KullĦadd_28.04.2019

www.kullhadd.com Il-Ħadd,28 ta’ April, 2019 | Ħarġa Nru 1,346 | Prezz €1

L-għajta li se tmexxina fiż-żmien li ġej

paġna

paġna

04

28 Diskors mistenni mill-Prim Ministru

Illum il-Partit Laburista jibda l-kampanja elettorali

Ippreżentat l-ikbar tim ta’ kandidati għall-Kunsilli Lokali

02

28.04.2019

kullhadd.com

IT-TEMP GĦAL-LUM L-Ogħla Temperatura: 20°C L-Inqas Temperatura: 12°C L-Indiċi UV: 8 Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Firxa ta’ arja ta’ pressjoni għolja testendi minn fuq il-Bajja ta’ Biskej sa fuq il-Libja It-Temp: Xemxi Ir-Riħ: Moderat għal ftit qawwi millMajjistral Il-Viżibilità: Tajba Il-Baħar: Ħafif għal moderat L-Imbatt: Baxx mill-Majjistral It-Temperatura tal-Baħar: 17°C

Editur ALEANDER BALZAN email: aleander.balzan@partitlaburista.org

Reklamar u Distribuzzjoni KIMBERLY CUTAJAR email: sales@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

Disinn tal-Paġni KIMBERLY CUTAJAR tel: (+356) 2568 2570

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbgħa

Kuntatt Ġenerali KullĦadd email: editorial@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

Indirizz Postali KullĦadd

19°C UV 10

14°C

Il-Ħamis

20°C UV 10

13 °C

20°C UV 10

Il-Ġimgħa

13°C

Is-Sibt

One Complex, A 28B, Industial Estate Il-Marsa MRS 3000

Sit Elettroniku KullĦadd kullhadd.com

Mezzi Soċjali www.facebook.com/kullhadd

Stampat Miller Newsprint Ltd. Numri Importanti Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza​– 112​ Il-Pulizija ta’ Malta – 2122 4001-9​ Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili – 2393 0000 Il-Gwardjani Lokali – 2132 0202 L-Isptar ta’ Malta – 2545 0000 L-Isptar ta’ Għawdex – 2156 1600 Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza – 5004 3888 Servizz ta’ Direttorju Telefoniku – ​1182

22°C UV 10

16°C

21°C

UV 8

15°C

21°C

UV 5

14°C

SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD

SPIŻERIJI LI SE JIFTĦU NHAR L-ERBGĦA L-EWWEL TA’ MEJJU

Empire Pharmacy (Branch), 46 Triq Melita, Il-Belt Valletta – 21225785 Brown’s Pharmacy, 706, Triq il-Kbira San Ġużepp, Il-Ħamrun – 21238623 Fatima Pharmacy, 82, Triq il-Ferrovija, Santa Venera – 21482856 Pharmaplus, Triq Ganu, Birkirkara – 21492958 St. Luke’s Pharmacy, Triq San Luqa, Tal-Pietà – 21241293 Potter Chemists Ltd, Triq Wilga, Paceville – 21363244 Edward’s Pharmacy, 115, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema – 21334102 Balzan Pharmacy, 70, Triq San Franġisk, Ħal Balzan – 21444035 St. Mary Pharmacy, 14, Pjazza Rotunda, Il-Mosta – 21433833 Brown’s Village Pharmacy, Triq il-Kbira, Il-Mellieħa – 21523536 Brown’s Pharmacy, 45, Telgħet Raħal Ġdid, Raħal Ġdid – 21694818 Brown’s Pharmacy, 8, Misraħ l-Arċisqof Gonzi, Il-Kalkara – 21673811 Medicor Pharmacy, 57, Triq Carmelo Ritchie, Ix-Xgħajra – 27032296 Martin’s Pharmacy, 182, Triq Birżebbuġa, Birżebbuġa – 21651031 Pasteur Pharmacy, Triq it-Tellerit, Ħal Safi – 21689944 Santa Marija Pharmacy, 40, Triq l-Għasfura, Ħaż-Żebbuġ – 21465346 Ideal Pharmacy, 63, Triq il-Kbira, Ir-Rabat, Malta – 21455479 Azzopardi Pharmacy, Triq il-Kapuċċini, Ir-Rabat, Għawdex – 21563233 Ta’ Pinu Pharmacy, Triq Franġisk Portelli, L-Għarb, Għawdex – 27888128

Empire Pharmacy, 77, Triq it-Teatru l-Antik, Il-Belt Valletta – 21225785 The Cross Pharmacy, 859, Triq il-Kbira San Ġużepp, Il-Ħamrun – 21227682 Tal-Ħlas Pharmacy, Triq il-Ħelsien, Ħal Qormi – 21487739 St. Bartholomew Pharmacy, 30, Triq Fleur-De-Lys, Santa Venera – 21482558 Regal Pharmacy, 39B, Triq Antonio Bosio, L-Imsida – 21313115 Penny Lane Pharmacy, Triq is-Sejjieħ, Is-Swieqi – 21375373 The Economical Dispensary, 86/87, Triq Sir Adrian Dingli, Tas-Sliema – 21330376 Il-Mehrież Pharmacy, 31, Triq Giovanni Curmi, L-Iklin – 21435567 Pillbox Pharmacy, 63, Triq il-Bjad, In-Naxxar – 21417406 Brown’s Village Pharmacy, Triq il-Kbira, Il-Mellieħa – 21523536 Theresa Jo Pharmacy, 3A, Triq Xintill, Ħal Tarxien – 21672703 Alpha Pharmacy, Triq Bormla k.m Vjal il-Kottonera, Il-Fgura – 21673811 May Day Pharmacy, Triq il-Vittorja, Ħaż-Żabbar – 21826529 Green Cross Pharmacy, 8, Misraħ Gregorio Bonnici, Iż-Żejtun – 21693723 Kristianne Pharmacy, Triq iċ-Ċavi, L-Imqabba – 21683048 De Rohan Pharmacy, Triq Sant’Antnin, Ħaż-Żebbuġ – 21464128 Ideal Pharmacy, 63, Triq il-Kbira, Ir-Rabat, Malta – 21455479 Castle Pharmacy, 2, Misraħ l-Indipendenza, Ir-Rabat, Għawdex – 21556970 Tony’s Pharmacy, “Egret Court”, Triq il-Wied, Marsalforn, Għawdex – 21563617

03

28.04.2019

kullhadd.com

FL-UE ŻIEDA FIL-PREZZ TAL-FUEL, F’MALTA STABBLI • IL-PREZZ F’MALTA JIBQA’ TAĦT IL-MEDJA EWROPEA Fl-aħħar jiem il-prezz tal-fuel f ’numru ta’ pajjiżi Ewropej kompla jiżdied, fejn partikolarment laqtet l-għajn iż-żieda li kien hemm fil-prezzijiet fl-Italja. Saħansitra fl-Italja kien hemm rapporti li minn xi pompi tal-petrol fuq dik magħrufa bħala l-autostrada l-prezzijiet telgħu sa żewġ ewro għal litru petrol. Fost oħrajn jissemmew bħala raġunijiet is-sanzjonijiet kontra l-Iran u t-tensjoni fil-Libja. Din mhix l-ewwel żieda reċenti fil-pajjiż ġar tagħna l-Italja u l-Italja mhix l-uniku pajjiż fejn kienu esperjenzati dawn iż-żidiet.

Fil-fatt il-medja Ewropea għal litru petrol illum telgħet għal €1.454. Kważi 10 ċenteżmi ik-

tar minn Malta fejn litru petrol jinbiegħ €1.36. Prezz stabbli li jinżamm għal bosta xhur riżultat tal-politika tal-Gvern favur stabbiltà maħsuba biex tagħti serħan il-moħħ. Dan ifisser li hemm iktar pajjiżi li għandhom prezz ogħla minn Malta milli irħas. L-istess fid-diesel li Malta hija fost dawk ta’ isfel fil-lista f ’dak li għandu x’jaqsam prezz.

Filwaqt li l-medja Ewropea hi €1.356, f ’Malta litru diesel jin-

biegħ €1.23 bid-differenza filprezz hi ta’ iktar minn 12–il ċenteżmu. Li kien għall-politika tal-Oppożizzjoni, li ma taqbilx mal-istabbiltà fil-prezzijiet, il-ħlas li jagħmel il-konsumatur Malti kien ikun milqut mill-effetti internazzjonali kif ġara f ’pajjiżi oħra. Iżda, dan ma kienx il-każ u l-politika tal-Gvern Malti favur serħan il-moħħ qed twassal ukoll biex sumatur Malti jħallas inqas. su l-maġġoranza taċ-ċittadini fl-aħħar mill-aħħar il-kon- Inqas ukoll minn kemm iħall- fl-Unjoni Ewropea.

04

28.04.2019

kullhadd.com

ILLUM TIBDA L-KAMPANJA ELETTORALI

LEAK IKOMPLI JĦARBAT LILL-PN • JASAL GĦAND ONE NEWS IL-MANIFEST ELETTORALI TAL-PARTIT NAZZJONALISTA • Il-PN ittellgħu online wara li żvelah ONE NEWS

L-għajta li se tiggwidana għażżmien li ġej.

Il-Prim Ministru dalgħodu se jkun qed itellaq il-kampanja elettorali għall-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew u l-Kunsilli Lokali bl-għajta ta’ pajjiż - Malta f ’Qalbna.

Il-Konferenza Ġenerali Annwali tal-2019 kellha fost l-aqwa attendenzi fl-aħħar snin u dalgħodu mistennija mijiet jattendu biex jisimgħu d-diskors tal-Prim Ministru li se jiffoka fuq il-viżjoni għal pajjiżna u l-isfidi li inevitabbilment jinħolqu mill-ġid li

qed jinħoloq f ’Malta.

Din se tkun it-12-il konferenza ġenerali ta’ Joseph Muscat bħala Mexxej tal-Partit Laburista u s-sitt darba li se jindirizzaha bħala Prim Ministru. Id-diskors se jiffoka fuq dak li kiseb il-Partit Laburista mill-Oppożizzjoni, dak li sab meta daħal fil-Gvern fl-2013 u kif il-pajjiż għaddej minn żmien ta’ trasformazzjoni permezz ta’ ġid ekonomiku bla preċedent.

Il-Prim Ministru se jagħfas fuq l-isfidi li għandu l-pajjiż quddiemu u fuq kif huwa biss il-Partit

Laburista u l-moviment li għandu s-soluzzjonijiet għall-isfidi ta’ pajjiżna.

Iċ-Ċentru Nazzjonali Laburista se jingħata dehra ta’ kampanja bit-tnedija tal-kampanja elettorali Malta f ’Qalbna u se jitnieda wkoll l-ewwel filmat tal-kampanja elettorali bit-tema Malta f ’Qalbna.

Il-Prim Ministru Joseph Muscat se jkun qed jagħlaq is-sessjoni tal-lum li se tkun ukoll Live fuq ONE TV u fuq il-paġna tal-Facebook Partit Laburista mill-10 ta’ filgħodu ’l quddiem.

Ilbieraħ kien jum ieħor ta’ inkwiet fid-Dar Ċentrali hekk kif kmieni waranofsinhar one.com.mt żvela l-manifest elettorali tal-Partit Nazzjonalista. Manifest elettorali li kellu jkun diskuss u approvat illum fil-Kunsill Ġenerali.

Dan il-leak intern sensittiv kompla jiżvela l-inkwiet tal-Partit ta’ Adrian Delia li qed jispiċċa b’informazzjoni strateġika li tiġi llikjata b’mod sistematiku. Dan minkejja li fl-aħħar xhur ilgrupp ta’ Delia għalaq kemm jista’ jkun iċ-ċirku ta’ nies li jkunu jafu din l-informazzjoni.

Dan il-leak ħoloq paniku sħiħ fid-Dar Ċentrali bl-istrateġisti tal-Partit Nazzjonalista inkwetati li xi ħadd mill-istamperija llikja dan il-manifest, li kien se jniedi l-Kap Nazzjonalista Adrian Delia waqt il-kunsill.

F’paniku, il-Partit Nazzjonalista kellu joħroġ stqarrija fejn għajjar lil ONE News b’fake news.

Fl-istqarrija ta’ paniku, il-Partit Nazzjonalista qal li l-manifest beda jixxerred fil-pubbliku sigħat qabel ma tħabbar minn ONE News.

Iżda hawn il-Partit Nazzjonalista nqabad f ’gidba sabiex jgħatti l-inkwiet intern u li ma jistax jafda lin-nies li jaħdmu fid-dar ċentrali.

Dan għaliex nhar it-Tnejn is-Segretarju Ġenerali Nazzjonalista Clyde Puli kien qal li se jniedi l-manifest elettorali proprju fil-jum tal-Ħadd.

“Il-Ħadd li ġej se nkunu qegħdin niddiskutu u napprovaw il-manifest tagħna,” qal Puli nhar it-Tnejn li għadda. Puli li kien minn tal-ewwel li għajjar lil ONE. F’paniku, wara li ġie llikjat il-manifest elettorali, il-Partit Nazzjonalista kien kostrett jippubblika l-manifest fuq is-sit tal-Partit Nazzjonalista.

Bis-sorsi fil-Partit Nazzjonalista qalu li mhux suppost li l-Partit Nazzjonalista ppubblika l-manifest qabel ma jiġi approvat mill-kunsilliera tal-Partit Nazzjonalista.

05

28.04.2019

kullhadd.com

IRDOPPJAW IR-RIŻORSI TA’ AĠENZIJA SOĊJALI L-aġenzija nazzjonali għall-ħidma soċjali, il-Fondazzjoni għas-Servizzi ta’ Ħarsien Soċjali (magħrufa bħala l-FSWS) kabbret in-nefqa tagħha b’aktar mid-doppju waqt li prattikament irduppjat l-impjegati professjonisti li jaħdmu magħha.

Spjega dan Alfred Grixti, il-Kap Eżekuttiv tal-FSWS. Mal-KullĦadd, Grixti qal li waqt li n-nefqa tal-FSWS, li tiġbor fi ħdanha l-Aġenziji Appoġġ, Sedqa, Home Based Therapy u Servizzi fil-Komunità u l-Fergħa ta’ Servizzi f ’Għawdex kienet ta’ €7,735,000, din telgħet għal €19,688,000 għas-sena 2019. Din iż-żieda hija waħda ekwivalenti għal żieda ta’ darbtejn u nofs bejn dak li kien jintefaq bejn l-2012 u l-2018.

Fl-istess ħin irduppjaw l-għadd ta’ profess-

jonisti. Waqt fi tmiem l-2012 kien hemm 375 impjegat mal-FSWS fi tmiem l-2018 l-għadd ta’ ħaddiema tela’ għal 752. Grixti spejga li 80% minn dawn il-ħaddiema huma professjonisti bħal social workers, psikologi, terapisti tal-familja, psikoterapisti, community workers, youth workers u social mentors fost l-oħrajn.

Waqt l-attività f ’ Ta’ Sannat, Għawdex nhar l-Erbgħa filgħaxija stess, il-Prim Ministru Dr Joseph Muscat irrikonnoxxa dawn l-iżviluppi pożittivi fil-ħidma tal-FSWS meta qal li dawn il-professjonisti huma eroj li jaħdmu fis-skiet waqt li jaffaċċjaw l-isfidi ġodda li ġabu magħhom l-iżviluppi ekonomiċi ta’ dawn l-aħħar snin flimkien mar-realtà ta’ soċjetà li qed tinbidel.

06

28.04.2019

kullhadd.com

1,000 PERSUNA QED JIRĊIEVU L-MEDIĊINA D-DAR

Madwar 1,000 persuna li l-età tagħhom hija ta’ minn 70 sena ’l fuq jew li jbatu minn diżabilità, qegħdin jitwasslulhom fid-djar tagħhom mediċini li huma intitolati għalihom skont il-formolarju tal-Gvern u li normalment jinġabru mingħand l-ispiżjar skont l-iskema tal-Ispiżjar tal-Għażla Tiegħek (POYC).

Dan is-servizz kien introdott lejn l-aħħar tas-sena 2015 u sa nofs is-sena 2017 kienu diġà rreġistraw għalih madwar 300 persuna.

Id-Deputat Prim Ministru u Ministru għas-Saħħa Chris Fearne qal li din l-iskema ntlaqgħet tajjeb ħafna u “minn din is-sena għamilna pass ieħor kbir ’il quddiem li permezz tiegħu qegħdin inġibu liċ-ċittadin aktar konxju minn dan il-benefiċċju. Persuni rreġistrati mal-POYC matul dik il-ġimgħa li fiha jagħlqu s-70 sena tintbagħtilhom ittra d-dar min-naħa tal-POYC li biha jkunu infurmati li mid-data ta’ għeluq sninhom, il-mediċini intitolati għalihom jistgħu jibdew

jitwasslulhom id-dar. Kull xahar qegħdin ikunu infurmati b’dan is-servizz madwar 300 ruħ.

Il-persuni eliġibbli qegħdin ikunu infurmati personalment li l-Gvern qed joffri dan is-servizz, għalkemm qed ikun rakkomandat biex jekk il-persuna għadha mobbli u għadha toħroġ barra mir-residenza fejn tgħix allura għandha tibqa’ tmur hi stess tiġbor il-mediċina dovuta.

Dan fl-interess tal-persuna konċernata stess, madankollu d-deċiżjoni finali tibqa’ tal-individwu konċernat.

Persuna eliġibbli għal dan is-servizz u li tiddeċiedi li tagħmel użu minnu tkun tista’ tagħmel dan billi timla applikazzjoni speċifika.

L-applikazzjoni tista’ tinkiseb mingħand l-ispiżerija li mingħandha l-persuna konċernata tiġbor il-mediċina intitolata għaliha.

Is-servizz huwa pprovdut mill-ispiżeriji fil-komunità wara ftehim li kien intlaħaq bejn il-POYC, il-GRTU u l-Kamra tal-Ispiżjara.

07

28.04.2019

kullhadd.com

PRESSJONI KBIRA FUQ IL-“CAPTAIN” U L-“COACH” • MAL-BIDU TAL-KAMPANJA ELETTORALI L-IŻBALJI TA’ STRATEĠIJA U DAWK BANALI ĠABU L-PN TAĦT PRESSJONI KBIRA • NIŻVELAW IKTAR MINN DAK LI QED JINGĦAD FIL-GRUPPI MAGĦLUQA • IL-PN JIBDA JIKKAMPANJA U JIŻDIED IL-ĠLIED INTERN L-amministrazzjoni tal-Partit Nazzjonalista, l-aktar is-Segretarju Ġenerali Clyde Puli u l-Kap tal-Midja tal-Partit Pierre Portelli spiċċaw fil-mira ta’ kritika qawwija mill-għeruq tal-partit fil-bidu tal-kampanja elettorali li l-PN nieda fil-lejl ta’ bejn il-Ħadd u t-Tnejn li għadda.

L-attakki kontra Puli u Portelli qegħdin isiru kemm fid-Dar Ċentrali kif ukoll fi gruppi magħluqa fuq il-midja soċjali. Is-sitwazzjoni spiċċat li dawn it-tnejn jiddefendu l-istrateġija talPN għall-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew minħabba li huma l-perċimes fit-tfassil tal-kampanja elettorali filwaqt li d-Deputat Kap għall-Affarijiet tal-Partit Robert Arrigo ma kellux għażla oħra ħlief li joħroġ għonqu; min-naħa biex jiddefendi u min-naħa l-oħra biex jikkalma l-irjus tal-għeruq u tat-tesserati tal-PN li mhux qed jaqblu mal-istrateġija tal-PN immexxija minn Clyde Puli u Pierre Portelli, u li minnhom Arrigo jrid ikompli jiġbor il-flus. Robert Arrigo ma felaħx lanqas għall-kritika tal-membri tal-għeruq tant li f ’wieħed mill-gruppi fuq il-midja soċjali kiteb hekk: “saffar ir-referee... l-ewwel minuta tal-logħba sparaw b’senter lill-coach u captain.”

Sorsi fid-Dar Ċentrali qalulna li dawn l-attakki fl-ewwel sigħat tal-kampanja elettorali tal-PN xejn ma niżlu tajjeb mal-Kap tal-PN Adrian Delia minħabba li se jkomplu jdgħajfuh meta f ’dawn il-ħames ġimgħat ta’ kampanja elettorali xogħlu se jkun kif se jnaqqas id-distakk elettorali kbir li hemm bejn il-PL u l-PN. Ħafna huma dawk fil-PN li huma mxebbgħin kif qed jaħdmu Clyde Puli u Pierre Portelli, daqslikieku huma l-assoluti u li jifhmu f ’kollox. Dan ħareġ aktar

Is-sitwazzjoni fil-PN illum tant marret għall-agħar li anki tesserati li vvutaw lil Adrian Delia qed iħossuhom imwarrba

fil-beraħ, qalulna s-sorsi, meta filwaqt li Puli u Portelli ddefendew l-ewwel messaġġi fuq il-billboards li ħareġ il-PN bla ma jagħtu widen, l-għajta fost il-membri tal-għeruq u t-tesserati kienet waħda: dik li l-poplu ddejjaq bin-negattiviżmu u li l-poplu jrid jisma’ proposti mingħand il-PN. Il-karba tan-Nazzjonalisti hija ċara kif jixhdu dawn il-messaġġi li ntbagħtu biex jaslu għand l-amministrazzjoni Nazzjonalista u biex juru li fil-PN ma nbidel xejn.

“Biddlu diska għax xbajna bl-istess... draw in-nies bil-korruzzjoni... ideat kif tgħinu għandna bżonn mhux tibqgħu l-istess.” “Nerġgħu l-istess u n-nies ikomplu jobogħduna...komplu sejrin korruzzjoni u tkomplu titilfu n-nies.”

Saħansitra kien hemm Nazzjonalisti li wasslu l-messaġġ lil Clyde Puli li l-PN m’għandux għalfejn ikompli juża wiċċ il-Ministru Konrad Mizzi. “Clyde Puli wiċċ Konrad qażżiżna... ilna snin issa għaddejjin bl-istess diska.” Nazzjonalista oħra tkarrbet lis-Segretarju Ġenerali tal-PN biex jibda jisma’. “Possibbli li wara żewġ tkaxkiriet kbar u oħra ġejja se nibqgħu għaddejjin bl-istess billboards? Għadkom ma indunajtux li l-maġġoranza tan-nies xebgħu jisimgħu? U mhux qed ngħid għan-Nazzjonalisti jew il-Laburisti bħalna imma l-floaters li jrebbħu u jtellfu elezzjoni.

Proposti jridu mhux x’ħa Konrad u Keith u Deborah...Clyde Puli isimgħuna u tkomplux tinjorawna.”

Hemm min hu aktar qalil fil-kritika tiegħu għall-messaġġ tal-korruzzjoni fuq il-billboard b’referenza għall-President tal-Kunsill Ġenerali Kristy Debono li marret tiltaqa’ ma’ min kien ikkritikat mill-PN. “Tagħmlu l-billboards bil-korruzzjoni li n-nies tqażżet u tatna tkaxkiriet u mbagħad membri għolja fil-partit jagħmlu laqgħat.” Ħafna mit-tesserati u membri talgħeruq tal-PN ma qagħdux jomogħduha f ’attakk ieħor kontra Pierre Portelli u Clyde Puli fuq front ieħor. Huma appellaw biex il-PN jinvesti sew fil-messaġġi li għandhom jitwasslu fuq il-billboards mifruxa f ’Malta u Għawdex għax il-midja tal-partit ma jaraha ħadd.

“Il-billboards jarahom kulħadd. In-Net Le,” kien wieħed mill-messaġġi. “Clyde Puli l-maġġoranza tan-nies ma jsegwux il-partit u l-billboards huma mezz importanti kif wieħed jilħaqhom.” Kritika oħra għall-istrateġisti tal-PN kien

l-iżball fl-ortografija fl-ewwel billboard li ħareġ b’ħafna qalu li dan juri kemm huma dilettanti n-nies li jmexxu fil-PN. “...dawn l-iżbalji jġibuna nidhru amateurs żgur.”

Għal din il-kritika kollha, kien hemm waħdiet li huma ħaġa waħda mal-istrateġisti fid-Dar Ċentrali imma jafu jżommu profil baxx meta jridu u bdew jappellaw għall-għaqda u biex kulħadd jimxi mal-istrateġija tal-PN. “Guys we need to unite, speak the same language, follow our leader and the administration, hit the same buttons and pass the message coming from above. Some trust does not hurt anyone. So let’s have faith in our strategists.”

Sorsi fil-PN li tkellmu magħna qalulna li dan il-messaġġ intqal minn persuna fdata ħafna min-nies li jikkontrollaw lil Adrian Delia u dan il-messaġġ jikkonferma l-firda fil-PN u l-isfiduċja li hemm fl-istrateġisti li qed imexxu lil Delia u lill-PN illum.

Is-sitwazzjoni fil-PN illum tant marret għallagħar li anki tesserati li vvutaw lil Adrian Delia qed iħossuhom imwarrba kif jixhed dan il-messaġġ.

“Dan m’għadux il-partit li tant inħobb u nħaddan. Jien rari ntella’ jew nikkummenta u meta tagħmilha jkun hawn min jgħidlek li mqabbad mil-Labour. Vera ddiżappuntat ħafna u bniedem iġibuh f ’sitwazzjoni li lanqas tħalluh jesprimi l-opinjoni tiegħu. Daqshekk spiċċajna arroganti? Jien wieħed milli ridt lil Adrian Delia però hemm bżonn tagħmlu eżami tal-kuxjenza u taċċettaw kritika ġenwina mhux tkeċċu n-nies.”

Tesserata oħra stqarret: “Kif sirna flok in-Nazzjonalisti joħorġu all out għal tal-Labour... joħorġu all out u jgħajru u jkeċċu n-Nazzjonalisti stess li tant il-partit għandu bżonn...kissirna lilna nfusna u dejjaqna lil kulħadd flok niġbru simpatija ma’ kulħadd.” Kien hemm min qal li l-mod kif qed jimxu l-istrateġisti tal-PN jawgura għal tkaxkira elettorali oħra waqt li din it-tesserata qalet ukoll li anki theddid irċeviet. “Jien anke private messages kont nirċievi b’theddid... Jekk tikkritika xi ħaġa jgħajruk li postok mhux fil-grupp. Mhux ta’ b’xejn tkaxkira ikbar minn oħra. Komplu keċċu n-nies forsi xi darba naraw il-gvern.”

08

28.04.2019

kullhadd.com

L-MCAST IKOMPLI JWESSA’ L-PORTAFOLL EDUKATTIV TIEGĦU Il-programmi ġodda ta’ livell ta’ Masters li ġew varati millKulleġġ Malti għax-Xjenza u t-Teknoloġija tal-Arti (MCAST) matul din il-ġimgħa joffru opportunitajiet ġodda.

Dawn tnidew b’investiment ta’ aktar minn tliet miljun ewro mill-Fond Soċjali Ewropew, fil-preżenza tal-Ministru għall-Edukazzjoni u x-Xogħol Evarist Bartolo, u s-Segretarju Parlamentari għall-Fondi Ewropej u Djalogu Soċjali Aaron Farrugia.

Dawn il-programmi ta’ Masters, li se jibdew jiġu offruti mis-sena skolastika li ġejja, se jkunu qed isaħħu l-istrateġija edukattiva ta’ pajjiżna, liema programmi huma mibnija fuq il-ħtiġijiet ta’ bosta setturi, kemm ġodda kif ukoll dawk tradizzjonali. Permezz ta’ dawn il-programmi, l-għan talMCAST huwa li joħloq ambjent dinamiku fejn l-industrija, l-akkademiċi u l-istudenti jikkollaboraw flimkien fejn jidentifikaw sfidi varji u jħejju riċerka relevanti li tissarraf f ’impatt pożittiv għall-ekonomija ta’ pajjiżna.

Huwa l-prinċipju ewlieni talMCAST li l-kulleġġ joffri tagħlim u taħriġ biex wieħed ikun jista’ jikseb il-ħiliet, il-kompetenzi u l-kwalifiki meħtieġa għall-industrija ta’ pajjiżna, kemm dik preżenti kif ukoll dik tal-futur.

Id-Deputat Prinċipal Dr Alex Rizzo, Deputat Prinċipal għar-Riċerka u l-Innovazzjoni, qal li dan is-sett ta’ tmien programmi ġie magħżul b’reqqa u b’għanijiet ċari u speċifiċi, b’mod ewlieni, l-għan li jagħti l-kapaċitajiet meħtieġa għall-UN

2030 Sustainable Development Goals and Targets, biex jinbena livell ogħla ta’ speċjalizzazzjoni f ’oqsma importanti għal pajjiżna bħalma huma l-ilma, l-enerġija, l-infrastruttura, is-saħħa, is-soluzzjonijiet għal disinji innovattivi u ħafna aktar. Il-programmi jorbtu wkoll mal-istrateġija għall-iżvilupp sostenibbli tal-Mediterran 2025, kif ukoll mal-2024 Higher Education Strategy for Malta.”

F’kummenti mal-KullĦadd spjega li l-programmi jindirizzaw ukoll l-oqsma importanti tal-istudji trans-dixxiplinari, li jgħinu lill-kandidati jibnu l-għodda neċessarja biex ikollhom kapaċitajiet diversi li jgħinuhom isibu soluzzjonijiet innovattivi għall-problemi li jistgħu jiltaqgħu magħhom fl-industrija. “Finalment nixtieq nagħmel nota żgħira fuq l-aspett tal-blended learning ta’ dawn il-Masters. Dawn kollha jikkonsistu f ’90 ECTS ta’ EQF Livell 7. Dawn il-korsijiet huma magħmula b’tali mod li jkun hemm interazzjoni diretta mal-ogħla akkademiċi u kontributuri industrijali bi flessibbiltà fi tmiem il-ġimgħa u e-Learning fuq Moodle. Minħabba l-fatt li dawn l-10 modules f ’kull kors se jkunu għaddejjin b’sekwenza wara xulxin, se jkun ta’ għajnuna għall-istudenti biex jaddattaw għal dan il-livell ta’ Masters. Jiena nemmen illi b’din ir-relevanza u b’din il-flessibbiltà, il-kandidat għandu ħafna x’jiggwadanja minn dawn il-programmi,” qal Dr Rizzo.

L-MSc fit-Teknoloġija u s-Sistemi tal-Informazzjoni jipprovdi ħiliet fundamentali f ’varjetà ta’ oqsma avvanzati tal-ICT bħal cloud computing, big-data u l-Internet of things, li jiffukaw b’mod partikolari fuq l-iżvilupp ta’ soluzzjonijiet intelliġenti permezz ta’ taħlita ta’ hardware u software. Il-programm jiffoka fuq is-software bħala tas-servizz (SaaS), l-immaniġġjar tal-informazzjoni, sistemi tal-intrapriżi u e-Logistics. Jiffoka wkoll fuq l-istrateġija u l-immaniġġjar tas-sistemi, l-innovazzjoni talproċess tan-negozju u ċ-ċibersigurtà. Il-qofol tal-programm huwa s-sigurtà tan-network u t-teknoloġiji li jtejbu l-immaniġġjar tad-data, kif ukoll networking iddefinit mis-software (SDN), u l-qasam il-ġdid ta’ hashing, kompjuters distribwiti u applikazzjonijiet ta’ crypto-currencies ibbażati fuq blockchain.

MSc Lean Enterprise

Il-Masters tax-Xjenza f ’Lean Enterprise ikopri metodoloġiji ġodda ta’ problem-solving, żviluppar ta’ proċessi effiċjenti għall-intrapriża u value stream mapping. Jinkludi wkoll tekniki moderni ta’ titjib ta’ effiċjenza fl-intrapriżi bħal Six-Sigma, theory of constraints u process re-engineering. Japplika t-teorija process analysis għall-attivitajiet fin-negozji, metodi ta’ titjib u kejl tax-xogħol biex jilħaq l-għanijiet kompetittivi tan-negozju. Jevalwa l-karatteristiċi MSc Information Technology ewlenin tal-kwalità u l-filosofija & Information Systems tal-kwalità permezz ta’ metodi

Lean stabbiliti fl-industrija.

MSc Environmental Engineering It-tniġġis tal-ambjent, il-bidla fil-klima u l-esplojtazzjoni bla rażan ta’ riżorsi naturali qegħdin jagħmlu ħsara kbira f ’diversi aspetti tal-ħajja tal-bniedem. Dan huwa fattur reali kemm f ’pajjiżi li mhumiex żviluppati kif ukoll fl-hekk imsejħa pajjiżi żviluppati.

L-inġinerija ambjentali tikkonsisti fi studju, riċerka u żvilupp biex nikkontribwixxu għall-iżvilupp sostenibbli.

Il-programm tal-MSc in Environmental Engineering huwa bbażat fuq tagħlim interdixxiplinarju u huwa maqsum b’tali mod li jipprovdi l-għodda meħtieġa biex joħorġu soluzzjonijiet għall-isfidi li naffaċċjaw fejn għandu x’jaqsam l-ambjent, kif ukoll il-benesseri preżenti u l-futur tagħna. Il-programm jippermetti wkoll li l-parteċipanti jiddiskutu temi kurrenti u kontroversjali billi jinteraġixxu ma’ nies li huma esperti fil-qasam, kemm fix-xena lokali kif ukoll dik internazzjonali.

Il-programm tal-MSc in Environmental Engineering jgħin billi jagħti l-għarfien u l-ħiliet kollha meħtieġa biex il-parteċipanti jaħtfu l-opportunitajiet ippreżentati minn żviluppi ġodda f ’oqsma bħall-bijoġeokimika, teknoloġiji sostenibbli, valutazzjoni u rimedjazzjoni ta’ tniġġis ambjentali, u perikli naturali.

Dan l-għarfien huwa parti integrali mill-kurrikulu li jippermetti lil dak li jkun iġib il-bidla

li tant għandna bżonn, filwaqt li jkun ippreparat tajjeb għas-suq tax-xogħol.

MSc Exercise & Sports Science L-MSc fl-Eżerċizzju u x-Xjenza Sportiva jippreżenta enfasi multidixxiplinarju biex jgħin lill-istudenti jifhmu r-relazzjoni bejn is-saħħa, l-eżerċizzju u l-isport. Bħala programm akkademiku, il-Masters tax-Xjenza se jintroduċi metodi ta’ riċerka u jipprovdi pedamenti essenzjali fis-suġġetti tal-fiżjoloġija, il-bijomekkanika, in-nutrizzjoni xjentifika, u l-psikoloġija. Malli jitlesta b’suċċess dan il-Programm tal-Masters, il-parteċipanti jkunu jistgħu: iwettqu analiżi tal-ħtiġijiet biex jidentifikaw oqsma għat-titjib li jibbenefikaw minnhom l-individwi, il-gruppi u l-organizzazzjonijiet li jfittxu li jippromwovu l-eżerċizzju u x-xjenza sportiva; jifhmu kunċetti avvanzati tal-fiżjoloġija tal-eżerċizzju u l-psikoloġija tal-eżerċizzju/sport; jaqraw u jinterpretaw ir-riċerka li tappoġġja l-aħjar prattiċi fix-xjenza tal-eżerċizzju u l-isport; jevalwaw l-effettività ta’ intervent billi jużaw prinċipji ta’ valutazzjoni sodi; janalizzaw taħriġ sportiv individwali u fi grupp u programmi ta’ attività fiżika biex ikun żgurat li standards rikonoxxuti ta’ prattika huma segwiti fuq prinċipji ta’ evidenza. Bl-użu tal-approċċ ekoloġiku soċjali, il-programm jirrikonoxxi l-ħtiġijiet tas-soċjetà ta’ Malta, jintroduċi strateġiji bbażati fuq l-evidenza, u jevalwa l-impatt ta’ dawn is-servizzi fuq is-saħħa

09

28.04.2019

kullhadd.com

tal-bniedem u l-produttività.

MSc Mechatronics Engineering Il-Mekatronika (Mechatronics) hija programm multidixxiplinarju, li jkopri l-elettronika, il-mekkanika u t-teknoloġija tal-informazzjoni.

L-esperimenti tal-mekatronika u tas-sistema intelliġenti jistgħu jkebbsu l-immaġinazzjoni tal-istudenti u jipprovdu opportunità biex dawn isaħħu u jtejbu l-ħiliet dixxiplinarji tagħhom. Illum il-ġurnata, il-mekatronika hija applikata f ’tipi differenti ta’ industriji, bħat-telekomunikazzjoni, in-networking, il-mediċina, ir-robotika u apparati industrijali. Hemm ukoll ħafna applikazzjonijiet tal-mekatronika fil-manifattura avvanzata.

Is-settur tal-manifattura ilu importanti ħafna mill-bidu tal-industrijalizzazzjoni tal-pajjiż fil-ħamsinijiet. Illum is-settur huwa wieħed mill-pilastri ewlenin tal-ekonomija ta’ Malta. Dan il-programm se jippermetti lill-istudenti jsegwu aktar livelli għolja fir-riċerka akkademika, kif ukoll iżid il-livell ta’ attività ta’ riċerka, innovazzjoni u żvilupp f ’Malta.

Illum, dan is-settur mar lil hinn mill-għeruq tiegħu biex jiffoka fuq operazzjonijiet ta’ valur kbir li jeħtieġu ħaddiema professjonali. L-industrija Maltija tirrapporta livelli għoljin ta’ kompetittività, imsaħħa b’investiment f ’tagħmir u t-taħriġ kostanti tal-istaff li wrew li huma l-aqwa assi tal-investituri. Dawn ikunu dawk in-nies li huma normalment meqjusa bħala flessibbli, leali, produttivi u lesti li jadattaw għall-metodi u teknoloġiji ġodda ta’ produzzjoni.

MSc Integrated Water Resource Management Malta għanda diversi sfidi biex tilħaq il-livell meħtieg dwar irriżorsi tal-ilma frisk, skont ma jitolbu l-liġijiet tal-Unjoni Ewropea. Saru u għadhom qed isiru numru ta’ proġetti, biex jitjieb l-għarfien kif ukoll biex intejbu l-infrastruttura fejn jidħol l-ilma.

Integrated Water Resource Management ilaqqa’ professjonijiet

differenti u gruppi interessati biex isir pjanifikazzjoni ta’ kif nistgħu nħaddmu soluzzjonijiet effiċjenti u sostenibbli. Dan il-kors fil-livell ta’ Masters Degree, li qed jiġi offrut fl-MCAST, għandu l-għan li jħarreġ studenti biex jilħqu livelli professjonali biex jaħdmu fil-qasam tal-ilma kemm f ’Malta kif ukoll barra. Dan il-kors jiffoka b’mod partikolari fuq il-ġestjoni tar-riżorsi tal-ilma f ’reġjuni semi-aridi u gżejjer żgħar li huma stati (small island states). Il-kors jipprovdi pedament akkademiku sod dwar il-ġestjoni tal-ilma u x-xjenza u t-teknoloġija marbutin magħha. Il-letturi f ’dan ilkors għandhom esperjenza twila fis-settur u għalhekk il-kors joffri sessjonijiet ta’ tagħlim prattiku.

MSc High Performance Buildings Dan il-programm fil-livell ta’ Masters huwa intiż sabiex jinforma u jħarreġ lill-istudenti bl-opportunitajiet ta’ kif jiżviluppaw u japplikaw kunċetti speċjalizzati fid-disinn ta’ bini bbażati fuq riċerka speċjalizzata. Dan isir f ’kuntest sabiex il-bini jkun iddisinjat bl-aħjar mod, b’mod sostenibbli, u b’mod li jikkonċerna żvilupp ħolistiku f ’diversi aspetti kemm f ’dak tat-teknoloġija avvanzata, tal-ippjanar tal-bini, tal-istruttura tal-bini, kif ukoll tal-infrastruttura u s-servizzi li jagħmlu bini b’mod komplet li jkun lest biex jintuża.

Il-programm jinkludi fih kunsiderazzjoni dettaljata u xjentifika dwar l-impatt tal-klima fuq il-bini propost, il-kumdità tal-okkupanti li jkunu se jużaw il-bini, l-użu effiċjenti tal-enerġija, disinn sabiex il-bini propost ikollu domanda effiċjenti għall-enerġija, kunċetti ta’ aerodynamics kif ukoll kunċetti ta’ thermal and fluid dynamic CFD simultations.

Il-programm jintegra wkoll fih kunsiderazzjonijiet tad-disinn tal-elettriku, disinn mekkaniku u disinn ta’ ventilazzjoni madwar u ġewwa l-bini.

Fil-High Performance Buildings hemm firxa wiesgħa ta’ applikazzjonijiet varji ta’ bini fosthom

dik residenzjali, kummerċjali, bini intiż sabiex jakkomoda skejjel, akkomodazzjoni għat-turiżmu, bini għall-manifattura speċjalizzata, fabbriki, uffiċini, u sptarijiet fost l-oħrajn. Il-programm se jkopri fih disinn għall-bini għoli high rise buildings, riabilitazzjoni ta’ bini storiku, restoration, disinn ta’ ppjanar urban u smart infrastructure.

Il-filosofija hija dejjem ta’ kwalità għolja bil-ħsieb tad-disinn fuq kunċetti speċjalizzati, kunċetti ta’ tagħmir u infrastruttura digitali bbażata fuq ir-relazzjoni tal-bniedem mal-bini u mal-okkupanti tal-madwar. L-istudenti se jkun mgħallmin biex janalizzaw diversi alternattivi ta’ disinn minn lenti kritika sabiex jaslu għall-aħjar soluzzjoni kemm fid-disinn, fl-eżekuzzjoni tal-bini kif ukoll

l-użu effiċjenti tal-bini.

MA Product Design L-idea ta’ x’inhu prodott qiegħda tinbidel b’pass mħaġġel ħafna.

L-avvanzi kbar fil-kwalità talħajja u t-teknoloġija qed joħolqu aspettattivi iktar esiġenti fuq id-disinn u l-għamla ta’ prodotti ġodda. Apparti mill-isfidi, dawn it-teknoloġiji qed joħolqu opportunitajiet biex nirrevedu il-mod ta’ kif ninteraġixxu u nħarsu lejn il-prodotti tal-futur b’perspettiva ġdida. Prodott m’għadux jitqies biss bħala oġġett fiżiku li ġie ffabbrikat bil-massa għal skop wieħed.

Prodott jista’ jkun il-proċess innifsu jew pjattaforma diġitali biex issolvi problema speċifika jew biex tesplora kunċetti ġodda. L-avvanz fil-materjali u l-mod ta’ kif nim-

manifatturaw, fetħu wkoll bibien ġodda biex nesploraw l-idea ta’ mass customisation fuq skala industrijali. L-internet of things jista’ jżid livell ieħor ta’ kumplessità billi jagħti l-possibilità għal prodotti kemm diġitali kif ukoll fiżiċi li jinteraġixxu mhux biss magħna iżda anke ma organiżmi u prodotti oħra, b’hekk jinħoloq network ta’ komunikazzjoni effiċjenti bilgħan li noħolqu futur isbaħ u iktar sostenibbli kemm għalina kif ukoll għall-ġenerazzjoni ta’ warajna.

F’dan il-kors se niffukaw fuq dawn l-opportunitajiet eċitanti waqt li noffru lill-istudenti tagħna b’għodda teoritiċi kif ukoll tekniċi biex jaħsbu b’mod kritiku fi gruppi mulidixxiplinari, jiddefinixxu problema, jaqilbuha f ’opportunità, u eventwalment fi prodott finali.

10

28.04.2019

BIJOGRAFIJA TA’ KALĊIDON AGIUS Id-Dar tal-Pubblikazzjoni SKS se tippubblika l-bijografija ta’ Kalċidon Agius, ħaddiem minn Naxxar li għex is-snin tan-nar fit-tieni nofs tas-seklu l-ieħor fi ħdan il-Partit Laburista. Riċerkata u miktuba minn Mark Camilleri, din il-bijografija hija

rappreżentattiva ta’ mijiet oħrajn, jekk mhux eluf, li kienu umli daqs Kalċidon, ħabbrieka daqsu, iżda li isimhom mhuwiex imfakkar bħal tiegħu. Dal-ktieb huwa wkoll għemil ta’ qima lejhom.

Il-ktieb jirrakkonta l-ħajja ta’ bniedem li, minn sempliċi bajjad,

inħatar il-kelliem ewlieni tal-ogħla istituzzjoni tal-pajjiż: il-ħajja ta’ dal-ħaddiem li eduka lilu nnifsu bit-teatru u x-xogħol, tqabad mal-Partit Laburista u ġie interdettjat, bata l-għejbien misterjuż ta’ ħuh li sparixxa min-Naxxar fl-età ta’ 11-il sena, kif ukoll

kullhadd.com

il-firda fiżika minn martu minħabba d-dnub il-mejjet.

Illum ftit għadhom jiftakru lil dal-bniedem, jgħid l-awtur. Dan għax iż-żmien rivoluzzjonarju li għex fih, żmien il-bidliet kbar talPerit Mintoff tas-snin 60, tas-snin 70, tas-snin 80 qajla jista’ jiftakarhom min għandu anqas minn 30 sena. Dak kien żmien eċitanti meta l-poplu ż-żgħir ma baqax aktar ċittadin tas-sekonda klassi.

“Kalċidon ma kienx xi figura kbira fl istorja ta’ pajjiżna u fil-ġurnata,” kiteb Camilleri.

“Il-ġrajja tat-tifel ta’ kuntistabbli li twieled f ’villaġġ żgħir, li f ’żgħożitu sar bajjad u kiber biex sar l-Ispeaker tal-Kamra, hija storja li tixhed il-qabża paradimmatika li għamel il-pajjiż minn soċjetà fqira u dipendenti għal soċjetà emanċipata u egalitarja.”

L-awtur jgħid li l-kontribut politiku ta’ Kalċidon jinsab fil-ġlieda li hu u l-klassi tal-ħaddiema għamlu biex tintlaħaq l-emanċipazzjoni tas-soċjetà u l-ġustizzja soċjali.

“Fil-proċess ta’ dan, Kalċidon u sħabu ħaddiema fil-Moviment tal-Ħaddiema biddlu lill-pajjiż.

Is-sinifikat tal-ħatra ta’ Kalċidon bħala Speaker tal-Kamra kien fil-fatt li l-klassi tal-kullar abjad ma kienx għad għandha monopolju fuq il-poter.”

Il-ktieb se jinbiegħ €15 millħwienet tal-kotba wara l-1 ta’ Mejju, iżda se jinbiegħ bil-prezz speċjali ta’ €10 fuq Kastilja f ’Jum il-Ħaddiem. L-awtur se jkun fl-istand tal-SKS jiffirma l-ktieb.

Fil-proċess ta’ dan, Kalċidon u sħabu ħaddiema fil-Moviment talĦaddiema biddlu lill-pajjiż. Is-sinifikat tal-ħatra ta’ Kalċidon bħala Speaker talKamra kien fil-fatt li l-klassi tal-kullar abjad ma kienx għad għandha monopolju fuq il-poter

11

28.04.2019

kullhadd.com

L-EWROPEJ B’INQAS FIDUĊJA FL-INDIPENDENZA ĠUDIZZJARJA • F’MALTA SEĦĦ BIL-KONTRA, MINKEJJA L-ATTAKKI TAL-PN Fi tlieta minn kull ħames pajjiżi Ewropej naqset il-perċezzjoni ta’ indipendenza tal-ġudikatura.

Dan skont tagħrif tal-Kummissjoni Ewropea bbażat fuq stħarriġ xjentifiku u riċerka oħra.

Malta mhix waħda minn dawn il-pajjiżi anke jekk fl-aħħar snin il-ġudikatura f ’Malta sfat fil-mira ta’ attakk inġust minn persuni fi ħdan l-Oppożizzjoni Nazzjonalista. Biex jirriżulta li kienu apprezzati l-isforzi li taw iktar saħħa lill-ġudikatura.

Il-Kummissjoni Ewropea tgħid li l-perċezzjoni tal-interferenza politika hija riżultat tal-pressjoni politika. Xi ħaġa li dehret tiġi f ’pajjiżi oħra iżda

mhux f ’Malta. Fost il-pajjiżi fejn fil-perċezzjoni tan-nies l-indipendenza naqset hemm pajjiżi bħall-Awstrija, l-Olanda u l-Ġermanja. F’Malta, iċ-ċittadini saħħew il-fiduċja tagħhom fil-ġudikatura tant li llum huma 56% li jħarsu lejn il-ġudikatura bħala indipendenti. Titjib fuq is-snin ta’ qabel u riżultati aħjar minn ta’ pajjiżi oħra.

Intant, mill-istess sors jirriżulta wkoll li Malta għandha fost l-inqas rati ta’ ġudikanti għal kull 100,000 persuna li jgħixu fil-post. Għalhekk kien importanti li l-Gvern iżomm għaddej bil-ħatriet ta’ ġudikanti ġodda kif għamel din il-ġimgħa. Ħatri-

et li saru fuq rakkomandazzjonijiet ta’ kumitat indipendenti mmexxi mill-Prim Imħallef u li membri tiegħu hemm persuni oħra awtonomi u indipendenti.

Meta kkummenta dwar dan ir-rapport li ħares ukoll lejn aspetti oħra, il-Gvern qal li “Huwa pożittiv immens li l-pubbliku Malti saħħaħ b’mod konsiderevoli l-fehma tiegħu li l-ġudikatura hija tassew indipendenti din is-sena mqabbel mas-snin ta’ qabel. Anke l-kumpaniji f ’Malta din is-sena saħħew il-fehma tagħhom li l-ġudikatura hija indipendenti wara li ġie reġistrat tnaqqis fis-sena ta’ qabel.”

Il-Justice Scoreboard ta’ din is-sena jħares ukoll lejn l-effiċjenza tas-sistema tal-ġustizzja reġistrata matul is-sena 2017.

Minn dan l-istess rapport irriżultat li l-qrati tagħna komplew inaqqsu ż-żmien meħtieġ biex jinqatgħu kawżi ċivili, kummerċjali, amministrattivi u oħrajn fejn jispikka t-titjib b’saħħtu ħafna reġistrat bejn l-2010 u l-2017. L-isfida hija li dan it-titjib ikun rifless ukoll fil-Qrati tal-Appell Ċivili u kien għalhekk li l-Gvern waqqaf sede oħra tal-Qorti tal-Appell (Sede Superjuri) iktar kmieni f ’din il-leġiżlatura biex jiżdied l-ammont ta’ kawżi deċiżi f ’dan

ir-rigward.

In-numru ta’ kawżi pendenti baqa’ stabbli fil-livelli tajbin tas-sentejn ta’ qabel, tant li pajjiżna għandu t-tmien l-inqas ammont ta’ kawżi pendenti fil-kamp ċivili, kummerċjali u amministrattivi fost it-28 stat tal-Unjoni Ewropea. Dan fl-istess waqt li pajjiżna għandu r-raba’ l-inqas numru ta’ ġudikanti ras għal ras fi ħdan l-Unjoni Ewropea.

Pajjiżna jirreġistra riżultati tajbin ukoll fil-parteċipazzjoni tal-ġudikanti fit-taħrig (ir-raba’ post), fl-ammont ta’ avukati ras imb ras (il-ħames post) u f ’oqsma varji tal-informatika.

JIBDA JIFFORMA L-PONT IL-ĠDID TA’ TRIQ IL-WIED TAL-IMSIDA Għaddejjin b’ritmu tajjeb ix-xogħlijiet ta’ Triq Reġjonali hekk kif Infrastructure Malta bdiet fażi oħra tal-bini millġdid tal-pont li permezz tiegħu din it-triq taqsam fuq Triq ilWied tal-Imsida. Il-bini millġdid tal-pont jifforma parti mill-proġett ta’ bini mill-ġdid u twessigħ ta’ Triq Reġjonali li tifforma parti mir-rotta ewlenija mit-Tramuntana għan-Nofsinhar tal-pajjiż.

“Dan huwa żvilupp ieħor importanti f ’dan il-proġett li se jagħmel differenza fl-andament tat-traffiku u b’mod speċjali fis-sigurtà għal ħafna sewwieqa li jagħmlu użu minn din l-arterja prinċipali li tkompli tgħaqqad rotta importanti min-naħa ta’ fuq san-naħa ta’ isfel tal-pajjiż,” qal il-Ministru Ian Borg fi żjara fuq il-post.

Fix-xhur li għaddew twaqqgħet parti mill-pont eżistenti u nbnew ħitan ħoxnin ġodda tal-ġnub tal-istruttura, issa bdew jitpoġġew l-ewwel travi li se jiffurmaw il-gverta ġdida tal-pont. F’operazzjoni li bdiet fl-erbgħa tas-Sibt filgħodu, l-ewwel ħames travi talpont inġarru mill-impjant fejn ġew manifatturati lejn is-sit tal-

proġett fl-Imsida. Hawnhekk it-travi tpoġġew mill-ewwel f ’posthom fuq il-ħitan ġodda tal-ġnub tal-pont.

Kull travu tal-konkos u ħadid li qed jintuża f ’din l-istruttura ġdida huwa twil 20 metru u jiżen 24 tunnellata. Meta l-pont kollu jkun inbena mill-ġdid, se jkun wieħed mill-iżjed strutturi wisgħin tax-xorta tiegħu f ’Mal-

ta, b’wisa’ ta’ aktar minn 23.5 metri.

Issa li l-elementi prinċipali tal-ewwel parti tal-pont il-ġdid jinsabu fil-post, Infrastructure Malta ser tkompli tibni l-gverta billi tiksi t-travi bil-konkos qabel ma jsiru s-saffi ta’ materjali ta’ pedament u asfalt biex jiġu ffurmati l-ewwel korsiji. Taħt dawn is-saffi ta’ wiċċ it-triq, il-gver-

ta se tinkesa wkoll b’saff ta’ membrane apposta li jipproteġi l-istruttura mill-influss tal-ilma tax-xita. B’hekk, il-pont ikun jista’ jservi aktar fit-tul, b’inqas riskju ta’ ħsarat matul is-snin.

“Nemmen bis-sħiħ li dan huwa proġett ieħor importanti għan-nies, importanti għas-settur tat-trasport,” qal il-Ministru Ian Borg.

Dan huwa żvilupp ieħor importanti f’dan il-proġett li se jagħmel differenza fl-andament tat-traffiku

12

28.04.2019

kullhadd.com

SURPLUS FROTT TA’ PJAN B’RIŻULTAT MIFRUX Is-suċċess ekonomiku li llum il-ġurnata qed ingawdu f ’pajjiżna bis-saħħa ta’ Gvern Laburista ma ġiex mix-xejn. Huwa riżultat ta’ ppjanar u ħsieb. Daqstant hemm ippjanar u ħsieb għallmod kif qed jitqassam il-ġid.

Fi preżentazzjoni tal-Ministru għall-Finanzi Edward Scicluna kien spjegat b’mod ċar dak li għaddej minnu pajjiżna fil-qasam finanzjarju – fejn qed imur il-ġid maħluq u wkoll b’liema mod dan qed jitqassam biex minnu jgawdi kulħadd.

Kien ċar meta qal li l-flus iġġenerati hemm pjan fejn dawn se jmorru – fl-investiment u li jkompli jitnaqqas id-dejn talpajjiż. Sitwazzjoni li sab ma’ wiċċu dan il-Gvern kif ħa t-tmexxija tal-pajjiż f ’idejh. Sitwazzjoni ta’ defiċit wara l-ieħor li kien qed iżid id-dejn talpajjiż li wassal għal staġnar u li b’għaqal, dan il-Gvern qiegħed ireġġa’ lura.

Imma ejja niġu għall-fatti u nħarsu lejn dak li jolqot b’mod dirett lill-poplu.

Mhuwiex minnu li l-uniku fattur li qed iwassal biex l-ekonomija hija b’saħħitha huwa l-bejgħ tal-programm ta’ ċittadinanza b’investiment. Issuċċess tal-qagħda ekonomika ta’ Malta ġejja minn diversi setturi għaliex hija diversifikata ħafna. Hemm fuq quddiem l-igaming, imma wkoll setturi oħra li qed jagħtu kontribut sew bħat-trasport, is-saħħa, l-edukazzjoni, l-akkomodazzjoni, ir-real estate, il-kostruzzjoni u oħrajn. (ara tabella 1) Il-Gvern qed jaħdem ukoll billi jmur għal setturi ġodda li jfeġġu fis-suq u jaħtaf l-opportunità - bħal fil-każ tal-blockchain u l-fintech.

Sitwazzjoni ekonomika li hija b’saħħitha u li wasslet biex qed tgħin ħafna fis-settur tal-impjieġi, fil-ħolqien tax-xogħol.

L-istampa ekonomika turi wkoll li s-settur privat għandu sehem importanti ħafna. Fil-fatt fejn jidħlu impjiegi, anki dan is-settur huwa l-iktar li qed jikber. Filwaqt li s-settur pubbliku jiċkien. (ara tabella 2) Meta wieħed iħares lejn is-sitwazzjoni ekonomika, ġeneralment tfeġġ ukoll ir-rata tal-inflazzjoni. F’pajjiżna din ir-rata hija “rekord baxxa”, mhux biss meta mqabbla mar-rata kif kienet f ’pajjiżna fis-snin preċedenti, imma wkoll meta titqabbel

mar-rata ta’ inflazzjoni f ’pajjiżi oħra. Din tinsab taħt it-tnejn fil-mija u jekk titla’ xi ftit, xorta mhux previst li titla’ aktar minn tnejn fil-mija.

Wieħed irid ukoll jieħu kunsiderazzjoni li l-Gvern mhux biss qed jipproteġi lill-poplu f ’rata ta’ inflazzjoni baxxa, imma mar aktar minn hekk. Trid tqis li l-Gvern ukoll qed jagħti rifużjoni tat-taxxa biċ-ċekkijiet li tqassmu, hemm it-trasport b’xejn pprovdut għaż-żgħażagħ u wkoll għall-iskejjel kollha, childcare b’xejn, biex nieħdu ftit eżempji biss – dawn ukoll huma flus iffrankati mill-bwiet ta’ kulħadd.

Nisimgħu spiss kummenti u stqarrijiet min-naħa tal-Oppożizzjoni dwar is-sitwazzjoni tal-faqar f ’Malta li ma jirriflettux assolutament is-sitwazzjoni kif inhi. M’hemm l-ebda pajjiż li m’għandux rata tal-faqar, imma li jgħodd huwa dak li jkun qed jagħmel il-Gvern biex itaffi l-problema. Fil-każ ta’ pajjiżna, il-Gvern Malti għamel ħafna. (tabella 3) Tant li llum il-ġurnata l-figuri jitkellmu waħedhom. Rata li dejjem nieżla. Jekk tieħu l-perjodu bejn l-2013 u l-2017, minn 102,000 din niżlet għal 87,000 u għadha nieżla. Imma dan ilGvern mhux kuntent li r-rata tal-faqar nieżla. Daħħal miżuri u jkompli jagħmilhom b’reqqa biex tkun indirizzata s-sitwazzjoni.

Gvern li bil-ħidma tiegħu qed jara li l-ġid maħluq, iva anki bi pjan, ikun imqassam biex jasal għand kulħadd.

Imma fuq kollox, kif dejjem qal dan il-Gvern, bl-għaqal li qed jaħdem bih qed jara li s-sitwazzjoni ma tagħmilx tajjeb biss kif indikat, imma qed iħares fit-tul.

Pjan li jwassal biex ma jitħallewx piżijiet ta’ djun fuq il-ġenerazzjoni li ġejja, imma għall-kuntrarju jkollha dak li jissejjaħ bħala wealth fund. Dan il-Gvern qed iġemma’ għall-futur. Qed iġemma’ għall-futur għaliex meta jkun qed iwaqqa’ d-dejn dan ikun ir-riżultat.

Importanti wkoll jingħad li meta l-Gvern ikun qed iwaqqa’ d-dejn, ikun qed jiffranka millimgħax imħallas fuq dan id-dejn u għalhekk dawn il-flus ikunu jistgħu jintużaw b’għaqal għal affarijiet oħra li minnhom igawdu l-Maltin u l-Għawdxin.

Il-mod kif inhi mqassma l-ekonomija tagħna

Is-sehem tas-settur privat qed isir iktar b’saħħtu

Qed jonqos il-faqar

13

28.04.2019

kullhadd.com

PULI BEDA ĦAŻIN Għada tibda t-tieni “ġimgħa” tal-kampanja li qed issir mill-Partit Nazzjonalista bi tħejjija għall-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali u tal-Membri li se jirrappreżentaw lil pajjiżna fil-Parlament Ewropew. Punt li spikka fl-ewwel ġimgħa huwa dak kif, minkejja li l-Partit Nazzjonalista jipproġetta ruħu li jinsab fuq quddiem biex jiddefendi d-demokrazija, kien hu stess li pprova jċaħħad id-dritt sagrosant lill-votanti fi 23 lokalità fin-naħa t’isfel ta’ pajjiżna milli jivvotaw.

Mhix xi tattika tajba li beda biha. Issa l-Partit Nazzjonalista għandu ‘esperti’ f ’kull qasam u għalhekk ħadd ma kien qed jistenna mossa bħal din. Mhix xi bravura. Għalkemm nies ‘bravi’ għandha l-Oppożizzjoni Nazzjonalista. Żgur, pereżempju, huwa bravu s-Segretarju Ġenerali Clyde Puli. Biss biss ilu involut fil-politika sa minn meta kien kunsillier. Kien ukoll sindku.

Wara sar membru parlamentari. Studja s-Soċjoloġija u l-Komunikazzjoni fl-Università ta’ Malta u kiseb Masters fis-Soċjoloġija Politika.

Għalhekk ma nistgħux nifhmu kif persuna brava tista’ tasal biex tkun parteċipi f ’tattika tal-mistħija li toħnoq id-demokrazija. Ma nafux jekk tattika bħal din tiġix mgħallma fil-kors tas-Soċjoloġija Politika, li għandu l-Masters tiegħu Clyde.

Li huwa żgur huwa li s-Segretarju Ġenerali tal-Partit Nazzjonalista, għandu ħabta kif jittraduċi dak li tgħallem fl-Univesità dwar komunikazzjoni għas-sitwazzjonijiet li jkollu quddiemu. Ħlief forsi kif jikkomunika bil-Malti. Tgħid għaddiet għall-iskrutinju tiegħu l-ewwel billboard li kellha użu ta’ Malti ħażin? Imma ejja ma nfettquhiex fuq hekk.

F’din l-ewwel ġimgħa ddiżappunta l-Kap tal-Partit Nazzjonalista. Ngħiduha kif inhi, mhix xi ħaġa ġdida. Ilu jiddiżappunta mill-wegħda tiegħu li se jmexxi bin-new way meta qed jirriżulta li qed imexxi blold way u kulma nbidel kien il-kelliem. Għax s’issa kulma rajna mill-Partit Nazzjonalista huwa dak kif jgħidu l-Ingliżi “same old, same old”.

Meta l-Oppożizzjoni ppreżentat il-kandidati tal-Kunsilli Lokali u dawk tal-Parlament Ewropew, Adrian Delia ma messux qam wara Clyde Puli u indirizza l-konferenza tal-aħbarijiet. Ma kienx postu wara d-diskors brillanti ta’ Puli.

Għax Puli bbrilla fil-komunikazzjoni waqt din il-konferenza. Iħares dritt fil-kamera, jiftaħ idejh it-tnejn qishom ġwejnaħ biex juri lill-kandidati bilqiegħda warajh, espressjonijiet f ’waqthom u dik it-tbissima li ma qalagħhiex minn fuq fommu.

Kien qed jagħti show.

Ngħiduha kif inhi l-konferenza għamilha tiegħu. Ħadem sew l-istudju u l-assignments li ppreżenta waqt il-kors tal-Università fl-istudji tal-komunikazzjoni. U rnexxielu jitfi għalkollox lill-Kap tiegħu stess.

Aktar deher bħala l-Kap Nazzjonalista hu, milli l-Kap attwali, Adrian Delia!

F’din l-ewwel ġimgħa kompla jispikka t-tgerfix li hemm fi ħdan il-Partit Nazzjonalista. Kompla jispikka wkoll innuqqas ta’ għaqda li għandhom bejniethom, in-nuqqas ta’ pjan minkejja li Clyde Puli stess ilu jgħid li l-Oppożizzjoni tinsab lesta għal dawn l-elezzjonijiet li ġejjin. Mid-dehra anki din hija tattika li tgħallem is-Segretarju Ġenerali mill-Università. Turi mod meta jkun ieħor.

Għall-bqija, Adrian Delia kompla għaddej bl-għamad li

F’din l-ewwel ġimgħa kompla jispikka t-tgerfix li hemm fi ħdan il-Partit Nazzjonalista. Kompla jispikka wkoll in-nuqqas ta’ għaqda li għandhom bejniethom, in-nuqqas ta’ pjan minkejja li Clyde Puli stess ilu jgħid li l-Oppożizzjoni tinsab lesta għal dawn l-elezzjonijiet li ġejjin

għandu ma’ għajnejh, jiftaħ fuq punti li anki istituzzjonijiet indipendenti barranin qed juru li huma mod ieħor. Jitkellem dwar setturi mingħajr ma jgħid x’differenza se jagħmel il-Partit Nazzjonalista permezz

tal-kandidati li għandu. Numru li huwa ferm inqas minn dak li ppreżenta l-Partit Laburista.

Aktar minn hekk, dil-ġimgħa ma rajna xejn speċjali mill-Partit li qed jipproġetta ruħu li jista’ jieħu t-tmexxija f ’ide-

jh. Partit li qed jgħid li l-kunsilliera tiegħu u l-kandidati tiegħu huma ppreparati biex juru d-differenza fit-tmexxija tal-lokalitajiet tal-pajjiż u biex jaqbżu għal pajjiżna mill-Parlament Ewropew.

14

28.04.2019

kullhadd.com

Il-kittieba huma persuni sensittivi iktar minn oħrajn, b’intuwizzjonijiet akuti ħafna. Imma l-kittieba wkoll huma egoċentriċi tal-għaġeb u jaħsbu li d-dinja ddur magħhom biss

FOST L-AQWA A IPPRODUĊIET IL

Clare Azzopardi - fost l-aqwa awturi li qatt ipproduċiet il-letteratu b’bosta minnhom jintużaw mit-tfal fl-iskejjel f’kull livell.

Clare Azzopardi u l-letteratura għat-tfal.

Dan jimplika mill-inqas żewġ affarijiet: l-imħabba għat-tfal u n-namra mal-kitba għat-tfal. Minn fejn joriġinaw dawn iż-żewġ imħabbiet?

Minn dejjem kont inħobb il-letteratura għattfal, il-maġija u l-fantasija li ssib fiha, il-karattri mqarbin u avventurużi u l-ħolqien ta’ dinja għalkollox ġdida u differenti minn dik tal-adulti.

Missieri għamel 38 sena jgħallem it-tfal tal-primarja. Dejjem affaxxinani kif baqa’ appassjonat lejn it-tagħlim, kif baqa’ jivvinta l-logħob għattfal u kif baqa’ jagħmel lezzjonijiet mill-isbaħ.

Bla dubju, dan kollu ħalla effett kbir fuqi u jaf għalhekk din id-dinja marbuta mat-tfal baqgħet u tibqa’ taffaxxinani. Forsi wkoll huwa mod ta’ kif naħrab ftit mid-dinja li ngħix fiha jien u nidħol f ’dik tal-fantasija … Tajjeb li ngħidu wkoll li jiena għalliema u x-xogħol tiegħi jippermettili li niltaqa’ ma’ ħafna studenti, kemm kbar kif ukoll żgħar.

Matul il-karriera twila tiegħek bħala kittieba inti ktibt novelli, rumanzi u drammi. X’inhu s-sabiħ ta’ dawn il-ġeneri ta’ kitba?

Iva, fil-fatt għandi numru ta’ kotba ta’ ġeneri differenti kemm għall-kbar kif ukoll għat-tfal.

In-novella togħġobni għax hija konċiża u jeħtiġilha reqqa u dixxiplina kbira. Ħafna jaħsbu li din hija l-iktar ġeneru faċli li nistgħu niktbu imma jien ngħidlek li din hija l-iktar diffiċli għax mhux billi taqbad u tikteb storja qasira imma l-ħila hija kemm int kapaċi tgħid xi ħaġa ġdida b’kelma u b’metafora sorprendenti. Jekk in-novella mhix tissorprendini, mela allura għalija mhix novella

tajba. Ir-rumanz, min-naħa l-oħra jrid stamina kbira. Jeħtieġlu ħafna riċerka u sigħat, ġranet u xhur twal ta’ kitba u tħabbil il-moħħ. Fir-rumanz jafu jispikkaw iktar il-karattri u l-plott milli d-dettalji sorprendenti li jafu joħorġu fin-novella. Iddramm, imbagħad, xi ħaġa totalment differenti għax fid-dramm trid tagħti spazju lid-direttur u lill-attur u malli jingħata f ’idejhom, ma jibqax tiegħek.

Hemm ġeneru għal qalbek iktar minn oħrajn?

Mhux faċli tagħżel. L-aħħar rumanz li ktibt, Castillo, ħadt gost ħafna niktbu. Imma ma nistax ngħid li ma ħadtx gost bl-istejjer, Kulħadd ħalla isem warajh, li ħarġu erba’ snin ilu. Jaf li jmiss ikunu novelli, imma għadni ma nafx fejn se teħodni din ir-riċerka li qed nagħmel bħalissa.

Liema minn diversi tipi ta’ kotba jintlaqgħu l-aħjar mill-qarrejja?

Bla dubju li tat-tfal hemm is-sensiela ta’ Jake Cassar – it-tifel li jivvinta renji differenti u jmur fihom biex isalvahom mir-reġina l-kattiva, ir-Reġina Fidelja, imbagħad hemm ukoll is-sensiela tal-aħwa De Molizz, li fihom insibu żewġ aħwa, Saver u Klawdjo De Molizz li jridu jwaqqgħu l-iskejjel kollha. Għaż-żgħar nett, naħseb l-iktar li jintgħoġbu huma Mingu u Il-Qtates ta’ max-Xatt.

U għall-kbar, bla dubju li Castillo u Kulħadd ħalla isem warajh. Dan tal-aħħar fil-fatt ġie anki ppubblikat il-Kroazja, l-Ungerija, u se jiġi ppubblikat is-Slovenja, ir-Rumanija u l-Eġittu.

Minn fejn jitwieldu l-karattri li niltaqgħu

magħhom f ’kitbietek? Liema huma l-iktar għal qalbek?

Minn bosta għejun. In-nies li niltaqa’ magħhom, l-istejjer li jgħiduli sħabi jew in-nies tal-familja, l-istejjer li naqra, il-gazzetti, is-safar ... forsi l-iktar għal qalbi huma Camilla, Polly u Emma. Camilla u Polly jidhru fil-ktieb ta’ novelli, Kulħadd ħalla isem warajh. Camilla ħarbet għax qed jgħidu li qatlet. Imma ħadd mhu ċert jekk hux vera u l-investigatur qed jinterroga lis-seftura u anki lill-ħabiba tagħha u dawn mhux ta’ min jafdahom. Polly hija l-mara ffissata fuq Dom Mintoff u taf saħansitra wħud mill-meetings tiegħu bl-amment. Tikkwotah il-ħin kollu u kull fejn tmur, u tikteb ittri ċkejkna pdm kullimkien. Emma hija omm li telqet lil bintha ta’ seba’ snin mal-missier biex tmur lura m’ommha. Tipprova tara għaliex oħtha mietet b’bomba fit-tmeninijiet u ma ssibx wisq irkaptu, imma mbagħad darba, wara ħafna snin, u meta hi tkun xjaħet, titfaċċa bintha quddiem il-bieb tagħha u tkun trid tkun taf l-istorja kollha.

X’jagħmel karattru tajjeb? Ħeqq il-karattri t-tajbin iridu jiġbduk. Iridu jżommuk taqra u ssir taf iktar dwarhom. Iridu jkunu differenti minn dak kollu li l-qarrejja qraw diġà. Iridu jġegħluk tempatizza magħhom, tirrabja magħhom, tkellimhom, toħlom bihom.

Iridu jidħlu f ’ħajtek u ma joħorġux sa ma tkun qed taqra l-istorja tagħhom. Hemm ċerti karattri jibqgħu miegħek dejjem … ma taħsibx? Dak għax min kitibhom ikun ħasibhom sew, ikun jaf kollox dwarhom, ikun ħalliena nidħlu f ’ħajjithom b’tali mod li diffiċli noħorġu minnha. Karattru memorabbli jħallik taħseb fuqu għal tul ta’

żmien. Jekk kif tispiċċa ebda karattru li tibqa’ taħ f ’dak il-ktieb mhux tajbi

Spiss il-kittieb isostni l ċerti karattri bħal jieħd u jsiru indipendenti m ġara lilek dan?

Iva. Nemminha. Ġratli ż li jidher fi tliet rumanzi g lom bih u kont nisimgħu minnhom iddeċidejt li an Allura hemm mumenti fi pitli sħaħ hu, meta jindir kontrija, meta jġegħelni n Karattru partikolari ħafn Imma nħobbu. Wieħed m

Kemm hija importanti il-karattri u l-ambjent fil-kitbiet tiegħek?

L-istejjer tal-adulti hum tati f ’Malta, imma l-kar jent li npoġġihom fih b Sintendi jaf ikun jixbah bħal pereżempju Emma fil-Għargħur u tiddeskriv b’reqqa u b’delikatezza k ħobb nagħmel din il-mix bjenti vvintati u dawn jid tfal. Bħal pereżempju: ilĦorrox Borrox; ir-Renju ir-Renju Żdingat ... fl-aħ dejjem huwa ispirat millbis-sbuħija u l-limitazzjo

15

28.04.2019

kullhadd.com

Ritratti - Giola Cassar

AWTURI LI QATT L-LETTERATURA MALTIJA

ura Maltija u li fost oħrajn tispeċjalizza f’kitbiet għat-tfal. Ippubblikat numru konsiderevoli ta’ kotba bil-Malti li kienu ta’ suċċess kbir,

a l-ktieb ma jkun hemm ħseb fuqu, mela l-karattri in biżżejjed.

li jasal żmien meta du rajhom f ’idejhom mill-istess awtur. Qatt

żgur b’Saver De Molizz għat-tfal. Dan kont noħjkellimni, imbagħad jum nki nħallih jagħmel li jrid. fil-kotba meta jikteb karizza lit-tfal u jgħidilhom nikteb dak li jrid hu biss. na, dan Saver De Molizz. mill-iktar li nħobb.

i r-rabta bejn li fih jitqiegħdu

ma ħafna drabi ambjenrattri jaġixxu għall-ambbil-mod uniku tagħhom. h ħafna għall-aġir tiegħi a li tħobb tagħmel mixja vi l-widien tal-Għargħur kbira għax jien ukoll inxja. Imbagħad hemm amdhru l-iktar fil-kotba tat-postijiet Frulli Frilli jew u Udit, ir-Renju Laġenba, ħħar mill-aħħar kollox u -ambjent li ngħix fih jien onijiet tiegħu.

Kemm huma importanti l-aspetti morali, didattiku u soċjali f ’kitbietek? Kieku kellek tqiegħed dawn it-tliet aspetti f ’ġerarkija kif tikklassifikahom fil-kitbiet tiegħek?

Minn dawn kollha nagħżel biss l-aspett soċjali. Kważi dejjem jidħol dan l-aspett fil-kitbiet tiegħi. Imma mhux wisq dak didattiku u inqas dak morali. Dawn inħallihom għal min irid jimponi l-ideat moralistiċi u didattiċi tiegħu fuq il-qarrejja. Jien irrid li l-qarrejja jieħdu gost bil-kitba tiegħi u ma rrid qatt nimponi fuqhom dak li nemmen fih jien. Dak li nemmen fih jien u dak li studjajt jien huwa għalija u għal ħadd iktar. Issa jekk kitbieti jqanqlu fil-qarrejja xi ħaġa biex ifittxu iktar, tajjeb. Imma din jarawha huma. Mill-bqija, jien nieħu gost naqra ktieb tajjeb u nixtieq li b’dak li qed nagħmel nagħti dan l-istess gost marbut mal-ktieb lill-qarrejja kemm żgħar kif ukoll kbar.

X’differenzi jeżistu bejn il-kitba għat-tfal, dik għall-adolexxenti u dik għall-adulti?

Semmi xi eżempji mill-kotba tiegħek.

Il-bagalja ta’ esperjenzi u qari li jġorru dawn hija differenti u din l-awturi jridu jagħtu kasha dejjem. Għall-adolexxenti għandi ktieb dwar il-Facebook. Imma tema bħal din ma nistax nagħtiha lit-tfal meta t-tfal ma jistax ikollhom Facebook. Temi oħra ta’ fantasija li jinżlu tajjeb mat-tfal b’annimali li jkunu l-protagonisti, jafu ma jinżlux tajjeb mal-adolexxenti li jħobbu iktar stejjer dwar l-imħabba u t-tensjonijiet marbuta mal-età tagħhom. L-adulti storja oħra imbagħad. Nemmen li jkun min ikun, irrid nagħtih storja tajba, b’narraturi li jafu jirrakkontaw u li

se jżommu lil dak li jkun imwaħħal mal-pultruna. Nemmen ukoll li għandi dejjem nesperimenta u qatt m’għandi nqis lill-qarrejja inferjuri iktar minni. Jien u huma, sew jekk tfal, kif ukoll jekk adolexxenti jew adulti, għandna dejjem inkunu fuq l-istess livell.

Kemm hu importanti li llum il-ġurnata, awtur ikollu s-sit elettroniku tiegħu?

Sit elettroniku jew paġna fuq Facebook dejjem importanti biex dak li jkun ikun jaf x’qed tagħmel. Iktar il-Facebook jaraw in-nies illum milli s-siti.

Fil-kotba tiegħek tat-tfal jogħġbuni ħafna l-istampi. Agħtina iktar dettalji rigward dan.

Jien ma npinġix u allura dejjem naħdem ma’ illustraturi differenti. Ħdimt ħafna ma’ Lisa Falzon f ’kotba bħal Mingu, Il-Qtates ta’ max-Xatt u anki is-Sinjura Klaws fost oħrajn; ħdimt ukoll ma’ Mark Scicluna fis-sensiela ta’ Jake Cassar u anki tal-aħwa De Molizz; u dan l-aħħar ħdimt ma’ żewġ illustraturi ġodda - Matthew Stroud fuq ktieb ġdid għat-tfal bl-isem, Meta l-ħanut tal-ħelu mar dawra u Deandra Scicluna fuq sensiela ġdida, Is-Sħaħar ta’ Petut. Hija esperjenza sabiħa taħdem ma’ nies differenti u tara l-karattri tiegħek jieħdu l-ħajja.

Esperjenzi ibsin tal-ħajja jsaħħuk jew ikissruk bħala kittieb?

Il-kitba tista’ tkun terapewtika iżda mhux biss.

Jiġifieri esperjenzi koroh jistgħu jgħinuhom ik-

tar lill-kittieba, imma ma jfissirx li bilfors trid tgħaddi minn esperjenzi koroh biex tikteb.

Naħseb li biex tikteb, l-ewwel u qabel kollox, trid tiddixxiplina lilek innifsek fil-ħila tal-kitba, trid titgħallem tagħżel il-kelma bir-reqqa u trid toħroġ bi storja tal-ġenn. Anki jekk ma jkollokx esperjenzi koroh, jista’ jkollok dawk l-affarijiet kollha li għadni kif semmejtlek, u li jagħmluk kittieba tajba.

Liema jibqgħu l-aktar kotba għal qalbek?

Vera diffiċli biex nagħżel għax dejjem niskopri l-ġodda u dejjem ninsa dawk li ġew qabel. Bla dubju bħala kittieba nħobb ħafna lil Margaret Atwood, Angela Carter u Anne Carson. Għattfal bħalissa qed ninnamra mal-kotba ta’ Shaun Tan. Imma ma nistax ninsa lil Roald Dahl żgur.

(Biex inkun semmejtlek ftit).

Kif tiddeskrivi lill-kittieb kwalunkwe u xi kwalitajiet u karatteristiċi għandu jkollu li jiddistingwuh minn persuni oħrajn?

Il-kittieba huma persuni sensittivi iktar minn oħrajn, b’intuwizzjonijiet akuti ħafna. Imma l-kittieba wkoll huma egoċentriċi tal-għaġeb u jaħsbu li d-dinja ddur magħhom biss.

Fl-aħħar iżda mhux l-inqas, Clare Azzopardi kif qed tħares lejn il-futur tagħha?

Nittama li nibqa’ nikteb u li jibqgħu jiġuni ideat għal kotba ġodda. Bħalissa, kif għedtlek qabel, bdejt naħseb fuq proġett ġdid, imma għadu kmieni wisq biex nitkellem fuqu.

16

28.04.2019

kullhadd.com

Mid-Djarju ta’ Nazju n-Nazzjonalist Il-Ħamis, 18 ta’ April Xtaqt mort nagħmel is-seba’ visti ma’ tal-partit, imma s-sena l-oħra kont iddiżappuntat għax ma kien ġie l-ebda deputat jew uffiċjal. Ħlief dawk tal-coffee mornings, ma konniex.

Lil Ġorġ tal-ħanut ta’ ħdejna ma ridtx ngħidlu għax dak bħalissa jkun maħruq waħda nobis minħabba l-imniefaħ kaċċa. Għalhekk mort waħdi u għamilthom fil-knejjes tal-Belt.

Kollha mimlijin nies kienu, ibda mill-Katidral sa dik ta’ San Duminku. F’qalbi għedt li kieku l-Kap Adrian Delia isejħilna biex niddefendu t-twemmin tagħna, u biex ma nħallux lil Joseph Muscat inessina li aħna Nsara, dawn kollha jwieġbu għas-sejħa tiegħu.

Il-Ġimgħa, 19 ta’ April Lanqas ilħaqt qomt li ma ċempillix Ġorġ tal-ħanut ta’ ħdejna biex jistaqsini jekk immorrux flimkien naraw il-purċissjonijiet tal-Ġimgħa l-Kbira. Morna l-Kottonera, għax dak hekk iħobb imur. L-ewwel rajna tal-Isla ħierġa, imbagħad morna x-Xgħira ta’ Bormla, ovvjament biex naraw ta’ Bormla, imbagħad spiċċajna l-Birgu narawha dieħla. Wara morna nieklu ikla frott talbaħar f ’wieħed mir-restorants tal-Waterfront. Ma kienx faċli nsibu mejda imma fl-aħħar sibna. Ġorġ ma naqasx li jiġbidli saqajja. Qalli dawn mhux fost dawk in-negozju li tagħkom jgħid li sejrin lura.

Is-Sibt, 20 ta’ April Bdejt naħsibha mmurx sad-Dar Ċentrali għax ħsibt li mhu se jkun hemm ħadd peress li llum Sibt il-Għid. Imma kont żbaljat għax kulħadd hemm kien. Kulħadd jaħdem fuq l-aħħar tħejjijiet tal-kampanja elettorali li qaluli li se tibda nhar it-Tnejn, anke jekk il-Kap Adrian

Delia ilu għaddej biż-żjarat ’l hemm u ’l hawn ma nafx kemm. Sieħbi qalli li dak li kien qal Clyde Puli, li mħejjijin aktar minn qatt qabel, huwa kollu minnu.

U ladarba mħejjijin aktar minnn qatt qabel, rebħa kbira se jkollna, man, mhux hekk! U mela billi jgħidu tal-Malta Today u tat-Times.

Il-Ħadd, 21 ta’ April

il-kelliem tal-Oppożizzjoni għall-edukazzjoni u qalli “mur afdah ministru tal-edukazzjoni meta lanqas bil-Malti ma jaf jikteb”.

IL-ĠURNALIŻMU U L-KUNSILLI LOKALI

It-Tlieta, 23 ta’ April Dan x’taħwid hu, man!

Il-Kap Adrian Delia u l-gazzetta tagħna ilhom ma nafx kemm-il ġimgħa jgħidu li s-sena l-oħra, kontra dak imwiegħed u ppjanat, il-Gvern kellu defiċit ta’ €17-il miljun. Imma llum, jekk smajt sewwa meta kont qiegħed insegwi l-aħbarijiet, irriżulta li l-Gvern kellu surplus ta’ aktar minn €250 miljun. U jekk fhimt sew, il-Gvern kellu surplus anke mingħajr l-iskema li aħna, tat-Times u tal-Malta Independent u oħrajn, insejħula l-iskema tal-bejgħ tal-passaporti. Ngħid jien dan is-surplus minn fejn ġie? Ma naħsibx li Adrian Delia ma jafx x’inhu jgħid.

Insomma ma nħabbel rasi xejn għax jien ma nifhimx f ’dawn l-affarijiet. L-importanti li dan is-surplus ma jispiċċax fi bwiet innies, u allura ma jaffettwalniex l-appoġġ kbir li qegħdin ingawdu bħalissa.

Il-festa tal-Irxoxt ma taħrablix, anke jekk xi ftit jew wisq it-tradizzjonijiet ta’ żmieni qegħdin jintilfu. Meta kont tifel jien, tgħidx kemm kont tara tfal bil-figolli biex iberikhomlna l-Irxoxt, imma llum donnu li dan issinifikat qiegħed jintilef u m’għadux l-attrazzjoni ewlenija ta’ din il-festa. Ovvjament qabel mort għall-festa tal-Irxoxt smajt x’kellu xi jgħidilna l-Kap Adrian Delia li kkonferma dak li qaluli lbieraħ l-istamperija li l-kampanja elettorali se tibda minn għada. U x-xorti riedet li fettilli mmur Ħal Qormi għall-Irxoxt għax hemmhekk isiru żewġ purċissjonijiet. U mnalla mort hemm, għax sibt sorpriża tistennieni. Kien hemm ukoll il-Kap Adri- L-Erbgħa, 24 ta’ April an Delia, u tgħidx kemm laqgħuh in-nies!

Ma nistax ngħid li kien xi temp mill-isbaħ, imma xorta waħda erħejtilha It-Tnejn, 22 ta’ April l-ewwel lejn iż-Żejtun Ma tantx bdejnieha tajj- għall-purċissjoni ta’ San eb il-kampanja elettora- Girgor, imbagħad, bħalli, man! Sa kellna nbidlu ma nagħmel kull sena għal numru ta’ billboards għax Marsaxlokk. Għalija dan Clyde Puli ma jafx kif tin- huwa appuntament ankiteb il-kelma “togħla”. nwali għax l-hena tiegħi Ngħid id-dritt ma kontx nara dawk in-nies kollha qiegħed nistennieha froġa jieklu, jixorbu, jilagħbu bħal din għax l-istess Clyde t-tombla u jisimgħu l-għaPuli ilu ġimgħa u xhur jgħi- na. Hija festa tradizzjonali dilna li l-partit tagħna qatt li m’għandniex inħalluha ma kien ippreparat aħjar tintilef. U din is-sena ħadt għall-elezzjoni milli huwa pjaċir doppju għax bla ppreparat għall-elezzjoni- ma kont qiegħed nistenjiet tal-25 ta’ Mejju. Biex na ltqajt mal-Kap tagħna tgħaxxaqha ltqajt fit-triq Adrian Delia li minkejja li ma’ Ġorġ tal-ħanut ta’ jinsab imħabbat ħafna, sab ħdejna li bit-tbissima fuq ħin biex jiġi sa Marsaxlokk wiċċu ġibidli l-attenzjoni u joqgħod jitkellem manli Clyde Puli huwa wkoll nies.

Mario Fava President Sezzjoni Kunsilliera PL

Ħafna, meta jitkellmu fuq Kunsilli Lokali, jagħmlu stqarrijiet b’mod ġenerali, liema kummenti jkunu ferm ’il bogħod mill-verità. Dan isir għaliex fil-parti l-kbira tagħhom, ma jkunux infurmati biżżejjed jew ma jkollhomx għarfien meħtieġ fuq il-materja.

Dan jiġri l-iktar fil-midja lokali fejn meta tagħmel dak imsejjaħ vox pop toqgħod fuq dak li jgħidu n-nies biss bla ma tisma’ n-naħa l-oħra tal-munita sabiex imbagħad tkun tista’ tippubblika wkoll il-verżjoni ta’ dawk li jaħdmu f ’dan is-settur.

Diversi drabi oħra wkoll, ma ssirx distinzjoni bejn lokalità u oħra u kulħadd jintefa’ fl-istess barmil. Kemm-il darba smajna li t-toroq huma maħmuġa, li l-borża ma nġabritx, li l-kennies ma marx u kummenti oħra simili. Dan kollu jiġi rrappurtat imma rari jkun hemm referenza jew wieħed jistaqsi; Min iddisponda mill-iskart tiegħu fittriq? Min ħareġ il-borża l-ħażina fil-ġurnata l-ħażina? Min rema barra, hekk kif kien għadu kemm telaq il-kennies?

Iktar iva milli le, it-tweġiba tkun li l-istess nies li l-iktar li jilmentaw, ikunu jew l-iktar nies li jħammġu jew inkella l-iktar nies li joqogħdu siekta meta jaraw lil xi ħadd iħammeġ.

Dan kollu jwassal sabiex tinbena perċezzjoni li donnhom il-Kunsilli Lokali mhuma jagħmlu xejn. Li donnu s-Sindku u l-Kunsilliera qajla jimpurtahom mil-lokal tagħhom.

Il-verità hija ferm ’il bogħod minn dan. Il-Kunsilli Lokali qed iħabbtu wiċċhom ma’ diversi problemi, li l-parti l-kbira tagħhom ġejja millfatt li ħafna għadhom ma fehmux li l-lokal huwa tagħhom u mhuwa tal-ebda Kunsillier. Għadhom ma fehmux x’inhu sens ċiviku u għalihom l-aqwa li mill-bieb ’il ġewwa huwa tajjeb u nadif.

L-aspettattiva li l-politiċi bnew fiċ-ċittadin rigward il-Kunsilli Lokali, ukoll ma tgħinx. Assistejna għal snin sħaħ nisimgħu li l-Kunsilli saru One Stop Shop imma dan ma kien

veru xejn. Spiċċajna biex iċ-ċittadin kien mingħalih li se jmur fil-Kunsill Lokali u jinqeda minn kollox, meta l-istess liġi tal-Kunsilli Lokali, ukoll ma tippermettix dan.

Għaldaqstant, huwa tajjeb u xieraq li qabel ġurnalist jippubblika kummenti jew sondaġġi dwar xogħol il-Kunsilli Lokali, jikkjarifka l-fatti mal-Kunsill konċernat jew ma’ min jista’ jagħti stampa ċara u bbilanċjata fuq il-materja li tkun qed tiġi diskussa.

Kif jistgħu jkunu kredibbli?

Il-Partit Nazzjonalista, ftit tal-jiem ilu, ħadha kontra l-Gvern għaliex dan tal-aħħar ma riedx li jżomm il-Kumitati Amministrattivi. IlGvern ried, għal diversi raġunijiet, joħloq sistema differenti kif dawn il-hamlets ikunu jistgħu jaħdmu b’mod aktar effettiv.

Il-Partit Nazzjonalista kkritika lil Gvern Laburista li dan irid ixolji dawn il-Kumitati u li ma jridx iħalli l-għażla f ’idejn ir-residenti li joqogħdu f ’dawn iż-żoni, sabiex jagħżlu r-rappreżentanti tagħhom. Argumentaw li mhux minnu li ż-żewġ partiti kien ikollhom diffikultà sabiex isibu kandidati biżżejjed sabiex jikkontestaw dawn is-16-il lokalità. Ġimgħa biss wara, l-istess partit, b’ingann u b’ipokrezija, ippreżenta inqas kandidati f ’iktar minn 20 lokalità sabiex possibilment ma jsirux elezzjonijiet fihom. Skont il-Partit Nazzjonaista, ma kellux problemi biex isib imqar tliet kandidati għal 15-il hamlet. Minkejja dan, naqas jew ma kienx kapaċi jsib dan l-istess numru ta’ kandidati biex tal-inqas ikollu l-istess numru ta’ kandidati li kellu fl-2015 għall-Kunsilli Lokali.

Evidentament, il-Partit Nazzjonalista jilgħab bid-demokrażija skont kif jaqbel lilu. Dan l-istess ingann, il-Partit Nazzjonalista wrieh tliet snin ilu meta l-Gvern ried li l-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali jibdew isiru kull ħames snin, mal-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew. Dan kien ifisser li l-elezzjoniiet li kellhom isiru fl-2017 kellhom jiġu posposti. Hemm ukoll, il-Partit Nazzjonalista kien għamel kruċjata u mar fl-Ewropa jgħid li Malta m’hawnx demokrazija.

Illum, b’dan il-manuvrar li sar b’mod sottili mill-Partit Nazzjonalista, komplejna nikkonfermaw l-ipokrezija ta’ dan il-Partit, li għalih, id-demokrazija u d-drittijiet tal-poplu, iġebbdu b’kull mod possibbli sakemm dawn ikunu ta’ gwadann għal ftit nies li jmexxu lill-istess partit.

17

28.04.2019

kullhadd.com

RIEDU JĊAĦĦDU L-VOT Editorjal

Din hija l-preparazzjoni kollha li kellu l-Partit Nazzjonalista.

Kien ippreparat biss biex ikompli jimmina d-demokrazija f’pajjiżna

Minn partit li ilu li ddikjara li jinsab lest u għandu kollox f ’postu bi preparazzjoni għall-elezzjonijiet li ġejjin, l-ewwel ġimgħa tal-kampanja ma tantx poġġietu f ’dawl sabiħ. Anzi, f ’dawn l-aħħar sitt ijiem rajna partit mifxul, partit b’nuqqas ta’ pjan, imma agħar minn hekk, partit li minkejja li jippoppa sidru bħala ċ-ċampjin tad-demokrazija, jagħmel minn kollox biex jimminaha.

U mhux qed ngħidu biss għallmod kif ikasbru l-ogħla istituzzjonijiet tal-pajjiż, li jużawhom bħal dik il-logħba ta’ tfulitna – li tnaqqar petala ta’ fjura wara l-oħra u tlissen “tħobbni, ma tħobbnix” “nemmen fl-istituzzjonijiet, ma nemminx fl-istituzzjonijiet” – skont jekk deċiżjoni tkunx favurihom jew le, imma qed ngħidu wkoll għal kif il-Partit Nazzjonalista pprova joħnoq dritt demokratiku. Dak li l-poplu jkollu quddiemu l-għażla ħielsa li jiddeċiedi fl-elezzjonijiet li ġejjin.

Minkejja l-għajat tiegħu li jemmen bis-sħiħ fil-Kunsilli Lokali, il-Partit Nazzjonalista ried iwaqqaf elezzjoni fi 23 lokalità. Li

kien għalih il-votanti fi 23 lokalità ma ħarġux jivvutaw fl-elezzjonijiet lokali. Li kien għall-Partit Nazzjonalista, in-nies f ’dawn il-lokalitajiet ma eżerċitawx il-jedd sagrosant li jiddeċiedu huma min imexxi l-lokalitajiet tagħhom.

Din hija l-preparazzjoni kollha li kellu l-Partit Nazzjonalista. Kien ippreparat biss biex ikompli jimmina d-demokrazija f ’pajjiżna.

Daqshekk biss.

Hija verament tal-mistħija kif partit li jiftaħar li jemmen fil-Kunsilli Lokali jasal sal-punt li ried iwaqqaf l-elezzjonijiet għalihom. Hija verament tattika tal-mistħija li tipprova tostor linnies milli jiddeċiedu.

Imma ma neħduhiex bi kbira lanqas. Dan huwa l-mod kif jaħdem u dejjem ħadem dan il-partit. Għandu storja antika ta’ tattiċi bħal dawn.

Li l-Partit Nazzjonalista ma jemminx fid-demokrazija hija fid-dieher u b’mod ċar. Ilu għal dawn l-aħħar sitt snin jeħodha kontra l-poplu għax ma qabilx mad-deċiżjoni demokratika tal-maġġoranza li eleġġiet lill-Par-

tit Laburista fil-gvern.

Ma aċċettax li wara 25 sena l-poplu ried bidla. Ma baxxiex rasu għal din id-deċiżjoni. Imma beda kampanja sħiħa jkasbar lil Malta barra minn xtutna, permezz tal-Membri Parlamentari Ewropej eletti f ’ismu. Issa qed ikompli bil-logħba pwerili tiegħu lokalment.

Huwa għalhekk li kliem Adrian Delia li l-Partit Nazzjonalista jrid jaħdem favur pajjiżna permezz tal-kandidati tiegħu, kemm dawk għall-Kunsilli Lokali kif ukoll dawk għall-Parlament Ewropew, jistonaw bil-kbir. Kif tista’ temmen lil Delia meta jgħid li l-kandidati li ħerġin f ’isem il-Partit Nazzjonalista huma l-ideali għax se jkunu hemm biex jagħmlu minn kollox għall-ġid ta’ pajjiżna.

Kif tista’ temmen kliem Delia li l-kandidati f ’isem il-Partit Nazzjonalista għall-Parlament Ewropew se jkomplu jaħdmu biex iġibu l-investiment f ’Malta, meta l-unika investiment tagħhom kien fil-ħdura lejn pajjiżna sempliċement għaliex demokratikament il-poplu Malti

tella’ lill-Partit Laburista filgvern?

Huwa partit li minn dejjem qarraq bil-poplu. Huwa partit li d-demokrazija jużaha skont kif jaqbillu. Huwa partit li jinsa x’kien l-għemil tiegħu minn siegħa għall-oħra.

Huwa l-Gvern Laburista li verament jemmen fil-Kunsilli u l-governanza lokali. Kien dan ilGvern li xpruna riforma sħiħa fil-Kunsilli Lokali; li żied l-allokazzjoni lill-Kunsilli Lokali biex iwettqu dejjem aktar proġetti ta’ fejda. Dawn huma provi tanġibbli. Kontra d-diskors fl-arja li huwa l-Partit Nazzjonalista li jemmen u sostna l-Kunsilli Lokali.

Ir-risposta tal-poplu Malti li xeba’ minn politika b’tattika tallogħob tat-tfal se tkun li joħroġ b’saħħa biex jagħti l-vot tiegħu.

Se joħroġ b’saħħa biex jeżerċita d-dritt demokratiku li jkun hu li jagħżel ir-rappreżentanti tiegħu fil-lokalitajiet rispettivi. Se jkun hu wkoll li jagħżel lil min irid jirrappreżentah fil-Parlament Ewropew biex iħares l-interessi ta’ pajjiżna.

18

28.04.2019

kullhadd.com

NISSUDAW FIS-SETTUR TAL-ĠUSTIZZJA

Owen Bonnici Ministru

Il-Partit Nazzjonalista huwa magħruf li jippoppa żaqqu u jiftaħar li jemmen bis-sħiħ fid-demokrazija. Din il-ġimgħa rajna kif dan mhuwiex minnu u wkoll ikkonfermajna li altru milli jemmen fid-demokrazija, il-Partit Nazzjonalista jipprova jimminaha.

F’konferenza tal-aħbarijiet din il-ġimgħa, flimkien mas-Segretarju Parlamentari Silvio Parnis u s-Segretarja tal-Eżekuttiv Nazzjonali tal-Partit Laburista Lydia Abela, tkellimna proprju dwar dan.

Għal dawn l-elezzjonijiet li ġejjin l-Oppożizzjoni għal skop-

ijiet purament partiġjani qed tilgħab bid-demokrazija, qed tuża tattiċi biex ma tħallix lill-poplu Malti u Għawdxi jiddeċiedi fl-elezzjonijiet li ġejjin. Dan għaliex il-Partit Nazzjonalista ried iwaqqaf elezzjoni fi 23 lokalità u li kien għalih il-votanti fi 23 lokalità ma joħorġux jivvutaw.

Dan kollu jfisser, li minkejja li jiftaħar li huwa ċ-ċampjin tad-demokrazija, li kien għall-Partit Nazzjonalista innies f ’dawn il-lokalitajiet ma setgħux jeżerċitaw il-jedd sagrosant li jiddeċiedu huma min imexxi l-lokalitajiet tagħhom.

Juri wkoll l-ipokrisija ta’ dan il-Partit.

Min-naħa l-oħra, dan il-Gvern daħħal diversi miżuri u implimenta liġijiet li wasslu għal tibdil sħiħ fil-qasam tad-demokrazija, il-ġustizzja u s-saltna taddritt. Dan huwa magħruf minn kulħadd, anki minn dawk stess li għal raġunijiet partiġjani, ikomplu jinnegaw is-sewwa magħruf.

Imma l-poplu jaf x’qed isir minn dan il-Gvern. Rapport maħruġ dil-ġimgħa jgħid ċar li l-pubbliku u l-kumpaniji Maltin

jemmnu bis-sħiħ li l-indipendenza tal-ġudikatura ssaħħet.

Għalfejn qed ngħid dan? Din il-ġimgħa ħabbart kif il-Gvern laqa’ r-rapport tal-Kummissjoni Ewropea dwar l-effiċjenza tal-qasam tal-ġustizzja fil-pajjizi kollha tal-Unjoni Ewropea magħruf bħala l-Justice Scoreboard.

Huwa pożittiv immens li l-pubbliku Malti saħħaħ konsiderevolment l-fehma tiegħu li l-ġudikatura hija tassew indipendenti din is-sena meta mqabbel mas-snin ta’ qabel.

Tajjeb jingħad li anki l-kumpaniji f ’Malta din is-sena saħħew il-fehma tagħhom li l-ġudikatura hija indipendenti, wara li ġie rreġistrat tnaqqis fis-sena ta’ qabel.

Il-Justice Scoreboard ta’ din is-sena jħares ukoll lejn l-effiċjenza tas-sistema tal-ġustizzja rreġistrata matul is-sena 2017.

Baqa’ sfidi li jridu jingħelbu, imma jirriżulta li għal darb’oħra l-ħidma biex tiżdied l-effiċjenza fil-Qrati tagħna kompliet tagħti l-frott u pajjiżna qiegħed fit-triq it-tajba anke f ’dan is-settur. Filfatt, il-Qrati tagħna komplew

inaqqsu ż-żmien meħtieg biex jinqatgħu kawżi ċivili, kummerċjali, amministrattivi u oħrajn fejn jispikka t-titjib b’saħħtu ħafna rreġistrat bejn l-2010 u l-2017.

Issa l-isfida hija li dan it-titjib ikun rifless ukoll fil-Qrati tal-Appell Ċivili u kien għalhekk li l-Gvern waqqaf sede oħra tal-Qorti tal-Appell (Sede Superjuri) iktar kmieni f ’din il-leġiżlatura biex jiżdied l-ammont ta’ kawżi deċiżi f ’dan ir-rigward.

F’dan ir-rapport huwa pożittiv ukoll li n-numru ta’ kawżi pendenti baqa’ stabbli fil-livelli tajbin tas-sentejn ta’ qabel, tant li pajjiżna għandu t-tmien l-inqas ammont ta’ kawżi pendenti filkamp ċivili, kummerċjali u amministrattiv fost it-28 Stat tal-Unjoni Ewropea. Dan fl-istess waqt li pajjiżna għandu r-raba’ l-inqas numru ta’ ġudikanti, ras għal ras, fi ħdan l-Unjoni Ewropea. Ħadt gost li f ’dan ir-rapport pajjiżna rreġistra riżultati tajbin ukoll fil-parteċipazzjoni tal-ġudikanti fit-taħrig (ir-raba’ post), fl-ammont ta’ avukati ras imb ras (il-ħames post) u f ’oqsma varji tal-informatika.

Il-Gvern huwa kommess li jkompli jtejjeb il-qasam tal-ġustizzja li hija pilastru ewlieni tad-demokrazija ta’ pajjizna.

Rapport li jagħmel unur lil dan il-Gvern u lil pajjiżna.

Huwa dan il-Gvern li verament jemmen fid-demokrazija. Huwa dan il-Gvern li verament jemmen fis-saltna tad-dritt. Huwa dan ilGvern li verament qed jimpenja ruħu biex dejjem isaħħaħ dawn is-setturi.

Il-Ministeru li ninsab responsabbli għalih qed jagħmel minn kollox, minkejja dak li jingħad minn dawk li messhom jafu mod ieħor, biex idaħħal miżura wara l-oħra, jimplimenta liġi wara l-oħra biex dak li kien imwiegħed, verament iwettqu.

Huwa għalhekk – ukoll b’dispjaċir, għax pajjiżna ħaqqu Oppożizzjoni denja – li meta nisimgħu u naraw x’jingħad millkamp tal-Oppożizzjoni, inkomplu nqawwu qalbna biex nibqgħu għaddejjin bil-ħidma tagħna ħalli ntejbu kull settur li huwa importanti għas-soċjetà Maltija, mhux l-anqas għal dawk tal-ġustizzja, id-demokrazija u s-saltna taddritt.

IR-RESIDENT L-EWWEL GĦALL-KUNSILL LOKALI

Marion Parnis

Bħala kandidata ġdida ħassejt li din l-esperjenza kienet waħda tassew pożittiva, li kompliet imlietni b’aktar kuraġġ u ħeġġa biex nikkontesta l-ewwel elezzjoni tiegħi. Dan għaliex waqt it-taħriġ ħareġ bl-aktar mod evidenti l-iskop aħħari tal-Kunsilli Lokali, l-istess skop li qiegħed iħeġġiġni li nikkontesta l-elezzjoni f ’Mejju li ġej.

Minn meta ġew introdotti l-Kunsilli Lokali, ħafna bliet u rħula li kellhom ix-xorti li jkollhom Kunsilli Lokali mill-aqwa bdew jieħdu spinta ’l quddiem u bil-mod il-mod bdew jagħmlu progress. Mal-medda taż-żmien il-Kunsilli Lokali f ’pajjiżna bdew iżidu fir-responsabbiltajiet tagħhom u l-pont bejn il-Gvern Lokali u l-Gvern Ċentrali beda jinbena, jikber u jissaħħaħ. B’servizzi aktar immedjati u ferm iktar effiċjenti għar-residenti tagħhom, il-Kunsilli Lokali għamlu progress konsiderevoli, progress li qiegħed itejjeb il-kwalità tal-ħajja tar-residenti tal-ibliet u tal-irħula madwar Malta u Għawdex.

Ftit tal-ġimgħat ilu l-Partit Laburista organizza żewġ seminars ta’ taħriġ għall-kandidati kollha li f ’ismu se jkunu qed jikkontestaw l-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali f ’Mejju li ġej.

Matul dawn is-seminars aħna l-kandidati kellna l-opportunità li nitħarrġu dwar il-ħidma u d-dedikazzjoni meħtieġa fil-qasam kif ukoll dwar il-liġijiet li jikkonċernaw il-Kunsilli Lokali. Din kienet okkażjoni speċjali biex bħala kandidati u membri prospettivi fil-Kunsilli nistaqsu mistoqsijiet u nagħtu s-suġġerimenti tagħna dwar l-operat u s-servizzi offruti mill-Kunsilli L-elementi u l-fatturi li Lokali f ’pajjiżna. jiddistingwu l-effiċjenza

tal-Kunsilli Lokali Bħala kandidata għall-Kunsill Lokali ta’ raħal twelidi qed ikolli esperjenza verament pożittiva mar-residenti tal-Qrendi. Inħossni kburija li l-maġġoranza tar-residenti tar-raħal tiegħi jieħdu l-andament tal-elezzjoni tal-Kunsill Lokali b’serjetà. Ħafna residenti jħossu sens ta’ dover f ’dan il-qasam għaliex il-lokalità u l-komunità jagħtuhom sens ta’ appartenenza sħiħa u għaliex għandhom verament għal qalbhom il-ġid tar-raħal tagħna.

Mill-kuntatt li qed ikolli mal-istess residenti kif ukoll mill-esperjenzi personali tiegħi bħala residenta, nifhem li l-aktar fatturi importanti biex Kunsill Lokali jiddistingwi ruħu huma r-relazzjonijiet umani, fosthom il-komunikazzjoni, il-kollaborazzjoni u l-mod ta’ kif l-istess Kunsill jirrelata mar-residenti tiegħu.

Flimkien mar-rispett reċiproku dawn huma prinċipji fundamentali f ’kull forma ta’ relazzjoni.

Huma dawk li jagħmlu distinzjoni bejn gruppi u komunitajiet li jiffunzjonaw b’suċċess u dawk li ma jaħdmux u jfallu.

Lil hinn mill-aspett finanzjarju, nemmen li biex Kunsill Lokali

jkun ta’ suċċess bl-aqwa servizz irid qabel xejn ikun magħmul minn tim magħqud u li verament irid jaħdem għall-ġid tarraħal jew tal-belt tiegħu. Bħala tim professjonali jrid ikollu għan komuni, dak li jaqdi lir-residenti tal-lokalità tiegħu kollha, mingħajr l-ebda distinzjoni.

Hawnhekk nemmen li jrid ikun hemm komunikazzjoni u kollaborazzjoni sħiħa bejn il-membri tal-Kunsill kollha. Dan ma jfissirx li bilfors iridu jaqblu f ’kollox. Madanakollu, iridu finalment jaslu għall-kompromess bi djalogu matur u b’rispett lejn xulxin, dejjem b’għan komuni fi ħsiebhom, il-ġid tar-residenti.

Waqt is-seminars il-kelliema u r-rappreżentanti kollha tal-Partit Laburista saħqu dwar dik li hija l-politika tal-Gvern Laburista, politika ta’ għaqda u li tagħti l-ewwel prijorità lin-nies.

Hawnhekk ħarġet l-importanza assoluta li l-membri kollha ta’ kull Kunsill Lokali jaħdmu id f ’id u li dawn għandhom dejjem ikunu lesti li jisimgħu u jifhmu lir-residenti, anke fl-iċken kwistjonijiet.

Din hija l-politika li nemmen fiha, għaliex ninsab konvinta li bħala rappreżentanti, magħżulin

mir-residenti għar-residenti, il-membri tal-Kunsill kollha huma fid-dmir li jisimgħu l-bżonnijiet, it-tħassib, il-mistoqsijiet, l-ilmenti u s-suġġerimenti tagħhom u li jżommu kuntatt kontinwu u għaqda mal-istess residenti.

Kunsill Lokali ta’ suċċess jemmen li għandu jaħdem bis-sħiħ għall-ġid tar-residenti tiegħu kollha. Dan jirrikjedi kuntatt, komunikazzjoni, kollaborazzjoni, fiduċja, għaqda u impenn reċiproku. Ir-resident għandu dejjem ikun fiċ-ċentru ta’ kull pjan u ta’ kull ħidma u stmat bħala parti integrali mill-komunità li minnha jagħmel parti.

Għaldaqstant, il-ħidma ta’ Kunsill Lokali magħqud flimkien mal-interess u l-parteċipazzjoni ta’ kull resident huma kruċjali biex lokalità tkun tista’ verament toffri ambjent san, sigur u inklussiv. B’hekk il-membri tal-Kunsill Lokali jkunu jistgħu verament ikollhom is-sodisfazzjon li qed jirnexxu fil-ħidma tagħhom.

U biex dan iseħħ, ir-resident għandu dejjem jiġi l-ewwel.

Dan, wara kollox, huwa l-iskop aħħari u maġġuri tal-idea tal-Kunsilli Lokali.

19

28.04.2019

kullhadd.com

TWETTIQ TA’ AKTAR INIZJATTIVI

Clint Camilleri Segretarju Parlamentari

Fil-Parlament ftit tal-ġranet ilu, iddiskutejna liġi oħra importanti, din id-darba relatata mat-trattament xieraq tal-annimali. Aspett importanti, li dan il-Gvern qiegħed jieħu bis-serjetà għaliex nagħrfu l-bżonn illi fid-dinja avvanzata tal-lum, kwalunkwe azzjoni li tasal biex taħqar jew ma tittrattax annimal b’mod xieraq jistħoqqilha kull kundanna bla riżervi.

Permezz tad-Direttorat għall-Ħarsien Xieraq tal-Annimali matul is-snin wettaqna diversi miżuri u inizjattivi li verament taw spinta biex dan is-settur jimxi l-quddiem. Nafu li l-Gvern mhux l-uniku msieħeb f ’dan il-qasam u għaldaqstant rajna u qed inkomplu naħdmu biex permezz ta’ skemi u inizjattivi differenti ngħinu s-santwarji tal-annimali u għaqdiet volontarji oħra sabiex ikollhom ir-riżorsi neċessarji.

Huwa tajjeb ukoll illi nirikonoxxu ix-xogħol siewi li jsir mid-direttorat tal-Animal Welfare. Tajjeb is-soċjetà civili tifhem u tapprezza l-ħidma kbira li ssir ħafna drabi minn wara l-kwinti. Mill-2016 lil hawn irċivejna mas-16,000 telefonata u rikjesti għall-informazzjoni jew għajnuna.

Wettaqna ’l fuq minn 3,000 spezzjoni f ’postijiet differenti fejn l-għan ewlieni jkun dak li nedukaw. Mill-annimali kollha li nġabru, ingħataw għall-adozzjoni mal-1,800 annimal fejn tul l-2018 rajna żieda konsiderevoli fl-annimali miġbura u mgħoddija għall-adozzjoni u dan anka wara li s-sena l-oħra daħħalna l-liġi magħrufa taċ-chained dogs.

Din kienet liġi oħra importanti li daħħalna fejn għarafna li kellna realtà kerha fejn klieb kienu jitħallew għal sigħat sħaħ marbuin b’ċinga għal numru ta’ raġunijiet, partikolarment bħala mezz ewlieni ta’ żamma. U dan għad-detriment tal-istess klieb li jitħallew esposti għall-elementi u eventwalment neqsin mill-bżonnijiet neċessarji.

Ma’ dan ipprovdejna wkoll regolamenti fejn juru l-ispazju neċessarju biex wieħed iżomm il-klieb.

Ma kinitx decizjoni faċli li ħadna, għaliex konna nafu li tista’ tkun sikkina li taqta’ minn żewġ naħat.

Fil-Parlament iddiskutejna emendi fil-liġi fejn b’mod dirett qegħdin nindirizzaw erba’ prin-

cipji importanti. L-ewwel principju huwa dak li nżidu l-multi għal dawk li jinstabu li jkunu qegħdin jaħqru xi annimal. Fl-2011 il-multa minima kienet dik ta’ €500 fejn issa b’dawn l-emendi qegħdin naraw li tiżdied għall-€2,000.

Punt ieħor li qegħdin nindirizzaw huwa l-aspett ta’ pieni amministrattivi, jiġifieri dawk il-pieni li persuna tista’ tagħżel li tammetti u tħallas il-pagament b’mod immedjat.

Għalkemm il-provediment kien jeżisti fil-liġi eżistenti dan kien juri li l-minimu ta’ din il-multa amminsitrattiva kienet waħda li tlaħħaq it-€18,000. Multa li fiċ-ċirkustanzi ma kinitx tagħmel sens għaliex b’dak l-ammont wieħed dejjem jagħżel illi jmur il-Qorti u dan iwassal għal żmien itwal biex tinqata’ sentenza, kif ukoll b’detriment li qegħdin nużaw aktar riżorsi tad-Dipartiment biex joqogħdu jitilgħu l-Qorti. Għalhekk se nkunu qegħdin niddiskutu mal-Kunsill imwaqqaf f ’dan il-qasam biex tiġi determinata x’inhi l-aħjar triq ’il quddiem.

Iż-żewġ aspetti l-oħra jirrigwardaw il-bżonn li d-Direttorat ikollu l-poteri sabiex jiddetermina x’inhu l-aħjar li jsir mill-annimal meta jsir xi sekwestru kif ukoll li jitneħħew il-liabilities minn fuq l-uffiċjali tal-istess Direttorat biex dawn ikunu jistgħu jagħmlu x-xogħol b’mod aħjar mingħajr

ma nagħtu lok għall-abbużi.

Huwa ta’ pjacir għalija li minn żmien għall-ieħor inkun qiegħed ngħaddi fondi lis-santwarji tal-annimali għax naf kemm dawn ir-riżorsi huma bżonjużi. Fil-baġit għas-sena 2018 żidna l-allokazzjoni fuq l-Animal Welfare Fund minn €60,000 għal €80,000 fejn għal din is-sena erġajna allokajna €85,000 u għalhekk qegħdin insostnu miżura elettorali oħra.

Dawn huma għajnuniet li jingħataw lill-NGOs sabiex ikunu jistgħu jinvestu f ’infrastruttura u fi proġetti ta’ natura kapitali bl-iskop li jtejbu l-faċilitajiet tas-sit tagħhom.

Nedejna wkoll l-inizjattiva ta’ għajnuna finanzjarja għal servizzi veterinarji u kienet suċċess. Illum qegħdin nagħtu €40 għal kull kelb u qattus u €160 għal kull żiemel li jkollu bżonn dawn is-servizzi.

Għaldaqstant komplejna noffru s-servizz ta’ veterinarju lill-NGOs li joperaw fis-settur tat-trattament xieraq tal-annimali u s-santwarji tal-annimali. Irrid insemmi li mill2017 lil hawn tajna bħala għotjiet lis-santwarji tal-annimali, għaqdiet mhux governattivi li jaħdmu favur l-annimali, kif ukoll f ’kura tal-annimali fl-isptar f ’Ta’ Qali ’l fuq minn €800,000 u dan ma jinkludix €100,000 oħra li nagħtu lill-Fond dwar il-Konservazzjoni tal-Għasafar.

Proprju wkoll ftit tal-ġranet

ilu, flimkien mal-kollega l-Onor.

Silvio Parnis nedejna fond b’investiment ta’ €120,000 bil-għan li l-ħarsien tal-annimali jkun qiegħed jingħata b’mod aktar ħolistiku. Sa issa, l-Gvern dejjem ta għajnuna lis-santwarji u investa fir-riżorsi tad-Direttorat. Biss nemmen li hemm ħolqa oħra li ma tantx konna qegħdin nindirizzaw. Dik tal-annimali li jgħixu fil-komunitajiet tagħna. Tul issnin rajna kampanji ta’ neutering u l-ammonti ta’ annimali fil-komunitajiet tagħna naqsu.

Biss dan ma jsolvix il-problema kollha. Xorta għadna naraw annimali fl-irħula u fl-ibliet tagħna u, għaldaqstant, ħsibna biex flimkien mal-Kunsilli Lokali noħolqu fond sabiex ikunu jistgħu jsiru diversi miżuri u inizjattivi favur il-ħarsien xieraq tal-annimali.

Permezz ta’ dan il fond, se nkunu qegħdin naraw aktar proġetti fil-lokalitajiet tagħna. Il-proġetti u l-miżuri jistgħu jvarjaw minn dog parks, cat cafes, neutering campaigns kif ukoll programmi ta’ promozzjoni u edukattivi li jilħqu l-għan relatat mat-trattament xieraq tal-annimali.

Dan huwa qasam li dan il-Gvern qiegħed jagħtih l-importanza mistħoqqa. Inizjattivi bħal dawn ikomplu juru kif bħala poplu għandna nikollaboraw aktar flimkien biex noffru aktar aspetti pożittivi fil-komunitajiet tagħna.

20

28.04.2019

kullhadd.com

EPISKOPAT TURBULENTI GĦALL-MONSINJUR Kitba ta’ f ’dik li darba kienet il-provinċja EMAN BONNICI ta’ Dauphiné fi Franza, li kienet tgħodd fi ħdanha uffiċjali, maġL-ewwel Isqof Kattoliku istrati u ambaxxaturi, Jean-Bapfil-Kanada l-istorja tfakkru llum tiste de La Croix de Chevrières bħala pijunier, filantropu, mexx- de Saint-Vallier twieled fil-kastell ej u kostruttur, waqt li l-Knisja ta’ niesu fuq xatt ix-xmara Rhone tagħrfu mhux biss b’missier imma fi Grenoble fl-14 ta’ Novembru wkoll b’qaddis. François-Xavier 1653. Nannuh, Jean de La Croix, de Montmorency-Laval MEP., kien avukat imfittex u poeta li (1623 - 1708), kien infatti kkan- seħħlu jsir maġistrat fi ħdan il-Paronizzat minn Papa Franġisku fit-3 lament ta’ Grenoble. Mal-mewt ta’ April 2014 flimkien ma’ żewġ ta’ martu, ħaddan l-ordni sagri u kandidati oħra: José de Anchieta, kien eventwalment maħtur isqof Ġiżwita missjunarju fil-Brażil u tad-djoċesi lokali u aktar tard isMarie de l’Incarnation, fundatriċi suċċedut minn wieħed mill-istess tas-Sorijiet Ursolini fil-Kana- uliedu, Alphonse. da. Il-kanonizzazzjoni tagħhom Ta’ La Croix’s kienu sidien ta’ seħħet bil-mod mhux daqstant bosta artijiet. Il-kastell tagħhom komunament użat imsejjaħ equi- kien jappartjeni darba lil Diane de pollenti, ċiè bil-konfermazzjoni Poitiers, il-wenniesa l-aktar favorital-kult mingħajr it-twettiq ta’ ta tar-Re Neriku II ta’ Franza. Ftit proċess ordinarju ġudizzjarju kif li xejn nafu dwar it-tfulija tal-fuis-soltu jsir f ’tali każi. tur prelat, għajr li kien karittattiv Iżda jekk Laval kien miżmum sa minn ċkunitu u li studja taħt sew f ’ħajtu kif ukoll wara mew- il-Ġiżwiti f ’belt twelidu u aktar tu b’qaddis, is-suċċessur tiegħu, tard fis-seminarju ta’ Saint-Sulpice imsejken, ma gawdiex minn din f ’Pariġi fejn fl-età bikrija ta’ 19-il il-fama. Mhux għax kien raġel sena kiseb liċenzjat fit-teoloġija flħażin, anzi kien axxetiku for- 1672. Permezz tal-kuntatti li ħadu si aktar mill-istess predeċessur ħsieb iwettqu favur tiegħu niesu, tiegħu, imma n-nies ma fehm- ma damx ma sab ruħu fil-kwalitux u minkejja dak kollu li fittex ità ta’ almonier tar-Re Lwiġi XIV, iwettaq, l-episkopat tiegħu għalih minkejja li ma kienx għadu ġie ma kienx ħlief kalvarju kontinwu. ordnat saċerdot, liema pass wasal Imwieled fi ħdan familja mill-akfis-sena 1681. tar nobbli, il-prelat ma ntelaqx Iżda r-Re għall-frugħat tad-dinja, anzi xejn ma ħa fittex li l-karità tkun il-bażi pjaċir ta’ kollox f ’ħajtu. Madbl-alanakollu, ġarrab bosta u monisal-lum l-istorja għadha er axxtħares lejh b’lenti pjutetiku tost xettika. l-ġdid tiegħu.

Jean-Baptiste de La Saint-ValCroix de Chevrières lier infatti de Saint-Vallier mhux biss ma ħalliex M e m b r u ruħu jinġarr ta’ waħda mill-ħajja u mill-akl-lussur ja tar familji pjaċevoli prestiġjużi

tal-palazz irjali, fejn is-soltu kien kulħadd jiddandan gala inkluż il-qassisin, hekk li żamm dejjem bħala għata s-suttana sempliċi sewda tiegħu, imma bħala ħabib tal-Isqof ta’ Grenoble, il-Kardinal Étienne La Camus, magħruf għall-karattru rigoruż tiegħu, huwa wkoll ma damx ma wera awsterità sħiħa quddiem il-ħajja mondana u vizzjuża tar-Re. Mhux biss żammlu iebes fil-konfront tal-ħajja mqallba tiegħu, imma l-ħin liberu kien jgħaddih, flok fil-vizzji bħalma kienet kważi prassi fil-Qorti Rjali, fl-isptarijiet, ħabsijiet u parroċċi tal-kampanja. Fl-1683 infatti waqqaf minn butu sptar fil-villaġġ ċkejken ta’ Saint-Vallier. Bħalma qal tajjeb ’il quddiem il-Kanonku Joachim Fornel f ’diskors minsuġ f ’ġieħu fl-okkażjoni ta’ mewtu: “Jean-Baptiste (minflok ma nġarr), ippurifika lilu nnifsu fil-Qorti tarRe, qalb dawk il-pjaċiri kollha. O, xi proġidju dak!”

It-tieni isqof ta’ Québec Sal-1684, meta Dun Jean-Baptiste kien laħaq l-età ta’ 31 sena, kienet mistennija għalih nomina episkopali. Ġara li dik il-ħabta, Mons.

Laval kien qed jitlob li tiġi magħrufa r-riżenja tiegħu mill-episkopat ta’ Québec. Saċerdot ambizzjuż bl-ebda mod ma kien ifittex li jikseb din is-sede għalih. Eretta biss 10 snin qabel, li biex tasal għaliha ridt tliet xhur tbaħħir għall-pajjiż li kien għadu fil-bidu tal-iżvilupp tiegħu, id-djoċesi ta’ Québec kienet dik il-ħabta, fost l-aktar sedi miżeri u diffiċli tal-epoka.

Mhux biss kienet immensa, imma għalkemm Laval seħħlu jintroduċi u jwaqqaf bosta istituzzjonijiet, in-nuqqasijiet kienu għadhom ħafna. F’kelma oħra saċerdot b’natura u b’ħeġġa tassew appostolika biss kien lest jidħol għat-tali sede. Meta sar jaf li kien meqjus b’kandidat b’saħħtu għal din il-pożizzjoni, minkejja l-oġġezzjonijiet imressqa mill-familjari tiegħu, Saint-Vallier fittex li jaċċetta t-tali inkarigu f ’każ li s-sede tiġi offruta lilu. U meta Mons. Laval, f ’Jannar tal-1685, niżel Franza u offra r-riżenja tiegħu lir-Re, dan sab ix-xoqqa f ’moxta biex jeħles mill-almonier axxetiku tiegħu u għaldaqstant innominah suċċessur tiegħu. Madanakollu, minħabba xi diżgwid li kien hemm dik il-ħabta bejn ir-Re u l-Papa Innoċenz XI, il-konsagrazzjoni episkopali tiegħu kellha

sseħħ aktar ’il quddiem. Hekk iż-żagħżugħ Saint-Vallier irħielha lejn il-Kanada fil-kwalità ta’ vigarju ġenerali, waqt li Laval issokta jżomm il-pożizzjoni tiegħu ta’ isqof.

Iż-żelu tal-vigarju ġenerali l-ġdida għaġġeb lill-membri tal-kleru preżenti fil-Kanada. Mhux biss iffamiljarizza ruħu sewwa malbelt ta’ Québec, imma ssokta jżur il-madwar kollu sa Montréal, jipprietka u jevanġelizza minn kull fejn għaddha. Il-vjaġġi tiegħu kienu miżgħuda perikli u sagrifiċċji, imma minkejja li kien jiekol ftit u bilkemm kien jorqod, il-ħeġġa u l-ispirtu tiegħu baqgħu bla mittiefsa. L-ammirazzjoni tal-kleru għall-ħidmiet fil-veru sens tal-kelma appostoliċi tiegħu ma damitx ma nbidlet f ’biża’ għall-mod li bih kien jistenna li jwettqu ħidmiethom. Dinamiku, intraprendenti, b’saħħtu, dominanti, li ma kien joqgħod għall-parir ta’ ħadd u fuq kollox kien ifittex li l-kleru jżomm ruħu attiv daqsu, mhux biss nefaq flusu biex jassisti kull fejn ħass li kien hemm bżonn, imma wkoll dawk tal-oħrajn, fosthom tas-seminarju, li ma damx ma mlieh b’għaxart elf livres dejn. U dan kollu li għedna seħħ kollu f ’tul ta’ 18-il xahar.

Inkwetati quddiem it-tali realtà, is-superjuri tas-seminarju bagħtu jgħarrfu b’dan kollu lil Mons.

Laval, li sadanittant kien baqa’ Pariġi, fejn għarrfuh li għalkemm Saint-Vallier kien mimli sew biż-żelu kif ukoll bit-talenti, kienu xettiċi ħafna dwar il-kapaċità tiegħu fit-tmexxija tad-djoċesi.

Laval żamm magħhom u bagħat javża lil Saint-Vallier biex iwarrab. Offiż, iż-żagħżugħ erħielha lejn Franza, fejn iddefenda ruħu quddiem ir-Re, li żamm miegħu b’saħħa, mhux biss għax fih ma sab l-ebda għelt, imma wkoll għax ċertament beża’ li jerġa’ jsibu ma’ saqajh fil-Qorti tiegħu! Mhux biss, imma saħansitra waqqaf lil Mons.

Laval milli jerġa’ lura lejn Québec, fejn xtaq itemm l-aħħar żmien tiegħu.

Ikkonsagrat isqof fil-knisja ta’ Saint-Sulpice f ’Pariġi nhar il-25 ta’ Jannar 1688 wara li waslu l-bolol meħtieġa minn Ruma, Mons.

Saint-Vallier kien pront talab lir-Re jħalli lil Mons. Laval imur lejn il-Kanada. Ir-Re laqa’ t-talba tiegħu u Laval għadda l-aħħar snin tiegħu kif xtaq fil-belt li tant ħabb, fejn eventwalment miet u ndifen.

Lura l-Kanada, l-Isqof il-ġdid sab ruħu fi kriżi li kellha ttul 16-il sena sħaħ. Bdiet permezz ta’ argument vjolenti, sħun u inevitab-

bli bejn l-ordinarju u s-seminarju tiegħu. It-taqtigħa kontra l-prelat tmexxiet minn tliet saċerdoti li talbuh jirriżenja s-sede ftit wara r-ritorn tiegħu fil-pajjiż. Din l-azzjoni weġġgħet ħafna lill-Isqof, li fittex jorganizza s-seminarju wara li sab li dan kien igawdi minn privileġġi diversi introdotti minn Laval li bl-ebda mod ma kien hemm bżonn tagħhom. Għaldaqstant, fil-ħarifa tal-1688, l-isqof amar ristrutturazzjoni sħiħa fis-seminarju.

Is-seminarju ċaħad milli jwettaq l-ordnijiet tiegħu u ddenunzjah bħala bniedem tiranniku u insapportabbli. Mons. Laval żamm mas-seminarju, li m’għandniex xi ngħidu kien il-filjozz tiegħu, iżda minħabba Saint-Vallier ma baqax Québec u mexa lejn Cap Tourmente. Il-kelma “moderazzjoni” dlonk insewha ż-żewġ naħat u t-taqtigħa ħadet hekk fit-tul, li fir-rebbiegħa tal-1691 l-Isqof mar lura Franza u wara li ħa parir mingħand l-Arċisqof ta’ Pariġi, Mons. François de Harlay de Champvallon u l-konfessur tiegħu P. François La Chaise SJ., ir-Re Lwiġi qata’ l-verdett tiegħu favur Saint-Vallier. B’hekk, is-seminarju tilef il-privileġġi kollha tiegħu u minn dakinhar kellu jiffunzjona bħall-bqija tas-seminarji kollha taħt id-direzzjoni u skont l-amar tal-ordinarju tal-post.

Madankollu, il-biċċa ma waqfitx hawn; il-ġlied bejn l-Isqof u l-kleru ssokta kulma jmur għaddej.

M’aħniex sejrin noqogħdu nidħlu fl-irquqija ta’ kull wieħed minn dawn l-argumenti, li ħafna drabi ma kienu xejn ta’ barra minn hawn u juru għaldaqstant it-temperament nervuż tal-Isqof u l-preferenzi dottrinali tiegħu. Insemmu biss li fi żmien sentejn, l-Isqof irnexxielu jiġġieled mal-gvernaturi ta’ Québec u Montréal, ma’ għadd ta’ uffiċjali tat-truppi preżenti fil-kolonja, mal-kapitlu tal-katidral, sintendi mas-seminarju, mar-Rekolletti, mal-Ġiżwiti, mas-sorijiet tal-Hôtel-Dieu ta’ Québec u mas-sorijiet ta’ Notre-Dame. Insomma f ’qasir kliem, f ’temp ta’ ftit żmien id-djoċesi kollha kienet f ’ribelljoni waħda kontra l-Isqof. Ġlied, ġlied u aktar ġlied Għand ir-Re waslu tant rapporti dwar Saint-Vallier li fl-aħħar bagħat għalih biex jiġġustifika ruħu quddiemu. L-Isqof obda u f ’Diċembru tal-1694 wasal Pariġi.

Wara li semgħu, ir-Re ħeġġu biex jirriżenja imma l-Isqof irrifjuta. Wara kollox l-ebda akkuża ma setgħet tingħad kontrih dwar

21

28.04.2019

kullhadd.com

nuqqas morali jew duttrinali. Iddnub waħdan tiegħu - jekk nistgħu nsejħulu hekk - kien dak biss ta’ żelu eċċessiv! U fuq kollox mhux dan kien mitlub u mistenni minn ragħaj tal-poplu? U biex inkunu għedna kollox, l-avversarji tiegħu baqgħu ma semmew xejn dwar illat pożittiv tal-ewwel sitt snin episkopat ta’ Saint-Vallier. Mhux biss waqqaf l-Hôpital Général fl-1692, imma kien nieda wkoll il-kostruzzjoni tal-palazz episkopali fl-1688, introduċa l-Ġiżwita u r-Rekolletti f ’Montréal, ħabrek għat-twaqqif ta’ komunità ġdida ta’ fratelli ospedalieri u żar Newfoundland u Acadia. Bla dubju l-ebda isqof Franċiż ma seta’ jiftaħar b’tant mertu!

Ir-Re fittex il-parir mingħand bosta figuri influwenti tal-Qorti tiegħu imma kulħadd ħasel idejh u għażel li ma jidħolx fil-biċċa.

Għalhekk ir-Re żammu fil-Versailles għal sentejn, matul liema perjodu prova jikkonvinċih għal darb’oħra biex jirriżenja, iżda millġdid bla suċċess. Fl-aħħar ir-Re ċeda u ħalla lill-ordinarju jirritorna fis-sede tiegħu bil-patt li jkun aktar “prudenti” f ’ħidmietu.

L-ewwel xhur tal-wasla tiegħu fil-belt kienu kalmi u paċifiċi.

Matulhom l-Isqof waqqaf kunvent ġdid għas-sorijiet Ursolini fi Trois-Rivières u fittex jirrikonċilja ruħu mas-seminarju. Iżda fl-1698 inqala’ saram ġdid, din id-darba mal-Ġiżwiti, dwar il-missjoni tagħhom fil-Mississippi. Il-biċċa bdiet wara li s-seminarju, li taħt il-ħarsien tiegħu kellu mhux biss it-tħejjija ta’ kandidati għas-saċerdozju imma wkoll l-evanġelizzazzjoni tal-indiġeni, meta dan talab permess lill-Isqof id-dritt biex ixandar il-Kelma fil-vilaġġ ċkejken tal-indiġeni Tamaroas, l-Isqof, li kull okkażjoni li setgħet tqarreb il-pożizzjoni tiegħu mas-seminarju kienet għalih ta’ barka, dlonk aċċetta, iżda l-Ġiżwiti ma qablux.

Issa tajjeb ngħidu li l-Ġiżwiti kellhom miftuħ għall-evanġelizzazzjoni quddiemhom territorju vast mit-tramuntana tal-Mississippi sal-Ohio u l-Great Lakes. Imma jidher li ma kinux kuntenti b’dan kollu għax dan id-daqsxejn ta’ villaġġ daqs nitfa ħolqu plejtu.

Sa ċertu punt, il-Ġiżwiti tfanstu għal dan il-pass sforz tal-fatt li wara li seħħilhom ikunu pijunieri missjunarji f ’artijiet imbiegħda, istituzzjonijiet u soċjetajiet li marru warajhom bdew jeħdulhom it-territorji tagħhom, bħalma ġara fiċ-Ċina permezz tal-Missions Étrangères. Għalhekk ma tlumhomx sa barra jekk qajmu paniku hekk sħiħ. Saint-Vallier intalab jintervjeni u m’għandniex xi ngħidu dan żamm kontra l-Ġiżwiti. Għalhekk tnisslet battalja oħra b’sensiela ta’ ittri kontradittorji miżżewġ naħat jaslu Pariġi, fejn għal darb’oħra, ir-Re ma kienx jaf favur min kellu jaqtagħha. Fuq kollox fir-realtà ma kien hemm xejn x’tagħmel dwar villaġġ daqs nitfa Indjan mitluf fil-qalba tal-Amer-

Għand ir-Re waslu tant rapporti dwar Saint-Vallier li fl-aħħar bagħat għalih biex jiġġustifika ruħu quddiemu. L-Isqof obda u f’Diċembru tal-1694 wasal Pariġi. Wara li semgħu, ir-Re ħeġġu biex jirriżenja imma l-Isqof irrifjuta ka ta’ Fuq. Il-biċċa pruvaw iwittuha l-Missions Étrangères imma l-Isqof ma kienx bniedem li kien jaf iċedi u għalhekk fl-1700 niżel Pariġi huwa stess, qanqal is-sema u l-art u ħa s-sodisfazzjon tiegħu f ’Ġunju tas-sena ta’ wara, bit-Tamaroas jibqgħu affiljati taħt is-seminarju. Iżda l-Ġiżwiti din il-biċċa ħaduha tant bi kbira li xlewh quddiem il-Ġeneral tagħhom f ’Ruma, dik il-ħabta P. Tirso González de Santalla.

Issa fid-dinja xi drabi jkun jaqbillek tixxierek ma’ ta’ denbu twil milli tiġġieled mal-Ġiżwiti aħseb u ara mal-Ġeneral tagħhom, li ddeskriva lill-Isqof bħala “lupu rrabjat għas-soċjetà taħt il-ġilda ta’ ħaruf li jxidd bħala ragħaj.”

Fis-sentejn li segwew, li Saint-Vallier għaddha Franza, is-soċjetà ta’ Ġesù nisġet attakk fl-ieħor kontra l-prelat rigward il-missjonijiet fil-Mississippi. Biex jintlaħaq kompromess kellhom il-wiċċ jitolbuh iqiegħed Ġiżwita bħala vigarju ġenerali għad-djoċesi tiegħu, imma l-Isqof kien lest iqiegħed imqar ċakkar imma mhux wieħed minnhom u dan qalulhom f ’wiċċhom!

Għalhekk il-Ġiżwiti ssuktaw ittaqtigħa tagħhom kontrih b’mod mill-aktar kattiv u meta ppubblika ktieb ta’ katekiżmu, kienu pronti ttimbrawhulu inġustament bħala wieħed “Ġansenista”. Fir-realtà sew din il-pubblikazzjoni kif ukoll ir-ritwal li ħareġ fl-istess perjodu kienu perfettament ortodossi u konformi mat-tagħlim tal-Knisja.

L-unika ħaġa li wieħed jista’ jsib fihom, jew aħjar fil-Katekiżmu huwa li xi drabi r-risposti mressqa għad-domandi miġjuba fih huwa xi ftit ħorox jew aħjar pessimistiċi. Imma t-terminu “Ġansenista” għall-Ġiżwiti ma kienx biżżejjed għax miegħu żiedu jittimbrawh bħala xogħol “Arjanistiku, Pelġjanistiku, Luteran u Kalvinista”.

F’Lulju tal-1704, Mons. Saint-Vallier ħalla La Rochelle mill-ġdid lejn il-Kanada wara erba’ snin nieqes mis-sede tiegħu. Tul dan il-perjodu seħħlu jiltaqa’ mal-Papa Klement XI, biż-żjara tiegħu tkun l-ewwel vista li saret minn isqof mill-Amerka ta’ Fuq f ’Ruma. Imma peress li l-Isqof l-inkwiet kien jiġri warajh, ġara li xħin il-ġifen li fuqu kien qed jivvjaġġa qorob l-Azores, safa attakkat mill-flotta Ingliża kawża tal-Gwerra tas-Suċċessjoni Spanjola li f ’dak il-waqt inzertat kienet fl-aqwa tagħha. Il-konvoj Franċiż xolja u l-biċċa li fuqha kien jifforma parti mill-passiġġieri l-prelat ċediet f ’idejn l-għadu. Saint-Vallier mhux biss ġie meħud priġunier

imma saħansitra aggredit minn baħri li ħatfu minn għonqu biex jeħodlu s-salib pettorali. Hekk, flimkien ma’ 16-il saċerdot ieħor li kienu qed ibaħħru miegħu u l-bqija tal-ekwipaġġ, ittieħed priġunier l-Ingilterra, fejn kienet renjanti r-Reġina Anna. Din bagħtet tgħarraf lil Lwiġi XIV li biex teħles lill-Isqof, min-naħa tiegħu huwa kellu jeħles minn taħt idejh liddekan tal-katidral ta’ Liège, il-Baruni de Méan. Iżda billi dan inzerta kien avversarju kbir ta’ Franza u meqjus b’daqstant bħala bniedem perikoluż, il-Versailles ma laqax din l-offerta u hekk l-ordinarju tagħna spiċċa biex għaddha ħames snin priġunier f ’villaġġi żgħar fil-periferija ta’ Londra. Kienu ħames snin ta’ dwejjaq, inattivi għalkollox, ta’ tama mkarkra u tiġrib fiżiku wkoll. Iżda jekk l-avversarji tiegħu lura f ’Québec ħasbu li l-Isqof kien sejjer jirriżenja postu marru mqarrqin. Fl-1709, il-Versailles iddeċieda li jeħles lill-Baruni de Méan u hekk Saint-Vallier sab ruħu meħlus. Bilġri rħielha lejn Pariġi mnejn f ’moħħu kellu li jitlaq mill-aktar fis lura lejn is-sede tiegħu, fejn sadanittant kien laħaq miet Mons. Laval, iżda peress li r-Re kien beżgħan li mar-ritorn tiegħu fil-pajjiż ma kellhomx idumu ma jinqalgħu disputi reliġjużi ġodda, żammu fil-Versailles għal erba’ snin oħra, perjodu li nistgħu nsejħulu b’daqstant, it-tieni eżilju tiegħu. Biex jgħaddi l-ħin, kien iżur abbaziji diversi appartenenti lissede tiegħu u jibgħat xi ittri lill-kleru tiegħu imma xejn ma seta’ jimla l-vojt u l-ħela ta’ ħin.

Lura l-Kanada Meta semgħu bil-ħsieb tiegħu li jirritorna Québec, il-membri tal-kleru tathom ferneżija. Wara li n-numru tagħhom kien naqas drastikament, dawk li kien għad fadal ma kinux biżżejjed fil-ħidma tagħhom f ’art li fiha kienet issaltan fost il-parti kbira tal-poplu, ħajja ta’ libertinaġġ assoluta, nieqsa mill-morali u r-rieda. Issa dan ma jfissirx li kull min kien jgħix il-Kanada - inklużi l-qassisin - fin-nuqqas ta’ preżenza tal-Isqof tagħhom spiċċa jgħix ħajja diskla; imma ġara li ċertu Dun Charles de Glandelet, li fiż-żmien qeda fost l-oħrajn bħala segretarju tal-isqof, f ’ittra li bagħatlu għarrfu, xi ftit jew wisq b’mod esaġerat, bis-sitwazzjoni tal-ħajja fid-djoċesi. M’għandniex xi ngħidu, it-tali deskrizzjonijiet pessimisti ħallew impressjoni kbira fuq l-Isqof, li kien jemmen li

l-qassisin tiegħu, ukoll fin-nuqqas fiżiku tar-ragħaj tagħhom, kellhom jissuktaw jgħixu fi stat mill-aktar dekoruż u mhux kif fehem issa, fi stat ta’ perdizzjoni! Is-soluzzjoni waħdana kienet allura dik li jerħilha mingħajr ebda dewmien fis-sede tiegħu biex iwaqqaf din ix-xmara ta’ vizzjijiet!

Fl-1713, ir-Re ċeda għat-talbiet tal-prelat biex iħallieh lura fis-sede tiegħu. Saint-Vallier ma kienx għadu iżjed dak iż-żagħżugħ irqajjaq, mgħaġġel u nervuż ta’ darba. Iżżmien dawru f ’raġel melankoniku u l-mard qabad ikiddlu saħħtu u mar-ritorn tiegħu fil-Kanada tista’ tgħid li ħadd m’għarfu. Apparti t-tiġrib fiżiku, dak morali ma naqasx. Minkejja li fl-aħħar snin tiegħu seħħlu jirrikonċilja mal-Ġiżwiti, jew almenu ma’ wieħed minnhom, P. Pierre de La Chasse, li mhux biss kellu jsir il-konfessur personali tiegħu imma kellu jinsiġlu wkoll l-orazzjoni funebri, ir-riżentimenti min-naħa tas-seminarju lejn l-Isqof issuktaw għaddejjin. Barra minn hekk, il-kappillani u l-kanonċi tal-Katidral ma kellhomx idea tajba tiegħu, waqt li r-relazzjonijiet bejn l-awtoritajiet kolonjali u d-djoċesi jidher li bdew kulma jmur ma jarawx għajn m’għajn. Infatti meta miet il-Gvernatur Philippe de Rigaud de Vaudreuil, li kien akkużat b’indħil fuq id-drittijiet tal-Knisja, l-Isqof ċaħad milli tindaqqlu l-qanpiena katidrali b’sinjal ta’ tislima fil-funeral tiegħu.

Saint-Vallier irnexxielu fl-aħħar żmien ukoll joħloq relazzjonijiet tajbin mas-Sulpiċjani, ir-Rekolletti u ma’ bosta istituzzjonijiet reliġjużi femminili, waqt li sabiex jgħinu f ’ħidmietu, ir-Re ħatar lil Mons. Louis-François de Mornay OFM. Cap., bħala Isqof koadjatur tad-djoċesi. Imma b’xorti tajba għall-ordinarju, dan ma seħħlu qatt jirfes il-Kanada, għaliex kieku għamel dan, bħalma stqarr huwa stess, “kulħadd kien jabbandunah”.

Lejn it-tmiem Minkejja n-nuqqas ta’ popolarità tiegħu, Saint-Vallier kien miġjub sew għall-awsterità tiegħu u qatt daqs l-aħħar 14-il sena tiegħu ma kien hekk awster f ’ħajtu.

Dan għaliex fl-1713, ħalla l-palazz episkopali biex imur joqgħod fl-Hôpital Général li tiegħu kien fundatur. Hemm intefa’ f ’daqsxejn ta’ kamra, mgħammra biss minn sodda u biċċtejn għamara.

L-abiti tiegħu kienu kollha kemm huma mqaddma u biex ikun jista’ jassisti lill-foqra, li bħalma nafu għalih kienu importanti sa minn ċkunitu, kellu jbigħ maż-żmien dak kollu li niżżel miegħu minn Franza: bjankerija, gvieret, iż-żarbun u saħansitra s-sodda nfisha.

Kien isum darbtejn fil-ġimgħa, lejlet il-festi Marjani kollha u matul ir-Randan, li matulu kien jaqsam saħansitra l-ikla miżera tiegħu ma’ xi ħadd fqir li kien jieħu ħsieb jis-

tieden għall-ikel. Bħala kappillan tal-Hôpital Général, pożizzjoni li fl-umiltà tiegħu kien ilu ħafna jixtieq jokkupa, kien iqaddes kuljum għall-komunità, iżur il-morda, jamministralhom l-aħħar sagramenti, iqaddsilhom il-funerali tagħhom u jakkumpanjahom għad-difna fiċ-ċimiterju ċkejken tal-istess isptar. Minkejja din l-awsterità iżda, m’abbanduna qatt id-dmirijiet marbuta mal-uffiċċju tiegħu. Infatti, mhux biss irnexxielu jwaqqaf għadd ta’ parroċċi ġodda u jikteb sensiela ta’ ittri pastorali, imma wkoll żamm interess ħaj imqar fl-iktar żoni remoti tad-djoċesi.

Iż-żmien beda kulma jmur inin saħħet l-Isqof. It-tmiem wasal fis-26 ta’ Diċembru 1727 fl-għomor ta’ 74 sena fil-kamra tiegħu fl-Hôpital Général wara episkopat imqalleb twil 42 sena. L-aħħar kelmiet tiegħu, indirizzati lis-sorijiet tal-isptar kienu: “Lili nsewni, imma lill-foqra tiegħi le.” U biex bħalma jgħidu ċ-ċirasa titqiegħed fuq il-kejk, ma setax jonqos li f ’mewtu wkoll tinqala’ ġlieda! Ġara mela li fuq xewqa tiegħu, id-difna saret fil-kappella tal-isptar b’mod sigriet. Dan għaliex peress li bħala ordinarju kellu jindifen fil-katidral tal-belt, dawk imħollija jwettqu tali amar, ċoè l-konfessur tiegħu u l-madre superjura tal-komunità tas-sorijiet inkarigati mill-isptar, ħadu ħsieb iwettqu kollox malajr mingħajr daqq ta’ pompi. Hekk ġara li meta l-aħbar ta’ mewtu xterrdet u l-vigarju kapitulari mar l-isptar għall-arranġamenti meħtieġa għad-difna tiegħu u sab li din kienet seħħet diġà u aktar minn hekk bil-moħbi, ħadha hekk bi kbira li għal xhur sħaħ żamm lill-konfessur tal-isqof milli jamministra s-sagrament tal-qrar u neħħa mill-inkarigu tagħha lillmadre. Madanakollu, Saint-Vallier tħalla fejn kien u sal-lum għadu midfun f ’dan l-imkejjen mixtieq minnu, fejn nittamaw li sab il-mistrieħ wara ħajja tant imqallba, pessimistika, miżgħuda argumenti, dwejjaq, nuqqas ta’ temperament u ta’ ftehim, nieqsa mir-rigal sempliċi iżda fl-istess waqt tant sabiħ u importanti tal-ferħ. Jekk nieqsa mill-ferħ iżda mhux hekk kienet minn dak iż-żelu li wasslu għal tant argumenti, għax emmen bis-sħiħ fis-sejħa tiegħu u bħala ragħaj ta’ poplu afdat f ’idejh, fittex li dejjem u kull ħin, kulħadd joffri l-aħjar tiegħu mingħajr tnikkir jew skużi, b’mod speċjali fil-każ tal-kleru tiegħu. Iżda ma nkunux ġusti jekk inħarsu lejh mil-lat ta’ karattru biss; fl-oppost tal-pessimiżmu u n-nervi jdoqqu l-iskotti, kellek mill-banda l-oħra bniedem mhux biss ġenwin u awster imma wkoll hekk karitattiv li għex u miet fqir minkejja l-ġid li fih twieled biex iseħħlu jgħin lil dawn fil-bżonn.

Fuq kollox, il-figura tiegħu, għenet bis-sħiħ għall-konsolidazzjoni tal-knisja Kattolika fl-Amerka ta’ Fuq u dan bla dubju huwa mertu ieħor li jġorr il-prelat Saint-Vallier.

23

GWERRA SIEKTA 28.04.2019

kullhadd.com

MARY ISTORJA CHETCUTI MILL-

Dr Gilly Carr hija lettur anzjan u direttur tal-arkeoloġija fl-Università ta’ Cambridge. Ilha sa mill-2007 taħdem fuq skavar f ’żoni ta’ kunflitt fuq l-arċipelagu Britanniku taċ-Channel Islands, b’interess partikolari fuq il-vittmi tan-Nażiżmu waqt l-okkupazzjoni Ġermaniża bejn l-1940 u l-1945.

Fl-2010, waqt żjara fuq il-gżira ta’ Guernsey, Dr Gilly Carr u l-kollegi tagħha Dr Paul Sanders u Dr Louise Willmot irnexxielhom isibu fejn kienet toqgħod bint Frank Falla, ġurnalist li għamel żmien priġunier tan-Nażisti.

Huma talbuha kwalunkwe informazzjoni u hija ftakret li missierha kien ġab miegħu bagalja mimlija dokumenti meta kien ġie jgħix magħha ftit qabel miet fl-1983. Fittxet għaliha ġo gwardarobba qadima u sabitha.

Id-dokumenti huma arkivju uniku ta’ stqarrijiet meħuda mingħand irġiel u nisa ta’ Guernsey li kienu ġew arrestati fuq akkużi li wettqu atti ta’ reżistenza waqt l-okkupazzjoni Ġermaniża fuq iċ-Channel Islands.

Parti kbira tal-istqarrijiet kien ġabarhom Frank Falla bejn l-1964 u 1965 sabiex jgħin eks priġunieri tal-gwerra jressqu talbiet għall-kumpens mill-fond ta’ miljun lira sterlina li r-Renju Unit ingħata mingħand il-Ġermanja sabiex issewwi l-inġustizzji li saru ma’ nies ċivili vittmi tan-

Nażiżmu.

Mill-istqarrijiet ħarġu dettalji, li qatt ma’ kienu magħrufa qabel, tal-orrur li esperjenzaw ir-residenti ta’ dawn il-gżejjer taħt il-Gestapo. Il-kalvarju tal-vittmi kien jibda meta fis-satra tal-lejl kienu jiġu sfurzati ’l barra minn darhom mingħajr ħadd ma seta’ jifhem għalfejn u x’sar minnhom.

Uħud minnhom ma rritornaw qatt.

Iċ-Channel Islands tħallew mingħajr difiża meta bdiet l-offensiva Ġermaniża; il-Gvern Britanniku kien iddeċieda li ma tistax tiddefendihom u rtira l-għassa militari minn fuqhom.

Kien żball strateġiku għax kif intebħu b’dan, il-Ġermaniżi bbumbardjaw il-port ta’ Guernsey, imbagħad fit-30 ta’ Ġunju 1940 invadewhom. Il-Ġermaniżi ħakmuhom għal ħames snin sħaħ u r-Renju Unit kellu l-wiċċ jittimbra l-popolazzjoni ta’ dawn il-gżejjer kollaboraturi tar-Reġim Nażista.

Frank Falla ddokumenta l-istejjer tan-nies li ġew iddeportati f ’ ħabsijiet tal-Gestapo fil-Ġermanja. Fl-istqarrijiet jingħad kif huma kienu mġiegħla jisimgħu l-krib u t-twerżiq ta’ ħabsin sħabhom huma u jiġu maqtula bil-giljottina; kienu jsiru mal-25 eżekuzzjoni fil-ġimgħa. Il-priġunieri kienu mġiegħla jidfnu lil sħabhom li kienu jaqgħu mejtin wara mixi fit-tul sfurzat.

Frank Falla u erba’ rġiel oħrajn

kienu ġew arrestati u deportati lejn il-Ġermanja wara li nqabdu jippubblikaw u jqassmu fuljett jismu Guernsey Underground News Service jew fil-qasir GUNS. Malli invadew, il-Ġermaniżi ssekwestraw ir-radjijiet mid-djar kollha ħalli ħadd ma jisma’ xejn dwar l-andament tat-Tieni Gwerra minn fuq il-BBC. Frank ħeba radju wireless u bħal sħabu kien jikteb l-aħbarijiet tal-alleati u jqassamhom f ’forma ta’ fuljett fiddjar tal-ġirien. Frank Falla kien ixxurtjat li wara l-gwerra rritorna lura mill-Ġermanja, iżda tnejn minn sħabu mietu fil-ħabs.

Dwar l-esperjenza tiegħu ġewwa ħabs fi Frankfurt, Frank Falla kiteb li ċ-ċelel kienu mimlijin irġiel u nisa, ġejjin minn kull pajjiż, oppożituri tar-Reġim

Nażista. Kienu jinżammu kkatenati, imġewħin u morda. Qrabathom ma kellhomx ħjiel fejn kienu jinsabu u kinux għadhom ħajjin jew le.

Fuq iċ-Channel Islands ir-reżistenza kontra l-invażuri Nażisti kienet diffiċli ħafna għall-fatt li b’popolazzjoni żgħira kien hemm suldat Ġermaniż għal kull tliet ċittadini. Madankollu, xejn ma żammhom lura milli jwettqu atti ta’ diżubbidjenza u protesta.

B’mod ġenerali, in-nies ta’ dawn il-gżejjer batew minn skarsezza kbira ta’ ikel u biża’ kontinwa ta’ persekuzzjoni sakemm ġew illiberati fi tmiem il-gwerra.

Il-Foreign Office Britanniku ikkumpensa b’somma ta’ £1,000 kull wieħed lil 50 vittma mill-mija li Frank Falla ressaq sabiex jiġu

kkunsidrati minħabba t-trattament inuman li ġarrbu taħt idejn il-Gestapo. Dawk li baqgħu b’xejn qalulhom li ma kinux jikkwalifikaw peress li kienu deportati ġo ħabsijiet ċivili.

Issa li tqiegħdu għall-wiri tal-pubbliku, l-istqarrijiet li ġabar Frank Falla flimkien ma’ riċerki oħrajn li kien għamel xejnu l-perċezzjoni żbaljata li kienet teżisti fuq in-nies tassew qalbiena taċ-Channel Islands li ġġieldu l-gwerra tagħhom fis-skiet.

24

28.04.2019

kullhadd.com

IL-MUŻIKA SAĦĦTU Kitba ta’ jgħidli.

RAMONA PORTELLI Lura lejn tfulitu, kont konxja mill-fatt li minħabba xi diffikultajiet fit-trobbiIl-bniedem jaf jgħaddi minn esperjenzi ja, minħabba xi diżgwid bejn il-ġenituri diversi matul ħajtu. Anzi nazzarda ngħid tiegħu, Luke ħa l-opportunità minn din illi ħafna drabi esperjenzi qarsa jsaħħuna ħaġa u trawwem aktar b’saħħtu mużikalmoralment maż-żmien. Hekk ġralu l-art- ment. Ħallejt f ’idejh sabiex jelabora aktar. ist li tkellimt miegħu llum. Qed nirreferi “Meta kont iżgħar kont fi stat ta’ żvilupp għal Luke Chappell. mentalment u kif ukoll spiritwalment, u Għandu 16-il sena u joqgħod f ’loka- b’hekk meta kont żgħir u kelli d-diffikullità żgħira ġewwa Ħad-Dingli, imma tajiet fit-trobbija minħabba n-nuqqas ta’ ġieli jkollu jgħix f ’postijiet oħra wkoll komunikazzjoni bejn ommi u missieri, minħabba raġunijiet personali. Bħalissa xorta bqajt b’saħħti. Kelli lil min jgħinni, għadu jattendi l-iskola, imma qed jaħdem ovvjament, imma l-mużika kienet dejjfuq mużika wkoll. em ta’ għajnuna għalija, kien qisu post Jiddeskrivi lilu nnifsu bħala persuna ma- ta’ sigurtà u serħan għal moħħi,” spjegali tura, imma f ’ċerti mumenti jara lilu stess fid-dettall. bħala tifel żgħir ma’ sħabu. Naturalment Kompla jgħidli li matul ħajtu dejjikollu l-mumenti tad-dwejjaq tiegħu, kif em kellu dubji fuq l-imħabba ta’ Alla u ukoll mumenti tajba bħal kulħadd, għax kif ukoll l-imħabba tan-nies madwaru. fuq kollox huwa uman.

“Imma bil-mużika stajt nesprimi dan ilLuke beda jikteb il-mużika minn mindu ħsieb f ’kitba u kreattività ġdida, u stajt kien għadu żgħir, forsi kellu dawk id-di- ukoll nagħti eżempju lin-nies li għaddew sa’ snin. “Ma kinux kanzunetti daqshekk minn stejjer simili, li hu normali li tgħadtajbin, imma għal ta’ dak iż-żmien kienu di minn tbatija, imma kif jgħid l-Ingliż: jgħaddu. Kont bdejt billi nikteb lirika It’s a bad day not a bad life. Jista’ jkollna differenti fuq diski li diġà kienu jeżistu, ġimgħa jew anke sena ta’ toqol bit-tbatiu spiċċajt wara tliet snin tgħallimt kif jiet, imma ħadd mhu waħdu fil-verità,” nikteb affarijiet u mużika oriġinali,” beda sostna miegħi. jispjegali dwaru.

Qed jaħdem fuq l-ewwel album Aktar ħin liberu għal proġetti ġodda ġdid tiegħu Ta’ min jgħid u żgur se naqblu, li lil Luke sirna nafuh aktar dan l-aħħar waqt l-ewwel X Factor ta’ Malta, fejn kiseb simpatija mill-poplu Malti bħala l-iżgħar kontestant, kif ukoll wieħed mill-finalisti li rnexxielu jasal sas-semifinali. B’kurżità fuqi, ridt inkun naf x’kien qed jagħmel qabel ma kien applika għall-X Factor.

“Qabel ma applikajt għall-X Factor ta’ Malta, oriġinarjament kelli diġà żewġ diski online fuq YouTube, u kellhom fuq 15,000 view. Fil-fatt wara l-X Factor telgħu iktar. Kont ukoll qed nikteb diski ġodda ma’ nies magħrufin sew f ’Malta bħal 215 collective. Issa li għandi iktar ħin liberu f ’idi, għandi ċ-ċans li naħdem sew mat-tim tiegħi u nkomplu naħdmu fuq proġetti ġodda.”

Għalih il-mużika tfisser kollox, sal-punt li jispiċċa jaqa’ ħażin jekk ma jirnexxilux jilħaq xi nota fil-vuċi, jew inkella meta jkun jiflaħx u ma jkunx jista’ jkanta, kif ukoll ċerti mumenti fejn iħossu li l-mużika tiġi misruqa minnu. B’hekk il-mużika hi ħaġa li jgħożż f ’qalbu.

Bħala strumenti, kif qalli Luke stess, m’hemmx ħafna li jaf idoqq, imma jaf kemxejn idoqq il-kitarra elettronika, u issa beda wkoll idoqq il-pjanu minn fuq videos ta’ YouTube online. Mhux hekk biss iżda wkoll jipproduċi l-mużika fuq il-laptop bħal beats u samples u joħloq diska bihom fuq programm jismu FL studio.

Fi kliem ieħor, il-mużika taffettwalu ħajtu b’mod meraviljuż. “Il-mużika timlieni bil-ferħ u b’hekk nipprova kemm nista’ nagħti lin-nies l-istess sentiment li nħoss jien bil-mużika tiegħi,” tbissem

Issa li spiċċa X Factor, xtaqt inkun naf x’għandu ppjanat għalih u li qed jistennih

mużikalment. “Issa li spiċċajt X Factor, għandi opportunitajiet sbieħ, kif ukoll ta’ żvilupp għall-karriera tiegħi. Għandi wirjiet ġodda li se jieħdu l-ħajja fis-sajf li ġej.

Kif ukoll opportunità kbira li nkun nista’ naħdem sew fuq l-album tiegħi li jismu Cosmic Heaven. Eċitat ħafna biex il-poplu jisimgħu fil-futur,” żvela miegħi Luke.

Nerġa’ naqbad id-diskors dwar il-pożizzjoni li rnexxielu jakkwista waqt X Factor Malta. Fil-fatt fl-X Factor irnexxielu jasal fil-ħames post. “Naħseb din il-pożizzjoni għenitni ħafna, kif ukoll biex nagħti messaġġ lill-ġenerazzjoni tiegħi li m’għandhomx għal xiex jaqtgħu qalbhom, jekk jien irnexxieli nikseb dan, u negħleb it-tbatijiet, huma wkoll jistgħu jagħmlu l-istess.”

Bħalissa Luke qed jaħdem fuq l-ewwel album ġdid tiegħu – Cosmic Heaven. Ħallejt f ’idejh sabiex jelabora aktar u forsi jiżvela xi informazzjoni dwaru wkoll. “Iva, bħalissa qiegħed naħdem fuq l-album jismu Cosmic Heaven. Hu l-ewwel album tiegħi u qed naħdem lejl u nhar biex nakkwista l-ħoss u melodiji li nixtieq. Dan l-album q e d naħdmu fuqu grupp żgħir ta’ nies li huma parti mit-tim tiegħi u qed jgħinuni nieħu dan

l-album fit-triq it-tajba u kif suppost.

Dan l-album se jikkonsisti f ’ġeneru ta’ hip-hop, rap, RnB u kif ukoll mużika profonda. Id-data għadha mhix ikkonfermata meta ħiereġ, imma nista’ ngħid li qed nimmiraw li joħroġ qabel is-sajf.”

Peress li għadu student, ridt inkun naf jekk il-mużika ttelfux xi ftit mill-akkademja tal-iskola. Fil-fatt ikkonferma miegħi li allavolja għadu student u għaddej minn żmien tal-eżamijiet, jaħseb il-mużika tgħinu u mhux ittellfu, għaliex b’hekk ma jkollux tant stress li normalment iġib miegħu l-istudju. “Il-ħsieb tiegħi oriġinarjament għall-futur kien li nsir għalliem tal-letteratura Ingliża.

Imma bħalissa qed naħdem sew, lejl u nhar biex inwassal il-karriera tiegħi barra minn Malta. B’hekk inkun nista’ nagħmel dak li nħobb. Imma l-akkademja tal-iskola mhux se naqtagħha kompletament għaliex dejjem inħoss li hu tajjeb li nitgħallem xi ħaġa ġdida kuljum.”

Rigward il-futur mużikalment ippjanat tiegħu, Luke stqarr miegħi li fil-futur qrib se jaħdem ma’ artisti kbar lokalment, bħal Alex Alden u 215 collective u kif ukoll se jagħti ftit dettalji u teasers dwar l-album tiegħu f ’dawn il-ġimgħat li ġejjin fuq il-paġna uffiċjali ta’ Instagram tiegħu @ Lukechappellofficial.

Finalment xtaq li l-qarrejja jkomplu jsegwuh għaliex qed jaħdem ħafna, b’qalbu kollha, biex jagħtihom ftit melodiji tajba għal dan is-sajf li ġej.

25

28.04.2019

kullhadd.com

reċensjoni tal-ktieb

IL-BEWS BĦAĊ-ĊIRASA Rose Grech twieldet u għexet f ’B’Kara. Hi miżżewġa, għandha tlett itfal u nanna ta’ erbgħa. Sa minn ċkunitha kienet tħobb il-qari u x-xewqa kbira li dejjem kellha moħbija f ’qalbha kienet dik li tikteb. Din l-isperazzjoni wasslitha biex ta’ erbgħin sena kompliet tistudja. Dan għenha biex tilħaq l-għan tagħha u tippubblika x-xogħlijiet tagħha.

Il-Bews Bħaċ-Ċirasa hu l-aktar rumanz riċenti

tagħha.

L-istorja tar-rumanz tittratta fuq Derek, żagħżugħ li minħabba r-rabja li kellu għallħajja xejn eżemplari ta’ missieru bejdet fih sens ta’ ribelljoni. Din l-attitudni negattiva ma’ missieru kompliet tmur għall-agħar wara l-mewt ta’ ommu. Meta xi ħaġa tmur ħażin tibda tara fuq min se twaħħal. Hekk ġralu Derek. Wara l-mewt tagħha r-rabja ta’

ġo fih żbruffat qisha vulkan u biex mingħalih jivvendika mid-dinja beda jagħtiha għattbaħrid, jagħmel dak li kien jistmerr fuq missieru. It-tfajliet kienu l-vittma tiegħu fejn dawn faċilment kienu jaqgħu għan-nassa tiegħu. L-imħabba Derek ma kienx jemmen fiha anzi kien jirredikolaha u jwaqqaha għaċ-ċajt. It-tfajlilet wara li kien jużahom għall-pjaċiri tiegħu kien jagħtihom bis-si-

eq. Imma min jilgħab man-nar fl-aħħar jinħaraq. Minkejja l-pariri u t-twissijiet ta’ Thomas, l-akbar ħabib li kellu, Derek kompla jogħdos sakemm fl-aħħar sab il-qiegħ.

Kif kien se jirnexxilu jeħles mis-saram li minħabba r-ras iebsa li kellu sab ruħu fih?

X’kien qed iżżommu milli jkompli jfittex it-tfajla ta’ qalbu? Fiex tidħol il-ġustizzja?

X’ġiegħel lil Derek jieħu l-liġi b’idejh?

SILTA MILL-KTIEB Wara li pparkja l-karozza ftit tal-passi ’l bogħod, daħal fl-isqaq fejn kienet toqgħod nanntu, iqandel il-bagalja.

Lemaħ lil Salvu bilqiegħda fuq l-għatba tal-bieb ta’ nanntu. Dejjem hekk kien jafu lil Salvu. Minn daqstant għetiebi, fuq ta’ nanntu kien iħobb joqgħod. Min ma kienx jafu sew, kien jaħseb li nanntu kienet afdatlu l-mestier li jsaħħnilha l-għatba ta’ biebha.

“Kemm taf tkun kattiv miegħu, qed ngħid!” kienet ċanfritu ommu meta darba semgħetu jgħid dan l-istess diskors.

“Dak joqgħod hemm biex ikun jista’ jara aħjar in-nies għaddejjin. Dak x’għandu x’jagħmel miskin!” Salvu ma kienx żgħir.

Kellu xi erbgħin sena iżda moħħu kien ta’ tifel ta’ għaxar snin. Lil Salvu jiftakru mindu kien għadu żgħir. Min jaf kemm kien joqgħod ħdejh fuq l-istess għatba jieklu xi biċċa ħobż bil-kunserva jew jilagħbu l-boċċi quddiem il-bieb ta’ nanntu. Għalkemm kien ftit sempliċi, nieqes minn kull ħażen u sens komun, Salvu kien ġentili u ta’ qalbu f ’idu. In-nies kollha tal-isqaq kienu jħobbu lil Salvu. Iżda Derek, jew għax issa kiber u ma’ persun-

tu kibret rasu wkoll, jew għax kien sar xi ftit nervuż, ma baqax dak li kien ma’ Salvu. Illum, bejn għax kien għadu rrabjat għal missieru, aktar ma kellux aptitu.

Illum kellu nervi ta’ bagħal fuqu. Imma almenu, b’kumbinazzjoni, meta daħal fl-isqaq ma kien hemm ħadd mill-ġirien jissindika bħas-soltu biex jara min dieħel u min ħiereġ.

Malli wasal quddiemu u induna bih, Salvu qam jiġri jifraħ bih. “Warrabli ħa ngħaddi, Salv,” qallu Derek bla ċerimonja xejn u b’leħen kemxejn żorr. “Ħa ngħinek!” talbu Salvu. “Mela se toqgħod hawn għal dejjem, daqskemm int mgħobbi?” staqsa.

“Le! Dawn rigali għan-nanna,” wieġbu Derek biex jitmejjel bih. “Issa warrabli ħa ngħaddi għedtlek.”

“Illaħwa kemm ġibtilha rigali! Kemm tħobbha?” semgħu jistaqsi innoċentament.

Derek għafas il-buttuna u daqq il-qanpiena. Sakemm qagħad jistenna l-bieb jinfetaħ, injora għalkollox lil Salvu.

F’moħħu beda jaħseb u jara kif kien se jgħidilhom li kien ġie biex jibqa’ għal ftit

hemm. Wara ftit jistenna, ra l-bieb jinfetaħ. Quddiemu sab liz-ziju Ronald li dan malli rah quddiemu stagħġeb. Malajr fetaħlu l-bieb beraħ waqt li ħarstu xeħitha fuq il-bagalja li neputih ġab miegħu.

“Mela keċċiek missierek?!” staqsa zijuh biex jiċċajta iżda fl-istess ħin b’wiċċu jibqa’ mimli stagħġib.

“In-nanna rieqda?” staqsa minflok Derek bla ma ta kas tas-sarkażmu tiegħu.

“Le. Għadni nieżel minn ħdejha. Imqajma kienet,” wieġbu zijuh ikompli jħares lejn il-bagalja.

Derek baqa’ dieħel ġewwa iżda kif kien se jaqbad mal-poġġaman biex jitla’ t-taraġ, zijuh żammu minn spalltu u b’leħen serju qallu: “Għalija Derek tista’ toqgħod kemm trid hawn. Imma ħares, jekk int biħsiebek tbejjet hawn, għidli mill-ewwel. Ma rridx li wara jumejn terġa’ tmur lura lejn id-dar, ta!”

“Għaliex qed tgħidli hekk, zi? Jien ġejt hawn sakemm insib nikri flett,” wieġbu neputih. Dak il-ħin stess xtaq li jerġa’ jdawwar denbu u jmur minn fejn ġie.

Imma issa kien tard wisq li jmur lura. Issa la qiegħed hemm, hemm ikollu jibqa’.

Mistoqsija: Minn meta l-attitudini negattiva ta’ Derek marret għall-agħar?

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-ktieb IL-BEWS BĦAĊ-ĊIRASA. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 5 ta’ Mejju.

Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi.

Intant, ir-rebbieħ tal-ktieb SARDINELLU U D-DAR TAL-ĦARES huwa: C. SALIBA - ĦAL QORMI

IDĦOL BIĊ-ĊANS LI

TIRBAĦ €100

02

Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Kemm hi l-età tal-elf persuna li qed jitwasslulhom il-mediċina fid-djar tagħhom?

Isem: Numru tat-telefown:

Tweġiba: Indirizz:

26

28.04.2019

kullhadd.com

] SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irbaħ shampoo u conditioner tad-ditta Wella.

Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil: KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Isem: Indirizz:

TISLIBA 274

DOROTHY PANTALLERESCO - MARSAXLOKK

Mimdudin:

Bi 3 Numri

B’4 Numri

018 048 064 568 625 659 671 720 851 868 940

0575 0860 0965 1165 1280 2322 2438 4296 4380 4659 5188 5198

5206 5232 5359 5611 5697 5830 5873 6276 6458 6616 6664 6717 6954 7185 7309

7390 7789 7805 8010 8183 8278 8391 8701 8859 9028 9690

B’5 Numri 04702 09902 11440 11849 16244 21354 26510 45558 45578 47919 50562 54354

58897 59891 62714 66552 69616 77985 81922 82531 83494 84711 90493 92809 97467

B’6 Numri 004724 015083 241251 485587 486660 544955 606342 769907 856102 952226

1.

Tat-tiġieġa? (5) 4.

Kompli l-qawl:

Ix-…….

tar-rebbiegħa

tibla’ bħal

belliegħa (4) 7,17. Kienu jsewwu

l-borom bih (5) 9,11. Tkun fil-ħalq (5) 10.

Ibdel iċ-ċekk (6) 12.

Alla (6) 16. Ħuġġieġa? (3) 18.

Borġ Olivier (1,1) 19,21W. Għadda

żmienu (6)

20.

21.

23.

24.

1.

2,6.

3.

5.

Kliem ta’ azzjoni? (5) Minn din il-pulizija tkun taf ħafna fuqek (1,1,1) Fih persuna (4) Twassal? (5)

6.

8.

11.

12,22.

13.

Weqfin: 14.

Jgħinek timxi (6) 15.

Ma jibqax frisk (6) Jaqa’ fil-logħob tal-karti (3) 17.

L-ewwel nofs 21. tal-ilsien li bih 22.

kien jitkellem Kristu (3) Ara 2 Itambar (9) Ara 9 Intelliġenti (5) Member of the British Empire (1,1,1) Ma baqax jiftakarni (6) Beda sejjer ’l hemm u ’l hawn Ara 7 Ara 19 Ara 12 wieqfa

SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA Mimdudin: 1.Wiżna, 4.Bżar, 7,17.Bsart, 9.Dar, 10.Barrin, 12.Silvan, 16,22.Taddew, 18.IA, 19.Ink, 20.Ħatar, 21.Utd, 23.Ilwi, 24.Ibnek

Weqfin: 1.Widnet, 2,5.Żarżar, 3,21 wieqfa.

Abbużi, 6.Run, 8.Salvaturi, 11,15.

Jikkurak, 12.SD, 13.Lia, 14.Nirien

27

28.04.2019

kullhadd.com

GĦAQQAD IL-KAXXI

Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi.

Eżempju: Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Ilkaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. In-numru huwa indikazzjoni tat-total ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa.

SIB IL-VALUR

Kull ittra fiha valur, uħud mill-valuri huma diġà mpoġġija. Uża dawn il-ħjilijiet biex issib il-kumplament tal-valuri tal-ittri.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

28

28.04.2019

TIM B’SAĦĦTU Il-Prim Ministru u Mexxej tal-Partit Laburista, Joseph Muscat, tkellem kif il-kandidatura tal-Partit Laburista għall-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali hija l-ikbar grupp li partit politiku qatt ippreżenta fl-istorja ta’ pajjiżna kemm ilhom isiru l-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali.

Joseph Muscat tkellem dwar it-tim ta’ 398 kandidat li għandu l-Partit Laburista u kellu kliem ta’ ħajr għas-sehem tagħhom.

“Dawn huma persuni li nixtieq nirringrazzjahom talli qegħdin joffru lilhom infushom sabiex ikunu ta’ servizz għall-komunità tagħhom.”

Il-Prim Ministru esprima s-sodisfazzjon li l-Partit Laburista għandu b’dan it-tim b’saħħtu ta’ kandidati li qegħdin jirrappreżentaw kull lokalità madwar Malta u Għawdex.

“Nieħdu pjaċir li barra milli nikkontestaw għal dawn l-elezzjonijiet, inkunu ta’ servizz għall-komunitajiet tagħna. Aħna qed nippreżentaw tim ta’ kważi 400 persuna li ġej minn all walks of life tas-soċjetà tagħna,” kompla l-Prim Ministru filwaqt li fisser kif aktar minn terz tal-kandidati huma żgħażagħ u kwart tal-kandidati huma nisa li jirrifletti żieda sostanzjali mill-aħħar elezzjoni tal-Kunsilli Lokali.

Innota s-sehem tal-programm LEAD għal dan it-titjib u fakkar li l-mira tal-Partit Laburista hi li l-kandidatura tibda tkun ugwali.

Tkellem ukoll dwar kif il-Partit Laburista għandu numru ta’ kandidati b’diżabilità, u hawn saħaq kif dawn il-persuni huma abbli ħafna u d-diżabilità qiegħda biss

f ’għajnejna.

“Sodisfatti immens ukoll bilfirxa reġjonali tal-kandidatura tagħna fejn ninsabu preżenti b’mod b’saħħtu kemm fin-naħa ta’ fuq, kemm fiċ-ċentru u wkoll fin-naħa t’isfel tal-pajjiż u mhux l-inqas f ’Għawdex fejn in-numru ta’ kandidati f ’Għawdex żdied b’mod drastiku,” saħaq Muscat.

Min-naħa l-oħra, il-Prim Ministru Muscat tenna li “huwa ta’ swied il-qalb li b’logħba eletto-

rali, il-Partit Nazzjonalista ried iċaħħad id-dritt tal-vot liċ-ċittadini ta’ 23 lokalità, madwar 130,000 persuna li ma kienx ikollhom għalfejn jivvutaw li kieku l-Partit Laburista ma ppreżentax aktar kandidati milli kien hemm bżonn.”

Fl-aħħar nett, il-Prim Ministru għalaq b’żewġ appelli.

Għall-kandidati li se jikkontestaw dawn l-elezzjonijiet sostna: “issa naħdmu għall-25 ta’ Mejju li ġej biex inkunu nist-

għu nġibu l-aħjar riżultat possibbli iżda wara l-25 ta’ Mejju, l-ewwel ma tiġi hija l-lokalità.”

B’appell liċ-ċittadini kollha ta’ Malta u Għawdex, il-Prim Ministru esprima l-ħtieġa li kull wieħed u waħda minna noħorġu nivvutaw, nagħmlu l-għażliet tagħna u niġġudikaw. “Induru bieb bieb, triq triq, jien l-ewwel wieħed ma’ sħabi u mal-kandidati kollha u naraw li dawn iċ-ċittadini li ħaddieħor ried iċaħħadhom mid-dritt tal-vot,

kullhadd.com

ikunu qegħdin hemmhekk biex jagħmlu l-għażla tagħhom.”

Biex żgur jolqot il-bżonnijiet tal-komunitajiet kollha Maltin, il-Prim Ministru fisser kif il-Partit Laburista se jippreżenta “manifest elettorali għal kull lokalità. Kull lokalità ħa jkollna sett ta’ proposti ċari, tailor-made biex il-komunità tara u tifhem li qed nagħtuha importanza speċifika.”

B’hekk, il-lokalitajiet jistgħu jmexxu u mhux isegwu.