KullĦadd_27.01.2019

www.kullhadd.com Il-Ħadd, 27 ta’ Jannar, 2019

Ħarġa Nru 1,333 Prezz €1

KIF IMMUTA! DIRETTUR MA’ BNIEDEM INVESTIGAT MILL-FBI Godfrey Leone Ganado, li tant jitkellem fuq il-korrettezza fis-settur finanzjarju, ipoġġi madwar l-istess mejda ma’ persuna li qed tkun investigata mill-FBI. Skont rapporti fil-midja jirriżulta li l-azzjonijiet investigati huma finanzjarji u b’rabta ma’ ħasil ta’ flus. Minn meta faqqgħet l-istorja dwar dan l-Amerikan, Leone Ganado ma qal xejn dwarha. Anke jekk is-soltu jkun pront jikkummenta, jiġġudika u jħammeġ.

IKTAR MINN 55,430 OPERAZZJONI F’MATER DEI

Ara paġna 8

Ara paġna 3

€13.83 ŻIEDA FIL-ĠIMGĦA FIL-PAGA MINIMA Ara paġna 7

KONTRA KOLLOX

Il-PN tah dellirju hekk kif beda l-proġett ta’ toroq residenzjali. Adrian Delia ħareġ bl-umbrella jattakka fuq it-traffiku u Toni Bezzina mar fuq it-televixin jgħid li qed ikellmuh fil-funerali. Fil-każ ta’ Adrian Delia kien hemm battibekk fid-Dar Ċentrali għax lill-Kap bl-umbrella ma tawhx importanza fil-midja tal-PN. Messaġġ li waqa’ għaċ-ċajt!

Ara paġni 5 u 28

02

27.01.2019

kullhadd.com

IT-TEMP GĦAL-LUM L-Ogħla Temperatura: 15°C L-Inqas Temperatura: 8°C L-Indiċi UV: 3 Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Arja ta’ pressjoni għolja fuq l-Alġerija se testendi sa fuq iċ-ċentru talMediterran It-Temp: Ftit imsaħħab Ir-Riħ: Moderat għal ftit qawwi millMajjistral li jsir mill-Punent Lbiċ Il-Viżibilità: Tajba Il-Baħar: Qawwi L-Imbatt: Baxx mill-Majjistral It-Temperatura tal-Baħar: 16°C

Editur ALEANDER BALZAN email: aleander.balzan@partitlaburista.org

Reklamar u Distribuzzjoni KIMBERLY CUTAJAR email: sales@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

Disinn tal-Paġni KIMBERLY CUTAJAR tel: (+356) 2568 2570

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbgħa

Kuntatt Ġenerali KullĦadd email: editorial@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

Indirizz Postali KullĦadd

15°C

UV 3

9°C

Il-Ħamis

13°C

UV 3

9°C

15°C

Il-Ġimgħa

UV 1

9°C

Is-Sibt

One Complex, A 28B, Industial Estate Il-Marsa MRS 3000

Sit Elettroniku KullĦadd

14°C

UV 3

11°C

16°C

UV 3

12°C

17°C

UV 3

9°C

kullhadd.com

SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD

Mezzi Soċjali www.facebook.com/kullhadd

Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili – 2393 0000

Royal Pharmacy, 271, Triq ir-Repubblika, Il-Belt Valletta – 21252396 National Pharmacy, 17, Triq Santa Marija, Il-Ħamrun – 21225539 Fatima Pharmacy, 82, Triq il-Ferrovija, Santa Venera – 21482856 The Local Dispensary, Triq Kan. K. Pirotta, Birkirkara – 21493549 Deby’s Pharmacy, 1, Misraħ il-Barrieri, L-Imsida – 21227920 San Ġwann Pharmacy, 11, Triq Feliċ Borġ, San Ġwann – 21386974 Wales Pharmacy, 183, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema – 21335492 Balzan Pharmacy, 70, Triq San Franġisk, Ħal Balzan – 21444035 St. Albert Pharmacy, Triq l-Oratorju, Il-Għargħur – 21413402 Brown’s Village Pharmacy, Triq il-Kbira, Il-Mellieħa – 21523536 Sta. Lucia Pharmacy, 1, Misraħ Dorell, Santa Luċija – 21890111 White Cross Pharmacy, Shop A, Block 1, Fuq San Pawl, Bormla – 21821671 Polymer, Triq ix-Xgħajra, Ħaż-Żabbar – 21676263 Brittania Pharmacy, 5 Triq il-Bajja s-Sabiħa, Birżebbuġa – 21658622 Safi Pharmacy, St. John Street c/w Bieb il-Ġarra Street, Ħal Safi – 21649552 Plaza Pharmacy, 86, Triq il-Kbira, Ħaż-Żebbuġ – 21467459 Ideal Pharmacy, 63, Triq il-Kbira, Ir-Rabat – 7945 5477

Il-Gwardjani Lokali – 2132 0202

Għawdex

Stampat Miller Distributors Ltd. Numri Importanti Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza​– 112​ Il-Pulizija ta’ Malta – 2122 4001-9​

L-Isptar ta’ Malta – 2545 0000 L-Isptar ta’ Għawdex – 2156 1600 Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza – 5004 3888 Servizz ta’ Direttorju Telefoniku – ​1182

Abela Pharmacy, 42, Triq G.P.F. Agius De Soldanis, Ir-Rabat – 21556170 Nadur Pharmacy, Pjazza it-28 t’April 1688, In-Nadur – 21563589 Servizz ta’ tobba fiċ-ċentri tas-saħħa fil-Ħdud u l-festi pubbliċi Iċ-Ċentri tas-Saħħa tal-Mosta, ta’ Raħal Ġdid u tal-Furjana jiftħu għall-emerġenzi 24 siegħa, sebat ijiem fil-ġimgħa. Fil-Ħdud u fil-festi pubbliċi, iċ-Ċentru tas-Saħħa tal-Gżira jiftaħ għallemerġenzi bejn it-8.00am u l-5.00pm. Ikun hemm ukoll servizz ta’ infermier bejn it-8.00am u t-8.00pm. Il-pubbliku jrid jattendi ċ-Ċentru tas-Saħħa tad-distrett tiegħu. Persuni mingħajr karta tal-identità ma jiġux moqdija.

03

27.01.2019

kullhadd.com

LEONE GANADO DIRETTUR MA’ MIN HU INVESTIGAT L-Awditur Godfrey Leone Ganado, li fl-aħħar snin tgħidx kemm ħambaq favur il-korrettezza fis-settur finanzjarju, huwa direttur f ’kumpanija ta’ bniedem li hu investigat millFBI tal-Istati Uniti. Tista’ tiżvela dan il-gazzetta KullĦadd minn informazzjoni disponibbli mis-servizzi ta’ tagħrif li toffri l-Awtorità Maltija għasServizzi Finanzjarji.

Il-bniedem li ssemma f ’din l-investigazzjoni u li dwaru rrapportat it-Times of Malta din il-ġimgħa huwa ċertu Greg Lindberg.

Skont din il-gazzetta dan Lindberg huwa investigat għal dawk li jistgħu jkunu atti kriminali fis-settur finanzjarju. Fil-fatt rapporti dwar hekk dehru wkoll bħala midja internazzjonali.

F’Malta Lindberg kellu kumpanija bl-isem ta’ Standard Re. Din il-kumpanija issa ilha mingħajr liċenzja sa mis-sena li għaddiet. Ta’ min jgħid li kienet il-kumpanija li neħħiet il-liċenzja minħabba li qalet li f ’Malta ma kellhiex biżżejjed attività kummerċjali.

Però minn tagħrif li għandha din il-gazzetta jirriżulta li minn meta kienet mgħarrfa b’din il-kwistjoni l-MFSA, permezz tal-uffiċjali tagħha, kienet fetħet kuntatt b’mod immedjat.

Minn informazzjoni li ksibna wkoll jirriżulta li Lindberg dejjem jirrifjuta dawn l-allegazzjonijiet li qed isiru fil-konfront tiegħu. Interessanti kif fuq ilbord tal-kumpanija li dan kellu f ’Malta kien hemm biss żewġ Maltin u wieħed minnhom kien dan Leone Ganado. L-ieħor

huwa Joseph Grioli.

Jirriżulta li l-investigazzjoni fuq l-Amerikan Lindberg tmur lura diversi xhur u fir-rapportaġġ li hemm bħalissa fil-midja Amerikana dwar il-każ qed tintefa’ wkoll attenzjoni kbira dwar il-fatt li Lindberg huwa donatur tal-Partit Repubblikan fl-Istati Uniti.

Iżda, l-imkejjen tagħna mid-dinja finanzjarja li għarrfuna b’dan il-każ qalulna kif quddiem dan kollu jispikka bil-kbir is-skiet ta’ Godfrey Leone Ganado. Fissrulna kif bħala bniedem li mar għexieren ta’ programmi jitkellem dwar ir-reputazzjoni finanzjarja u kif pajjiżna għandu jħarisha l-inqas li kellu jagħmel hu li jiddikjara pubblikament li hu stess kien ipoġġi fuq il-mejda tad-diretturi ma’ dan ir-raġel li llum huwa investigat.

Għax l-investigazzjoni hi ta’ natura kriminali u f ’rapporti fl-Istati Uniti jissemma wkoll l-att kriminali ta’ ħasil ta’ flus.

Sorsi kienu kkwotati jgħidu wkoll li l-investigazzjoni hija waħda intensiva fejn saħansitra l-investigaturi talbu wkoll tagħrif mill-Partit Repubblikan f ’North Carolina. F’sena waħ-

da biss dan li jpoġġi fuq l-istess medja ta’ Leone Ganado ta iktar minn żewġ biljun dollaru f ’donazzjonijiet. Għalkemm din hi biss parti żgħira minn dak li ta fl-aħħar snin. Lindberg għandu mijiet ta’ kumpaniji rreġistrati madwar id-dinja u fl-ebda ħin ma ssemmiet dik li kellu f ’Malta fir-rapporti li ħarġu.

Min hu Leone Ganado?

Leone Ganado kien kontributur regolari wkoll fil-blogg ta’ Daphne Caruana Galizia u huwa wieħed minn dawk li jagħti appoġġ kontinwu lill-gruppi bħal Occupy Justice u lill-fazzjoni ta’ Simon Busuttil, fil-Partit Nazzjonalista. Gruppi li fl-aħħar xhur affaċċjaw kritika dwar kemm u kif qed jiksbu l-finanzjament tagħhom.

Lil Leone Ganado Gvernijiet Nazzjonalisti ħatruh ukoll Ċermen tal-Enemalta fi żmien li din il-kumpanija marret mill-ħażin għall-agħar.

Iżda, forsi l-iktar li hu magħruf mal-pubbliku Leone Ganado huwa għall-mod kif juża lingwaġġ aħrax u mhux meqjus lejn kull min ma jaqbilx miegħu. Bħalissa qed jaffaċċja libell li fetħit-

L-Awditur Godfrey Leone Ganado, li fl-aħħar snin tgħidx kemm ħambaq favur il-korrettezza fis-settur finanzjarju, huwa direttur f’kumpanija ta’ bniedem li hu investigat mill-FBI tal-Istati Uniti

Godfrey Leone Ganado

Greg Lindberg

lu d-Deputat Rosianne Cutajar wara li għajjarha qaħba. Attakka wkoll għal iktar minn darba lil ulied il-Prim Ministru. Mhux

biss permezz tal-Facebook, iżda wkoll pubblikament fuq ir-radju. Attakki li ġabu l-istmerrija ta’ bosta fis-soċjetà.

04

27.01.2019

kullhadd.com

WEĠGĦU BIN-NAR Sakemm morna għall-istampa żewġt irġiel kienu jinsabu fil-periklu tal-mewt wara li nħarqu waqt li kienu qed jaħarqu xi materjal antik fil-kamra tan-nar ta’ San Ġużepp f ’Wieq Qirda, Ħaż-Żebbuġ.

L-inċident seħħ għall-ħabta tal15:45 tas-Sibt waranofsinhar. Immedjatament fuq il-post issejħu żewġ timijiet mediċi flimkien ma’ diversi uffiċjali tal-Protezzjoni Ċivili mill-Istazzjon ta’ Ħal Far. Mal-wasla tagħhom fuq il-post, il-membri tal-Protezzjoni Ċivili li kienu mmexxija mill-Maniġer tal-Operazzjonijiet Anthony rbu lill-irġiel mill-periklu. rispettivament ittieħdu l-isptar skortati minn diversi vetturi Pisani tfew in-nirien filwaqt li war- L-irġiel li għandhom 58 u 26 sena permezz ta’ ambulanzi li kienu tar-Rapid Intervention Unit.

Membri mit-taqsima tal-Explosive Ordanance Department marru wkoll fuq il-post sabiex jassiguraw li ma baqa’ l-ebda periklu minħabba li mal-materjal li kien qed jinħaraq seta’ kien hemm xi taħlit ta’ splussiv.

Fil-viċinanzi tal-kumpless tannar inġabru wkoll numru ta’ ħbieb u diriġenti tal-istess kamra tan-nar.

Dwar dan il-każ inħatret inkjesta Maġisterjali li qed titmexxa mill-Maġistrat Josette Demicoli, filwaqt li l-investigazzjonijiet tal-Pulizija qed jitmexxew mid-distrett ta’ Ħal-Qormi.

30 KAŻIN TAL-BANDA JINGĦATAW €150,000 F’FONDI 30 każin tal-banda bbenefikaw minn €150,000 permezz ta’ fond immexxi mill-Għaqda Każini tal-Banda u l-Kunsill Malti għall-Arti, fi ħdan il-Ministeru għall-Ġustizzja, Kultura u Gvern Lokali.

Dan il-fond, li hu disponibbli għat-tieni sena konsekuttiva, għandu l-għan li jsaħħaħ ix-xogħol li jsir mill-każini tal-banda, li għandhom parti importanti fil-komunitajiet tagħna, kif ukoll iservu ta’ ċentri kulturali għall-attivitajiet.

Il-Ministru għall-Ġustizzja, Kultura u Gvern Lokali Owen Bonnici li kien preżenti għal din iċ-ċerimonja rrefera għall-importanza ta’ inizjattivi ta’ din is-sura. “Il-każini tal-banda għadhom rwol intrinsiku – dak li jkunu nukleu kulturali ħaj fi ħdan il-lokalitajiet tagħna.

Dawn jorganizzaw attivitajiet kulturali matul is-sena kollha u jkomplu jżommu t-tradizzjonijiet lokali

li huma parti essenzjali mit-tessut kulturali u soċjali ta’ pajjiżna.”

“Apparti dan, il-każini tal-banda għandhom rwol komunitarju importanti li jservu ta’ pont għall-kultura u l-arti. Aħna kommessi bissħiħ li nkomplu nagħtu l-appoġġ tagħna għal dawn it-tip ta’ inizjattivi minħabba li jservu ta’ pjattaforma li tkompli ssaħħaħ it-tradizzjonijiet tagħna, kif ukoll is-settur kulturali, filwaqt li jkomplu jagħmluh aktar aċċessibbli,” stqarr il-Ministru Bonnici.

Dan il-fond kien disponibbli għall-każini tal-banda ta’ Malta u Għawdex li kienu rreġistrati bħala organizzazzjonijiet volontarji u kienu konformi mal-Att ta’ Organizzazzjonijiet Volontarji sad-data tal-għeluq tal-applikazzjonijet.

Iċ-Chairman Eżekuttiv tal-Kunsill Malti għall-Arti Albert Marshall qal li, “bħala parti mill-impenn fit-twettiq ta’ programm aggressiv

favur l-inklussività u d-demokratizzazzjoni tad-distribuzzjoni tal-fondi pubbliċi, il-Kunsill Malti għall-Arti jfittex li jagħmel kuntatti sodi mal-komunitajiet lokali, il-każini tal-banda u l-organizzazzjonijiet volontarji, u jħeġġiġhom jipparteċipaw attivament fil-proċess tal-għoti ta’ fondi għat-twettiq tal-proġetti kulturali tagħhom.”

L-għan ewlieni ta’ dan il-proġett kien it-tnedija ta’ skema ta’ fondi li tipprovdi lill-kazini tal-banda rispettivi appoġġ għall-inizjattivi u l-proposti tagħhom stess. Dawn inkludew restawr ta’ oġġetti/opri li għandhom fissede uffiċjali tagħhom bħal arkivji mużikali u strumenti antiki, u t-tisħiħ ta’ tagħlim mużikali fi ħdan l-organizzazzjoni b’assistenza għas-surmastrijiet u għalliema permezz ta’ programmi ta’ taħriġ f ’istituzzjonijiet edukattivi

ta’ livell terzjarju f ’pajjiżna.

Il-każini tal-banda kienu eliġibbli japplikaw ukoll għal fondi biex jirrestawraw u jsaħħu l-infrastruttura li permezz tagħha jistgħu jagħmlu l-ambjent tattagħlim u tal-eżekuzzjoni mużikali aktar professjonali, isaħħu s-sistemi amministrattivi interni li huma prinċiparjament relatati mal-mużiċisti, u l-implimentazz-

joni ta’ proġetti innovattivi li bihom il-każini tal-banda jkunu jistgħu jespandu l-attività mużikali tagħhom f ’Malta u lil hinn minnha.

Kull każin tal-banda seta’ japplika għal proġett li jiswa €5,000 jew €10,000; l-għotjiet koprew 85% jew 75% tal-ispejjeż talproġett rispettivament. Il-proġetti ta’ profitt ma kinux eliġibbli.

FTEHIM MA’ TAL-POMPI Il-GRTU aċċettat l-offerta talGvern waqt laqgħa pożittiva ferm mal-Ministru Joe Mizzi.

Il-GRTU mistennija tiltaqa’ nhar it-Tnejn biex tikkonferma li aċċettat l-offerta talGvern.

Dan il-ftehim milħuq mhu se jitfa’ l-ebda piż fuq in-nies u n-negozji. Dan kif ried ilGvern sa mill-bidu nett.

Il-kwistjoni kienet iddur malfatt li s-sidien tal-pompi tal-fuel huma mitluba biex jagħmlu xogħlijiet ta’ aġġornament tal-pompi biex ikunu konformi mal-istandards Ewropej.

Fl-2011 l-Awtorità Maltija għar-Riżorsi ta’ dak iż-żmien kienet tat żieda fil-qligħ mill-fuel lill-pompi speċifikament

bil-kundizzjoni li dawn ikopru x-xogħlijiet li għandhom isiru sal-2020 iżda għalkemm is-sidien kollha tal-pompi tal-fuel kellhom l-obbligu li jagħmlu dan, 9% biss tal-pompi tal-fuel għamlu dan l-investiment.

Fl-aħħar jiem il-GRTU kienet ordnat direttiva lis-sidien tal-pompi tal-fuel sabiex ma jħaddmux il-magni awtomatiċi tal-pompi tal-fuel wara s-sitta ta’ filgħaxija, liema ordni ġiet irtirata l-Ġimgħa bħala sinjal ta’ rieda tajba qabel il-laqgħa tal-bieraħ mal-Gvern. Il-Partit Nazzjonalista kien ħareġ jgħid li l-Gvern kellu jċedi mingħajr ma jinnegozja anke jekk dan kien ifisser piż fuq il-konsumatur.

05

27.01.2019

kullhadd.com

DELIA FIX-XITA JOĦLOQ MALTEMP L-ISTAMPERIJA Filmat ta’ Adrian Delia fix-xita quddiem l-Isptar Mater Dei kien riżultat ta’ battibekk ġdid fl-Istamperija. Dan wara li l-Kap tal-PN ippretenda li l-filmat tiegħu quddiem Mater Dei, għax iltaqa’ ma ftit traffiku filgħodu, jingħata importanza kbira fuq l-istazzjon u l-midja tal-PN. Iżda l-istrateġisti, fosthom Pierre Portelli, ħasbuha mod ieħor.

Dan għax kien hemm min qal fl-Istamperija li l-messaġġ ta’ Delia deher opportunistiku u mhux floku għax Kap ma jiddeċidix li jagħmel speċi ta’ konferenza tal-aħbarijiet waħdu għax ġurnata fost oħrajn iltaqa’ mat-traffiku.

Fil-PN kien hemm min qallu li deher mhux kredibbli iżda hu insista mod ieħor.

Għalkemm finalment m’għaddietx ta’ Delia u l-istazzjonijiet u l-midja tal-PN ftit li xejn taw importanza lil dak li għamel ilKap. Fil-fatt kien is-sit Illum li

rapporta bi prominenza dak li għamel Delia u għal dan kien hemm kritika qawwija.

Din mhux l-ewwel darba li kien hemm battibekk dwar ilmod kif jintużaw ċerti affarijiet biex jintbagħat messaġġ.

Minn chats li kienu ħarġu fil-media fl-aħħar ġimgħat diġà kien hemm battibekk dwar kif il-midja tal-PN kienet irrapportat dwar attivitajiet suppost filantropiċi li suppost kien qiegħed fihom il-Partit Nazzjonalista. Fost oħrajn Adrian Delia kien ta tgħajjira lill-Pierre Portelli għax pretenda li l-PN jagħmel użu aħjar minn inizjattivi li ttieħdu ma’ Bjorn Formosa. U dakinhar ukoll kienet taħraq. Fejn Delia għamel kritika kbira lil min jaħdem fil-kamra tal-aħbarijiet tal-Partit Nazzjonalista. Xi ħaġa li ma ġratx l-ewwel darba tant li kien hemm messaġġi fejn tgħajru impjegati tal-PN u din id-darba ma kinetx differenti.

JITWAQQAF BORD GĦAL POLITIKA TA’ AKKOMODAZZJONI AFFORDABBLI Is-Segretarjat Parlamentari għall-Akkomodazzjoni Soċjali ħabbar li waqqaf bord biex jistudja, jipproponi u jgħin fl-implimentazzjoni ta’ politika għal akkomodazzjoni affordabbli.

Fost l-oħrajn, il-Bord se jiffoka fuq il-vijabilità ta’ proġetti pilota differenti li għandhom l-għan li jkattru l-provvista ta’ bini residenzjali b’rati affordabbli. Il-Bord se jkun immexxi mis-Sur Joe Bartolo, u se jiġi mwaqqaf fi ħdan l-Awtorità tad-Djar.

Is-Segretarju Parlamentari għall-Akkomodazzjoni Soċjali Roderick Galdes spjega li dan hu kunċett ġdid li hu differenti mill-isfidi tradizzjonali ta’ akkomodazzjoni soċjali.

“L-għan tal-Gvern hu li jgħin biex mingħajr ma jxekkel is-suq, fis-settur tal-propjetà jibqa’ jkun hawn akkomodazzjoni affordabbli biex b’hekk is-suq lokali tassew joffri għażla għall-but ta’ kulħadd. Dawn huma sfidi ta’ housing li mhumiex bilfors diffikultajiet soċjali, għalhekk qed inħarsu biex l-Awtorità

tad-Djar twessa’ l-iskop u l-ħidma tagħha biex tkun f ’pożizzjoni li tilħaq kategoriji differenti tas-soċjetà,” spjega Roderick Galdes.

Hu spjega li mudelli simili ta’ housing affordabbli ilhom jitħaddmu madwar l-Ewropa

għal għexieren ta’ snin, fejn art tingħadda lill-entrapriżi soċjali li mbagħad iħaddmu mudell soċjali ta’ kif jibnu u jamministraw ilproġett b’rati inqas minn tas-suq.

Il-Kap Eżekuttiv tal-Awtorità tadDjar Leonid McKay tenna li ak-

komodazzjoni affordabbli tfisser serħan il-moħħ u stabbiltà għal dik il-familja li s-suq preżenti ma joffrilhiex alternattiva.

“Fil-politika li tressaq ’il quddiem, l-Awtorità tad-Djar qiegħda tassigura li tkun sensittiva u rele-

vanti għall-bżonnijiet ta’ individwi minn faxex differenti tas-soċjetà.

Din hi l-politika l-ġdida li se tinkoraġġixxi l-mobbiltà soċjali biex dawn il-familji jkunu jistgħu jimxu ’l quddiem,” temm jgħid Leonid McKay.

06

27.01.2019

kullhadd.com

IL-GVERN JIRBAĦ L-APPELL TAL-PIXXINA TA’ GĦAWDEX • JIBDA X-XOGĦOL FUQ IS-SIT FIR-RABAT GĦAWDEX Il-Ministeru ta’ Għawdex rebaħ appell li sar fuq ix-xogħol għall-bini tal-pixxina f ’Għawdex. Dan biex fl-aħħar jiem beda x-xogħol preparatorju fuq is-sit. F’kummenti mal-gazzetta KullĦadd il-Ministru għal Għawdex, Justyne Caruana, sostniet li “mal-mument li rbaħna l-appell jien tajt struzzjonijiet biex ix-xogħol jibda minnufih għax din hi wiegħda oħra li rridu nwettqu b’suċċess.”

Minn hawn ’il quddiem issa ma nħarsux lura. Fl-istess ħin li beda x-xogħol preparatorju fuq is-sit qegħdin inħejju biex noħorġu s-sejħa għall-offerti għall-fażi li jmiss,” żiedet il-Ministru Caruana.

Dan hu proġett li ħoloq interess kbir hekk kif hu proġett mixtieq minn dawk kollha li jipprattikaw xi sport akwatiku jew jirrikorru għal xi tip ta’ terapija.

B’kollox kien hemm erba’

kumpaniji li ssottomettew l-offerta tagħhom biex jiġi skavat issit fejn se jinbena iċ-Ċentru Akwatiku ta’ Għawdex li hu l-istess sit li oriġinarjament ġie propost u li jinsab biswit il-Kumpless Sportiv fir-Rabat, Għawdex. Wara li ntgħażlet waħda mill-kumpaniji kien hemm oħra li appellat, għalkemm fl-aħħar jiem id-Dipartiment tal-Kuntratti kkonkluda li l-evalwazzjoni oriġinali kienet

dik tajba.

Ix-xogħol ta’ skavar hu maħsub li jintemm lejn nofs din is-sena.

Fl-aħħar snin kien sar sforz bil-għan li l-pixxina tinbena bi sħubija mal-privat iżda l-ftehim fil-prinċipju bejn ilGvern u l-privat, li ġie ffirmat lejn l-aħħar tal-2016 ma’ kumpanija privata biex tmexxi l-proġett tal-pixxina f ’Għawdex, ma wassalx għall-ftehim

finali. Dan wassal biex kien hemm bidla fil-ħsieb biex issa l-proġett beda. Il-fondi għall-ewwel fażi tal-proġett huma disponibbli wkoll millbaġit għal din is-sena.

Filwaqt li l-proġett se jsir mill-Gvern hemm il-ħsieb li fl-immaniġġjar u t-tmexxija tal-pixxina jkun hemm l-involviment tal-privat. Ix-xogħol fuq il-pixxina mistenni jkun lest sal-aħħar tal-2020.

MEPS JINSISTU DWAR EWROPA TAN-NIES Il-Kap tad-delegazzjoni Maltija Laburista fil-Parlament Ewropew, Alfred Sant, qal li l-Ewropa trid tindirizza l-bżonnijiet soċjali tażżgħażagħ Ewropej u tindirizza d-diffikultajiet li qed jiltaqgħu magħhom biex dawn ikollhom fiduċja fil-proġett Ewropew. Sant kien qed jitkellem waqt attività organizzata mill-Uffiċċju tal-Parlament Ewropew f ’Malta bl-isem ta’ “L-Ewropa Fis-Suq mal-MPE Maltin”, fis-Suq tal-Belt Valletta.

VACANCIES We are looking for: cleaners, riggers, truck drivers, welders, carpenters, office clerks, upholsterers and steel fixer.

Please send a letter of application, curriculum vitae, two references and a police conduct to TEC Ltd on info@ tecmalta.com

Sant qal li filwaqt li għadd ta’ żgħażagħ igawdu minn proġetti mfassla apposta għalihom mill-Ewropa bħal Erasmus+, li huma tajbin u pożittivi, ma rridux ninsew lil dawk li qed jaraw il-qagħda soċjali tagħhom sejra lura.

“Rapport tal-Kummissjoni Ewropea stess jiżvela d-dwejjaq bil-ħajja tax-xogħol u l-kundizzjonijiet degradanti tax-xogħol fost iż-żgħażagħ fl-Ewropa. Ħafna żgħażagħ Ewropej qed isibuha diffiċli jsibu xogħol ta’ kwalità. In-nuqqas ta’ sigurtà, il-prekarjat u l-mod kif isir l-ingaġġ tal-ħaddiema f ’ċerti setturi bħal fil-qasam diġitali huma sinjali li jindikaw li s-suq tax-xogħol fl-Ewropa mhux regolat tajjeb.”

Sant emfasizza kemm l-Unjoni Ewropea teħtieġ l-għodod biex tindirizza dawn in-nuqqasijiet.

Intant, waqt laqgħa politika fil-Ħamrun, l-MEP Miriam Dalli spjegat li t-tisħiħ tal-kwalità tal-ħajja tibqa’ prijorità ewlenija: “Hekk kif it-tkabbir ekonomiku

f ’Malta jibqa’ wieħed mill-aktar b’saħħtu fl-Ewropa issa rridu nagħmlu l-pass li jmiss u naċċertaw ruħna li nippreparaw lit-tfal u ż-żgħażagħ tagħna għax-xogħlijiet li se jkollna fi żmien 10, 15-il sena oħra.”

“Waqt li t-tbassir għall-ekonomija globali huwa li din se tnaqqas ir-ritmu ta’ tkabbir, mhux l-istess qed jingħad għall-ekonomija Maltija li hija bbażata fuq pjan għat-tul,” sostniet Miriam Dalli. Dalli qalet li l-Gvern telaq mill-ewwel bil-pjan tiegħu biex itaffi l-piż tal-familji u tan-negozji, ħoloq klima li tattira aktar investiment u ambjent ideali biex aktar nies joħorgu jaħdmu.

“Imiss issa li nippreparaw ruħna għall-ekonomija t’għada. Dan nistgħu nagħmluh billi ntejbu r-riżorsi umani, ninvestu aktar f ’edukazzjoni li toffri l-ħiliet għall-futur u nħarrġu lill-istudenti għall-impjiegi t’għada,” qalet Dalli.

07

27.01.2019

kullhadd.com

ŻIEDA TA’ €13.83 FIL-ĠIMGĦA • ŻIEDA TA’ 8.23% FIL-ĠIMGĦA TISPIKKA FOST L-OGĦLA ŻIDIET FIL-PAGA MINIMA FL-UE • L-EFFETT TAL-FTEHIM DWAR IL-PAGA MINIMA Ħaddiem li fl-2016 kien fuq il-paga minima ra l-paga tiegħu tiżdied bi €13.83 ċenteżmu filġimgħa jew iktar minn €700 fis-sena. Dan grazzi għallftehim storiku li kien intlaħaq dwar żieda fil-paga minima.

Din iż-żieda tfisser 8.23% iktar biex fl-aħħar snin pajjiżna kien fost dawk fl-Unjoni Ewropea li ra l-ikbar żieda fil-paga minima tiegħu. Fl-istess ħin il-ftehim jissejjaħ storiku għax sa qabel l-2017, il-paga minima kienet tiżdied biss biż-żieda għall-għoli tal-ħajja maħduma skont me-

kkaniżmu maqbul bejn l-imsieħba soċjali. Dan kollu nbidel bis-saħħa tal-ftehim storiku ta’ April 2017 li kien maqbul bejn l-imsieħba soċjali iżda instigat minn Gvern li kien impenjat li jara din il-bidla sseħħ f ’pajjiż li kien qed jirnexxi ekonomikament. Riżultat ta’ dan il-ftehim anke impjegat li beda jaħdem fuq il-paga minima fl-2017 ra żieda sostanzjali ta’ €12.08 ċenteżmi fil-ġimgħa. B’din il-bidla gawdew ukoll dawk li kellhom paga li kienet ftit ogħla mill-paga minima. Għaliex biex

tibqa’ d-differenza li kien hemm huma wkoll kienu intitolati għal żieda.

Iktar minn hekk, impjegati li bdew bil-paga minima mis-sena l-oħra, jew jibdew din is-sena, jew jibdew fil-futur huma garantiti li minbarra ż-żidiet tal-għoli tal-ħajja huma wkoll jieħdu sa €6 oħra addizzjonali fil-ġimgħa fil-paga tagħhom malli jagħlqu sentejn jaħdmu mal-istess employer jew mal-istess grupp ta’ kumpaniji. Dan kollu jseħħ bl-implimentazzjoni tal-ftehim dwar il-paga minima.

X’jgħid il-ftehim dwar il-paga grupp ta’ kumpaniji.

Hemm ukoll żieda ta’ €1 oħra minima? fil-ġimgħa fl-2018 u fl-2019, Il-ftehim jaħseb għal żieda ta’ minbarra ż-żieda tal-għoli tal€3 fil-ġimgħa, minbarra ż-żieda ħajja, lil kull ħaddiem (mhux tal-għoli tal-ħajja, lil min ikun biss dawk fuq il-paga minima).

Sal-2020 se tkun imwaqqbil-paga minima u jkun ilu sena jaħdem mal-istess employer fa Low Wage Commission li jew mal-istess grupp ta’ kump- jkollha l-għan tistabbilixxi mekkaniżmu li jindika jekk il-paaniji.

Il-ftehim jitkellem dwar żie- ga minima għandhiex tkun da oħra ta’ €3 fil-ġimgħa, min- reveduta. Din il-Kummissjoni rakkomandazzjonibarra ż-żieda tal-għoli tal-ħajja, tagħmel lil min ikun bil-paga minima u jiet lill-Gvern kull erba’ snin, jkun ilu sentejn jaħdem mal-ist- bl-ewwel rakkomandazzjonijiet ess employer jew mal-istess mistennija sal-2023.

Ftit hemm x’tikkummenta dwar din it-tabella li turi r-rata tal-qgħad f’pajjiżna tul is-snin li ilha tinġabar l-istatistika. L-NSO ikkonfermat din il-ġimgħa li għandna l-inqas rata ta’ qgħad fl-istorja, iżda meta wieħed jara t-tabella jifhem aħjar kemm ir-riżultat tal-2018 (l-aħħar linja) huwa wieħed storiku.

08

27.01.2019

kullhadd.com

IL-KE TIŻOLA L-PN DARBTEJN F’ĠIMGĦA F’temp ta’ sebat ijiem il-Kummissjoni Ewropea iżolat lill-Partit Nazzjonalista darbtejn. Dan hekk kif irriżulta li kampanji li nefaħ flaħħar snin il-Partit Nazzjonalista sfumaw fix-xejn.

L-iktar każ riċenti kien meta nhar il-Ħamis il-Kummissjoni Ewropea ħabbret azzjonijiet iebsa kontra numru ta’ pajjiżi minħabba li mhumiex iħarrxu biżżejjed il-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus. Malta mhix waħda minnhom.

Dan ifisser li minkejja l-ispin tal-Partit Nazzjonalista u wħud fl-establishment li jappoġġjawhom, dwar kemm Malta mhix tagħmel biżżejjed, il-Kummissjoni Ewropea hi kuntenta ferm iktar b’dak li għamlet Malta kontra l-ħasil ta’ flus milli qed jagħmlu pajjiżi oħra.

Dawn jinkludu pajjiżi ġganti bħall-Ġermanja u Franza.

Il-pajjiżi l-oħra huma l-Belġju, il-Finlandja, il-Litwanja, il-Portugall, il-Bulgarija, Ċipru, il-Polonja u s-Slovakkja.

Lil dawn l-għaxar pajjiżi intbagħtulhom jew ittri ta’ intimazzjoni u kif ukoll b’opinjonijiet motivati. Passi li se jittieħdu għax ma daħlux għal kollox ir-Raba’ Direttiva kontra

l-Ħasil ta’ Flus.

Dan ifisser li l-Gvern Malti żamm mal-impenji tiegħu b’kuntrarju għal dak li għamlu gvernijiet oħra. Gvern li jżomm kelmtu jsaħħaħ ir-reputazzjoni tal-pajjiż.

B’referenzi għall-pajjiżi li semmiet il-Kummissjoni Ewropea qalet kif “minkejja li dawn l-Istati Membri ddikjaraw li t-traspożizzjoni tagħhom kienet kompluta, il-Kummissjoni, wara li vvalutat il-miżuri nnotifikati, ikkonkludiet li xi dispożizzjoni-

jiet huma neqsin. It-traspożizzjoni tar-regoli fil-ħin u b’mod korrett hija kruċjali għall-ġlieda effettiva kontra l-ħasil tal-flus u l-finanzjament tat-terroriżmu, kif urew diversi skandli reċenti ta’ ħasil tal-flus fl-UE.” Każ ieħor fejn il-Partit Nazzjonalista u l-Kummissjoni Ewropea spiċċaw jieħdu pożizzjonijiet differenti hi dik dwar iċ-ċittadinanza b’investiment. Dan għax filwaqt li l-Kap tal-Partit Nazzjonalista, Adrian Delia, huwa maħluf kontra l-programm taċ-ċittadinan-

za b’investiment u jrid iwaqqfu l-Kummissjoni Ewropea tkellmet fuq regoli aħjar. Regoli li saħansitra, il-maġġoranza minnhom, intlaqgħu b’mod tajjeb mill-Gvern Malti. Il-Gvern ta’ Malta laqa’ wkoll ir-rikonoxximent tal-UE li d-deċiżjoni biex jiġu nnaturalizzati ċ-ċittadini hija dritt sovran ta’ kull Stat Membru.

Dan ifisser li l-Partit Nazzjonalista ta’ Adrian Delia jrid ireġġa’ l-arloġġ lura billi jimmina programm li qed ikun ta’ benefiċċju ekonomiku għal pajjiżna. Saħan-

sitra l-Partit Laburista rreaġixxa billi qal li “hija ħasra li għal darb’oħra l-PN qed jagħżel li minflok jieħu n-naħa ta’ Malta u l-investiment qed jieħu l-attitudni partiġjana li issa ndrat u li għandha l-interess li xxekkel il-ġid kbir li qed ikun attirat lejn pajjiżna.”

Il-proċess ta’ due diligence ta’ Malta huwa meqjus bħala l-aqwa wieħed fl-industrija – il-‘gold standard’. Jirriżulta wkoll li Malta mhux biss ikkoperat fid-diskussjoni u l-kompilazzjoni ta’ informazzjoni dwar dawn l-iskemi, iżda daħlet ukoll għal numru ta’ impenji sabiex tkompli tnaqqas kwalunkwe riskju potenzjali.

Sal-lum, Malta hija waħda millftit pajjiżi Ewropej li tippubblika l-ismijiet tal-individwi li jiksbu ċ-ċittadinanza. In-natura tal-kontrolli tad-due diligence huma pubbliċi wkoll. Mir-rapport jidher ukoll li Malta tispikka bħala dik li għandha programm robust.

F’dawn l-ewwel erba’ snin, il-Programm ta’ Investitur Individwali ġġenera dħul ta’ aktar minn €700 miljun, li 70% minnhom jiġu investiti mill-ġdid fi proġetti infrastrutturali u soċjali għall-benefiċċju tal-ġenerazzjonijiet preżenti u dawk futuri.

IKTAR OPERAZZJONIJIET FL-ISPTAR MATER DEI Matul is-sena li għaddiet in-numru ta’ operazzjonijiet li saru fl-Isptar Mater Dei kien jammonta għal 55,430, ċifra li turi żieda ta’ kważi 300 operazzjoni fuq in-numru tas-sena 2017 u żieda ta’ aktar minn 10,000 operazzjoni li saru f ’Mater Dei matul is-sena 2012.

Mill-ammont ta’ operazzjonijiet li saru matul is-sena 2018 kien hemm aktar minn 47,500 minnhom li kienu operazzjonijiet skedati filwaqt li saru kważi 8,000 operazzjoni b’emerġenza, ċifra li tirrifletti żieda ta’ ftit inqas minn 400

erazzjonijiet kif ukoll diparoperazzjoni ta’ emerġenza timenti oħrajn f ’Mater Dei aktar milli saru matul is-sena qegħdin jaħdmu sigħat itwal, 2017. jaħdmu fi tmiem il-ġimgħa Sadattant b’riżultat tal-ftehim u anke matul il-lejl. Iċ-ċifri li li kien sar mas-settur privat qegħdin tirreferuni għalihom biex pazjenti jkunu jistgħu jiġu japplikaw biss għall-Isptar Mariferuti għandhom għal operter Dei u ma jinkludux l-opazzjonijiet speċifiċi, fl-ewwel erazzjonijiet li saru fl-Isptar 11-il xahar tas-sena 2018 saru Ġenerali t’Għawdex, fl-Isptar 365 operazzjoni meta mqabbBoffa u dawk minuri fiċ-Ċentla mal-209 li kienu saru fl-ewru tas-Saħħa tal-Mosta,” qal lil wel 11-il xahar tas-sena 2017. dan il-ġurnal id-Deputat Prim “Il-miżuri li ħadna tul dawn Ministru u Ministru għasl-aħħar snin, u dan fil-livelli Saħħa Chris Fearne filwaqt li kollha, flimkien ma’ teknoloġienfasizza d-determinazzjoni ja ġdida fit-teatri tal-operazzjonijiet u bil-koperazz- fuq s’isfel, kienu u għadhom ta’ stennija fid-diversi oqsma. tiegħu li jkomplu jittejbu dawn joni tal-istaff mediku minn kruċjali biex naqqasna l-listi Illum kemm it-teatri tal-op- ir-riżultati.

09

27.01.2019

kullhadd.com

INQAS ANTISEMITIŻMU F’MALTA MILLI FL-UE Skont stħarriġ tal-Ewrobarometru, l-uffiċċju tal-istatistika tal-Unjoni Ewropea, il-maġġoranza assoluta tal-Maltin ma jħossux li f ’Malta għandna problema ta’ antisemitiżmu. Huma 68% tal-Maltin li jgħidu li dan it-tip ta’ aġir razzist mhux problema f ’Malta, filwaqt li fl-Unjoni Ewropea r-rata ta’ nies li jaħsbuha hekk hi ta’ 43%.

B’antisemitiżmu nifhmu ostilità, preġudizzju jew inkella diskriminazzjoni kontra l-Lhud. Għalhekk dan hu meqjus bħala forma ta’ razziżmu.

Il-konklużjonijiet tal-Ewrobarometru jgħidu li hemm perċezzjoni differenti bejn dak li jaħsbu l-Ewropej u l-Lhud dwar l-antisemitiżmu. Filwaqt li 89% talLhud jgħidu li fl-aħħar ħames snin żdied l-antisemitiżmu, huma biss 36% tal-pubbliku ġenerali li jaħsbuha hekk.

Huma biss 3% li jħossuhum mgħarrfa ħafna dwar l-istorja Lhudija u l-prattiċi u 68% qalu li mhumiex infurmati.

L-Unjoni Ewropea tieħu bis-serjetà r-razziżmu u n-nuqqas ta’ tolleranza u din hi waħda mill-kwistjonijiet li jidħlu f ’ħafna dikjarazzjonijiet ta’ drittijiet tal-bniedem fost oħrajn.

Huma 6% tal-Maltin biss li jaħsbu li f ’Malta hawn problema ta’ persuni li jiċħdu l-ġenoċidju talLhud, l-Olokawst. 53% tal-Ewropej iħossuha problema f ’pajjiżhom.

Bl-istess mod id-differenza baqgħet tidher fil-kumplament tal-pajjiżi għal mistoqsijiet oħra fosthom l-antisemitiżmu fil-midja, online jew ilħajja politika.

Intant, il-maġġoranza tal-Maltin jemmnu li l-Olokawst ma jiġix mgħallem biżżejjed fl-iskejjel.

Differenti mill-Ewropej fejn il-maġġoranza jemmnu li f ’pajjiżhom hemm fil-fatt tagħlim biżżejjed dwar din il-kwistjoni.

60% tal-Maltin jemmnu li l-kunflitt fil-Lvant Nofsani għandu influwenza fuq kif iċ-ċittadini jħarsu lejn persuni ta’ nazzjonalità Lhudija.

FUQ IL-PASSI TA’ VASSALLI Nhar il-Ġimgħa, 25 ta’ Jannar 2019, fil-Palazz ta’ Sant’Anton, fit-8.00pm tnieda ktieb b’tagħrif ġdid fuq Mikiel Anton Vassalli bil-patroċinju tal-Eċċellenza Tagħha Marie-Louise Coleiro Preca, President ta’ Malta.

Fuq il-Passi ta’ Vassalli, pubblikazzjoni tal-Klabb Kotba

Maltin flimkien mal-Akkademja tal-Malti, huwa volum ta’ 460 paġna li jiġbor fih 36 kontribuzzjoni minn riċerkaturi fl-oqsma tal-Malti kif ukoll studjużi tal-istorja ta’ Malta li jitfgħu dawl ġdid fuq Vassalli u jinkludi wkoll għadd sabiħ ta’ ritratti ta’ dokumenti u ripro-

duzzjoni bil-kulur ta’ ktejjeb rari, u ftit magħruf, tal-Alfabeto Maltese.

Matul is-serata tat-tnedija inqraw siltiet mill-kitbiet ta’ Vassalli mill-Prof. Manwel Mifsud u saru diskorsi mill-Prof. Frans Ciappara, mis-Sur Liam Gauci u mill-Mons. Lawrenz Cachia.

Fl-istess okkażjoni l-Eċċellenza Tagħha kixfet lapida kommemorattiva biex jitfakkar għeluq il-190 sena mill-mewt ta’ Missier l-Ilsien Malti. Din il-lapida twaħħlet qrib iċ-ċelel li jinsabu fil-Palazz ta’ Sant’Anton fejn huwa maħsub li nżamm arrestat Vassalli wara li ħareġ

mill-Belt fi żmien l-imblokk talFranċiżi.

Dettalji bijografiċi ta’ Vassalli flimkien mal-għejun tagħhom jikkumplimentaw dan il-ktieb li għandu jkun f ’idejn l-istudjużi tal-Malti kif ukoll dawk li għandhom għal qalbhom l-Istorja ta’ pajjiżna.

10

27.01.2019

kullhadd.com

INTERESS MINN MADWAR IL-GLOBU Ftit tal-jiem wara li s-Segretarju Parlamentari, Silvio Schem- jippromwovi ’l Malta bħala l-art tal-innovazzjoni, il-KullĦadd bri, ħabbar li iktar kumpaniji kbar għażlu lil Malta bħala d-dar tkellmet miegħu dwar dak li għaddej. Dawn kienu r-risposti tagħhom u f’ġimgħa fejn saħansitra mar il-Korea biex ikompli tiegħu.

Fl-1 ta’ Novembru tas-sena li għaddiet daħlu fis-seħħ it-tliet liġijiet li jirregolaw l-industrija tal-Blockchain.

Għaddew kważi tliet xhur, x’kien ir-rispons minn dakinhar ’l hawn? Inqabżu l-aspettattivi?

Malta kienet l-ewwel fid-dinja li ħarset lejn il-Blockchain. Ma qgħadniex inħarsu lejn ħaddieħor biex naraw x’se jagħmel, biex l-ewwel pass jeħduh huma u ma neħdux aħna. Għamilna pass ’il quddiem u kuraġġuż u ħadnieh aħna waħedna.

Dan il-pass kien li teknoloġija DLT, li branka minnhom hija dik magħrufa bħala Blockchain nagħtuha ċ-ċans kollu sabiex tkun regolarizzata, sabiex tkun tista’ taħdem. Din it-teknoloġija hija waħda li toffri opportunitajiet, l-aktar importanti hija li jkun hemm titjib fil-kwalità tal-ħajja.

Dawk il-kumpaniji, entitajiet li jaħdmu permezz ta’ din it-teknoloġija riedu s-serħan tal-moħħ. Is-serħan tal-moħħ li l-investiment tagħhom seta’ u jista’ jkun prottet permezz ta’ att legali, li jkun hemm iċchecks and balances u fuq kollox riedu li l-klijenti u l-konsumaturi wkoll iħossuhom protetti. Fittxew u sabu f ’Malta pajjiż li qabad il-barri minn

qrunu u lleġiżla. Riedu li permezz ta’ din it-tip ta’ leġiżlazzjoni jkun hemm stabbilità anke fis-suq.

Ir-rispons kien wieħed fenomenali. Ħabbru li se jkunu qed jaħdmu minn Malta jew jirrilokaw fost l-ikbar, jekk mhux l-ikbar, kumpaniji fid-dinja. Insemmi Binance, OkeX, ABCC, Yovo u Neufund. Jien nemmen li għad fadal aktar nies li jridu jersqu lejna.

Nemmen li għadna rridu nħossu aktar effetti ta’ attivitajiet mtellgħa bħalma kien id-Delta Summit meta kellna f ’pajjiżna l-krema tas-settur. Summit, li t-tieni edizzjoni tiegħu se ssir bejn it-2 u l-4 ta’ Ottubru 2019.

Jien naċċerta lil min qed jaqra din l-intervista iżda li m’aħniex se nistrieħu fuq dawn ir-riżultati biss, se nibqgħu naħdmu u nħarsu lejn oqsma ġodda.

Xi proċess hemm sabiex iwassal biex kumpaniji f ’dan is-settur ġdid jingħataw liċenzja Maltija għall-operat tagħhom?

Il-liġijiet li daħħalna bħala pajjiż huma tlieta, tliet liġijiet li jieħdu aspetti differenti.

L-att dwar Assi Virtwali jindirizza u jistabbilixxi r-regolarizzazzjoni ta’ muniti virtwali, wallet providers u proċess li

tieħu ħsiebu l-Awtorità Maltija għas-Servizzi Finanzjarji. Irrid ngħid li hemm numru b’saħħtu ħafna ta’ kumpaniji jew individwi li applikaw taħt din il-liġi mal-Awtorità, ’il fuq minn 300 waħda.

Il-liġijiet l-oħra jistabbilixxu l-Awtorità Maltija għall-Innovazzjoni Diġitali u l-operat tagħha, u se tkun din l-Awtorità li bħalissa qiegħda fl-proċess li jkunu ingaġġati system auditors indipendenti sabiex l-applikazzjonijiet wara jkunu jistgħu jibdew jiġu pproċessati. Din l-awtorità li diġà hija mwaqqfa u qed taħdem, għaddejja minn żmien fejn anke qed tisma’ suġġerimenti mingħand l-istakeholders, sabiex fl-aħħar mill-aħħar jekk ikun hemm bżonn ikunu rranġati l-proċessi u s-sistemi.

Bħala pajjiż irridu nattiraw kemm jista’ jkun nies u kump-

aniji lejna, iżda fl-aħħar millaħħar l-aktar importanti huwa li jkunu fis-seħħ is-salvagwardji kollha li jiggarantixxu serħan tal-moħħ billi l-proċess ikun wieħed rigoruż u li jsiru d-due diligences kollha meħtieġa.

Fuq pjattaforma internazzjonali Malta saret magħrufa bħala The Blockchain Island, dan għax kienet l-ewwel ġurisdizzjoni li offriet qafas ħolistiku li jagħti ċertezza legali għall-operaturi.

Il-pjanijiet tal-Gvern se jieqfu fuq it-teknoloġija Blockchain biss?

Ikun żball kbir jekk bħala pajjiż ngħidu li għamilna biżżejjed għax daħħalna u tajna d-direzzjoni lit-teknoloġija Blockchain biex tikber f ’pajjiżna. Bħala Moviment u Gvern li tlajna sa

Il-viżjoni li Malta tkun magna għall-innovazzjoni ekonomika, m’għadhiex sempliċement viżjoni, iżda saret prattika, saret xi ħaġa li issa qed naraw titħaddem b’mod tanġibbli

mill-ewwel ġurnata bl-għajta li rridu nkunu l-Gvern li jġib ilbidliet, li jwettaq ir-riformi.

It-teknoloġija li jmiss, wara l-Blockchain hija l-intelliġenza artifiċjali iżda mhux biss, qed inħarsu lejn teknoloġiji bħal quantum u internet of things.

Iżda dwar l-intelliġenza artifiċjali diġà nedejna task force biex nespolaraw il-possibilitajiet kollha. Din it-teknoloġija toffri opportunitajiet kbar, nazzarda ngħid aktar mill-qasam tal-Blockchain.

Fiż-żmien li ġej se jkollna fost l-ewwel eżempji fil-prattika kif anke ġie mħabbar, fosthom permezz ta’ robots li jgħinu lill-ispeċjalisti u t-tobba tagħna waqt l-operazzjonijiet u kif imħabbar fil-baġit li għadda, teknoloġija permezz tal-AI li se tkun qed iżżid is-sigurtà f ’lokalitajiet li fihom nafu li hemm kwistjonijiet bħal Paceville u l-Marsa sabiex permezz tat-teknoloġija jkun hemm aktar sorveljanza. Ovvjament qabel ma tiddaħħal sistema bħal din hemm bżonn diskussjoni wiesgħa, iżda la t-teknoloġija qed tagħtina ċerti opportunitajiet, irridu nkunu ġwejjef aħna biex ma neħduhomx.

Semmejt l-industrija tal-Gaming, se nkomplu nattiraw iżjed kumpaniji

11

27.01.2019

kullhadd.com

f ’dan is-settur?

Filwaqt li qed nimirħu lejn orizzonti u setturi ġodda kif semmejt aktar qabel, għamilna dan billi żammejna l-istess pass li qed nieħdu biex inġibu mergħat ġodda, sabiex nikkonsolidaw u nindukraw dak li diġà għandna. Is-settur tal-gaming huwa settur kbir ħafna tal-ekonomija tagħna li jħalli mhux biss ammont sostanzjali ta’ ġid, iżda fuq kollox li miegħu hemm marbuta numru ta’ impjiegi ta’ għadd ta’ ħaddiema Maltin u Għawdxin. Ħadna ħsieb dan is-settur billi qabel kollox komplejna nilleġiżlaw favur it-tisħiħ tal-Awtorità regolatorja, l-Awtorità Maltija għal-Logħob, l-MGA billi tajnieha aktar snien sabiex tkun tista’ tiġġieled l-abbuż u tieħu s-sanzjonijiet li jkunu meħtieġa. Daħħalna direttivi Ewropej kontra l-ħasil ta’ flus u żdiedet il-kollaborazzjoni mal-counterparts tal-Awtorità f ’pajjiżi oħra.

Bi pjaċir irid ngħid li apparti l-kumpanija 888, li diġà ħabbarna li se tkun qed tirriloka lejn pajjiżna, hemm tliet kumpaniji oħra li tefgħu l-applikazzjonijiet għal-liċenzja Maltija. Dan juri kemm qed inkomplu naħdmu, fuq kollox li qed noħolqu aktar xogħol.

Għalaqt is-sena li għaddiet b’żewġ avvenimenti kbar tal-e-sports. X’hemm imħejji għal dan is-settur?

Għadha trid titħabbar niċċa turistika ġdida.

Dan huwa settur relattivament untapped iżda li lejh jiġbed ammont kbir ta’ persuni minn madwar id-dinja kollha, biżżejjed insemmi kif fiż-żewġ avvenimenti li sar aċċenn għalihom, u li kienu organizzati mill-privat f ’Malta u li għalihom attendejt, kienu bosta dawk il-persuni li attendew.

Dan is-settur huwa mingħajr tlaqliq niċċa turistika ġdida, li lejha tiġbed sezzjoni partiko-

attakkat minn ċerti esponenti tal-Partit Nazzjonalista, jien ngħid attakkat għax jafu kemm dan is-settur huwa importanti għall-ekonomija tagħna, kemm hemm marbuta miegħu impjiegi ta’ ħaddiema Maltin u Għawdxin. L-isfortuna hija biss li din il-ħsara li għamlu l-MEPs tal-Partit Nazzjonalista, li issa b’mod sfaċċat se Sfortunatament is-settur jerġgħu jiġu quddiem il-poplu tas-servizzi finanzjarji kien fil-mira ta’ għadd ta’ attakki biex jingħataw il-fiduċja millġdid, rikbu fuqha pajjiżi oħrajn. għal skopijiet malizzjużi.

Iżda pajjiżna kien, għad għanMadanakollu, dan is-settur du u se jibqa’ jkollu qasam tasbaqa’ jikber u mistenni servizzi finanzjarji b’saħħtu ħafna, jkompli jikber fix-xhur li b’saħħtu mhux biss għax il-Gvern ġejjin. X’ħidma qed issir preżenti qed jibqa’ jaħdem f ’dan biex dan is-settur ikompli il-qasam, iżda anke għax l-Awjissaħħaħ u x’inizjattivi se torità regolatorja l-MFSA komjittieħdu sabiex dan ispliet isaħħet billi adottat proċessi settur jantiċipa l-bidliet u direttivi Ewropej li komplew u l-isfidi kemm fuq sfera tawha aktar saħħa fil-ġlieda tagħha nazzjonali kif ukoll kontra abbużi u każijiet ta’ ħasil ta’ internazzjonali? flus. Fuq kollox fi ftit jiem oħra Is-settur tas-servizzi finanzjar- l-Awtorità se tkun qed tħabbar ji kien attakkat u għadu jkun il-viżjoni tagħha għaż-żmien li ġej lari ta’ nies lejn Malta li proprju jfittxu avvenimenti u festivals tal-e-sports li jkunu organizzati.

Dwar dan is-settur fil-jiem li ġejjin se nkunu qed inħabbru l-politika tagħna sabiex anke hawnhekk inkunu pass ’il quddiem.

anke b’rabta ma’ teknoloġiji ġodda bħal l-Fintech.

Mill-Korea t’Isfel għall-Istati Uniti, Singapore u Londra. X’interess hemm dwar dak li qed iseħħ f ’pajjiżna?

diversi setturi diġà li fuqhom saret u qed isir aktar ħidma.

Il-viżjoni li Malta tkun magna għall-innovazzjoni ekonomika, m’għadhiex sempliċement viżjoni, iżda saret prattika, saret xi ħaġa li issa qed naraw titħaddem b’mod tanġibbli, iżda minkejja dan xorta waħda għandna fejn immorru u nimirħu aktar. Se nkomplu nesploraw aktar. Bħalissa qed naħdmu u se nkunu qed inniedu l-politika tagħna Kemm-il darba għedt li trid dwar l-ispażju, aktar inizjattivi li Malta ssir magna għall-innovazzjoni ekonomika. dwar ir-riċerka u s-cyber secuX’ħidma hemm mħejjija min- rity.

Malta trid tibqa’ tisfrutta l-fatt naħa tiegħek sabiex tasal għal li hija pajjiż żgħir u li kondin il-viżjoni? segwenza ta’ hekk tista’ tkun Matul din l-intervista semmejt ferm aktar flessibbli.

L-interess huwa wieħed kbir. Kull fejn immorru, mhux jien biss, iżda anke sħabi l-oħra fil-kabinett, kulħadd jistaqsi dwar x’aħna nagħmlu, kulħadd qed jirrikonoxxina bħala forza fil-qasam tal-innovazzjoni. U kif! Jien nemmen li għad iridu naraw ferm u ferm aktar minn dak li diġà rajna s’issa grazzi għall-ħidma li qed isir.

12

KIF INBDILNA 27.01.2019

kullhadd.com

Illum, fid-dinja nsibu żgħażagħ imdejqin flok ferħanin. Dan minħabba l-aljenazzjoni li jgħixu fiha. Li llum iż-żgħażagħ ikollhom il-flus f’buthom mhix xi ħaġa kbira. Madanakollu xorta ma jirrakkuntawx il-gost u l-pjaċir tal-ħajja bħan-nies li kienu jgħixu

qabilhom u telgħu fil-faqar finanzjarju u fil-gabubi. Fost kollox ma jistgħux jiġu pparagunati l-imħabba u d-dixxiplina tal-ġenituri fl-antik ma’ dawk tal-lum. Anki l-ħajja Nisranija u t-talb kienu jilagħbu parti importanti ferm fil-ħajja ta’ missirijietna. Biex

inkunu nafu aktar fuq dan kollu, intervistajt lil Giovanna Zammit li ftit ilu għalqet 101 u tinsab residenta fid-Dar tax-Xjuħ tas-Sorijiet tal-Karità fil-Ħamrun.

xkora melħ u kien jeħodni miegħu peress li ma tantx kien jisma’.

Kienet ħajja sabiħa ħafna, ħafna, Imbagħad, il-melħ kien jagħmlu ħafna. Avolja konna fqar, il-Ma- f ’ċerti piżijiet u jbigħu lil tal-ifran, donna kienet tipprovdilna kollox. aktarx għall-ħobż.

Ommi Karla u missieri Ġanni kienu ġenituri twajbin ferm. U biex kontu tmorru, bil-mixi?

Kienu nies ta’ dixxiplina kbira iżda qatt ma niftakarhom jirrabjaw jew Missieri kien jarma l-ħmara isawtuna. Aħna konna disat itfal bil-karettun. Lili kien itellagħni b’kollox, sebat ibniet u żewġ su- fuqu u hu jimxi t-triq kollha. bien. Jien kont ta’ qabel tal-aħħar. L-aktar biċċa iebsa, għalih u għallħmara kienet tkun it-telgħa t’Alla L-aħħar waħda kienet Dolor. u Ommu, għax għalkemm għolja, kienet l-aktar triq qasira għad-dar.

Naħseb li fi żmienek lanqas Aħna konna noqogħdu fi Triq kienu installati d-dawl elettriku il-Kbira Ħas-Sajjied, faċċata talu l-ilma. Allura kienet ħajja Każin tal-Bagri. sabiħa u komda?

twajba li kważi lanqas konna nindunaw. U ndunajna għar-raġuni li ommi qatt ma ħallietna noħorġu ma’ ħadd. Meta ġiet biex titwieled oħti ż-żgħira, bagħtitna ma’ ġara nixtru u aħna u ħerġin rajna lill-majjistra dieħla għandna. Għalhekk malajr intbaħna kif kien ġie “r-rigal tal-Bambin”.

Kif tirrakkonta l-ħajja fl-antik?

L-elettriku daħal tard fid-dar tagħna, iżda konna nużaw il-lampa tal-pitrolju bħan-nies fi djar oħra. Imbagħad niftakar lil ommi taħsel il-ħwejjeġ kuljum. Kienet tuża l-kaldarun, li tqiegħdu fuq ilkenur, u dejjem iddawwar fihom u togħrokhom. L-ilma ma tantx kien problema, għax kellna bir imdaqqas, iżda mbagħad ma damitx ma daħlet il-provvista tal-ilma fiddjar.

L-iskola fi żmienek, kienet obbligatorja?

Illum, l-ewwel ħaġa li jlestu l-ommijiiet huma l-ħrieqi ta’ barra. Dari x’tiftakar li kienu jħejju l-ommijiet?

U l-ħajja reliġjuża, x’tiftakar minnha?

Kienet totalment differenti millum. Fi żmieni, ir-rużarju kien jingħad kuljum f ’kull familja.

F’Birkirkara, qrib tagħna, kien hemm raġel li kien jgħidu fit-triq minn ħdejn il-każin tal-banda.

Għalhekk fis-sajf, aħna u bosta ġirien konna noħorġu fit-triq, nintasbu fuq xi banketta żgħira li kien jagħmel missieri, inkella fuq l-għetiebi tad-djar u noqogħdu ngħiduh miegħu kuljum, fl-istess ħin.

Fix-xitwa wkoll, dak ir-raġel kien jirreċta r-rużarju u aħna ninġabru fil-kamra ta’ barra, wara l-antiporta u nweġbuh. Meta nonqsu li nagħmlu dan, konna ngħiduh bejnietna fid-dar. Kienu jgħiduhulna ommna jew missierna. Din kienet parti importanti ferm millħajja sempliċi ta’ kuljum, li kienet tressaqna ferm lejn xulxin.

Niftakar ukoll lil missieri jiġborna madwaru fuq is-sodda qabel jistrieħ u joqgħod jaqralna xi stejjer mill-kotba li kellu fuq l-Iskrittura Mqaddsa.

Dażgur. Jien kont immur l-iskola l-kbira, fi Triq Brared, Birkirkara.

Kienet tibda kmieni filgħodu sa nofsinhar, nieqfu ftit biex immorru nieklu d-dar u wara nerġgħu mmorru għal xi ħin ieħor. Jidhirli li fl-iskola attendejt sar-raba’ sena tal-primarja.

Dak iż-żmien kelli qrib il-11-il sena. Niftakar li dik il-ħabta, flok pitazzi kellna lavanja. Qisu blackboard ċkejken, imdawwar fl-injam u niktbu x-xogħol tad-dar fuqu bil-ġibs. Anki xi ktieb żgħir tal-qari kienet toffrilna l-iskola. Konna nistudjaw minn fuqu d-dar, fiddawl tal-lampa. Iżda jien temmejt Allura missierek kien jaf l-iskola minħabba li ommi kienet l-iskola wkoll? tridni mmur ngħin lil missieri.

Mhux xi skola kbira. Kien tgħallem Kif kont tqatta’ l-jiem li kont jaqra u lilna kien jiskantana b’dak li tkun id-dar? kien jirrakkuntalna mill-kotba.

Meta kont inkun id-dar, kont Kontu ssibuha iebsa l-ħajja? ngħin xi ftit lil ommi. Missieri kien jaħdem fil-melħ. Kien imur is-sa- Dażgur, apparti milli fid-dar konlini, f ’Baħar iċ-Ċagħaq biex jixtri na 11-il persuna, konna ngħixu

Kitba ta’ Charles B. Spiteri

Bħala membru tal-MUSEUM

biss mill-melħ li jbigħ missieri.

Giovanna, naturalment meta omm tasal biex twelled, kienet tagħmel dan fid-dar stess u ma Ommi ma kinitx tħallina noħorġu kinitx tirrikorri għal sptar. Kif nilagħbu barra. Il-logħob tagħna kien jittieħed kull twelid? kien isir fid-dar, bejnietna. Niftakarni nilgħab kemm biż-żibeġ kif Niftakar li fid-dar fejn konna noukoll bil-ħabel, naqbżu. Maġenbna qogħdu aħna, qrib forn, li għadu kien hemm sqaq, fejn missieri kel- hemm, jaħdem sal-lum, ommi lu remissa, li fiha kien idaħħal il- kellha sala bis-sodda bil-kurtinaġġ ħmara u l-karettun. Hemm kienu u meta twieldet oħti ż-żgħira Dojinġabru xi erbat itfal subien u bni- lor, sejħitli ħdejha u qaltli: “Ejja, et. Waranofsinhar, ommi kienet ara x’ġabilna l-Bambin.” torqod xi ftit u aħna, fuq ponot subgħajna u bl-attenzjoni kollha Iżda qabel ma titwieled biex ma nagħmlux ħsejjes, konna tarbija, l-ommijiet kienu jiftħu niftħu l-bieb u noħorġu nilagħbu qalbhom ma’ wliedhom? ftit magħhom bil-boċċi, biż-żibeġ Le, xejn xejn. Tant konna għadna jew naqbżu l-ħabel.

X’logħob kontu tilagħbu?

Ommi ma kinitx tħallina noħorġu nilagħbu barra. Il-logħob tagħna kien isir fid-dar, bejnietna.

Niftakarni nilgħab kemm biż-żibeġ kif ukoll bil-ħabel

Kien ikollhom imħejji numru ta’ ħrieqi u fisqiji, flokkijiet tal-flanella, ilbiesi, kapep u peduni tas-suf.

Dari kien isir kollox mill-omm jew minn xi familjari tul id-disa’ xhur tat-tqala. Aħna kellna lil oħti l-kbira li kienet tħit anki għan-nies. Għalhekk kull darba li ommi kienet tkun se tixtri tarbija, kienet tħejjilha kollox. Kienu jrekknuhom jew jaħbuhom f ’xi post li aħna qatt ma sibniehom minn qabel, u dan kienu jagħmluh biex ma nindunawx.

Kontu tagħmlu xi festin id-dar?

Le, ma niftakarx li kien isir xi festin. L-aktar l-aktar, fid-dar tagħna, lil ommi niftakarha tixtri xi flixkun tal-maskta u meta jiġi xi ħadd kienet tagħtih naqra f ’bikkerin.

Xogħol il-mara kien fid-dar.

Naturalment ommok kienet taħsel il-ħwejjeġ tagħkom, tnaddaf id-dar u tħejji l-ikel...

Iva, imbagħad niltaqgħu filgħaxija biex nieklu. Missieri ma kienx jiġi dejjem fl-istess ħin. Jiddependi mix-xogħol u l-ġiri li jkollu. Għax niftakar ukoll li kellhom biċċa għalqa mqabbla għandhom u kien imur jiżra’ xi ħaġa biex ikollna xi prodotti tal-biedja.

Bħala xbejba, kont bqajt id-dar jew ħriġt taħdem?

Jien dejjem ħdimt. L-ewwel ma bdejt kien f ’fabbrika tat-tadam li kellu s-Sur Angelo Vella, fejn kien hemm il-venda tal-karozzi tal-linja ta’ Birkirkara, qrib l-istazzjon, fejn kien jasal il-vapur tal-art. Hemm

13

27.01.2019

kullhadd.com

Tistad għall-għeluq il-101

domt naħdem mhux ħażin, iżda fix-xitwa ma kienx ikun hemm xogħol, għax tadam ma kienx ikun hawn. Għalhekk ġieli qabbadna nqaxxru xi frott, biex ħaddiema oħra jagħmluh fil-melħ.

Darba, fix-xitwa ratni mara, li għax kienet taf li ma kontx qed naħdem, stednitni nibda mmur magħha fl-Isptar tal-Blue Sisters, Tas-Sliema. Mort u domt ħafna naħdem għand is-sorijiet, bħala assistenta għat-tobba, inservihom it-te u l-ikel.

Imbagħad faqqgħet il-gwerra, u hekk kif intemmet kien ġie raġel mill-Isptar San Luqa u xtaq ikun jaf min ried jibda jaħdem miegħu f ’dak l-isptar. L-idea għoġbitni u bdilt il-post tax-xogħol tiegħi.

Jien ħriġt naħdem meta kont għadni xbejba biex ngħin lil ommi, għax konna familja kbira u konna foqra.

Illum ħuti kollha mietu; l-aħħar wieħed li miet kien ħija Toninu Zammit, perit.

Naf li kont membru tas-Soċjetà tal-MUSEUM. Dħalt mill-bidu tat-twaqqif tagħha?

Il-MUSEUM kien waqqfu San Ġorġ Preca f ’Marzu tal-1907.

Jiġifieri madwar 11-il sena qabel twelidt jien. L-iskop tiegħu kien li jiġbor xebbiet u ġuvintur li kienu lesti jgħallmu l-katekiżmu u jagħtu formazzjoni Nisranija lit-tfal u lillkbar. Maż-żmien bdew jinfetħu l-fergħat.

Qabel ma nfetħet il-fergħa tan-nisa fi Triq Brared, quddiem l-iskola ta’ Birkirkara, ommi kienet tiġi d-dar minn xi xirja u dejjem tgħidilna sa fejn wasal il-bini taċ-ċentru. L-imħabba tagħna lejn Alla kienet xi ħaġa li llum ma tistax tiddeskriviha, u kif fetaħ il-MUSEUM, l-ewwel ma daħlet kienet oħti ż-żgħira. Imbagħad ingħaqadna

Tifla żgħira żżomm il-kelb

fis-soċjetà jien u oħti l-kbira.

Wara ftit snin bdejt ngħallem id-duttina f ’dar żgħira ta’ Ġanni ta’ Karla ħdejn tal-Bagri.

Niftakar lil Dun Ġorġ jiġi ta’ spiss fil-MUSEUM tagħna, jagħmlilna xi lezzjoni. Kien jiġi ma’ mara tal-MUSEUM; Nelly, li kienet tgħinu. Hu kien iżomm magħha biex jitla’ fuq siġġu u minn fuqu għal fuq il-bir, biex jagħtina lezzjoni minn hemm. Imbagħad terġa’ tgħinu jinżel. Dun Ġorġ kien bniedem qaddis.

l-ewwel President ta’ Malta, ħu r-raġel t’oħti.

U tiftakar xi każ mhux tas-soltu?

Maġenbi kienet waqgħet bomba, eżatt fejn kelli mejda kbira bil-platti u affarijiet oħra li nuża għat-tobba.

Kienu ġew xi rġiel li żarmawha.

Wara qalulna li kieku splodiet, kienet ittajjarna lkoll

Iva, il-każ ta’ Tonina Galea, li nqatlet b’tir ta’ pistola. (Jien fittixt u sibt li l-każ kien ġara l-Ħadd 20 ta’ Lulju tal-1952. Il-mara kienet bilqiegħda barra, fit-triq, meta nqala’ argument bejn Karkariż u Qormiż. Dan tal-aħħar ħareġ pistola u spara lill-ieħor, li nxteħet bl-isplinters tal-bombi. Niftakar fl-art u b’konsegwenza ta’ hekk in- li kellna tliet Professuri Debono, Tiftakar il-Praċett u l-Griżma? tlaqtet u nqatlet Tonina.) it-tlieta aħwa minn Għawdex.

Wieħed Joe, tal-Mediċina, ieħor Il-Praċett le, iżda l-Griżma tal-Is- U xi tgħidli għal meta Surgical u Salvinu, tal-Ear Nose qof tiegħi niftakarha, għax il-parri- faqqgħet il-gwerra? and Throat. na kienet waħda tiġi minna. Naf li wara ċ-ċelebrazzjoni kienet ħadit- Kont diġà naħdem mal-Blue Sis- Mal-Blue Sisters kellkom fejn ters. Kelli xi 24 sena u kont bil-va- tistkennu, xi xelter? ni f ’ħanut u xtratli ftit ħelu. ganzi. Il-Madre bagħtet lil waħda Bħala tifkiriet: il-mewt ta’ Dun għalija u riditni nidħol għax-xog- Fil-bidu ma kienx hemm u konna Ġorġ tiftakarha? ħol. Ommi tbikkmet, iżda kelli norqdu taħt San Ġużepp, fis-sammur. Minn ħdejn l-Għassa ma la, iżda mbagħad bnew wieħed.

Dażgur. Kien Lulju tal-1962. Dak lħaqtx karozza u mort nirkeb għal L-istess fid-dar t’ommi, ma kienx iż-żmien, fis-sajf, xi neputijiet Tas-Sliema minn fuq il-pont. hemmx xelter, waqgħet bomba u kienu jikru post tal-villeġġjatura Sadanittant, l-ewwel air raid sma- mietu n-nies. Imbagħad l-Avukat lejn il-Knisja Parrokkjali ta’ San jnieh mill-knisja; ħriġna u rajna Toninu, għamlilna xelter fid-dar u Pawl il-Baħar, iddedikata lid-Du- l-ajruplani għaddejjin. kienu jinżlu fih, għax għal żmien luri. Aħna nzertajna konna hemm ilkoll konna noqogħdu flimkien, għal xi jumejn meta xxandret Kontu fil-periklu fl-isptar? fl-istess dar. l-aħbar ta’ mewtu. Niftakar li morna niġru f ’dik il-knisja, u nitolbu Dażgur. Maġenbi kienet waqgħet Niġu għaż-żwiġijiet. Kienu għal ruħu. Wara nżilna għall-fu- bomba, eżatt fejn kelli mejda kbi- jsiru festini wara l-quddiesa neral tiegħu. Kien funeral massiċċ, ra bil-platti u affarijiet oħra li nuża tar-rabta? tant li ma stajt nara xejn ħlief għe- għat-tobba. Kienu ġew xi rġiel li nienel għaddejjin fit-triq. żarmawha. Wara qalulna li kieku Kienu jagħmlu. Niftakar it-tieġ ta’ ħija. Kien iżżewweġ iż-Żurrieq u splodiet, kienet ittajjarna lkoll.

Tiftakar meta kienu għalqu Tul il-gwerra ma konniex immor- peress li hu kien idoqq mal-banl-Bażilika ta’ Birkirkara? ru d-dar. Meta jkun hemm xi at- da tal-Bagri, meta żżewweġ martakk mill-ajru konna niġru fil-gal- ru b’vann idoqqulu. Anki fit-triq Niftakar ukoll. Tgħidlix fuqiex larija u naraw dak li jkun għaddej. daqqew. U n-nanna bdiet tiżfen. għax ma nafx, iżda ma kinitx Niftakar li konna naraw bastiment Wara kien hemm xi festin żgħir. damet magħluqa. Imbagħad – it-Terror -- li kien jispara fuq kienet inġiebet il-qanpiena l-kbira l-ajruplani.

Tiftakar xi ħaġa fil-familja li u morna fil-pjazza, narawha tielbaqgħet timpressjonak? għa. Idderieġa x-xogħol ċertu Lip- U x’pazjenti kien ikollkom; pu, magħruf bħala Lippu l-lupu, li Maltin?

L-ubbidjenza. Pereżempju, kif kien joqgħod ftit ’il fuq min-nanna għedtlek, qatt ma ħallewna barra tiegħi, fejn kien joqgħod Toninu, Iva, l-aktar Maltin li kienu jkorru fit-triq weħidna. Darba niftakar, li

ommi kellha bżonn tixtri xi pilloli u peress li l-ispiżerija ta’ maġenbna ma kellhiex, oħti niżlet f ’oħra, ilwied. Meta ġiet lura, missieri rrabja, għax ħaseb li marret iddur.

Ommi kienet iżżommilna wkoll u dejjem bil-kliem f ’fommha “oqogħdu attenti,” iżda qatt ma sawtitna. U aħna konna nobduha mill-ewwel.

Fis-sajf, kont tmur tgħum? Ħa ngħidlek. Meta kont mal-Blue Sisters kont niskarta xi naqra wara li nispiċċaw mill-ikel u mmur ngħum ma’ tnejn li kienu jaħdmu miegħi. Konna ninżlu San Ġiljan faċċata tal-knisja tal-Karmnu.

Ngħumu ftit u nerġgħu lura.

Ommi indunat u ma ħaditx gost minkejja li ma kontx xi tifla żgħira.

U niftakar li darba ġiet ix-xogħol ftit qabel nofsinhar u kelli mmur il-baħar magħha.

Jien għallimni ngħum missieri f ’Baħar iċ-Ċagħaq. Kien hemm ftit spazju u kien iniżżilni fih, sakemm tgħallimt ngħum sew. U l-baħar kont inħobbu ferm.

U meta għalaqt il-100 sena, x’tiftakar?

Kienu għamluli festin żgħir u barra mill-familjari, ġew iżuruni erba’ Professuri li ħdimt magħhom.

Kien jum memorabbli ferm għalija.

14

27.01.2019

kullhadd.com

NISKOPRU FEJN QED JI

Mit-30 ta’ Novembru li għadda, Heritage Malta tat passaport lill-istu- fuq din l-inizjattiva, iltqajt u tkellimt ma’ Vanessa Cianta denti kollha ta’ bejn l-Ewwel Sena u l-Ħdax-il Sena, biex permezz tiegħu, tive ma’ Heritage Malta. flimkien ma’ żewġ adulti, ikunu jistgħu jżuru mużewijiet u siti arkeoloġiċi Minn C li jinsabu taħt il-ħarsien ta’ Heritage Malta. Biex tagħtina aktar tagħrif

lill-iskejjel kollha, li jkollu Dawn isiru fil-mużewijiet: hom u jsibu nies minn ta attività marbuta mal-kurri suhomx li ħarġuhom ħarġ marbuta mal-mużewijiet. tività simili fil-Katakombi ta mal-istorja u l-matemat vista ggwidata u qasira. W tà fuq in-numri Rumani; kombi; oħra marbuta mas da l-Green Heads, fejn jit il-pjanti. Għaqqadna l-mat Fi Frar għandna attività o Naturali, immirata għat-tf lit-tfal ngħallmuhom id-d u għasfur u nżuru l-muże l-pippistrelli.

Issa aħna noffru l-progr tfal kollha tal-Forms I u I

Jista’ jingħad li dan il-p wkoll biex jiġbed l-inter X’kienet ir-raġuni ewlenija għat-tnedija tal-passaporti għat-tfal, kemm taħsbu li se tolqtu nies globalment u ta’ min kienet l-idea?

Ir-raġuni ewlenija hi li xtaqna niftħu s-siti u l-mużewijiet tagħna għall-istudenti kollha. L-idea tal-ħruġ tal-passaport ġiet mill-Uffiċċju tal-Prim Ministru. Ħafna mit-tfal jiġu mill-iskejjel flimkien mal-għalliema tagħhom, iżda xtaqna nbiddlu wkoll l-idea li l-mużewijiet u s-siti huma biss postijiet li tmur fihom biex tistudja. Dawn għandhom jitħarsu wkoll bħala xi ħaġa differenti u bħala post fejn dak li jkun imur u jieħu gost. B’hekk issir aktar familjari mal-istorja tiegħek f ’dak li ħallewlna l-antenati, iżda wkoll huma postijiet oħra fejn dak li jkun jista’ jmur iżurhom ilĦadd waranofsinhar, jew matul il-ġurnata tas-Sibt.

Il-mużewijiet u s-siti storiċi mhumiex biss postijiet għall-istudju akkademiku.

Kif titħaddem l-iskema?

fis-sezzjoni tal-viżi u tkun tista’ tidħol f ’wieħed mis-siti tagħna li hu magħluq għall-pubbliku. Din is-sena se niftħu tliet siti – it-Tempji ta’ Kordin, il-Fugass f ’Marsalforn Għawdex u San Pawl Milqi.

B’viża tidħol f ’wieħed minnhom. Meta jinżaru 10 mużewijiet jew siti oħra ta’ Heritage Malta, min ikun, din id-darba jingħata żewġ viżi oħra. Meta dak li jkun ikun ġabar is-27 timbru, jingħata biljett u flimkien ma’ adult wieħed, ikun jista’ jżur l-Ipoġew.

Jiġu Bighi, jibbukkjaw miegħi u jingħata l-biljett.

Min ikun ġa żar l-Ipoġew jew ikollu problema ta’ aċċessibbiltà jingħata rigal li fil-valur jiswa l-istess daqs iż-żjara fl-Ipoġew.

Heritage Malta toffri wkoll workshops lill-istudenti u li dawn jittellgħu waqt il-ħinijiet tal-iskola. Liema studenti jattendu l-aktar u x’etajiet ikunu?

L-aktar li jkollna jkunu żjajjar mill-iskejjel primarji jiġifieri ta’ bejn 4 u 10 snin. Ir-raġuni hi sempliċi, għax l-għalliema toħroġ il-klassi u tkun qed tieħu ħsieb lit-tfal il-ġurnata sħiħa. Meta toħroġ studenti mill-iskola sekondarja, dawn ikollhom timetable għal suġġetti ma’ għalliema differenti u tgerfixhielhom. Iżda dan ma jfissirx li tas-sekondarja ma jiġux, però l-maġġoranza tat-tfal jiġu, kif għedtlek, mill-iskejjel primarji.

Il-passaport qed jagħti aċċess għas-siti miftuħin ta’ Heritage Malta f ’Malta u Għawdex, li huma 27. Din il-card ma tagħtix biss aċċess fl-Ipoġew ta’ Ħal Saflieni, iżda xorta se nagħtuhom iċ-ċans li jmorru. Li qed jiġri hu li t-tfal qed jingħataw din il-card mill-iskola tagħhom (tal-Gvern, tal-privat u tal-Knisja) u wara jiġbru passaport mis-siti u l-mużewijiet ta’ Heritage Malta. L-iskema se tibqa’ għaddejja u tkopri lit- Jiġifieri issa b’din l-iskema ridtu tolqtu wkoll tfal żgħar li għadhom mhumiex intitolati għaliha u lill-istudenti tas-sekondarja u forsi lill-ġenituri tagħhom. card waħda se tibqa’ sservihom sa Form V. Allura tifel jew tifla jistgħu jżuru l-istess mużew kemm-il darba jridu?

Iva, m’hemmx limitu għal kemm-il darba tmur. Issa tmur bil-card f ’mużew, jeħdulek id-dettalji u jagħtuk passaport. Meta dak li jkun jgħaqqad 10 timbri ta’ siti u mużewijiet differenti, jingħata viża. Biha tidħol

Eżatt, u jistgħu jiġu f ’kull ħin u jum li jridu. U bliskuża tat-tfal qed indaħħlu u nagħtu opportunità wkoll lill-adulti. Dan minħabba li nafu li t-tfal ma jistgħux jattendu u jidħlu jduru f ’sit weħidhom.

L-aktar minħabba li r-regolamenti jesiġu li tfal taħt it-13-il sena ma jistgħux jidħlu weħidhom u din hi xi ħaġa li ddiskutejnieha mal-Kummissarju tat-Tfal,

Iva, jista’. U jista’ jkun uk jiġifieri mhix età li qbadna u vvintajna aħna, iżda li għandu sa 15-il sena, ji kkonsultajna lill-awtoritajiet kompetenti. bosta mill-postijiet u jist darba. Allura dan l-intere U issa li qassamtu l-passaporti, liema huma inqas minn ta’ dak li qatt l-aktar li jattendu – it-tfal iż-żgħar jew dawk akbar fl-età?

Kieku kelli nistaqsik lil it-tfal fl-għażla ta’ fejn j Huma t-tfal iż-żgħar għax s’issa l-aktar li attendew kienu dawk ta’ bejn it-Tielet u s-Sitt Sena.

Qabel il-vaganzi tal-Milie kien li jmorru jżuru l-M Meta naf li bosta skejjel joħorġu lill-istudenti u Għar Dalam, għax nim għal ħarġiet lejn iċ-ċinema, l-Akkwarju jew teressaw ħafna lit-tfal. Im ġonna, tħossu li qegħdin sew fir-relazzjoni ganzi tal-Milied, jew aħj magħhom, biex jinġiebu aktar studenti lejn sas-6 ta’ Jannar, l-aktar li il-mużewijiet u s-siti storiċi? ija tal-Palazz, imbagħad i u wara Ħaġar Qim u l-I Aħna noffru żewġ tipi ta’ servizzi lill-iskejjel. Waħ- ieħor, is-siti l-oħra jinsab da dik li jiġu mal-għalliem jew għalliema tagħhom ess li lit-tfal żgħar jafu ja fil-mużewijiet u jagħmlu tour – dejjem bla ħlas, li u jinteressawhom ferm ladarba organizzata mill-iskola; minn Kindergar- tagħhom, il-fatt ta’ kif kie ten sa Università. Jistgħu jitolbu għal guided tour u na, hu ovvju li l-ewwel m l-gwida jfehimhom x’hemm fil-mużew. żewġ postijiet li semmejt.

Noffru wkoll programm ta’ attivitajiet tematiċi.

Kull sena, fil-bidu tal-iskola, nibagħtu programm Jingħażlu dawn għax fo

Qabel tal-Milied, l-aktar li għ kien li jmorru jżuru l-Mużew Naturali u Għar Dalam, għax n li l-annimali jin ħa

15

27.01.2019

kullhadd.com

IDĦLU BIL-PASSAPORT

ar, Senior Execu-

għall-familja wkoll?

Charles B. Spiteri

Hi waħda mill-possibbiltajiet ukoll, għax fi żmien il-Milied ikun hemm min imur il-Belt biex jara t-tiżjin, biex jixtri, biex jiekol u wara jżur xi mużew. Kellna wkoll promozzjonijiet fil-Mużewijiet tal-Belt u dan seta’ kien raġuni li ġibed aktar nies.

u numru ta’ workshops. : l-iskejjel japplikaw għaliagħna, fejn nagħmlulhom ikulu, biex it-tfal ma jħosġa u minbarra hekk tkun Għadna kif għamilna atta’ Bistra u kienet marbutika, fejn lit-tfal, tajniehom Wara kellhom ukoll attiviis-sejba tat-teżor fil-katas-simetrija u l-aħħar waħtgħallmu kif jieħdu ħsieb tematika u l-istorja. oħra fil-Mużew tal-Istorja fal tal-Kindergarten, fejn differenza bejn pippistrell ew biex jaraw l-għasafar u

rammi tematiċi tagħna litII.

passaport ingħata eress tal-ġenituri?

koll li jekk ikollok student ista’ jkun li diġà jkun żar ta’ jkun mar aktar minn ess u l-bżonn ikun naqra ma mar.

fejn ixaqilbu l-aktar jattendu...

ed, l-aktar li għażlu t-tfal Mużew tal-Istorja Naturali mmaġina li l-annimali jinmbagħad minn wara l-vajar mit-22 ta’ Diċembru i żaru siti kienu l-Armeril-Mużew tal-Arkeoloġija Imnajdra. Bejn wieħed u bu ras imb ras. Iżda peraffaxxinawhom l-annimam, għall-immaġinazzjoni enu jgħixu l-antenati tagħma jagħżlu jkunu l-ewwel .

orsi joffru ħarġa

l il-vaganzi ħażlu t-tfal tal-Istorja nimmaġina nteressaw afna lit-tfal

Jiġifieri intom tafu kemm nies żaru mużewijiet u siti storiċi bejn l-aħħar ta’ Novembru u s-7 ta’ Jannar?

għall-pubbliku. Fost dawn hemm Kordin, Tas-Silġ u l-Katakombi ta’ Santu Wistin, il-Fugass f ’Marsalforn u hemm Brockdoff Circle. Ir-raġunijiet huma varji u wħud minnhom huma minħabba l-konservazzjoni u kwistjoni ta’ restawr, li huma delikati u allura nnaqqsu kemm jista’ jkun l-impatt uman fuqhom. Siti oħra magħlqin huma dawk li jekk tmur fihom mingħajr gwida, kważi kważi ma tifhem xejn. Allura tkun qed tiftaħ sit, biex dak li mar jarah, jifhem li mar, ħallas u spiċċa ma ra xejn speċjali.

Allura dawn it-tempji huma mniżżlin f ’xi lista?

Iva, u nista’ ngħidlek. Tfal attendew 7,338 u l-adulti Iva, huma mniżżlin bħala ħaġa waħda fil-UNESCO laħħqu d-9,622.

Heritage Site.

Kemm-il mużew u sit arkeoloġiku għandha U dawn kif jitniżżlu f ’din il-lista miftuħin Heritage Malta? tal-UNESCO? Għandha 27, li fihom jistgħu jattendu t-tfal u ż-żewġ adolexxenti magħhom bil-passaport. Apparti l-Ip- Issir applikazzjoni, iżda l-postijiet irid ikollhom ċeroġew ta’ Ħal Saflieni, li xorta tajniehom il-possibbiltà tu kriterju. Pereżempju t-tempji ta’ Ħal Saflieni u l-Ipoġew huma fdalijiet li huma uniċi u b’xi mod ikli jmorru jżuruh, basta jaħdmu għal din il-kisba. kontribwixxew fl-iżvilupp uman u fl-istorja umana.

It-tempji huma l-eqdem bini megalitiku li hu free X’fih speċjali dan l-Ipoġew? standing, jiġifieri ma jserraħ u ma jmiss ma xejn.

Hu sit tal-UNESCO u hu sit uniku ferm. Hemm ċimiterju ta’ żmien il-preistorja u għalhekk hu sit Jiġifieri uniċi fid-dinja? ftit delikat bħala konservazzjoni. B’hekk wara r-refurbishment, kulma jistgħu jinżlu huma 10 persuni Iva, hekk hu. fis-siegħa, minħabba li n-nifsijiet u ħafna nies qed ibiddlu l-ambjent tal-Ipoġew u jagħmlu ħafna ħsara. L-Ingliżi jsemmu Stonehenge, li hu ċkejken L-Ipoġew hu binja taħt l-art, b’ħafna kmamar jinf- ħafna ħdejn is-siti tagħna. Hu minnu li l-bini du. Hu ikbar mill-Katakombi ta’ San Pawl fir-Rabat, tagħhom mhux qadim daqs is-siti tagħna? hu eqdem u aktar kumplikat. Tħaffer fi żmien il-preIt-tempji tagħna huma eqdem b’mill-inqas 1,000 istorja, jiġifieri madwar 5,000 sena ilu.

Fih instabet il-Mara r-Rieqda; hemm il-holy of ho- sena minn Stonehenge u mill-piramidi. lies u hemm kamra fejn naħsbu li setgħu kienu jsiru ċ-ċerimonji fiha. Hi mħaffra f ’tempju fuq l-art u hu Jiġifieri nistgħu ngħidu li Malta hi fost l-eqdem sit partikulari ħafna. Fuq kollox juri l-ħila arkitet- pajjiżi b’siti storiċi? tonika tan-nies tal-preistorja, li b’għodda magħmula mill-injam, għadam u ġebel, irnexxielhom iħaffru xi Iva, żgur hi, għalkemm hemm xi post fit-Turkija li ħaġa kkumplikata bħal din. Fil-kmamar sibna wkoll jgħidu li hu eqdem – Topkapi, għalkemm t’hemm mhumiex bħal tagħna free standing iżda jmissu l-għadam uman. mal-bini.

Allura siti bħas-sit ta’ Kordin, għalhekk ikunu Il-Villa Rumana tar-Rabat hi rikordju antik? magħluqa minħabba xi ħsara li tista’ tkun ikkaġunata?

Dik li konna nafuha bħala l-Villa Rumana, fil-fatt hi Hemm siti ta’ Heritage Malta li huma magħluqin d-Domus Rumana. Hu mużew li nbena wara li Sir

Temi Zammit kien għamel is-sejbiet tiegħu. U mhix wisq villa, iżda dar.

Meta niġu għall-eqdem mużew f ’pajjiżna, liema nistgħu ngħidu li hu?

Hu l-Armerija ta’ Żmien l-Ingliżi. Qed ngħidu lejn nofs is-Seklu 19, u dejjem kienet fil-Palazz tal-Gvernatur, illum il-Palazz tal-President.

Naf li int arkeologa. F’dan ix-xogħol, xi tfittxu?

Aħna nsibu informazzjoni fuq il-mod ta’ kif kienu għexu n-nies fil-passat. Aħna ma nfittxux l-oġġetti antiki bħall-fuħħar, iżda li tinteressana l-aktar hi l-informazzjoni li niksbu.

Iżda dawn l-affarijiet fejn tfittxuhom?

Kullimkien?

F’Malta tista’ tgħid li ssib kullimkien, għax kull fejn tħaffer se ssib xi ħaġa, iżda int tibda b’riċerka fil-Bibljoteka, fil-pjanti, fil-mapep. Għax pereżempju jkun hemm triq li jisimha Triq l-Amfori. Dak jindika li xi darba, meta ħaffru dik it-triq, kien hemm xi fdalijiet.

U l-iskavi ġieli jsiru b’kumbinazzjonjijiet. Pereżempju l-Ipoġew instab bi żball. Kienu qegħdin iħaffru Raħal Ġdid u niżlu fl-ewwel sulari. L-istess id-Domus Rumana. Kienu qed ikabbru l-Ġonna Howard u jeskavaw biex iżidu aktar siġar u bdew isibu l-fdalijiet. Anki t-tempji ta’ Ħal Tarxien; kien hemm bidwi jħaffer l-għalqa u bdew telgħin l-affarijiet. Mar għand Sir Temi Zammit, fid-Dipartiment tal-Mużewijiet u minn gandotti li saru bdew jinstabu u jittellgħu l-fdalijiet.

Meta nirriferu għall-arkeologi, għandna numru minnhom li huma Maltin, jew ikollna bżonn l-għajnuna tal-barranin?

Illum għandna numru ta’ arkeologi Maltin u għandna kors fl-Università li jwassal lill-istudenti għal hekk.

U għadna nsibu l-fdalijiet kważi kull fejn jitħaffer.

Kull fdal misjub, kemm fl-art kif ukoll fil-baħar hu proprjetà tal-poplu Malti u hu illegali li dak li jkun iżommhom b’mod privat għalih personali. Meta xi ħadd jinqabad jagħmel hekk, jittieħdu passi kontrih bil-Qorti. Ħadd ma jista’ jżomm għalih dak li hu tal-poplu Malti kollu.

17

27.01.2019

kullhadd.com

IKTAR MINN DELIA WIEĦED Editorjal

Li filwaqt li kien qed iwiegħed mod ġdid kien jaf biċ-ċert li moħħu kien iffukat biex jirrepeti l-istess affarijiet li tefgħu lill-PartitNazzjonalista fl-agħar żminijiet tiegħu

Li Adrian Delia ma tantx kien entużjast li jħaddan il-mod ġdid li wiegħed qabel sar Kap tal-Partit Nazzjonalista issa ilna nafuh. Fis-16-il xahar li ilu Kap, Delia bagħat sinjal wara ieħor li hemm baħar jaqsam bejn dak li kien jgħid fil-każini tal-Partit Nazzjonalista u dak li mbagħad ried iwettaq bħala kap.

Però, qatt daqs f ’dawn l-aħħar jiem ma kellna prova ta’ kemm ma’ Adrian Delia ma tafx fejn qiegħed. Bdejna nkunu nafu wkoll għaliex.

Dak li ġara din il-ġimgħa juri kif mhux ta’ b’xejn Adrian Delia qed jadotta politika opportunistika fejn ma’ kull ċans li jiġih ibiddel il-pożizzjoni tiegħu. Dan bit-tama li jiġbed xi ftit iktar appoġġ jew f ’okkażjonijiet oħra biex isalva postu.

Iżda, il-verità toħroġ u qed toħroġ l-iktar kawża tal-inkwiet intern li hemm fil-Partit Nazzjonalista. F’mument fejn biex fazzjoni qed tat-

takka lill-oħra qed joħorġu veritajiet li ma konniex nafu bihom.

Sa din il-ġimgħa stess Pierre Portelli żvela fil-Qorti, f ’kawża li ma kellha x’taqsam xejn, li Manuel Delia kien qed jaħdem għal Adrian Delia, bil-moħbi, fil-kampanja biex Adrian Delia jsir kap. Portelli kixef fil-Qorti li Manuel Delia kien qed jikteb artikli għal Adrian Delia fi żmien li dan kien qed jikkampanja biex isir kap tal-Partit Nazzjonalista.

Ironikament fl-istess perjodu li kien ukoll qed jattakkah.

Min jaf kemm kien hemm li meta raw din l-aħbar għamlu refresh iktar minn darba biex jaraw jekk kellhomx xi żball. Iżda, le. Fuq kollox mill-Partit Nazzjonalista wieħed jistenna minn kollox.

Jidher li għall-poter kulħadd lest jagħmel kollox u l-ġlieda l-kbira tinqala’ meta l-istess nies ikunu jridu l-istess poter.

Dan kollu jwassal biex ma’ Adrian Delia ma tkunx taf

fejn qiegħed f ’10 minuti.

Kif innota l-Partit Laburista f ’reazzjoni għal diskorsi tiegħu riċentement Adrian Delia qed jeħodha drawwa li f ’mument jgħid ħaġa u f ’nifs ieħor jgħid oħra, u dak li hu tiegħu jipprova jitfgħu fuq ħaddieħor.

Adrian Delia filli jattakka l-midja meta jikkritikawh, filli jfaħħarhom meta jikkritikaw lil ħaddieħor. Saħansitra għandu l-ardir li mill-faċċata ta’ ħarġa waħda jagħżel liema storja jemmen u jagħmel argument fuqha u liema storja jgħid li hi spin minn Kastilja. Anke jekk ikun kitibhom l-istess ġurnalist.

Filli jattakka lill-Occupy Justice, filli jfaħħarhom.

Biex issa sirna nafu li wieħed mill-protagonisti wara dan ilgrupp kien hemm mumenti li kien jiktiblu l-artikli. Iżda, l-inkonsistenza ma tiqafx hawn.

Adrian Delia filli jattakka deputati tiegħu, filli jgħid li

m’għamilx hekk. U filli jgħid li favur l-investiment u n-negozju u filli joħroġ kontrih għax jittama li b’attakk simili jkun jista’ jgħaqqad il-grupp parlamentari tal-Partit Nazzjonalista. Grupp li mifrud kien u mifrud għadu.

Dan kollu qed iwassal biex la l-Partit Nazzjonalista, aħseb u ara l-familji u n-negozji ma jafu fejn qegħdin ma’ Adrian Delia. U iktar ma jkun hemm inkwiet fil-Partit Nazzjonalista iktar qed joħorġu affarijiet li juru ż-żewġ uċuħ ta’ Adrian Delia u kif miegħu diffiċli tkun taf fejn qiegħed.

Għax filwaqt li kien iwiegħed li jneħħi l-establishment Adrian Delia kellu minn fostu min qed jaħdem għalih. Li filwaqt li kien qed iwiegħed mod ġdid kien jaf biċ-ċert li moħħu kien iffukat biex jirrepeti l-istess affarijiet li tefgħu lill-Partit Nazzjonalista fl-agħar żminijiet tiegħu. Mhux ta’ b’xejn Delia jmexxi PN li ma nbidilx.

18

27.01.2019

kullhadd.com

QATT MA RRIDU MMORRU LURA

Mid-Djarju ta’ Nazju n-Nazzjonalist Il-Ħamis, 17 ta’ Jannar Ma nistax nifhem għaliex l-istazzjon tagħna jxandar programmi li fihom jieħu sehem il-Kap Adrian Delia daqshekk tard. Eżempju tipiku kien il-programm 10Q tallum. Kelli nagħmel sagrifiċċju u bqajt imqajjem sal-11 ta’ billejl. Mhux għax jiddispjaċini, imma nixjieħ qiegħed u fil-kesħa li qiegħda tagħmel nippreferi kieku nidħol taħt il-gvieret kmieni. Ma ddispjaċinix għax xorta waħda nieħu gost nisimgħu lill-Kap, għax kull darba jagħmilli kuraġġ ta’ sur. Qalilna bl-aktar mod ċar li sal-elezzjonijiet ta’ Mejju li ġej se jkun qiegħed jaħdem bla heda. Qalilna li se nkunu qegħdin induru bieb bieb u kull post tax-xogħol.

Lili warajh se jsibni. Jgħidli x’għandi nagħmel, u nagħmlu.

Il-Ġimgħa, 18 ta’ Jannar Imnalla ma mortx għall-programm ta’ Peppi Azzopardi Xarabank għax naħseb li kont ninqabad bejn il-basla u qoxritha f ’dik il-konfużjoni kollha, anke jekk ma damitx wisq.

Jien li ma nistax nifhem hu kif għall-programmi li fihom jieħdu sehem rappreżentanti tal-partiti, ikun hemm partitarji taż-żewġ naħat, għax sa fejn naf jien, Peppi Azzopardi dejjem jgħidilna biex naħsbu kmieni biex nilħqu post.

Mil-lum ’il quddiem mhux se nibqa’ nemmnu għax minn dak li rajt, fi programmi bħal dawn, ikunu l-partiti li jagħżlu l-mistednin. U allura nasal għall-konklużjoni li huwa l-istess Peppi Azzopardi li jistieden sitwazzjonijiet bħal dawn. Nispera li ma jkunux sitwazzjonijiet spissi peress li resqin lejn l-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew u dawk tal-Kunsilli Lokali.

Is-Sibt, 19 ta’ Jannar U tgħid ma nneħħuhx, man! Dawk kollha li ltqajt magħhom l-Istamperija, kollha kelma waħda. Huwa minnu li f ’dawn l-aħħar ġimgħat, il-Kap Adrian Delia qiegħed jaħdem aktar minn qatt qabel. Kuljum b’xi ħaġa.

Jekk ma jkunx fuq ir-radju, ikun fuq it-televixin. Jekk ma jkunx fuq it-televixin tagħna, ikun fuq l-istazzjon nazzjonali, inkella f ’xi intervista fuq xi portal. Mhux biss, man!

Jattendi attività wara oħra u f ’kull waħda jagħmel diskors, wieħed aqwa mill-ieħor. Sewwa qegħdin jgħidu dawk ta’ madwaru li bħalu m’għandniex, u mela jiġu jgħidulna biex inneħħuh. Nini, Nini!

B’Adrian Delia kap, il-partit glorjuż tagħna passi kbar ’il quddiem għamel u se jibqa’ jagħmel.

Il-Ħadd, 20 ta’ Jannar

lu u ġejt lura d-dar inkwetat mhux ħażin u pront ċempilt lill-ħabib tiegħi fl-istamperija li iżda, mill-ewwel qalli biex nibagħat jixxejjer.

It-Tlieta, 22 ta’ Jannar Meta kont qiegħed nara l-aħbarijiet tħawwadt xi ftit bl-istorja dwar il-Kap Adrian Delia u l-bloger Manuel Delia. U għadni sa issa m’iniex konvint li fhimtha sew. Jien fhimt li Manuel (mhux Adrian) Delia, tul il-kampanja għall-ħatra ta’ kap ġdid għall-partit tagħna, kien jikteb artikli li kienu jidhru f ’isem Adrian (mhux Manuel) Delia. Dejjem jekk fhimt sew, meta Adrian (mhux Manuel) Delia laħaq kap, Manuel (mhux Adrian) Delia talab li jibda jitħallas biex ikompli jikteb l-artikli f ’isem Adrian (mhux Manuel) Delia. U milli jidher din it-talba kienet irrifjutata, u hawnhekk beda l-inkwiet bejn Adrian u Manuel, it-tnejn Delia. Jien kważi wasalt għall-konklużjoni li din hija r-raġuni li Manuel (mhux Adrian) Delia issa qiegħed jeħodha kontra l-Kap Adrian (mhux Manuel) Delia. Imma mbagħad malajr biddilt l-opinjoni għax jien konvint li Manuel (mhux Adrian) Delia, ma jagħmilx għall-flus!

Bilkemm ilħaqt qomt! Belgħa kafè iġri u ġerri, u erħejtilha lejn Birkirkara għax hemmhekk fortizza tagħna u għedt jekk indum ma mmur ma nsibx post minn fejn inkun nista’ nsegwi dak kollu li jkun qiegħed isir u jintqal. Għax kultant, dak li jkun qiegħed isir, ikun aktar importanti minn dak li jkun qiegħed jintqal. Ngħid id-dritt rajt xi ftit impusturi, imma ħadt gost. Bħassoltu ħadt gost nisma’ lillKap Adrian Delia jerġa’ jagħmel diskors kbir ieħor.

U ħadt gost ukoll b’dak li qal id-Deputat Edwin Vassallo li qalilna li l-partit tagħna huwa magħqud. Dak il-ħin kont se nqum bilwieqfa u nibda nkanta l-innu sabiħ tagħna, L-Erbgħa, 23 ta’ Jannar imma qgħadt pass lura biex ma nesaġerax.

Kelli tama kbira li tal-Unjoni Ewropea llum kienu se jagħtu It-Tnejn, 21 ta’ Jannar daqqa kbira ’l isfel lil Joseph Muscat u lill-Gvern tiegħu, Fettilli mmur s’għand Ġorġ imma f ’wiċċi baqa’. Mhux tal-ħanut ta’ ħdejna u xejn ma għax ma ġibdulux xi ftit widerġajt lura kuntent. Qalli biex nejh, imma b’daqshekk ma inlesti ruħi għal tkaxkira kbira tawhx ix-xokkijiet li tal-inqas fl-elezzjoni għall-Parlament jien, kont qiegħed nistenna.

Ewropew. “Hekk taħseb, Insomma, jien dejjem ngħid Ġorġ?” staqsejtu konvint li li sakemm l-Unjoni Ewrom’għandux raġun.

Imma pea tibqa’ mmexxija min dan mbagħad tani spjegazzjoni Juncker, lil Joseph Muscat li inkwetatni. Qalli li skont qatt mhu se jagħmlulu ħsara, il-Kap tagħna Adrian Delia, għax jien konvint li Muscat dawk li mhux se jmorru jiv- u Juncker jieklu l-kirxa flimvutaw, ikunu qegħdin jivvut- kien. It-tajba hi li Juncker aw għall-Gvern ta’ Joseph m’għandux ħajja twila bħala Muscat. Żied jgħidli li f ’din mexxej tal-Unjoni Ewrol-elezzjoni ma jkunux ftit pea u wara l-elezzjonijiet ta’ dawk li ma jmorrux jivvutaw, Mejju, postu jieħdu ħabib allura Joseph Muscat se jibda tal-Kap tagħna Adrian Deb’vantaġġ mhux ħażin. Ma lia, u allura m’għandi l-ebda kontx naf x’naqbad ngħid- dubju li l-affarijiet jinbidlu.

Catherine Fenech Membru fl-Eżekuttiv Nazzjonali PL

Din il-ġimgħa reġa’ kellna aħbarijiet sbieħ dwar pajjiżna u l-andament tal-ekonomija f ’pajjiżna.

Il-Eurostat stqarret li fit-tielet kwart tas-sena li għaddiet Malta kellha l-ikbar tnaqqis fid-dejn fost il-pajjiżi kollha tal-Unjoni Ewropeja meta mqabbel mat-tliet xhur ta’ qabel. Il-Eurostat qalet ukoll li matul l-istess perjodu Malta kellha l-ogħla surplus fost il-pajjiżi kollha tal-Unjoni Ewropea. Għall-kuntrarju tas-sitwazzjoni f ’Malta, ilbiċċa l-kbira tal-pajjiżi Ewropej rreġistraw defiċit. Nikkondividi mar-reazzjoni li kellu l-Ministru tal-Finanzi Prof. Edward Scicluna fejn qal li din hija t-tip ta’ statistika li jfittxu l-aġenziji tal-kreditu u li ċertament dawn huma ċifri li jagħmlu unur lill-pajjiżna u jiġbdu l-attenzjoni mhux biss tal-Unjoni Ewropea iżda wkoll tad-dinja kollha. Għaqli kien il-kliem tal-Prim Ministru l-Ħadd li għada meta stqarr li “l-għan tagħna hu li ntellgħu ġenerazzjoni li qas taf x’inhu defiċit.’’

Dan huwa dak li jgħodd għall-poplu. Filwaqt li ħaddieħor medhi fih innifsu, il-pajjiż miexi ’l quddiem u l-poplu qed jaqta’ l-frott tal-għaqal tiegħu. Il-ħelwa hi li l-Oppożizzjoni biex tipprova tfarfar ftit mill-attenzjoni li ntefgħet fuqha sforz it-taħwid intern li għandha, tipprova tivvinta l-istejjer u dak li qiegħed fuqha tipprova titfgħu fuq il-Partit Laburista.

Din il-ġimgħa ħolmu bil-ftajjar u tan-Net ħarġu jikkwotaw it-taparsi sorsi fantażmi tagħhom, li qed jgħidulhom kemm hemm ġlied u x’qasma hemm fil-Partit Laburista.

Tassew kapaċi biex isawru ċ-ċuċati.

Ma tagħtihomx tort hux. B’xi ħaġa jridu jimlew dik li ddeskrivieha tant tajjeb Karl Stagno Navarra fuq Pjazza, il-fuljett li jismu In-Nazzjon.

Imbagħad il-Ħadd li għadda kellna lill-Onor. Vassallo li kompla l-ħliqa meta ddikjara li l-Partit Nazzjonalista huwa magħqud u se jirbaħ. Insomma, kulħadd għandu d-dritt joħlom hux. Anki l-Eks Kap tal-Partit Busuttil bellagħielhom li se jirbħu u balleċ mar żmerċ b’40,000 vot. Ta’ min jagħmlilhom ftit ta’ sfida sabiex meta l-Kap ta’

l-Oppożizzjoni jkollu l-kuraġġ li jlaqqa’ l-grupp parlamentari tiegħu, jieħdu ritratt flimkien li jixhed is-serenità sinċiera u l-għaqda bħalma xehed ir-ritratt li ħadu l-Kabinett Laburista f ’għeluq snin il-Prim Ministru.

Għax għar-raġun ma tridx forza.

L-arroganza li ħakmithom fil-Partit Nazzjonalista, hija mażżra li dejjem qed tgħaddashom ’l isfel u qabel ma jinżlu minn fuq il-pedestall u jilbsu ftit il-libsa tal-umiltà mhuma qatt se jagħmlu progress. Hija veritiera t-twissija li ta lil PN din il-ġimgħa Dr. Franco Debono meta qal li l-PN biex jibdew jieħdu r-ruħ iridu jiktbu r-rapport tat-telfa mhux tal2017 imma tal-2009, meta kienet l-ewwel elezzjoni li l-PN tilef b’maġġoranza ta’ 35,000 vot. Jekk wieħed jaħseb sew jara li l-PN ilu ma jgawdi maġġoranza assoluta sa mill-2003. Fl-elezzjoni ġenerali tal2008 il-PN kiseb biss maġġoranza relattiva, fejn iggverna mingħajr ma gawda il-fiduċja ta’ mqar nofs l-elettorat li ħareġ jivvota.

Il-Prim Ministru l-Ħadd li għadda semma t-ten year challenge għal pajjiżna. U jekk toqgħod taħseb, aħna lkoll tassew għandna niftakru fit-tibdil u l-progress li saru f ’dawn l-aħħar snin taħt Gvern Laburista. 10 snin ilu Gvern Nazzjonalista kaxkar saqajh fuq ilproċess tal-IVF u ċaħħad koppji milli sseħħ il-ħolma tagħhom u jsiru ġenituri. 10 snin ilu kellna Gvern konventwali li avolja l-poplu vvota favur l-introduzzjoni tad-divorzju, ammont sostanzjali tal-membri parlamentari ta’ Gvern Nazzjonalista xorta vvutaw kontra il-liġi tad-divorzju. 10 snin ilu tawna l-Arriva bil-bużullotti kollha li ġabet magħha. 10 snin ilu Gvern Nazzjonalista vvota bil-qalb biex jgħollilek il-kontijiet tad-dawl u l-ilma filwaqt li taw żieda sabiħa sabiħa lilhom infushom. 10 snin ilu konna ngħumu fid-dejn u fiddefiċit dejjem jogħla bħar-rata talqgħad. 10 snin ilu kellna Gvern li kaxkar saqajh u qatt ma daħħal liġijiet li jsaħħu s-saltna tad-dritt u t-trasparenza f ’pajjiżna bħal-liġi tal-preskrizzjoni fuq il-politiċi, illiġi tal-finanzjament tal-partiti u li kemm il-membri tal-ġudikatura kif ukoll iċ-Chairpersons ma jibqgħux jinħatru dirett mill-Gvern imma minn kumitati rispettivi.

L-aħwa, dan kollu nbidel mal-bidla fil-Gvern. Illum dawn il-bidliet qed neħduhom kważi kważi for granted. Ikun għajb għalina jekk nerġgħu mmorru lura u ninsew min tassew ġab il-bidliet għall-aħjar għall-poplu u bis-saħħa ta’ dawn ilbidliet pajjiżna sar pajjiż progressiv u ta’ suċċess. Sta għalina li din l-isfida tkompli sabiex Malta tassew tkun l-għira tad-dinja.

19

27.01.2019

kullhadd.com

ĠEJJIENI ESTIŻ Josef Caruana Kandidat għall-Elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew

Fiċ-ċokon ta’ pajjiż bħal tagħna u b’densità wkoll straordinarja, wieħed jistagħġeb kif bqajna sallum qatt ma ddiskutejna bis-serjetà s-suġġett tar-reklamazzjoni tal-art jew, iżjed sempliċi, it-teħid ta’ partijiet mill-baħar għal skop ta’ żvilupp tal-art.

Ikun żbaljat fl-ewwel lok, min jaħseb li qatt ma kellna esperjenza simili fl-imgħoddi tat-tali żvilupp, wisq iktar jekk jaqa’ fin-nassa ta’ estremisti li jargumentaw li s-suġġett twieled proprju issa li artna qed tara l-akbar tkabbir fl-industrija tal-kostruzzjoni, jew għax il-Gvern għandu fil-pjani tiegħu t-tħaffir għall-mina tant mixtieqa bejn Malta u Għawdex, bħala wegħda elettorali.

Anzi nemmen li anke dan u ovvjament it-tkabbir kontinwu tal-popolazzjoni għandhom iżjed jiftħulna għajnejna li ninsabu diġà tard ħafna.

Meta seħħew proġetti simili fl-imgħoddi, li wkoll fakkarhom il-Prim Ministru Joseph Muscat fl-aħħar jiem, bħall-parti tal-Port ta’ Marsamxett biex tkabbret l-art tal-Imsida u spiċċa fil-bini ta’ parti kbira mill-Port Ħieles, iċ-ċirkostanzi żgur kienu differenti.

In-nuqqas ta’ għarfien għal kwistjonijiet relatati, kuxjenza ambjentali li ma kinitx meqjusa bħala meħtieġa għexieren ta’ snin ilu u/ jew inkella s-sens ta’ “bżonn nazzjonali” aktarx kienu r-raġunijiet għaliex qatt ma tħallew tebgħat dejjiema fuq proġetti simili u llum drajniehom ta’ li huma. Hemm min lanqas kellu idea li qatt kellna t-tali reklamazzjoni f ’artna u kif kienu l-postijiet inkwistjoni qabel raw dan l-iżvilupp.

Illum, iżda, kemm għax l-affarijiet inbidlu ħafna, maż-żmien sirna iżjed konxji wara t-tgħaffiġ tal-imgħoddi, kif ukoll – u b’mod partikolari – għax fl-aħħar snin Gvernijiet Laburisti għollew il-kura tal-ambjent għal livelli bla preċedent, ħadd ma jista’ jippretendi li l-affarijiet f ’dan ir-rigward jibqgħu

Eżempju ta’ reklamazzjoni, kif ippjanat f’Singapore sal-2022. Estensjoni tal-art simili f’pajjiżna faċilment tista’ wkoll isservi bħala lok ta’ rikreazzjoni

jsiru bħal qabel u mingħajr ma jkun hemm diskussjoni sana li ssib il-bilanċ neċessarju.

Ovvjament estremiżmu se jkun hemm dejjem, inkluż bit-twerwir, u għalhekk jeħtieġ li l-poplu jkun mgħarraf bl-aħjar mod biex ikun jista’ jifhem tajjeb u jasal għall-konklużjonijiet personali tiegħu, mingħajr ħadd ma jġebbdu minn imnieħru.

Daqskemm għalija hu ħażin min jargumenta li kull reklamazzjoni tfisser b’mod awtomatiku iżjed konkos u bini, l-istess hu meta xi ħadd jaħseb bħall-passat li kull skart tal-kostruzzjoni għandu jintrema’ bl-addoċċ biex nimlew

il-baħar, qabel isiru l-istudji neċessarji u biex sempliċiment ikollna pjattaforma ikbar fejn nibnu fuqha.

Sfortunatament huma l-ewwel ħsibijiet estremi li jiġu fl-imħuħ ta’ xi wħud u ħadd ma jiffantasizza li faċilment nistgħu wkoll noħolqu xi masġar jew park nazzjonali li jservi ta’ rikreazzjoni għall-familji, li mhemmx għax ngħid huma wkoll rarità llum il-ġurnata.

Meta fil-globu kollu, li jiġbor aktar minn 7.7 biljun persuna, ġensna hu wieħed mill-aktar “issikkati” (densi) kull kilometru kwadru, dawn huma għażliet li nħares lejhom b’tama u b’għajnejn ilellxu

għall-ġid ta’ wliedna u anke wlied uliedna.

Il-fatt li hu stmat li għandna densità ta’ 25 darba ikbar mill-medja dinjija u d-disa’ l-akbar waħda (1,354 persuna kull kilometru kwadru) u kull indikazzjoni turi li s-suċċess ekonomiku ta’ pajjiżna se jippermettilna li nkomplu nikbru, aktar minn qatt qabel iġegħilna nħarsu lejn ir-reklamazzjoni talart b’viżjoni ferm iżjed pożittiva, għalkemm b’kawtela.

Din għandha tkun possibbiltà straordinarja li nagħtu lil artna dan l-iżvilupp “naturali” li, fil-verità, qatt ma kien jeżisti u qatt ma kellna.

MINA BŻONJUŻA Mary Gauci Kandidata għall-Elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew

Bħala Għawdxija jinteressani mod partikulari li t-traġitt bejn Malta u Għawdex ikun komdu u mgħaġġel kemm jista’ jkun. Is-sena l-oħra, matul l-2018 kważi 6 miljun persuna u 400,000 vettura qasmu l-fliegu. Kulma jmur, in-numru ta’ nies u vetturi li jagħmlu użu mill-Gozo Channel, dejjem jiżdied. Il-mina se ssir! Il-proċess

beda. Jekk kollox jimxi mal-pjan, il-proġett għandu jitlesta sal-2026.

Il-benefiċċji huma kbar. L-ewwel nett se jkun hemm il-kumdità u l-effiċjenza. Mistenni jitnaqqas il-preokkupazzjonijiet li dejjem batejna minnhom l-Għawdxin.

Dan huwa dovut għal nuqqas serju ta’ opportunitajiet li wassal għal inqas kummerċ f ’Għawdex. Permezz tal-mina, l-opportunitajiet ta’ edukazzjoni u xogħol se jitjiebu mhux biss fin-numru imma anke fil-kwalità. L-investiment barrani għandu jiżdied drastikament. Fuq bażi nazzjonali l-ekonomija Maltija se tavvanza ħafna ’l quddiem għaliex Għawdex jibda jlaħħaq mal-istess livell tal-ħajja ta’ Malta. Ħafna minna l-Għawdxin ħadna gost b’din il-ħolma li se jibda jwettaq il-Gvern Laburista. Fadal madwar 8 snin. Sfortuntament il-fast ferry propost se jkollu jieħu aktar fit-tul minħabba ċirkostanzi mhux

mistennija. Għalhekk, sadanittant, importanti li nkomplu ntejbu l-kundizzjonijiet ta’ dawk li jaqsmu l-fliegu, tal-Maltin u tal-Għawdxin l-aktar dawk li jkollhom ibaħħru ta’ kuljum ta’ bilfors biex jaqilgħu l-għajxen tagħhom.

Ninnotaw bi pjaċir li żdiedu ħafna vjaġġi ta’ tal-linji lejn destinazzjonijiet diversi kemm miċ-Ċirkewwa u anki mill-Imġarr Għawdex.

Nafu wkoll li qed isiru tentattivi biex isir aktar titjib fosthom aktar kordinazzjoni bejn Transport Malta u l-Gozo Channel u kenn aħjar għan-nies li jkunu jistennew iċ-Ċirkewwa. Bħalissa għaddejja riforma tal-Gozo Channel biex ikollna servizz aħjar u ħareġ it-tender tal-eticketing system ukoll.

Mal-wasla tar-raba’ vapur, il-vapur il-ġdid, aktarx tkun tista’ tiġi reveduta l-iskeda biex possibbilment jiżdiedu xi vjaġġi tal-Gozo Channel. Suġġeriment ieħor hu li

jekk mal-wasla tal-vapur issir shuttle bus express sa Burmarrad ittaffi ħafna milli wieħed irid joqgħod jistenna mingħajr kenn adegwat u jiffranka ħin għax minn San Pawl u minn Burmarrad ikun hemm possibbiltà li wieħed jaqbad bus oħra aktar malajr għad-destinazzjoni tiegħu. Kien hemm talba minn xi studenti Għawdxin biex isir xi proġett issussidjat fejn l-istudenti jkunu jistgħu joqogħdu għand host families Maltin.

Hemm bosta suġġerimenti oħra.

Però kull suġġeriment irid jitqies

fl-aħjar interess tan-nies li jaqsmu l-flieġu, u fil-prattiċità tiegħu.

Kemm il-Ministru Ian Borg u l-Ministru Justyne Caruana qed jagħmlu minn kollox biex itaffu t-tbatija bla bżonn, sakemm issir il-mina.

Dan il-proġett tal-mina se jkun l-ikbar li qatt rajna f ’Malta u l-ewwel wieħed fil-Mediterran. Dan se jwassal biex Għawdex jattira aktar nies ta’ kwalità. Il-ġenerazzjoni li jmiss se tħares lura u tiskanta kif domna daqshekk mingħajr konnessjoni permanenti.

20

27.01.2019

MALTA FL-EWROPA Robert Micallef Kandidat għall-Elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew

Ir-relazzjoni ta’ Malta mal-Unjoni Ewropea ma bdietx bil-kwistjoni tas-sħubija li seħħet kważi 15-il sena ilu.

L-idea li Malta għandha jkollha forma ta’ relazzjoni mal-komunità Ewropea kienet issuġġerita għall-ewwel darba fl-1958 minn Dom Mintoff f ’ittra lil Lennox Boyd li kien imexxi id-delegazzjoni Laburista Ingliża f ’konferenza kostituzzjonali dwar l-Indipendenza ta’ Malta.

Fis-snin 60, George Borg Olivier kien esprima ruħu favur l-idea li Malta titfa’ l-ankri tagħha fil-Komunità Ewropea.

Fl-1970 sar ftehim ta’ assoċjazzjoni bejn Malta u l-Unjoni Ewropea li kien immirat li jgħin lil Malta tiddiversifika u ssaħħaħ l-ekonomija tagħha anke bil-ħsieb li eventwalment isseħħ l-għaqda doganali.

F’nofs is-snin 70, l-amministrazzjoni Laburista ta’ Dom Mintoff wessgħet dan ilftehim mal-Komunità Ewropea permezz ta’ sitt protokolli oħra. Malta talbet relazzjoni speċjali mal-Komunità filwaqt li l-ekonomija ta’ Malta bdiet tissaħħaħ permezz ta’ investiment barrani primarjament mill-Ġermanja u mill-Italja.

Ir-relazzjonijiet bejn Malta u l-Unjoni Ewropea ħadu żvolta gdida fl-1987 ghalkemm l-amministrazzjoni Nazzjonalista damet tliet snin sakemm formalment ressqet applikazzjoni għas-sħubija ta’ Malta waqt

il-Presidenza Taljana fl-1990.

Il-Gvern ta’ dak iż-żmien kien anke immira biex nidħlu mat-tkabbir tal-1995 iżda dan ma kienx realistiku.

Il-Gvern Laburista tal-1996 bit-tmexxija tal-Prim Ministru Alfred Sant pprefera strateġija ta’ sħubija mal-Unjoni Ewropea bbażata fuq kummerċ ħieles mingħajr parteċipazzjoni fl-istituzzjonijiet Ewropej. Il-fatt li l-applikazzjoni ta’ Malta kienet biss sospiża u mhux irtirata għamilha inqas diffiċli biex ilGvern ta’ wara seta’ jerġa’ jattiva l-applikazzjoni Maltija.

In-negozjati tlestew fl-2002 u l-elezzjoni tal-2003 li saret f ’nofs kontestazzjoni qawwija bejn il-Partit Laburista u l-Partit Nazzjonalista wasslet biex Malta tissieħeb sena wara flimkien ma’ Ċipru u tmien pajjiżi tal-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant.

Jista’ jkun li din il-kontestazzjoni politika wasslet biex il-kundizzjonijiet tas-sħubija jkunu aħjar milli setgħu kienu. Id-di-

battitu akkanit dwar il-futur ta’ Malta f ’dak il-perjodu wassal ukoll biex is-soċjetà Maltija tkun infurmata dwar l-Unjoni Ewropea iktar mill-medja tal-pajjiżi Ewropej. Dan kien ikkonfermat mill-istħarriġ tal-Ewrobarometru li jsir regolarment mill-Kummissjoni Ewropea.

Fil-fehma tiegħi l-ikbar żewġ sfidi li ġew mas-sħubija ta’ Malta fl-Unjoni Ewropea kienu tnejn. L-ewwel nett, il-kapaċità li nifilħu u nilqgħu għall-pressjoni kompetittiva tas-suq uniku Ewropew bir-regoli kollha li jiġu magħha primarjament il-prinċipju taċ-ċirkulazzjoni libera fis-suq intern. Sa issa bis-sħubija fl-Unjoni Ewropea l-ekonomija ta’ Malta baqgħet fuq saqajha u bit-tmexxija talPrim Ministru Joseph Muscat f ’dawn l-aħħar ħames snin l-ekonomija ta’ Malta kibret u ssaħħet b’mod impressjonanti.

Li hu żgur hu li għandna naħdmu biex inkunu aktar produttivi u innovattivi biex noħolqu iktar

kullhadd.com

xogħol u ntejbu l-pagi. Naħdmu wkoll sabiex inkomplu niddiversifikaw l-ekonomija ħalli din ma tkunx tiddependi fuq ftit setturi.

It-tieni, il-kapaċità amministrattiva li bħala pajjiż membru neħtieġu l-istrutturi u r-riżorsi umani sabiex nimplimentaw l-obbligi kollha li jiġu mas-sħubija ta’ Malta fl-Unjoni Ewropea. L-ikbar test għal din l-isfida ġie fuqna bil-preparamenti twal li saru mill-Gvern Malti biex Malta daħlet għall-isfida tal-Presidenza tal-Unjoni Ewropea fl-2017.

Jien kelli l-privileġġ li ħdimt fil-qalba ta’ din il-ħidma f ’Dar Malta fi Brussell matul dawn is-snin u servejt lill-Presidenza Maltija tal-Kunsill bħala negozjatur mal-Parlament Ewropew. Minkejja t-tfixkil mill-Oppożizzjoni Nazzjonalista, il-Presidenza Maltija kienet waħda ta’ suċċess u biha Malta kisbet viżibilità importanti fuq il-palk Ewropew.

FLIMKIEN LEJN POLITIKA AĦJAR

Marion Parnis Kandidata għall-Kunsill

Il-messaġġ tal-Prim Ministru tagħna fl-aħħar tas-sena kien ċar. Pajjiżna għandu bżonn ta’ aktar nisa fil-qasam politiku.

Huwa fatt li l-parteċipazzjoni tan-nisa fil-politika hija relattivament baxxa mad-dinja kollha. Għalkemm matul dawn l-aħħar 20 sena l-ammont ta’ nisa li jirrappreżentaw lill-polplu fil-Parlament żdied f ’diversi pajjiżi, ir-rata tan-nisa li jiġu eletti xorta għadha lura ferm minn dak li huwa meħtieġ.

Il-ħidma lejn l-ideal Fl-1947 il-Partit Laburista ħadem biex in-nisa Maltin u Għawdxin ikollhom id-dritt li

uti kompletament. Madanakollu, jidher li l-importanza tal-parteċipazzjoni femminili f ’oqsma politiċi qed tiżdied u saħansitra qed titqies bħala fattur kruċjali biex il-politika tieħu direzzjoni aktar inklussiva u ġusta.

Biex wieħed jifhem l-importanza tal-element femminili fil-politika huwa importanti li qabel xejn jifhem li l-parteċipazzjoni tan-nisa fil-politika mhijiex sempliċement kwistjoni ta’ numri u persentaġġi.

Il-parteċipazzjoni tan-nisa fl-isfera politika hija kwistjoni ta’ demokrazija għal futur ferm aktar sostenibbli.

Biex dan iseħħ, ir-rappreżentanza tal-poplu għandha tkun bilanċjata. Huwa minnu li biex il-politika tkun b’saħħitha u ekwa hemm il-bżonn ta’ rappreżentanza femminili fil-qasam politiku, però, mill-banda l-oħra, dan il-bżonn m’għandux inaqqar mill-bżonn tal-element maskili fil-qasam. IlPrim Ministru, fid-diskors tiegħu f ’Ħaż-Żabbar iddikkjaPolitika ġusta u b’saħħitha ra li hemm bżonn mekkaniżmu Huwa magħruf li l-kapaċita- li permezz tiegħu nixprunaw jiet tan-nisa f ’diversi oqsma l-involviment ta’ aktar nisa għadhom mhumiex rikonoxx- fil-politika. Żied ukoll li dan ma jivvutaw. Kien proprju f ’dan iż-żmien li s-Sinjorina Agatha Barbara kkontestat l-ewwel elezzjoni tagħha f ’isem il-Partit Laburista. Hija kienet l-ewwel mara Maltija li serviet lill-pajjiżna f ’diversi karigi, fosthom dik ta’ Ministru, ta’ Aġent Prim Ministru, u saħansitra dik ta’ President, l-ewwel President mara fl-istorja ta’ pajjiżna. Issa, 70 sena wara, huwa proprju moviment Laburista li qiegħed jaħdem biex aktar nisa jkunu attivi fil-qasam politiku u sabiex jaħdmu għall-ġid u għall-progress ta’ pajjiżna.

Dan l-ideal kien ir-raġuni prinċipali għaliex il-Partit Laburista nieda l-programm LEAD, programm ta’ taħriġ li bih aktar nisa u tfajliet li jixtiequ jagħmlu d-differenza jkunu aktar ippreparati għallħajja pubblika u biex ’il quddiem dawn ikunu lesti li jikkontestaw l-elezzjonjijiet fuq livell lokali, nazzjonali u Ewropew.

jfissirx li n-nisa se jieħdu post l-irġiel imma li għandna “nżidu l-postijiet biex ikun hemm aktar nisa mal-irgiel.” Naqbel perfettament li dan ikun verament mod ekwu u sostenibbli.

L-ugwaljanza u l-bilanċ jirrikkjedu kollaborazzjoni u komunikazzjoni sħiħa. Biex ikollna politika aħjar li tissalvagwardja lil kull individwu hemm bżonn li dan isir min-nisa u millirġiel li jaħdmu flimkien għal għan komuni, kif ukoll li dawn il-persuni jkunu ġejjin minn oqsma differenti u għaldaqstant ikollhom ideat, fehmiet u esperjenzi ta’ ħajja varji, biex finalment ikunu jistgħu jifhmu u jaqdu lill-poplu bl-aħjar mod possibbli.

Kwalitajiet għal demokrazija u ġid komuni Onestà u integrità, impenn u responsabbiltà, kreattività u innovazzjoni, empatija u inklussività, kunfidenza, enerġija u kapaċità għall-komunikazzjoni u biex tittieħed deċiżjoni. Dawn flimkien ma’ oħrajn huma wħud mill-kwalitajiet li hemm bżonn fil-politiċi tagħna, f ’pajjiżna u mad-dinja kollha, irrispettiva-

ment humiex irġiel jew nisa.

Huma l-kwalitajiet pożittivi differenti li jagħmlu s-sustanza f ’kull persuna u huma l-istess kwalitajiet li jiddistingwu politiku minn ieħor.

Bir-rekwiżiti neċessarji, in-nisa u l-irġiel fil-qasam politiku jaraw u janalizzaw kwistjonijiet varji b’lenti differenti minn ta’ xulxin. L-involviment, il-kollaborazzjoni u l-komunikazzjoni tan-nisa u l-irġiel flimkien fil-politika huma essenzjali sabiex kull kwistjoni tiġi analizzata bis-sħiħ biex finalment kull deċiżjoni tiġi meħuda għall-ġid tas-soċjetà kollha.

Il-politika ġusta mhijiex ta’ sess jew ġeneru partikolari.

Demokrazija u governanza tajba jirrikjedu rappreżentanza ekwa. Filwaqt li l-parteċipazzjoni femminili fil-politika hija importanti għal fini ta’ inklużjoni, din waħedha mhix suffiċjenti.

Hemm bżonn li nsaħħu l-kollaborazzjoni tan-nisa u l-irġiel politiċi biex ikollna politika aktar sana, realistika u sostenibbli. Dan biex b’hekk, pajjiżna verament ikun jista’ jimxi ’l quddiem bl-aħjar mod possibbli għas-suċċess u għall-ġid ta’ kull wieħed u waħda minna.

22

27.01.2019

kullhadd.com

TIBQA’ R-REĠINA Mary Spiteri - isem ikoniku u li m’għandu bżonn tal-ebda introduzzjoni f’pajjiżna hekk kif din il-kantanta magħrufa bħala r-Reġina tal-Kanzunetta Maltija għamlet isem għal Malta diversi drabi speċjalment lura fl-1992 fejn permezz tad-diska Little Child ikklassifikat fit-tielet post fil-Eurovision Song Contest.

Kif bdiet l-imħabba tiegħek lejn il-kant?

Bdejt meta kelli 11-il sena. Missieri u ħija kellhom orkestra żgħira u kienu jdoqqu f ’ħafna postijiet. Missieri mill-ewwel ħajjarni nidħol fid-dinja tal-mużika għax minn dejjem kien jemmen li għandi talent. Għalhekk kienet xi ħaġa naturali li naċċetta minħabba li trabbejt f ’ambjent mużikali.

Kulħadd jiftakar is-suċċess li ksibt lura għall-1992 meta ħadt sehem fil-Eurovision Song Contest bid-diska Little Child fejn kont spiċċajt fittielet post. X’tiftakar minn dak l-episodju?

Love li però ma tantx marritli tajjeb. Fl-1997 kont spiċċajt fit-tielet post bil-kanzunetta Lovers Playwith Words. Xtaqt nipprova nieħu sehem 10 snin wara jiġifieri fl-2007 iżda minkejja li tfajt numru ta’ kanzunetti l-ebda waħda ma ntgħażlitli. Fl-2008 ippruvajt għallaħħar darba b’żewġ kanzunetti iżda ma rnexxilix nagħmilha għal mal-ewwel postijiet.

Illum int m’għadekx żgħira.

Madankollu nara fik li għandek spirtu żagħżugħ.

X’inhu s-sigriet ta’ dan kollu?

Iva nikkonferma li jien inħobb inżomm ruħi pożittiva. F’Ottubru li għadda jien għalaqt 71 sena. Madanakollu, għadni attiva għax għadni nkanta f ’tiġijiet, knejjes, shows u kunċerti. Fil-fatt matul din is-sena, l-2019, hemm ippjanati sitt kunċerti li se nkun qed nieħu sehem fihom. Jien nirringrazzja lill-Bambin tal-enerġija li jagħtini għax dan kollu dovut għalih.

Kienet esperjenza sabiħa m’hemmx xi ngħidu. Minkejja kollox ma kinitx l-ewwel esperjenza tiegħi f ’palk daqshekk prestiġjuż minħabba li fl-1975 kont irrappreżentajt lil Malta fit-Tokyo Song Festival bid-diska Go On. Niftakar li dak iż-żmien kont ingħatajt ’l hekk imsejħa Outstand- Veru li l-Perit Dom Mintoff ing Award u kont verament kburi- kien ħeġġek sabiex tidħol għall-politika? ja b’dak li ksibt.

Int kont ħriġt ukoll id-diska Tfajjel Ċkejken bil-Malti. Kif seħħ dan kollu?

Dak iż-żmien lura għas-snin 90 meta kompożitur joħroġ diska għall-Malta Eurovision Song Contest, din trid tiġi interpretata bl-Ingliż iżda wkoll bil-Malti. L-ewwel serata kien ikun hemm il-kanzunetti bil-lingwa Ingliża u fit-tieni serata din kienet tkun bil-Malti.

Tfajjel Ċkejken kienet intlaqgħet tajjeb ħafna bil-Malti mis-semmiegħa Maltin u kienet tindaqq ta’ spiss fuq ir-radjijiet lokali.

Ma tħajjartx tkanta din id-diska bil-Malti minflok bl-Ingliż fil-Eurovision Song Contest?

Ifhem kważi kulħadd ikanta bl-Ingliż f ’dan il-festival. L-Ingliż huwa lingwa universali li tiftiehem minn kulħadd.

Wara dik l-esperjenza tal-1992 kellek iċ-ċans terġa’ tieħu sehem fil-Festival Kanzunetta Maltija għall-Ewropa?

Iva kont ippruvajt tliet darbiet oħra. Fl-1995 kelli d-diska Just One

Semmejt il-kanzunetta Tema 79. Kemm tfisser għalik din il-kanzunetta?

Hija kanzunetta kbira immensmir-rock opera Ġensna. Jien kull meta nkantaha, nagħmel dan bil-qalb. Din hija storja, mhux politika. Jum il-Ħelsien huwa talMaltin kollha u mhux ta’ Mintoff, Fenech Adami jew Borg Olivier.

Kemm ħdimt mal-kompożituri li ltqajt magħhom matul il-karriera tiegħek?

Wieħed mill-kompożituri li ħdimt ħafna miegħu kien Alfred C.Sant.

Kelli CD bl-isem ta’ Warda tax-Xemx b’mużika ta’ Ray Agius. Ħdimt anke kanzunetti ma’ Paul Abela.

Min jaf kemm dħalt f ’festivals magħhom.

Kif tħossok li int ikkunsidrata bħala r-Reġina tal-Kanzunetta Maltija? bħala kantanti?

Nirringrazzjak ta’ dan il-kumpliment. Nieħu pjaċir meta xi ħadd jgħidli hekk. Aħjar milli jmaqdarni hux! Madanakollu, jien ma nħossnix reġina. Lil Alla dejjIva, veru u anke Alfred Sant kien em nitolbu sabiex jibqa’ jagħtini talabni biex nikkonsidra noħroġ l-vuċi u dejjem nagħti interpregħall-elezzjoni. Madanakollu, jien tazzjoni tajba. bdejt naħseb fil-fond u għedt aħjar nibqa’ kantanta u nieħu pjaċir Ġieli kellek il-ħajra li tgħallem b’dan it-talent li tani l-Bambin. il-kant lit-tfal?

Huwa veru li fil-politika int tista’ tagħti ħafna iżda ħassejt li kieku Ifhem qatt ma ħsibtha. Ħafna ħriġt għall-politika kont se nkun jgħiduli biex nagħmel dan iżda maħbuba minn xi nies u forsi in- jien ngħid li billi tkun taf tkanta qas maħbuba minn oħrajn. ma jfissirx li tkun taf tgħallem.

Jien għandi l-pjaċir ngħid li leħni ġieni naturali mal-ewwel u ma Int kantajt kanzunetta mort l-ebda lezzjoni tal-kant. lill-Prim Ministru Dr Joseph Muscat. Kemm hi kbira Bħalissa għaddej ill-ammirazzjoni li għandek programm bl-isem ta’ X lejh?

Factor fuq Wara l-Perit Dom Mintoff jiġi it-televixin Malti. X’taħseb l-Prim Ministru Dr Joseph Mus- dwar dan il-programm? cat. Għalija dan huwa mexxej talġenn li rnexxielu jaqleb lil Malta Ifhem mhux li tant jinteressani. ta’ taħt fuq. Meta mmur inkanta Ftit rajt minnu. Kien hemm quddiem il-monument tal-ħelsien ġurnata minnhom fejn rajt nofs speċjalment il-famuża Tema 79 siegħa minnu u stajt ninnota mingħajr ma rrid nassoċċjaha ma’ kemm hawn talent f ’pajjiżna.

Mintoff. Kienet ix-xewqa tiegħi Mhux faċli li tiġġudika lill-kanli nagħmel kanzunetta lil Joseph tanti. Jien kieku ma kontx se Muscat. Il-mużika kienet ta’ Elton naċċetta nagħmel dan. Imbagħad Zarb u kliem ta’ Ray Mahoney. kulħadd bl-opinjoni tiegħu.

Wara kont kantajtha quddiemu.

Kienet emozzjoni kbira għalija. Għedtha int stess. F’Malta Niftakar li kont tajtu CD tagħha hawn talent kbir. Taħseb li wkoll sabiex iżommha. mhux apprezzati biżżejjed

f ’diversi serje televiżivi.

X’tirrakkuntali minn din Illum ninsabu fis-sena 2019 u tis- l-esperjenza? ta’ tgħid li nbidlet ħafna l-opinjoni tan-nies. Dawn saru japprezzaw Dik kienet esperjenza fantastiiktar it-talent Malti. Kien hemm ka. Id-dinja tad-drama hija ferm mumenti fi żmieni fejn il-barranin sabiħa. Ma nistax ma nsemmix kienu jiġu kkalkulati iktar. Iżda lid-direttur Elio Lombardi li llum nista’ ngħidlek li hawn gruppi kien qabbadni l-ewwel darba.

Maltin li kollha huma tajbin. Anke Minn hemm qatt ma ħarist lura. r-recording li jsir huwa wieħed Kienet staqsiet għalija Eileen ferm professjonali li jikkumpara Montesin fejn ħdimt magħha sew ma’ dak ta’ barra minn xtutna. diversi sensiliet. Kelli wkoll Fi żmieni kollox kien jiġi rrekord- sehem f ’DejaVu u anke f ’Dijat fuq tape recorder. Iżda b’xorti vision 7. Għadni għaddejja saltajba l-affarijiet inbidlu. lum u vera kuntenta.

M’hemmx dubju li int għamilt karriera bil-mużika.

Iżda tista’ tikkompara d-drama mal-kant?

Iva tista’ tgħid li ma waqaft qatt sa minn meta kelli 11-il sena. Għal grazzja t’Alla, l-opportunitajiet ma naqsu qatt.

Le ma tistax tikkomparahom.

Id-drama fiha x-xogħol iżda hi sabiħa. M’għandekx ħinijiet għax ġieli jkun hemm bżonn tiffilmja billejl u ġieli kmieni filgħodu. Madanakollu, nammetti li l-kant huwa ħajti. Jekk tneħ ħili l-kant minn ħajti mmut.

Imma taħseb li kantant jista’ jaqla’ l-għajxien tiegħu bil-mużika?

Din hija mistoqsija xi ftit antipatika. Ifhem jien qabel għext bil-mużika minħabba li kont inkun qed inkanta f ’ristoranti, nightclubs, bands, lukandi u ljieli Maltin. L-istess lukandi jqabbduk u jekk int turi professjonalità jerġgħu jgħidulek. Jien nemmen li jekk tirsisti kapaċi taqla’ l-flus bih.

Int kont ukoll attriċi minħabba li ħdimt

Nixtieqek tgħaddi l-aħħar messaġġ lil dawk li qed jaqraw din l-intervista speċjalment dawk li jixtiequ jaqbdu karriera fil-mużika.

Jien ħaġa waħda ngħid. Min iħoss li għandu talent bħala attur, kantant jew artist għandu jagħmel minn kollox biex jibqa’ għaddej. L-arti u l-kultura huma fenomenali.

23

27.01.2019

kullhadd.com

reċensjoni tal-ktieb

FRAMED Fil-film Dead Poets Society, l-għalliem John Keating jgħid lill-istudenti tiegħu: “Niktbu u naqraw il-poeżija mhux għax ħaġa gustuża x’tagħmel. Niktbuha u naqrawha għax aħna bnedmin. U … il-poeżija, il-ġmiel, l-imħabba, dawn huma l-affarijiet għaliex ngħixu.”

U din hi l-intenzjoni ta’ Framed - ġabra ġdida ta’ poeżiji uniċi tal-poetessa maħbuba Maria Grech Ganado. Tiġbor fiha emozzjoni fl-istat pur, emozzjoni li l-qarrej iħoss u jidentifika magħha u li tiskussjah minn ġewwa.

Fid-dinja materjalista tallum - inkluż f ’Malta - qed niskopru dejjem aktar il-bżonn għall-emozzjonijiet profondi.

Għaliex, veru, id-dinja mhix faċli, imma l-kliem u l-kitba jistgħu jagħmlu d-differenza.

Hawn Malta l-kitba hi, terġa’, iżjed importanti: ngħixu fuq gżira - ċkejkna, biex tgħaxxaq - u allura m’għandniex fejn nimirħu jew naħarbu, u nispiċċaw disperatament irridu nterrqu. U l-poeżija taf tkun tweġiba għal dal-bżonn.

Framed, flimkien ma’ riflessjonijiet dwar fenomeni naturali u soċjali, iterraq madwar il-ħajja ta’ kuljum, jesplora l-kumplessitajiet tar-relazzjonijiet familjari,

l-ikel, l-arti u osservazzjonijiet oħra, u d-dettalji li kemm-il darba fil-ġenn tal-ħajja ma ninnutawx.

U għal dawk minna li ma tantx naqraw poeżija s-soltu, m’hemmx mod aħjar biex nibdew nibdlu did-drawwa milli bil-poetessa Maltija per eċċellenza. Maria Grech Ganado hi bint, omm, oħt, maħbuba, ħabiba, twieldet u tgħix Malta bi mħabba speċjali għal Għawdex. Imma hija wkoll mara tas-seklu 21 inkwetata dwar it-tibdil fil-klima u l-effett li dan se jkollu fuq il-ġenerazzjonijiet futuri.

Din il-ġabra diġà rċeviet kumplimenti u tifħir kbir ’il barra minn xtutna. Il-poetessa u drammaturga minn Wales, Menna Elfyn FRSL, faħħret il-“ħsibijiet filosofiċi” ta’ Grech Ganado, u ddeskrivietha bħala waħda mill-iprem poeti li hawn.

“Jirnexxilha tiffrejmja l-ħajja b’doża ta’ intelliġenza u umoriżmu fin, u anki meta titkellem dwar l-iżjed suġġetti mtaqqla, dan tagħmlu b’illuminazzjoni u qawwa liema bħalha.”

Il-kittieb Franċiż Frédéric Dumond faħħar kif Grech Ganado twaħħad il-poeżija mal-esperjenzi ta’ kuljum, “kif wara kull vers, hemm tifsira.”

Framed huwa l-ewwel ġabra

ta’ poeżiji bl-Ingliż li ppubblikaw il-Merlin Publishers. Chris Gruppetta, mill-Merlin, qal li huma konxji li l-poeżija tista’ ġġegħelna naraw lilna nfusna b’mod differenti. “Tħallina naraw id-dinja mod ieħor u filfatt ilna bil-mod il-mod nintroduċu l-poeżija fil-kotba għattfal tagħna tul dawn l-aħħar snin. Issa, permezz ta’ Framed, wasal iż-żmien li nibdew inwasslu did-differenza anki fil-ħajja tagħna l-adulti,” qal.

Il-Merlin qed iħajjar lill-qarrejja jmorru fuq is-sit ġdid tagħhom merlinpublishers.com fejn filjiem li ġejjin se jkunu jistgħu jisimgħu audio bursts innovattivi ta’ wħud mill-iżjed poeżiji b’saħħithom fil-ktieb Framed.

Maria Grech Ganado kienet l-ewwel mara Maltija taħdem f ’Cambridge University l-Ingilterra. Meta mbagħad ġiet lura Malta, daħlet tgħallem l-Università ta’ Malta fejn saret l-ewwel mara b’pożizzjoni fulltime hemmhekk fi rwol akkademiku. Fl-2000 ingħatat il-ġieħ Qadi tar-Repubblika, u fl-2015 il-Lifetime Achievement mingħand il-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb.

Framed jinsab għall-bejgħ millħwienet tal-kotba kollha jew online www.merlinpublishers.com.

Mistoqsija: Semmi wieħed mill-awturi li faħħru l-kitba ta’ dan il-ktieb.

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-ktieb FRAMED. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 3 ta’ Frar.

Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi.

Intant, ir-rebbieħ tal-ktieb L-AVUKAT huwa: M.THEUMA - MARSAXLOKK

IDĦOL BIĊ-ĊANS LI

TIRBAĦ €100

04

Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Għal xiex Adrian Delia ħa filmat quddiem Mater Dei? Isem: Numru tat-telefown:

Tweġiba: Indirizz:

24

27.01.2019

kullhadd.com

IL-MUŻIKA GĦALIHA HIJA L-OSSIĠNU TAGĦHA Kitba ta’ Ramona Portelli

Dan l-aħħar sirt naf b’mużiċista brava ħafna. Hija kemm arpista u anke pjanista u taħdem bħala għalliema tal-mużika fl-Iskola tal-Mużika l-Ħamrun. Qed nirreferi għal Dr Lydia Buttigieg.

Toqgħod Ħal-Balzan, u l-passatempi tagħha huma li ssiefer overland u meta jkollha ftit ċans, tmur timxi fil-kampanja, tapprezza s-sbuħija tal-kampanja li għandna Malta. Tħobb ħafna l-affarijiet tal-idejn, bħall-knitting, crotchet u oħrajn simili.

Tiddeskrivi lilha nnifisha bħala persuna li tħobb tiċċajta, u tieħu pjaċir ħafna tferraħ linnies li jkunu magħha. Imma fl-istess ħin, hija bniedma li tkun trid toqgħod waħidha għal ċertu perjodu. “Stramba l-affari, imma peress li l-ħajja tiegħi hija mimlija b’attivitajiet ta’ daqq, inkun nixtieq li ninġabar ftit waħdi, inħossha ta’ għajnuna kbira għalija.

Inħobb ngħin lil min għandu bżonn, fejn inkun nista’. Inħobb ukoll l-annimali,” bdiet tgħidli dwarha Lydia.

Il-ħajja tagħha hija mimlija daqs bajda bl-attivitajiet ta’ daqq li għandha. “Apparti li jiena l-arpista ewlenija ta’ St Paul Chamber Ensemble, indoqq ħafna ma’ gruppi ta’ mużiċisti, ma’ baned u anki waħdi. Il-ġurnata tiegħi tibda bl-istudju filgħodu, ngħallem waranofsinhar u filgħaxija jew ikolli l-provi jew kunċerti li nkun imqabbda li ndoqq fihom, jew l-arpa jew il-pjanu.”

Ta’ min jgħid li normalment it-tip ta’ mużika li ġeneralment iddoqq Lydia hija Klassika, imma ġieli kellha ddoqq xogħlijiet moderni, kontemporanju u anki xogħlijiet li huma ta’ kompożituri Maltin li jkunu jridu jiġu premiered għall-ewwel darba. “Meta tkun f ’dan il-qasam trid tkun esposta għal kull tip ta’ kompożizzjonijiet, u trid taddatta t-teknika tal-instrument għal ċertu tip ta’ xogħlijiet mużikali,” stqarret miegħi.

Hija xi ħaġa rari li ddoqq

l-arpa f ’Malta Ilkoll konxji mill-fatt li bħala mużiċista li ddoqq il-pjanu hija xi ħaġa komuni għal ħafna.

Iżda li ddoqq l-arpa pjuttost hija rarissima għal hawn Malta.

B’hekk staqsejtha x’ħajjarha titgħallimha u x’sodisfazzjon ituha dawn iż-żewġ strumenti mużikali.“Jiena bdejt nistudja l-arpa fl-1990 fl-Iskola tal-Mużika, li qabel kienet Triq Strada Forni il-Belt Valletta.

L-arpa kienet dejjem taffaxxinani, sew għall-isbuħija u l-kobor tal-instrument u anki minħabba l-ħoss li għandha.

Għaddew kważi 30 sena minn mindu bdejtha u ma jiddispjaċini xejn li ħadt din il-linja.

L-ikbar sodisfazzjon huwa meta nkun qiegħda ndoqq f ’xi kunċert jew reception u nara n-nies qegħdin jieħdu pjaċir b’dak li nkun qed indoqq. Inqawwi qalbi iżjed meta nara hekk għax ngħid, qiegħda nferraħ lil xi ħadd b’dak li kont ili nistudja, u fuq kollox, bid-don sabiħ li tani l-Mulej qiegħda nagħti xi ħaġa lura,” tbissmet tgħidli.

Mistoqsija kemm ilha tinteressa ruħha fil-mużika u fejn tgħallmet, Lydia stqarret miegħi li l-ewwel li ħajritha kienet ommha, li kienet dejjem

Apparti li jiena l-arpista ewlenija ta’ St Paul Chamber Ensemble, indoqq ħafna ma’ gruppi ta’ mużiċisti, ma’ baned u anki waħdi. Il-ġurnata tiegħi tibda bl-istudju filgħodu, ngħallem waranofsinhar u filgħaxija jew ikolli l-provi jew kunċerti li nkun imqabbda li ndoqq fihom, jew l-arpa jew il-pjanu il-bastun tagħha. “Il-ġenituri kienu dejjem ta’ spalla għalija, speċjalment il-mamà tiegħi, għax konna noqogħdu nitkellmu fuq l-aktar wirja riċenti, u kienet kritika tajba ħafna, peress li kienet iddoqq il-pjanu wkoll. Issa li ilha ’l fuq minn sentejn li ħallietna u nħoss ħafna n-nuqqas tagħha għax kienet dejjem tinkoraġġini biex inkompli fuq dak li kont qiegħda naħdem. Bdejt ta’ sitt snin il-pjanu u s’issa għadni ndoqq iż-żewġ strumenti. Qatt ma tista’ tgħid li taf kollox għax dejjem hemm xi ħaġa li għad trid tiskopri.”

Ridt l-opinjoni tagħha dwar jekk taħsibx li minn Malta biss, għandhiex fejn timraħ

fil-mużika. “Fil-kamp mużikali, il-kummerċ huwa limitat ħafna, għax il-pajjiż huwa li huwa, żgħir u kulħadd jaf lil xulxin. Il-postijiet u l-opportunitajiet huma limitati ħafna, mhux bħal barra minn Malta.

Għal kull belt hemm ċertu ammont ta’ teatri u swali.”

Qabel ma mort għal din l-intervista ġejt mgħarrfa wkoll li Lydia tgħallem il-mużika u tissejjaħ mużikoloġista. Filfatt, apparti li ddoqq b’mod professjonali, hija gradwata bid-Dottorat mill-Università ta’ Durham li tinsab fir-Renju Unit bħala mużikoloġista.

“Ix-xogħol ta’ mużikoloġista huwa li tevalwa u tanaliżża l-kompożizzjonijiet ta’ kom-

pożituri, u anki trid tara l-ħajja minn xiex ikun għaddej minnha l-kompożitur. Trid tkun tifhem fil-psikoloġija, tistaqsi għalfejn u kif il-kompożitur ikkompona b’dak ilmod, apparti li trid tevalwa ż-żmien li jkun qiegħed jgħix li hija xi ħaġa importanti ħafna meta tkun qiegħda tagħmel ir-riċerka,” spjegatli.

F’Malta l-kummerċ tal-mużika Klassika huwa żgħir Ta’ min iżid jgħid ukoll li b’wiċċha minn quddiem, Lydia kienet l-ewwel waħda f ’Malta li kisbet Grade 6 (Distinction) u ATCL Diploma, it-tne-

25

27.01.2019

kullhadd.com

jn li huma preżentati bl-arpa minn Trinity College of London lura fis-sena 1997/1998 rispettivament. Ħallejt f ’idejha sabiex telabora dwar dan is-suċċess u xi jfisser eżatt dan l-unur għaliha. “Peress li ma kienx hawn ebda arpista li kienet ġabet dawn iċ-ċertifikati qabel, u kont l-ewwel waħda f ’Malta, kien ta’ sodisfazzjon kbir għalija. Minn dakinhar ma ħaristx lura, imma komplejt nistudja u nkompli bis-suċċessi tiegħi. Apparti li għandi ċ-ċertifikati tal-arpa, ksibt ukoll diplomi fil-pjanu, fosthom l-ogħla wieħed huwa l-Fellowship Diploma tal-London College of Music fil-piano accompaniment, fejn kont magħżula mill-eżaminatur biex indoqq fiċ-ċerimonja uffiċjali tal-għoti taċ-ċertifikati li kienet saret filKażin Malti 2011.”

Minbarra li daqqet fi xtutna, Lydia kellha esperjenzi vasti fejn daqqet ukoll madwar l-Ewropa, fosthom l-Ingilterra, l-Iskozja, il-Greċja, l-Italja, il-Ġermanja u l-Polonja – kemm bħala pjanista u anke bħala arpista. “Li ddoqq ġo pajjiżek hija xi ħaġa ta’ unur kbir, aħseb u wara, li tkun qed tirrappreżenta lil pajjiżek barra minn xtutek. Ġewwa Malta ma tantx hawn opportunitajiet fejn tista’ ddoqq, għax il-kummerċ tal-mużika Klassika huwa żgħir, fejn tiġi għal teatri. Imma barra minn Malta, hemm lok fejn tkun tista’ timrah iżjed peress li hemm ħafna iżjed teatri u swali għall-kunċerti. Apparti minn hekk, meta tkun qed iddoqq barra minn Malta, is-sensazzjoni li tħoss meta jispiċċa l-kunċert, u tara lill-udjenza tieħu pjaċir u tapprezza x-xogħol li tkun tellajt, huwa ta’ sodisfazzjon kbir immens.”

Konxja mill-fatt li xi żgħażagħ sfortunatament ma japprezzawx il-mużika Klassika, staqsejtha x’jaffaxxinha eżatt lilha mill-mużika Klassika. “Jiena tgħallimt il-mużika Klassika minn meta kont żgħira, u tlajt nisma’ ħafna dan it-tip ta’ ġeneru u stil. Nisma’ ħafna mużika moderna, imma l-faxxinu tiegħi dejjem tibqa’ l-Klassika, sempliċiment li nħossha iżjed u li tqanqanli emozzjonijiet kbar. Il-perjodu Romantiku huwa l-iżjed li jogħġobni, f ’sens ta’ stil, u l-melodiji sbieħ li jipprovdu l-kompożituri ta’ dan il-perjodu”.

Fejn jidħlu kunċerti, Malta għamlet passi ta’ ġgant Staqsejtha jekk taħsibx li f ’Malta għadna lura fejn tidħol il-mużika, fis-sens jekk hemmx xi ħaġa li tixtieq li tara

f ’Malta f ’dak li jirrigwardja l-mużika. “F’Malta, il-mużika għamlet passi ta’ ġgant fejn jidħlu kunċerti, sew fl-attivitajiet li jorganizzaw il-baned, kif ukoll fit-teatri lokali. Irid ikun hemm iżjed għarfien mill-ġenerazzjoni ż-żgħira li tielgħa biex ikollha konoxxenza mhux biss tal-mużika moderna, imma kif ukoll tal-mużika Klassika. It-tagħlim fl-iskejjel huwa importanti ħafna, u minn hemm iridu jibdew.

Hemm bżonn li nrawmu tfal minn meta jkunu żgħar. Ħaġa oħra li nixtieq nara hi li jkollna konservatorju tal-mużika fuq bażi full-time, fejn l-istudenti jkollhom l-opportunità li jistudjaw b’mod professjonali fl-instrument li jixtiequ,” stqarret Lydia.

Kompliet tgħidli li sabiex mużiċist jgħix biss mid-daqq tal-mużika hija diffiċli, imma normalment, kulħadd ikollu xogħol ieħor, jew jgħallem il-mużika jew xi xogħol ieħor.

Finalment xtaqet tgħaddi messaġġ lill-qarrejja ta’ din ilgazzetta. “Nixtieq infiehem lill-qarrejja li li tkun mużiċist professjonali mhux biss passatemp jew biex taqla’ xi ħaġa żejda fix-xahar, imma hija passjoni għall-arti. Din hija xi ħaġa li titwieled u tmut miegħek.

Apparti li l-mużika hija meqjusa u kkunsidrata bħala terapewtika għal ċerti pazjenti li jbatu minn xi kundizzjonijiet mentali, l-arti inġenerali hija xi ħaġa maħluqa minn persuni b’diversi emozzjonijiet. Għalhekk, il-mużika għalija hija parti integrali mill-ħajja tiegħi.

Mingħajrha ma ngħaddix, hija l-ilma li nixrob kuljum u l-ossiġnu tiegħi. Daqshekk hija importanti għalija l-mużika,” temmet tgħidli.

26

27.01.2019

kullhadd.com

] SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irbaħ shampoo u conditioner tad-ditta Wella.

Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil: KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Isem: Indirizz:

TISLIBA 261

MARIA ABDILLA - IL-FGURA

Mimdudin:

Bi 3 Numri 017 046 067 114 165 271 272 299 310 333 370 391 421 477

479 621 625 701 794 795 882 913 B’4 Numri 0759 2752 2792 2880 3496

3912 3948 5606 5999 6040 6229 6464 7186 7368 7715 7824 7834 8443 8731 9126 9436

9836 B’5 Numri 02976 08278 11160 15107 20810 20941 22150 26201 34241 43947 49391 53245

55398 65409 67221 67771 69772 70752 82947 87364 89240 90287 97500 97947 99381 99861

B’6 Numri 095675 108276 282289 431298 533801 648937 710410 739125 B’9 Numri 482681347 524079923

1.

4.

7,16.

9,23.

10.

12.

16.

18.

19.

20.

Kompli l-qawl: Meta s-....... tistaħba ma tarax qaħba (5) Piluż (4) Spiċċa fix-xejn(5) Ma ċediex? (7) Laħam mielaħ ħafna (6) Qam kmieni (6) Ara 7 Nota mużikali (2) Żmien (3) Kejl jew piż tad-deheb? (5)

21.

23.

24.

Harold Robert Taliana (1,1,1) Ara 9 Ħdejn il- Ħamrun (5) Weqfin:

1.

2,5.

3.

5.

6.

Jinxef malajr (6) Iddeċieda bla ma ħaseb biżżejjed (6) Jaqa’ fil-logħob tal-karti (3) Ara 2 Mhux issa għamilt hekk (3)

8.

11,22.

12,21w.

13,17.

14.

15.

17.

21.

22.

Għidilhom dak li suppost diġà jafu! (9) Ħares (5) Jaħdem fuq il- baħar (5) Ikun fih il-linka (6) Imexxi l-Università (6) Tikber taħt il- ħamrija (6) Ara 13 Ara 12 wieqfa Ara 11

SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA Mimdudin: 1.Baqar, 4.Ħbit, 7,11.Assi, 9,23.Qattiel, 10.Sapuna, 12.Sibtek, 16.ITU, 18,19.Awtur, 20.Qrati, 24.Iħitu

Weqfin: 1.Buqari, 2,17.Qattus, 3,12 wieqfa.

Rassu, 5.Blu, 6.Tua, 8.Santwarji, 13,21 mimduda. Baresi, 14.Ktieli, 15.Kredtu, 21.ELT, 22.Ice

27

27.01.2019

kullhadd.com

GĦAQQAD IL-KAXXI

Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi.

Eżempju: Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Ilkaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. In-numru huwa indikazzjoni tat-total ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa.

SIB IL-VALUR

Kull ittra fiha valur, uħud mill-valuri huma diġà mpoġġija. Uża dawn il-ħjilijiet biex issib il-kumplament tal-valuri tal-ittri.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

28

27.01.2019

kullhadd.com

IL-PN F’PANIKU KONTRA L-PROĠETT TAT-TOROQ • TONI BEZZINA JGĦID LI NIES INKWETATI JKELLMUH FIL-FUNERALI Hekk kif beda x-xogħol fuq l-ewwel toroq bħala parti millproġett tas-€700 miljun, il-Partit Nazzjonalista nfexx f ’paniku liema bħalu. Tant li din il-ġimgħa għamel sforz enormi biex permezz tal-midja u l-kelliema tiegħu jattakka kemm jiflaħ dan il-proġett. L-għada li l-Ministru għall-Infrastruttura Ian Borg żar ix-xogħol fuq l-ewwel toroq parti minn dan il-proġett In-Nazzjon għażlet li fil-faċċata tgħid “Miljuni għal Kisja Tarmak.” Dan meta r-residenti ta’ dawn it-toroq jafu li t-toroq qed jinqalgħu millqiegħ nett. Iżda, In-Nazzjon tinsisti li “l-Kap tal-Partit Nazzjonalista Adrian Delia ilu xhur sħaħ isostni li l-flus tan-nies ma jistgħux jintużaw hekk.”

Iżda, bħallikieku dan ma kienx biżżejjed il-programm 10Q fuq Net Television ukoll intuża għal dan il-għan. Mistiedna kien hemm Toni Bezzina, il-kelliem tal-PN għall-Infrastruttura u l-kandidat tal-PN għall-Parlament Ewropew, Dione Borg.

Skont Bezzina n-nies inkwetati bl-istrateġija tal-Gvern tant li

anke fil-funerali jkellmuh filwaqt li qal li għal dawn it-toroq qed jintużaw fondi Ewropej.

Anke jekk qed jintużaw fondi nazzjonali.

Min-naħa l-oħra Dione Borg attakka wkoll proġetti kbar bħas-Central Link Project.

U minkejja l-istudji kollha li hemm isostnu dan il-proġett, skont Dione Borg dan se jkun qed imexxi l-problema b’200 metru.

Għal siegħa sħiħa mal-preżentatur Sergio Mallia l-kandidati tal-PN kienu negattivi għal kollox fuq dak li se jwassal biex it-toroq kollha ta’ Malta jsiru mill-ġdid.

Fil-fatt, fil-bidu ta’ din ilġimgħa ngħata bidu għax-xogħol fuq 31 triq residenzjali f ’Malta.

Dan huwa parti mill-pjan għal din is-sena li ser ikun qed itejjeb 120 triq f ’pajjiżna, li se jissarrfu f ’25km ta’ toroq residenzjali b’investiment ta’ €53.5 miljun madwar diversi lokalitajiet f ’Malta.

L-allokazzjoni għas-sena 2019 aktar tard matul din is-sena In- toħroġ it-tieni sejħa konsekuttihija ta’ €100 miljun li jfisser li frastructure Malta ser tkun qed va għax-xogħlijiet ta’ dan it-tip.

“Mhux qed inħarsu lejn wiċċ it-triq biss, imma qed naraw li x-xogħlijiet jinkludu pedamenti aktar b’saħħithom, bankini aktar komdi u servizzi mtejba għaddejjin minn taħt wiċċ ittriq.

Fil-fatt, għal dawn l-ewwel 31 triq se naraw l-installazzjoni ta’ 32 kilometru ta’ pajpijiet ġodda għad-distribuzzjoni tal-ilma, cables tal-elettriku u cables tat-telekomunikazzjoni,” qal il-Ministru Ian Borg meta żar ix-xogħlijiet.

Hemm ukoll investiment fis-sinjali u s-sistemi tas-sigurtà skont il-bżonn ta’ kull triq kif isir fil-proġetti l-kbar. Anke konsultazzjonijiet mal-entitajiet li jipprovdu s-servizzi, sabiex fejn hemm bżonn dawn jiġu mtejba jew mibdula.

Permezz ta’ dawn l-investimenti qed jitneħħa piż li kien intefa’ fuq il-Kunsilli Lokali u li qatt ma setgħu jlaħħqu miegħu bil-baġits limitati li kellhom.

Dawn l-istess Kunsilli jistgħu jallokaw aktar fondi għal proġetti li huma ta’ ġid għall-komunitajiet tagħhom.

Infrastructure Malta bdiet ukoll proġett ieħor fin-naħa t’isfel talpajjiż, fejn wara li s-sena l-oħra twessgħet u nbniet mill-ġdid Vjal ix-Xarolla fiż-Żurrieq, issa qed issir l-istess ħaġa fi Triq ilKuċċard, li tmiss magħha, u li tgħaqqadha ma’ Ħal Safi u Ħal Kirkop.

Dr Ian Borg, il-Ministru għat-Trasport, Infrastruttura u Proġetti Kapitali, spjega li flimkien, dawn iż-żewġ toroq ifissru investiment ta’ aktar minn €3 miljun għal toroq aħjar iż-Żurrieq u Ħal Safi. Fi Triq il-Kuċċard, it-triq eżistenti, li kienet ilha fi stat ħażin għal ħafna snin, qed

b’inqas ħsejjes u inqas perikli ta’ aċċidenti, żied jgħid il-Ministru Borg. It-triq se jkollha wkoll erba’ pedestrian crossings biex jiffaċilitaw vjaġġar bil-mixi aktar sikur għar-residenti u persuni oħra f ’dawn il-lokalitajiet.

Minħabba l-importanza arkeoloġika tal-inħawi fejn tinsab

Triq il-Kuċċard, kull tħaffir taħt it-triq qed isir bl-akbar attenzjoni, fil-preżenza ta’ arkeologi mqabbda mis-Soprintendenza tal-Wirt Kulturali. B’hekk, jekk jinstabu xi fdalijiet storiċi, ikunu jistgħu jiġu dokumentati u mħarsa qabel ikomplu x-xogħlijiet.

tinbidel f ’żewġ toroq separati, waħda b’żewġ korsiji, bankina u korsija għar-roti biex ikun hemm aċċess aħjar għal mezzi differenti ta’ vjaġġar bejn it-tliet irħula fl-inħawi, u service road maqtugħa għaliha għar-residenti li jgħixu hawnhekk. B’hekk, ir-residenti jkollhom ambjent aħjar,