke dawk umoristiċi u satiriċi.

Miceli xtaq jgħix għal ħaddieħor u ħalla l-ġurnaliżmu warajh minkejja li kompla sal-aħħar jikteb fuq il-problema tad-droga, il-ħabs u l-faqar. Beda billi għamel sentejn esperjenza jaħdem mat-tfal fid-dar ta’ San Ġużepp ġewwa Għawdex.

Fi Frar tal-1991, Miceli beda jaħdem mal-Caritas u ħadem man-nies f ’fażijiet differenti tar-riabilitazzjoni mid-droga sakemm irtira fl-2013. Mandanakollu kompla jagħti sehmu b’mod volontarju. Fl-aħħar seba’ snin kien waqqaf u mexxa l-grupp tal-Emotions Anonymous u l-Alleanza Kontra l-Faqar.

Charles Miceli ħadem sabiex tinfetaħ id-Dar Papa Franġisku u mexxa l-kampanji biex tiżdied il-paga minima u tiġi regolata l-kera. Baqa’ jistinka fil-ħidma tiegħu sal-aħħar nifs ta’ ħajtu.

Moran kien tabib li ta servizz twil fix-xena politika.

Moran ġie elett għall-ewwel darba fil-Parlament fl-1962. Huwa baqa’ jiġi elett għall-elezzjoni, waħda wara l-oħra sakemm fl-1976 ħa l-ġurament ta’ Ministru għas-Saħħa.

Moran wettaq riformi li komplew isaħħu dak li l-Gvern ta’ Pawlu Boffa u Dom Mintoff bdew fis-settur tas-saħħa.

Il-professjoni ta’ tabib u l-irwol tiegħu fil-politika kienu mezzi kif Moran kien jara li jagħmel il-ġid fost is-soċjetà.

Għal Vincent Moran, il-bniedem li ħadem ma’ tliet mexxejja tal-Partit Laburista, jiġifieri Duminku Mintoff, Karmenu Mifsud Bonnici u Alfred Sant, in-nies b’mod partikolari ta’ Raħal Ġdid kienu l-mimmi t’għajnejh.

GEORGE GATT Politiku Kien f ’Ottubru li tlifna lill-Eks Deputat Laburista George Gatt li ħalla din id-dinja fl-età ta’ 77 sena. Gatt kien kandidat f ’diversi elezzjonijiet u deputat parlamentari f ’għadd ta’ leġiżlaturi.

Serva wkoll fuq numru ta’ bordijiet pubbliċi fi żmien Prim Ministri differenti.

Gatt beda wkoll negozju tal-familja li għamlu wieħed mill-kuntratturi ewlenin fl-oqsma tal-kostruzzjoni u l-infrastruttura. Fejn kien spikka għall-mod kif bl-għaqal tiegħu bħala ħaddiem bena xi ħaġa li maż-żmien waslet biex impjega mijiet ta’ persuni.

CHARLES THAKE Attur Charles Thake miet f ’Mejju fl-età ta’ 90 sena.

Thake kien magħruf sew bħala attur b’talent kbir b’mod partikolari għall-interpretazzjoni tiegħu f ’partijiet komiċi u għal deċennji kien parti mill-ħajja ta’ ħafna Maltin bix-xogħol tiegħu.

Charles Thake beda l-karriera tiegħu fuq il-palk fl-età ta’ 15-il sena u tul is-snin deher f ’diversi produzzjonijiet kemm teatrali u kif ukoll televiżivi.

TWANNY SCALPELLO Xandar fuq ir-radju F’Mejju l-attur Belti Twanny Scalpello ħalla din id-dinja fl-età ta’ 94 sena. Hu twieled fl-1924 u beda l-karriera tiegħu minn età żgħira.

Leħnu jibqa’ magħruf ukoll għar-radju drammi. Ħadem ukoll fil-film Malta Story dwar it-tieni gwerra dinjija u l-effetti tagħha fuq pajjiżna.

ANĠLU PSAILA Professur Ħalla din id-dinja f ’Settembru u warajh ħalla wirt ta’ għerf fil-qasam mediku. Il-Professur Psaila mhux biss kien jispikka għall-għerf tiegħu iżda wkoll għall-mod kif dan l-għerf kien jipprova jxerrdu fost il-pubbliku b’mod partikolari permezz tal-midja.

Fil-fatt għal snin twal ikkontribwixxa u saħansitra mexxa programmi fuq l-istazzjonijiet ONE. Tul is-snin, eluf ta’ pazjenti u studenti tal-mediċina gawdew mid-dedikazzjoni li kellu l-Professur Psaila.

L-altruwiżmu tal-Professur Psaila kien wasslu wkoll biex joffri l-kontribut tiegħu fl-arena politika fejn kien ukoll kandidat tal-Partit Laburista f ’numru ta’ elezzjonijiet ġenerali.

ANĠLU ZAHRA Filantropu It-telfa ta’ Anglu Zahra, President tal-bord tad-diretturi ta’ Dar Nazareth, kienet deskritta bħala telfa għall-volontarjat f ’pajjiżna u l-ħidma fis-settur tad-diżabbiltà.

Zahra kellu wkoll karriera twila ta’ servizz pubbliku, kien rikonoxxut ukoll kemm bi premjijiet għas-sehem tiegħu fid-diżabbiltà kif ukoll fis-settur tal-anzjanità attiva.

Għal snin twal, is-sens ta’ dover lejn is-soċjetà li kellu Zahra wassal biex kien involut ukoll fil-Partit Laburista bħala volontier.

TONY CAMILLERI Kantant Frar, proprju fl-ewwel jum tiegħu, beda bit-tħabbira talmewt tal-Bayzo. Tony Camilleri jibqa’ magħruf għalleħen uniku li kellu u anke għall-kanzunetti mill-isbaħ fosthom Qalu li Raw. Kien wieħed mill-kantanti tar-Rock Opera popolari Maltija Ġensna u kien irrispettat għall-istil uniku tiegħu kif ukoll għall-umiltà li dejjem żamm.

Fis-snin 60 kien ukoll wieħed mill-kantanti ewlenin tal-grupp The Malta Bums. Il-Bayzo miet fl-età ta’ 70 sena.

11

30.12.2018

kullhadd.com

SILVESTRU MAGRO Isqof Miet f ’Jannar l-Isqof Silvestru Magro, li serva bħala Vigarju Appostoliku ta’ Bengażi fil-Libja bejn l-1997 u l-2016.

Monsinjur Magro, li kellu 76 sena, jibqa’ magħruf għad-determinazzjoni tiegħu, meta għażel li jibqa’ mal-poplu Libjan anke fl-aktar żminijiet diffiċli u perikolużi.

Fi Frar tal-2006 il-knisja u d-dar tal-Isqof Magro ġew attakkati, misruqa u ngħataw in-nar.

HENRY CALLEJA Ġurnalist Sportiv Wiċċ, isem u leħen magħruf ma’ dawk li jsegwu l-isport f ’pajjiżna. Kien f ’Diċembru li tħabbret ilmewt tal-ġurnalist veteran sportiv Henry Calleja.

Calleja magħruf għall-vuċi partikolari tiegħu, kien ukoll President tal-Assoċjazzjoni tal-kittieba sportivi bejn l-1987 u l-2004. Huwa kellu karriera mifruxa fuq 50 sena ma’ Xandir Malta u eventwalment mal-istazzjon Nazzjonali TVM. Beda l-karriera tiegħu fl-1964 u rrapporta bosta logħob tal-futbol inkluż dawk tal-kampjonat Premier u tat-tim nazzjonali Malti.

ANTON F ATTARD Riċerkatur Storiku L-istoriku Għawdxi Anton F. Attard miet fl-età ta’ 75 sena. Attard kien involut ukoll fit-trejdjunjoniżmu u kellu karriera twila fis-servizz pubbliku.

Attard hu magħruf sew għal bosta kitbiet u riċerki. Hu kien għamel isem ukoll bħala traduttur, folklorist u kif ukoll poeta. Il-Ministru għal Għawdex ddeskriva lil Attard bħala pilastru fil-qasam kulturali.

GABRIEL CARUANA Skultur F’Lulju Gabriel Caruana miet fl-età ta’ 89 sena.

Caruana kien pijunier fix-xena lokali tal-arti, u għalkemm kien magħruf l-aktar għax-xogħol tiegħu fiċ-ċeramika u fl-iskultura f ’Malta, ma kinitx l-ewwel darba li tella’ esibizzjonijiet madwar l-Ewropa.

Bosta xogħlijiet tiegħu kienu esposti wkoll f ’pajjiżi barra mill-Ewropa fosthom Melbourne, Detroit u Osaka.

Matul ħajtu Caruana ħadem biex ikkonverta mitħna qadima f ’Birkirkara f ’ċentru tal-arti u spazju għall-artisti li jixtiequ jesibixxu x-xogħol tagħhom, illum magħruf bħala The Mill Arts, Culture and Crafts Centre Birkirkara.

HUGO CHETCUTI Intraprenditur Mewt li ħasdet lil ħafna u li ddominat l-aħbarijiet hi dik ta’ Hugo Chetcuti, intraprenditur Malti li qala’ żewġ daqqiet ta’ sikkina. Chetcuti miet fl-età ta’ 51 sena wara jiem fit-taqsima tal-kura intensiva u bil-qtil tiegħu hemm akkużat Bojan Cmelik raġel Serb ta’ 35 sena.

JOSEPH CASSAR Ambaxxatur Joseph Cassar, li miet f ’Mejju, kien Ambaxxatur ta’ Malta għal tliet deċennji sħaħ. Fost oħrajn serva bħala r-Rappreżentant Permanenti ta’ Malta għan-Nazzjonijiet Magħquda fi Vjenna, Ġinevra, u New York, u bħala Ambaxxatur ta’ Malta f ’Ruma, f ’Lisbona, fi Tripli, f ’Beijing, u f ’Moska. Meta kien Vjenna, kien ukoll wieħed mill-iprem negozjaturi ta’ Malta fil-ħidma li wasslet għall-Att Finali ta’ Ħelsinki tal-1975. Fi New York, meta kien qed iservi bħala Rappreżentant Permanenti, kien ukoll il-konsulent tal-Eks Ministru tal-Affarijiet Barranin Malti Guido de Marco, meta dan kien President tal45 Sessjoni tal-Assemblea Ġenerali tan-Nazzjonijiet Magħquda.

LINO GATT Tenur u Preżentatur F’Jum il-Ħaddiem tħabbret il-mewt tat-tenur u preżentatur, Lino Gatt.

Gatt studja l-mużika f ’Guildhall Academy of Music and Drama ta’ Londra, filwaqt li għal xi snin għallem fil-Manoel Theatre Academy of Dramatic Arts.

Hu kellu diversi programmi fuq Radju Malta filwaqt li kien wieħed mill-ewwel preżentaturi tal-istess radju li twaqqaf mill-Awtorità tax-Xandir fl-1973. Kien ukoll l-ewwel vuċi li nstemgħet fuq Radju Malta 2 li beda jxandar fis-sena ta’ wara.

Lino Gatt ħadem fuq diversi dokumentarji għat-televiżjoni u ppreżenta serje televiżivi fis-snin 80 u 90.

Fit-Teatru Manoel, hu okkupa l-kariga ta’ direttur fuq il-bord, u kien l-ewwel Ċermen tal-Orkestra Nazzjonali.

ANTON AGUIS MUSCAT Attivist fil-moviment favur il-Malti Anton Agius Muscat, li miet fi Frat, kien magħruf l-aktar għall-ħidma tiegħu fil-Moviment tal-Malti u l-Għaqda Letterarja Maltija fejn ħa ħsieb jippreżenta diversi programmi letterarji fiż-żewġ għaqdiet.

Fl-1960 kien milqugħ bħala membru tal-Għaqda tal-Kittieba tal-Malti, magħrufa llum bħala l-Akkademja tal-Malti, u għal snin twal ħadem fil-Kunsill kemm bħala Segretarju tar-Relazzjonijiet Pubbliċi kif ukoll bħala Teżorier u Viċi President.

F’isem L-Akkademja tal-Malti organizza u mexxa 14-il programm televiżiv fl1980/81 bl-isem Ħarsa mill-Qrib, li fihom it-telespettatur iltaqa’ ma’ kittieba anzjani.

FR. CHARLES VELLA Fundatur tal-Moviment Ta’ Kana F’Marzu fl-età ta’ 89, tħabbret il-mewt ta’ Fr. Charles Vella, il-Fundatur tal-Moviment Ta’ Kana.

Huwa waqqaf il-Moviment Ta’ Kana fl-1954, li kien ingħata l-approvazzjoni uffiċjali sentejn wara mill-Arċisqof ta’ dak iż-żmien Michael Gonzi.

Tul is-snin, il-Moviment ħadem biex wassal korsijiet ta’ tagħlim lill-koppji li jkunu se jingħaqdu fis-Sagrament tażŻwieġ.

Għal xi żmien, Fr. Charles Vella serva bħala Direttur taċ-Ċentru Internazzjonali għall-Istudji tal-Familja f ’Milan.

RENZO GAUCI Skultur

JOE SULTANA Attivist favur l-ambjent

Miet fl-età ta’ 59 sena Renzo Gauci, artist li hu magħruf għal xogħol ta’ restawr fuq l-iskulturi.

Magħruf li kellu imħabba għall-arti sa minn ċkunitu, Gauci se jibqa’ mfakkar għall-iskultura fl-injam u statwi tal-kartapesta.

Fost oħrajn huwa kien għamel xi xogħol fuq il-vara tal-Madonna tal-Karmnu għall-Parroċċa tal-Fgura, in-niċċa għall-vara ta’ Marija Reġina fil-Marsa u xogħol ieħor għall-Knisja tal-Madonna tal-Pilar fil-Belt.

F’Settembru miet Joe Sultana, ornitoloġist magħruf u rispettat fil-gżejjer Maltin. Huwa kien li xpruna bidla leġiżlattiva biex f ’Malta l-ħarsien tal-għasafar migratorji u dawk li jbejtu jiżdied.

Fuq medda ta’ ħames diċennji kiteb għadd ta’ kotba riċerkati u studjati li bihom ukoll ħoloq kuxjenza ambjentali u dwar pajjiżna. Kien moħħ ukoll wara l-kunċett ta’ riservi naturali u tal-konservazzjoni naturali f ’pajjiżna.

12

REBĦU FL-2018...

30.12.2018

kullhadd.com

L-isport huwa wieħed mill-avvenimenti li l-iktar jagħtu emozz- pions League. Iżda, aħna għandna wkoll dak lokali li nistgħu joni u s-sena li għaddiet ma kinetx eċċezzjoni. Kienet is-sena nsegwu u nkunu kburin bih. Ħarsina lejn uħud minn dawk li tat-Tazza tad-Dinja u ta’ Real Madrid li reġgħu rebħu ċ-Cham- rebħu fl-2018.

VALLETTA FC

Għalkemm is-sewwieq Rodney Gatt ma kienx wieħed mill-favoriti, f ’Ġunju li għadda huwa kkwalifika għall-kampjonati dinjija għas-sewwieqa taż-żwiemel professjonali li se tiġi organizzata matul is-sena d-dieħla fl-Iżvezja.

B’hekk is-sena 2018 se jibqa’ jiftakarha sew.

Huwa kien qed jipparteċipa fil-Kampjonati Ewropej tas-sew-

Għal Valletta kienet 2018 ferm pożittiva minħabba li rnexxielhom jieħdu t-tliet tazzi li kkompetew fihom; il-kampjonat, l-FA Trophy u s-Super Cup. Il-mod ta’ kif ħadu l-kampjonat kien wieħed ferm partikolari minħabba li kollox kellu jiġi deċiż flaħħar ġurnata. Il-Beltin għelbu lill-Gżira bl-iskor ta’ 2-1 fl-Ista-

wieqa professjonali fi Bjerke fin-Norveġja u Aby fl-Iżvezja u għalkemm ma kellux l-aqwa żwiemel għat-tiġrija, xorta rnexxielu juri l-aqwa ħiliet tiegħu tant li rebaħ waħda mill-10 tiġrijiet li ħa sehem fihom.

Sal-ewwel ġurnata tat-tlielaq hu kien qed jokkupa d-disa’ post iżda wara li rnexxielu jikseb punti konsekuttivi, spiċċa bħala s-sitt

QORMI DAIKIN HOCKEY CLUB

Qormi Daikin Hockey Club kellhom sena mill-aqwa fejn rebħu diversi unuri, l-iktar fosthom il-kampjonat 2017/2018.

Huma ġew iddikjarati champions żewġ logħbiet qabel tmiem il-kampjonat b’rebħa tajba ta’ 6-0 kontra Floriana Young Stars. Plejers bħal Steve Tanti u Juan Garcia taw kontribut sabiex jasal dan is-suċċess. Eventwalment dan it-tim ħa sehem ukoll fil-Euro Challenge Cup. Fil-bidu ta’ dan l-istaġun, is-suċċessi għall-Qriema

baqgħu ġejjin meta l-ewwel rebħu s-Super Cup u ftit tal-ġranet ilu tennew dan kollu bit-trijonf tal-Hockey Challenge Cup wara rebħa missielta iżda meritata ta’ 4-2 kontra Sliema Hotsticks.

L-intenzjoni tagħhom hi li jkomplu jibnu fuq dan ir-rebħ sabiex jistabbilixxu ruħhom bħala l-aqwa tim tal-hockey lokali. Id-difiża tat-titlu bdiet ukoll ftit tal-ġranet ilu meta fil-bidu ta’ dan il-kampjonat huma rebħu lill-istess Sliema Hotsticks 3-2.

HIBERNIANS BASKETBALL CLUB

dium Nazzjonali filwaqt li fl-istess ħin l-eqreb rivali tagħhom Balzan tilfu l-konfront tagħhom kontra Hibernians. Dan kien ifisser li l-Lilywhites rebħu l-kampjonat għall-24 darba fl-istorja tagħhom. Ftit tal-ġranet wara t-tim immexxi minn Danilo Doncic kiseb id-double meta fil-finali tal-FA Trophy huma

l-aqwa sewwieq minn 12 li ħadu sehem. Dan is-suċċess ippermettielu li jieħu sehem fl-istess kampjonati dinjija msemmija aktar ’il fuq. Gatt se jkun qed jeħodha kontra sewwieqa ta’ livell mondjali bħaċ-champion attwali James MacDonald kif ukoll rappreżentanti oħra minn pajjiżi bħall-Kanada, l-Awstralja, New Zealand, l-Istati Uniti u l-Iżvezja.

Neptunes Waterpolo Club rebħu l-25 titlu fl-istorja tagħhom meta għelbu lir-rivali eterni tagħhom San Ġiljan 2-1 fittliet finali li ntlagħbu. Dan kien id-disa’ kampjonat li dan it-tim rebaħ fi 13-il sena, xhieda tal-konsistenza li kellhom f ’dawn l-aħħar snin. Wara li huma rebħu l-ewwel logħba 13-10, San Ġiljan irrispondew b’rebħa sabiex ġabu kollox indaqs. Madanakollu fil-partita deċiżiva, huma kisbu s-suċċess mixtieq meta għelbu lill-avversarji tagħhom 7-6 sabiex ħadu t-tazza.

F’dan il-konfront Neptunes kienu l-aħjar tim fil-pitch fejn ikkontrollaw is-sitwazzjoni sa mill-bidu b’Petar Muslim u Stevie Camilleri jikkontribwixxu għal dan is-suċċess.

Il-qofol taċ-ċelebrazzjonijiet intlaħqu meta Paul Gauci

Hibernians Basketball Club rebħu l-kampjonat wara nuqqas ta’ 28 sena meta fil-partita deċiżiva minn ħamsa li ntlagħbu huma għelbu lil Gżira Athetabl-iskor ta’ 3-1.

Fil-fatt l-aħħar kampjonat li rebħu l-Pawlisti jmur lura għal 1990.

Fir-raba’ konfront bejn dawn iż-żewġ timijiet, Hibernians

għelbu lil Birkirkara bl-iskor ta’ 2-1 u taw rigal ieħor lill-partitarji numerużi tagħhom. It-tielet suċċess wasal ftit tal-ġranet ilu meta fil-finali tas-Super Cup huma għelbu lil Balzan 2-1. Kien ukoll unur partikolari għall-Belt Kapitali ta’ pajjiżna minħabba li din is-sena kien qed jiġi ċċelebrat l-avveniment tal-Valletta 2018.

RODNEY GATT

NEPTUNES WATERPOLO CLUB f ’isem il-BOV u l-President tal-ASA Joe Caruana Curran ippreżentaw it-tazza lill-captain ta’ Neptunes Niki Lanzon bil-partitarji jkomplu jifirħu wara dan is-suċċess.

San Ġiljan kienu ferm diżappuntati li ħarġu b’idejhom vojta fejn fil-ġurnata naqset id-dom-

inanza neċessarja fejn għal darb’oħra kellhom jiġru wara r-riżultat wara bidu kajman.

Dan kollu seħħ fi sfond ta’ kritika fuq is-sistema tal-playoffs li l-ASA adottat matul dan l-istaġun li kien fihom kemm fatturi pożittivi kif ukoll oħrajn negattivi.

kienu ferm dominanti tant li kisbu vantaġġ ta’ 14-1 sabiex għalqu l-ewwel sessjoni bl-iskor ta’ 14-1. Fit-tieni sessjoni, l-Athleta wettqu reazzjoni tant li għalqu biss bi tliet punti żvantaġġ 36-33.

Minkejja kollox, Hibernians kellhom ideat oħra u reġgħu fetħu vantaġġ ta’ 10 punti li l-Gżirjani naqsu milli jilħqu

sabiex għalqu l-partita b’rebħa ta’ 75-63.

Ic-chief officer tal-BOV Peter Perotti flimkien mal-president ta’ Malta Basketball Association Paul Sultana ippreżenta t-tazza lill-captain ta’ Hibernians. Sadanittant il-plejer Kanadiż tagħhom Chad Patus ġie magħżul bħala l-aqwa plejer tat-tournament.

13

30.12.2018

kullhadd.com

Il-kampjonati nazzjonali tal-bowling li ntlagħbu fl-Eden Superbowl San Ġiljan raw issuċċess ta’ żewġ bowlers ta’ talent Mauro Anastasi fis-sezzjoni maskili u Sara Xuereb fis-sezzjoni femminili. Dawn tal-aħħar irnexxielhom jiksbu din ir-rebħa ta’ dan it-titlu prestiġjuż tal-bowling lokali fost 28 parteċipant.

Mauro Anastasi, li għandu 32 sena, iddefenda t-titlu tiegħu li rebaħ ukoll sena qabel jiġifieri fl-2017. Huwa uża l-istil uniku tiegħu sabiex għall-istatistika rebaħ ir-raba’ titlu tiegħu f ’dawn l-aħħar seba’ snin. L-istilla żagħżugħa l-oħra Sara Xuereb

reġgħet rebħet din il-kompetizzjoni wara li sena qabel naqset milli tagħmel dan b’Sue Abela tkun ir-rebbieħa. Din tal-aħħar kienet ilha tirbaħ diversi unuri u bosta jsostnu li r-rebħa ta’ Xuereb tista’ tfisser iċ-ċaqliq ta’ poter fil-bowling lokali femminili.

Sadanittant Mauro Anastasi kiseb total ta’ 5,260 punt bil-veteran Mark Spiteri jiġi fit-tieni post b 4,937 punt u Neil Sullivan fit-tielet pożizzjoni.

Kemm Anastasi kif ukoll Xuereb kellhom iċ-ċans jirrappreżentaw lil pajjiżna f ’kompetizzjonijiet internazzjonali.

LISA BEZZINA U ANDREW GRECH ATLETIKA

Valletta FC Futsal kellhom sena impressjonanti wara li f ’April li għadda rnexxielhom jirbħu l-kampjonat b’rebħa fuq ir-rivali eterni tagħhom Luxol. Wara li rebħu u ddominaw l-ewwel leg bl-iskor ta’ 5-1, il-Beltin riedu rebħa mit-tieni konfront sabiex jaċċertaw ruħhom mit-titlu.

It-tieni logħba spiċċat fi draw ta’ 2-2 sabiex bl-għoti tal-penalties kienu l-istess Beltin li ċċelebraw bil-penalty deċiżiv ta’ Dylan

Musu.

Iċ-ċelebrazzjonijiet laħqu l-qofol tagħhom meta l-President Onorarju tal-FMA Mark Borg ippreżenta t-tazza lill-captain Melvin Borg.

Valletta Futsal kellhom iddritt li jikkompetu fil-UEFA FutsalCup. Huma telgħu biex jilagħbu fi Grupp E tar-rawnd preliminari ta’ din il-kompetizzjoni. Il-Beltin kisbu l-ewwel post b’rebħiet fuq Cosmos (4-

IT-TIM NAZZJONALI MALTI TAL-WATERPOLO

MAURO ANASTASI U SARA XUEREB TEN-PIN BOWLING

Lisa Marie Bezzina u Andrew Grech ikkonfermaw is-sena tajba li kellhom b’rebħiet impressjonanti f ’diversi maratoni li ġew organizzati f ’pajjiżna u anke barra minn xtutna. L-aktar suċċess ġabitu l-atleta femminili Lisa Marie Bezzina li ftit tal-ġranet ilu kkompetiet fin-nofs maratona ta’ Pisa fl-Italja. Hi rebħet din it-tellieqa għat-tieni sena

2), FutsambaNaas (5-0) u Veles (8-5) sabiex kisbu passaġġ għarrawnd ewlieni.

F’dan ir-rawnd huma lagħbu fi Grupp 8 fejn wara telfiet ta’ 4-3 u 5-0 kontra Lucenec u Vytis rispettivament, wasal draw ta’ 1-1 kontra Araz.

Fil-frattemp it-tim mill-kapitali rnexxielu jirbaħ ukoll is-SuperCup fil-bidu ta’ dan l-istaġun b’rebħa kbira ta’ 13-1 kontra l-Università ta’ Malta.

It-tim nazzjonali Malti tal-waterpolo mmexxi minn Karl Izzo kkompeta għal darb’oħra fil-kampjonat Ewropew li sar fil-belt ta’ Barċellona fi Spanja.

Malta telgħet biex tilgħab flimkien ma’ Spanja, Montenegro u Franza. Il-plejers Maltin ma rnexxilhomx jiġbru punti minn dan il-grupp ferm qawwi wara

konsekuttiva filwaqt li għamlet distanza ta’ 21 kilometru f ’ħin ta’ siegħa, 18-il minuta punt 13.

Hi kienet fost it-48 atleta Malti li kkompetew f ’din it-tellieqa.

Bezzina rebħet diversi avvenimenti organizzati f ’Malta fosthom l-HOS 10K Road Race series li saru fl-Imdina u Burmarrad.

Min-naħa ta’ Andrew Grech, dan kellu suċċessi wkoll f ’di-

VALLETTA FC FUTSAL

VALLETTA FC FUTSAL tliet telfiet 21-4, 17-5 u 12-6 kontra Spanja, l-Montenegro u Franza rispettivament. Fl-aħħar żewġ logħbiet ta’ konsolazzjoni, il-Maltin tilfu kontra s-Slovakkja 11-6 u t-Turkija 13-12 sabiex spiċċaw fis-16–il post ta’ din il-kompetizzjoni.

Aktar qabel Malta kienet kisbet post f ’dawn il-kampjona-

U REĠGĦU TILFU...

Bla dubju li xejn ma kienet sena tajba għal Malta Football Association u t-tim nazzjonali Malti, li fl-aħħar mill-aħħar trid twieġeb għalih l-assoċjazzjoni nazzjonali.

F’April li għadda l-MFA neħħiet lill-kowċ Tom Sainfiet mill-kariga wara li xi mezzi tax-xandir lokali u internazzjonali żvelaw li l-istess Saintfiet kien wieħed mill-kandidati li applikaw għal kowċ tat-tim nazzjonali tal-Kamerun. Wara li l-uffiċjali tal-MFA ddiskutew il-każ huma ħadu din id-deċiżjoni u sal-lum inżamm mistur xi ftehim laħqu miegħu u kemm tħallas

xorta waħda ta’ dik li ovvjament kienet deċiżjoni li dehret żbaljata mill-bidu nett.

Xahar wara, l-istess assoċjazzjoni tal-futbol ħatret lil Ray “Żażu” Farrugia sabiex imexxi lil Malta fil-logħob tal-UEFA Nations League li ntlagħbu bejn Settembru u Novembru.

Minkejja li kisbu tliet punti wara draw kontra l-Ażerbajġan darbtejn u l-Gżejjer Faroe, Malta ma rnexxilhiex tevita l-aħħar post tal-grupp D3 li kien jinvolvi wkoll il-Kosovo. Ta’ diżappunt kienet it-telfa ta’ 3-1 kontra l-Gżejjer Faroe f ’Torshavn

versi kompetizzjonijiet li saru f ’pajjiżna bl-iktar waħda li tispikka tkun dik li saret f ’Marzu li għadda meta f ’temp b’kundizzjonijiet daqsxejn diffiċli, huwa ħareġ rebbieħ f ’maratona li bdiet u spiċċat f ’Marsaskala. Huwa kiseb dan is-suċċess b’mod komdu f ’ħin ta’ 33 minuta u 15-il sekonda f ’distanza ta’ 10 kilometri.

li fetħet dibattitu sħiħ dwar kemm it-tim kapaċi jilgħab kontra avversarji meqjusa tamparu. Meta wieħed iqabbel ma’ x’għamlu timijiet oħra li bdew warajna, l-2018 reġgħet kienet waħda li żammitna fost dawk tal-qigħ fejn minflok passi ’l quddiem għamilna lura.

Forsi kienet tajba għal André Schembri li rtira mit-tim nazzjonali Malti fl-età ta’ 32 sena u għalhekk jaf jibda jkun inqas frustrat wara 90 minuta fuq 90 minuta li jkunu xhieda li ma ċċaqlaqna kważi xejn.

Jew saħansitra ċċaqlaqna lura.

ti Ewropej wara li f ’Marzu li għadda għelbet lill-Belarussja bl-iskor ta’ 16-9 wara li fl-ewwel leg li sar f ’Minsk kienet tilef bl-iskor ta 9-8. B’aggregate skor ta’ 23-17, il-Maltin kienu reġgħu kisbu kwalifikazzjoni għat-tieni darba konsekuttiva wara l-parteċipazzjoni tagħhom filLEN sentejn qabel.

15

30.12.2018

kullhadd.com

KULTURA TA’ VALUR L-2018 kienet sena li matulha l-kultura ngħatat importanza speċjali – mhux biss minħabba l-fatt li matul l-2018 il-Belt Valletta kellha l-mandat tal-Belt Kapitali Ewropea tal-Kultura, titlu li L-2018 se tibqa’ wassal għal rikonoxximenti xierqa mfakkra bħala kemm fuq livell nazzjonali kif ukoll fuq dak internazzjonali, imma wkoll s-sena li matulha permezz ta’ inizjattivi oħra li matul l-kultura ngħatat l-aħħar snin komplew itejbu l-prodott kulturali ta’ pajjiżna. nifs ġdid, sena Bis-saħħa ta’ strateġija kulturali inli se sservi ta’ klussiva, illum għandna kultura akpedament sod tar aċċessibbli li tilħaq saffi differenti tas-soċjetà Maltija. Fattur importanti għall-futur fit-twettiq ta’ din l-istrateġija huwa t-tkabbir tal-udjenzi, għaldaqstant matul l-2018 investejna f ’firxa wiesgħa ta’ tipi differenti ta’ inizjattivi kulturali li jolqtu

l-gosti ta’ kulħadd. Sabiex jitwettaq dan kollu, kien hemm bżonn li nsaħħu aktar l-infrastruttura kulturali ta’ pajjiżna.

Eżempju tanġibbli ta’ din l-istrateġija kien il-ftuħ tal-MUŻA, il-Mużew Nazzjonali tal-Arti, li għandu l-għan li jkompli jqarreb l-arti lejn il-komunità – proġett li sewa ’l fuq minn €10,000,000 u kien kofinanzjat minn fondi Ewropej. Fl-istess waqt komplenja nwettqu pjan ta’ restawr estensiv, li permezz tiegħu tajna lura lill-poplu Malti numru ta’ binjiet li għal bosta snin kienu mitluqa. Ir-restawr ma kienx immirat biss lejn il-Belt Kapitali u dan sabiex nipproteġu wkoll il-wirt tanġibbli li jinsab mifrux madwar Malta u Għawdex.

Element kruċjali ieħor fit-twettiq tal-ħidma fil-qasam kulturali huwa l-priservazzjoni tat-tradizzjonijiet, tradizz-

jonijiet li jsawru l-identità tagħna. Matul l-2018, investejna bis-sħiħ fil-protezzjoni ta’ numru ta’ tradizzjonijiet, kemm permezz ta’ investiment f ’dawk li jżommu dawn it-tradizzjonijiet ħajjin, kif ukoll permezz ta’ ħidma internazzjonali li permezz tagħha, għall-ewwel darba elementi mill-Kultura Maltija se jiġu mressqa bħala parti mill-wirt intanġibbli dinji.

Bl-introduzzjoni ta’ inizjattiva ġdida minn Heritage Malta, studenti tal-primarja u tas-sekondarja issa jistgħu jżuru s-siti ta’ Heritage Malta, akkumpanjati minn 2 adulti, bla ħlas. Turija ta’ kemm dan il-Gvern għandu għal qalbu t-tisħiħ tal-kultura anke mal-ġenerazzjonijiet iżżgħar.

L-2018 se tibqa’ mfakkra bħala s-sena li matulha l-kultura ngħatat nifs ġdid, sena li se sservi ta’ pedament sod għall-futur.

16

30.12.2018

kullhadd.com

27 kamra tan-nar ibbenefikaw minn fond ġdid li permezz tiegħu saħħaħna s-sikurezza fil-logħob tan-nar

Il-Presepju Artistiku Malti esibit fi Pjazza Tritoni, wara li dan ittella’ l-Vatikan u Betleħem sabiex inkomplu nesportaw il-kultura tagħna lil hinn minn xtutna

Il-Gvern Malti qiegħed fil-proċess li jressaq il-Ftira sabiex din tkun parti mil-lista dinjija tal-Wirt Kulturali Intanġibbli tal-Umanità

Resta bħa

Il-Festa l-Kbira ġabet flimkien l-4 festi ewlenin tal-Belt Valletta - eżempju siewi tal-importanza tal-għaqda u l-kollaborazzjoni fis-settur kulturali

Bis-saħħa tal-Passaport ta’ Heritage Malta, l-istudenti tal-iskejjel Primarji u Sekondarji jistgħu jidħlu fis-siti ta’ Heritage Malta ma’ 2 adulti bla ħlas

L-Orkestra Filarmonika ta’ Malta wara t-tour tagħha fl-Istati Uniti u fir-Russja - inkomplu npoġġu t-talent lokali fuq pjattaforma internazzjonali

17

30.12.2018

kullhadd.com

Tlestija tar-rinovazzjoni tat-Teatru Manoel li inkludiet siġġijiet ġodda u sistema ta’ akklimatizzazzjoni ġdida għal esperjenza aħjar fit-teatru nazzjonali

Wieħed mill-proġetti ta’ restawr fil-Belt Valletta - il-faċċata ta’ Palazzo Verdelin

It-twelid ta’ Kor Malta, l-ewwel kor nazzjonali bl-għan li nkomplu nsaħħu l-ekoloġija kulturali ta’ pajjiżna

awr tal-Knisja l-Qadima ta’ Marsaskala ala parti mix-xogħol tad-Direttorat tar-Restawr fil-lokalitajiet

It-tmien edizzjoni ta’ ŻiguŻajg - festival immirat għat-tfal u żgħażagħ li din is-sena offra 27 proġett minn 11-il pajjiż differenti

Tnedija tat-tieni sena ta’ fond għat-tisħiħ tal-ħidma kulturali li ssir mill-każini tal-banda

Wara sena eċitanti għall-kultura f’Malta, pajjiżna jgħaddi t-titlu ta’ Belt Kapitali tal-Kultura lillPlovdiv u Matera

18

30.12.2018

kullhadd.com

PROTAGONISTI FIL-KULTURA

Il-MUŻA huwa proġett li jpoġġi lill-komunità bħala l-protagonista fil-kultura. Dan huwa l-ewwel Mużew Nazzjonali tal-Arti tax-xorta tiegħu f ’pajjiżna, minħabba l-aspett komunitarju li għandu l-għan li jwassal. Il-MUŻA li jinsab fil-Berġa tal-Italja huwa eżempju siewi ta’ kif binja storika tista’ tiġi rriġenerata biex tintuża għall-benefiċċju tas-soċjetà b’mod li toffri spazji differenti li jolqtu l-interessi ta’ kulħadd.

Dan il-proġett emblematiku ta’ Valletta 2018

sar b’investiment ta’ madwar €10,000,000 parzjalment iffinanzjat minn fondi Ewropej u twettaq permezz ta’ ħidma intensiva ta’ Heritage Malta, li għandha fi ħdanha l-mużewijiet u s-siti storiċi ta’ pajjiżna. Dan il-proġett inkluda r-restawr ta’ numru ta’ opri tal-arti li kienu jinsabu fil-Mużew Nazzjonali l-antik fi Triq Nofsinhar, kif ukoll spazji ġodda fejn jistgħu jiġu murija numru sostanzjali ta’ opri tal-arti oħra li qabel ma kinux disponibbli għall-pubbliku. L-isem MUŻA, waqt li hu ak-

ronimu għall-Mużew Nazzjonali tal-Arti, ifisser ukoll ispirazzjoni, u huwa referenza ċara għall-mużi - il-kreaturi mitoloġiċi mill-antik klassiku li jispiraw il-kreattività.

Il-kollezzjoni tal-Mużew tammonta għal aktar minn 20,000 opra tal-arti u tinkludi wkoll interpretazzjoni moderna tal-mod kif il-komunità Maltija tħares lejn l-arti u l-kultura. Dan il-Mużew fetaħ bibien ġodda fuq kif il-poplu Malti jesperjenza l-arti u l-kreattività.

Dan huwa l-ewwel Mużew Nazzjonali tal-Arti tax-xorta tiegħu f’pajjiżna, minħabba l-aspett komunitarju li għandu l-għan li jwassal

19

30.12.2018

kullhadd.com

L-ISPIRTU TAL-ISTRINA Editorjal

Però xejn minn dan ma kien iwassal għall-ikbar somma ta’ solidarjetà li kieku bħala poplu m’urejniex sens ta’ għaqda nazzjonali

“M’hawnx poplu bħalna.”

Hekk iddikjarat il-President tar-Repubblika wara l-Istrina u dan bir-raġun. Tul festa ta’ solidarjetà bħal dik li kellna nhar l-Erbgħa li għadda reġa’ ħareġ biċ-ċar kemm meta nkunu poplu magħqud nistgħu niksbu iktar u nilħqu qċaċet li forsi qabel ma konniex nilħquhom. Hekk għamilna bħala pajjiż tul l-aħħar snin u hekk għandna nkomplu nagħmlu fiż-żmien li ġej. Mhux biss f ’dak li għandu x’jaqsam mas-solidarjetà iżda f ’dak kollu li rridu niksbu bħala poplu li jaspira li jħalli pajjiż aħjar lil uliedu.

Mhux kumbinazzjoni li fost l-iktar filmati minn waqt l-Istrina li xterdu fuq il-midja soċjali kien hemm dak bil-politiċi miż-żewġ naħat tal-Kamra jkantaw u jifirħu flimkien. Il-Maltin ħadu pjaċir jaraw lir-rappreżentanti tagħhom jingħaqdu għal dan l-għan nobbli.

Imma fil-mod kif irreaġixxa l-poplu hemm messaġġ ċar. Iridhom jingħaqdu biex f ’atmosfera ta’ rispett u djalogu jkomplu jmexxu lil pajjiżna ’l quddiem.

Forsi tul l-aħħar snin mhux kull

min kien fl-arena politika fehem dan u sal-lum għad hemm elementi li dan is-sens ta’ kburija u għaqda nazzjonali ma jniżżluhx u ma jriduhx. Dan għax jemmnu li l-firda tagħtihom bażi aħjar biex jaħtfu l-poter.

Però għandna nifhmu li dik hi biss minoranza fostna u aħna li fl-aħħar snin tkellimna ta’ kuljum u l-ħin kollu fuq il-bżonn li bħala poplu nkunu magħqudin m’għandniex naqgħu fit-tentazzjoni li noffru lura l-konfront li jridu dawn in-nies. Minflok, irridu nibqgħu b’saħħitna favur l-argument li rridu ngħixu lkoll ta’ aħwa Maltin. Li l-ispirtu tal-Istrina jkun magħna s-sena kollha.

Hemm numru ta’ raġunijiet li wieħed jista’ jsemmi għal suċċess bħal dak tal-Istrina ta’ din is-sena. Nibdew bil-fatt li pajjiżna ekonomikament sejjer tajjeb u l-maġġoranza assoluta tal-Maltin għandhom iktar flus fil-but biex jikkontribwixxu. Nistgħu nsemmu wkoll ir-rieda tal-President tar-Repubblika li tgħin lil dawk kollha fil-bżonn u l-mod kif din hi kapaċi tikkomunika ma’ kulħadd.

Però xejn minn dan ma kien iwassal għall-ikbar somma ta’ solidarjetà li kieku bħala poplu m’urejniex sens ta’ għaqda nazzjonali.

Sens ta’ għaqda li ma rajnihiex għall-ewwel darba. Kemm din is-sena u kemm storikament f ’mumenti fejn pajjiżna seta’ kien f ’salib it-toroq.

Dan hu l-impenn li rridu nżommu s-sena d-dieħla bħala poplu li jrid jifhem li pajjiż li jagħmel suċċess irid jibqa’ jinbidel. Biex inwettqu din il-bidla rridu nagħmlu dan f ’atmosfera ta’ djalogu anke meta ma naqblux. Għax ħadd m’għandu jaħseb li b’xi mod qed ngħidu li rridu naqblu dejjem. Żgur li le. Demokrazija ħajja għandha bżonn ħsibijiet differenti li jitpoġġew fuq il-mejda tad-diskussjoni l-ħin kollu. B’passjoni jekk hemm bżonn, għaliex le.

Iżda, mhux b’mibegħda.

Diġà huwa indikat li fuq l-aġenda s-sena d-dieħla se jkun hemm ir-riforma fuq il-bżonn ta’ iktar nisa fil-politika. M’hemmx dubju li kulħadd jaqbel dwar ir-riżultat li jrid jinkiseb f ’dan is-settur.

Forsi għandna u jista’ jkollna ħsibijiet differenti dwar kif se naslu fejn ma wasalniex f ’70 sena ta’ kemm ilha li ngħatat ilvot il-mara.

Però d-diskussjoni trid issir fi spirtu ta’ għaqda jekk irridu li l-politiċi u dawk fil-pożizzjoni li jiddeċiedu u jikkomunikaw iservu ta’ eżempju għall-poplu.

L-istess fejn għandhom x’jaqsmu bidliet kostituzzjonali li issa hemm fuq l-aġenda anke għax il-Gvern wera li hu miftuħ biex jilqa’ ħafna mir-rakkomandazzjonijiet tal-Kummissjoni Venezja. Il-Gvern diġà bidel ħafna u għandu r-rieda li jibdel iktar. Għalhekk issa l-obbligu hu li flimkien nifhmu kif din il-bidla nistgħu nagħmluha aħjar u b’mod li l-poplu kollu jagħmilha tiegħu.

Mill-Istrina għall-politika x-xenarju jista’ jidher totalment differenti. Imma l-ispirtu għandu jkun l-istess. Dak li bħala pajjiż inkunu magħqudin biex nilħqu l-għan li Malta ta’ Għada tkun aħjar minn tal-lum. Hekk biss inkunu nistgħu nibqgħu ngħidu li m’hawnx poplu ieħor bħalna.

20

30.12.2018

2019

01.

10 ELEZZJONIJIET MADWAR ID-DINJA

L-elezzjoni fin-Niġerja, 16 ta’ Frar

Erba’ snin ilu, il-President Muhammadu Buhari, kiseb rebħa monumentali hekk kif huwa kien l-ewwel kandidat li mill-Oppożizzjoni rebaħ lill-President attwali li kien ukoll qed jikkontesta l-elezzjoni presidenzjali. Buhari ta’ 75 sena, li huwa fost il-politiċi ewlenin fin-Niġerja li twieldu qabel l-Indipendenza mir-Renju Unit fl-1960, qed imexxi pajjiż li aktar minn nofs tal-popolazzjoni għandha anqas minn 30 sena. Konsegwenza t’hekk u wara l-kampanja Not Too Young to Run, Buhari kien ipperswadit biex jiffirma liġi biex jitnaqqas ir-rekweżit tal-età għall-kandidati presidenzjali minn 40 sena għal 35 kif ukoll għall-kandidati għall-elezzjonijiet guberna-

02.

Prim Ministru Yulia Tymoshenko, iżda, it-tnejn ma tantx igawdu l-popolarità tal-pubbliku. Poroshenko qed jieħu direzzjoni aktar nazzjonalista, filwaqt li Tymoshenko qed tipproponi li tbiddel is-sistema politika u li b’hekk tagħti s-saħħa lill-Parlament Ukren biex jesegwixxi l-leġiżlatura għal pajjiżu u dan ifisser li jitnaqqas il-poter li jkollu l-president. Anatoliy Hrytsenko, Eks Ministru għad-Difiża huwa kandidat ieħor għal din l-elezzjoni, iżda ċ-ċansijiet tiegħu huma remoti. L-istrateġija

tiegħu hija li jgħaqqad bosta partiti opponenti żgħar.

Ir-Russja qed issegwi din l-elezzjoni mill-qrib u f ’Novembru li għadda ħadet f ’idha tliet vapuri navali tal-Ukrajna, liema mossa qed tqajjem biża’ dwar pjanijiet li tintensifika l-pressjoni militari diretta u indiretta fuq l-Ukrajna. L-Ukrajna stabbiliet korp li jidentifika u li possibbilment jipprevjeni l-interferenza tar-Russja. Mn jirbaħ l-elezzjoni ta’ Marzu se jkun qed jaffaċċja sett ta’ problemi rikorrenti.

wiegħed. Iżda, wara li l-partit immexxi minn Modi tilef fi tliet stati li huma meqjusa importanti fl-Indja, qed jingħad li l-Gvern qed jikkunsidra li jagħti eżenzjonijiet fuq is-self għall-bdiewa li jammontaw għal biljuni ta’ ewro bit-tama li jerġa’ jikseb il-fiduċja li tilef mill-bdiewa. In-nuqqas ta’ progress min-naħa tal-Gvern fir-reviżjoni tas-sistema tas-saħħa biex jiżdied l-aċċess għall-kura kif ukoll jitnaqqsu l-ispejjeż, ukoll qed inaqqas il-fiduċja tal-votanti (tal-qalba) tal-partit.

Il-Congress Party qed jieħu vantaġġ minn din is-sitwazz-

joni, l-Oppożizzjoni qed tittama li wara din l-elezzjoni terġa’ tkun hi li tmexxi l-Lok Sabha. Infatti, uħud mill-wegħdiet huma li jgħinu lill-bdiewa filwaqt li jinħolqu aktar xogħlijiet fl-Indja. Il-Mexxej tal-partit, Rahul Gandhi, li kieku jkun ir-raba’ ġenerazzjoni mill-familja tiegħu bħala prim ministru, qed jibni alleanza ma’ partiti reġjonali bil-ħsieb li jekk ikun elett jgħaqqad gvern ta’ koalizzjoni.

Aktar minn 850 miljun persuna se tkun eliġibbli li tivvota, aktar mid-doppju tal-Istati Uniti.

l-fatt li hija arċipelagu ta’ aktar minn 17,000 gżira.

Widodo jibqa’ l-aktar popolari minkejja li naqas milli jwettaq ħafna mill-wegħdiet tiegħu għal governanza tajba u l-protezzjoni għad-drittijiet tal-bniedem. Ma’ruf Amin intgħażel minn Widodo bħala r-running mate tiegħu, Ma’ruf ġie akkużat li jippromovi intolerranza lejn grup-

pi etniċi, reliġjużi u gruppi ta’ minoritajiet soċjali.

L-Oppożizzjoni, Prabowo, ifforma rabtiet qawwija ma’ gruppi Iżlamiċi li għandhom influwenza konsiderevoli fuq l-opinjoni pubblika.

Il-pożizzjonijiet tiegħu dwar id-demokrazija u d-drittijiet tal-bniedem jipparagunaw ma’ dawk ta’ Rodrigo Duterte, il-President tal-Filippini.

mandat, milli jsejjaħ l-elezzjonijiet bħala ‘suċċess storiku’.

Is-sitwazzjoni tas-sigurtà fl-Afganistan marret għallagħar fis-snin riċenti bit-Talibani effettivament jikkontrollaw daqs 70% tal-Afganistan, anke bi 15,000 truppi tal-Istati Uniti fil-pajjiż. L-amministrazzjoni Amerikana mmexxija minn Trump qed tipprova tkompli taħdidiet ta’ paċi. Ghani huwa abbord bl-idea, anke

juri rieda li jaċċetta t-Taliban bħala partit politiku.

Persuni li jinfluwenzaw l-opinjoni pubblika tal-Afgani għadhom qed jiddeċiedu dwar min se jkun il-kandidat opponent ta’ Ghani għall-elezzjoni presidenzjali. Minkejja dan, l-iktar kwistjoni importanti x’aktarx tkun jekk l-Afganistan hix se jkollha elezzjoni ħielsa, ġusta u sigura fl-2019 – dejjem jekk issir.

L-elezzjoni fl-Indoneżja, 17 ta’ April

L-Indoneżja se jerġa’ jkollha l-istess għażla bħalma kellha erba’ snin ilu; bejn il-President attwali Joko Widodo u l-Eks Logutenent Ġeneral Prabowo Subianto. Huwa mistenni li d-differenza ta’ voti bejn iż-żewġ kandidati terġa’ tirrepeti ruħha. Minkejja d-distakk, hemm affarijiet oħra ta’ aktar importanza; il-popolazzjoni fl-Indoneżja tlaħħaq il-260 miljun persuna minħabba

05.

bakar huwa eks membru tal-APC, iżda wara nuqqas ta’ qbil bejnu u bejn Buhari, Abubakar ingħaqad mal-partit People’s Democratic Party (PDP). Il-kritika tiegħu fil-konfront tal-President ħraxet wara t-tluq tiegħu minn mal-istess partit u li b’hekk qed issib appoġġ kbir mingħand partiti oħra li ma jaqblux mat-tmexxija ta’ Buhari. Il-PDP qed juża l-istess strateġija elettorali li uża l-partit tal-APC; li jifforma koalizzjoni mal-membri li qed jiddisassoċjaw ruħhom minn mal-APC. Il-PDP qed jittama li b’din l-istess tattika jerġa’ jirbaħ il-fiduċja tal-poplu Niġerjan, hekk kif fl-2015 tilfu l-elezzjoni wara 16-il sena fil-poter.

L-elezzjoni fl-Indja, April jew Mejju

Il-poplu Indjan se jkun qed jivvota f ’elezzjoni biex jeleġġi Membri Parlamentari tal-Kamra Inferjuri għall-ħames snin li ġejjin. Il-Prim Ministru Narendra Modi kien kiseb rebħa storika fl-elezzjoni ta’ erba’ snin ilu, fejn wara 25 sena ta’ gvernijiet ta’ koalizzjoni, il-Gvern elett fl-2014 seta’ jmexxi mingħajr alleati minn partiti oħra. Modi u l-partit tiegħu qed jittamaw li jerġgħu jiksbu l-istess riżultati, però, l-popolarità tal-Prim Ministru speċjalment mal-bdiewa battiet ftit minħabba d-dewmien tiegħu biex iwettaq dak li kien

04.

torjali minn 35 sena għal 30 sena. Not Too Young to Run hija kampanja globali favur id-drittijiet taż-żgħażagħ u li taspirahom biex ikunu kandidati fl-elezzjonijiet.

Minkejja dawn l-isforzi, s’issa jidher li ma għamlux effett f ’din l-elezzjoni.

Buhari nieda l-kampanja tiegħu f ’isem il-partit All Progressives Congress Party (APC) iżda ma jgawdix mis-sapport tal-membri kollha, hekk kif f ’dawn l-aħħar xhur, 60 membru mill-Kamra tar-Rappreżentanti tal-istess partit ma baqgħux membri tal-partit bħala protesta kontra t-tmexxija tal-President. L-opponent ewlieni ta’ Buhari huwa l-Eks Viċi President Atiku Abubakar. Abu-

L-elezzjoni fl-Ukrajna, 31 ta’ Marzu

L-elezzjoni presidenzjali tal-Ukrajna tal-2014 kienet ta’ tama li l-pajjiż issa dawwar paġna ġdida u importanti fl-istorja qasira u inkwetanti tiegħu. Iżda sfortunatament, l-Ukrajna baqgħet affettwata minn korruzzjoni, inċertezza politika u ekonomika, inċertezza mmanipulata mir-Russja, u n-nuqqas ta’ qbil dwar jekk il-futur tagħha għandux ikun mal-Punent jew mar-Russja.

Iż-żewġ kandidati ewlenin huma familjari mal-poplu Ukren: il-President attwali Petro Poroshenko u l-Eks

03.

kullhadd.com

L-elezzjoni fl-Afganistan, 20 ta’ April

L-elezzjoni presidenzjali fl-Afganistan ftit li xejn tqajjem ottimiżmu fil-pajjiż. L-elezzjonijiet parlamentari ta’ Ottubru li għadda saru tliet snin tard u kienu mxekkla minn frodi elettorali. L-elezzjoni kienet ukoll imtappna bl-attakki mit-Talibani li qatlu aktar minn 130 persuna waqt li kienu se jivvutaw. Dawn l-attakki ma waqqfux lill-President Ashraf Ghani, li huwa kandidat għall-elezzjoni bit-tama li jkollu t-tieni

21

30.12.2018

kullhadd.com

06.

L-elezzjoni fl-Unjoni Ewropea, 23-26 ta’ Mejju

Sa ftit żmien ilu l-Unjoni Ewropea (UE) kienet ipproġettata li tkun il-‘mexxej’ tas-seklu 21, iżda issa l-ħsieb ta’ bosta nies jikkuntrasta, hekk kif jaħsbu li dan il-pjan qiegħed fi stat li jikkollassa. Ċertament taffaċċja lista twila ta’ problemi: il-qasma li dejjem qed tikber mal-Istati Uniti; il-liberaliżmu li qed jiżdied fl-Ewropa ċentrali; inċertezzi fuq Brexit; konfrontazzjoni tal-baġit bejn Ruma u Brussell; inkwiet politiku fi Franza; u tnaqqis fl-entużjażmu biex jingħata nifs ġdid lill-istituzzjonijiet talUE. Dawk ix-xejriet kollha jistgħu jwasslu għall-eżitu differenti fl-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew (PE).

Il-PE ilu mwaqqaf mill-1952, però jibqa’ l-iktar wieħed dgħajjef mill-istituzzjonijiet kollha tal-UE. Minkejja dan, il-PE għandu l-jedd li jagħżel il-President tal-Kummissjoni Ewropea, liema pożizzjoni

07.

ja għaliex huwa kandidat li jista’ jżomm il-partit fil-poter.

Problema immedjata hija r-reċessjoni ekonomika kontinwa tal-Afrika t’Isfel, liema Ramaphosa qed jipprova jtemm parzjalment billi jitlob biljuni f ’investimenti diretti barranin minn pajjiżi bħaċ-Ċina u l-Arabja Sawdija. Ramaphosa u l-Afrika t’Isfel se jkomplu jittrattaw il-problemi tal-inugwaljanza, ir-razziżmu u l-korruzzjoni li għaddew minnhom anke wara t-tmiem tal-apartheid.

iżda l-poplu Arġentin ħaseb li kien se jeleġġi persuna li ddawwar is-sitwazzjoni ekonomika għal-aħjar meta eleġġew lill-imprenditur-politikant lura fl-2015.

Bla dubju l-pubbliku ma għandux opinjoni daqstant pożittiva dwar Macri u hemm dubji jekk jerġax jiġi elett għal terminu ieħor. B’hekk hemm mistoqsijiet dwar min jista’ jkun l-opponent ewlieni tiegħu.

L-opponent żgur li se jkun mill-kamp tal-Peronist

jew ikollu afiljazzjoni mal-partit, partit illi ddomina x-xena politika fl-Arġentina għal seba’ deċennji.

L-Eks President u s-Senatur kurrenti Cristina Kirchner qed tippjana li tirritorna u tikkontesta din l-elezzjoni. L-għażliet ta’ Kirchner għenu biex jinħoloq żbilanċ fl-ekonomija Arġentina, liema żbilanċ Macri ġie elett biex jirranġa. Hi ġiet akkużata wkoll li aċċettat tixħim waqt li kienet qed isservi bħala president.

In-numri fil-voti mhux neċessarjament ifissru li l-partit liberali se jkun it-tellief għaliex is-sistema ta’ votazzjoni li tħaddan il-Kanada ma tittrażmettix in-numru ta’ voti mikuba minn partit f ’siġġijiet fil-parlament. Iżda, l-opinjoni pubblika tista’ tkun ta’ opportunità għall-partit fl-oppożizzjoni. Il-konservattivi, fis-sajf li għadda rebħu elezzjonijiet f ’On-

tario biex temmew 15-il sena ta’ tmexxija liberali.

Maxime Bernier, Eks Ministru tal-Affarijiet Barranin, li tilef il-ġirja għat-tmexxija tal-partit konservattiv, waqqaf partit politiku ġdid f ’Awwissu - Il-Partit Popolari tal-Kanada. Dan il-partit jista’ jkollu ftit impatt fl-elezzjoni t’Ottubru jew inkella jaqsam il-vot konservattiv, għall-benefiċċju tal-Liberali.

L-elezzjoni fil-Kanada, 21 ta’ Ottubru

Il-Prim Ministru Kanadiż, Justin Trudeau kien rebaħ l-elezzjoni tal-2015 b’rebħa komda; il-partit liberali li jmexxi kiseb 150 siġġu, l-akbar bidla fl-istorja tal-Kanada b’maġġoranza fil-Parlament. Fl-2018 Trudeau u l-partit liberali mhux li tant qed igawdu mill-istess fiduċja tal-pubbliku, hekk kif kwazi 60% tal-Kanadiżi jgħidu li jixtiequ partit differenti fit-tmun tal-pajjiż.

10.

u wassal biex il-partit jiddomina wara tmiem din is-sistema diviżiva. Iżda t-tmexxija ta’ Zuma tappnet ir-reputazzjoni tal-partit. Konsegwenza t’hekk żdiedet il-fiduċja fil-partiti Democratic Alliance (DA) u Economic Freedom Fighters (EFF), però xorta waħda għadhom ’il bogħod biex jilħqu l-akbar opponent tagħhom, l-ANC. Fi frar li għadda, l-ANC għamel bidla fit-tmexxija meta ħatar lil Cyril Ramaphosa minflok Zuma, mossa għaqli-

L-elezzjoni fl-Arġentina, Ottubru

Il-qgħad, l-inflazzjoni u rati għoljin ta’ imgħax huma uħud mill-problemi li l-ekonomija Arġentina qed tesperjenza. Dan wassal biex il-President Mauricio Macri jitlob għal self ta’ 57 biljun dollaru mill-Fond Monetarju Internazzjonali (IMF), l-ikbar fl-istorja tal-IMF. Dan is-self huwa tentattiv biex itaffi s-sitwazzjoni ekonomika. Macri mhuwiex l-ewwel President Arġentin li rrikorra għall-għajnuna finanzjarja mingħand l-IMF,

09.

kisbet is-sitt siġġu fil-Parlament Ewropew. L-elezzjoni tal2019 se tkun ir-raba’ waħda għall-Maltin, minkejja li inġenerali madwar l-Ewropa t-turnout ta’ votanti jkun baxx, f ’Malta jkollna turnout ogħla mill-medju Ewropew, it-tielet l-ogħla wara l-Belġju u l-Litwanja. Fl-2004 it-turnout kien ta’ 82.4%; fl-2009 kien ta’ 78.8% u fl-2014 kien ta’ 74.8%.

Apparti l-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew, f ’Malta se jkollna l-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali, li għall-ewwel darba dawn l-elezzjonijiet ser isiru f ’kull lokalità f ’daqqa u li l-leġiżlatura se sservi għal ħames snin.

Apparti t-tibdil fl-elezzjonijiet tal-kunsilli, hemm bidla oħra li tniżżlet fl-istorja ta’ Malta meta kmieni din is-sena kien hemm qbil unanimu fil-Parlament Malti dwar l-età tal-votazzjoni, biex b’hekk għall-ewwel darba l-età tal-votazzjoni tal-Parlament Ewropew hija ta’ 16-il sena.

L-elezzjoni fl-Afrika t’Isfel, bejn Mejju u Awwissu

Huwa possibbli li naraw l-African National Congress (ANC), il-partit ta’ Nelson Mandela, jitlef is-setgħa tiegħu s-sena d-dieħla? Sa sena ilu dan deher li kien possibbli. Il-President, dak iż-żmien Jacob Zuma, kien affaċċjat b’lista twila ta’ allegazzjonijiet ta’ korruzzjoni u n-nuqqas milli jwettaq wegħdiet biex l-Afrika t’Isfel issir soċjetà aktar sigura u aktar ugwali.

L-ANC kien fil-ġlieda kontra l-apartheid, is-sistema politika u soċjali li kienet tiddividi n-nies skont ir-razza,

08.

hija meqjusa bħala l-powerhouse tal-UE. Il-President tal-Kummissjoni Ewropea attwali Jean-Claude Juncker qal li mhux qed jikkunsidra li jerġa’ jikkontesta.

Bejn il-bosta partiti prinċipali tal-UE u bil-popoliżmu li qed jiżdied mal-kontinent kollu, f ’dawn l-elezzjonijiet talPE jaf naraw il-bidu tat-tmiem tal-partiti redikoli. Il-mistoqsija kritika hija: Kemm se jkun it-turnout tal-votanti f ’dawn l-elezzjonijiet? Madwar 500 miljun ċittadin huwa eliġibbli li jivvota, però n-numru ta’ nies jivvutaw għal dawn l-elezzjonijiet laħaq il-medja ta’ anqas minn 50% mill-1999.

L-elezzjoni f ’Malta se ssir is-Sibt 25 ta’ Mejju. Malta vvutat l-ewwel darba f ’dawn l-elezzjonijiet fl-2004 u ġew eletti tliet membri tal-Partit Laburista u żewġ membri tal-Partit Nazzjonalista. Bit-trattat ta’ Lisbona li ġie ffirmat f ’Diċembru tal-2007 iżda b’effett minn Diċembru tal-2009, Malta

L-elezzjoni f’Iżrael, qabel il-5 ta’ Novembru

Il-Prim Ministru Benjamin Netanyahu għandu sa Novembru biex isejjaħ għall-elezzjonijiet f ’Iżrael. Jista’ jkun il-każ illi ssir qabel ukoll. Dan wara li x-xahar li għadda Iżrael evita li jmur għall-elezzjoni bikrija wara li wieħed mis-sitt partiti li jiffurmaw il-Gvern ħareġ mill-koalizzjoni u partit ieħor kien kważi se jagħmel l-istess. Dan kien ir-riżultat wara diżgwit dwar il-pjan ta’ kif għandhom jirrispondu għal attakki minn Gaża. Din hija waħda mill-ħafna kwistjonijiet li qed iħollu l-għaqda tal-koalizzjoni.

Il-partit ta’ Netanyahu bħalissa għandu 30 siġġu

mill-120 siġġu fil-Parlament Iżrealjan. B’hekk għandu idu ftit marbuta biex ikun jista’ jżomm gvern stabbli.

Netanyahu qed jaffaċċja kumplikazzjonijiet ulterjuri hekk kif il-pulizija Iżraeljana rrakkomandat lill-Avukat Ġenerali tal-pajjiż biex jakkuża lill-Prim Ministru Iżraeljan fuq tliet każijiet separati ta’ korruzzjoni.

It-theddida tal-prosekuzzjoni ma waqqfitx l-ottimiżmu tal-Prim Ministru. Hu jaħseb li l-partit li jmexxi jista’ jikseb aktar siġġijiet fl-elezzjoni li ġejja, u jgħid li 35 siġġu huma possibbli, però l-mira hija 40 siġġu.

Netanyahu huwa diviżiv u polarizzanti f ’era fejn

il-politika Iżraeljana qed tiġi definita minn bidla lejn il-lemin li qed iddgħajjef il-politika tax-xellug. Kull darba li tissejjaħ elezzjoni, Netanyahu dejjem jenfasizza l-esperjenza tiegħu fis-sigurtà nazzjonali. Din id-darba qed jitkellem dwar ir-rabtiet mill-qrib mal-President Donald Trump, li ressaq l-ambaxxata tal-Istati Uniti f ’Ġerusalemm aktar kmieni din is-sena. Din il-mossa tfisser li l-Amerka tirikonoxxi lil Ġerusalemm bħala l-kapitali tal-Iżrael. Id-deċiżjoni tal-President Amerikan, Donald Trump, urtat lill-Palestinjani kif ukoll il-komunità Għarbija u l-alleati tal-Punent.

Sors: cfr.org

23

30.12.2018

kullhadd.com

reċensjoni tal-ktieb

KOTBA GĦAT-TFAL KULURI U FOROM

NGĦODDU SAL-GĦAXRA!

SĦABNA L-ANNIMALI

IL-KLIEM MAĠIKU

Sirna ngħixu f ’dinja fejn il-manjieri huma xi ħaġa spiss meqjusa “żejda” jew kapriċċ, u għalhekk il-Merlin Publishers jemmnu li importanti li dawn id-drawwiet jiddakkru fit-tfal sa minn kmieni biex il-ġenerazzjonijiet il-ġodda jikbru aħjar minna.

It-tfal jiżviluppaw il-ħiliet soċjali b’mod naturali fissnin bikrin nett ta’ ħajjithom, u proprju għalhekk is-snin ta’ qabel tibda l-iskola huma ż-żmien perfett biex lit-tfal ngħallmuhom u nsaħħulhom dawn il-ħiliet … fosthom affarijiet bażiċi bħal li tgħid “jekk jogħġbok” u “grazzi”.

Affarijiet żgħar li jagħmlu d-differenza kollha.

U l-board book il-ġdid tal-Merlin, Il-Kliem Maġiku, jagħmel eżattament dan.

Jgħin liċ-ċkejknin jifhmu l-kunċetti ta’ manjieri, edukazzjoni, bil-Malti. Dawn il-

ħiliet jgħinuhom tul ħajjithom kollha, u huma s-sisien sabiex isiru l-adulti rispettużi u edukati t’għada.

Il-Kliem Maġiku huwa wieħed minn sensiela ġdida ta’ erba’ board books bil-Malti, ippubblikati mill-Merlin flimkien mad-dar ta’ pubblikazzjoni Taljana DeAgostini, li jittrattaw il-kuluri u l-forom, l-annimali u n-numri: Kuluri u Forom; Sħabna l-Annimali; Ngħoddu sal-Għaxra.

Il-board book tan-numri, b’mod partikolari, jgħin lit-tfal iż-żgħar jitgħallmu jgħoddu sal-għaxra, għax mhux biss juri n-numru miktub bin-numri u bil-kliem, imma juri wkoll id bis-swaba’ jindikaw in-numru, kif ukoll stampa ta’ oġġett li turi l-kwantità ta’ oġġetti skont in-numru.

Il-board books għaċ-ċkejknin huma minn dejjem għodda

essenzjali għat-tagħlim. U dawk bil-Malti huma perfetti biex il-Malti jidħol fid-diskors ta’ kuljum tat-tfal sa minn ċkunithom.

Kull board book fih illustrazzjonijiet b’kuluri vivaċi fuq sfond abjad, għall-kuntrast viżiv tant meħtieġ f ’dik l-età, kif ukoll kelma maġenb kull stampa biex jibdew jassoċjaw il-kelma Maltija mal-istampa.

Dawn il-board books għandhom truf ittundjati biex ma jkunux ta’ periklu għat-tfal, u fil-fatt dawn il-kotba għandhom il-marka CE tal-Unjoni Ewropea, garanzija ta’ sigurtà għal idejn it-tfal.

Il-Kliem Maġiku; Kuluri u Forom; Sħabna l-Annimali; Ngħoddu sal-Għaxra jinsabu għall-bejgħ mill-ħwienet tal-kotba kollha jew online direttament minn www.merlinpublishers.com

Mistoqsija: It-tfal f ’liema età jibdew jiżviluppaw il-ħiliet soċjali?

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu KOTBA GĦAT-TFAL. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 30 ta’ Diċembru.

Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi.

Intant, ir-rebbieħ tal-ktieb MARZIALE huwa: CHARMAINE MAGRO - NAXXAR

IDĦOL BIĊ-ĊANS LI

TIRBAĦ €100

05

Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Kemm naqset ir-rata tal-qgħad din is-sena?

Tweġiba:

Isem:

Indirizz:

Numru tat-telefown:

24

30.12.2018

kullhadd.com

B’INNOVAZZJONI ĠDIDA GĦAL PAJJIŻNA Kitba ta’ jieħu lura l-kontroll tal-grupp RAMONA PORTELLI filwaqt li jgħir għall-fatt li Johnny kien kapaċi jżomm il-grupp Il-Maltin dan l-aħħar ħadu spin- magħqud u hu qiegħed isibha ta f ’diversi setturi. Fil-qasam diffiċli. Matthew m’għandu lil tal-iffilmjar ukoll qed jimxi ’l ħadd f ’ħajtu u l-grupp huwa quddiem b’ritmu tajjeb. Fil-fatt, l-unika familja għalih. Lest dan l-aħħar sirt naf b’żagħżugħ jagħmel minn kollox...litteralattur, li flimkien ma’ sħabu ment, biex jieħu l-kontroll talħolqu innovazzjoni ġdida għal grupp u jkun maħbub minn pajjiżna. Ilkoll flimkien ħolqu sħabu. “Qarabagħli” jikkonsisti webseries. Qed nirreferi għal f ’xalata ta’ umoriżmu fl-attentati li dan Matthew jagħmel Karl Schembri.

Għandu 27 sena u joqgħod sabiex jipprova jikkontrolla iż-Żurrieq.

Jaħdem bħala lil sħabu. Fl-istess ħin is-serUffiċjal tal-Informazzjoni u je tittratta temi interessanti apparti l-fatt li l-passatempi bħall-ħbiberija u s-solitudni. tiegħu jduru ħafna mad-drama X’se jsib ma’ wiċċu Matthew? u dak kollu li tinvolvi, iħobb Minjaf !” spjegali Karl. partikolarment is-safar u l-qari. Ta’ min jgħid li l-idea oriġinali Ma jħobbx jgħid wisq fuqu nibtet wara li huma l-produtnnifsu għaliex jippreferi jara turi, li qegħdin sitta, xtaqu x’jaħseb fuqu ħaddieħor. “Li jagħmlu xi ħaġa innovattinista’ ngħid hu li jien persuna va, filwaqt li xtaqu jwasslu mistħija fil-ħajja ta’ hemm bar- l-vuċi tagħhom lill-pubra, kif ukoll persuna sensittiva bliku billi jkollhom xi ħafna u dejjem inqis u naħseb ħaġa tagħhom. “Wara diskussjonijiqabel nitkellem. Difetti għandi diversi bħalma għandu kulħadd, imma et, rajna li l-kunċett ta’ dejjem nagħmel l-almu tiegħi webseries għandu jkun sabiex inkun persuna tajba ma’ innovattiv għal pajjiżna, ħaddieħor. Nemmen li r-rispett meta tqis il-fatt tal-era u l-integrità f ’persuna huma vi- moderna li ninsabu fiha llum il-ġurnata. L-isfidi u tali,” beda jgħidli Karl. l-mistoqsijiet kienu ħafna, iżda dejjem emminna bis-sħiħ Xalata ta’ umoriżmu u f ’dan il-kunċett u bqajna saltemi interessanti aħħar nagħmlu l-almu tagħna Lil Karl nafuh bħala attur fuq sabiex dan il-webseries ikun diversi drammi lokali. Dan tajjeb,” sostna miegħi.

Karl u t-tim tiegħu ilhom l-aħħar qed jieħu ħsieb il-kitba, id-direzzjoni u l-muntaġġ jaħdmu fuq dan il-webseries ta’ webseries – proġett ġdid u għal dawn l-aħħar ġimgħat. innovattiv f ’Malta, u li jismu Fil-fatt, dan il-webseries jirriQarabagħli. Ħallejt f ’idu sabiex fletti xi ftit jew wisq il-ħbibjgħaddili aktar informazzjoni erija li teżisti bejn il-produtturi dwar din il-webseries ġdida. ta’ dan il-proġett. “Aħna l-pro“L-ewwel ħaġa li tiġi f ’moħħok dutturi: Karl Schembri, Chrismeta tisma’ l-kelma ‘qarabagħ- tian Grech, Julian Galea, Alan li’ huwa l-ħaxix li aħna l-Maltin Attard, Kurt Pawley u Clayton tant jinżlilna għasel, speċjal- Mallia, li huma wkoll atturi ment meta jkun mimli. F’dan f ’dan il-proġett, konna u għadil-każ il-kelma ‘qarabagħli’ tir- na nitħarrġu d-drama flimkien. referi għal grupp ta’ ħamest iħ- Żammejna kuntatt u l-ħbiberija bieb li ħadu dan il-laqam minn ta’ bejnietna, bit-tlajja’ u l-inżul wieħed mill-membri tal-grupp li ġġorr magħha u li tirrifletti xi magħruf bħala ‘Johnny il-qa- ftit jew wisq l-istorja ta’ “Qarabagħl’. Johnny il-qarabagħl rabagħli”. Fl-2015 nibtet l-idea imut u b’konsegwenza ta’ hekk li nagħmlu webseries ta’ tmien il-grupp jinfired. Sentejn wara episodji u filwaqt li kulħadd l-erba’ karattri jerġgħu jilt- beda jgħid l-ideat tiegħu ta’ aqgħu. F’dan il-punt tal-istorja x’nistgħu nagħmlu, qbilna li joħorġu l-karatteristiċi differ- ridna nagħmlu xi ħaġa umorenti tal-membri tal-grupp li istika. Ridna li l-iskritt ikun huma Matthew, Jason, Tyrone wieħed intriganti kemm jista’ u Bjorn. Tul l-istorja Matthew jkun, iżda fuq kollox ridna li (li ma tantx kien jinġieb ma’ s-sempliċità, xi ħaġa li kultant Johnny il-qarabagħl) jipprova ninsewha, tiddomina n-narrat-

tiva ta’ dan il-proġett. Kollha kemm aħna ħriġna bi storja u jien ħadt l-inkarigu li nikteb, nidderieġi u neditja dan il-proġett. “ Q a rabagħli” se jibda jintwera minn nhar it-Tnejn, 7 t a ’ Jann a r , 2019

Bħala webseries fiha ċerta libertà fl-espressjoni artistika fuq il-Youtube channel ta’ “Qarabagħli”. Diversi atturi rinomati oħra għoġobhom jieħdu sehem f ’dan il-proġett fosthom Peter Galea, Anthony Ellul, Carlos Farrugia, Rene Barun, Maria Farrugia, Charles Falzon, Rita Camilleri, Roberta Briffa u Ryan Galea,” aġġornani Karl.

Dawk interessati għandhom jagħmlu LIKE fuq il-Facebook page “Qarabagħli – Webseries” fuq https://www.facebook. com/qarabaghliwebseries/ sabiex ikunu jistgħu jsegwu trailers, diversi promos umoristiċi relatati mal-proġett u l-episodji nfushom fuq din il-paġna, kif ukoll jagħmlu SUBSCRIBE fuq il-YouTube channel ta’ ‘Qarabagħli’ fuq https:// www.youtube.com/channel/ UCy3BteHirH_pYcFxuSOogDg sabiex ikunu jistgħu jsegwu l-aġġornamenti kollha tagħhom u jaraw dawn it-tmien episodji, wieħed kull ġimgha, kull nhar ta’ Tnejn mis-7 ta’ Jannar 2019.

Ta’ min jgħid li lkoll flimkien għażlu YouTube bħala pjattaforma għax iħallilhom ċerta libertà fil-mod ta’ kif jistgħu jwasslu l-istorja. Ħallejt f ’idejh sabiex ikompli jelabora dwar dan il-fatt. “Primarjament aħna nemmnu fl-innovattività ta’ dan il-proġett. Huwa proġett tajjeb kemm għat-televixin u anki f ’dan il-każ għall-internet. Filwaqt li nemmnu li bħala webseries għandna ċerta libertà fl-espressjoni artistika lil hinn minn diversi restrizzjonijiet li ġġib warajha produzzjoni ta’ kwalunkwe drama, nemmnu wkoll li dan il-proġett jista’ jilħaq niċeċ interessanti ta’ nies li jista’ jkun li ma jsegwux stazzjonijiet tat-televixin Maltin, iżda huma aktar internet savvy,” infurmani Karl.

Peress li Karl huwa wkoll wieħed mill-atturi flimkien mal-kumplament tal-kast, ridt inkun naf kif qed jintegra fih bid-diversi rwoli li għandu f ’dan il-webseries. “Mhix xi

ħaġa faċli u għalkemm għandi parti f ’dan il-webseries din il-parti għalkemm hija importanti u kruċjali għall-istorja, hija waħda tista’ tgħid sekondarja. Nemmen li jekk ser tikteb jew tidderieġi trid tissagrifika ċerti affarijiet għas-saħħa tal-kwalità tal-prodott. Kienet sfida, iżda nista’ ngħid li tgħallimt ħafna,” stqarr miegħi.

Peress li t-tema ta’ din il-webseries hija waħda umoristika, ridt inkun naf hemmx xi raġuni għaliex għażlu din it-tema. Filfatt, stqarr miegħi li bħala tim huma jemmnu li s-suq għandu bżonn ta’ stejjer umoristiċi li juru l-ħajja minn lenti differenti. “Is-sitwazzjonijiet fl-istorja huma pjuttost serji, iżda l-isfida kienet kif dawk is-sitwazzjonijiet serji jistgħu jiġu interpretati b’mod umoristiku. Nemmnu li l-umoriżmu tista’ ssibu f ’kollox u l-bniedem verament isib il-paċi meta jitgħallem jidħak bih innifsu u jirrealizza li dak li jkun ma jasal imkien jekk iħossu vittma taċ-ċirkostanzi.

U dan kollu jirrifletti l-vjaġġ ta’ Matthew fl-istorja li jagħżel li

kullhadd.com

jibqa’ jiġġieled biex iġib lil sħabu tunatament għalkemm qiegħed huma limitati. “Kultant inħoss li isir progress, kultant issib at- storja meta tiġi ppreżentata fuq lura minflok iħossu vittma.” turi li għax dehru jew irreċtaw it-televixin jaf tkun imġebbda darba jħossu li saru jafu kollox. meta ma jkunx hemm għalfejn; Fid-dawl tal-era moderna li Personalment naħseb li b’dan però nemmen li filwaqt li l-komngħixu fiha llum, il-Maltin il-mod jista’ jsir aktar ħsara milli petizzjoni żdiedet, il-produtturi ser jilqgħu dan il-proġett ġid. Jien li nħobb nirreċta, iktar lokali qegħdin jitgħallmu minn Mistoqsi jaħsibx jekk il-Maltin ma jgħaddi żmien iktar nirrealiz- prodotti barranin minn kull lat, humiex ser jilqgħu dan il-proġett, za kemm għad għandi x’nitgħal- kif ukoll jistudjaw xi jrid eżatmeta s-soltu mdorrijin naraw lem u ta’ dan ninsab grat għaliex tament is-suq Malti. Għalhekk kollox fuq it-televixin, Karl dik hija l-motivazzjoni li żżom- bil-mod il-mod qegħdin dejjem weġibni, “Illum il-ġurnata ħadd mni dejjem hemm sabiex inkun insiru aktar professjonali. Dan ma jista’ jinnega l-fatt li l-internet aħjar mill-bieraħ. F’ċerti nies il-qasam huwa learning curve u b’mod partikolari l-midja soċ- fil-qasam tad-drama kultant in- kontinwu.” jali sar parti importanti mill-ħajja ħoss li l-umiltà ntilfet u din hija Fl-aħħar nett, il-messaġġ li ħalla Karl fl-aħħar ta’ din l-intervista, tagħna. Daħlet il-kultura wkoll li ħasra.”

Kompla jgħidli li jemmen li kien dan: “Għal min iħobb ifitn-nies Maltin jaraw diversi serje barranin fuq l-internet. Diversi progress qiegħed isir u qiegħed tex u jaqta’ l-kurżitajiet, filwaqt negozji u dramas fuq it-televiż- jiġi mtella’ xogħol professjonali li jkun jaf x’qiegħed jiġri madjoni wkoll jużaw il-midja soċjali li jsir tista’ tgħid b’mod mira- waru, nissuġġerilkom taqraw din sabiex jirreklamaw il-prodotti kuluż għaliex f ’Malta r-riżorsi il-gazzetta.” tagħhom. B’dan is-series qegħdin noffru l-opportunità lin-nies sabiex jaraw dawn l-episodji meta u xħin iridu għaliex se jkunu aċċessibbli bl-aktar mod faċli. Għalhekk nemmnu li fidNemmnu li l-umoriżmu tista’ dawl tal-era moderna li ngħixu ssibu f’kollox u l-bniedem fiha llum u tal-innovattività tal-istorja umoristika u innovatverament isib il-paċi meta tiva li ħriġna biha, il-Maltin ser jilqgħu dan il-proġett,” sostna jitgħallem jidħak bih innifsu u miegħi Karl. jirrealizza li dak li jkun Ridt inkun naf jekk bħala attur, hemmx xi affarijiet li jdejquh ma jasal imkien jekk fix-xena lokali tad-drama, u li iħossu vittma taċ-ċirkostanzi forsi jistgħu jiġu rranġati. “Sfor-

25

30.12.2018

26

30.12.2018

kullhadd.com

L-UTITILÀ TAL-KARETTUNI U T-TBERFIL TAGĦHOM Għall-intervista tal-lum tkellimt ma’ Stephen Saliba, li ilu għal dawn l-aħħar 20 sena jiżbogħ u jberfel karettuni u karozzini. Irridu ngħidu li qabel ma mtlejna b’din il-kwantità

qawwija ta’ karozzi privati, l-uniċi mezzi ta’ hawn min qatt ta kas ta’ x’kellna f’pajjiżna? trasport fl-art, kienu l-karozzi, il-karettuni u Stephen se jispjegalna aħjar. l-karozzini. Bejjiegħa u nies tat-tajjeb, kien ikollhom żiemel biex jaqdihom, iżda kemm Kitba ta’ Charles B. Spiteri

Stephen ma tidhirx li int kbir fl-età, u għalhekk nistaqsik x’tiftakar mill-karettuni jiġru fit-toroq?

Jien niftakar biss il-karettuni ta’ bi tnejn, li ġeneralment kien jintrama għad-dawriet ta’ nhar ta’ Ħadd u festi. Jgħidulu ta’ bi tnejn għax irikkeb tnejn min-nies. Karettun tal-ħaxix, niftakar wieħed, miġbud minn ħmara. Kien karettun taċ-ċinga.

Il-kwalitajiet tal-karettuni x’inhuma?

Kien hawn dawk li jġorru l-ġebel, magħrufin bħala ‘tal-ħoloq’ għax fin-naħa ta’ fuq tal-lasti kien ikollu l-ħoloq tal-ħadid. Meta jintuża dan il-karettun, ix-xedd ta’ fuq iż-żiemel kien ikollu ċinġa b’żewġ ganċijiet u l-karettun kien sempliċement iqabbad il-ganċijiet mal-ħoloq u jistrieħ fuq ixxedd, li taħtu jkollu l-arbaġġ, (bħal imħadda), pannell u x-xurbija jew barda. Bħala lewn, il-karettun kien ikun oranġjo.

U t-tberfil fiex kien jikkonsisti?

It-tberfil kien isir kullimkien: mar-roti, mal-lasti mal-krikk, fittruf tad-dlajja’. Kien ikun mimli u aktar ma jkun karettun kbir, aktar ikollu tberfil. Fin-nofs tal-lasta kien jitwaħħal in-numru tar-reġistrazzjoni u f ’kull ġenb tiegħu kienet titpinġielu fjura fuq kull naħa u linji bil-kulur. Dan it-tberfil kien isir ukoll fuq il-gorvu - id-dawra tonda tar-rota taħt iċ-ċirku tal-ħadid.

Il-karettun tax-xogħol u taċ-ċinga jkunu bi 12-il magħżel u tal-karet- U l-karettuni tal-ġebel kien tuni ta’ bi tnejn u ‘Tar-Rabtin’ ikollhom roti kbar hux? ikunu b’14. Anki dawk magħrufin bħala tal-gallarija.

Għal tal-ġebel iva, kienu jkunu roti kbar, iżda l-kobor tagħhom Allura għaliex tal-ġebel, li kien jiddependi wkoll mill-kobor jeħtieġ aktar saħħa ikollu u l-għoli tal-bhima.

12 biss?

Iżda f ’Malta antika x’tipi Hekk hu, iżda mbagħad, kull ta’ karettuni kien hawn? magħżel tal-karettun tal-ġebel ikun oħxon żewġ pulzieri u nofs. Konna nsibu ‘tal-ħoloq’, li nistgħu Jiġifieri hemm il-ħxuna. Anki nirriferu għalih bħala tat-tagħbil-buttun tiegħu, li jkun f ’nofs ja, għall-ġebel. Kien hemm min ir-rota, hu kbir sew meta mqabbel jagħmlilhom kaxxa marbuta, biex mal-oħrajn. iġorr ukoll it-terrapien, jew għall-

ġarr tar-ramel u l-madum. Il-kaxxa għar-ramel kien ikollha l-parti ta’ wara tinqala’. Meta jasal fid-destinazzjoni li jrid, min isuq, kien jagħmel ġebla ma’ rota fuq wara biex ma jimxix, jerfa’ l-lasti u jħott il-materjal li jkollu. Fi ftit kliem, kien jarbulah.

Il-kaxxa, kienet tkun imberfla?

Le. It-tberfil isir fuq il-karettun biss. Ġieli anki fir-raba’ kont issib karettun żgħir ‘tal-ħoloq’, li jiġbdu xi ħmar. Issa rigward it-tberfil, dan kien isir minn dawk is-sidien li kienu jifilħu jħallsu. Min ma kienx ikollu flus, kien iħalli l-karettun lixx; kulur biss.

U meta fit-tberfil tuża l-blu u l-isfar, b’dawk iż-żewġ kuluri biss tibqa’ għaddej jew tista’ żżid kemm trid? Ġieli jiddaħħal l-aħdar, iżda meta

jintuża hu, jitwarrab il-lewn blu.

Jiġifieri fit-tberfil tal-karettuni għandek għażla għal tnejn minn tliet kuluri differenti. Iżda normalment, il-karettuni ‘tal-ħoloq’ jinżebgħu bil-blu u l-isfar.

Issa, bħala karettuni ‘tal-ħoloq’ kien hawn ukoll dawk tat-tankijiet tal-pitrolju; tat-tliet kumpaniji li kellna f ’Malta: tax-Shell, tal-Esso u tal-BP. Dawn kienu jinżebgħu differenti.

Tal-Esso kien ikun aħmar kollu, bit-tank aħmar u bil-kliem Esso fuqu f ’lewn abjad. It-tberfila kienet tkun l-ittri Esso biss.

Tal-BP kien ikun aħdar kollu, iżda l-aħdar tiegħu partikulari, għax kellhom il-kulur tagħhom. Filġnub u fuq wara kien ikun hemm il-logo tiegħu, qisha forma ta’ tarka u f ’nofsha jitberflu l-ittri BP kbar u fil-kurva tat-tank, jitberflu l-kliem British Petroleum. U tax-Shell kien ikollhom karettun isfar, ir-roti ħomor, it-tank isfar u fil-ġenb tiegħu jiktbulu l-kelma Pitrolju, bil-Malti u l-kelma Shell, taħtha. Fuq wara tat-tank kienu jiżbgħu l-arzella, li kienet il-logo tagħhom u jiktbu l-kelma Shell.

Il-flus għal dan ix-xogħol kienu jkunu finanzjati mill-kumpaniji nfushom, għax tal-karettuni kienu jagħmlulhom reklam. Jien ma lħaqtx dawn il-karettuni fit-toroq, iżda qribi kien hawn ċertu Pawlu tal-Pitrolju, illum mejjet, u meta ġejt biex nirrestawra l-karettuni tal-pitrolju qalli hu kif kienu.

Għax karettuni oħra qodma għad hawn u tista’ tara kif kienu, iżda dawn tal-pitrolju ma ssibx minnhom li għadhom sewwa.

X’karettuni nsibu aktar?

Imbagħad hemm il-karettuni taċ-ċinga. Dawn kienu simili għal dawk tal-ħoloq, iżda kienu jintramaw bil-kastanjoli, li kien ikun ix-xedd b’żewġ ċineġ miegħu fejn jidħlu l-lasti. Issa, waqt li l-lasti tal-karettuni ‘tal-ħoloq’ joħorġu dritti u mbagħad dik tal-lemin titqammar ftit aktar lejn il-lemin u dik tax-xelluq titqammar ftit aktar lejn ix-xellug, fil-każ tal-lasti tal-karettuni taċ-ċineg, it-truf tagħhom jilwu ftit lejn l-art. Ixxedd kien ikun l-istess, iżda dak tal-ħoloq kien ikollu l-ganċijiet u

27

30.12.2018

kullhadd.com

taċ-ċineg kien jintrabat u jinqa- Ifhem, dari kien ikun hawn fel bil-ħżiem. il-bhejjem. Jien ilħaqthom jidħlu tliet barkati biż-żwiemel. Jiġifieri U għal xiex kienu jservu dejjem kien ikun hawn 500 żiemel l-karettuni taċ-ċineg? fi tliet xhur. Illum spiċċa kollox.

Mindu dħalna fl-Ewropa l-imFuqhom kienu jġorru l-ħadid portazzjoni taż-żwiemel minn u jbigħu l-prodotti tal-biedja Tuneż, inqatgħet. fit-toroq.

U llum x’jiġi?

Kien hemm aktar tipi ta’ karettuni?

Xejn, tat-trott biss, minn Franza, mill-Italja u mill-Iżvezja.

Kien hemm dawk magħrufin bħala ‘Tar-Rabat’. Dawn kienu Għall-familja kien jkunu simili għall-karettun ta’ hemm karettuni? bi tnejn, iżda kien ikollu injam irqaq u iżjed pulit. ‘Tar-Rabat’ Kien hemm ukoll. Dawn kien kien ikun ikollu x-xatba mimli- ikollhom id-dlajja’ bil-kontra -ja dlajja’ (il-lasti orizzontali fil- flok orizzontali fuq il-lasti, ikunu wiċċ tal-karettun) bħal tal-ħoloq vertikali (weqfin) u kien ikun fiu taċ-ċinga u kien ikun bil-mo- hom seba’ dlajjiet. Dan it-tip ta’ lol. karettun kien ikun armat b’saqqu.

Min isuq biss kien ikollu saqajh Allura tal-ġebel ma kienx imdendlin barra. Il-membri l-oħra ikollhom molol? tal-familja kienu jew jinxteħtu fuq ġenbejhom, jew joqogħdu Le, la huma u lanqas taċ-ċinga bilqiegħda b’saqajhom imdendlin ma kien ikollhom. Minflok, ma’ fuq wara. fejn jistrieħ il-fus, kien ikollhom Il-karettun tal-familja kien ikolbiċċa injama oħra, delgħa oħra lu l-krikk (brejk). Anki l-karettuni taħt il-lasti, biex kemm jista’ l-oħra kollha kienu jkunu biljkun, il-karettun jinżamm fil- krikk, barra l-karettuni ta’ bi tnejn, baxx, ħalli min jgħabbi ma jkol- għax kienu jkunu ħfief. Il-karrijiet lux x’jissossa ’l fuq. ukoll ma kienx fihom krikk, iżda f ’niżliet weqfin, kienu jagħmlulJiġifieri l-molol bdew ġejjin hom dik magħrufa bħala fekruna, wara, jew fl-istess żmien? li tintrabat mar-rota ta’ wara.

Issa l-karettun tal-ħolqa kellu Fl-istess perjodu. Il-molol kienu krikk b’imradd, li tilħqu minn taħt ilhom jeżistu, sa mill-karozzelli. is-salib fejn issuq; tal-karozzin kien jinġibed bl-id u jorbot fuq U kienu jinħadmu wara; tat-tankijiet tal-pitrolju, ilhawn Malta? krikk kien ikun fuq wara nett u jiddawwar bi mradd. Meta ma Kienu jiġu impurtati. Infatti jkunx hemm imradd, trid iżżomm meta ġieli braxniehom, insibu liż-żiemel mir-riegni. l-isem tad-ditta li tagħmilhom.

Il-karettun tal-familja kien l-akL-istess fuq il-fus. tar għall-familji sinjuri u l-injam tiegħu aktar imlaħħam, għax irid Tajjeb. Mela l-karettun jerfa’ l-piż.

‘Tar-Rabtin’ għal xiex kien jintuża?

Ara mela meta jkun armat b’erba’ żwiemel?

Kienu jbigħu l-ħwejjeġ fuqu u laħaq kien hemm ukoll min Meta karru jkun armat hekk, kien jagħmillu kaxxa tal-ħġieġ ikunu ż-żwiemel ta’ wara li jinfetaħ u jbigħ il-ħelu bih. jaħdmu, għax ikunu mqabbdin Għall-ħwejjeġ kienu jarmawlu mal-karru; it-tnejn ta’ quddiem tilar, għoli xi 30 ċentimetru. ikunu marbutin għall-parenza.

Missieri kien armat bil-karozz- B’żewġ żwiemel ikollhom itin u meta fix-xitwa jagħmlu xi tmun bejniethom; meta jkun arerbat ijiem maltemp, kien jarma mat b’erba’ żwiemel, ta’ quddiem l-karettun ‘Tar-Rabat’ u jmur ikunu marbutin biss mal-balanza permezz ta’ kap (biċċa ġilda wiesibigħ il-ħwejjeġ fil-viċinanzi. għa) mdendla mat-tmun, li tkun mal-maħanqa ta’ għonq iż-żiemel.

L-użu tiegħu kien ristrett għal hekk biss?

Insibu aktar speċi ta’ Kienu jġorru wkoll il-bhejjem karettuni Stephen? fuqu; xi nagħaġ, fniek u tiġieġ.

Jarmawlu speċi ta’ ċestun u Imbagħad hemm ix-xrieret. jqegħduhom fih. Dan it-tip ta’ Fl-antik kull xarretta kien ikollha karettun kien jintuża għal xog- r-roti żgħar, bħal dawk ta’ quddiem tal-karozzin u kienu jkunu ħol ħafif. tal-injam. Fix-xarretta, is-sewwieq ma jdendilx saqajh iżda jpoġġiMeta ngħidu li r-roti kienu jkunu għoljin skont il-bhima, hom f ’dik li ngħidulha s-sentina ifisser li jekk tmutlek hi, trid (speċi ta’ banju bil-lasti tal-injam). Ħaġ’oħra li nsibu fix-xarretta hi issib oħra d-daqs tagħha?

Dak skont liema pinżell nuża.

Pereżempju jien naqbad karozzin u niżbgħu kannella. Kif jinxef, nagħtih passata verniċ. Imbagħad nibda t-tberfil tal-erba’ roti f ’daqqa.

Nibda l-iswed u mbagħad indur għas-sinjali l-irqaq oranġjo mal-iswed. Imbagħad nibda ta’ barra. Meta ż-żebgħa tinxLe. Il-karozzini, jew vitorji, kważi ef, għandi stoċċijiet taż-żebkollha l-istess: kannella ma’ Malta għa apposta u nerġa’ ndur fuq kollha. kollox, biex il-lewn oranġjo jingħata l-ħmura. Wara, nerġa’ Xi tberfila jieħdu? nagħti passata verniċ oħra, minkejja li x-xogħol ikun diġà Ikollok linja sewda ftit ħoxna fin- jleqq. nofs, imbagħad tnejn irqaq, waħda kull naħa mal-iswed, f ’lewn Xi kemm fadal nies jagħmlu oranġjo u fuq barra kull naħa u dan ix-xogħol, u tagħmlu ftit imbegħdin, tnejn oħra oranġjo xi ħaġa biex tagħrfu wkoll, kollox fid-dritt. Fil-partijiet ħidmietkom? tal-karozzin fejn ikunu miżbugħin suwed, it-tberfil ikun ta’ lewn Baqa’ xi tnejn oħra b’kollox, aħmar, biex jaqta’. iżda x-xogħol tiegħu kulħadd Ngħidlek ukoll li karozzini kien jagħrfu mid-daqqa tal-id, avolhawn żewġ tipi: wieħed tas-salda- ja kulħadd juża l-istess pniezel. tur u l-ieħor tal-kexxun.

Mela t-tberfil tal-fjuri fuq Iżda jidhru l-istess? xiex isir?

Biex inlesti karozzin minn kollox, mill-ixkatlar għaż-żebgħa u t-tberfil, għandi xahrejn nilgħab miegħu, b’sitt sigħat kuljum

l-qanpiena, li kienet tkun ukoll fil-karettun ta’ bi tnejn. L-oħrajn, l-ebda wieħed ma kien ikollu qanpiena. Il-qanpiena tax-xarretta u tal-karozzin iddoqqha b’sieqek, waqt li tal-karettun iddoqqha b’idek.

Ix-xarretta, li kienet tgħabbi tnejn min-nies, kienet meqjusa wkoll bħala trasport għan-nies tat-tajjeb, speċi ta’ light car. Għax min kien juża ż-żiemel għax-xogħol, jaf kien ikollu karettun taċ-ċinga u mhux xarretta.

Dawk kienu l-inġenji biex ngħidu hekk iż-żgħar.

Imbagħad insibu l-karozzini, hux hekk?

Bħala kbar kien hawn il-karozzini, il-karrijiet tal-mejtin, il-karozzella tal-parroċċa (li tieħu lill-qassis u l-abbati wara l-mejjet saċ-ċimiterju), u karozzelli oħra, fosthom ta’ xi sinjuri, li kien ikollhom nofs tinda. Il-karozzini, il-karrijiet, il-parroċċa u l-landau (tas-sinjuri) kollha kellhom erba’ roti.

Imbagħad kienu jintramaw il-parilji, li jkollhom jiġbduhom żewġ żwiemel. Karrijiet tal-mejtin setgħu jkollhom erba’ żwiemel, iżda skont kemm kien iħallas min jordnahom.

Bħala karozzin hu l-istess, iżda tas-saldatur ikollu spazju taħt fejn ipoġġi l-kuċċier b’bieba li tinqala’, waqt li tal-kexxun, ikollu kexxun fl-istess post. Dawn il-postijiet kienu jservu biex il-kuċċier iqiegħed il-marilja – speċi ta’ socket biex tħoll l-iskorfini tar-roti jew ħbula.

Ngħid sew li l-karozzin l-aktar li fih xogħol?

Dażgur, għax kullimkien fih it-tberfil. Ikollok tberfil dritt fuq ir-roti u l-magħżliet; minn fuq Kemm kienu jintużaw u minn taħt, quddiem u wara. il-karozzini fl-antik?

Biex inlesti karozzin minn kolKienu jintużaw ferm, l-aktar lox, mill-ixkatlar għaż-żebgħa u mill-qassisin biex imorru l-Kurja, t-tberfil, għandi xahrejn nilgħab mit-tobba, u min-nutara. Minkejja miegħu, b’sitt sigħat kuljum. li kien hawn is-servizz tal-karozzi tal-linja, xorta l-karozzin kien U biex iġġib kollox l-istess, preferut. L-ewwel nett għax tista’ x’tagħmel? tikrih xħin trid u barra minn hekk iwasslek wara l-bieb ta’ min trid.

Stephen, allura kif bdejt bit-tberfil?

Bdejt b’karozzin ta’ missieri u bdejt inberflu bla ma qatt rajt lil ħadd.

Iżda kif tgħallimt li t-tali karozzin jew karettun jieħu dan it-tberfil u mhux l-ieħor?

Naturalment kont nara fuq tannies ta’ qabli, kif ukoll minn ritratti. U meta għamilt l-ewwel karozzin, bdejt nikkopja mill-oħrajn biex nara safejn tasal bit-tberfil u kif ikun imqassam.

Illum lanqas għadni nħares lejhom, għax naqbad u nibqa’ għaddej.

Toħloq differenzi?

Il-fjuri jsiru biss mal-karettuni tal-ħoloq, li jkunu miżbugħin oranġjo. Isiru mal-imgħażel.

Fuq il-karettun ta’ bi tnejn u dak ‘tal-familja’, it-tberfil isir biss fuq il-molol u fuq il-fus.

Karozzelli ġieli berfilt?

Iva, iżda f ’karozzella, inqas ma jkun hemm tberfil, aktar tkun eleganti.

Meta tiġi għall-pnieżel, tagħmilhom int jew tordnahom? U x’differenza tara bejn it-tberfil Malti u dak barrani?

Illum il-pniezel nimpurtahom mill-Ingilterra u jservuni għal tul ta’ żmien. Barra, it-tberfil isir, iżda dak ta’ Malta hu endemiku u għalina biss.

28

30.12.2018

kullhadd.com

BDEJNA U SE NKOMPLU NIRRIFORMAW Julia Farrugia Portelli Segretarju Parlamentari

Qrobna lejn tmiem sena oħra, sena li nistgħu ngħidu li matulha għamilna ħafna passi ’l quddiem bit-twettiq ta’ għadd ta’ wegħdiet li kienu inklużi fil-manifest elettorali tal-Partit Laburista fl-elezzjoni ġenerali tal-2017. Meta ngħid passi ’l quddiem, ma nfissirx biss il-progress ekonomiku u finanzjarju imma nfisser ukoll miżuri oħrajn li għalkemm aktarx ma jolqtux eluf kbar ta’ nies, xorta waħda kien hemm il-ħtieġa tagħhom għax wasslu għal bidliet sinifikanti għal għadd ta’ familji.

Ma nistax ma nsemmix, pereżempju, il-liġi tal-IVF. Min jaf x’Milied kellhom, u min jaf kemm qegħdin iħarsu ’l quddiem lejn

is-sena l-ġdida dawk l-ommijiet u ovvjament il-partners tagħhom li forsi fil-bidu tas-sena kellhom qalbhom maqtugħa li qatt jistgħu jsiru ġenituri. Illum, il-mara, li tinsab tqila grazzi għat-tibdil li introduċejna, flimkien mal-partner tagħha, żgur li kellhom Milied speċjali u min jaf kemm qalet li se jkollha ‘Bambin ta’ veru’. M’hemm l-ebda dubju li dawn il-familji se jkollhom waħda mill-isbaħ snin f ’pajjiżhom meta matul is-sena li ġejja, il-vojt li ilhom iħossu min jaf kemm, se jimtela b’tarbija.

Familji li wkoll nemmen li qegħdin iħarsu lejn is-sena l-ġdida b’tamiet ġodda, huma dawk li gawdew, jew se jgawdu mill-introduzzjoni tal-kannabis mediċinali.

Pass ’il quddiem li wkoll għamilna fis-sena li qiegħda tintemm biex min kien qed ibati ngħinuh f ’din il-ġlieda li qed ikollu.

U xi ngħidu għal dawk li matul din is-sena, u fil-bidu tas-sena d-dieħla se jkunu għalqu s-16-il sena! Iva, f ’Mejju li ġej, iż-żgħażagħ li jkunu għalqu 16-il sena se jkunu jistgħu jieħdu sehem fl-għażla tar-rappreżentanti ta’ pajjiżna fil-Parlament Ewropew.

Dan grazzi għat-tibdil li għamilna, tibdil li huwa konferma ta’

kemm il-Gvern Laburista għandu fiduċja sħiħa fiż-żgħażagħ tagħna.

L-appell tiegħi liż-żgħażagħ huwa li jaraw li jeżerċitaw dan id-dritt hekk importanti billi f ’Mejju li ġej imorru jivvutaw fl-elezzjoni għall-Parlament Ewropew, kif ukoll għall-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali, li wkoll imxew ’il quddiem grazzi għal riforma oħra li għamilna.

Meta nħares lura lejn is-sena 2018, ma nistax ma nħarisx lejn il-ġid li tqassam grazzi għall-flus li daħħalna mill-iskema ta’ Ċittadinanza b’Investiment, skema li ħaddieħor darba qal li se jneħħiha, imma mbagħad donnu reġa’ bdielu. U ma jagħmilx ħażin jekk jerġa’ jibdielu għax minn din l-iskema qegħdin igawdu bosta għaqdiet u familji. Biżżejjed ngħid permezz ta’ din l-iskema li numru ta’ għaqdiet filantropiċi ibbenifikaw minn kważi €4 miljun.

Se jgawdu wkoll mijiet ta’ familji għax €50 miljun minn din l-iskema se jmorru għall-Housing Soċjali, bil-għan ewlieni li nagħtu għajnuna lil dawk li verament għandhom bżonn.

Inizjattiva li nedejna matul din is-sena, u li hija għal qalbi ħafna, hija dik ta’ programm, imsejjaħ

Exit Programme, biex ngħinu lil dawk in-nisa li sabu ruħhom fil-Faċilità Korrettiva ta’ Kordin minħabba l-prostituzzjoni. Aktar iva milli le, dawn in-nisa, meta jiskontaw is-sentenza tagħhom kienu jerġgħu lura għall-istess triq għax ħadd ma kien jagħtihom l-għajnuna li jinħtieġu. Lil dawn in-nisa aħna se nkunu qegħdin ngħinuhom biex ikunu jistgħu jibdew ħajja ġdida.

Bħala gvern m’aħniex se nieqfu hawn. Għas-sena li ġejja, għandna pjanijiet biex inkomplu fejn ħallejna u nkomplu nwettqu riformi li nemmnu li jixirqu lil pajjiżna u lill-familji tagħna fiż-żminijiet tallum.

Waħda mir-riformi li nixtiequ nattwaw hija r-riforma Kostituzzjonali. Diġà għamilna passi ’l quddiem u t-tama tiegħi u ta’ sħabi hija li matul is-sena l-ġdida, nimxu ’l quddiem bil-kbir. U hawn ma nistax ma nsemmix ix-xewqa tagħna, bħala partit, li jkollna Parlament aktar ugwali. Parlament li jkun jista’ jibbenefika mill-kontribut li kapaċi jagħtu n-nisa Maltin u Għawdxin. Għal dan il-għan se nkunu qegħdin nagħmlu ħilitna kollha biex din il-ħolma ssir realtà.

Se nkomplu bil-ħidma tagħna

kontra t-traffikar uman, u dan se nkunu qegħdin nagħmluh bi strateġija nazzjonali. Ħaġa oħra li fiduċjuża li se tħalli riżultati pożittivi hija l-kampanja edukattiva nazzjonali kontra l-użu tas-sustanzi, bħad-droga, l-alkoħol u t-tabakk.

Jalla dawn l-inizjattivi u r-riformi jkollhom ir-riżultati li nixtiequ għax allura sena oħra nkunu nistgħu ngħidu li komplejna fit-triq li qbadna.

Nispiċċa billi nawgura sena ġdida mimlija hena u ġid lill-familji kollha Maltin u Għawdxin.

Għas-sena li ġejja, għandna pjanijiet biex inkomplu fejn ħallejna u nkomplu nwettqu riformi li nemmnu li jixirqu lil pajjiżna u lill-familji tagħna fiż-żminijiet tal-lum

MINN SENA TA’ BIDLIET GĦAL OĦRA

Stefan Zrinzo Azzopardi Membru Parlamentari

Il-karatteristika prinċipali ta’ Gvern Laburista hija, li kien sa mill-bidu nett xprun ewlieni li jimbotta ’l quddiem il-bidla f ’pajjiżna.

Dan huwa evidenti mill-ħidma ta’ Joseph Muscat kemm bħala Mexxej tal-Partit Laburista u eventwalment bħala Prim Ministru ta’ dan il-pajjiż.

Matul din is-sena li se ntemmu fi ftit sigħat oħra, pajjiżna kompla miexi ’l quddiem. Kompla javvanża għax inbidel u kellna l-kuraġġ li nkomplu nwettqu bidla. Ħadd ma jista’ jmieri l-fatt fost l-oħrajn, li pajjiżna qed jirnexxi u se jkompli jirnexxi mil-lat ekono-

miku. Tgħidu imma dawn dejjem isemmu l-ekonomija? L-ekonomija hija l-bażi ta’ kollox. Fuq ekonomija b’saħħitha tkun tista’ tinbena soċjetà li tgħin, li tagħder, li twassal il-ġid għand kulħadd, soċjetà li tkun hemm ta’ spalla għal ħaddieħor.

Dan ma kienx il-każ sa ftit tażżmien ilu. L-ekonomija ma kinitx qiegħda trendi biżżejjed u konsegwenza ta’ hekk kellhom jiżdiedu t-taxxi u l-piżijiet fuq il-poplu Malti u Għawdxi.

Illum, minflok, hawn Gvern li għaraf idawwar l-isfidi f ’opportunitajiet. Inċentiva x-xogħol fosthom billi ta l-għodda lil aktar nisa joħorġu jaħdmu u din forsi kienet waħda mill-bidliet il-kbar li se jibqa’ jkun imsemmi bħala legat ta’ Gvern Laburista.

Il-fatt li llum għandna ekonomija li tiflaħ, wasslet sabiex isiru u jidħlu fis-seħħ miżuri li kien ilhom is-snin jistennew. Reġgħet żdiedet il-paga minima, ingħataw żidiet ġodda lill-pensjonanti u għal din is-sena, żieda fiċ-children’s allowance, f ’istanzi l-ewwel waħda fi 23 sena.

Matul din is-sena kompla tibdil

anke fil-mod kif niġġeneraw dan il-ġid li qed insemmu. Insemmi l-oqsma tal-Blockchain u l-Artficial Intelligence li fuqhom sar u se jibqa’ jsir li se jfisser mijiet ta’ impjiegi għall-ħaddiema Maltin u Għawdxin.

Sar xogħol f ’dak li għandu x’jaqsam mal-marijuana mediċinali fejn konna fost l-ewwel pajjiżi fid-dinja li proprju lleġiżlajna f ’dan ir-rigward, fejn issa mhux biss dawk il-pazjenti li jeħtiġuha, għandhom aċċess għaliha, iżda qed tkun maħluqa niċċa ekonomika ġdida sabiex permezz tagħha nkomplu nkattru l-ġid.

Matul din is-sena għaddiet il-liġi tal-IVF, liġi li qed tagħti ċ-ċans u l-possibbiltà lil dawk il-koppji li tal-inqas jixtiequ li jkollhom iċċans li jħaddnu tarbija li jsejħulha binhom jew binthom fi ħdanhom.

Beda investiment bla preċedent fil-qasam tal-infrastruttura b’sensiela u lista sħiħa ta’ toroq li saru u qed isiru f ’pajjiżna kemm binnhar u anke billejl.

Iddaħħlu riformi ġodda bħall-iskrutinju ta’ persuni li għandhom kariga eżekuttiva quddiem il-Parlament Malti sabiex

tiżdied it-trasparenza u l-kontabilità u ġie maħtur Kummissarju għall-Istandards fil-ħajja pubblika.

Tnediet skema ta’ ritorn tal-fliexken tal-plastic, forsi l-ikbar miżura pro-ambjent f ’ħafna snin filwaqt li komplew l-investimenti fl-oqsma importanti tas-saħħa u l-edukazzjoni.

L-2018 kienet sena ta’ bidliet, iżda l-2019 żgur mhux se tkun b’inqas, Matul is-sena li daqt nibdew se jkun hemm appuntament elettorali importanti għax f ’Mejju se jsiru l-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali madwar il-lokalitajiet ta’ Malta u Għawdex kollu filwaqt li se jsiru l-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew li din is-sena għall-ewwel darba fl-istorja, se jkunu jistgħu jivvutaw żgħażagħ li għandhom 16–il sena. Din hija waħda mir-riformi l-kbar.

Riformi bħalma huma mistennija jsiru u kif diġà tkellem fuqhom anke l-Prim Ministru stess f ’dak li għandu x’jaqsam mat-tibdil Kostituzzjonali partikolarment li jkun hemm miżuri fil-prattika sabiex aktar nisa jidħlu fid-dinja politika.

Fuq kollox fl-2019, se jkun imwettaq u jidħol fis-seħħ il-baġit li res-

saq Gvern Laburista li se jwassal għal tibdil ġdid, tibdil bħal f ’dak li għandu x’jaqsam mas-settur tal-kirjiet.

L-għatx li nkomplu nbiddlu ma jintemmx mal-aħħar tas-sena. Se nibqgħu naħdmu bħala Grupp Parlamentari Laburista sabiex il-fiduċja li tana u qed jagħtina l-poplu Malti u Għawdxi tissarraf f ’aktar xogħol, xogħol li jwassal għad-differenza fil-ħajja tal-familji, tal-ħaddiema u tan-negozji Maltin u Għawdxin kollha.

Minn qalbi awguri għal sena ġdida mimlija risq, hena u fuq kollox saħħa.

Ħadd ma jista’ jmieri l-fatt fost l-oħrajn, li pajjiżna qed jirnexxi u se jkompli jirnexxi mil-latt ekonomiku

29

30.12.2018

kullhadd.com

NOFS TRIQ

Glenn Bedingfield Membru Parlamentari

Is-sena 2019 tista’ tibqa’ mfakkra fl-istorja ta’ pajjiżna għal bosta ġrajjiet. Se nkunu qed niċċelebraw l-40 sena minn Jum il-Ħelsien. Ġrajja storika importanti għal pajjiżna minkejja li hawn min jipprova jnaqqas l-importanza tagħha billi jgħid li t-tluq tal-Ingliżi minn Malta ma kienx ta’ importanza storika daqs meta ingħatajna l-Indipendenza jew sirna Repubblika.

Fl-2019 ukoll, għall-ewwel darba se jkollna l-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali kollha flimkien mal-elezzjoni għall-Parlament Ewropew. Dawn huma elezzjonijiet importanti għaliex se jkunu qed isiru f ’nofs leġiżlatura. Nofs triq.

X’emozzjoni meta nisma’ din il-frażi u niftakar x’qal il-Prim Ministru Joseph Muscat meta flaħħar Mass Meeting f ’Ħal Far fl-1 ta’ Ġunju 2017 kien qalilna biex ma niqfux f ’nofs triq. Kellimna fuq l-Aqwa Żmien u qalilna li minn l-aqwa fl-Ewropa jrid li pajjiżna jkun l-għira tad-dinja.

Ilkoll qbilna miegħu u ma waqafniex nofs triq. Miegħu rridu nimxu sakemm nilħqu l-quċċata.

Joseph Muscat imexxi Gvern li għandu enerġija kbira, Gvern ottimist li jħares ’il quddiem biex joħloq il-ġid, iġib ix-xogħol u l-investiment, joħloq l-aħjar ambjent għall-familji, jibqa’ jagħti drittijiet u libertajiet ċivili ġodda. Dan il-

Gvern għandu pjan ċar.

Sa mill-2013 il-Partit Laburista wettaq bidla fil-pajjiż wara li mill-2008, Joseph Muscat beda jwettaq bidla fil-partit. Mingħajr bidla fil-partit qatt ma seta’ jkollna bidla fil-pajjiż. Emminna f ’Joseph Muscat sa mill-ewwel ġurnata. Għadna nemmnu fih u nibqgħu nemmnu fih għaliex dak li għamel hu bħala Prim Ministru ebda politiku fl-istorja riċenti ma rnexxielu jagħmel.

Kemm kienu jgħidu li l-partiti kollha l-istess? Joseph Muscat uriena differenza kbira. Kuntrast li jixgħel bejn partit ottimist u pożittiv u partit negattiv li lanqas kien kapaċi jkollu proposti. Tant hu hekk li mill-2013 ’l hawn, ilPN ma rnexxilux jagħmel pass ’il quddiem.

Dan ma jfissirx li Joseph Muscat lesta xogħlu. Aħna ma rridux nieqfu nofs triq. Għad għandna setturi, li qed naħdmu fuqhom li ma nistgħux ngħidu li aħna

l-għira tad-dinja. Hemm ċerti seturi fejn sejrin tajjeb ħafna, iżda għandna setturi fejn il-pajjiż irid jaħdem iktar. Aħna mhux lesti li nieqfu nofs triq.

Aħna rridu nkomplu naħdmu sa ma naslu u ġaladarba naslu, ma rridux nieqfu. Dik il-quċċata għandha tkun il-punt tat-tluq mhux il-punt tal-wasla. Għad għandna bżonn l-ideat u l-enerġija ta’ Joseph Muscat. Politiku li jaf jagħraf meta jiżbalja iżda meta wieħed jiżen jista’ jgħid li Joseph Muscat, bħal kulħadd mhux perfett, imma huwa l-aħjar Prim Ministru li jista’ jkollna f ’dawn iż-żminijiet.

Meta titfa’ kollox fil-miżien, l-affarijiet it-tajbin huma ferm aktar min-nuqqasijiet. Id-deċiżjonijiet tajbin huma ħafna iktar mid-deċiżjonijiet żbaljati. F’Ħal Far kien qalilna: “Jien se nkompli mmexxi jekk il-poplu jiddeċiedi li ma niqfux nofs triq.”

Issa qegħdin preċiżament hemm

u aħna ma rridux nieqfu nofs triq u wisq anqas irridu li jkun hu li jieqaf u jħallina nofs triq. Il-pajjiż għad għandu bżonn lil Joseph Muscat.

Sa mill-2013 il-Partit Laburista wettaq bidla fil-pajjiż wara li mill-2008, Joseph Muscat beda jwettaq bidla fil-partit

FIDUĊJA U POŻITTIVITÀ GĦAS-SENA L-ĠDIDA

Catherine Fenech Membru fl-Eżekuttiv Nazzjonali PL

Hekk kif l-2018 waslet biex tispiċċa wkoll, kien żmien tassew opportun li ħareġ ir-rapport tal-istħarriġ tal-Ewrobarometru.

Minkejja dik iċ-ċorma tas-soltu li bi tqanżiħ liema bħalu qed tipprova bi kliemha u b’għemilha timmina l-istituzzjonijiet ta’ pajjiżna u tagħmel ħsara lillpajjiż sabiex mingħaliha tbigħ lill-poplu li pajjiżna hu xi stat ta’ libertinaġġ, fejn id-demokrazija hija mhedda u m’hawnx saltna tad-dritt, dan l-istħarriġ juri kemm dan it-tqanżiħ ma niżilx mal-poplu għax il-poplu jaf jagħraf x’inhu l-aħjar għalih u sar jaf jiżen. Dan l-istħarriġ wera li l-Gvern Malti jgawdi l-fiduċja ta’ 63% tal-poplu, żieda ta’ 12% fuq l-istħarriġ preċedenti.

Dan il-persentaġġ huwa l-ogħla persentaġġ irreġistrat fost ilpajjiżi kollha tal-UE. Il-fiduċja fis-sistema tal-ġustizzja f ’pajjiż-

na kibret ukoll, din id-darba b’9%.

Aktar minn hekk, aktar minn żewġ terzi tal-poplu għandhom fiduċja fil-pulizija u fis-servizzi taż-żamma tal-ordni f ’pajjiżna.

Dan ixejjen dak kollu li l-għaqdiet li nibbtu dan l-aħħar, li kollha għandhom l-istess tużżana membri u kif ukoll l-MEPs Nazzjonalisti u l-MEPs barranin alleati tagħhom, ipprovaw ipenġu fuq pajjiżna sabiex mingħalihom jaljenaw u jbellgħu r-ross billabra lill-poplu Malti u Għawdxi.

Mal-poplu Malti u Għawdxi kollox qed isirilhom suf. U dan għaliex? Ir-risposta jeħduha minn dan l-istħarriġ stess għaliex fih hemm indikazzjoni tal-livell t’għajxien li qed jgħix il-poplu u kif ukoll l-andament ekonomiku brillanti li għaddej minnu pajjiżna.

In-nies qed iħossuhom sejrin tajjeb. U din hi l-aktar ħaġa importanti għall-poplu. 95% tannies jgħidu li l-ekonomija sejra ’l quddiem. 94% tan-nies jgħidu li l-impjiegi sejrin tajjeb u 92% qed jgħidu li l-qagħda finanzjarja tagħhom hija tajba. F’dawn l-aħħar ġranet reġa’ ġie kkonfermat li d-dejn reġa’ naqas. Dan għaldaqstant iħalli aktar flus fil-kaxxa ta’ Malta sabiex kif aċċenna l-Prim Ministru jintefqu fil-pensjonijiet, fit-trasport għattfal, fiċ-childcare b’xejn u f ’elf ħaġa oħra. Waqt il-ġbir ta’ fondi

għall-PL fil-lokal tiegħi tal-Iklin esperjenzajt personalment anzjani li ferħanin jagħtu dik ix-xi ħaġa żgħira aktar lill-partit għax sodisfatti biż-żieda fil-pensjonijiet tagħhom sena wara oħra, żidiet li qatt ma rajniehom f ’25 sena ta’ gvernijiet Nazzjonalisti.

Hawn aktar nies fid-dinja tax-xogħol. Qed tinġabar aktar taxxa mhux għax ġew introdotti miżuri ta’ awsterità imma għax hawn aktar nies jaħdmu u b’hekk tinġabar aktar taxxa taddħul. In-nies għandhom aktar dħul u inqas infiq għax il-kontijiet roħsu, il-fuel u l-gass huma ferm orħos minn taħt gvernijiet preċedenti, għandhom inqas infiq f ’servizzi li llum huma b’xejn bħaċ-child care, trasport għall-istudenti fl-iskejjel b’xejn, trasport pubbliku għall-istudenti minn 14-il sena ’l fuq b’xejn, eżamijiet tas-SEC b’xejn. Dan kollu jgħin lill-poplu, partikolarment lill-middle class, biex ikollu aktar flus fil-but.

U l-poplu, barra li jinvesti u jfaddal, iħobb ukoll jgħolli l-livell tal-għajxien tiegħu u jgħix ħajja aktar komda u allura jonfoq, jagħmel kapriċċ, jixtri rigali lin-neputijiet, isiefer, imur jiekol aktar spiss barra, igawdi l-ħajja.

U b’hekk ir-rota ekonomika ddur b’aktar saħħa u d-dħul fil-kaxxa finanzjarja tal-pajjiż ikompli jikber, biex imbagħad il-Gvern ikollu aktar dħul sabiex id-defiċit

jisparixxi u jagħmel il-qligħ u b’dak il-qligħ jitħallas parti minnu d-dejn tal-pajjiż u parti oħra titgawda direttament mill-poplu billi titqassam b’mod sostenibbli u ġust permezz tat-tnaqqis fit-taxxi, jogħlew il-pensjonijiet, jitħallsu l-flus lil dawk li sofrew inġustizzji, aktar investiment fissaħħa, fl-edukazzjoni u fl-infrastruttura.

Mela mhux ta’ b’xejn li dan huwa l-aktar Gvern fdat fil-pajjiżi kollha tal-Unjoni Ewropea. U dan jitfa’ aktar piż fuq dan il-Gvern attwali għax il-poplu dejjem jistenna l-aħjar minn dan il-Gvern li qed jafda b’tant saħħa.

U għalhekk għandna għaliex inħarsu b’ottimiżmu u b’kuraġġ lejn il-futur ta’ pajjiżna, fejn dan il-Gvern qed jimpenja ruħu bis-sħiħ sabiex ifassal u qed jagħmel sisien u pedamenti sodi għall-ekonomija ta’ pajjiżna permezz ta’ aktar attrazzjoni ta’ oqsma ekonomiċi ġodda li jattiraw investiment barrani, b’aktar ħolqien ta’ opportunitajiet ta’ xogħol ta’ kwalità għal uliedna.

Issa sta għalina partikolarment għall-ġenituri ta’ tfal adoloxxenti li niggwidaw u nixprunaw lil uliedna sabiex jaħtfu din l-opportunità tad-deheb li qed tiġi mpoġġija quddiemhom u jispeċjalizzaw l-istudji tagħhom f ’karrieri li hawn domanda kbira għalihom f ’pajjiżna, karrieri li qed joffru garanzija ta’ salarji

u kundizzjonijiet tajbin u kif ukoll b’opportunitajiet li jkomplu jippromettu u jikbru fil-karrieri tagħhom kemm f ’pajjiżna u kemm b’esperjenzi barra minn xtutna.

Minn qalbi nixtieq nieħu l-opportunità li nawgura s-sena t-tajba lill-qarrejja tal-KullĦadd u lil poplu Malti u Għawdxi kollu.

F’dawn l-aħħar ġranet reġa’ ġie kkonfermat li d-dejn reġa’ naqas.

Dan għaldaqstant iħalli aktar flus fil-kaxxa ta’ Malta sabiex kif aċċenna l-Prim Ministru jintefqu fil-pensjonijiet, fittrasport għat-tfal, fiċ-childcare b’xejn u f’elf ħaġa oħra

30

30.12.2018

kullhadd.com

] SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irbaħ xampù u conditioner tad-ditta Wella.

Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil: KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Isem: Indirizz:

TISLIBA 258

ENIKO SARKOSI - BORMLA

Mimdudin:

Bi 3 Numri 078 090 102 118 225 226 245 285 298 323 352 354 385

454 466 554 847 852 888 911 951 987 B’4 Numri 0303 1004 1127

1159 1255 1331 1922 2037 3365 3710 4144 4498 4503 4540 5177 5481 6511 6514 7253

7456 7457 7601 7742 7752 7848 8034 8132 8225 8531 8745 8934 9585 9597 9749

B’5 Numri 10234 22776 37415 39422 54121 71007 B’6 Numri 144697 179037 551472

822778 Bi 8 Numri 17558239 64178615

19.

1.

Darba kienet

lukanda 20.

f ’Marsaskala (5) 21.

4.

B’dan jisma’ 23.

l-mużika 24.

min ma jafx

mużika! (4)

7.

Ara 1 wieqfa 9,12W. Pajjiż (5) 10. Jintlibsu fis- 1,7.

saqajn (6)

12.

Applika? (6)

16.

Rebħa Ingliża (3) 2.

18. Attorney

General (1,1) Xorb alkoħoliku (3) Postijiet? (5) Ara 11 Ara 3 Kontra jnaqqsu (5)

3,17,23. Kellhom korp

għalihom (10) 5.

Inħall (3) 6.

Frott (3) 8.

Attakk? (9) 11,21M. Iddejjaqt (5) 12. Ara 9 13,21W. Frotta (6) 14. Ħut imqadded Weqfin:

(6) 15.

Jixħtu fl-art (6) Kompli l-qawl: 17. Ara 3 Biż-żmien 21. Ara 13 kollox ..... (8) 22. Nofs tajjeb (3) Aħmar Ingliż (3)

SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA Mimdudin: 1.Tnejn, 4.Qtil, 7,12 wieqfa. Arċi, 9,10.Wanderers, 12.Ċinema, 18,19.

Entre, 20.Attet, 21.Kru, 24.Indri

Weqfin: 1.Tewmin, 2.ETN, 3,23.Naduraw, 5,16.Tfendi, 6,11.Lesti, 8.Redenturi, 13.Net, 14.Attard, 15.Periti, 17.Dar, 21.Kju, 22.USA

31

30.12.2018

kullhadd.com

GĦAQQAD IL-KAXXI

Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi.

Eżempju: Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Ilkaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. In-numru huwa indikazzjoni tat-total ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa.

SIB IL-VALUR

Kull ittra fiha valur, uħud mill-valuri huma diġà mpoġġija. Uża dawn il-ħjilijiet biex issib il-kumplament tal-valuri tal-ittri.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

32

30.12.2018

kullhadd.com

QATT MA KSIBNA DAWN IR-RIŻULTATI • IL-KRIMINOLOGU ELLUL DWAR IS-SAĦĦA FIL-KOPERAZZJONI TAL-FORZI TAL-ORDNI U L-ĠLIEDA KONTRA L-KRIMINALITÀ Il-Kriminologu u Eks Uffiċjal Għoli talKorp tal-Pulizija, John Ellul, iddikjara li qatt ma kien hemm koperazzjoni bħallum bejn il-forzi tal-ordni. Koperazzjoni li qed twassal għal riżultati b’saħħithom fil-ġlieda kontra l-kriminalità li saret iktar effettiva. Ellul kien qed jitkellem fuq ONE Radio fil-programm Sibt il-Punt li analizza l-2018 mil-lat ta’ kronaka. “Ir-riżultati li qed jinkisbu mhumiex koinċidenza... dawn huma riżultati ta’ kordinament bejn nies intelliġenti li għandhom rieda tajba.

Warajhom hemm tmun li qed jagħtihom id-direzzjoni b’saħħitha u hemm ukoll ir-rieda politika,” saħaq Ellul li jgħallem il-kriminoloġija l-Università ta’ Malta.

Fisser kif ir-riżultati li qed jinkisbu huma riżultati li qatt ma rajna bħalhom. “Jien nista’ nassigurak li dawn ir-riżultati qatt ma rajna bħalhom,” sostna l-Kriminologu Ellul.

“Qatt ma rajna dan il-kordinament mal-armata, mal-pulizija, mad-dwana, mas-secret service. Dawn kienu r-rivali ta’ xulxin, illum qed ngħidu dawn huma stakeholders li jaħdmu id f ’id. Mela

r-riżultati huma l-effett ta’ ħidma kontinwa b’mod intelliġenti. Fejn min għandu jpoġġi bilqiegħda madwar mejda qed ipoġġi bilqiegħda madwar mejda u jħejji l-istrateġija,” qal Ellul.

Fost oħrajn fil-programm kien innotat kif din is-sena kien hemm sitt omiċidji li

ħamsa minnhom huma solvuti.

Is-sena 2018 se tibqa’ mfakkra wkoll bħala l-aktar sena li fiha nqabdet droga fl-istorja ta’ pajjiżna mhux biss fil-kwantità iżda anke fil-purità, b’total ta’ aktar minn 17,072 kg. Fost dawn il-qabdiet kbar kien hemm dawk ta’ kważi 11-il tun-

nellata u ħames tunnellati reżina tal-kannabis flimkien ma’ erba’ qabdiet ta’ aktar minn 40 kg kokaina kull waħda mill-Port Ħieles.

Kienet ukoll is-sena fejn il-pulizija kissret ċrieki ta’ kriminalità organizzata fosthom dik marbuta mal-pickpocketing.

XIRJA TA’ UNIFORMI LI ĦOLQOT BLOGG I am Diego huwa blogg ta’ omm ta’ tifel bl-awtiżmu li nħoloq wara esperjenza qarsa meta marret tinxtara uniformi. F’intervista ma’ One Breakfast li tixxandar f ’wieħed mill-programmi tal-jiem li ġejjin,

Sefora spjegat kif “Diego kien se jibda l-iskola u morna nixtrulu l-uniformi. Kien hemm il-kju, sintendi jkun hemm in-nies. Però bil-kundizzjoni tiegħu, Diego mhuwiex kapaċi jistenna. U peress li kienet xi ħaġa li bilfors ried ikun preżenti hu, kont staqsejt lill-istaff jekk nistgħux ngħaddu ftit qabel jew jipprovdulna spazju adekwat fejn ikun iżjed trankwill għalih, però r-risposta kienet fin-negattiv.”

L-omm fissret kif m’hemmx biss esperjenzi negattivi u hemm min jifhem u jgħin. Iżda, hemm bżonn iktar kuxjenza u għalhekk bdiet

tikteb ħsibijietha f ’dan il-blogg.

“Dan il-blogg twieled wara din l-esperjenza li kellna meta morna nixtru l-uniformi tiegħu u indunajt li għalkemm hawn kuxjenza, imma għadna daqsxejn lura. F’dan il-blogg qed nirrakkonta sitwazzjonijiet li qed niltaqa’ magħhom ta’ kuljum – affarijiet bażiċi li tagħmel kull familja. Aħna xorta nieħdu pjaċir u noħorġu imma hemm affarijiet illi jkollna diffikultà biex nagħmluhom. U dan il-blogg qiegħed għalhekk, l-għan tiegħu huwa li juri li d-diżabilità mhux bilfors hija fiżika. Mhux bilfors bniedem għandu siġġu tar-roti jew għandu xi ħaġa li tidher. Biex niġġudikaw inqas u nħeġġu lil iktar nies biex jagħtu oportunitajiet lil dawn it-tfal,” tgħid l-omm f ’intervista estensiva mal-programm ONE Breakfast li jixxandar kuljum bejn is-6.45 a.m. u t-7.45 a.m.

Il-Kap tal-Oppożizzjoni ħareġ stqarrija b’referenza għal diversi messaġġi fuq il-midja soċjali li daħlu fid-dettall tal-proċeduri ta’ separazzjoni li għaddejin bejnu u bejn martu.

Delia ddeskriva dak li qed jintqal bħala allegazzjonijiet malizzjużi.

Fl-istess ħin iddikjara li se jżomm mal-qbil milħuq fil-Qorti biex ma jsirux kummenti pubbliċi dwar is-separazzjoni. Fuq kollox Delia għamilha ċara li mhux se jċedi. “Bl-ebda mod ma jien se nċedi għal attentati malinni li jdawru din il-kwistjoni minn waħda personali għal waħda politika,” qal Delia fi stqarrija.