KullHadd_28.01.2018

ESKLUSSIVA

www.kullhadd.com Il-Ħadd, 28 ta’ Jannar, 2018

Ħarġa Nru 1,281 Prezz €1

DELIA B’ĦATRA KONTRA L-ISTATUT Fil-PN teżisti rabja għal kif intgħażel Jesmar Baldacchino bħala Direttur Informazzjoni bi ksur tal-istatut u bi ftit inqas minn €40,000 salarju fis-sena.

Dan fl-istess ħin li Fabian Demicoli mhux se jibqa’ Kap tal-Aħbarijiet bil-gazzetta KullĦadd tista’ tiżvela iktar dwejjaq bid-deċiżjonijiet ta’ Delia u Pierre Portelli u iktar riżenji.

F’LONDRA JITFAĊĊA ARLOĠĠ MISRUQ TA’ DANIŻA MAQTULA F’GĦAWDEX Ara paġna 5

MIL-LUM TIRRITORNA T-TISLIBA L-KBIRA

Ara paġna 3

Ara paġna 26

MILL-IFQAR GĦALL-OGĦNA • STATISTIKA EWROPEA QED TURI LI MALTA SARET IL-GŻIRA BL-AKBAR LIVELL TA’ GĦAJXIEN FIL-MEDITERRAN • BIL-BIDLA LI SEĦĦET QBIŻNA L-GŻEJJER IKBAR MINNA KOLLHA 10 snin ilu ċ-Ċiprijotti kellhom livell ta’ għajxien li kien 32% aħjar minn tal-Maltin. Illum il-Maltin huma 14% aħjar miċ-Ċiprijotti. Tikkonferma dan statistika talEurostat magħrufa bħala GDP at Purchasing Power Standard Per Capita li poġġiet lil Malta bħala l-iktar gżira b’livell ta’ għajxien b’saħħtu fil-Mediterran. Din l-istatistika spikkat l-iktar għall-mod kif is-sitwazzjoni ta’ pajjiżna nbidlet totalment, bil-bidla fil-politika ta’ pajjiżna fl-aħħar ħames snin għamlet differenza kbira.

Ara paġna 5

02

28.01.2018

kullhadd.com

Editur ALEANDER BALZAN

L-Ogħla Temperatura: 15°C L-Inqas Temperatura: 10°C L-Indiċi UV: 3 Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Firxa ta’ pressjoni għolja ser testendi minn fuq il-Bajja ta’ Biscay sa fuq iċ-ċentru tal-Mediterran.

It-Temp: Ftit jew wisq imsaħħab.

Ir-Riħ: Ħafif għal moderat mix-Xlokk il-Lvant li jdur mil-Lvant.

Il-Viżibilità: Tajba.

Il-Baħar: Ħafif.

L-Imbatt: Ftit li xejn.

It-Temperatura tal-Baħar: 16°C

email: aleander.balzan@partitlaburista.org

Reklamar u Distribuzzjoni KIMBERLY CUTAJAR email: sales@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2572

Disinn tal-Paġni LEANNE ABELA GRECH tel: (+356) 2568 2571

Kuntatt Ġenerali KullĦadd

It-Tnejn

email: editorial@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

It-Tlieta

L-Erbgħa

Indirizz Postali KullĦadd

One Complex, A 28B, Industial Estate Il-Marsa MRS 3000

15°C

UV 3

8°C

Il-Ħamis

16°C

UV 3

10°C

15°C

Il-Ġimgħa

UV 3

11°C

Is-Sibt

Sit Elettroniku KullĦadd kullhadd.com

Mezzi Soċjali www.facebook.com/kullhadd

17°C

UV 2

13°C

17°C

UV 1

11°C

16°C

UV 1

10°C

SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD Chemimart Pharmacy, 14, Triq Sant’Anna, Il-Furjana – 21239310 Darwin Pharmacy, 152, Triq il-Kbira San Ġużepp, Il-Ħamrun – 21221512 Tal-Ħlas Pharmacy, Triq il-Ħelsien, Ħal Qormi – 21487739 St. Paul’s, Triq Brared, Birkirkara – 21442135 Mayer Pharmacy, 33, Ix-Xatt Ta’ Xbiex, L-Imsida – 21331732 Numri Importanti San Giorgio Pharmacy, Triq Manwel Buhagiar, Pembroke – 21378485 Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza​ Victor’s Pharmacy, 9, Triq it-Torri, Tas-Sliema – 21330352 112​ St. Mary Pharmacy, 2, Triq Antonio Schembri. Ħ’Attard – 21436348 St. Albert Pharmacy, Triq l-Oratorju, Ħal Għargħur – 21413402 Il-Pulizija ta’ Malta St. Simon Pharmacy, 8, Dawret il-Gżejjer, Buġibba – 21571649 2122 4001-9​ Maddalena Pharmacy, Shop 2, Binja tal-Faqqani, Dawret it-Torri, Santa Luċija – 21677037 Milia’s Pharmacy, Triq il-Kottonera, Il-Birgu – 27600126 Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili ​ Hompesch Pharmacy, 207/2011, Triq Hompesch, Il-Fgura – 21807503 2393 0000 Brittania Pharmacy, 5 Triq il-Bajja s-Sabiħa, Birżebbuġa – 21658622 Kristianne Pharmacy, Triq Pietru Pawl Saydon, Iż-Żurrieq – 21647391 Il-Gwardjani Lokali ​2132 0202 Remedies Pharmacy, 1, Triq il-Parroċċa, Is-Siġġiewi – 21460828 Spiżerija Carmen, 1, Triq Misraħ is-Suffara, Ħad-Dingli – 21457128

Stampat Progress Press

L-Isptar ta’ Malta 2545 0000

L-Isptar ta’ Għawdex ​2156 1600

Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza ​ 5004 3888

Servizz ta’ Direttorju Telefoniku ​1182

Għawdxin Fontana Pharmacy, Triq il-Għajn, Il-Fontana – 21566979 Tony’s Pharmacy, “Egret Court”, Triq il-Wied, Marsalforn – 21563617 Servizz ta’ tobba fiċ-ċentri tas-saħħa fil-Ħdud u l-festi pubbliċi Iċ-Ċentri tas-Saħħa tal-Mosta, Raħal Ġdid u l-Furjana jiftħu għall-emerġenzi 24 siegħa, sebat ijiem fil-ġimgħa.

Fil-Ħdud u fil-festi pubbliċi, iċ-Ċentru tas-Saħħa tal-Gżira jiftaħ għall-emerġenzi bejn it-8.00am u l-5.00pm.

Ikun hemm ukoll servizz ta’ infermier bejn it-8.00am u t-8.00pm. Il-pubbliku jrid jattendi ċ-ċentru tas-saħħa tad-distrett tiegħu. Persuni mingħajr karta ta’ identità ma jiġux moqdija.

03

28.01.2018

kullhadd.com

mill-midja tal-PN li appoġġjaw lil Delia u staqsew minn fejn ġiet l-għażla ta’ Jesmar Baldacchino li ħafna ddeskrivewh bħala bniedem li jdur minn xogħol għal ieħor sakemm ikun offrut dik l-ewro iktar.

acchino

Dio ne

Demicoli mhux se jibqa’ Kap tal-Aħbarijiet

Fab ia n

li ico m De

Ser gio M lia al

Intant, David Bonello ma kienx l-uniku bniedem li ddejjaq bl-ambjent li qed jirrenja fl-istamperija. Fabian Demicoli lest jibqa’ jaħdem hemm iżda mhux fil-kariga ta’ Kap tal-Aħbarijiet. Fi kliem l-imkejjen tagħna fidDar Ċentrali dan hu ieħor li mhux jinżillu tajjeb Pierre Portelli u li qed jiddejjaq jinqabad fil-battalja għall-poter bejn Pierre Portelli, Kap Eżekuttiv, u Clyde Puli, Segretarju Ġenerali. Mit-tagħrif li għandna nifhmu li Portelli ħa pjaċir b’dan l-iżvilupp u diġà qal lil Simon Vella Gregory biex jieħu hu t-tmexxija, f ’ġimgħa fejn infurmat ukoll bir-riżenja tagħha l-ġurnalista Amy Borg.

Però, dik ta’ Vella Gregory mhix l-għażla aħħarija għax Pierre Portelli jrid lil Sergio Mallia fit-tmexxija tal-Kamra tal-Aħbarijiet. Tant li bħalissa għaddejjin in-negozjati miegħu. Jirriżulta li din hi deċiżjoni maħsuba bil-għan li l-midja tal-Partit Nazzjonalista tiħrax iktar fil-messaġġ tagħha.

Naturalment, jinfluwenza dan kollu hemm ukoll il-fatt li Sergio Mallia appoġġja lil Adrian Delia fil-kampanja għall-kap.

B

g or

Il-Kap tal-Partit Nazzjonalista jinħatar mill-Kunsill Ammingħandu problema ġdida wara istrattiv fuq rakkomandazzjoni l-ħatra ta’ Jesmar Baldacchino tas-Segretarju Ġenerali, li tkun bħala d-Direttur Informazz- ġiet approvata mill-Kumitat joni. Dan kemm għax l-għaż- Eżekuttiv.”

Iżda, il-Kumitat Eżekuttiv la ta’ Baldacchino urtat lil ħafna li appoġġjaw lill-istess ma approva l-ebda ħatra u dan Delia fit-tellieqa għall-Kap, nissel rabja fost il-membri li kif ukoll għaliex il-ħatra ma qalu li donnu dan hu l-istil li saritx skont l-istatut tal-Partit qed idaħħlu dawk ta’ madwar Delia fejn jiddeċiedu waħedNazzjonalista.

Jesmar Baldacchino kien hom għax qed jaħsbu li laħqu għażla sorpriża biex ħa post s-sema.

David Bonello bħala Direttur Saħansitra hemm min qed jarInformazzjoni li rriżenja wara gumenta li din il-ħatra għandbiss tliet xhur wara sensiela ha tkun sfidata fil-Kumitat ta’ kunflitti interni, fosthom Eżekuttiv li jmiss. Għalkemm, dawk mas-Segretarju Ġenerali, dan mhux neċċesarjament se jsir għaliex hemm min qed Clyde Puli.

Il-ħatra ta’ Baldacchino jgħid li dan kollu għalxejn.

Lil hinn mill-istatut kien tħabbret permezz ta’ stqarrija tal-Partit Nazzjonalista ftit tal- hemm persuni oħra li kienu jiem ilu. Il-membri tal-eżekut- urtati b’din id-deċiżjoni. Ditiv tal-Partit Nazzjonalista saru one Borg, ġurnalist tal-Partit jafu biha mill-midja, filwaqt li Nazzjonalista għal ħafna snin, deskritt bħala wieħed minn fil-każ ta’ David Bonello dawk dejjem leali ivvutaw dwarha. fl-istamperija, Dan kif supħass li din post sar Fil-fatt, punt 72 jgħid k i e n e t anke filkaż ta’ b’mod ċar li “d-Direttur daqqa ta’ ħarta BaldaInformazzjoni jinħatar oħra cchino g ħ a x mill-Kunsill Amministrattiv għalih.

D a n il-ħafuq rakkomandazzjoni għax tra ta’ stenna D i tas-Segretarju Ġenerali, li jkun rettur li tkun ġiet approvata ikkunInforsidrat għal mazzjoni mill-Kumitat kariga li lil f i l - Pa r t i t Eżekuttiv Jesmar BaldaNazzjonalista cchino tawh pahija regolata blkkett għaliha li kważi istatut tal-partit. Filfatt, punt 72 jgħid b’mod ċar jlaħħaq l-€40,000 fis-sena. li “d-Direttur Informazzjoni Dione Borg kien fost diversi

ar

ld Ba

J es

• ĦATRIET LI ĠABU DWEJJAQ U IKTAR RIŻENJI

m

TAQLIB MHUX MIXTIEQ FL-ISTAMPERIJA

04

28.01.2018

kullhadd.com

€164 MILJUN FI PROPRJETÀ MINN NIES TAL-IIP • AĠENTI EWLENIN JGĦIDU LI L-PROGRAMM TA’ ĊITTADINANZA B’INVESTIMENT GĦANDU JKUN ESTIŻ • ISOSTNU LI ĠIBED NIES TA’ KWALITÀ • JIPPROPONU LI JISTA’ JIŻDIED IL-CAPPING

Dawk li kwalifikaw għall-programm taċ-ċittadinanza b’investiment investew iktar minn €164,000,000 fi proprjetajiet f ’pajjiżna bejn kirjiet u xiri. Filwaqt li f ’ħafna każi l-investituri għażlu li jibdew billi jikru proprjetà, meta marru għax-xiri fittxew proprjetajiet ta’ lussu kbir b’tagħrif li għandha l-gazzetta KullĦadd jgħid li fuq 100 proprjetà li nxtraw intefqu iktar minn €100 miljun.

Filwaqt li fil-każ ta’ kirja ta’ 630 proprjetà diġà nefqu €64 miljun li jibqgħu jitilgħu ladarba l-kirja tibqa’ għaddejja.

Dan qed iwassal biex issa li tnediet konsultazzjoni dwar jekk dan il-programm għandux ikun estiż, l-aġenti tal-proprjetà huma fost dawk li jemmnu li l-programm għandu jitkompla. Anke għaliex f ’kummenti li taw lill-gazzetta KullĦadd spjegaw li ma kienx normali li jattiraw dawn it-tip ta’ klijenti lejn pajjiżna.

Simon DeBono mill-Federation of Estate Agents fisser kif il-programm

attira ċertu kwalità ta’ dħul ogħla. “Din hija reali. Dawn in-nies li ġew l-ewwel krew u issa uħud qegħdin anke jixtru għax la jkunu kisbu ċ-ċittadinanza mbagħad ikollhom dak is-serħan ilmoħħ li jistgħu jiksbu dik il-proprjetà,” qal DeBono.

Enfasizza għal iktar minn darba li t-tajjeb ta’ dan il-programm hu li ġab nies ta’ ċertu ġid u esperjenza lejn Malta u sostna li wieħed irid joqgħod attent li jekk jista’ jkabbar id-distinzjoni bejn dak li jiflaħ min jiġi għal dan il-programm u dak li jiflaħ ħaddiem Malti jew barrani li jdawwaraha tajjeb ħafna. “Irridu noqgħodu attenti li ma mmissux is-suq ta’ dak li jistgħu jixtru l-Maltin,” qal DeBono li fl-opinjoni tiegħu għandu jiżdied il-minimu li wieħed irid jinvesti.

Douglas Salt, isem rinomat ieħor fis-settur tal-proprjetà kien ċar meta mistoqsi dwar il-konsultazzjoni li għaddejja. “Aħjar jekk ikun estiż,” qal mal-gazzetta KullĦadd filwaqt li hu

BENEFIĊĊJI MILL-PROGRAMM SA ISSA • • •

• •

• • •

Applikaw mal-1,300 persuna Kontribut ta’ madwar €600 miljun lejn il-pajjiż Il-Gvern ħoloq fond għall-Iżvilupp Nazzjonali u Soċjali (NSDF) - €366 miljun li ser jintużaw għal skopijiet ta’ infrastruttura soċjali Fil-Kaxxa ta’ Malta marru €157 miljun Il-persuni li applikaw għall-IIP xtraw fuq 100 proprjetà b’valur ta’ aktar minn €100 miljun Krew mal-630 proprjetà b’investiment ta’ €64 miljun Ingħataw 500 donazzjoni lill-NGOs għall-valur ta’ €3.1 miljun Wara d-due diligence kienu rifjutati qrib l-20% ta’ dawk li applikaw

wkoll tenna li għandu jkun hemm żieda fil-kirjiet. Dan għax bis-suq tax-xogħol qed jattira wkoll iktar impjiegi u persuni ta’ kwalità u li minn dan il-lat il-livell ogħla jista’ joħloq kompetizzjoni diretta ma’ dawn in-nies. “Għax issa min qed

IL-PROGRAMM BĦALISSA •

•

•

• •

•

•

Individwu jrid jagħmel kontribuzzjoni ta’ €650,000, aktar minn kemm ħafna ċittadini Maltin iħallsu taxxa matul ħajjithom.

Individwu jrid jinvesti fi proprjetà li l-valur minimu tagħha jkun ta’ €350,000 jew kirja ta’ €16,000 fis- sena. Huwa mitlub rabta kuntrattwali li din il-proprjetà tinżamm għal minimu ta’ ħames snin.

Individwu jrid jinvesti €150,000 oħra f ’bonds u stocks sanzjonati mill-Gvern. Se jkun hemm numru ta’ għażliet fejn wieħed jagħmel investiment li wkoll irid jinżamm għal minimu ta’ ħames snin.

Bil-għan li jiġu attirati persuni ta’ reputazzjoni hemm 4 livelli ta’ due diligence.

Bejn l-applikazzjoni u l-għoti taċ-ċittadinanza hemm perjodu minimu ta’ 6 xhur sa massimu ta’ sentejn. F’dan iż-żmien isir id-due diligence mingħajr għaġla.

M’hemmx segretezza. Anke jekk se jingħalqu ċerti swieq, il-Gvern għażel li jilqa’ l-kritika u jippubblika l-ismijiet fil-Gazzetta tal-Gvern.

Qabel iddaħħal il-programm diġà kienu jingħataw mal-1,000 ċittadinanza b’xejn kull sena.

jiġi jaħdem qed isibha diffiċli biex isib post diffiċli,” qal Salt li allura tenna li trid tinħoloq din id-differenza.

Filwaqt li kkonferma li sa issa l-maġġoranza krew tkellem dwar kif “issib min ħa grazzja mal-pajjiż u li qed jinvesti u jixtri.” Żied li “meta jixtru, jixtru proprjetajiet għoljin u sbieħ. Issoltu jfittxu jkunu qrib l-amenities. Ma tantx imorru għal houses of character u hekk. Iktar ifittxu positijiet moderni.

It-tendenza hi li jkunu lejn San Ġiljan.”

Mistoqsi jekk il-programm għandux jiġġedded, DeBono ma tantx dar mallewża. “Mija fil-mija li nerġgħu inġedduh. Il-programm irnexxa hux u suppost il-programm tagħna għandu due diligence iktar qawwi. Il-programm Malti għandu l-approvazzjoni tal-Kummissjoni Ewropea. Kwalunkwe programm ieħor ħadd m’għadda minn dan il-proċess. Kulħadd iħarbex milli jidhirlu hu,” qal DeBono.

Intant l-investiment ta’ dawn in-nies imur lil hinn mill-proprjetà u dan jixhduh ċifri li qed nippubblikaw.

05

28.01.2018

kullhadd.com

GŻIRA STAT, GŻIRA UNIKA

10 snin ilu ċ-Ċiprijotti kellhom livell ta’ għajxien li kien 32% aħjar minn tal-Maltin.

Illum il-Maltin huma 14% aħjar miċ-Ċiprijotti Il-GDP at Purchasing Power Standard Per Capita jirreferi għal meta wieħed ikejjel id-dħul ta’ kull persuna kif ukoll il-livell tal-prezzijiet. Il-livell tal-għajxien jitkejjel meta dawn jitqabblu flimkien.

Nassumu li f ’Malta ħaddiem idaħħal medja ta’ €10 fis-siegħa u kartuna ħalib tiswa €0.83, filwaqt li f ’pajjiż ieħor il-paga hi €20 is-siegħa u l-ħalib ikun jiswa €1.66. Dan ifisser li l-livell ta’ għajxien ikun l-istess.

Skont l-istatistika tal-Eurostat mill-gżejjer kbar kollha fil-Mediterran, Malta għandha l-aħjar livell ta’ għajxien. F’dan l-eżerċizzju Malta titqabbel ma’

Kreta li għandha popolazzjoni ta’ 600,000 persuna, Korsika li għandha popolazzjoni ta’ 300,000 persuna, Sardinja li għandha popolazzjoni ta’ 1,600,000 persuna, Sqallija li għandha popolazzjoni ta’ 5,000,000 persuna, il-Gżejjer Baleariċi li għandhom popolazzjoni ta’ 1,100,000 persuna u Ċipru li għandha popolazzjoni ta’ 800,000 persuna.

Permezz ta’ dan il-mekkaniżmu Malta kellha livell ta’ għajxien li kien 2/3 tat-Taljani fl-2004. Illum Malta laħqet l-istess livell tat-Taljani.

Sa 10 snin ilu l-Maltin kellhom livell ta’ għajxien

ŻVILUPP ĠDID B’RABTA MAL-QTIL TA’ DANIŻA F’GĦAWDEX Arloġġ lussuż tad-ditta Rolex li kien ta’ mara Daniża maqtula f ’Għawdex madwar sentejn u nofs ilu tfaċċa Londra fl-aħħar ġimgħat meta ttieħed għat-tiswija. Jirriżulta li l-arloġġ seta’ jkun identifikat u minnufih beda kuntatt bejn il-Pulizija Ingliża u dik Maltija bil-Pulizija Maltija se tkun qed titla’ Londra bħala parti mill-investigazzjonijiet li għandhom jestabbilixxu kif dak li ħa l-arloġġ għat-tiswija rnexxielu jiksbu. Dan fi sforz li għandu jwassal għal xi ħjiel ġdid dwar każ fejn sa mill-bidu tiegħu l-Pulizija Maltija dejjem qisitu bħala wieħed suspettuż.

F’Lulju tal-2015 il-mara Daniża bl-isem ta’ Vera Bodil Engelbrecht Holm kienet instabet maqtula f ’Wied il-Kapuċċini, ir-Rabat, Għawdex wiċċha ’l isfel f ’għadira ilma. Dan wara li kienet ilha nieqsa jumejn.

L-analiżi xjentifika u l-awtopsja kkonfermaw it-teżi tal-pulizija li dan kien qtil. Fil-fatt irriżulta li l-mara kienet mgħallqa.

Jirriżulta li kellha wkoll ġrieħi fil-kustilji, f ’rasha u f ’sidirha u l-fatt li l-ġisem kien fi stat ta’ dekompożizzjoni qawwija kien ikkomplika l-investigazzjoni.

Waħda mir-raġunijiet li kienet wasslet għad-dekompożizzjoni daqshekk malajr tal-ġisem kienet is-sħana tas-sajf.

Holm kienet f ’Għawdex fuq btala meta kienet irrapportata nieqsa mill-qraba tagħha li magħha kienu jgħixu f ’Marsalforn b’waħda mill-affarijiet li riedu jestabbilixxu l-pulizija hi kif ġisimha spiċċa iktar minn tliet kilometri bogħod minn Marsalforn. Skont dak irrapportat mill-qraba tagħha, fosthom neputijiet, kien intqal li hi telqet minn mal-grupp biex tmur tixtri u l-basket tagħha bl-ismartphone u l-flus ma kienx instab.

L-investigazzjonijiet qed jitmexxew mill-ispetturi Keith Arnaud u Bernard Spiteri, filwaqt li l-Maġistrat Joanne Vella Cuschieri qed tmexxi l-inkjesta maġisterjali.

li kien 10% aħjar minn tal-Isqallin. Illum il-Maltin huma 50% aħjar mill-Isqallin.

Huwa dan li qiegħed jattira aktar Taljani lejn Malta. Filwaqt li 10 snin ilu kien hawn madwar 600 Taljan jaħdem Malta, illum hawn aktar minn 6,000 Taljan.

10 snin ilu ċ-Ċiprijotti kellhom livell ta’ għajxien li kien 32% aħjar minn tal-Maltin. Illum il-Maltin huma 14% aħjar miċ-Ċiprijotti.

B’hekk Malta mill-ifqar gżira fil-Mediterran sa 10 snin ilu, issa saret il-gżira stat bl-ogħla livell ta’ għajxien fil-Mediterran.

06

28.01.2018

kullhadd.com

FAMILJA MEDJA FELĦET TFADDAL TLIET DARBIET IKTAR • IS-SENA 2015 MQABBLA MAL-2008

Analiżi tal-Household Budgetary Survey, li kien ippubblikat din il-ġimgħa, turi kif bejn l-2008 u l-2015 familja medja felħet tfaddal tliet darbiet iktar.

Dan għax filwaqt li bejn l-2008 u l-2015 kien hemm titjib sostanzjali fid-dħul tal-familji f ’pajjiżna, il-piż tan-nefqa żdied b’ammont li huwa iżgħar.

Fl-2015, familja medja kellha dħul ta’ €26,610, jew kważi €6,000 aktar mid-dħul disponnibbli fl-2008. Fl-istess perjodu l-infiq ta’ familja medja żdied b’anqas minn €3,000 fis-sena.

B’riżultat ta’ hekk waqt li familja medja fl-2008 kienet tfaddal €1,208, familja medja fl-2015 irnexxielha tfaddal €4,263, jew tliet darbiet u nofs dak li kienet tfaddal seba’ snin qabel.

Skont il-Household Budgetary Survey, waqt li fl-2008 l-familji bi tfal dipendenti kienu bilkemm ikopru l-ispiża tagħhom, fl-2015 dawn kienu qed ifaddlu aktar minn €4,000 fis-sena. Dan minħabba li d-dħul tagħhom żdied minn €24,105 għal €33,097. Dan kien jirrifletti żieda qawwija fid-dħul mill-impjiegi. It-tkabbir ekonomiku fiż-żmien riċenti, flimkien ma’ miżuri oħra li ħa l-Gvern, fosthom iċ-childcare b’xejn, fil-fatt wasslu biex aktar nies joħorġu jaħdmu u biex jitjiebu l-pagi.

Il-Household Budgetary Survey jindika wkoll li f ’dawn l-aħħar snin kien hemm titjib fid-dħul anke għal dawk li ma jaħdmux. Fost l-oħrajn, bħala medja dawk irtirati kellhom dħul ta’ €19,558 fl-2015, kontra dħul ta’ €14,702 fl-2008.

L-istudju li sar mill-Uffiċċju Nazzjonali tal-Istatistika indika li l-akbar żieda relattiva fl-ispiża kienet fuq l-edukazzjoni, ir-restoranti u l-lukandi, il-ħwejjeg u l-komunikazzjoni.

Min-naħa l-oħra baqgħet stabbli l-ispiża fuq l-ikel u s-saħħa.

Il-Household Budgetary Survey jikkonferma kemm it-tkabbir ekonomiku fisser titjib fil-livell tal-għajxien tal-familji f ’pajjiżna, tant li wassal biex is-sitwazzjoni finanzjarja tal-familja medja tissaħħaħ.

07

28.01.2018

kullhadd.com

IL-PIKA TAL-PN SETGĦET TĦALLI ĦADDIEMA BLA PAGA • JITĦALLSU WARA INTERVENT TAL-AKL Il-pika tal-Partit Nazzjonalista f ’San Pawl il-Baħar kienet se tħalli lill-ħaddiema tal-Kunsill Lokali mingħajr il-paga tax-xahar ta’ Jannar. Is-sitwazzjoni f ’dan il-Kunsill Lokali kienet ilha sejra għall-agħar tant li flaħħar ġimgħat tressqet mozzjoni ta’ sfiduċja fis-Sindku, Graziella Galea, li spiċċat irriżenjat minn jeddha biex ma tkunx sfiduċjata. Il-laqgħa biex jinħatar Sindku ġdid ma saritx wara li l-Partit Nazzjonalista ħa l-każ il-Qorti, li s-smigħ dwaru jibda l-ġimgħa d-dieħla.

Fl-assenza tal-ħatra ta’ Sindku, il-liġi kienet titlob li l-iktar kunsillier anzjan ilaqqa’ l-Kunsill fejn jieħu r-responsabbiltà tal-Kunsill sal-ħatra ta’ Sindku ġdid. Iżda, Antoinette Bezzina, kunsilliera tal-Partit Nazzjonalista, abdikat minn din ir-responsabbiltà fuq struzzjonijiet ċari tad-Dar Ċentrali.

Dan fisser li l-Kunsill Lokali ma ltaqax biex japprova l-pagamenti u la ma kinux approvati l-pagamenti, ma setgħux isiru

l-ħlasijiet. Fost il-ħlasijiet li ma setgħux isiru kien hemm dawk tal-ħaddiema li wara ġimgħat jaħdmu f ’ambjent xejn feliċi l-aħħar ħaġa li riedu kienet dik li ma jiħdux salarji d-dar.

Konxju minn dan, il-Partit Nazzjonalista baqa’ jimpika u l-ħlasijiet ma sarux.

Il-gazzetta KullĦadd hija mgħarrfa li kien wara intervent tal-President tal-Assoċjazzjoni tal-Kunsilli Lokali, Mario Fava li l-ħaddiema tħallsu mill-fondi tal-AKL .

Il-mod kif il-Partit Nazzjonalista tilef il-kontroll ta’ dan il-Kunsill Lokali affettwa wkoll ir-residenti tal-lokalità li raw il-Viċi Sindku, David Thake, jirriżenja mill-Kunsill Lokali u żewġ kunsillieri oħra tal-Partit Nazzjonalista jirriżenjaw mill-partit.

L-eks Sindku Graziella Galea kienet instabet ħatja wkoll mill-Bord ta’ Governanza tal-Kunsilli Lokali li kisret ir-regoli finanzjarji tal-Kunsilli Lokali.

08

28.01.2018

kullhadd.com

CASA ĦATI LI TA N-NAR • JAMMETTI LI ĦAFNA MILL-KWISTJONIJIET KONTRA MALTA BDIEHOM HU Il-Membru tal-Parlament Ewropew, David Casa, ammetta li ħafna mill-kwistjonijiet kontra pajjiżna fil-Parlament Ewropew bdiehom hu.

Dan hu dak li dan il-ġurnal irrapporta għal diversi drabi. Iżda issa kien Casa stess li ħareġ din id-dikjarazzjoni minn fommu.

F’intervista li għamel flaħħar jiem mas-sit elettroniku tal-Knisja, Newsbook, David Casa ddefenda l-preżenza tiegħu f ’kumitat li ġie jistħarreġ is-sitwazzjoni tar-rule of law f ’pajjiżna billi qal li kellu jkun hemm għax kollox beda minnu. “Ħafna mill-akkużi li l-Parlament deherlu li jibda jinvestiga ġew min-naħa tiegħi u għalhekk ġejt mitlub mill-Partit Popolari Ewropew li nimbotta fil-Parlament dawn l-akkużi serji li hemm fuq pajjiżna,” qal David Casa f ’konferma oħra tal-kampanja li l-Partit Nazzjonalista qed jagħmel fi Brussell fejn biex mingħalih idgħajjef lill-Gvern jispiċċa jdgħajjef il-pajjiż.

Konxju mill-fatt li eluf ta’ Maltin huma mgħaddba bl-attitudni tiegħu u tal-MEPs l-oħra tal-Partit Nazzjonalista, David Casa u sħabu użaw l-aħħar ġimgħat biex iħallsu reklami fil-gazzetti bil-għan li jgħidu li fi Brussell jaħdmu favur Malta. Filwaqt li spiċċaw jattakkaw lil kull min ma jaqbilx magħhom. Lill-Kap tad-Delegazzjoni Laburista, Alfred Sant, qallu li l-argumenti tiegħu jġibhom minn Netflix.

“Dr Alfred Sant hemm bżonn li jieqaf jara Netflix għax qed jiġi impressjonat minn affarijiet li f ’dan il-pajjiż ma jeżistux,” qal David Casa li l-attitudni tiegħu qed iġġib ukoll qasma fil-Partit Nazzjonalista.

Ma’ Newsbook Casa qal ukoll: “Ridt nassigura li din id-delegazzjoni tinvestiga r-rule of law f ’pajjiżna.”

Fil-Partit Nazzjonalista hemm min qed jargumenta li l-poplu Malti jaf li m’hawnx kriżi fis-saltna tad-dritt tant li f ’kull stħarriġ li sar wera fiduċja assoluta fl-istituzzjonijiet u għalhekk l-attitudni ta’

Casa qed twassal biex tkompli ddgħajjef il-messaġġ ta’ partit pożittiv u Oppożizzjoni b’saħħitha. Lil Delia qed jgħidulu li jekk se jħalli lil Casa, Roberta Metsola u Francis Zammit Dimech ikomplu bl-istess diska tas-snin li għaddew allura mhux se jiċċaqlaq minn fejn qiegħed. Fost oħrajn tawh l-eżempju ta’ kif sal-aħħar jiem stess Francis Zammit Dimech spiċċa umiljat mill-Kummissjoni Ewropea li qaltlu li l-premessa ta’ mistoqsija parlamentari tiegħu fuq il-garanzija bankarja tal-Electrogas kienet żbaljata u l-Gvern Malti mexa mar-regoli Ewropej. Dan l-argument ta’ Zammit Dimech kien ripetut minn deputati Ewropej meta l-Ħamis filgħodu ltaqa’ l-kumitat LIBE. Xhieda ċara ta’ kif MEPs li ma jafux sew lil pajjiżna qed ikunu mitmugħa informazzjoni minn dawn l-MEPs tal-PN. Kif wara kollox kien Casa nnifsu li ammetta li ħafna akkużi bdew minnu.

ESPLORA 18X5

09

28.01.2018

kullhadd.com

IKKLASSIFIKATI 490 FILM F’SENTEJN • IL-15+ U 12A L-IKTAR KOMUNI • DAWK TA’ FUQ IT-18 L-INQAS POPOLARI Is-sena li għaddiet il-Bord għall-Klassifikazzjoni tal-Films skont l-Età klassifika 255 film, filwaqt li s-sena ta’ qabel klassifika 235 film. Jirriżulta li l-iktar kategorija li fiha kienu klassifikati films f ’dawn is-sentejn hi dik fejn film ikunu jistgħu jarawh dawk ta’ minn 15-il sena ’l fuq b’96 film jidħlu f ’din il-kategorija fl-2017 u 91 film daħlu f ’din il-kategorija s-sena ta’ qabel.

Iżda x’inhu aċċettat biex film li jintwera fiċ-ċinema taħt din il-kategorija?

Fost oħrajn, il-linji gwida estensivi, jgħidu li għalkemm huma permessi xeni fejn ikun hemm it-teħid tad-droga, dan l-aġir m’għandux ikun inkoraġġit jew muri f ’dawl pożittiv. Anke jekk il-film ikunu qed jarawh adolexxenti minn 15-il sena ’l fuq xeni ta’ biża’ huma ġeneralment aċċettati f ’din il-kategorija ta’ films sakemm ma jkunx fihom reati ta’ sadiżmu jew abbuż sesswali.

Jingħad li dwn ix-xeni tal-waħx m’għandhomx ikunu makabri ħafna.

Jingħad ukoll li atti ta’ vjolenza u xeni ta’ dmija ppreżentati b’mod vivaċi u reali huma permessi imma għandhom ikunu moderati filwaqt li l-karattru li jwettaq jew iwassal għal dan m’għandux ikun dak li l-ispettaturi jempatizzaw miegħu. Jingħad ukoll li l-vjolenza domestika għandha tidher bħala mġiba li mhix komuni u li hija kundannabbli. Għalkemm il-vjolenza f ’kuntest storiku, bħal fi gwerer, rivoluzzjonijiet u oħrajn simili),tista’ tkun murija b’mod intensiv.

Jista’ jkun hemm użu frekwenti ta’ lingwaġġ vulgari imma ġeneralment mhuwiex aċċettabbli li kliem baxx jew kliem ħażin jingħad b’ton aggressiv. Fil-fatt il-linji gwida tal-Bord jgħidu li kull deċiżjoni dwar dan trid tittieħed fil-kuntest ta’ kif tkun qed tiżviluppa x-xena.

Jistgħu jidhru xeni ta’ atti sesswali u xeni twal ta’ nudiżmu.

Għalkemm xeni eċċessivi u mtawla ta’ abbuż sesswali mhumiex tollerati f ’film ta’ din

Fost oħrajn il-kriterji tal-Bord jgħidu li films fil-kategorija PG jista’ jkun fihom xeni li jaffettwaw ċerti tfal, l-iktar lil dawk fit-tielet sena tal-iskejjel primarji jew iżgħar

Films li għalihom jista’ jidħol kulħadd Films fejn qed jiġi suġġerit PG li t-tfal għandhom ikunu akkumpanjati minn adult Films li għalihom it-tfal taħt 12A it-12-il sena, iridu jkunu akkumpanjati minn adult Films li għalihom jistgħu jidħlu 12 persuni minn 12-il sena ’l fuq Films li għalihom jistgħu jidħlu 15 persuni minn 15-il sena ’l fuq Films li għalihom jistgħu jidħlu 18 persuni minn 18-il sena ’l fuq Total U

il-kategorija. Lanqas mhuma normalment aċċettati films li primarjament għandhom l-għan li jwasslu għal tqanqil sesswali.

Naturalment il-kategorija ta’ 18il sena hi iktar miftuħa għalkemm xorta waħda hemm ċerti regoli ċari. Fost oħrajn il-films iridu ma jinċitawx mibegħda bejn persuni ta’ razez u reliġjonijiet differenti, ma jkunux ġew maħduma b’finanzjament minn reati kriminali, ma jinstigawx lill-ispettaturi biex iweġġgħu lilhom infushom jew lil ħaddieħor, ma jippreżentawx atti vjolenti, azzjonijiet perikolużi jew użu illegali ta’ droga li joffendu l-morali pubbliċi u ma jiffukawx fuq atti sesswali li anqas ikollhom rabta mal-kuntest u għalhekk ikunu purament dwar is-sess.

F’din il-kategorija kienu klassifikati 16-il film is-sena li għaddiet u tmienja s-sena ta’ qabel.

Imbagħad hemm films klassifikati bħala U, dawk tajbin għal kulħadd, u dawk PG. Għalkemm fiż-żewġ każi l-kawtela u l-analiżi tal-ġenituri hija meqjusa bħala importanti.

Fost oħrajn il-kriterji tal-Bord jgħidu li films fil-kategorija PG jista’ jkun fihom xeni li jaffettwaw ċerti tfal, l-iktar lil dawk fit-tielet sena tal-iskejjel primarji jew iżgħar. Għaldaqstant il-ġenituri għandhom jikkunsidraw jekk il-kontenut iwassalx għal xi riperkussonijiet li b’xi mod jiddisturbaw lil tfal żgħar jew iktar sensittivi.

Fiż-żewġ każi mhumiex aċċettati ċirkostanzi ta’ diskriminazzjoni u xeni ta’ bbuljar fuq persuni vulnerabbli għandhom ikunu limitati ħafna filwaqt li min jagħmilhom fil-film irid jidher mistmerr u mhux imfaħħar.

Mill-banda l-oħra jingħad li films ikklassifikati 12A huma addattati għal min għandu 12-il sena jew iktar. Adult jista’ jieħu miegħu tfal taħt it-12-il sena imma huwa fil-ġudizzju tiegħu/tagħha li jassigura li dan il-film huwa addattat għalihom. F’dan il-każ l-adult huwa responsabbli tat-tfal taħt it-12-il sena li huma fil-kumpanija tiegħu/tagħha.

Bħala regola ġenerali, lingwaġġ

u mġiba aggressivi tul il-film normalment mhumiex aċċettabbli sakemm ma jkunux ippreżentati f ’kuntest fejn b’mod ċar huma kkundannati. Atti ta’ diskriminazzjoni minn karattru li f ’għajnejn it-tfal jidher bħala eroj ukoll mhumiex aċċettabbli ħlief jekk l-istess karattru jagħmel riforma sħiħa billi fl-istess film jagħraf jirranġa din l-imġiba.

L-użu abbużiv ta’ drogi illegali jew mediċina m’għandux jiġi ppreżentat bħala mġiba xierqa.

F’film 12A normalment mhuwiex aċċettabbli li jingħataw dettalji ta’ kif persuna tuża d-droga fuqha nnifisha jew fuq oħrajn kif ukoll dettalji dwar traffikar ta’ droga. L-użu tad-droga fi skola huwa wkoll inaċċettabbli f ’din il-kategorija ta’ films.

Films ikklassifikati 12 huma addattati għal persuni minn 12-il sena ’l fuq. Dan ifisser li l-kriterji huma ta’ livell daqsxejn ogħla minn dawk identifikati għall-Kategorija 12A imma ta’ livell inqas

2016

2017

18

28

24

29

70

61

24

25

91

96

8

16

235

255

minn dawk tal-Kategorija 15.

Jekk persuna li tapplika għall-evalwazzjoni ta’ film tħoss li ma taqbilx mad-deċiżjoni mittieħda tista’ tapplika bil-miktub lill-Bord ta’ Reviżjoni fi żmien ħamest ijiem minn meta tkun irċeviet id-deċiżjoni tal-Bord tal-Klassifikazzjoni tal-Films skont l-Età. Il-Bord ta’ Reviżjoni jista’ kemm jikkonferma kif ukoll jibdel id-deċiżjoni tal-Bord tal-Klassifikazzjoni tal-Films skont l-Età.

10

28.01.2018

kullhadd.com

REKORD ĠDID GĦAL JOTTIJIET IRREĠISTRATI MALTA • WARA FTEHIM IMPORTANTI MAL-KUMMISSJONI EWROPEA KUMPANIJI FIS-SETTUR IĦARSU LEJN MALTA Ir-reġistru Malti fis-settur marittimu kompla jissaħħaħ b’iktar sidien ta’ opri tal-baħar minn madwar id-dinja jfittxu li jirreġistraw il-bastimenti jew il-jottijiet tagħhom f ’pajjiżna. Jirriżulta li s-sena li għaddiet ir-reġistru Malti kellu żieda ta’ 20% f ’dik li hi reġistrazzjoni ta’ jottijiet, bil-Ministru Ian Borg jiddeskrivi dan bħala “rekord ġdid għar-reġistru Malti.”

Min-naħa l-oħra r-Reġistru tal-Bastimenti Merkantili ta’ Malta fl-aħħar sena kompla jikkonsolida l-pożizzjoni tiegħu bħala l-akbar reġistru fl-Unjoni Ewropea u s-sitt l-akbar fid-dinja. F’dan il-każ ir-reġistru ra żieda ta’ 8%.

Filwaqt li l-awtoritajiet Maltin kienu għaddejjin biex jattiraw lejn pajjiżna reġistrazzjonijiet ġodda kienu għaddejjin ukoll b’diskussjonijiet mal-Kummissjoni Ewropea bil-għan li s-sistema Maltija tkun waħda approvata mill-Kummissjoni Ewropea sabiex titneħħa xi inċertezza li seta’ kien hemm.

Tkellem dwar dan il-Ministru Borg meta fil-Parlament kien qed jagħti dettalji għall-mistoqsijiet tad-deputat Edward Zammit Lewis.

“Wara sitt snin ta’ diskussjonijiet mal-Kummissjoni Ewropea, il-Gvern irnexxielu jikseb riżultat pożittiv ħafna għall-industrija marittima Maltija – riżultat li permezz tiegħu nistgħu nixprunaw il-futur tal-qasam marittimu Malti. IlGvern, permezz ta’ din id-deċiżjoni, irnexxielu jneħħi l-inċertezza li kien hemm fl-industrija marittima għal dawn l-aħħar sitt snin u jpoġġi lil Malta bħala waħda mill-ewwel ġurisdiz-

zjonijiet li għandhom sistema approvata mid-Direttorat tal-Kompetizzjoni tal-Unjoni Ewropea, u għalhekk ser jintuża bħala mudell għal sistemi oħra li ser jiġu kkunsidrati mill-Unjoni Ewropea fil-futur,” qal il-Ministru Borg li fisser kif dan ir-riżultat ser iġib diversi vantaġġi għall-pajjiż.

Fisser kif l-aktar ħaġa importanti hija li r-reputazzjoni ta’ Malta bħala ġurisdizzjoni marittima ser tissaħħaħ aktar. “Ninsabu kunfidenti li l-operaturi ser jikkunsidraw aktar lil pajjiżna. Permezz ta’ din id-deċiżjoni, Malta se tkun f ’pożizzjoni aktar b’saħħitha biex tattira kumpaniji tal-immaniġġjar tal-bastimenti merkantili (ship management),” qal Borg.

Jirriżulta li din id-deċiżjoni aċċettat li jottijiet lussużi li jintużaw għal skop kummerċjali jistgħu jibbenefikaw minn dik magħrufa bħala tonnage tax.

“Id-deċiżjoni toffri wkoll

vantaġġi g ħ a l l - va puri talpassiġġieri u għalhekk Malta ser tkun f ’pożizzjoni favorevoli ħafna biex tattira dan it-tip ta’ operat,” qal Borg.

Fisser kif l-istabbiltà li s-sistema Maltija ser tkun qed toffri ser tkompli żżid is-serħan il-moħħ tal-operaturi li ser ikunu qed joperaw taħt sistema li hija approvata mill-Unjoni Ewropea.

“Tajjeb li wieħed jgħid li din id-deċiżjoni bagħtet ukoll messaġġ b’saħħtu f ’setturi oħra, inkluż dak finanzjarju. Fi kliem il-Kummissjoni, Malta topera sistema ta’ ring fencing robust ħafna u għalhekk tassigura li ma jkunx hemm evażjoni tat-taxxa,” kompla jispjega l-Ministru Borg.

B’mod parallel ma’ dan, il-Gvern qed jikkunsidra li jdaħħal diversi miżuri li jattiraw kumpaniji tal-immaniġġjar tal-bastimenti biex jiftħu uffiċini f ’Malta. Fil-fatt il-Gvern, permezz ta’ Transport

Malta, qiegħed ukoll jiżviluppa qafas legali li jintroduċi benefiċċji għall-ħaddiema ta’ dawn il-kumpaniji, biex hekk ikun aktar faċli u attraenti li dawn jiftħu uffiċini f ’Malta. Barra minn hekk, bħalissa għaddej xogħol fuq l-iżvilupp ta’ strateġija biex ikunu attirati aktar żgħażagħ lejn dan il-qasam tant importanti għall-ekonomija Maltija.

“Fost il-miżuri li qegħdin jiġu kkunsidrati hemm it-twaqqif ta’ akkademja marittima li taħseb għall-ħtiġijiet attwali u

Wara sitt snin ta’ diskussjonijiet mal-Kummissjoni Ewropea, il-Gvern irnexxielu jikseb riżultat pożittiv ħafna għall-industrija marittima Maltija

futuri ta’ din l-industrija, partikolarment kumpaniji tal-immaniġġjar tal-bastimenti. Hu meħtieġ li noffru one stop shop għall-edukazzjoni marittima li tinkludi kemm it-taħriġ vokazzjonali, bħal baħħara fuq bastimenti merkantili kif ukoll lawrji universitarji u diplomi. B’hekk ikun żgurat li dawn il-kumpaniji jsibu l-ħiliet meħtieġa meta jistabbilixxu uffiċini fil-pajjiż,” qal il-Ministru Borg.

Sal-lum il-ġurnata għandna diġà mas-sitt kumpaniji tal-immaniġġjar tal-bastimenti li fetħu uffiċċju f ’Malta, u fil-jiem li ġejjin se jkun inawgurat uffiċċju ieħor. “Wieħed irid ukoll isemmi li dawn l-inizjattivi, kollha ġew xprunati minn diskussjonijiet li Transport Malta kellha mal-kumpaniji li diġà stabbilixxew uffiċċju f ’Malta. Ninsab ukoll infurmat li hemm diversi diskussjonijiet ma’ kumpaniji oħra li qed jikkunsidraw jistabbilixxu uffiċċju f ’Malta,” qal il-Ministru Borg.

11

28.01.2018

kullhadd.com

ĠIMGĦAT LI JFISSRU ĦAJJA • ID-DIPARTIMENT TAL-KARDJOLOĠIJA KOMPLA JISSAĦĦAĦ Il-lista ta’ stennija għall-coronary angiogram, li huwa ritratt tal-arterji tal-qalb, niżlet minn sitt xhur għal massimu ta’ ġimagħtejn.

Tkellem dwar dan il-Ministru għas-Saħħa Chris Fearne, li f ’kummenti mal-gazzetta KullĦadd fisser kif dan kien biss wieħed mill-interventi li fil-qasam tal-kardjoloġija naqset sew il-lista ta’ stennija.

Fis-settur tal-kardjoloġija flaħħar snin rajna titjib konsiderevoli f ’dawk li għandhom x’jaqsmu listi ta’ stennija. Fil-fatt barra l-lista ta’ stennija għall-angiograms naqset ukoll il-lista ta’ stennija għall-coronary angiogram f ’pazjenti li jkunu qegħdin l-isptar (inpatients) u l-lista ta’ stennija għall-pacemakers fejn minn ġimagħtejn qegħdin isiru f ’madwar jumejn. “Naqset ukoll il-lista ta’ stennija fl-outpatients echocardiograms li niżlet minn sentejn u disa’ xhur għal 10 ġimgħat,” qal id-Deputat Prim Ministru u Ministru għasSaħħa, Chris Fearne.

L-echocardiograms, ultrasounds tal-qalb, fl-outpatients qed isiru wara ftit xhur u mhux wara sentejn u disa’ xhur, filwaqt li dawk li jkunu pazjenti f ’Mater Dei issirilhom fi ftit sigħat. Għal follow up fl-outpatients tal-kardjoloġija, f ’dan il-qasam minn sitt snin issa sar isir kif u meta jkun meħtieġ.

“Fil-qasam tal-mard tal-qalb dewmien għat-testijiet kruċjali bħal coronary angiograms, kif ukoll echocardiograms, jista’ jirriżulta f ’mewt tal-pazjent.

Huwa kruċjali li pazjent bilmard tal-qalb issirlu vista kif ukoll test meħtieġ malajr kemm jista’ jkun biex tinbidel il-kura meħtieġa,” qal il-Kap tad-Di-

Is-servizz tal-MitraClip inbeda f’Settembru tas-sena l-oħra.

Huwa intervent kumpless ħafna fuq il-mitral valv li jsir biss fi ftit ċentri tal-aqwa livell tal-kardjoloġija madwar id-dinja

partiment tal-Kardjoloġija, Robert Xuereb.

Fost interventi ġodda li qegħdin isiru f ’dan il-qasam hemm intervent delikat ħafna li beda jsir għall-ewwel darba s-sena li għaddiet. Dan jissejjaħ il-MitraClip – intervent fuq il-mitral valv li jsir mill-koxxa mingħajr operazzjoni, fejn valv li ma jagħlaqx sew isirlu clip. B’hekk il-qalb għajjiena terġa’ tibda tippompja aħjar. Fil-passat dawn il-pazjenti ma kien jista’ jsirilhom l-ebda intervent.

“Is-servizz tal-MitraClip inbeda f ’Settembru tas-sena l-oħra.

Huwa intervent kumpless ħafna fuq il-mitral valv li jsir biss fi ftit ċentri tal-aqwa livell tal-kardjoloġija madwar id-dinja. Jinvolvi tim espert kif ukoll apparat sofistikat,” qal Robert Xuereb.

Interventi ġodda oħra li qed isiru huma bioabsorbable vascular scaffolds (BVS), drug eluting balloons (DEB), instantaneous wave-free ratio (iFR), smallest injectable loop recorders, renal denervation, percutaneous pulmonary valve implantation, u intravascular ultrasound (IVUS).

Intervent ieħor ġdid huwa l-left critical appendage closure (LAAO). Dan huwa intervent fuq pazjenti b’riskju għoli ta’ stroke li ma jistgħux jieħdu pilloli li jraqqu d-demm. B’dan l-intervent stroke jista’ jiġi evitat.

Hemm sensiela oħra ta’ interventi fejn qabel il-pazjenti kien ikollhom bżonn imorru barra minn Malta u llum qed isiru filCath Suite tal-Isptar Mater Dei. Dawn jinkludu lead extractions, 3D mapping system for complex ablation għall-atrial fibrillation u ventricular tachycardia.

“Bis-saħħa ta’ tim espert lokali f ’dawn l-interventi u bl-appa-

rat l-aktar avvanzat, pazjenti morda li qabel kien ikollhom imorru fi sptarijiet barra minn xtutna għall-ġimgħat sħaħ, issa qed isirulhom f ’pajjiżna mdawrin bi qrabathom,” żied jgħid Robert Xuereb.

Barra minn hekk sar investiment fil-medical imaging tal-kardjoloġija kemm fl-isptar Mater Dei kif ukoll fl-isptar Ġenerali t’Għawdex fejn inxtara apparat ġdid sabiex ikunu jistgħu jsiru aktar testijiet lill-pazjenti. Dawn huma l-iStress echocardiograms with contrast agents, CT calcium scoring and coronary angiograms (CTCA) u cardiac magnetic resonance (CMR).

Sar investiment kbir fis-sistema tal-Informazzjoni Kardjovaskulari (CVIS). Ir-rekords kollha tal-pazjenti huma online u aċċessibbli għall-professjonisti kollha li jieħdu ħsieb il-pazjenti bi problemi fil-qalb. Ġew introdotti wkoll il-Glycoprotein IIb/IIIa receptor blockers għal percutaneous coronary interventions sabiex pazjenti li jkollhom load waqt attakk tal-qalb jistgħu jiġu salvati.

Permezz ta’ kliniċi speċjalizzati ġodda tal-qalb li nfetħu, il-pazjent issa qed jirċievi l-aqwa kura. Dawn jinkludu: l-Pre-Assessment Clinic for Coronary angiograms, Inherited Cardiomyopathy Clinic, Chest Pain Clinic, Valve Clinic, TAVI Clinic, Inherited Arrhythmias Clinic kif ukoll Specialist Heart Failure Clinic. Ġew imwaqqfa ukoll l-ECG outpatient unit, Klinika tal-Kardjoloġija fiċ-Ċentri tas-Saħħa, Pacemaker Clinic fir-Residenza ta’ San Vinċenz de Paule (SVPR) u fl-isptar Ġenerali t’Għawdex.

“Fl-aħħar snin sar investiment kbir b’numru ta’ interventi speċjalizzati jsiru f ’pajjiżna min-

flok barra l-pajjiż. U dan mhux biss fil-qasam tal-kardjoloġija iżda anke f ’dawk li għandhom x’jaqsmu interventi fl-onkoloġija, fost oħrajn. Ir-riċerka fil-qasam tas-saħħa kulma tmur tevolvi u għaldaqstant għandna

nibqgħu ninvestu kemm fl-apparat u wkoll fir-riżorsi umani, biex verament inkunu qegħdin nagħtu l-aqwa servizz lill-pazjenti tagħna,” qal id-Deputat Prim Ministru u Ministru għasSaħħa, Chris Fearne.

12

28.01.2018

kullhadd.com

IL-LEĦEN TA’ SUQ FEROĊI L-iżviluppatur huwa sikwit fil-mira ta’ kritika kontinwa, iżda mbagħad hemm min Għal dan l-iskop, il-KullĦadd tkellmet ma’ Sandro Chetcuti, fundatur u Presiisostni li huwa bżonn għall-ekonomija Maltija li ma ngħaddux mingħajru. Ħafna dent tal-Malta Developers’Association. oħrajn jgħidu li s-sigriet hu l-bilanċ. Iżda, x’bilanċ hu. minn Charles B. Spiteri

L-għan tagħkom hu li toħolqu żviluppi sostenibbli li joħolqu x-xogħlijiet u benefiċċji għall-poplu, li fl-istess ħin jimxu id f ’id fl-istandard għoli tal-bini. Iżda kif tħares lejn il-bilanċ li għandu jkun hemm bejn l-ambjent u l-bini li tiela’?

Bħala Assoċjazzjoni tgħallimna li meta ma jkunx hawn ippjanar fit-tul u b’viżjoni, xi mkien tikkrolla. Jiġifieri fl-ekonomija ma jistax ikollok sitwazzjoni fl-industrija tal-bini fejn ikun hemm ippjanar li ma jħarisx fit-tul u tipprova toħloq ix-xogħol spontanjament.

Jiġifieri għaddejna minn dan iż-żmien?

Dażgur. Għexnieh. Kien sa minn żmien il-Perit Duminku Mintoff, fl-1970, li l-industrija tal-bini saret waħda mill-aktar industriji importanti f ’pajjiżna. Hu kien ipprova wkoll joħloq ix-xogħol tal-bini billi jqassam il-plots lill-individwi biex ikun hawn aktar ġid u x-xogħol tal-bini jibqa’ għaddej. Kien jagħti plottijiet għall-ġid tal-familji u għall-bidu anki xi ħaġa tal-flus biex il-koppji jkunu jistgħu jibdew.

Imbagħad fi żmien il-Perit Michael Falzon, meta twaqqfet l-Awtorità tal-Ippjanar, tgħallimna li għandu jkun hemm iktar skemi tal-bini, u nagħrfu l-iskemi magħluqa u dawk le, biex ma nibqgħux nibnu kullimkien. Għalhekk, f ’daqqa waħda l-proprjetà ġiet tiswa u bdejna naraw aktar żvilupp fiz-zona tal-iżvilupp. Barra dan, l-ekonomija ddependiet ħafna mill-industrija tal-bini biex ipprovdejna ċerti lukandi ta’ livell u biex ipprovdejna żona ta’ divertiment bħalma hi Paceville.

Qabel, kulma kien hawn kienu n-Ni-

gret Night Club u t-Thursday’s Disco.

Illum għandek għażla vasta mill-Mellieħa sa Wied il-Għajn.

L-industrija tal-bini wieġbet ukoll għal bżonnijiet tas-servizzi fil-qasam finanzjarju u l-iżviluppaturi bnew ukoll ċerti proġetti kummerċjali ta’ livell. Kienet hi wkoll li wieġbet għall-industrija tal-igaming u l-uffiċini minn fejn dawn il-kumpanniji joperaw.

Fi żmien l-amministrazzjoni Nazzjonalista kellna bżonn sptar, li llum hu adekwat. Tassew li seta’ kien ikbar, iżda żgur li kellna bżonnu. Kellna bżonn ukoll ajruport, li sar ukoll. Dan hu kollu kostruzzjoni. Iżda meta minn żmien għal żmien rajna abbuż fl-iskemi tal-bini, abbuż fl-għoli li suppost ma jinqabiżx, abbuż ta’ bidliet fiz-zoning, u fejn ikun ippjanat għall-vilel jinbidel iz-zoning u jitħarbatlek kollox għax jinbnew appartamenti, sibna li l-infrastruttura għalihom ma kinitx maħsuba u ppjanata sew.

Dawk huma kollha żbalji tal-passat li qed inbatu ferm minnhom illum, għax kultant in-nies jiġġudikaw fuq dak li jaraw mhux fuq dak li jkun ippjanat minn qabel. F’dawn iċ-ċirkustanzi, l-MDA serviet biex nitgħallmu mill-iżbalji, naħdmu mal-Gvern tal-ġurnata u mal-awtoritajiet u nħarsu fit-tul, biex l-investiment li qed isir minn diversi setturi; nies u intraprendituri jrendu flok jikkrollaw. Dan hu s-sabiħ tal-Assoċjazzjoni tagħna.

L-Assoċjazzjoni tagħkom kif tħares lejn l-Awtorità tal-Ippjanar llum?

Kollox jibda bi spirtu tajjeb. Kienet MEPA, kienet Awtorità tal-Ippjanar, ix-xewqat u l-iskopijiet tal-politiku dejjem kienu tajbin, iżda x’jiġri fil-prattika hu xort’oħra. Illum, biex ngħidu l-verità,

minkejja l-kontroversji li hawn, ngħid li l-Awtorità tal-Ippjanar ħadet ir-ruħ, għax s’issa jidher li hemm daqsxejn aktar serjetà. Tgħidli żbalji qed isiru?

Ngħidlek iva. Jistgħu jiġu evitati? Jien konvint li iva, iżda hemm sforz kbir u qed inħossu d-differenza. Jiġifieri dak li qed jiġri fil-PA nistgħu naraw il-frott tiegħu dalwaqt. L-ippjanar hu delikat, għax żball wieħed jitfa’ lokal sħiħ il-baħar.

Iżda kif tara l-ambjent illum?

L-ambjent hu kollox. Jekk aħna, f ’pajjiżna ma napprezzawx l-ambjent qabel kollox, kull investiment li jsir, ma jiswa xejn.

Imma int x’tifhem b’ambjent?

Nifhem li l-ambjent fejn toqgħod issebbħu; l-ambjent fejn toħroġ fit-triq tagħmlu b’tali mod li jkun hemm ċertu nifs, pulmun u spazji fejn bniedem jieħu r-ruħ. Ambjent hija kelma vasta, tinkorpora kif isir il-bini u fejn m’għandux isir bini bħal fil-garigue, l-agrikultura u l-kampanja.

Pereżempju ma nistax inqabbel dan kollu ma’ post bħal Raħal Ġdid. Ma nippretendix li hemm se nsib il-kampanja.

Iżda importanti li f ’Raħal Ġdid, il-Fgura u postijiet oħra bħalhom ikun hemm ippjanar li joħloq ambjent sabiħ.

Lil hinn mill-iżvilupp, hemm bżonn li anki l-kampjana jkollha l-bini tal-ħitan tas-sejjieħ sura, mhux tidħol u tara telqa kbira f ’ħafna postijiet. Mhux aċċettabbli li jkollna l-ħitan kollha se jaqgħu, jew tgħaddi mit-toroq u ssib li mhumiex mibnija tajjeb.

Inutli tgħaddi mill-kampanja, tara bini mitluq u abbandunat meta għandek veduti mill-isbaħ. Bini mitluq u abband-

unat irid jinstablu użu. Għall-ambjent irid ikollok stampa sħiħa ta’ żvilupp u ambjent flimkien. Trid tarmonizza.

Temmen li għandna numru ta’ appartamenti vojta, l-aktar f ’Tas-Sliema?

Jien, li jkunu vojta ma tinkwetanix. Meta bniedem jitkellem fuq bini vojt, ma nimmaġinax li għandna żviluppaturi li nirrappreżenta, li se joqogħdu jibnu l-bini biex iħalluh vojt. U f ’Tas-Sliema l-bini jinħataf qabel jinbena. Hemm ukoll suq tal-kera feroċi.

Issa li l-iżvilupp f ’Tas-Sliema seta’ ġie ippjanat aħjar m’hemmx dubju, iżda llum Tas-Sliema hi dik li hi. Tas-Sliema hemm id-domanda, allura l-attività fil-kostruzzjoni tidher iktar minn f ’postijiet oħra. Aħna bħala MDA, flimkien mal-Building Regulation Office rridu naħdmu biex nikkonvinċu lill-awtoritajiet ħalli lil min qed joqgħod hemm ma jagħmlulux ħajtu infern, jgħix fit-trab u l-istorbju. Irridu nsibu soluzzjonijiet biex innaqqsu l-attività kontinwa fil-kostruzzjoni f ’Tas-Sliema għall-ġid tar-residenti u jien qed nimpenja ruħi u naħdem ma’ Michael Ferry, il-kap tal-Building Regulation Office biex insibu soluzzjonijiet ġodda, speċjalment għal Tas-Sliema.

Taqbel li l-ġirja biex kulħadd jixtri l-proprjetà u jikriha, ġejja mill-fatt li l-UE naqqset ir-rata tal-imgħax?

Biżżejjed ngħidu li fuq €3,000 savings, ma tingħatax €1 imgħax fis-sena.

Naqbel mija fil-mija. Illum l-interessi naqsu filwaqt li d-dħul mill-kera żdied.

Iżda ma jistax ikun li f ’pajjiż żgħir bħal tagħna kulħadd ikun ikkonċentrat jagħmel l-investiment fil-proprjetà. Tajj-

13

28.01.2018

kullhadd.com

eb li jkun hawn taħlita fl-investiment u mhux kollox fil-proprjetà, għalkemm illum m’hemmx aktar fejn tinvesti. U din għandu jaraha min qed joffri investiment alternattiv. Għax anki l-funds bi profitt huma investimenti fil-proprjetà.

għamel kulħadd u l-proprejtà irregolari tibqa’ ma tinbiegħx, jew iwaqqa’ kull proprjetà illegali, jew jippenalizza, lil kull min kien irregolari u jġibu in regola.

F’ċerti każi bħal fi blokk appartamenti b’ħafna sidien, ma tistax twaqqgħu għax il-btieħi jkunu ftit anqas milli trid il-liġi.

Naħseb li din kienet l-aħjar soluzzjoni.

Kemm taqbel u għaliex ma’ bini li jaqa’ fil-UCA, meta fl-istess postijiet Din hi sitwazzjoni li ħolquha jingħataw permessi għal bini ta’ l-banek. U hemm min biex xtara ħames sulari flok ġonna enormi? kellu jissellef mill-bank, li kien Jien ma nistax nifhem kif nippretendu jibgħat lill-perit tiegħu jara l-post. postijiet b’appartamenti ta’ ħames sulari Allura kif tara li l-perit tal-bank ma u kultant ikollok djar bejn dawn il-blok- jgħidlek xejn u issa tkun imġiegħel ki u nippretendu li dik il-proprjetà tiġi tħallas dawn il-flus kollha kkakkmata, ikkastigata, ippenalizzata, minħabba n-nuqqas ta’ ħaddieħor? b’madwarha kollu bini għoli. Naħseb li wieħed għandu jmur għal ippjanar Ngħid li jekk perit għamel hekk, għamel aħjar, u meta rridu nibżgħu għall-patri- ħażin, iżda kulħadd hu fl-obbligu li qamonju tagħna rridu nagħmlu bħall-Im- bel jixtri jieħu perit tal-fiduċja tiegħu dina u l-Birgu, ninċentivaw toroq sħaħ li u jaralu sew x’se jixtri. Għalhekk, jkunu mibnijin bl-istess mod u bl-istess fiċ-ċirkustanzi, iċ-ċans li wieħed jirregolarizza n-nuqqasijiet li jkollu, naqbel karattru.

Naraha inġusta li meta dar - li ngħidul- miegħu. ha antika, ħafna drabi dilapidata u mitluqa - nippretendu li xi ħadd, bi flusu, Fiż-żminijiet preżenti, il-garaxxijiet jirranġaha u wara jsib ruħu ċċirkundat għandhom ikunu ta’ karozza b’bini li jtellfilha l-preġju. Jiġifieri nkunu waħda? qed nippretendu wisq minn xi ħadd li għandu proprjetà ta’ dan it-tip. L-għaqal Skont l-obbligu, is-sid irid jibni garaxxjijitlob li l-ippjanar ikun b’mod ħolistiku et għal kull blokka. F’kull blokka għandu u għalhekk ċerti NGOs u nies li dejjem jkun hemm aktar garaxxijiet milli jkun jikkritikaw kull ħaġa, mhumiex ikunu hemm appartamenti. Iżda m’hemmx effettivi, għax dejjem jikkritikaw bla ma l-obbligu li min jixtri appartament, jixtri garaxx. U sakemm il-Gvern jew il-Kunjiddistingwu bejn sitwazzjoni u oħra.

L-MDA għamlet suċċess kbir kemm silli Lokali jibqgħu jagħlqu għajnejhom mal-Gvern u kemm bħala assoċjazz- li kulħadd għandu dritt li jibqa’ jipparkjoni, għax aħna nitkellmu fuq policies, ja fit-triq, dak l-obbligu mhux se jidħol. mhux fuq dettall. Jekk ikollok il-policy L-inċentiv li tixtri garaxx se jibqa’ ħolkif suppost, id-dettall irid jirrispetta dik ma. Mhux sew li familja li jkollha tliet il-policy. karozzi, tixtri garaxx ta’ karozza waħda u t-tnejn l-oħra tħallihom fit-triq. AlluProblemi kbar mal-bini ġdid talra naħseb li jkun għaqli, u dan hu long lum huma l-garaxxijiet u l-bjar. term planning, li almenu nibdew nindNaf li l-PA tesiġi li min jibni jkollu irizzaw din il-problema mqar fuq reġisnumru ta’ garaxxijiet u bir, li trazzjonijiet ta’ karozzi ġodda, għax ma almenu jirċievi 30% tax-xita li taqa’ jistax ikun li kulħadd jipparkja fit-triq, fuq dak il-proġett. Iżda ma tarax li meta għandna problema tat-traffiku u l-garaxxijiet li qed isiru huma ta’ ta’ one-ways. karozza waħda meta llum il-familji għandhom aktar vetturi minn hekk? Fuq Facebook qed naqraw li hawn Maltin li spiċċaw iħallsu kera għolja Fuq il-bjar m’hemmx x’targumenta, ferm. X’taħseb li qed iwassal għal għax il-liġi dejjem kienet hemm. Min ma dan? għamilhomx, żbalja. Iżda rridu nifhmu wkoll lill-politiku. Hawn irrid naċċenna Ma naqbel xejn ma’ min jgħid li l-kera hi li l-politiku, għalkemm aħna dejjem in- għolja ferm. Anzi ngħidlek li bilkemm waħħlu fih, meta jiffaċċja sitwazzjonijiet tirrifletti l-investiment li qed jagħmlu bħal dawn, li jkun hemm żbalji kontin- s-sidien tal-proprjetajiet biex idaħħlu wi li ġraw fil-passat, ma nistgħux nip- qligħ diċenti, imqar ta’ erbgħa jew ħampretendu li jitla’ xi ħadd, jaqbad il-bak- sa fil-mija fuq il-proprjetà tagħhom. ketta maġika u jsolvi l-problemi kollha Nifhem li hawn numru ta’ familji u inditaż-żminijiet ta’ qabel. vidwi li qed ibatu ħafna biex ilaħħqu ma’ Pereżempju l-boathouses tal-Armier. dawn il-kirjiet t’issa. Jien ma nwaħħalx Inbnew illegalment snin twal ilu. U iktar f ’kera għolja. Iżda ejja naraw kif bil-ġid ma ż-żmien itul, il-qrun idur. Għalhekk ta’ bħalissa, naraw kif nistgħu ngħinu mhix ħaġa sewwa, li politiku li jkun għa- lil min għandu bżonn l-għajnuna. Għax du tiela’ jkollu jsolvi kulma sar ħażin meta tqis li proprejtà ta’ €200,000, li qabel. tinkera €800 fix-xahar, huma flus għal min m’għandux, m’huma xejn għal min La qed insemmu dan, tajjeb għamel l-investiment, għax wara li insemmu wkoll ir-regolarizzazzjoni ddaħħal dik il-kirja, għandek id-diffita’ ċerti postijiet. Dari kien hemm kultajiet kollha li ġġib il-liġi tal-kiri id-Dipartiment tax-Xogħlijiet. Kien u l-ħsarat kollha li ssib. Għalhekk hemm spetturi għall-bini u oħrajn nemmen li s-supply hi l-qofol ta’ tas-Sanità. Għaliex tmur tfittex kollox u llum il-liġi hi wisq favur pjanta, issibha u ma ssibx timbru, l-inkwilin. li jurik li kollox skont il-liġi, biex imbagħad tispiċċa tħallas Ma taħsibx li ‘supply’ kważi €2,000? għandna biżżejjed?

Nerġa’ ngħid li l-iżbalji tal-passat huma li kien hemm min għalaq għajn waħda f ’ċerti affarijiet, li bqajna nbatuhom għomorna kollu. Għalhekk naħseb li l-Gvern għamel tajjeb b’din l-iskema, għax jew kien ikollu jagħlaq għajnejh hu wkoll għall-irregolaritajiet bħalma

Le, għax m’għandniex supply ta’ proġetti mmirati biex jinkrew. Hemm bżonn indaħħlu ftit sens komun u naraw li l-investitur ikollu l-interess li flok jixtri u jbigħ, jixtri u jikri. Kieku s-supply hi

biżżejjed, kieku l-kera ma tibqax togħla.

Meta jkollna aktar supply għall-kiri, ilprezz ikun aktar kompetittiv.

Iżda x’jagħmel il-kera għolja?

Il-prezz għoli mhux minnu. Għax meta nieħdu appartament ta’ 120 metru kwadru, li jiswa €200,000 u jinkera €800 fix-xahar, dak bilkemm jirrifletti l-investiment tal-kapital, għax wara għaxar snin, il-post trid terġa’ ġġibu shell, kollox ikun ikrah u antik u terġa’ timlieh mill-ġdid. Din, ftit nies jifhmuha li wara ċertu żmien, post ma jibqax tajjeb. Allura rridu nċekknu l-appartamenti tal-kiri u jkollna liġi li tipproteġi lis-sid.

Għax ħafna nies ma jikrux il-proprjetà tagħhom minħabba li jekk jidħlu l-Qorti ma’ min jikri mingħandhom, idumu jkarkru s-snin. U b’appartament iżgħar, dak li jkun flok iħallas €800 kera fix-xahar, iħallas €400.

Mhux għoli wkoll imqabbel mal-paga tal-lum?

In-nies li għandhom bżonn l-għajnuna m’għandux ikun il-privat li jgħinhom.

Il-privat għandu jħallas it-taxxi dovuti. Hi l-Awtorità tad-Djar li trid tgħin lin-nies vulnerabbli. Ma nippretendux li kulħadd irid jikkontribwixxi bilfors mill-ġid li jkun investa u li jkun tħabat għalih. Il-poplu qiegħed hemm biex jaħdem, jirsisti, jekk iġemma’ sold jinvestih kif irid, basta jħallas it-taxxa kif suppost.

Jien għaliex għandi nagħmel differenza bejn min jikri karozza u min jikri post? Mela min qed jixtri karozza ta’ €15,000 ma ngħidlu xejn għax jikriha €16 kuljum, u min qed jixtri post €200,000, nitkaża għax qed jipprova jiġbor interessi li jagħmlu sens għall-kapital li jkun investa. Iżda bl-ebda mod ma ngħid li rrid naħsel idejja biex lil min għandu bżonn l-għajnuna ma nagħtuhilux.

Għalija, l-aktar li għandhom bżonn l-għajnuna huma dawk li għandhom dħul baxx: min ikun marid, min għaddej minn xi dipressjoni, min għadda minn xi trawma, l-anzjani u r-romol.

Ma naqbel xejn ma’ min jgħid li l-kera hi għolja ferm.

Anzi ngħidlek li bilkemm tirrifletti l-investiment li qed jagħmlu s-sidien tal-proprjetajiet biex idaħħlu qligħ diċenti

14

28.01.2018

kullhadd.com

LEJL LI MA JINSEW QATT

Fl-aħħar jiem fuq fomm kulħadd kien hemm l-ispettaklu kbir li sar fil-ftuħ tal-Valletta 2018. Ħafna nies tkellmu dwar is-sodisfazzjon tagħhom li kienu parti minn dan l-avveniment bħala spettaturi. Oħrajn dan se jibqa’ ttimbrat f ’moħħhom u f ’qalbhom għaliex ħadu sehem fih. Tkellimna ma’ wħud minnhom.

JOE JULIAN FARRUGIA X’kien l-irwol tiegħek fil-jum tal-ftuħ tal-V18?

letta; Belt fl-Ewropa u l-Ewropa fil-

Jien ktibt il-lirika tas-sinfonija korali “Elfejn u Tmintax – l-istorja tal-Maltin”. Il-mużika kitibha Elton Zarb u kienet esegwita fi Pjazza San Ġwann fuq it-taraġ tal-Konkatidral minn kor ta’ 100 persuna mmexxija minn Pamela Bezzina. Is-solisti kienu Glen Vella u Amber.

X’kien l-ikbar sodisfazzjoni li ħad

X’żammejt f ’moħħok meta kont qed taħdem fuq dan l-avveniment?

Jien kelli nikteb l-istorja ta’ Malta biex titkanta f ’20 minuta. Imma ppreferejt minflok nikteb l-istorja ta’ pajjiż, nikteb l-istorja ta’ poplu; minflok l-istorja ta’ Malta, ktibt l-istorja tal-Maltin. Ma ktibtx dwar kif iddeċidew il-mexxejja imma kif intlaqtu n-nies fit-toroq u l-isqaqien, fid-djar u fil-familji.

Is-sinfonija fiha 4 movimenti: l-ewwel moviment jitkellem dwar l-art u l-poplu; kif in-nies għexu mix-xogħol fir-raba’, jiddependu fil-ħsad mix-xemx u x-xita.

Ferħu fil-għana u bkew fin-nixfa; kielu minn frott l-art, ħolqu l-ikliet u x-xorb tagħhom, ix-xalati, il-logħob, emmnu fis-superstizzjonijiet u ffurmaw tradizzjonijiet għal ta’ warajhom.

It-tieni moviment jitkellem dwar it-twemmin u t-tama. Kif minn żmien il-ħaġar dejjem ħolqu mqades għal twemminhom, kif inbidel it-twemmin skont il-ħakmiet, kif bidlet kollox il-miġja tal-Appostlu, kif infirxet ir-reliġjon u nbnew tempji mxerrdin mal-gżejjer tagħna. Kif it-tama fis-Setgħan kienet fundamentali waqt il-qtigħ il-qalb tal-gwerra. Kif tant qrib li Malta ċċedi, titfaċċa s-salvazzjoni propju fil-festa ta’ Santa Marija.

It-tielet moviment naraw kif il-baħar li salvana fil-gwerra huwa baħar li jgħaqqadna. Minbarra li jagħti l-għajxien lil tant familji permezz tas-sajd, it-trasport, it-turiżmu u t-tarznari, il-baħar jgħaqqadna mal-artijiet qrib kemm fin-Nofsinhar tagħna, kif ukoll fit-Tramuntana. Huwa baħar li jgħaqqadna mal-bqija tal-Ewropa li aħna parti minnha.

Ir-raba’ moviment jitkellem dwar kif l-Ewropa u l-Belt Valletta ltaqgħu f ’dan l-appuntament tal-2018. Kif is-swar li nbnew biex iħarsuna mill-għadu, illum qed jinfetħu biex jilqgħu il-kultura Ewropea. Fl-imgħoddi dawn is-swar raw ġnus barranin Ewropej jissieltu kontra xulxin, imma llum flimkien jiċċelebraw fil-Belt Val-

L-akbar sodisfazzjon kien bla dubju fil-pjazza u lil hinn minnha. Kelln medjat mill-udjenza preżenti u kelln kbir wara minn dawk li segwew fuq ta’ sodisfazzjon ukoll ir-rispons ta riġenti u t-tim kbir tal-Fondazzjoni V tal-Avvenimenti Speċjali. Ma stenne kbir.

X’kien ir-rispons li kellek mill-pu

Ir-rispons kien kbir ħafna imma se mi żewġ waqtiet. Waqt il-provi, il-Ħ twil, pulit. Qalli li hu Daniż. Fera joni tas-sinfonija. Qalli li hu ġej mil kienet il-Belt Kapitali Kulturali Ewr lli li b’dak li ra fi Pjazza San Ġwann, vitajiet f ’beltu ma jibdewx magħna. hija pjazza waħda biss. Aħna ċċelebr Mument ieħor kien meta żewġ Ing Zarb, qalulu li raw l-eżekuzzjoni tasfehmux kelma, imma bkew bl-enerġ

Ma’ xiex tqabbel dan l-avvenime

Dan huwa avveniment bla ebda preċ ma’ ebda mument ieħor fil-karriera ma’ rebħ ta’ festival, jew ma’ rebħ ta programm televiżiv li jirnexxi. Dan nazzjonali u l-udjenza kienet enorm segwew mill-pjazza, dawk li segwew jonijiet Maltin, kif ukoll dawk li seg stazzjonijiet barranin. Dan avvenim

Intqal li dan nissel sens ta’ kburi Taqbel?

Iva. Għala le? Aħna Maltin u nifirħ tagħna. Nistgħu ma naqblux fuq p fuq mitt elf ħaġa, imma avveniment jgħaqqadna u nqumu flimkien għallnhar is-Sibt.

15

28.01.2018

-Belt.

dt?

u r-rispons tan-nies na rispons kbir imna rispons daqstant it-televiżjoni. Kien ajjeb ħafna mid-diValletta18 u l-grupp ejt qatt rispons tant

ubbliku?

e nagħżel li nsemĦamis ġie fuqi raġel aħli għall-eżekuzzll-belt ta’ Aarhus, li ropea tal-2017. Qa, sena sħiħa ta’ attiU jien għidtlu li dik rajna f ’erba’ pjazez! gliżi ġew fuq Elton -sinfonija korali, ma ġija pożittiva.

ent?

ċedent. Ma nqabblu a. Ma tistax tqabblu a’ xi award, jew ma’ n huwa avveniment mi, kemm dawk li w minn fuq l-istazzgwew minn fuq tant ment uniku.

ija nazzjonali.

ħu bil-Belt Kapitali politika, fuq futbol, t nazzjonali għandu -okkażjoni kif ġara

Ritratti: DOI

kullhadd.com

DUANE LAUS

ELTON ZARB X’kien l-irwol tiegħek fil-jum tal-ftuħ tal-V18?

Ir-rwol tiegħi fil-ftuħ tal-V18 kien li kkomponejt il-mużika u ħdimt fuq il-produzzjoni mużikali tas-sinfonija korali Elfejn u Tmintax. Il-lirika nkitbet minn Joe Julian Farrugia u ġiet kantata mill-kor Valletta 2018 iffurmat apposta għall-okkażjoni, immexxi minn-Pamela Bezzina u flimkien mal-kantanti solisti Amber u Glen Vella

tuh lill-udjenza b’mod stupend fl-opinjoni tiegħi. Ħaġa wkoll li laqtitni li wara rappreżentazzjoni minnhom, ġew żewġ barranin fuqi bid-dmugħ f ’għajnejhom u qaluli: “Ma stajniex nifhmu l-lingwa għax ma nafux bilMalti imma bkejna” u dan grazzi għall-artisti li kellna li rnexxielhom jittrażmettu l-emozzjonijiet kollha li ħsibt għalihom fil-mużika u Joe Julian fil-lirika. Ninsab kburi ħafna bihom.

X’kien ir-rispons li kellek X’żammejt f ’moħħok meta kont mill-pubbliku? qed tagħmel il-mużika?

Nistqarr li r-rispons kien tajjeb ħafMeta kont qed nikkomponi l-mużika, na. Jidher li n-nies u l-maġġoranza dejjem żammejt f ’rasi li din trid tkun tal-publiku li kien hemm u li rawha sinfonija li tmiss il-qalb tal-poplu u ħabbew din il-biċċa xogħol li tant ilna li tagħmlu kburi b’dan l-avveniment. naħdmu għaliha u ta’ dan ninsab grat Żammejt kemm jista’ jkun il-melodi- ħafna. ji sempliċi ħalli wieħed ikun jista’ jaqbadhom mill-ewwel. Ma ridtx xi Ma’ xiex tqabbel dan l-avveniment? ħaġa astratta anzi ridt xi ħaġa li n-nies jirrelataw magħha mill-ewwel. Jien Parti mill-promozzjoni ta’ qabel l-avnemmen li l-arti hija mezz ta’ komu- veniment kienet tgħid: L-akbar festa li nikazzjoni bejn l-artist u l-udjenza. qatt rat il-Belt Valletta waslet. Naħseb L-avvenimenti u l-ambjent fejn ittell- dak kien eżattament li ġara. għet ir-rappreżentazzjoni żammejthom f ’moħħi l-ħin kollu. Għalhekk Intqal li dan nissel sens ta’ kburija assumejt li ser ikun hemm mases kbar nazzjonali. Taqbel? ta’ nies ta’ kull età flimkien ma’ familji, tfal, żgħażagħ u nies avvanzati fl-età, Iva, naqbel. U dak kien l-iskop. Inallura trid tipprova tolqot kemm jista’ għaqadna bħala poplu wieħed u ċċeljkun u tmiss kemm jista’ jkun l-emozz- ebrajna lil pajjiżna. Il-pajjiż ingħaqad jonijiet tan-nies. Ridt li neħduhom fuq u ħassu kburi. Kif kulħadd jaf, dan vjaġġ emozzjonali li jispiċċa fi spluż- l-avveniment ħadmu għalih iż-żewġ partiti politiċi. Nemmen li meta l-popjoni ta’ kburija u festa sħiħa. lu jingħaqad u jitla’ ’l fuq mill-politika partiġjana kapaċi jagħmel meravilji.

X’kien l-ikbar sodisfazzjoni Tant hu hekk li dan il-ftuħ ġie deskritt li ħadt? mill-midja barranija bħala l-aqwa u L-akbar sodisfazzjon li ħadt li rajt l-isbaħ ftuħ ta’ Belt Kapitali Ewropea nies emozzjonati. Kien hemm sens ta’ għall-Kultura. Ta’ dan għandna nkunu kburija kbira, mill-kor u minn Amber kburin bħala poplu li nafu ningħaqdu u Glen u dan irnexxielhom jittrażmet- u nagħmlu l-meravilji flimkien.

X’kien l-irwol tiegħek fil-jum tal-ftuħ tal-V18?

Jien ħadt ħsieb il-projection mapping fuq il-faċċata ta’ Kastilja (flimkien ma’ tim ta’ nies), li kienet waħda minn erba’ spettakli tal-ftuħ tal-Valletta 2018.

X’żammejt f ’moħħok meta kont qed taħdem fuq dan l-avveniment?

Kull ġurnata li ħdimt fuq dawn il-projections dejjem żammejt f ’moħħi kemm kienet biċċa xogħol kbira għalija, x’responsabilità kelli li nimla 20 minuta b’viżwal sabiħ kemm nista’, u kemm kont iffurtunat li l-organizzaturi ta’ dan l-avveniment tant kbir għal pajjiżna afdawni b’dan il-proġett.

X’fisser li taħdem fuq ġojjell bħal Kastilja bħala l-bażi tiegħek?

Huwa ta’ unur kbir għalija li stajt nuża l-faċċata ta’ Kastilja, waħda mil-iktar binjiet importanti f ’pajjiżna, bħala l-canvas tiegħi.

X’kien l-ikbar sodisfazzjoni li ħadt?

Jien sodisfatt li fl-aħħar kollox mar tajjeb għal kulħadd, għax naf kemm ħadmu minn qalbhom l-organizzaturi, u kull min kellu spettaklu filpjazez l-oħra.

X’kien ir-rispons li kellek mill-pubbliku?

Ir-rispons tan-nies kien pożittiv. Milli jidher ix-xogħol kollu li ħadt flimkien ma’ kull min kien involut miegħi ġie apprezzat, u għalija dak l-akbar sodisfazzjon. U dwar il-lejl tal-ftuħ ġenerali smajt ħafna kummenti sbieħ ukoll, u ngħid prosit lil kulħadd għax dakinhar ridt inkun mal-pubbliku ngawdi l-ispettakli kollha u veru ħadt gost.

Ma’ xiex tqabbel dan l-avveniment?

Dan kien avveniment uniku għal pajjiżna. Aħna l-Maltin minn dejjem konna kapaċi ntellgħu spettakli u avvenimenti ta’ livell għoli, u naħseb li dan l-avveniment tant kien organizzat tajjeb li għaqqad lill- poplu kollu.

Intqal li dan nissel sens ta’ kburija nazzjonali. Taqbel?

Jien dejjem inħossni kburi li jien Malti, u dak il-lejl ħassejt li n-nies kollha mxerrdin mal-Belt Valletta kienu kburin u ferħanin.

Tkompli f’paġni 16 u 17 >>

16

28.01.2018

kullhadd.com

>> Tkompli minn paġni 14 u 15

JOVEN GRECH TENISHIA X’kien l-irwol tiegħek fil-jum tal- naħa tiegħi ssuġġerejt ukoll lil Damian Mizzi li huwa kompożitur bravissimu ftuħ tal-V18?

Malti li anke ħadem fuq mużika ta’ Tempo After Party flimkien films. Huwa kien il-pont perfett bejni mal-Orkestra Filarmonika ta’ Malta u bejn l-Orkestra għax seta’ jitkellem fejn bnejt mill-ġdid 17-il diska ikonika bil-lingwaġġ tat-tnejn li aħna.

Stajna frankajna ħafna xogħol billi sawru l-mużika elettronika matul iżżmien biex imbagħad ikkombinajth- li kont ngħaqqad ftit diski flimkien bl-Orkestra timla’ fuqhom però jien om mal-Orkestra. ma ridtx dan għax ma kontx inħoss li nkunu għamilna xi ħaġa speċjali.

X’żammejt f ’moħħok meta Għalhekk bnejt id-diski kollha mil-bikont qed taħdem fuq dan du biex inkunu nistgħu nirranġawl-avveniment? hom kif irridu u noħolqu mumenti Bħal kull darba li ndoqq, l-ewwel li ne- fejn jien u l-Orkestra nirrispondu lil valwa huwa t-tip ta’ nies li ser ikunu xulxin.

Kont impressjonat bil-professjonquddiemi. Ma kellix dubju li l-folla kienet se tkun imħallta b’etajiet dif- alità kemm tal-Orkestra kif ukoll ta’ ferenti, b’hekk stajt niddeċiedi liema Damian Mizzi li għenu biex nlaħħqu tracks kienu l-iktar addatti li ndoqq. dan il-proġett fil-ħin.

Fl-istess ħin żammejt ġo moħħi li din kienet festa ta’ kultura u għalhekk ħriġt Kien hemm xi kritika dwar bl-idea li ngħid storja ta’ kif evolviet oriġinalità. Kif twieġeb għal dan? din it-tip ta’ mużika matul iż-żmien.

L-idea kienet li nibda mis-sebgħini- Tagħmel x’tagħmel fil-ħajja dejjem ħa jiet u nibqa’ ġej għad-diski tas-snin ssib min imaqdar li tajjeb jew ħażin if2000 biex żgur nolqtu lil kulħadd. fisser li dak li għamilt wasal għand inMinn Jean Michelle Jarre għal De- nies, però mbagħad trid tagħżel bejn peche Mode għal Daft Punk u Tie- il-kritika sinċiera u kostruttiva u dik li sto irnexxieli nolqot stili u gosti dif- ssir b’għan ulterjuri.

Onestament però ma smajtx ferenti f ’siegħa waħda. Aparti hekk it-tracks ridt inżommhom qosra biex tmaqdir fuq TEMPO u jekk niġu is-set ikun mexxej u jekk ma tkunx għall-oriġinalità żgur li ħadd ma seta’ togħġbok diska ma tilħaqx tiddejjaq... jmaqdar għax it-tracks għamilniehom Infatti qabel ma spiċċajt l-aħħar diska, kollha mill-bidu, xi ħaġa li qatt ma għalkemm kienu saru n-12.30, il-pjaz- saret fid-dinja, imma din mhux importanti. L-importanti hu li min kien za baqgħet mimlija. hemm ħa gost u għal dawk il-mumenti n-nies intilfu fil-maġija tal-mużika u Kif kienet il-kollaborazzjoni nsew il-probemi ta’ kuljum u ngħaqmal-Orkestra Nazzjonali? du flimkien.

Din kienet ilha f ’moħħi għal diversi snin u qatt ma sibt il-mument oppor- X’kien ir-rispons li kellek tun li nagħmilha. Meta Jason staqsieni mill-pubbliku? dwar l-afterparty qsamt miegħu l-idea li kelli u għoġbitu mill-ewwel. Sig- Il-midja soċjali tiegħi, għadha ma mund għoġbitu wkoll l-idea u sibt kol- waqfitx b’kummenti sbieħ li ġew laborazzjoni kbira min-naħa tiegħu u mhux biss mill-Maltin imma anke Aurelio Belli fejn ħdimna id f ’id. Min- minn barranin li ġew apposta għal

dan il-kunċert. Diversi siti barranin ixxerjaw il-vidjows ta’ din il-performance u kien hemm diġà xi wħud li staqsewni biex nieħu dan ix-show barra minn xtutna.

Int li tieħu sehem f ’avvenimenti kbar ma’ xiex tqabbel dan l-avveniment?

M’hemmx dubju li dan kien l-ikbar avveniment li daqqejt fih f ’Malta, kont naħseb li qatt mhu ser jirnexxili nagħmel xi ħaġa ikbar mit-Tenishia in Concert li kont għamilt fl-MFCC f ’Ta’ Qali.

Dan kien ikbar mhux biss fl-ammont ta’ nies li ġew imma għax bih irnexxieli ndawwar il-fehma ta’ ħafna nies avvanzati fl-età li d-DJs idoqqu BUM BUM biss. Il-kultura tadDJs ilha f ’pajjiżna għal żmien twil u evolviet l-istorja tal-clubbing f ’Malta, fejn għandek stil ta’ mużika li forsi ma kontx tismagħha ta’ kuljum fuq ir-radju u t-televiżjoni imma qiegħda fil-qalb u l-memorji ta’ ħafna nies.

Xi tfisser għall-artist Malti Valletta 2018?

Opportunità tad-deheb għal ħafna biex juru t-talenti tagħhom. Ma ninsewx li għax aħna pajjiż żgħir l-opportunitaijiet għall-artisti lokali huma minimi.

Jien niddejjaq nisma’ kif kantanti rinomati jkollhom jibbażaw il-karriera tagħhom fuq tiġijiet biex jaqilgħu l-flus. Il-prodott Malti kiber u laħaq livelli internazzjonali u għandu jiġi stmat b’dak il-mod. Għalhekk attivitajiet bħal dawn jagħmlu ġid kbir lill-artisti lokali.

Jien nispera biss, li b’dak li għamilt fil-karriera tiegħi barra u b’performances bħal tal-Valletta 18 inkun ta’ ispirazzjoni u motivazzjoni għall-artisti tagħna li tant jistħoqqilhom.

17

28.01.2018

kullhadd.com

PAMELA BEZZINA X’kien l-irwol tiegħek fil-jum tal-ftuħ tal-V18?

X’kien ir-rispons li kellek mill-pubbliku?

Ma nistax nispjegah bil-kliem!

Jien għadni s’issa nirċievi ħafna messaġġi, telefonati u nies iwaqqfuni fit-triq biex jgħiduli kemm ħadu pjaċir bl-esibizzjoni tagħna.

Fil-verità ma kelli l-ebda dubju li ser tintlaqa’ tajjeb għaliex biċċa xogħol mużikali eċċezzjonali fil-fehma tiegħi grazzi dejjem għal Elton Zarb u Joe Julian Farrugia.

Però xorta bqajt sorpriża ħafna bir-rispons ta’ wara. Kelli mesX’żammejt f ’moħħok meta saġġi mhux minn Malta u Għawkont qed taħdem fuq dan dex biss, iżda anke nies li ma nafl-avveniment? homx mill-Awstralja, l-Amerka u Malli aċċettajt din il-kariga, kont pajjiżi oħra fl-Ewropa. naf li dħalt għal biċċa xogħol iebsa però sabiħa immens. Żam- Ma’ xiex tqabbel dan mejt f ’moħħi li din hija xi ħaġa l-avveniment? nazzjonali, l-ewwel nett, iżda li ħa tidher mad-dinja kollha, Jien naħseb li dan l-avveniment għalhekk xtaqt li b’dak li se nof- huwa uniku minnu nnifsu u ma fru aħna, kull Malti u Għawdxi tantx nista’ nqabblu ma’ avvenijħossu kburi bin-nazzjon tagħna, menti oħra. U ħadt pjaċir għaliex li għalkemm ċkejken, jista’ jħab- ħafna mill-Maltin u l-Għawdxin kienu qed jiċċelebraw u kienu batha sew ma’ pajjiżi oħra. kburin b’dan l-avveniment bħala poplu wieħed magħqud. Ħafna faħħru l-wirja quddiem il-Konkatidral. X’fisser Xi tfisser għall-artist Malti li kontu qed tkantaw f ’dik Valletta 2018? il-pjazza?

L-irwol tiegħi kien li nistudja b’reqqa l-kompożizzjoni mużikali ta’ Elton Zarb u kitba ta’ Joe Julian Farrugia, noħloq l-arranġamenti vokali għall-partituri tal-kor, norganizza u nsib kantanti koristi biex ngħaqqad kor ta’ 100 ruħ kollha Maltin u Għawdxin, u ngħallem u nidderieġi l-istess kor.

Fl-opinjoni tiegħi naħseb li ma setax kellna sfond isbaħ mill-bini tal-Konkatidral u ovvjament huwa ta’ unur kbir għalina kollha. ll-fatt li l-esibizzjoni tagħna kienet ibbażata fuq kor kbir u s-solisti, naħseb kienet għażla tassew xierqa li jkun hemm il-projezzjonijiet fuq sfond ta’ faċċata ta’ knisja daqstant sabiħa, li fil-fehma tiegħi kienet parti kbira mill-emozzjoni li ħassew in-nies preżenti.

Valletta 2018 għandha tfisser spinta kbira għall-arti u l-kultura Maltija. Dawk li bħali għandhom għal qalbhom l-arti u l-kultura, għandhom jisfruttaw dan iċ-ċans sabiex jaħtfu kwalunkwe opportunità li jaħdmu u jesibixxu il-passjoni tagħhom, jaqsmuha ma’ artisti oħrajn kemm Maltin u kemm barranin. B’hekk jinħoloq iktar għarfien dwar dak kollu li huwa Malti b’konnessjonijiet artistiċi u kulturali madwar id-dinja kollha!

SANDRO KITCHER

X’kien l-irwol tiegħek fil-jum talftuħ tal-V18?

L-irwol tiegħi fil-ftuħ tal-Valletta 2018 kien ta’ direttur tekniku. Jiena kelli nieħu ħsieb l-armar tal-istages kollha, dwal, sound eċċ eċċ.

Loġistikament dan hu l-ikbar avveniment li għamilt?

Iva. X’kien tal-ikbar sodisfazzjon?

L-akbar sodisfazzjoni tiegħi kien li tara dik il-folla enormi ta’ nies tapprezza x-xogħol li konna ilna nagħmlu għal dawn l-aħħar tliet snin. Ukoll il-kummenti pożittivi ta’ wara.

X’kienet l-ikbar uġigħ ta’ ras?

L-akbar uġigħ ta’ ras kien li llesti kollox fil-ħin, jiġifieri sal-15 ta’ Jannar biex inkunu nistgħu nibdew il-provi uffiċjali. Kulma kellna 12-il ġurnata.

Mill-erba’ pjazez liema kienet il-favorita tiegħek u għaliex?

Ma naħsibx li jkun ġust li bħala wieħed mill-organizzaturi nagħżel il-pjazza favorita tiegħi. Dak inħallih għall-ġudizzju tan-nies.

X’nistennew issa fiż-żmien li ġej?

Issa nistennew il-Valletta Pageant Of The Seas fis-7 ta’ Ġunju fil-Port il-Kbir, wara l-opra fuq il-Fosos tal-Furjana “Aħna Refuġjati”, flaħħar ġimgħa ta’ Awwissu u l-għeluq fil-15 ta’ Diċembru. Però barra dawn hemm 450 attività oħra li ser jolqtu l-gosti ta’ kulħadd.

18

28.01.2018

1

MADWAR kullhadd.com

L-AMERKA

FIL-QOSOR

1u2

BARRACUDA AQUILINA: 175 SENA ĦABS GĦAL NASSAR

3

L-Imħallef Rosemarie Aquilina, li hija ta’ dixxendenza Maltija, ikkundannat lit-Tabib Larry Nassar 175 sena ħabs wara li semgħet iktar minn 100 tfajla tirrakkonta kif kien abbuża minnhom, f ’każ li xxokkja l-Istati Uniti u spiċċa ssemma’ mad-dinja kollha. Il-Maġistrat Rosemarie Aquilina fl-awla tal-Qorti fl-Istati Uniti qaltlu li qed tiffirmalu s-sentenza talmewt. Hu jrid jiskonta wkoll 60 sena ħabs oħra wara li nstab ħati li kien fil-pussess ta’ pornografija tat-tfal f ’każ preċedenti.

Aquilina tat l-opportunità lil madwar 150 tfajla biex jixhdu fil-kamra tal-Qorti, fejn ħallew l-agunija tagħhom toħroġ lejn Nassar. Għal kull vittma, l-Imħallef Aquilina kellha biss kliem ta’ inkoraġġiment u appoġġ. Aquilina ġiet imlaqqma bħala Barracuda Aquilina.

2

L-AMERKA

3

IL-BRAŻIL

TMUT ROSIE THE RIVETER

Il-mara meqjusa l-proprja Rosie the Riveter, Naomi Parker Fraley, mietet fl-età ta’ 96 sena. Matul it-Tieni Gwerra Dinjija, Fraley kienet waħda mill-miljuni ta’ nisa madwar l-Istati Uniti li kienu jgħinu fil-forza tax-xogħol. Hija kienet ħaddiema ta’ fabbrika fl-Istazzjon Navali Alameda. Ġurnata minnhom, fotografu għall-istampa avviċinaha biex jieħu ritratt tagħha.

Aktar minn 60 sena wara, Fraley attendiet konvenzjoni tannisa li kienu ħadmu matul il-gwerra fejn rat ritratt meqjus bħala l-ispirazzjoni wara l-immaġni ikonika ta’ Rosie the Riveter fil-poster bit-titlu We can do it. Hija għarfet ir-ritratt imma dan kien ġie akkreditat bħala ritratt ta’ mara oħra: Geraldine Hoff Doyle.

Fraley qalet li ma ħasset li għamlet xejn speċjali għax ħafna nisa għamlu dak li għamlet hi. Riedet biss li r-ritratt ikun ikkoreġut b’isimha, kif sar fl-2015.

22 SENA JGĦIX F’KASTELL TAR-RAMEL

Wara li għal Marcio Mizael Matolias il-kera ġewwa l-belt fejn joqgħod kienet wisq għalja, iddeċieda li jsib post fuq il-bajja ta’ Barra da Tijuca. Fuq l-istess bajja bena l-kastell tar-ramel, mhux iktar minn tliet metri kwadri, li ilu jgħix fih għal madwar 22 sena, imdawwar b’għexieren ta’ kotba. Matoljas iddikjara lilu nnifsu bħala r-‘Re Marcio’ u sikwit jippoża għar-ritratti fuq is-siġġu rjali tiegħu għan-nies li jkunu għaddejjin. Jgħid li jippreferi jorqod taħt l-istilel, madanakollu, minħabba s-sħana tal-kastell ġieli jkollu jmur jorqod għand ħabib tiegħu.

R ID-DINJA

19

28.01.2018

kullhadd.com

6

L-AFGANISTAN

4 5

6

SAVE THE CHILDREN FIL-MIRA T’ATTAKK

Minn tal-inqas 11-il persuna ndarbu f ’attakk fuq l-uffiċini tal-aġenzija t’għajnuna internazzjonali Save the Children flAfganistan. L-attakk beda minn splużjoni li saret biswit ilbini tal-organizzazzjoni f ’Jalalabad, fejn wara daħlu rġiel armati u qabdu jisparaw. Huwa maħsub li l-aggressuri huma militanti Talibani hekk kif mhux l-ewwel darba li Jalalabad spiċċa fil-mira tagħhom. L-attakk seħħ ġranet biss wara li militanti Talibani armati daħlu f ’lukanda lussuża f ’Kabul u qatlu minn tal-inqas 22 persuna.

5 4

L-EĠITTU

FRANZA

QATLUH MINĦABBA “RIĊERKA”

ROĦS FIN-NUTELLA JWASSAL GĦAL KAOS KBIR Roħs fuq iċ-ċikkulata Nutella wassal għal xeni ta’ vjolenza f ’bosta supermarkets madwar Franza dan hekk kif ix-xerrejja qed jiġġieldu biex jibbenefikaw minn dan l-iskont. Is-supermarkets Intermarché qed joffru roħs ta’ 70% fuq bottijiet tan-Nutella, fejn dan ifisser li minflok jiswa €4.50, bott Nutella niżel għal €1.40. Iżda minflok kulħadd mar jixtri bil-kwiet, kellhom imorru l-Pulizija hekk kif bosta persuni spiċċaw jiġġieldu dwar min se jkun qed jieħu l-aħħar bottijiet ta’ din l-imbierka ċikkulata.

Student Taljan bl-isem ta’ Giulio Regeni, li nstab maqtul sentejn ilu fil-Kajr, inqatel minħabba xi riċerka li kien qed jagħmel fuq it-trade unions indipendenti fl-Eġittu.

F’kumment dettaljat dwar l-investigazzjoni, Giuseppe Pignatone qal li Regeni kien taħt is-sorveljanza tal-Pulizija Eġizzjana sakemm sparixxa, iżda Pignatone ma akkuża lil ħadd. Uffiċjali Eġizzjani, li ċaħdu li kienu involuti fil-qtil ta’ Regeni, ammettaw li kienu qed isegwuh.

L-istudent ta’ 28 sena kien qed jagħmel riċerka għallUniversità ta’ Cambridge meta sparixxa fis-25 ta’ Jannar tal-2016. Il-katavru ta’ Regeni nstab f ’ġenb ta’ triq fil-Kajr disat ijiem wara. Is-suġġett li kien qed jirriċerka kien wieħed sensittiv politikament, fejn il-Gvern kien qed jintesifika l-forza tiegħu fuq dimostranti.

20

28.01.2018

kullhadd.com

TEŻI DWAR INFIQ AĦJAR Bla dubju ta’ xejn l-assoċjazzjonijiet sportivi jiddependu ħafna minn għotjiet li sena wara sena jingħataw minn SportMalta, l-entità governattiva għal-isport, kif ukoll min-naħa tal-Kumitat Olimpiku Malti, li hija organizzazzjoni indipendenti affiljata mal-Kumitat Olimpiku Internazzjonali.

Dawn il-fondi jiġu użati sabiex atleti u kowċis Maltin jikkompetu fix-xena internazzjonali.

Il-ħsieb li dawn il-fondi jitqassmu aħjar u anke l-intenzjoni li jsir magħruf aktar dwar dak kollu li jridu jagħmlu l-assoċjazzjonijiet biex ikomplu jibbenfikaw minn dawn il-fondi, kien l-istudju ewlieni ta’ teżi ppreparata u miktuba mill-ġurnalist sportiv u eks Direttur tal-Isport tal-Kumitat Olimpiku Malti, Mark Cutajar. Il-Masters Eżekuttiv fl-Immaniġġjar ta’ Organizzazzjonijiet Sportivi, li sar fil-Fakultà tax-Xjenza tal-Università ta’ Louvain il-Belġju flimkien mal-Kumitat Olimpiku Internazzjonali.

Dan il-Masters u anke l-istudju kien possibbli wkoll grazzi għall-għajnuna tal-Ministeru tal-Edukazzjoni permezz ta’ għajnuna finanzjarja tal-Malta Sports Scholarships.

Il-Masters kien iffukat fuq it-tmexxija ta’ assoċjazzjonijiet u klabbs u kif dawn jistgħu jiffunzjonaw aħjar. Saru modules fuq tmexxija strateġika u governanza aħjar, fuq it-tmexxija finanzjarja fuq livelli differenti u fuq kif assoċjazzjoni għandha tagħmel marketing tajjeb tal-prodott tagħha, jiġifieri ta’ servizzi li toffri. Barra minn hekk, sar studju wkoll fuq ir-riżorsi umani, fuq kif isiru proġetti u jiġu organizzati attivitajiet sostenibbli, kif ukoll module ddedikat għall-komunikazzjoni interna u esterna u anke l-ispazju li assoċjazz-

joni għandha tiggarantixxi fuq il-midja soċjali. Lettur ta’ esperjenza internazzjonali bħal Prof.

Alain Ferrand tal-Università ta’ Lyon, Prof. Tracy Taylor, Dekan tal-Fakultà tal-Isport fl-Università ta’ Melbourne, u Prof. Leigh Robinson Dekan tal-iskola tal-Isport fl-Università ta’ Sterling fost oħrajn mexxew dawn il-lectures li kellhom taħlita bejn teorija u prattika.

L-istudju finali ffoka partikolarment fuq il-finanzi, speċifikament kif il-Kumitat Olimpiku jara li jkun hemm metodi sempliċi u trasparenti biex dawn il-fondi jiġu mqassma aħjar. Studju li sar taħt il-gwida ta’ Professur Francesch Solanellas, li huwa lettur u riċerkatur fl-Università tal-Isport f ’Barċellona u Professur Thierry Zintz li huwa Dekan fid-Dipartiment tax-Xjen-

za fl-Università ta’ Louvain il-Belġju.

Fl-istudju li fix-xhur li ġejjin ser jiġi wkoll diskuss mal-management u l-eżekuttiv tal-Kumitat Olimpiku Malti kif ukoll mal-istakeholders interessati, ġew intervistati l-assoċjazzjonijiet u l-federazzjonijiet kollha Maltin affiljati mal-Kumitat Olimpiku Malti. Fi kwestjonarju sempliċi u dirett huma taw ir-reazzjoni tagħhom dwar l-applikazzjoni tal-fondi fil-preżent kif ukoll dwar ir-relazzjoni mal-istess Kumitat Olimpiku.

Kienu intervistati wkoll il-management u l-eżekuttiv preżenti tal-KOM, kif ukoll ir-regolatur preżenti u tal-passat ta’ SportMalta, l-entità governattiva għall-isport li tagħti parti sostanzjali madwar 60% ta’ għajnuna lill-KOM. Fl-istudju ħareġ biċ-ċar li l-as-

Mark Cutajar flimkien ma’ Thomas Bach, il-President tal-IOC wara l-gradwazzjoni soċjazzjonijiet huma kuntenti min imexxi l-assoċjazzjonijiet.

L-istudju analizza wkoll bir-relazzjoni li għandhom malKOM, u jemmnu li s-servizz mudelli ta’ fondi li huma kkunhuwa suffiċjenti. Kienu pożit- sidrati bħala mudelli eċċellenti tivi bla dubju ta’ xejn dawk ta’ imparzjalità u governanza l-assoċjazzjonijiet li jieħdu tajba. Fost dawn hemm il-prosehem f ’logħob li jaqgħu taħt gramm tal-Unjoni Ewropea, il-kappa tal-KOM, iktar minn l-Erasmus+ li permezz ta’ oħrajn li rari jirrapreżentaw proġetti fuq temi speċifiċi u lil Malta fil-logħob Olimpiku, magħmula f ’ħin definit jagħtu tal-Commonwealth, tal-Med- ċans ugwali lil kulħadd biex iterran u l-logħob tal-pajjiżi japplika, kif ukoll il-proġett ż-żgħar tal-Ewropa fost l-oħra- tal-Unjoni Ewropea tal-futbol jn. Il-maġġoranza jemmnu il-UEFA, li jagħti fondi għal li t-tmexxija hija waħda ġus- dawk li jagħmlu programm ta u trasparenti, għalkemm speċifiku fil-pajjiżi tagħhom jemmnu wkoll li hemm bżonn u anke hawnhekk mitmuma fi iktar riżors uman sabiex jitjieb żmien definit permezz tal-UEFA HatTrick Programme. is-servizz.

Barra minn hekk, ġew studjati Mill-analizi tar-risposti joħroġ wkoll sistemi li jużaw pajjiżi ta’ ċar ukoll li l-assoċjazzjonijiet daqs ġeografiku ta’ Malta bħal iridu kemm jista’ jkun simplital-applikazzjoni pereżempju Liechtenstein, kif fikazzjoni ukoll mudell u stejjer ta’ suċċess għall-fondi peress li ħafna b’mod partikolari dak li għadda drabi l-ammont ta’ voluntiera minnu l-Kumitat Olimpiku li jaħdmu għal assoċjazzjoni Brittaniku minn mindu laħqu huwa limitat. Il-maġġoranza l-qiegħ fl-Olimpjadi ta’ Ate- assoluta jaqblu li hemm bżonn ni, il-bidla fir-rotta u s-suċċess ta’ speċifikazzjoni u għalhekk miksub fl-Olimpjadi ta’ Londra minn talba għal fondi ġenerali, 2012 u kkonfermat fl-Olimpja- hemm il-karba ta’ iktar minn di ta’ Rio 2016. Iż-żewġ sistemi skema waħda fosthom għaffukaw iktar fuq il-kwalità milli jnuna għaż-żgħażagħ, kowċis, fuq il-kwantità. Għax filwaqt li skema sabiex jiġi ingaġġat kowċ Liechenstein iffukaw fuq num- barrani kif ukoll skema speċifiru limitat ta’ atleti u taw fondi ka għat-timijiet.

Fiż-żmien li ġej dan l-istudlilhom biss, il-Gran Brittanja mmiraw fuq dak l-isport li fi ju li fil-ġimgħat li għaddew ġie snin futuri għandu possibilitaji- ppreżentat lill-Kumitat Olimpiet kbar ta’ medalji fosthom l-at- ku Internazzjonali fil-preżenza letika, l-għawm, iċ-ċikliżmu, u tal-President Thomas Bach l-qdif. Iż-żewġ mudelli kienu ta’ waqt serata ta’ gradwazzjoni suċċess għax taw il-frott però li saret fil-Mużew tal-Kumifl-istess ħin naqqsu l-popolar- tat Olimpiku Interazzjonali ità tan-nies fit-tmexxija, għaliex f ’Lausanne l-Iżvizzera, bħasport ieħor hekk imsejjaħ kbir la parti mill-programm eduu popolari bħall-waterpolo, kattiv tal-Olympic Solidarity, it-tennis, l-għawm sinkroniz- se jiġi ppreżentat u diskuss tal-Kumizat u l-volleyball ġie għalkollox mal-Eżekuttiv injorat. Sistemi li mill-istudju tat Olimpiku Malti biex imħareġ ċar li diffiċli ħafna li jiġi bagħad isiru seminars u focus implimentat f ’pajjiż bħal Malta groups mal-għaqdiet qabel jiġi minnħabba s-saħħa ‘politika’ ta’ implimentat.

kullhadd.com

21

28.01.2018

Kitba ta’ kienu meqjusa bħala tal-klassi RAMONA PORTELLI l-baxxa. Imma mhuwiex il-fatt.

Bdiewa u raħħala bħalu għandIl-ħajja tax-xogħol hija bżon- hom ħafna responsabbiltà fuq juża għall-bniedem. Fil-fatt dan ix-xogħol. Ħadd ma jgħadil-qawl Malti jgħid: Ix-xogħol dilu minn moħħu kemm hemm salmura tal-ġisem. Proprju hekk xogħol wara kartuna ħalib. Hija hu għax il-bniedem magħmul industrija li jekk il-konsumatur biex jaħdem, jaqla’ l-għajxien ma jiħux ħsiebha ser jintilfu tiegħu u jiddeverti wara. Hawn bosta impjiegi. Hemm ħafna diversi xogħlijiet fejn il-bnie- spejjeż li jridu jkopru u dan dem jista’ jmidd idejh. Hawn jista’ jnaqqas mill-motivazzjoni min jaħdem mill-kumdità ta’ li wieħed jiftaħ razzett. “Sar daru jew minn xi uffiċċju at- hawn ħafna prodotti ta’ barra, trezzat bil-kumditajiet kollha, iżda b’sodisfazzjon kbir il-konfilwaqt li oħrajn jaħdmu f ’am- sumatur Malti baqa’ jagħżel il-frisk u l-aħjar prodott Malti, bjent anqas komdu.

Għall-intervista tal-lum, tkel- u dan hu l-ikbar sodisfazzjon limt ma’ żagħżugħ li għall- li jagħtini xogħli. Il-kwalità ħajja tal-lum, xogħlu jidher ftit tal-prodott ma tiġix mix-xejn. stramb ma’ xi wħud. Qed nir- Huwa kollu frott il-ħidma tarreferi għal Jean Paul Fenech, li raħħal li jagħlef l-aqwa għalf huwa bidwi u ta’ kuljum jaqla’ lill-bhejjem tiegħu. L-ispejjl-għajxien tiegħu mir-razzett eż huma kbar, għalhekk dan ix-xogħol naqas ħafna ħdejn tal-familja.

Għandu 25 sena, joqgħod qabel,” stqarr miegħi. iż-Żejtun u jħobb il-futbol u Għandu ħolma li din t-tiġrijiet taż-żwiemel.

Kulħadd isibu bħala Ġanni is-sengħa ma tispiċċax tal-Fenek, għax peress li ismu huwa Jean Paul allura jsejħu- Il-ħolma tiegħu hija li warajh lu Ġanni, u jgħidulu tal-fenek ikompli xi ħaddieħor u din isgħax lin-nannu li jiġi missier sengħa ma tispiċċax. Hawn ċermissieru kienu jsibuh bħala ti żgħażagħ li jibżgħu minn dan Pawlu tal-Fenek, u għalhekk ix-xogħol għax fih ċerta rabta. baqgħu bil-laqam fil-familja.

Mhuwiex il-każ. Kif sostna miegħi Jean Paul jista’ jiddeverĦadd ma qabdu minn ti b’responsabbiltà u jagħmel xagħru biex imur jaħdem xogħlu kif suppost. fir-razzett Għalih ir-razzett mhux biss il-qligħ tiegħu, iżda fih għanMatul din l-intervista, Jean Paul du memorji tat-tfulija u minnu stqarr miegħi li ħadd ma qabdu tgħallem ħafna prinċipji, fostminn xagħru biex imur jaħdem hom is-sagrifiċċju biex wasal fir-razzett. Beda nannuh, kom- fejn xtaq fil-ħajja tiegħu. “Ġejt pla missieru u llum ħa kollox naħdem hawn jien mhux għallf ’idejh Jean Paul. Ridt inkun flus, iżda għax trabbejt fihom. naf kif tkun ġurnata tipika Meta kont żgħir dejjem ma’ tax-xogħol tiegħu fir-razzett. missieri u bqajt b’dik ix-xewqa “Xogħli huwa li nagħlef il- li nsir raħħal bħal missieri. Qatt baqar, naħlibhom, innaddaf- ma tħajjart immur xi xogħol hom, nieħu ħsieb saħħithom ieħor minkejja li xemx u xita u nżomm rekords ta’ meta kollox ġo fik.” titgħammar il-baqra. F’kelma Mitt bniedem mitt fehwaħda lanqas nieqaf,” beda ma jgħid il-Malti. Mistoqsi jgħidli Jean Paul. jekk qattx ġietu xewqa li jmur Fi kliem ieħor bħala raħħal, jaħdem f ’xi uffiċċju bl-airconjibda minn sbieħ filgħodu sad- dition u komdu bilqiegħda, jew dlam ta’ filgħaxija. Mistoqsi kif xi tip ta’ xogħol ieħor, Jean Paul jaħseb li jħarsu lejh żgħażagħ weġibni: “Li kieku nista’ nixtieq u persuni oħra, li jafu li huwa insib naqra ħin iktar flessibbli bidwi żagħżugħ li jaħdem u mmur nagħmel xogħol vof ’razzett, Jean Paul weġibni: lontarju ma’ dawk il-persuni li “Sħabi jieħdu ħafna interess minħabba problemi tas-soċjetà f ’dan ix-xogħol, għax jistaqsuni waqgħu f ’xi vizzji u qatgħu qaħafna mistoqsijiet u jieħdu in- lbhom li ser terġa’ titfaċċa x-xeteress partikolari. Iżda għad mx għalihom. Inħoss għafsa hawn ħafna li ma japprezzawx ta’ qalb speċjalment meta nara is-sagrifiċċju u l-ħidma bla waq- żgħażagħ bħali li qatgħu qalbfien tagħna. Inħoss li għandna hom mill-ħajja kaġun tal-probbżonn li l-midja tagħtina im- lemi li għaddew minnhom,” buttatura biex toħloq kuxjen- stqarr b’mod sinċier. za għal dan ix-xogħol u anke Fl-aħħar nett, Jean Paul l-awtoritajiet hemm bżonn li għadda messaġġ lill-qarrejja jgħinuna iktar.” ta’ din il-gazzetta. “Il-mesDwar kemm iqis xogħlu bħa- saġġ tiegħi huwa li għandkom la xogħol ta’ tbatija jew le, Jean tirrispettaw iktar dan ix-xogħol Paul ikkonferma miegħi li tbati- li sfortunatament dejjem qed ja għandu, iżda mhux daqs qa- jonqos. Jien ngħid li b’mod bel għax illum il-ġurnata hawn speċjali l-Gvern u l-awtoritajjiet ħafna biex taħdem u tnaqqas għandhom jisimgħu l-problemi it-tbatija filwaqt li ttejjeb l-effiċ- tagħna ż-żgħażagħ li qegħdin jenza tax-xogħol. insibu ħafna bibien magħluqa Jean Paul isostni li persuni meta nfittxu ċerta għajnuna,” bħalu li jaħdmu fl-irziezet temm jgħid Jean Paul.

Inħoss li għandna bżonn li l-midja tagħtina imbuttatura biex toħloq kuxjenza għal dan ix-xogħol u anke l-awtoritajiet hemm bżonn li jgħinuna iktar

Ritratt: THE PEOPLE OF MALTA

L-AĦĦAR BIDWI?...MHUX GĦALISSA

22

28.01.2018

kullhadd.com

reċensjoni tal-

KTIEB

MALTA U L-EWRO 3 Jiddeskrivi u janalizza l-ġrajjiet u l-iżviluppi fi ħdan iż-żona tal-ewro bejn l-2015 u nofs l-2017, meta ntemmet il-Presidenza Maltija tal-Unjoni Ewropea. B’hekk, insegwu l-aħħar kapitlu drammatiku talkriżi Griega, l-isforzi biex jissaħħaħ it-tkabbir ekonomiku fl-Ewropa, l-impatt tal-Brexit fuq iż-żona talewro u d-dibattiti dwar x’għandu jkun il-futur tal-ewro issa li s-snin

ta’ kriżi donnhom għaddew.

Ikompli bl-istorja tal-ewro millkriżi ekonomika u finanzjarja tal2008 sal-bidu tas-sena 2015 li ż-żewġ kotba ta’ qablu f ’din is-sensiela diġà ppreżentaw. Bħalhom, għandu jservi ta’ għodda indispensabbli għal studenti u ċittadini “komuni” Maltin li jixtiequ jagħrfu x’inhuma l-fatturi li qed jaffettwaw il-munita nazzjonali tagħhom.

SILTA MILL-KTIEB 1997

jiksru dawn il-kriterji.

Jiġi maqbul il-patt għal stabbiltà u tkabbir, biex permezz tiegħu, qabel jittieħed il-pass lejn l-għaqda ekonomika u monetarja tal-Unjoni Ewropea bid-dħul tal-ewro, jassigura li tinżamm dixxiplina fiskali bejn l-istati membri tal-Unjoni Ewropea. Il-patt ikollu l-għan li jkejjel kif l-istati membri qed jirrispettaw kriterji ċari dwar id-defiċit annwali filbaġit annwali ta’ gvern li jkun anqas minn 3% tal-Prodott Gross Domestiku tal-pajjiż, u li d-dejn nazzjonali ma jaqbiżx 60% tal-Prodott Gross Domestiku. Fil-prattika, fis-snin ta’ wara, kważi l-membri kollha tal-Unjoni Ewropea, f ’xi ħin jew ieħor se

01 ta’ Jannar 1999 L-ewro bħala pass essenzjali tal-għaqda ekonomika u monetarja tal-Unjoni Ewropea jidħol fisseħħ għal dawn il-pajjiżi tal-Unjoni Ewropea: il-Ġermanja, Franza, l-Italja, Spanja, l-Olanda, il-Belġju, il-Lussemburgu, l-Awstrija, il-Finlandja, l-Irlanda u l-Portugall.

01 ta’ Jannar 2001 Il-Greċja tingħaqad maż-żona ewro.

Jidħlu fiċ-ċirkolazzjoni bħala valuta nazzjonali tal-pajjiżi kollha membri taż-żona, noti u muniti tal-ewro.

Mistoqsija: X’jiddeskrivi u janalizza dan il-ktieb?

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-ktieb MALTA U L-EWRO 3. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 4 ta’ Frar.

Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi.

Intant, ir-rebbieħ tal-kotba L-EWWEL PASS huwa: M.AZZOPARDI - Ħal Lija

IDĦOL BIĊ-ĊANS LI

TIRBAĦ €100

01

Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000

Fuq xiex tkellimna mal-Ministru Ian Borg?

Ir-Rebbieħ: M.ZAMMIT - Birkirkara

It-tweġiba: Isem: Numru tat-telefown:

Indirizz:

23

28.01.2018

kullhadd.com

FUQ L-ART TAL-KANANIN MARY ISTORJA CHETCUTI MILL-

Il-Kananin kienu l-poplu li sa mis-sena 3,000 qabel Kristu abitaw fuq il-medda t’art li llum hija maqsuma fl-istati tal-Libanu, is-Sirja, il-Ġordan u l-Palestina.

Minn dal-perjodu, meqjus bħala l-għeluq tal-preistorja, sas-sena 1,100 qabel Kristu (bejn wieħed u ieħor) ilKananin evolvew fiċ-ċiviltà Feniċa; dak il-poplu merkant, navigatur, gwerrier u ħakkiem ta’ territorji oħrajn fil-Mediterran u jingħad li anki fl-Atlantiku.

Arkeologi li wettqu xogħol ta’ skavar f’Ġerusalemm illum jistgħu jgħidu b’ċertezza li dil-belt kienet diġà teżisti fis-sena 1,800 qabel Kristu bħala belt ħafna ikbar milli hi llum u kollha kemm hi ffortifikata.

L-arkeologi Lhud Ronny Reich u Eli Shukron tennew li s-sistema tal-ilma sofistikata għall-użu domestiku li għadha teżisti sal-lum kienet inbniet mill-Kananin fl-istess żmien li bnew il-belt.

Il-Lhud, li kienu tribujiet nomadi, niżlu mill-Mesopotamja u għamlu gwerer u ħakmu artijiet ta’ ħaddieħor bl-għajta li kienu ggwidati jagħmlu hekk minn forza Divina. Re David mit-tribù ta’ Ġuda rebaħ u ħakem il-belt ta’ Ġerusalemm wara għadd ta’ battalji u sar l-ewwel re li għamel dil-belt il-kapitali tar-renju Lhudi.

Slaten Lhud fosthom Sawl, David innifsu u Salamun huma persunaġġi storiċi kbar tat-Testment il-Qadim li minnhom eventwalment issawret il-fidi Nisranija. Imma r-renju Lhudi li beda fis-sena 1,000 qabel Kristu sfaxxa wara ftit aktar minn 70 sena.

Il-poplu Lhudi baqa’ jgħix fit-territorju tal-Palestina meta reġgħet saret renju talFilistej u nħakmet mill-Imperu Ruman. Kienu r-Rumani stess li fit-tieni seklu wara Kristu keċċew ’il barra lir-ribelli Lhud minn fuq l-art tal-Kananin.

L-invażjoni u l-konverżjoni għall-fidi Musulmana mill-Għarab seħħet fis-seklu 7 wara Kristu; iż-żewġ popli żżewġu għand xulxin u riżultat ta’ hekk hu li kull Għarbi Palestinjan għandu demm Kananita jiġri fil-vini tiegħu.

Wara 450 sena ta’ ħakma Musulmana, Ġerusalemm waqgħet f’idejn il-Kruċja-

ti Kristjani fis-sena 1099 li niżlu bl-eluf minn madwar l-Ewropa kollha bl-għajta ta’ Gwerra Qaddisa sabiex skont huma jħarsu mill-infidili l-Belt Qaddisa tar-Renju Kristjan fil-Lvant Nofsani. Ġerusalemm reġgħet intrebħet mill-Musulmani fl-1187.

Fl-1516 l-Imperu Ottoman rebaħ il-Palestina u minn dakinhar saret provinċja Ottomana amministrata minn gvernaturi maħturin direttament minn Kostantinopli.

Faqqgħet il-Gwerra l-Kbira u matul l-erba’ snin ta’ alleanza li l-Ottomani għamlu mal-Imperu Ġermaniż u dak Awstro-Ungeriż kontra l-kumplament tal-Ewropa swiethom qares għax tilfu t-territorju kollu tal-Lvant Nofsani inkluża l-Palestina li fl-1917 intrebħet mill-Imperu Brittaniku.

Il-Gran Brittanja ikkolonizzat il-Palestina sal-1948.

Matul dan iż-żmien il-Gvern Ingliż fetaħ it-triq għall-immigrazzjoni ta’ komunitajiet Lhud mir-Renju Unit u bnadi oħrajn lejn il-Palestina bil-għan li jitwaqqaf nazzjon Lhudi fuq l-art tal-Kananin

mingħajr ma titħarbat il-ħajja tal-poplu li kien jgħix hemm.

Dan seħħ permezz tal-Balfour Declaration tal-1917.

Il-persekuzzjoni Nażista kontra l-Lhud matul it-Tieni Gwerra Dinija ta’ bejn l-1939 u l-1945 ikkawżat influss akbar ta’ immigranti lejn il-Palestina. Wara l-gwerra l-Brittaniċi ddeċidew li jtemmu l-ħakma tagħhom fuq il-Palestina u fil-fatt għamlu hekk fil-15 ta’ Mejju 1948.

Iżda l-Moviment Lhud Żionisti antiċipaw lill-Brittaniċi u fl-14 ta’ Mejju 1948 iddikjaraw stat indipendenti Iżraeljan fil-Palestina.

Din id-dikjarazzjoni ħolqot l-għadab tal-Palestinjani Għarab li mill-ewwel fehmu li dil-mossa ma kienet xejn

għajr dikjarazzjoni ta’ gwerra kontrihom.

Assalti vjolenti minn milizzji ta’ Lhud armati daqs suldati jsejħu lilhom infushom Irgun u Lehi (jew Stern Gang) kienu ilhom iseħħu fuq komunitajiet u rħula Palestinjani biex jaħtfu territorju għalihom. Fuq kollox l-iskop ewlieni tas-suldati militanti Lhud kien li jieħdu Ġerusalemm u jiddikjarawha l-kapitali tal-istat Iżraeljan.

Raħal Għarbi Palestinjan li kien jinsab fuq it-triq bejn Tel Aviv u Ġerusalemm beda jdejjaq lill-militanti Lhud għas-sempliċi raġuni li kien jinsab fejn kien. Sbieħ l-għodwa tal-Ġimgħa, 9 ta’ April 1948, stakkament mill-Irgun u Stern Gang taħt il-kmand

ta’ Menachem Begin wettqu attakk feroċi fuq Deir Yassir.

L-ordni li ngħatat lis-suldati kienet li joqtlu lil kulħadd u ma jħallux ġebla fuq l-oħra fir-raħal.

Dakinhar ittieħdu għal għarrieda u nqatlu bla ħniena irġiel, nisa, tfal u xjuħ. Familji sħaħ inħarġu bil-forza minn djarhom, tefgħuhom ma’ ħajt u ffuċillawhom. Ġew immassakrati aktar minn 100 ruħ.

Il-militanti tefgħu l-katavri gozz fuq xulxin u tawhom in-nar biex wara komplew jeqirdu d-djar bl-isplussiv u għaddew bil-gaffa minn fuq ċimiterju li kien fiż-żona.

F’radda ta’ salib ir-raħal ta’ Deir Yassin għeb minn fuq il-mappa tal-Palestina.

L-atroċità li twettqet f’ Deir Yassin inħbiet għal għexieren ta’ snin u sal-lum għadu suġġett sensittiv għal-Lhud li jippreferu ma jitkellmux fuqu. Sfortunament dan ma kienx l-uniku raħal li kellu jagħmel il-wisa’ għal dak li l-Lhud iqisuh bħala t-territorju leġittimu tagħhom.

Konsegwenza tal-qerda ta’ Deir Yassin eluf ta’ familji Palestinjani abbundaw djarhom u ħarbu minn arthom bil-biża’ li jmisshom l-istess destin ta’ ħuthom Palestinjani maqtula taħt għajnejn il-Brittaniċi, in-Nazzjonijiet Magħquda u stati oħra li kkundannaw il-qtil ta’ ċittadini innoċenti u waqfu hemm.

24

28.01.2018

kullhadd.com

JIŻBALJA MIN IFARFAR MARIO

FAVA

President Sezzjoni Kunsilliera PL

Il-Liġi tal-Kunsilli Lokali, partikolarment b’referenza diretta għal KAP 363, titkellem b’mod ċar dwar liema huma r-responsabbiltajiet u l-obbligi tal-Kunsilli Lokali.

Mhux darba u tnejn niltaqa’ ma’ sitwazzjonijiet fejn Sindki jew kunsilliera jaħsbu li jekk ma jagħmlux wieħed minn dawn id-doveri tagħhom bħala Kunsill Lokali, il-Gvern Ċentrali se jidħol u jagħmel dan ix-xogħol hu u li dan isir bla ma jkun hemm riperkussjonijiet fuq il-Kunsill tagħhom u l-kumplament tal-Kunsilli Lokali.

Il-ġbir tal-iskart, il-knis, it-tindif tal-latrini u tat-toroq residenzjali huma wħud minn dawn ir-responsabbiltajiet li kienu għaddew għand il-Kunsilli Lokali sa mit-twaqqif tagħhom.

Jekk nieħdu l-ġbir tal-iskart, m’hemmx dubju li dan wassal għal falliment f ’numru ta’ lokalitajiet. Dan għal diversi raġunijiet fosthom; residenti li ma jikkoperawx mal-Kunsill Lokali, kuntratturi li mhux dejjem wettqu xogħolhom bl-aħjar mod, nuqqas mill-Kunsili Lokali li jiġbed

l-attenzjoni tal-Kuntrattur u allokazzjoni li f ’ċerti Kunsilli ma kinetx biżżejjed għallvolum ta’ residenti li kienu qed jiżdiedu f ’dak il-lokal jew lokalitajiet tul is-snin. Dan sakemm sentejn ilu saru l-aġġustamenti meħtieġa dwar dan.

Dawn ir-raġunijiet mhux dejjem jiġġustifikaw irwieħhom.

Dan għaliex kull Kunsill Lokali għandu l-obbligu li jkollu persuna responsabbli sabiex tara li l-kuntratturi qed jaqdu d-doveri tagħhom kif stabbilit fil-kuntratti rispettivi. Għadek issib Kunsilli Lokali li minkejja li jiċċarġjaw il-5% fuq kull kuntratt li joħroġu, liema ammont suppost imur sabiex jitħallas il-contracts manager, dawn il-flus iżommuhom sabiex jużawhom fuq affarijiet oħra.

Dan kollu qed iwassal għal problemi li uħud mill-Kunsilli Lokali mhux jarawhom jew mhux jirrealizzaw biżżejjed l-implikazzjonijiet negattivi li dan qed iġib. Dwar dan nitkellem aktar tard.

L-istess fejn jidħol il-knis u t-tindif ta’ ċerti żoni. Għandek Kunsilli Lokali li qed jonqsu milli jagħmlu l-massimu li jistgħu jagħmlu sabiex iżommu żoni fil-lokalità tagħhom indaf kemm jista’ jkun. Dan qed iwassal sabiex id-Direttorat tat-tindif, ġustament, ikun imsejjaħ sabiex jagħmel dan ix-xogħol hu. Din hija l-problema. Filwaqt li wieħed jifhem li ma nistgħux inħallu żoni turistiċi maħmuġa u b’muntanji ta’ borż ta’ skart ma’ kull kantuniera jew fuq kull bankina,

u allura jkollu jidħol id-Direttorat, dan qed iwassal biex il-Kunsilli Lokali jitilfu l-awtonomija tagħhom minħabba numru żgħir ta’ Kunsilli Lokali li mhux jagħmlu xogħolhom kif għandju jkun.

Qed niltaqa’ ma’ sitwazzjonijiet li d-Dipartiment tad-Direttorat u issa anki l-Awtorità Maltija għat-Turiżmu, jitolbu li żoni li huma fil-konfini tal-Kunsilli Lokali u li huma responsabbiltà tal-Kunsilli li jaraw li dawn jitnaddfu, jgħaddu għandhom sabiex jagħmlu t-tindif tagħhom huma. Dan għaliex minkejja li qegħdin għand il-Kunsilli Lokali, xorta waħda qed jispiċċaw jagħmlu t-tindif huma.

Dawk il-Kunsilli li qed jaraw sal-ponta ta’ mniħirhom, mhux jirrealizzaw x’impatt jista’ u qed ikollu dan fuq il-Kunsilli Lokali. Dawn qed jaraw biss il-fatt li huma qed jingħataw il-flus għat-tindif, ix-xogħol qed jagħmlu xorta waħda ħaddieħor u huma jibqgħu bil-flus fil-but.

Din is-sitwazzjoni mhix aċċettabbli u jekk se jsir hekk, il-pożizzjoni għandha tkun illi d-Direttorat tat-tindif u l-Awtorità tat-Turiżmu, jgħaddu lid-Dipartiment għall-Gvern Lokali fattura tax-xogħol li jkunu għamlu u f ’liema lokalità, id-Dipartiment iħallas l-ammont douvt u l-istess ammont inaqqsu mill-allokazzjoni tal-Kunsill Lokali rispettiv.

Dan għal żewġ raġunijiet; (i) il-Kunsill għandu jonfoq ilflus allokati fil-qasam allokat

u (ii) ma nistgħux nittolleraw li minħabba attitudni żbaljata ta’ Kunsill jew tnejn, il-Kunsilli Lokali jitilfu l-awtonomija tagħhom b’mod li jkollu jidħol il-Gvern Ċentrali fuq bażi nazzjonali biex ma jħallix żoni turistiċi traskurati. Nittama biss li t-tali atteġġjament ma jkunx ispirat minn aġenda politika partiġjana minħabba li forsi wieħed ma jaqbilx mal-Gvern tal-ġurnata. Ħa nkun aktar ċar. Mhux aċċettabbli li jkollok il-Ministeru tat-Turiżmu jagħmel talba uffiċjali sabiex pereżempju Paceville jibda jaqa’ taħtu u mhux aktar taħt il-Kunsill Lokali ta’ San Ġiljan.

L-istess fejn jidħlu l-latrini.

Mhux aktar aċċettabbli li Kunsilli Lokali jibqgħu jagħtu kuntratti għal tindif ta’ latrini b’mod li l-ammont mitlub lanqas biss ikun ikopri salarju ta’ persuna b’paga minima.

Attitudni li wkoll qed twassal sabiex il-Gvern Ċentrali jikkunsidra għandux jieħu f ’idejh il-latrini f ’żoni turistiċi sabiex ikun hu li jibda jieħu ħsiebhom u jmantnihom b’mod li mhux biss jinżammu f ’livell ta’ tindif eċċellenti imma wkoll b’possibbiltà li jħallu ċertu introjtu minn reklami jew mezzi oħra. Ġara l-istess fil-kwistjoni tat-toroq residenzajli. Ejja nkunu ċari u onesti magħna nfusna. Jien wieħed minn dawk li nkun fuq quddiem nett sabiex niġġieled għad-drittijiet tal-Kunsilli Lokali imma ma nistax imbagħad niddefendi dak li hu ħażin. Huwa min-

nu li l-Kunsilli Lokali qatt ma ngħataw allokazzjoni suffiċjenti sabiex jagħmlu t-toroq kollha residenzajli. Imma huwa fatt ukoll li għadd ta’ Kunsilli Lokali ma jonfuqx l-ammont kollu li jkollhom fl-allokazzjoni għal manutenzjoni tat-toroq u l-flus jintefqu f ’oqsma oħra. Dan mhux korrett, huwa inaċċettabbli u għandu jieqaf.

Attitudni bħal din wasslet lillGvern biex jieħu l-isfida tat-toroq f ’idejh. M’għandi xejn kontra din għaliex kif għidt, dan hu qasam fejn il-Kunsilli Lokali ma kellhomx il-flus kollha meħtieġa. Però, li Kunsill minn €100,000 manutenzjoni għat-toroq jonfoq biss €30,000, mhux aċċettabbli.

Li Kunsill li jkollu triq b’40% ħsara u jagħmel xi ħames snin ma jonfoqx ewro wieħed fuqha meta ma tistax timxi fuqha u allura jkollu jagħmilha l-Gvern, mhux aċċettabbli lanqas.

M’aħniex naraw li qed inwaqqgħu l-ġebla fuq saqajna stess? Possibbli li mhux nindunaw li b’attitudni bħal din qegħdin anki nitilfu l-fiduċja tal-poplu? Mhux qed naraw li aħna stess qed inwaqqgħu l-istatura ta’ Sindku, Kunsilliera, Kunsill Lokali? Imma mbagħad irridu li nkunu fuq is-siġġijiet ta’ quddiem nett f ’xi attività nazzjonali u li jkun hemm bidla fil-protokoll sabiex ningħataw aktar importanza.

Ir-rispett u l-fiduċja ma jiġux biċ-ċerimonji jew tibdil fil-protokoll imma bix-xogħol, dedikazzjoni u lealtà lejn dawk li tawna l-fiduċja tagħhom.

L-ESPANSJONI TAD-DRITT TAL-VOT BRENDAN

ZERAFA Uffiċjal Politiku FŻL

Niftakar li fl-2012, kont qiegħed nara programm lokali fuq it-televiżjoni. Il-mistieden tal-ġurnata kien Franco Debono, fejn ħin minnhom għal mistoqsija tal-preżentatur wieġeb: “Id-demokrazija hija xi ħaġa ħajja, ma tiksibiex darba u tmur torqod.” Il-punt ta’ Debono kien laqatni għaliex apparti l-fatt li kellu raġun fil-kuntest li kien qiegħed jitkellem dwaru, indirettament kien qiegħed ukoll imiss ma’ xi ħaġa veritiera f ’kull kuntest u f ’kull rigward.

Il-bidla u l-aġġornamenti huma xi ħaġa neċessarja fil-politika. Kien il-Partit La-

burista li sa mill-bidu tiegħu fl1919 dejjem ħadem biex ibiddel u jsaħħaħ id-demokrazija.

Partit li dejjem ra x’għamel biex jelimina d-diskriminazzjoni, partit li ħadem biex tingħata vuċi lil min ma kellux vuċi, u fl-aħħar nett partit li ħadem biex kulħadd ikollu d-dritt tal-vot.

Il-bidu L-ewwel darba li Malta ngħatat kostituzzjoni li kienet tippermetti li l-Maltin jiggvernaw lilhom infushom kien fl-1921, u hawnekk mhux kulħadd seta’ jivvota. Kienu biss l-irġiel ta’ ċertu livell ta’ edukazzjoni, li kellhom propjetà li ngħataw dan id-dritt. Tajjeb li ngħidu wkoll li din il-kostituzzjoni kienet tippermetti li ċerti rġiel jivvutaw aktar minn darba.

Dak iż-żmien, il-Parlament Malti kien maqsum fi tnejn, fejn kellek il-Kamra tar-Rappreżentanti bi 32 membru, u s-senat bi 17-il membru. Fil-

waqt li t-32 membru tal-Kamra tar-Rappreżentanti u seba’ membri tas-Senat kienu jiġu eletti mill-eletturi ġenerali, l-10 membri oħra tas-Senat kienu jiġu eletti mill-kleru, mingħand in-nobbli, mill-gradwati ta’ dak iż-żmien, mill-Kamra tal-Kummerċ u mill-Unjins.

Naturalment, il-fatt li ċerti rġiel setgħu jivvutaw aktar minn darba kien kunċett li l-Partit Laburista ma seta’ jaċċetta qatt. Għaldaqstant, meta ġejna għal kostituzzjoni ġdida fl-1947 wara t-tieni gwerra dinjija, kien l-istess Partit Laburista li ġġieled biex kulħadd ikollu l-istess drittijiet ta’ votazzjoni. Qabel l-1947 in-nisa ma kellhomx id-dritt li jivvutaw, u kienu ħafna l-argumenti mingħand il-lemin li bdew jimbuttaw l-aġenda tagħhom biex is-sitwazzjoni tibqa’ l-istess. Madanakollu, il-Moviment Laburista ma qatax qalbu, u dan wassal biex in-nisa ngħataw l-istess drittijiet demokratiċi bħall-irġiel

fl-istess sena. Il-ħidma tal-protagonisti progressivi kienet sinifikanti, tant li fl-elezzjoni tal-1947 il-Partit Laburista kiseb rebħa storika. Fl-elezzjoni ta’ dik is-sena, filwaqt li l-Partit Laburista kiseb 24 siġġu, il-Partit Nazzjonalista kiseb seba’ siġġijiet biss.

Fl-1947, il-Kamra tar-Rappreżentanti kellha 40 membru Parlamentari u għaldaqstant il-kumplament tas-siġġijiet ittieħdu minn partiti żgħar.

Il-Partit Azzjoni Demokratika kien kiseb erba’ siġġijiet, filwaqt li l-Partit ta’ Għawdex u l-Partit ta’ Jones kienu kisbu tliet siġġijiet u żewġ siġġijiet rispettivament.

Tiġdid Sa mill-bidu tal-eżistenza tiegħu, il-Partit Laburista dejjem ħadem biex id-dritt tal-vot jitwessa’. L-affarijiet li ħadem għalihom il-Partit Laburista ma kinux biżżejjed, u għaldaqstant il-Gvern tal-Prim Minist-

ru Duminku Mintoff kien saħansitra wessa’ dan id-dritt biex anke dawk ta’ 18-il sena jkunu jistgħu jivvutaw. Madanakollu, il-bidliet demokratiċi ma tiksibhomx darba u tmur torqod. Bħal ħafna affarijiet oħrajn, il-bidla f ’dan ir-rigward trid tkun bidla kontinwa biex id-demokrazija tissaħħaħ u biex aktar nies ikunu jistgħu isemmgħu leħinhom.

Huwa għalhekk li fl-2015 reġa’ kien il-Partit Laburista li saħħaħ l-istituzzjonijiet lokali tagħna billi ta liż-żgħażagħ ta’ s16-il sena d-dritt li jivvutaw huma wkoll fl-elezzjonijiet talKunsilli Lokali.

Iż-żgħażagħ tagħna għandhom rwol importanti fit-tisħiħ tad-demokrazija, u fuq dan ilpunt huwa għalhekk li l-Partit Laburista, bħalma għamel tul l-istorja ser jerġa’ jġedded id-demokrazija Maltija billi din id-darba jagħti d-dritt tal-vot liż-żagħżagħ ta’ 16-il sena biex huma wkoll ikunu jistgħu jivvutaw fl-elezzjoni ġenerali.

25

28.01.2018

kullhadd.com

LEJN QUĊĊATA CATHERINE

FENECH

Membru fl-Eżekuttiv Nazzjonali PL

Il-ġimgħa li għaddiet assistejna għall-ftuħ spettakolari u meraviljuż tal-Valletta 2018, fejn il-Belt Kapitali tagħna ġiet inkurunata bħala l-Belt Kapitali Ewropea tal-Kultura. Erba’ Pjazez, erba’ preżentazzjonijiet li jħalluk b’nifsek maqtugħ, b’mod partikolari l-preżentazzjoni fi Pjazza San Ġwann. Il-lirika ħarġet is-sbuħija tal-lingwa unika u sinjura tagħna, hekk kif ġiet imlaqqgħa ma’ mużika li tmiss il-qalb flimkien ma’ ilħna meraviljużi u viżwali fantastiċi ta’ karatteristiċi Maltin proġettati fuq il-faċċata tal-Konkatidral li bla dubju jqanqlu sens ta’ kburija.

Din il-ħolqa ta’ gżira li rat ċaħdiet u ċarċret id-demm, issa tiċċelebra l-kobor ta’ dan in-nazzjon permezz tal-kultura li hija parti intrinsika minn dak li jagħmilna Maltin.

Il-poplu kollu għandu għal xiex ikun grat u ferħan għal kull min kien parti minn din il-manifestazzjoni ta’ ġmiel u glorja nazzjonali, mill-kbir saż-żgħir. Il-poplu rrisponda bil-kbir u b’pożittività liema bħala għal din iċ-ċelebrazzjoni tal-kultura Maltija fejn spikkat ġrajjietna u l-ġmiel tal-kapitali tagħna, il-kapaċitajiet artistiċi tagħna li xxandru mal-erbat irjieħ tal-Ewropa.

Kif jista’ jkun ma tkunx ferħan li tara lil pajjiżek iċċelebrat b’dan il-mod? Imma kif il-poplu kien lest u effettivament eżerċita l-għaqda, il-minoranza ċkejkna ta’ negattivi fittxew li jaraw fejn jistgħu jmaqdru u fejn ma rnexxilhomx isibu x-xagħra fl-għaġina, raw li jakklamaw il-mertu. Imma kif ma jikbru qatt. Ħadd ma qal li dan ma kienx proġett miżrugħ minn amministrazzjoni preċedenti Nazzjonalista. Kien mistenni li dan il-proġett jiġi attwat, kif fil-fatt ġara b’suċċess.

Dan ir-raġunar tat-tfal, in-negattività u t-turija sfaċċata ta’ suppervja, għax il-poplu għażel u afda lil dan il-Gvern Laburista sabiex iwassal u jwettaq b’suċċess dan l-avveniment li se jdum sena sħiħa, inisslu diqa u diżappunt. F’mument li jista’ jkun ta’ għaqda nazzjonali m’hemmx lok fejn ikun hawn min isabbat siequ għall-mertu. Il-mertu hu tal-poplu.

Il-prosit għandu jieħdu l-pop-

lu tal-maturità li juri f ’mumenti bħal dawn fejn wera li kapaċi jogħla ’l fuq minn kull partiġjaniżmu u jingħaqad f ’poplu wieħed u kburi.

Għax dawn tal-Oppożizzjoni negattiva ħelwin wisq.

Fejn jista’ jkun li xi ħaġa qed titgħawweġ erħilhom jikkritikaw u jakkużaw, imma imbagħad jekk ikunu twettqu xi proġetti jew xi miżuri b’suċċess jaraw kif isibu xi ħjiel biex jgħidu li kienu b’xi mod u xi darba involuti fih huma u jiddikjaraw li l-proġett sar grazzi għalihom.

Apparti li jħossu li huwa d-dritt tagħhom li jmexxu dan il-pajjiż, issa skoprejna li għandhom id-dritt divin tal-mertu wkoll.

Min jiftaħar jaqa’ l-baħar, jgħid il-Malti. Jekk iridu l-mertu jeħduh. Is-sodisfazzjon ta’ dan il-Gvern huwa li jara l-poplu seren, ferħan u kuntent, poplu li jiċċelebra lilu nnifsu u ma jħossux inferjuri fejn popli oħra li huma tant aktar b’saħħithom u ikbar minnu.

Madanakollu, ladarba l-Oppożizzjoni jridu l-mertu ta’ kulma qed iseħħ b’suċċess f ’pajjiżna, ngħidulhom li għandhom mela jieħdu l-mertu f ’kollox. Għadhom il-mertu li meta kienu fittmun huma daħħlu lil pajjiżna fi sqaq, bi problemi kbar ta’ nuqqas ta’ investiment u għaqal finanzjarju. Għandhom il-mertu li biegħu l-aqwa assi ta’ pajjiżna. Għandhom il-mertu li faqqru lil pajjiżna u mlewh bid-dejn. Għandhom il-mertu li wasslu kumpaniji pubbliċi f ’xifer ta’ falliment, b’detriment għall-banek f ’pajjiżna u eventwalment it-tfaddil u l-investiment personali tal-poplu u n-negozji.

Nagħtuhom il-mertu tal-falliment tal-Arriva.

Nagħtuhom il-mertu wkoll tar-rata ta’ qgħad li ħallew.

Nagħtuhom il-mertu li tawna sptar state of the art li dam xi 17-il sena jinbena u sewa ferm aktar milli suppost kellu jiġi jiswa, u bil-wiċċ tost kollu tawna sptar mingħajr iċ-ċentru tal-onkoloġija u mibni b’konkos inferjuri, tant li dan l-isptar lanqas fejn jinżel il-ħelikopter ma jiflaħ fuq issaqaf tiegħu. Nagħtuhom il-mertu tal-pilloli out of stock u lista ta’ stennija ma tispiċċax għall-operazzjonijiet. Għandhom il-mertu li għollew il-kontijiet tad-dawl u l-ilma bil-qalb, filwaqt li ħadu żieda sabiħa u bil-moħbi anki minn sħabhom stess. Ta’ dan kollu u ta’ ferm u ferm aktar skandli u stejjer tal-waħx, ilPN negattiv ħaqqu kull mertu flimkien ukoll mat-trofew tat-Tapiro d’Oro.

Mid-Djarju ta’

Nazju n-Nazzjonalist Il-Ħamis, 18 ta’ Jannar Ikolli nammetti li l-kapo l-ġdid tal-partit glorjuż tagħna, Adrian Delia, xi ftit jew wisq huwa aħjar minn Simon li jien kont, għadni u nibqa’ nammira bil-kbir. Qiegħed jieħu interess f ’kollox u qiegħed jaħdem bla waqfien, man! Minn filgħodu sa filgħaxija.

Illum iltaqa’ mal-unions li jirrappreżentaw lillħaddiema kollha tal-isptarijiet u qalilhom ċar u tond li huwa inkwetat bil-kbir għax ma jafx x’se jiġri mill-ħaddiema, u dan kollu minħabba r-ras iebsa tal-Gvern ta’ Joseph Muscat li ma jridx jieħu lura l-isptarijiet li kien biegħ lil dawk tal-Vitals u issa se jeħduhom dawk ta’ Sterling.

Stenna naqra, ħej! Mhu qiegħed jgħid xejn ġdid għax anke Simon kien jgħid l-istess. Ikolli ngħid li qiegħed jiġrili bħal Jason Azzopardi u l-memorja m’għadhiex li kienet.

Il-Ġimgħa, 19 ta’ Jannar Se jġenninni dal-partit glorjuż tagħna, man!

Kultant la nkun irrid nemmen dak li nkun qed nara, u lanqas dak li nkun qed nisma’. Ftit taljiem ilu l-Viċi Kap il-ġdid David Agius tgħidx kemm faħħar lill-Gvern ta’ Joseph Muscat dwar Café Premier. Imbagħad kellna lisSindku tal-Belt, suppost Nazzjonalist bħali, li tgħidx kemm faħħar lill-Gvern ta’ Joseph Muscat għal dak li għamel għall-Belt Valletta, u llum, biex ngħaqqdu l-mija, kellna lill-kapo ġdid innifsu, Adrian Delia, ifaħħar lill-Gvern ta’ Joseph Muscat għall-proġett tas-suq talBelt, u wkoll, jekk fhimt sew, għall-mod kif sebbaħ il-belt kapitali tagħna. U dan kollu biex mar iżur is-suq tal-Belt li għadu kemm fetaħ. Nispera li n-new way ta’ Adrian Delia mhijiex li noqogħdu nfaħħru lill-Gvern ta’ Joseph Muscat, għax jekk hu hekk, aħjar jgħidulna biex inħejju ruħna għal tkaxkira oħra. Kaxkruna meta maqdarnielhom kollox, aħseb u ara x’jagħmlu jekk noqogħdu nfaħħruhom!

Is-Sibt, 20 ta’ Jannar Domt intella’ u nniżżel għandix immur salBelt. Fl-aħħar iddeċidejt u erħejtilha ’l hemm minn kmieni għax bsart li se jkun hemm eluf kbar ta’ nies. U hekk kien. Ma nistax ngħid li ma ħadtx gost imma għal ħinijiet twal bdejt naħseb f ’Eddie l-kbir u f ’Simon Busuttil, l-aktar tnejn min-nies li nammira. Bdejt ngħid min jaf x’dispjaċir għandhom li festa bħal din mhix qiegħda ssir b’xi ħadd minnhom Prim Ministru, meta tant kienu ħadmu biex dħalna fl-Unjoni Ewropea! U l-istess jista’ jingħad għal Lawrence Gonzi u ħafna oħrajn.

Imma m’hemmx x’tagħmel. Hekk kellu jkun id-destin. Imma m’għandi l-ebda dubju li xi darba r-rota terġa’ ddur favur tagħna u nkunu nistgħu nfakkru lil dawn in-nies u ngħidu lil kulħadd li allaħares ma kinux huma għal dan il-pajjiż, b’mod speċjali għal dan il-partit glorjuż tagħna.

Il-Ħadd, 21 ta’ Jannar Kultant qed naħseb li kien ikun aħjar li kieku kap tal-partit glorjuż tagħna għamilna lil David Casa. Mhux għax Adrian Delia qiegħed jiddiżappuntani, imma f ’dawn l-aħħar jiem David Casa qiegħed jispikka bil-kbir u wisq nibża’ li anke lil Adrian Delia qiegħed jitfih. Ħadt gost ferm illum nisimgħu jgħid li ħadd u xejn mhu se jbeżżgħu u li se jibqa’ jagħmel

xogħlu akkost ta’ kollox. U mela jiġu tal-FIAU u jhedduh b’azzjonijiet legali.

U x’wiċċ tost għandhom dawn tal-FIAU. Bilkemm ma jridux jgħidu li David Casa qiegħed jigdeb meta jgħid li saru pupi f ’idejn il-Gvern! Anzi qalu li dak li qiegħed jagħmel David Casa qiegħed jagħmel ħsara lil pajjiżna. Ħalluna! Aħna lil David Casa nemmnu u bħalu m’aħna se nibżgħu mill-ebda theddid.

Keep it up, David!

Aħna warajk!

It-Tnejn, 22 ta’ Jannar Dawn tal-Kummissjoni Ewropea kollha jġibulhom sħun Joseph Muscat! Bilfors għax kieku xi darba jew oħra jagħtu raġun lil David Casa, lil Francis Zammit Dimech jew lil Metsola, għax bħalissa nsejt x’jisimha.

Issa tfaċċat Margrethe Verstager li saritilha mistoqsija minn Francis dwar il-garanzija bankarja għall-proġett tal-Power Station.

Milli jidher ma fehmitx x’kienet l-intenzjoni ta’ Francis, u ħarġet tgħidlu li kollox sar kif suppost, kollox sar skont ir-regoli tal-Unjoni Ewropea. Taf x’kien jonqosha tgħid, biex żgur turi kemm Joseph Muscat qiegħed iġibulha sħun, li bil-Power Station il-ġdida roħsu l-prezzijiet tad-dawl u tal-ilma u li ngħalqu l-Power Station tal-Marsa u dik li kienet taħdem bil-Heavy Fuel Oil. Insomma lil Francis qatgħatlu l-għatx bil-perżuta, kif jgħid il-Malti!

It-Tlieta, 23 ta’ Jannar Nibqgħu sejrin hekk, u xi attakk tal-qalb se jagħtini daqskemm qegħdin jinkwetawni l-Membri Parlamentari ta’ dan il-partit glorjuż tagħna. Issa kien imiss lil Claudette Buttigieg li tinkwetani. F’temp ta’ 10 minuti, ċaħdet lillkapo Adrian Delia tliet darbiet. Mhux għax m’għandhiex raġun, imma jien nippreferi li ħadd ma jiftaħ ħalqu jekk b’dak li jkunu se jgħidu, ikunu se jpaxxu lil tal-Labour. Aktar u aktar jekk ikun xi ħadd bħal Claudette li bħali, għamlet minn kollox biex fit-tmexxija tal-partit glorjuż tagħna jibqa’ Simon Busuttil.

Imma issa li kien kien, u li sar sar. Jekk m’aħniex se niġbdu ħabel wieħed m’aħna se naslu mkien u nistgħu nħejju ruħna għal tkaxkira wara tkaxkira. Insomma, skont Clyde Puli, ma jimpurtax jekk naqilgħu tkaxkira oħra fl-elezzjonijiet għall-Parlament Ewropew u dawk tal-Kunsilli Lokali, għax l-aqwa li nirbħu l-elezzjoni ġenerali!

L-Erbgħa, 24 ta’ Jannar Ma kontx naf li l-kapo Adrian Delia kien se jmur il-monti ta’ Birkirkara, għax kieku hemm kien isibni. Xejn xejn, kont inpatti għan-nuqqas ta’ Claudette Buttigieg. U kont nieħu gost ukoll jaħasra, għax milli jidher mhux kollox miexi fuq ir-rubini kif jiftaħru tal-Labour. Fil-fatt, Adrian Delia lill-bejjiegħa tal-monti qalilhom li se jara kif ikun jista’ jgħinhom għax qalulu li x-xogħol mhux sejjer tajjeb. Biex inkun għedt kollox, ma ħadtx gost meta qagħad jikkritika lill-Gvern minħabba l-latrina u nispera li l-Gvern ma jismax minnu u jirranġa minnufih, għax wisq nibża’ li jekk jirranġa l-latrina, jiżdiedu n-nies li jżuru l-monti u mbagħad il-bejjiegħa ma jerġgħux jgħidulu lill-kapo li x-xogħol mhux sejjer tajjeb. Kif kienet tgħid in-nanna tiegħi, kultant aħjar kelma nieqsa minn kelma żejda.

26

28.01.2018

kullhadd.com 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20 21

22

23

24

25

26

27

29 31

30

32

33

34

35

36

37

38

TERĠA’ TIRRITORNA T-TISLIBA L-KBIRA TA’ DARBA FIX-XAHAR

44

45

46

49 52

47

50

65

58

59

60

67

66

68

62

69

70

78

75

79

80

81

88

89

90

91

93 95

97

98

108

99

104

1 Ir-rigal ideali f ’San Valentinu (7) 5 Xemx żgħira (6) 8 Iffukati, lesti għal li jista’ jinqala (7) 14 Ngħidu leave, imma hawn min joħodha… (5) 15 Tnejn li jinħabbu juru lil xulxin bin-(6) 17 Obama żgur li jissejjaħ hekk (6) 19 Dan ifisser semm, velenu, ħażin ħafna fit- togħma (5) 20 Taħsel idejk fih (4) 21 .... Serraċino Inglott (4) 23 Ħafna blat, waħda (5) 25 Tkun membru fih (5) 28 Mewt u xita Alla jaf .... (4) 29 u 30 Ir-riħ bejn it-Tramuntana u Lvant (6) 31 Jikruha meta jiggradwaw (4) 33 Fost dawk li fasslu l-Belt Kapitali (6,6) 39 Iktar minn zokk wieħed (4) 41 Ħafna jiddejqu jkunu fih (3) 42 Hekk isellem Normal Lowell (3) 43 Wara d-...., il-biki (4) 45 Ta n-nar (5) 46 Dan karru li jinġibed ma’ sħabu fuq ferrovija (5) 47 Morr, qares, żorr u iżjed (4) 50 F’pajjiżna tarah tiela’ kullimkien (4) 53 u 54 Dawn dejjem mifruxin mal-art (6) 56 Waħda Maltija tajba wisq (5) 58 Dan ta’ xeħta għanja, eleganti, mimli pompa (6) 60 Meta niltaqgħu miegħu rridu negħlbuh (6) 62 Mhux ħafifa (5) 64 Hemm tal-qaddisin u hemm tal-Imġarr (5) 67 Meta jħallulek li jifdal (6) 69 Din ħuta griża b’ras ċatta u ssibha l-aktar f ’baħar baxx (6) 70 Int, int u int (5) 72 Biċċa bluża għall-kulur (3) 73 Kif trid lilek, trid ... għajrek (3) 75 Magħrufa bħala assigurazzjoni fuq is-saħħa (4) 77 Hemm taż-żwieġ u hemm tal-miraklu (4) 79 Din numru jew somma ta’ flus (5)

100

101

105

109

112

86

92

94

103

82

85

87

Mimdudin

71

76

84

96

63

73 74

83

55

61

72

77

48

54

57

64

40

51

53

56

39

42

41 43

28

106 110

113

80 Popolari iktar fis-sajf (5) 82 Jgħidu li tal-.... aktar ifuħ (4) 84 u 85 Kelma li nisimgħu fir-rapporti dwar inċident (6) 87 Rani mifxul fil-Persja tal-lum (4) 88 Dawn suffarelli tal-musketterija (12) 93 Ma jitwalux wisq (4) 94 u 95 Aktar minn miżura waħda (6) 96 H (5) 98 L-arja fis-sajf hekk tkun(5) 100 u 101 Din qisha żbib irqiq (9) 105 Calleja, politiku li jaf iċ-Ċina sew (4) 108 u 109 Din hija żball fil-logħba tal-biljard, jew xi ħaġa li kienet maħsuba tajba u ġiet ħażina (5, 6) 110 M’għand tal-ħaxix tfittixha kbira (6) 111 ..... tard inkella qatt (5) 112 Spiss ikun iffirmat xi wieħed bejn pajjiżi differenti (7) 113 Il-kelb il-...... kull ilma jaħsbu misħun (6) 114 Post magħruf għat-turisti (7) Weqfin 2 Second hand (5) 3 u 4 Xarba taċ-ċikkulata mdewba fil-misħun (8) 6 u 7 Fejn hemm il-power station (10) 9 u 10 Din issibha fil-quċċata ta’ bini għoli (8) 11 Ma jistħux (5) 12 Intellgħuhom fuq l-artal (7) 13 L-irġiel m’għandhomx iħalluhom miftuħa (7) 16 Insibuhom fis-saqqijiet (5) 18 Waħda taraha f ’għajn ħaddieħor (5) 22 B’iktar minn wieħed titlef fil-punti tas-sewqan (5) 24 Il-kaċċatur jispara iktar minn wieħed (3) 26 ... Vegas (3) 27 Fih il-Mawmettani jpoġġu n-nisa tagħhom (5) 32 Merieh b’mod goff (6) 33 Wara xi ġurnata ma tikolx ikollhom minnu (3) 34 Ir-Rigoletto jew l-Aida jew il-Boheme (4)

102

107 111

114

35 Wieħed mill-maqbużin (6) 36 Tal-Kappilan isiru fl-aħħar tal-quddies (6) 37 Dan ifisser meraq jew essenza (4) 38 u 40 Dawn imbutatturi jew skossi biex wieħed jibda (9) 44 Jekk se ssajjarha tajba tridha (4) 48 Kemm-il darba Simon Busuttil kien Prim Ministru (4) 49 Lil Mintoff min jaf kemm sejħulu hekk (8) 51 Il-qagħaq tagħhom bil-butir jinżel għasel (8) 52 Fatati jew ħares u ħares u aktar minnhom (6) 55 Laħam priservat fil-melħ (6) 57 F’Malta nabbinawh ma’ skandlu kbir (4) 59 Daħal fi…. (4) 61 Ngħidu li jikxfu l-għawar (4) 63 Wieħed mill-qrun (4) 65 Troffa xagħar mibruma (6) 66 Fil-Bibbja hemm wieħed ħali li tgħidx kemm baqa’ magħruf (4) 68 Jitkebbes fil-pipa jew jinbaram f ’sigarett (6) 69 Dawn issibhom mimlijin siġar (6) 70 F’Malta skars ħafna dak naturali (4) 71 Minnha jagħmlu l-kunserva (6) 74 .... għalik, imissek tistħi! (4) 76 .... niżel, aktar tela’ ’l fuq (4) 78 Ta’ żmien il-qedem (5) 79 u 81 Aktar minn ċattra waħda (6) 82 Xi waħda kalma żżejjed ġieli jgħidulha hekk (5) 83 Annimal li għandha għonqha twil u għoli (7) 86 Strument li jista’ tkun tal-elettriku wkoll (7) 89 La mir-raħal jissejjaħ(5) 90 u 91 Pajjiż imbiegħed u kiesaħ (6) 92 Hekk iġġib isimha waħda mill-isbaħ toroq f ’Malta (5) 97 Tan-Nazzjonalisti blu (5) 99 Ħares lejja (5) 100 Dak Malti kburi ħafna (5) 102 Aktar tajjeb (5) 103 u 104 San Ġwann il-........ (8) 106 u 107 Kif bagħtu Alla, mhux imbagħbas (8)

27

28.01.2018

kullhadd.com

] SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irbaħ xampù u conditioner tad-ditta Wella.

Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil: KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Isem: Indirizz:

P.CARUANA - L-Imsida

TISLIBA 211 Mimdudin:

Bi 3 Numri 000 042 133 357 362 405 433 444 454 476 563 596 597 602 614 615 636 644 646 740

746 750 781 794 854 904 914 930 943 994 B’4 Numri 0298 0381 0682 0706 1107 1660 2118 2352 2722

2966 3312 3559 3935 4335 4408 4589 4679 4738 5357 5597 5649 5673 6255 6379 6392 6532 7436 7550 7594 7797 8068

8140 8168 8187 8807 9124 9470 9625 9731 9941 B’5 Numri 15560 35377

273650 357273 588535 638614 639756 886172 896084

Bi 8 Numri 67019417 84895046

IR-RIŻULTAT TAL-ĦADD LI GĦADDA

1.

Tinħasel fih (5) 4.

Flus antiki (4) 7,14. Isem (8) 9.

Qisu piżelli kbir (3) 10.

Jiktbu dawn (6) 12.

U dan ipinġi (6) 16. Ħares (3) 18,21w Ittrijonfa (5) 19. Ġurnata (3) 20.

Intelliġenti? (5) 21.

Isem (3) 23. Ħaxix tajjeb għall-ikel

(4) 24.

Kunjom (5)

Weqfin: 1.

2,22.

3,11.

5.

6.

8.

11.

12.

13.

14.

15.

17.

21.

22.

Kompli l-qawl: ......... kiel nemusa, farfar rixu u beda jgħanni (6) Inxidd (6) Bnedmin (5) Wara xulxin (3) Obbligu bla sieq! (3) Kontinent (9) Ara 3 Missier (2) Jisparawh (3) Ara 7 Mhux tard (6) Fil-Brażil (3) Ara 18 Ara 2

SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA

B’6 Numri

Mimdudin:

Weqfin:

094066 146406 206637 237665 266583

1.Daniż, 4.Trux, 9.One, 10.Ridott, 12.Qartas, 16.Ara, 18.EA, 20.Makku, 21.LIF, 23.Akut, 24.Kruha

1.Ddobba, 2.NYE, 3.Żar, 5.Rio, 6,7.Xitan, 8.Niftakrek, 11,19.Ratba, 13,21 wieqfa.

Realtà, 14.Studju, 15.Barbra, 17.Rai

27

28.01.2018

kullhadd.com

] SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irbaħ xampù u conditioner tad-ditta Wella.

Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil: KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Isem: Indirizz:

P.CARUANA - L-Imsida

TISLIBA 211 Mimdudin:

Bi 3 Numri 000 042 133 357 362 405 433 444 454 476 563 596 597 602 614 615 636 644 646 740

746 750 781 794 854 904 914 930 943 994 B’4 Numri 0298 0381 0682 0706 1107 1660 2118 2352 2722

2966 3312 3559 3935 4335 4408 4589 4679 4738 5357 5597 5649 5673 6255 6379 6392 6532 7436 7550 7594 7797 8068

8140 8168 8187 8807 9124 9470 9625 9731 9941 B’5 Numri 15560 35377

273650 357273 588535 638614 639756 886172 896084

Bi 8 Numri 67019417 84895046

IR-RIŻULTAT TAL-ĦADD LI GĦADDA

1.

Tinħasel fih (5) 4.

Flus antiki (4) 7,14. Isem (8) 9.

Qisu piżelli kbir (3) 10.

Jiktbu dawn (6) 12.

U dan ipinġi (6) 16. Ħares (3) 18,21w Ittrijonfa (5) 19. Ġurnata (3) 20.

Intelliġenti? (5) 21.

Isem (3) 23. Ħaxix tajjeb għall-ikel

(4) 24.

Kunjom (5)

Weqfin: 1.

2,22.

3,11.

5.

6.

8.

11.

12.

13.

14.

15.

17.

21.

22.

Kompli l-qawl: ......... kiel nemusa, farfar rixu u beda jgħanni (6) Inxidd (6) Bnedmin (5) Wara xulxin (3) Obbligu bla sieq! (3) Kontinent (9) Ara 3 Missier (2) Jisparawh (3) Ara 7 Mhux tard (6) Fil-Brażil (3) Ara 18 Ara 2

SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA

B’6 Numri

Mimdudin:

Weqfin:

094066 146406 206637 237665 266583

1.Daniż, 4.Trux, 9.One, 10.Ridott, 12.Qartas, 16.Ara, 18.EA, 20.Makku, 21.LIF, 23.Akut, 24.Kruha

1.Ddobba, 2.NYE, 3.Żar, 5.Rio, 6,7.Xitan, 8.Niftakrek, 11,19.Ratba, 13,21 wieqfa.

Realtà, 14.Studju, 15.Barbra, 17.Rai

28

28.01.2018

kullhadd.com

“I TRUST THEM” EDITORJAL

Imma din se tkun bidla biex ngħidu bdilna? Le. Se tkun bidla bl-għan ċar li nsaħħu d-demokrazija

“Imma din se tkun bidla biex ngħidu bdilna? Le. Se tkun bidla bl-għan ċar li nsaħħu d-demokrazija.”

Din hi kitba tal-Prim Ministru, Joseph Muscat, f ’Awwissu tal-2008 meta dak iżżmien kien l-ewwel mexxej politiku f ’pajjiżna li tkellem b’mod ċar dwar il-ħsieb tiegħu li żgħażagħ ta’ 16-il sena jivvutaw.

Kien kap ta’ partit li kien ilu fil-kariga għal ftit xhur biss tant li kien għadu jrid jinħatar kap tal-oppożizzjoni. Dakinhar fit-Times of Malta kiteb ċar il-ħsieb tiegħu dwar kif żgħażagħ ta’ 16-il sena kellhom jingħataw id-dritt li jivvutaw fl-elezzjoni tal-Kunsilli Lokali. Xhieda ċara ta’ kif ftit xhur wara li ħa t-tmexxija ta’ partit li kien ġej minn telfa elettorali oħra mhux biss kien qed jaħseb dwar kif se jġedded il-partit li jmexxi, iżda wkoll dwar x’kienet il-viżjoni tiegħu għall-pajjiż. Għax dak hu xogħol kap tal-oppożizzjoni serju. Għalkemm dik hija diskussjoni li għamilnieha u nistgħu nagħmluha

drabi oħra.

Ir-referenza lejn l-artiklu ta’ ftit inqas minn 10 snin ilu hi relevanti fid-dawl li għada l-Parlament jibda jiddiskuti fi stadju tat-tieni qari l-bidliet biex żgħażagħ ta’ 16-il sena jivvutaw fl-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew u l-elezzjonijiet ġenerali. Hija bidla li ssegwi dik li rat lil żgħażagħ ta’ 16-il sena jivvutaw fl-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali kif kien imwiegħed qabel l-elezzjoni ġenerali tal-2013. Kienet elezzjoni fejn kien hemm parteċipazzjoni inkoraġġanti minn dawn l-adolexxenti għax kif kiteb il-Prim Ministru f ’dak l-artiklu ta’ snin ilu “iktar żgħażagħ jieħdu interess u jinvolvu ruħhom fil-proċess fejn jittieħdu d-deċiżjonijiet.”

Iżda, iktar minn hekk hemm punti oħra li nkitbu dakinhar u li llum meta l-pajjiż se jkun qed jagħmel il-pass li jmiss huma mill-iktar validi. Dakinhar il-Prim Ministru kiteb kif il-vot ta’ 16-il sena se jitfa’ responsabbiltajiet ġodda fuq il-

politiċi li b’żgħażagħ ta’ dik l-età jivvutaw iridu jkunu iktar kontabbli. Dan għax din hi l-ġenerazzjoni hekk deskritta “media-savvy”, il-ġenerazzjoni li għandha aspirazzjonijiet kbar u li ma tieħu xejn bħala ovvju jew li tħalli għaddej mingħajr ma ssaqsi dwaru.

Teżisti t-tama wkoll li persuni ta’ età iżgħar ikunu jridu dibattitu inqas partiġjan u iktar oġġettiv. Dawn huma argumenti li minn meta saru mill-Prim Ministru dakinhar kienu ripetuti minn nies li appoġġjaw l-idea. Kien hemm oħrajn li żiedu magħhom. Fosthom l-iktar argumenti ovvji ta’ x’inhu permess li jagħmlu persuni ta’ dik l-età.

Naturalment, kien hemm oħrajn li ma jaqblux magħhom. Saħansitra kien hemm min kiteb dwarhom riċentement u argumenta li m’għandux ikollna żgħażagħ marbuta ma’ partit politiku f ’età daqshekk tenera. Kien hemm min semma l-ambjent politiku li ngħixu fih bħala r-raġuni ovvja għaliex din il-bidla

m’għandhiex issir. Oħrajn qalu li l-ewwel irridu nedukaw lill-adolexxenti tagħna.

Jekk wieħed iħares lejn iż-żewġ naħat tal-argument hemm żewġ differenzi fundamentali. L-ewwel waħda hi li l-Prim Ministru, sa mill-ewwel ġurnata, imbotta l-idea wkoll bħala għodda biex jinbidel ix-xenarju politiku li ngħixu fih. GħallPrim Ministru ż-żgħażagħ huma sors ta’ bidla u mhux beżgħan li ż-żgħażagħ sempliċiment se jispiċċaw parti minn sistema.

Issa meta tintroduċi bidla bħal din m’hemmx dubju li se jkun hemm sfidi u hawn id-differenza l-oħra. Il-fiduċja. B’din il-bidla l-Gvern qed juri sinjal ta’ fiduċja fiż-żgħażagħ Maltin li ta’ dik l-età jkunu diġà bdew jifhmu x’jiġifieri tagħmel għażliet importanti għal ħajtek. B’din il-fiduċja Joseph Muscat u l-Gvern tiegħu qed iżommu mal-kelma li ngħatat iktar minn disa’ snin ilu. Sinjal ċar ta’ kemm kien viżjonarju u ġenwin dak l-artiklu li ntemm bilkliem “I trust them”.