KullĦadd_25.11.2018

www.kullhadd.com Il-Ħadd, 25 ta’ Novembru, 2018

Ħarġa Nru 1,324 Prezz €1

AZZOPARDI FI SFORZ IDDISPRAT • JIFTAĦAR LI GĦANDU RAPPORT TAL-NAO U QED JIPPROVA JGĦADDI BIĊĊIET LILL-ĠURNALISTI QABEL JOĦROĠ... BIT-TAMA LI JINFLUWENZAHOM

CASA TGĦABBA BL-“UNDERWORLD” TA’ DELIA

Ara paġna 8

Ara paġna 9

MALTA SUĊĊESS BL-INQAS TAXXA FUQ IX-XOGĦOL Ara paġna 4

SARU 384 MIŻURA KONTRA L-FAQAR

Ara paġna 5

Ara paġna 3

CREDIT REFORM TGĦID LI TEJJIBNA L-GOVERNANZA

02

25.11.2018

kullhadd.com

IT-TEMP GĦAL-LUM L-Ogħla Temperatura: 22°C L-Inqas Temperatura: 19°C L-Indiċi UV: 2 Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Firxa t’arja ta’ pressjoni baxxa fuq il-Baħar Tirren li testendi lejn iċ-ċentru tal-Mediterran, ser tersaq għal fuq il-Baħar Adrijatiku It-Temp: Imsaħħab bil-ħalbiet tax-xita lokalment bir-ragħad u bil-buffuri kultant Ir-Riħ: Ftit qawwi għal qawwi min-Nofsinhar li jdur moderat għal ftit qawwi mill-Punent il-Lbiċ u iktar tard idur mill-Punent Il-Viżibilità: Tajba minbarra fil-ħalbiet tax-xita Il-Baħar: Qawwi L-Imbatt: Baxx mix-Xlokk il-Lvant li jsir baxx għal moderat min-Nofsinhar ix-Xlokk u jsir baxx tard waranofsinhar It-Temperatura tal-Baħar: 22°C

Editur ALEANDER BALZAN email: aleander.balzan@partitlaburista.org

Reklamar u Distribuzzjoni KIMBERLY CUTAJAR email: sales@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

Disinn tal-Paġni KIMBERLY CUTAJAR tel: (+356) 2568 2570

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbgħa

Kuntatt Ġenerali KullĦadd email: editorial@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

Indirizz Postali KullĦadd

20°C

UV 3

16°C

Il-Ħamis

19°C

UV 3

13°C

18°C

Il-Ġimgħa

UV 3

14°C

Is-Sibt

One Complex, A 28B, Industial Estate Il-Marsa MRS 3000

Sit Elettroniku KullĦadd

19°C

UV 3

12°C

19°C

UV 3

14°C

20°C

UV 2

14°C

kullhadd.com

Mezzi Soċjali www.facebook.com/kullhadd

SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD

Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili – 2393 0000

Collis Williams Pharmacy, 15, Triq ir-Repubblika, Il-Belt Valletta – 21226281 Lister Pharmacy, 678, Triq il-Kbira San Ġużepp, Il-Ħamrun – 21245627 Anici Pharmacy, Triq Anici, Ħal Qormi – 21487162 Brown’s Pharmacy, 32, Triq Fleur-de-Lys, Birkirkara – 21488884 Mayer Pharmacy, 33, Ix-Xatt ta’ Xbiex, L-Imsida – 21331732 Balluta Pharmacy, 30, Triq il-Kbira, San Ġiljan – 21317888 The Economical Dispensary, 86/87, Triq Sir Adrian Dingli, Tas-Sliema – 21330376 M4 Pharmacy, Triq il-Linja, Ħ’Attard – 21436531 Mġarr Pharmacy, Triq il-Kbira c/w Triq Vitale, L-Imġarr – 21577784 Promenade Pharmacy, Triq il-Korp tal-Pijunieri, Buġibba – 27441160 Sonren Pharmacy, Triq iż-Żejtun, Ħal Tarxien – 21672757 Victory Pharmacy, 32, Triq il-Vitorja, L-Isla – 21801698 Mediatrix Plus Pharmacy, 7, Triq is-Santwarju, Ħaż-Żabbar – 27826685 St. Catherine Pharmacy, Plot 3, Triq il-Qadi, Iż-Żejtun – 21678039 Kristianne Pharmacy, Triq Pietru Pawl Saydon, Iż-Żurrieq – 21647391 Plaza Pharmacy, 86, Triq il-Kbira, Ħaż-Żebbuġ – 21467459 Santa Marija Pharmacy, Misraħ Frenċ Abela, Ħad-Dingli – 21452447

Il-Gwardjani Lokali – 2132 0202

Għawdex

Stampat Miller Distributors Ltd. Numri Importanti Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza​– 112​ Il-Pulizija ta’ Malta – 2122 4001-9​

L-Isptar ta’ Malta – 2545 0000 L-Isptar ta’ Għawdex – 2156 1600 Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza – 5004 3888 Servizz ta’ Direttorju Telefoniku – ​1182

Fontana Pharmacy, Triq il-Għajn, Ir-Rabat – 21566979 St. Joseph Pharmacy, 28, Pjazza San Ġużepp, Il-Qala – 21555348 Servizz ta’ tobba fiċ-ċentri tas-saħħa fil-Ħdud u l-festi pubbliċi Iċ-Ċentri tas-Saħħa tal-Mosta, tar-Raħal Ġdid u tal-Furjana jiftħu għall-emerġenzi 24 siegħa, sebat ijiem fil-ġimgħa. Fil-Ħdud u fil-festi pubbliċi, iċ-Ċentru tas-Saħħa tal-Gżira jiftaħ għallemerġenzi bejn it-8.00am u l-5.00pm. Ikun hemm ukoll servizz ta’ infermier bejn it-8.00am u t-8.00pm. Il-pubbliku jrid jattendi ċ-ċentru tas-saħħa tad-distrett tiegħu. Persuni mingħajr karta ta’ identità ma jiġux moqdija.

03

25.11.2018

kullhadd.com

TEJJIBNA L-PROĊEDURI TA’ GOVERNANZA • L-ESPERTI TA’ CREDITREFORM JINNUTAW IT-TITJIB FL-MFSA U L-FIAU

L-isforz tal-awtoritajiet Maltin biex iwettqu riformi li jsaħħu idejn pajjiżna fil-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus kien innutat mill-aġenzija tal-klassifikazzjoni tal-kreditu Ġermaniża, Creditreform Rating.

Dan f’rapport li fih pajjiżna reġa’ kiseb A+.

Biex nużaw kliemhom l-esperti internazzjonali qalu li Malta “continued to reflect the generally high quality of institutional conditions.” Fil-fatt, skont l-indikaturi tal-World Bank fuq governanza, il-qagħda ta’ pajjiżna hija simili għal dik ta’

pajjiżi oħra b’rating ta’ A+.

Il-Creditreform Rating jinnutaw il-ħidma li qed issir biex tissaħħaħ l-MFSA u l-FIAU. “L-awtoritajiet Maltin għamlu riformi bil-għan li jsaħħu l-infurzar ta’ proviżjonijiet kontra l-ħasil ta’ flus,”

jgħidu l-esperti li għandhom diskors differenti ħafna minn dik li għandha l-Oppożizzjoni f ’pajjiżna. Kien hawn li ngħad li l-MFSA qed tissaħħaħ b’liġijiet li hemm quddiem il-parlament u l-FIAU qed timplimenta pjan ta’ azzjoni.

L-esperti Ġermaniżi jgħidu wkoll li sar progress enormi fis-settur tal-ġustizzja. Jintqal li waqt li fl-2010 każ il-qorti kien jdum medja ta’ 866 ġurnata biex jinqata’, dan digà tnaqqas għal 446 jum grazzi għar-riformi li għamel il-Gvern.

Bħal ħafna rapporti oħra, dan ir-rapport ifaħħar il-kisbiet ekonomiċi ta’ pajjiżna. Fost oħrajn ir-rapport tal-Creditreform jikkonferma kif innies qed jaqilgħu iktar u lħaqna livelli li qatt ma lħaqna qabel. “We also note that GDP per capita has expanded dynamically in the recent past (2013-2017: +29.5%).”Tant żdied il-ġid nazzjonali ras għal ras li l-Creditreform jikkonkludu li “as a result, personal wealth surpassed EU-28 levels for the first time since EU accession.”

IL-GENDER WELLBEING CLINIC B’16–IL TALBA FI FTIT JIEM Mit-12 ta’ Novembru sal-lum, ilGender Wellbeing Clinic irċieva 16-il applikazzjoni ta’ persuni li jixtiequ jagħmlu użu mis-servizzi speċjalizzati li qed joffri bla ħlas.

Il-Gender Wellbeing Clinic hija klinika ġdida li minn dan ixxahar fetħet il-bibien tagħha għal persuni transgender jew għal dawk li ma jħossuhomx komdi bl-identità tagħhom.

Is-servizzi offruti fil-klinika – li qed topera mill-klinika tassaħħa fl-Imtarfa, ivarjaw minn

ormoni u interventi kirurġiċi, għal speech therapy u servizzi psikosoċjali.

Kollha qed jingħataw minn tim multidixxiplinarju magħmul minn numru ta’ professjonisti fosthom endokrinologi, kirurgi, tobba u psikologi.

F’każ ta’ tfal is-sitwazzjoni hija differenti, u għalkemm is-servizzi għalihom se jingħataw mill-Isptar Mater Dei minflok mill-Imtarfa, huma l-istess professjonisti mittim multidixxiplinarju li se joffru

s-sapport meħtieġ.

Fost it-tfal se ssir ħidma iktar intensiva b’sapport psikosoċjali biex ikunu megħjuna jesploraw l-identità tagħhom.

Min jixtieq juża dawn is-servizzi jista’ jiġi riferut minn tobba jew speċjalisti, u f ’ċerti każi anki minn psikologi u social workers.

Id-Deputat Prim Ministru u Ministru għas-Saħħa Chris Fearne fakkar li “dan il-pass seta’ jsir wara konsultazzjoni pubblika dwar servizzi għal persuni

transgender aktar kmieni din is-sena li rat il-proposti tal-Ministeru tas-Saħħa, tal-entitajiet konċernati, professjonisti u anki tal-komunità LGBTIQ.” Issa li s-servizzi jeżistu, l-appell hu biex in-nies jużawhom bilgħan li jiġu megħjuna fit-tranżizzjoni tagħhom lejn identità li jħossuhom komdi fiha.

04

25.11.2018

kullhadd.com

BL-INQAS PIŻ FUQ IX-XOGĦOL • IL-KE TIKKONFERMA L-MIŻURI SOĊJALI TAL-BAĠIT Rapport tal-Kummissjoni Ewropea jikkonferma li pajjiżna għandu l-inqas taxxa fuq ix-xogħol mill-pajjiżi membri tal-Unjoni Ewropea. Saħansitra t-taxxa fuq ix-xogħol hija kważi nofs tal-medja Ewropea u dik fiż-żona ewro meta nikkunsidraw il-paga medja. Jekk nikkunsidraw il-paga baxxa Malta wkoll għandha fost l-inqas piżijiet bl-uniku pajjiż li għandu piż inqas minn Malta f ’dan il-livell kienet l-Irlanda.

Dan kollu joħroġ mir-rapport fejn il-Kummissjoni Ewropea ikkonfermat li l-baġit imressaq mill-Gvern Malti huwa konformi mal-proviżjonijiet ta’ Stability and Growth Pact.

Dan meta hemm sitt pajjizi fejn hemm riskji ta’ non-compliance. Barra minn hekk għal darba oħra ma nħassx li hemm

bżonn in-depth review tal-qagħda ekonomika ta’ pajjiżna f ’liema s-sitwazzjoni hemm 12il pajjiz ieħor, fosthom il-Ġermanja, l-Irlanda u l-Olanda.

Fl-analiżi tagħha fuq il-baġit tal-Gvern Malti, il-Kummissjoni Ewropea tinnota l-qagħda ferm tajba tal-finanzi pubbliċi.

Filwaqt li fil-passat, il-Kummissjoni Ewropea kienet dejjem tkun aktar konservattiva mill-Gvern Malti fejn jidħol tbassir dwar il-finanzi pubbliċi, qiegħda tbassar surplus fl2018 akbar milli qed ibassar ilGvern u kważi l-istess surplus għall-2019. Skont il-Kummiss-

joni Ewropea jeżistu wkoll possibbiltajiet li d-dħul tal-Gvern ikun aktar ogħli milli mbassar, minħabba li r-ritmu ekonomiku jista’ jkun aħjar milli previst.

Il-Kummissjoni Ewropea tirrimarka li waqt li fl-2012 pajjizna kien jonfoq 3% tal-ġid nazzjonali fuq imgħax fuq dejn pubb-

liku, dan issa mistenni jonqos għal 1.5% s-sena d-dieħla. Dan juri bl-aktar mod ċar kemm il-finanzi ta’ pajjiżna tpoġġew fis-sod, frott tnaqqis fid-dejn nazzjonali. Fl-analiżi tagħha l-Kummissjoni Ewropea tinnota li barra dan it-tnaqqis, kien hemm ukoll tnaqqis fil-piż tal-garanziji mogħtija lil azjendi pubbliċi. Dan iġib fix-xejn id-diskors tal-Oppożizzjoni li d-dejn mhux nieżel u li qed jiżdiedu l-garanziji tal-Gvern.

Ir-rapport tal-Kummissjoni jikkonferma kemm il-mizuri meħuda fil-baġit mistennija jżidu l-flus fl-idejn. Fil-fatt, l-esperti tal-Kummissjoni Ewropea jistmaw li l-Gvern ser ikun għadda l-ekwivalenti ta’ 0.6% tal-ġid nazzjonali f ’miżuri. Fost l-oħrajn ir-rapport tal-Kummissjoni jindika li parti mis-surplus se jingħata lill-poplu Malti permezz ta’ “measures targeted at increasing pensions, including service pensions…several social measures including an increase in the rate of children’s allowance (so that beneficiaries earning the new increased minimum wage and low income families remain eligible to the maximum rate) and an increase in allowances for disability and children, the introduction of unemployment benefits for self employed individuals, an increase in the rate of medical assistance…an employment scheme targeted for Gozo and financial assistance to Gozitan employees, students and patients.”

Ir-rapport jgħid ukoll li inizjattivi meħuda fil-qasam tassaħħa “go in the right direction by reducing pressure on hospital care” filwaqt li jinnota l-inċentivi aħjar mogħtija lil min ifaddal f ’pensjoni privata. L-esperti jgħidu wkoll li parti mis-surplus qed tmur għall-miżuri li huma “targeted at increasing the disposable income of low and middle-income earners, families with children, sustaining affordable housing and reducing the risk of poverty among the elderly.”

05

25.11.2018

kullhadd.com

MIJIET TA’ MIŻURI LI QED INAQQSU L-FAQAR Mill-2014 sal-aħħar ta’ Settembru 2018, il-Gvern daħħal xejn anqas minn 384 miżura, inizjattiva jew proġetti ġodda li jindirizzaw 91 azzjoni ta’ policy li huma rakkomandati fil-Politika Strateġika Nazzjonali għat-Tnaqqis fil-Faqar u għall-Inklużjoni Soċjali għas-snin ta’ bejn l-2014 u l-2024.

Dan ifisser li l-Gvern diġà indirizza kważi 97% tal-azzjonijiet rakkomandati fil-Politika Strateġika. Fil-fatt huma biss tliet azzjonijiet ta’ policy li għadhom ma ġewx indirizzati mit-total ta’ 94 rakkomandati.

L-azzjonijiet rakkomandati fil-Politika Strateġika Nazzjonali għat-Tnaqqis fil-Faqar u għall-Inklużjoni Soċjali huma maqsumin f ’sitt oqsma: Id-Dħul u l-Benefiċċji Soċjali; L-Impjiegi, L-Edukazzjoni; Is-Saħħa u l-Ambjent; Is-servizzi ta’ Ħarsien Soċjali; u L-Kultura.

F’dak li huwa l-qasam tad-Dħul u l-Benefiċċji Soċjali s’issa ddaħħlu 88 miżura ġdida li qed jindirizzaw l-14-il azzjoni ta’ policy rakkomadanti, waqt li f ’dak li huwa

AJRUPLANI ĠODDA

Il-linja tal-ajru nazzjonali, l-Air Malta se jkollha żewġ ajruplani ġodda li se jieħdu post żewġ ajruplani oħra.

Dan sar magħruf waqt laqgħa bejn il-Ministru għatTuriżmu Konrad Mizzi u l-kumpanija Airbus ġewwa Toulouse.

Flimkien ma’ delegazzjoni Maltija, il-Ministru Mizzi żar il-kwartieri tal-kumpanija Airbus fi Franza fejn hemm iddiskutew il-potenzjal ta’ numru t’inizjattivi b’kollaborazzjoni mal-kumpanija.

Waħda mill-inizjattivi diskussi kienet dik tal-iżvilupp t’akkademja ta’ taħriġ mill-Air Malta bl-għajnuna ta’ Airbus.

Il-kumpanija tat aġġornament fuq il-produzzjoni ta’ żewġ ajruplani ġodda tattip A320neo li għandhom jingħaqdu mal-flotta eżistenti fl-ewwel nofs tas-sena 2019.

Il-Ministru Mizzi stqarr li laqgħat bħal dawn ikomplu jgħinu lill-Air Malta tippjana rotot ġodda b’konformità mal-istrateġija tat-tkabbir tal-kumpanija.

l-qasam tal-Impjiegi ddaħħlu 30 miżura li jindirizzaw 11 mit-13-il azzjoni rakkomandati.

Barra minn dawn, fil-qasam tal-Edukazzjoni iddaħħlu 63 miżura ġdida li jindirizzaw 16 mis-17-il azzjoni rakkomandati għal dan il-qasam fil-Politika Strateġika waqt li ddaħħlu 49 miżura fil-qasam tas-Saħħa tal-Ambjent li jindirizzaw il-11-il azzjoni kollha rakkomandati għal dan il-qasam.

Iddaħħlu wkoll 125 miżura oħra li jindirizzaw it-30 azzjoni rakkomandati fil-qasam tas-Servizzi ta’ Ħarsien Soċjali waqt li 29 miżura oħra twettqu fil-qasam tal-Kultura li jindirizzaw disa’ azzjonijiet ta’ policy f ’dan il-qasam.

Kelliem għall-Ministeru għall-Familja, Drittijiet tat-Tfal u Solidarjetà Soċjali, li huwa fdat bl-implimentazzjoni ta’ din il-Politika Strateġika, qalilna li dan kollu jixhed l-impenn talGvern li jattakka l-faqar f ’kull forma tiegħu u minn kull dimensjoni tiegħu.

Filwaqt li ħafna jassoċjaw il-faqar ma’ nuqqas ta’ flus,

Azzjonijiet Rakkomandati

Azzjonijiet Indirizzati

Numru ta’ Miżuri

Dħul u Benefiċċji Soċjali

14

14

88

Impjiegi

13

11

30

Edukazzjoni

17

16

63

Saħħa u Ambjent

11

11

49

Servizzi ta’ Ħarsien Soċjali

30

30

125

Kultura

9

9

29

Total

94

91

384

Qasam

għalkemm dan il-fattur huwa reali, il-faqar huwa kkaġunat ukoll minn problemi oħra bħal nuqqas ta’ edukazzjoni u ħiliet, nuqqas ta’ xoghol jew xogħol prekarju, mard, problemi psikosoċjali u nuqqas ta’ opportunitajiet jew aċċess għal oqsma varji inkluża l-kultura.

Il-kelliem għall-Ministeru

għall-Familja, Drittijiet tat-Tfal u Solidarjetà Soċjali qalilna li dan il-Pjan Strateġiku qed iħalli l-frott għaliex qed iwassal għal tnaqqis sostanzjali fil-faqar. Fl-aħħar erba’ snin in-numru ta’ nies f ’riskju ta’ faqar jew esklużjoni soċjali naqas bi 17,000 waqt li dawk imċaħħda materjalment u severament naqsu b’29,000.

Dan qed isir b’ħidma kkordinata bejn diversi Ministeri ggwidata mill-Politika Strateġika, liema ħidma hija ffukata mhux biss biex tnaqqas il-faqar illum u tgħolli l-kwalità tal-ħajja talMaltin u l-Għawdxin iżda biex tipprevjeni l-faqar ta’ għada u l-faqar li jintiret minn ġenerazzjoni għall-oħra fl-istess familji.

06

25.11.2018

kullhadd.com

TISLIMA LIL ĊENSU MORAN

TABIB U L-POLITIKU LI ADOTTA L-PAZJENTI BĦAL ULIEDU Ftit tal-jiem ilu tlifna politiku ġentlom, persuna li tat kollox biex tħares lill-ħaddiem, raġel li baqa’ leali lejn l-ideal soċjal-demokratiku, anke f ’mumenti delikati fl-istorja ta’ pajjiżna, speċifikament fl-akbar kunflitt politiku – iż-żmien iebes tad-dnub il-mejjet. Vincent Moran ma ħadimx għall-ġustizzja soċjali imma iġġieled għaliha. Ma ħadimx għal soċjetà aħjar imma ġġieled għal soċjetà b’ġustizzja soċjali bis-soċjaliżmu kollu li ħaddan.

It-Tabib Vincent Moran ġie elett l-ewwel darba fil-Parlament fl-1962. L-irwol tiegħu fil-politika kien strumentali għall-bidliet li seħħew fis-settur tas-saħħa fi żminijiet ta’ Gvernijiet Laburisti mmexxijja mill-Eks Prim Ministru Dom Mintoff, partikolarment tal-1976. Li jtejjeb il-kwalità ta’ ħajja taċ-ċittadini Maltin u Għawdxin kien il-kredu tiegħu fil-politika.

Tkellimna ma’ nies li kienu jafuh b’mod differenti. L-Eks Deputat Mexxej tal-Partit Laburista Joe Brincat u t-Tabib Jan Chircop. Slitna wkoll silta minn dak li kiteb l-Eks Mexxej tal-Partit Laburista Alfred Sant. Ilkoll taw dawl differenti fuq ħidmietu għalkemm hemm karatteristiċi li joħorġu bħala komuni minn kull deskrizzjoni.

Vincent Moran se jibqa’ magħruf għal kemm kien bniedem tannies, kif baqa’ jgħożż u jgħin lill-pazjenti sakemm baqgħet ittih saħħtu, raġel li kellu parti sostanzjali mill-prinċipji fundamentali tal-Partit Laburista, ġellied, suldat tal-azzar u militant għall-ġustizzja soċjali. Kien proprju għal persuna bħat-Tabib Moran li llum il-ġurnata, aħna qed ingawdu l-imħabba u l-ġid li ħalla f ’pajjiżna.

Bla dubju, Moran se jservi ta’ eżempju għal ħafna oħrajn li jridu jinvolvu ruħhom fil-politika.

ALFRED SANT Mit-tifkiriet li għandi tatTabib Ċensu Moran, l-aktar li jibqgħu msammra f ’moħħi huma dawn: Niftakru bħala Ministru tas-Saħħa, jdawwar lili u lil tnejn minn sħabi ma’ xi swali

tal-Isptar San Luqa. L-istrajk tat-tobba kien għadu fis-seħħ imma l-agħar kien ilu ftit li għadda. Kienet ħaġa ċara li Dr Moran kien jaf l-isptar minn ġewwa sa barra, kien iżur kull roqgħa tiegħu ta’

spiss u kien jitkellem ma’ kull min jiltaqa’, pazjenti u personell mediku, b’entużjażmu u attenzjoni. Ma kien jaħrablu xejn mill-affarijiet li jikkonċernaw it-tmexxija talisptar.

Niftakru f ’xi laqgħat tal-grupp parlamentari u l-eżekuttiv nazzjonali tal-PL li għal xi snin kienu jsiru flimkien: rari kien jitkellem imma meta jidħol f ’diskussjoni kien jagħmel interventi ċari, sodi u prudenti.

Niftakru meta wassalni biex inżur fid-dar tagħhom Raħal il-Ġdid, lil martu Maggie wara li temmejna ċelebrazzjoni ta’ Jum il-Ħelsien. Kienet riesqa lejn l-aħħar tal-marda kiefra li ħakmitha. Baqgħet b’kuraġġ ta’ sur, bħal dejjem, għalkemm imqagħbra bil-marda; hu kien imnikket u ta’ ftit kliem. F’mument minnhom, qaltli mingħajr ma sema’ hu, biex ma ninsewhx u nieħdu ħsiebu.

Niftakru meta qam il-każ,

immexxi minn Dun Joe Borg, dak iż-żmien inkarigat millRTK, fejn inħadmet “sting operation” kontrih. Kellna diskussjoni kalma għalkemm diffiċli. Hu kien ħa d-deċiżjoni li jagħmel dak li jaqbel għall-PL. Ammirajtu...

U tifkira ta’ żmien wara dak l-inċident, meta ċempiltlu biex ngħarrfu li l-PL kien iddeċieda li jaħtru imsieħeb tal-Partit għal ħajtu.

07

25.11.2018

kullhadd.com

JAN CHIRCOP Ċensu Moran għal bosta, però jien dejjem kont insibu bħala Uncle Vince. Kien ħabib kbir ta’ missieri, Karl. Il-papà kien ukoll isibu bħala t-tieni missier tiegħu. Għaldaqstant, inqisu daqslikieku kien in-nannu tiegħi. Ukoll qatta’ l-aħħar 20 sena akkumpanjatur ta’ nannti, Marion. Dejjem magħna fil-ġabriet tal-familja, parrinu ta’ bosta minna l-aħwa Chircop. Kien iħobbna u ħabbejnieh lura.

Qiegħed nikteb dawn l-erba’ kelmiet b’diqa f ’qalbi, imma fl-istess ħin, b’ċertu ferħ. Ferħ għax wara ħajja ta’ ħidma ddedikata u mħabba kbira għal-proxxmu, Uncle Vince straħ, u kien ħaqqu.

Ipprattika l-professjoni tiegħu sa ma ppermettietlu saħħtu. Kont nammirah, meta kont nara bniedem ta’ età daqstant avvanzata, għadu jaħdem sigħat twal kuljum. Kien ukoll aġġornat permezz ta’ konferenzi u laqgħat tat-tobba. Ġieli, meta

kont inlesti l-klinika d-dar ta nannti, Santa Luċija, kont niltaqa’ miegħu waqt li kienu jkunu qegħdin jieħdu xi kafè, u konna niddiskutu xi każijiet mediċi interessanti li jaf kien ikollna.

Dan l-aħħar, ta’ kuljum pazjenti kienu jistaqsuni, “Kif inhu Dr. Moran?” In-nies baqgħet tħobbu u tirrispettah sal-aħħar. F’dawn l-aħħar ġranet, kulħadd jirrakkuntali aneddoti u stejjer ħelwin ta’ kif sabuh ta’ forċina waqt mumenti diffiċli f ’ħajjitom.

Dejjem tispikka l-umiltà li biha kien jagħti din l-għajnuna. Min qalagħlu sinna f ’nofs ta’ lejl, min baqa’ sejjer jarah wara l-parlament, u min mar jarah in-naħa l-oħra ta’ Malta.

Uncle Vince beda l-prattika tiegħu fuq 60 sena ilu meta Malta kienet għadha ħierġa mit-tifrik tal-gwerra. Kien żmien ta’ faqar u għaks. Is servizz tas-saħħa ma kienx dak li hu llum, u n-nies kienu

aktar dipendenti fuq it-tabib tal-familja għall-kura ta’ saħħa primarja, sekondarja u terzjarja. Kien jipprattika b’mod ħolistiku, fejn kien jieħu ħsieb il-kura tal-pazjent b’mod ukoll soċjali u ta’ sostenn psikoloġiku. Kien ukoll raġel ta’ karità u l-flus ma kinux jagħmlu bih. Ma kellux tfal, però adotta l-pazjenti, daqslikieku kienu t-tfal tiegħu.

Uncle Vince kien raġel uniku, ta’ eżempju għal ħafna nies, fosthom anki tobba u politiċi. Xempju ta’ rġulija, lealtà, rispett, imħabba, u fuq kollox, umiltà. Kulħadd ser iħoss il-vojt; familjari, ħbieb, Raħal Gdid u l-madwar. Tlifna ġawhra u rbaħna kewkba.

bħal “bennej”, “furnar” u kull għamla ta’ xogħol ieħor.

Imma dak ix-xogħol tiegħu kien iħobbu u bla waqfien.

Ma kien jiskarta qatt u jinħeba qatt, għax jekk kien hemm xi ħadd li għandu bżonn l-għajnuna tiegħu fuq ix-xogħol tiegħu, Ċensu jinsa lilu nnifsu.

U d-dar tiegħu kienet każin, mhux tal-politika, imma ta’ pazjenti deħlin u ħerġin, minn daqqiet min-naħa t’isfel, imma bosta drabi wkoll f ’ħinijiet diffiċli mill-bieb taħt il-kolonni fejn jara kulħadd.

Meta kien Ministru kien baqa’ jaħdem xorta fil-professjoni, u jien ngħid li dan hu

sewwa f ’pajjiżna.

Għala għandu professjonist kapaċi jieqaf għax taparsi jkollu kunflitt ta’ interess?

Il-Professur famuż Taljan, illum mejjet, Umberto Veronesi, li kien kirurgu tal-kanċer, meta kien ministru, nhar ta’ Sibt kien imur jopera. Ċensu Moran kellu l-istess filosofija, u dan kien iżommu b’riglejh fl-art u b’widnejh jisimgħu l-ajma tan-nies.

JOE BRINCAT Ċensu Moran ħalla warajh memorji għand in-nies imxerrda ’l hawn u ’l hemm ma’ Malta, speċjalment lejn in-naħat t’isfel. Kien bniedem tal-inħawi, magħġun li jagħmilha mal-popolin, jifraħ magħhom, jibki magħhom, u jħossu komdu meta jibqgħu jqisuh wieħed minnhom.

Għax kultant ikun hemm min inħoss li għandu joftmok minn dawk li huma l-għeruq tiegħek, għax issa jaħseb li tlajt xi tarġa ’l fuq. Ċensu dan ma kienx iridu u verament kien jaċċetta biss li jirreferu lejh bħala “t-tabib” għax kull titlu ieħor kien żejjed għalih u bla tifsira. Imma “tabib” tfisser sengħa li biha jaħdem,

08

25.11.2018

kullhadd.com

AZZOPARDI JIFTAĦAR LI GĦANDU RAPPORT TAL-NAO • JIPPROVA JGĦADDI BIĊĊIET LILL-ĠURNALISTI BIEX JINFLUWENZAHOM QABEL JOĦROĠ Id-Deputat Nazzjonalista Jason Azzopardi qed jiftaħar li r-rapport talAwditur Ġenerali dwar l-investigazzjoni fuq il-power station il-ġdida diġà jinsab f ’idejh. U fl-aħħar jiem kien għaddej bi sforz biex jipprova jbigħ l-idea lil ċerti ġurnalisti li għandhom jaqbdu partijiet minn dak li hu qed jgħid li fih ir-rapport u jippubblikawh. Fil-fatt Azzopardi għaddej bi sforz iddisprat biex qabel joħroġ ir-rapport ikun biegħ l-ideat tiegħu lill-midja. Dan fid-dawl li mhux kuntent bil-konklużjonijiet tiegħu.

Dan tista’ tikkonfermah il-gazzetta KullĦadd wara li kien hemm min kixef lil Azzopardi li diġà kien qed jitkellem dwar dak li skont hu huwa l-kontenut ta’ dan ir-rapport.

Jidher li Jason Azzopardi beda jsemmi biss dawk il-konklużjonijiet li jistgħu jkunu kompatibbli man-narattiva tiegħu u l-Partit Nazzjonalista.

Fil-fatt meta mistoqsi għal iktar u jekk kienx hemm xi ħaġa iktar taħraq minn dik li prova jbigħ ma kellux wisq xi jgħid. Tant li kien hemm min qallu li dan hu rapport li meta wieħed iqabblu ma’ rapporti oħra jista’ jitqies bħala pożittiv.

L-Awditur Ġenerali diġà kien ikkwotat uffiċjalment jgħid li r-rapport kien kważi lest u li fih 500 paġna. Qal ukoll li għall-ewwel darba se jkun qed jippubblika rapport iqsar li fih jiġbor il-konklużjonijiet ewlenin ta’ dak li sab mill-istħarriġ tiegħu.

Minn dak li qalulna nies li jafu sew x’qal Jason Azzopardi jidher li l-iktar ħaġa li dejqitu hi li l-Awditur Ġenerali mkien ma staqsa jekk kienx hemm bżonn il-power station il-ġdida. Anzi, dejjem minn dak li wasal għandna, jirriżulta li l-bżonn tagħha joħroġ b’mod ċar. Dan b’mod kuntrastanti

ħafna ma’ dak li ilu jgħid snin il-Partit Nazzjonalista li din il-power staiton li m’hemmx bżonnha.

Il-power station il-ġdida waslet biex għall-ewwel darba pajjiżna ħeles mill-Heavy Fuel Oil u beda jipproduċi enerġija mill-gass. Xi ħaġa li sa din il-ġimgħat stess kienet deskritta minn esperti ambjentali bħala l-ikbar bidla li qatt setgħet issir fis-settur talenerġija (ara paġna 28).

Permezz ta’ dan il-proġett setgħu jorħsu wkoll ilkontijiet tal-enerġija tant li fis-sena qed iħalli iktar minn €80 miljun fi bwiet il-familji u n-negozji.

Il-proċess kompetittiv li wassal għal l-bini tal-power station il-ġdida diġà kien skrutinizzat millKummissjoni Ewropea għal iktar minn darba u f ’kull każ kien ikkonfermat li l-Gvern Malti ħaddan l-ogħla standards u l-liġijiet Ewropej f ’kull pass li għamel.

09

25.11.2018

kullhadd.com

CASA SPIĊĊA JITGĦABBA BL-UNDERWORLD TA’ DELIA • F’DAGĦDIGĦA TA’ PANIKU CASA QED JIĠBOR DAK LI SKONT DCG KIEN JURI KEMM KIEN PERIKOLUŻ DELIA • DAN FL-ISTESS ŻMIEN LI CASA MA ĊĊARAX AKKUŻI MILL-IKTAR SERJI DWARU Il-Kap tad-Delegazzjoni tal-Partit Nazzjonalista fil-Parlament Ewropew, David Casa, jaf li għandu problemi kbar ma’ sezzjoni ta’ Nazzjonalisti li tappoġġja lil Adrian Delia u biex jiġbor ġieħu magħha spiċċa tgħabba b’dak li Daphne Caruana Galizia ma ridetx fil-PN għal bosta raġunijiet. Dan għax l-istħarriġ intern juri li David Casa qiegħed f ’sitwazzjoni fejn ma jistax jitlef iktar voti.

L-MEP Casa jaħlef għal Daphne Caruana Galizia u kontinwament juża l-mewt tagħha biex jieħu kapital politiku kemm jista’ jkun. Iżda, din id-darba l-parir tagħha ma tantx qed jieħdu tant li fl-aħħar jiem ħa miegħu fi Brussell lil Vincent Borg, magħruf aħjar bħala Ċensu l-Iswed.

David Casa li għandu mdendla fuq rasu allegazzjonijiet serji b’rabta ma’ abbuż, tixrid ta’ droga u anke frodi għamel dan anke jekk Daphne Caruana Galizia kienet qajmet mistoqsijiet kbar dwar ir-rabtiet li indikat li Ċensu l-Iswed seta’ jkollu mad-dinja kriminali. Saħansitra, meta Delia kien għadu mhux kap, Daphne Caruana Galizia kienet staqsietu domandi li baqgħu mhux imwieġba. Fosthom jekk jikkonfermax li Ċensu l-Iswed kellu każi ta’ traffikar ta’ nisa mill-Ewropa tal-Lvant. Lil Ċensu l-Iswed, Daphne Caruana Galizia kienet tiddeskrivih ukoll bħala pimp irtirat.

Dawk li ġibdulna l-attenzjoni ta’ din il-mawra fi Brussell fissrulna kif in-nies tal-Occupy Justice u oħrajn xejn ma niżlitilhom tajjeb din l-għażla ta’ David Casa.

Iżda, ftit jistgħu jgħidulu hekk kif Casa huwa wieħed mis-sorsi ta’ finanzjament għall-attivitajiet tagħhom.

Dan differenti mill-każ ta’ Michael Briguglio li ntwera l-bieb ta’ barra minn dawk li jsejħu ruħhom tas-soċjetà ċivili għax assoċja ruħu mal-Partit Nazzjonalista, biex dan il-kejl differenti kompla joħloq kunflitti interni fost dawn il-gruppi li ħalfu li jiġġieldu lill-Gvern, jagħmel

x’jagħmel u akkost ta’ kollox.

Dan l-aħħar Adrian Delia spiċċa kellu jiddefendi wkoll lil Casa fejn ma ssejjaħx għal investigazzjoni minkejja l-allegazzjonijiet mill-iktar serji fil-konfront tiegħu. Allegazzjonijiet li David Casa ċaħad għalkemm m’għamilx testijiet u ma ssoġġetta lilu nnifsu għall-ebda stħarriġ indipendenti. Delia jinsab b’idu marbuta għax meta kien hemm allegazzjonijiet mill-iktar serji fil-konfront tiegħu wkoll ma sejjaħx investigazzjoni u għalhekk ma tantx seta’ jgħid fuq Casa anke jekk fil-verità mhuwiex fost il-favoriti tiegħu.

L-MEP Casa jaħlef għal Daphne Caruana Galizia u kontinwament juża l-mewt tagħha biex jieħu kapital politiku kemm jista’ jkun

11

25.11.2018

kullhadd.com

SEPARATI MAGĦQUDIN B’GĦAN • JAQBDU R-RITMU L-KORSIJIET TAL-COPARENTING OFFRUTI GĦAL ĠENITURI MIFRUDIN Din is-sena, 88 ġenitur ikkuntattjaw lill-Fondazzjoni għas-Servizzi ta’ Ħarsien Soċjali bil-għan li jattendu għall-korsijiet maħsuba biex jgħinuhom irabbu l-ulied f’ċirkostanza fejn il-familja nfirdet. Is-sena li għaddiet kien hemm 57 u sa issa kienu 39 li temmew il-kors b’suċċess.

Magħruf bħala coparenting il-kors jirrikonoxxi li l-ulied huma l-iktar li jsofru f’każi ta’ separazzjoni bejn il-ġenituri u dawn għandhom jaraw kif jistgħu jkomplu jitrabbew bl-inqas problemi possibbli. Dwar dan il-kors tkellimna ma’ Ingrid Vassallo mill-Fondazzjoni.

Il-ġenituri jiġu flimkien jew b’mod separat?

Il-ġenituri jattendu għall-gruppi separatament minn xulxin biex ikollhom l-ispazju jitkellmu fuq l-esperjenza tagħhom mingħajr biża’ u ansjetà li jinqala’ xi diżgwid.

F’kull grupp ikun hemm massimu ta’ 12-il parteċipant u kull grupp huwa mmexxi minn professjonisti mħarrġin u esperti fil-qasam.

Kif tittieħed deċiżjoni jekk il-ġenituri jiġux flimkien jew b’mod separat?

L-esperjenza tgħallimna li l-kors ikun aktar effettiv meta jattendu separatament. Kull persuna tgħaddi minn screening qabel kull kors biex jiġi determinat jekk il-kors hux ta’ benefiċċju u anke biex wieħed jifhem iktar il-bżonn ta’ kull individwu.

Kemm qed tkun ir-rata ta’ suċċess? Fis-sens kull min beda kompla?

Kull persuna li tagħmel kuntatt mas-servizz tgħaddi minn proċess ta’ screening. F’dan l-istadju nisimgħu l-esperjenza tagħhom u jingħataw informazzjoni fuq il-kors. Il-maġġoranza ta’ dawk li attendew il-kors mhux talli spiċċawh b’suċċess imma wkoll talbu għal iktar laqgħat u rrakkomandawh lil persuni oħra li għaddew jew għaddejjin minn proċess ta’ separazzjoni.

Waħda mill-kundizzjonijiet ta’ dan il-kors hi li l-ġenituri jattendu fi gruppi differenti biex ikollhom l-ispazju u l-libertà li jaqsmu l-istorja tagħhom mingħajr l-ebda obbligu lejn il-parti l-oħra jew indħil. Ukoll, hekk żgur nassiguraw li jħossuhom sikuri mingħajr il- X’differenza taraw fit-tfal iktar ma jgħaddu l-ġimgħat? biża’ li jinqalgħu argumenti.

Il-ġenituri jirrapportaw titjib fir-relazzjoni tagħhom mal-ġenitur l-ieħor li sussegwentament twassal għal relazzjoni aħjar mat-tfal. Meta t-tfal iħossu li l-ġenituri tagħhom qed jikkomunikaw b’mod iktar ċivili u ma jinqabdux f ’nofshom, iħossuhom iktar kalmi u sereni u jkunu jistgħu jiffokaw iktar fuq il-ħajja tagħhom bħall-istudju u attivitajiet oħra. It-tfal iħossuhom iktar liberi mir-responsabbiltà li jridu jwasslu r-risposti minn ġenitur għall-ieħor b’konsegwenza li jispiċċaw iġorru responsabbiltà li mhix tagħhom.

Tħoss li dan hu numru li għandu jikber fid-dawl ta’ kemm hawn familji li jgħaddu mill-isfida tas-separazzjoni llum?

dew minn proċess ta’ separazzjoni. Kull grupp ikollu massimu ta’ 12-il parteċipant biex kulħadd ikollu spazju jaqsam l-istorja tiegħu jew tagħha f ’kuntest fejn iħossu li hemm oħrajn li għaddew minn esperjenzi simili. Iktar ma jikber l-għarfien dwar dan il-kors u tinħass il-ħtieġa li l-interessi tattfal jitpoġġew fuq quddiem, iktar hu mistenni li ġenituri jattendu.

Minbarra f ’każijiet li r-rakkommandazzjoni tkun ġejja mill-Qorti, kulħadd jattendi fuq bażi volontarja.

Kemm hu importanti li l-ġenituri separati ma jħallux persuni oħra jaffettwaw ittrobbija ta’ wliedhom?

It-tfal huma reżiljenti u jaddattaw ruħhom għal ċirkustanzi ġodda.

Dan il-kors hu miftuħ għall-ġeni- Il-ġenituri mhumiex iżolati għalturi kollha li għaddejjin jew għad- hekk xi ftit jew wisq se jiġu affett-

wati minn persuni oħra.

L-importanti huwa li t-tfal ikunu jafu li l-ġenituri huma n-nies li jieħdu d-deċiżjonijiet magħhom u li r-regoli huma tal-ġenitur partikolari.

Ma jimpurtax li l-ġenituri jkollhom regoli differenti għaliex it-tfal jaddattaw ruħhom għal dan ukoll.

Huma jifhmu li hemm regoli differenti skont ma’ liema ġenitur ikunu.

Iktar mal-ġenituri jkun kunfidenti fit-trobbija ta’ wliedhom inqas hemm ċans li jiġu affettwati b’mod drastiku minn persuni oħra.

Kull min jixtieq iktar informazzjoni dwar il-korsijiet li qegħdin jingħataw għall-koppji li huma separati jew li għaddejjin minn separazzjoni jista’ jagħmel kuntatt mal-Fondazzjoni għasServizzi ta’ Ħarsien Soċjali, billi jċempel fuq in-numru 2295900 jew jibgħat email fuq coparenting@gov.mt

12

25.11.2018

ĦIDMA KONTINWA KONTRA L-AWTIŻMU

kullhadd.com

Dan l-aħħar sar magħruf li l-Gvern daħal fi proġett pilota mal-kump- limt ma’ Jacqueline Abela Degiovanni, CEO u Board anija Hand in Hand. Din il-kumpanija li titmexxa mir-Rabat u hi Certified Behaviour Analyst (BCBA) ta’ Hand in Hand msieħba ma’ Care Malta, tevalwa u toffri terapija lit-tfal bil-kundiz- Ltd. zjoni tal-awtiżmu. Biex insiru nafu aktar fuq dan is-suġġett, tkelMinn Charles B. Spiteri

X’kien li ħriġtu b’din l-idea tal-Hand in Hand?

Jien ili naħdem f ’dan il-qasam għal dawn l-aħħar 23 sena u dejjem ħdimt ma’ NGOs f ’Malta. Li ġara hu li mort għal tliet snin naħdem barra minn Malta; fl-Olanda u l-Irlanda u skoprejt li l-Irlanda qegħdin tassew avvanzati min-naħa ta’ terapija fil-qasam tal-awtiżmu. Għalhekk komplejt nitħarreġ fl-Irlanda stess, fejn ksibt Masters fl-Applied Behaviour Analysis, fil-qasir ABA, mill-Università ta’ Belfast. Meta fl-2008 ġejt lura, waqqaft il-kumpanija Hand in Hand u flimkien mal-kollega tiegħi Fiona Muscat bdejna noffru terapija speċjalizzata għal tfal li għandhom l-awtiżmu.

Is-sena li għaddiet dħalna fi sħubija ma’ Care Malta, li taqa’ taħt Vassallo Group.

Is-servizzi tagħna jingħataw millpost tagħna fir-Rabat u bdejna d-dis k u s s j o n ijiet malGvern biex noħolqu proġett pilota ħalli noffru l-ABA littfal li għandhom bżonn terapija intensiva u li kienu qed isibuha diffiċli jaċċessaw it-tagħlim minħabba l-imġiba ta’ sfida fil-mainstream.

Għalhekk issa qed nilqgħu 12-il student, li kollha kellhom behaviour issues fil-klassi u b’hekk kienu qed isibu diffikultà biex jitgħallmu. Bdejna naħdmu minn Jannar li għadda, għamlu disa’ xhur magħna u nistgħu ngħidu li rajna bidla kbira fihom. Tant hu hekk li sebgħa minnhom reġgħu marru lura fil-mainstream fil-bidu ta’ din is-sena skolastika. Wara dan, daħlu sebat itfal ġodda, li ħadu post

jintervjenu b’mod intensiv bit-terapija tal-ABA. Iżda xi darba, jiġu kapaċi jgħixu weħidhom?

Hemm iva persuni li jkollhom ħajja indipendenti, iżda hemm oħrajn li jkollhom bżonn l-għajnuna għal ħajjithom kollha. L-awtiżmu hu spettru vast ħafna.

Il-proġett pilota tagħkom Hand in Hand, hu xi forma ta’ NGO?

dawn itt f a l , bl-iskop li nilħqu l-istess riżultati magħhom kif ilħaqna mat-tfal

jingħad li bniedem bil-kundizzjoni tal-awtiżmu jitwieled biha u s-sintomi jibdew jintlemħu anki minn meta l-persuna tkun żgħira ħafna, xi kultant anki qabel mal-persuna tagħlaq sena. Tifel jibda biex l-oħra. ikollu diffikultà jwieġeb għal ismu; biex jurik b’subgħajh xi Mela 12 mibgħuta jrid; biex jitkellem u biex iġib mill-Gvern, u ruħu sew man-nies ta’ madl-kumplament? waru. Pereżempju: jekk ikun qed jilgħab b’ġugarell u daħal Għat-12 nirċievu fondi mill- missieru, ma juri ebda interGvern; il-kumplament iħallsu ess, iżda jkompli jilgħab. Dan l-ġenituri b’mod privat. Tajj- fost sintomi oħrajn. eb ngħid li fuq il-lista tagħna għandna 120 tifel. Daqshekk Iżda l-awtiżmu hi marda? noffru u nilħqu familji.

Le, l-awtiżmu hi kundizzjoni Kieku kelli nistaqsik x’inhu u ġeneralment id-diffikultajil-awtiżmu, xi tgħidli? et jinqasmu fi tlieta: għandek id-diffikultà tal-komunikazzIs-suġġett tal-awtiżmu hu joni; diffikultà biex il-persuvast ħafna. Skont ir-riċerka na tissoċjalizza ma’ persuna

Le, aħna kumpanija privata u l-Gvern għamel sħubija magħna biex jieħu dan is-servizz mingħandna.

Issa wara dawn id-disa’ xhur, mit-12 li ħadna tal-Gvern, għandna sebat itfal li se jidħlu lura fil-mainstream u ħamsa se jibqgħu magħna. Għalhekk oħra u wkoll li persuna tib- issa se ndaħħlu sebat itfal ġodda tagħmel kollox b’ritwal u da. b’mod reġimentat, fejn anki l-immaġinazzjoni tkun affett- Allura kemm idumu jingħataw l-attenzjoni wata. tagħkom?

Tista’ persuna, b’xi mod toħroġ mill-kundizzjoni Kemm ikun hemm bżonn.

Jiġifieri li nagħmlu hu li aħna tal-awtiżmu? l-professjonisti, min-naħa tagħna tal-Hand in Hand u Le, min ikollu l-awtiżmu se jkompli bih ħajtu kollha, iżda dawk min-naħa tad-Dipartir-riċerka tgħid li t-terapija in- ment tal-Edukazzjoni (l-NStensiva ABA toffri differenza SS), nevalwaw u naraw il-progpożittiva fil-ħajja tal-persuna. ress tat-tfal kontinwament.

Importanti ħafna li t-terapija Fl-ABA niedu d-data, insegtingħata kmieni kemm jista’ wuhom u nagħmlu rapporti jkun, hekk kif it-tfal juru sin- fuq kull tifel u tifla li għandtomi bikrija. L-ABA hi bażata na. Dan ix-xogħol isir b’mod fuq studju ta’ 45 sena ta’ riċer- regolari biex naraw jekk it-tifel ka, li juri li din it-terapija hi jew tifla jkunux qed juru progeffettiva. Jiġifieri fl-Amerka, ress adegwat għall-programm. jużaw l-ABA biss u ladarba jkollok tfal b’riskju ta’ dijan- In-nies li jaħdmu mat-tfal josi tal-awtiżmu, mill-ewwel fil-Hand in Hand x’tip ta’

13

25.11.2018

kullhadd.com

taħriġ għandhom?

Fiċ-ċentru tagħna għandna ħaddiema mħarrġin – grupp ta’ 25 terapista, li nsejħulhom ABA tutors. Ħafna minnhom għandhom Registered Behaviour Technician Credential. Din hi kredenzjali magħrufa mad-dinja kollha, fejn ikunu mħarrġa biex jimplimentaw il-programmi ABA. Dawn it-terapisti jkunu mmonitorati minn Board Certified Behaviour Analyst (BCBA), persuna li jkollha livell ta’ Masters Degree fl-ABA u tkun għamlet eżami speċifiku biex iġib il-kredenzjali ta’ BCBA u din il-persuna tkompli tħarreġ lill-ħaddiema, tara l-programmi tat-tfal, tevalwa, tassessja u tikteb ukoll il-programmi li jkollhom bżonn ittfal.

Fiċ-ċentru tagħna għandna żewġ BCBAs: jien u persuna oħra li kienet qed taħdem fl-Amerka u bħalissa qed taħdem magħna. Għalhekk il-grupp hu sħiħ u mħarreġ b’mod għoli ħafna.

U taħriġ hekk fejn isir?

Kullimkien madwar id-dinja.

Bħala tfal, Maltin u Għawdxin, tara li hawn numru sostanzjali li jintlaqtu mill-awtiżmu?

Għandna u nafu li l-prevalanza tat-tfal li jitwieldu bl-awtiżmu qed tiżdied, iżda dan mhux f ’Malta biss; mad-dinja kollha. Ir-raġuni għaliex qed jitwieldu b’din il-kundizzjoni għadha mhix magħrufa.

Għandna numru sostanzjali ta’ tfal oħra jistennew fuq il-lista biex jingħataw l-ABA – bejn 80 u 100 oħra, iżda m’għandniex spazju għalihom.

Semmejna ħafna drabi l-ABA. Tista’ tgħidli ftit fiex tikkonsisti?

Kif diġà semmejt, l-ABA hi evidence based intervention għat-tfal bl-awtiżmu. Hemm riċerka ta’ 45 sena li tgħid li hi effettiva għal dawn it-tfal.

Bażikament l-ABA hi l-istudju xjentifiku tal-imġiba tal-persuna. Aħna nanalizzaw is-sitwazzjoni tat-tfal, biex naraw xi jkun qed jikkawża dawn l-imġibiet kif ukoll nagħtuhom il-ħiliet biex isiru aktar funzjonabbli fis-soċjetà.

L-istudji jgħidulek li jekk it-tfal ikunu ta’ inqas minn ħames snin, għandhom jieħdu

bejn 20 u 25 siegħa ta’ terapija fil-ġimgħa. Bħalissa, kif diġà Hemm iva persuni li jkollhom ħajja għedna, għandna 12-il tifel li qed jiġi megħjun bil-proġett indipendenti, iżda hemm oħrajn pilota. Dawn qed jingħataw li jkollhom bżonn l-għajnuna għal 20 siegħa terapija fil-ġimgħa.

Għandna tfal oħra li qed jiġu ħajjithom kollha. L-awtiżmu hu b’mod privat, u li jieħdu terspettru vast ħafna apija intensiva kif għadni kif għedt. Fl-ABA nagħmlu assessjar kemm fl-imġiba ta’ tfal u wkoll fil-ħiliet li jkollhom biex inkomplu nibnu fuqhom. Hemm tfal u tfal, bħal kull Irridu nsemmu wkoll Kulħadd ikollu l-programm tifel u tifla oħra fid-dinja. li hawn nies li kellhom Jiġifieri hawnhekk m’iniex l-awtiżmu u ħarġu ġenji, individwalizzat tiegħu. nagħmel differenza bejn aw- hux hekk? tiżmu u min m’għandux, għax Il-ġenituri. Kemm tridu tgħinu lil dawn biex jifhmu għandna tfal li m’għandhomx Kellna ħafna. Fosthom Albert awtiżmu u l-iskola jsibuha dif- Einstein, Bill Gates, Wolfgang wkoll lit-tfal? fiċli.

Amadeus Mozart u bosta Bħalma nafu, il-klassijiet fi- oħrajn. Ħafna. Pereżempju fil-proġett pilota li għandna mal-Gvern, hom ambjent li joffri ħafna il-ġenituri jattendu għall-par- storbju: hemm ħafna tfal, Iżda lil bniedem awtistiku ent coaching flimkien mat-tifel għalliema eċċ. Issa jkollok tfal tagħrfu appena tarah? jew tifla tagħhom u jkollhom li kapaċi jadattaw f ’dan l-amlit-terapisti jaħdmu magħhom bjent u hemm oħrajn li jkoll- Ġieli jkun hemm distinzjoni li u juruhom kif iġibu ruħhom hom bżonn dak li nsejħulu tingħaraf iżda mhux dejjem.

Għandna tfal li llum għandf ’qagħdiet speċifiċi. Natural- specialised environment. ment, għax il-kontinwità hi importanti. Dan ma jfissirx li wara siegħa ħidma fiċ-ċentru, ninsew dak kollu li t-tifel ikun irċieva, iżda t-tagħlim irid kompli fid-dar.

Jaqaw l-awtiżmu l-aktar li jolqot hu lis-subien?

Bħalissa r-riċerka qiegħda turi li minn kull erba’ subien ikun hemm tifla waħda.

Semmejna xi ħaġa fuq it-tagħlim tat-tfal. Dan isir one to one?

Iva. It-tfal jattendu għandna one to one, jiġifieri jkollhom terapista taħdem magħhom u aktar ma juru progress u ħiliet, eventwalment jimxu fis-sessjonijiet tal-gruppi tagħna.

Kif tgħinu LSEs biex ikomplu fuq ix-xogħol li jkun sar fiċ-ċentru tagħkom?

Naturalment, il-Learning Support Educators għandhom rwol importanti għax meta t-tfal joħorġu mingħandna, huma jkunu jridu jaħdmu magħhom biex jingħaqdu ma’ tfal oħra fl-iskejjel. Hemm programm ta’ tranżizzjoni fejn naħdmu mal-LSEs biex jiġu mħarrġa ħalli jkomplu jużaw l-istrateġiji meħtieġa ma’ dawn it-tfal fil-klassi.

Meta jattendu l-iskola, tara li dawn it-tfal kapaċi joffru opportunità lil tfal oħra jew itellfuhom?

hom tmienja, disa’ snin u m’għadhomx jiġu fis-servizz tagħna għax sejrin tajjeb fl-iskola u l-komunità ta’ madwarhom.

Kemm hi meħtieġa l-għajnuna tal-ġenituri lil dawn it-tfal?

Hi meħtieġa ferm u jridu jaħdmu id f ’id. Illum, kemm il-missirijiet kif ukoll l-ommijiet jaħdmu u għalhekk hemm bżonn li jkunu f ’sinerġija waħda għall-ġid ta’ wliedhom. Iridu jsibu ħin ideali biex ikomplu fuq dak li t-tfal ikunu tgħallmu matul il-jum.

X’inhi l-akbar xewqa tagħkom?

Li jkollna post kbir biżżejjed biex nilħqu aktar tfal u li l-familji kollha jkollhom għajnuna finanzjarja biex ikomplu jgħinu lil uliedhom.

14

25.11.2018

kullhadd.com

IŻEWWAQ ŻEWĠ IMĦA - IL-FUTBOL U L-ILSIEN

KEITH ATTARD - żagħżugħ b’imħabba speċjali lejn il-futbol u l-ilsien Malti li f’żewġ edizzjonijiet tal-ktieb Ballun Pinġut irnexxi permezz ta’ diversi termini u espressjonijiet bil-lingwa tagħna.

Kif bdiet l-imħabba tiegħek lejn il-lingwa Maltija?

L-imħabba tiegħi lejn ilsien pajjiżi bdiet mis-sekondarja iżda kompliet tikber meta l-Università skoprejt kemm hu għani lsieni. Għalkemm il-letteratura kont inħares lejha bħala emozzjoni li tqanqal u bħala esperjenza pożittiva għall-ħajja, l-aspett lingwistiku fil-Malti dejjem affaxxinani aktar.

Kif ġietek l-idea li tippubblika żewġ edizzjonijiet tal-ktieb Ballun Pinġut?

L-idea oriġinali ġiet fi żmien l-Università, seba’ snin ilu, fejn kelli naħseb f ’suġġett għat-teżi tal-Baċċellerat. Fil-fehma tiegħi waħħadt żewġ imħabbiet kbar tiegħi; il-futbol u l-Malti. Bdejt nirrealizza li l-kummentaturi Maltin kienu esposti għal xita ta’ kritika iżda sfortunatament ma kellhomx gwida għal xogħolhom u għalhekk xtaqt li noffrilhom l-għajnuna biex ikunu jistgħu jipperfezzjonaw xogħolhom. Filfatt, fl-2012 ħriġt l-ewwel edizzjoni ta’ Ballun Pinġut.

Bħal kull ħaġa oħra fid-dinja, jekk ħaġa ma taġġornahiex titlef ħafna mill-valur. Għalhekk, sentejn wara, fl-2014, ħsibt biex naġġorna din il-ħarġa u nżid aktar espressjonijiet. Irrealizzajt li hemm aktar espressjonijiet x’jinġabru u rġajt middejt għonqi għax-xogħol biex b’hekk nista’ ngħid li l-ġabra kienet riveduta, imkabbra u isħeħ.

Agħtina d-dettalji kollha rigward Ballun Pinġut fosthom kemm hemm termini.

L-ewwel edizzjoni ta’ Ballun Pinġut fiha 930 espressjoni u kienet ippubblikata mill-Kunsill Nazzjonali tal-Ilsien Malti bi sħab mal-Għaqda Ġurnalisti Sport. Min-naħa l-oħra, Ballun Pinġut 2 fih 1,400 espressjoni bil-Malti, u fih issib l-espressjonijiet tal-ewwel pubblikazzjoni. L-espressjonijiet huma miġbura f ’ordni alfabetika. L-ewwel tingħata l-espressjoni, u taħtha tingħata t-tifsira. Ngħidu aħna jekk wieħed isib l-espressjoni għandu x-xamma tal-gowl, taħtha se jsib id-definizzjoni - plejer li jkun jaf jaħtaf l-iċken okkażjoni u jkun filpost eżatt biex jiskorja mill-ewwel. F’Ballun Pinġut 2 hemm xalata ta’ espressjonijiet, ibda b’dawk li huma inkejjużi u b’laqta umoristika (għamel spaga, gamiem, ħudha t-tarzna), metaforiċi (għarax il-ballun, mewwet il-ballun, żifen bil-ballun), u b’laqta lokali (dawru fuq six pence, id-difiża qisha l-Port il-Kbir, dawru ċippitatu). Hemm diversi espressjonijiet li jqabblu l-futbol ma’ gwerra (nifed id-difiża, iġġieled għall-ballun, assedja l-lasti). Fid-daħla tal-ktieb, Dr Michael Spagnol osserva u aċċenna dan il-fatt. “Il-lingwaġġ tal-futbol hu kkaratterizzat minn metafori militari sewwasew għax il-futbol, bħall-gwerra, hu sport kompetittiv, bi ħsieb strateġiku, b’ħidma fi grupp, u jintemm bil-glorja tar-rebħa u bit-togħma qarsa tat-telfa.

Għaliex semmejt dawn iż-żewġ edizzjonijiet proprju Ballun Pinġut?

L-ewwel nett xtaqt li espressjoni mill-ktieb ikollha l-privileġġ titniżżel fit-titlu. Għalija l-espressjoni Ballun Pinġut hija tal-widna u ddoqq tajjeb għal mal-qarrejja. Ħadt ukoll l-opportunità nerġa’ nqajjem din l-espressjoni idjomatika u kkulurita.

Kif ġew milqugħa dawn iż-żewġ edizzjonijiet mill-pubbliku sportiv u x’għajnuna sibt biex stajt twettaq dawn il-proġetti?

Qabelxejn nixtieq nirringrazzja lil kull min emmen fija. Kemm il-Kunsill Nazzjonali tal-Ilsien Malti, b’mod speċjali lil Dr Olvin Vella, u kif ukoll lill-Għaqda Ġurnalisti Sport b’mod speċjali lil Charles Camenzuli, Sandro Micallef u Mario Bonnici. Grazzi wkoll lill-ajjutanti li magħhom ikkonfermajt l-espressjonijiet kollha. B’umiltà ngħid li dawn iż-żewġ edizzjonijiet intlaqgħu tajjeb, ferm aħjar minn kemm stennejt. Li kieku l-ewwel edizzjoni ma kinitx suċċess, żgur li ma kontx se niddedika sentejn oħra riċerka biex noħroġ it-tieni edizzjoni. Illum, erba’ snin wara li ħriġt it-tieni edizzjoni, għadni nirċievi kummenti pożittivi dwarha. S’issa, qabel kull edizzjoni tat-Tazza tad-Dinja jew qabel il-Kampjonati Ewropej, l-espressjonijiet jerġgħu jingħataw il-ħajja fuq Facebook. Fil-fatt is-sajf li għadda tellajt espressjoni kuljum, mill-ewwel ġurnata sal-aħħar jum tal-finali tat-Tazza tad-Dinja.

Beħsiebek tagħmel xi xogħol simili dwar sport ieħor bħal ngħidu aħna l-boxing u l-isnuker fil-futur?

Iva, għandi ħażna ta’ espressjonijiet tal-isnuker diġà. Fil-futur qarib din għandha tkun il-pubblikazzjoni li jmiss għax qed nirriċerka lilhom. Rigward il-boxing, peress li ma nifhimx akka fih, se nħalli l-ħobż għal min jaf jieklu. Xi ħaġa esklussiva li nista’ niżvela wkoll hi li ’l quddiem imħajjar niġbor l-espressjonijiet li jintużaw fil-poker.

Ma taħsibx li kliem tekniku fil-futbol bħal pereżempju rebound, free kick, penalty, goalkeeper u throw-in fost oħrajn ma jistgħux jiġu mibdula fi kliem bil-Malti?

Fil-Malti, il-lingwaġġ tekniku nġieb mill-Ingliż jew mit-Taljan. Illum, kliem bħal free kick, penalty, throw-in, assist, rebound, decider, offside, u korner, tant kemm daħal fil-lingwa li bla tlaqliq ta’ xejn nista’ ngħid li sar Malti. Veru ġej mill-Ingliż imma sar Malti daqs kliem ieħor. Hemm imbagħad kliem tekniku ieħor li integra sew u saħansitra ħriġna l-verbi minnu, ngħidu aħna ‘xxuttja’, ‘ippanċja’, ‘ikkrossja’, u ‘ffawlja’. Għalhekk, biex inkun weġibt il-mistoqsija tiegħek, m’hemmx għalfejn jiġu mibdula fi kliem ieħor bil-Malti għax diġà għandna u jaqduna sew. Fil-każ tal-kelma ‘goalkeeper’, dik imbagħad storja oħra. Hawn Malta minn dejjem użajna l-kelma gowler u għalhekk m’hemmx lok li tidħol ukoll ‘goalkeeper’.

Ġieli ħsibt li tuża kliem ġdid? Pereżempju minflok rebound tuża reġgħa u minflok throw-in tuża tefgħa. U kemm ġew milqugħa mill-qarrejja?

Fl-2012, meta ħriġt l-ewwel edizzjoni, ippruvajt nissuġġerixxi xi kliem ġdid. Niftakar li kont issuġġerejt in-nomi ‘tefgħa’ (flok throw-in), ‘laqgħa’ (flok save), ‘pipa’ (flok cucchiaio) u ‘mixtla’ (flok nursery). Madanakollu llum sirt naħsibha li jekk kelma tkun daħlet sew ġo fomm il-poplu, neoloġiżmi bħal dawn mhux dejjem jaqbdu. Jekk kulħadd juża throw-in meta l-ballun imur barra, diffiċli tikkonvinċi lill-poplu juża kelma oħra. Għaldaqstant, meta kelma tkun indrat sew, ikun aħjar li tibqa’ kif inhi u l-kelma li nkunu ssellifna mill-Ingliż jew mit-Taljan, tidħol fil-Malti, issir Maltija, u tibqa’ tintuża hi.

Barra minn hekk x’inhi l-fehma tiegħek fuq kliem bħal coach u player li jinkitbu plejer u kowċ rispettivament fost ħafna termini oħra?

Ir-regoli tal-ilsien Malti xi jgħidu rigward dan?

Kliem bħal ‘plejer’, ‘kowċ’, ‘gowl’, ‘futbol’ u ‘fawl’ ma jdejjaqni xejn miktub hekk. Tant kemm jintuża li llum indara u m’għandux idejjaq għajn dak li jkun.

Min-naħa l-oħra, kliem kompost magħmul minn żewġ kelmiet, ngħidu aħna ‘sliding tackle’, ‘offside’, ‘foul throw’, ‘goal kick’, u ‘throw in’, għandu jitħalla miktub hekk. Fil-fatt, dalwaqt se joħorġu d-Deċiżjonijiet 2 mill-Kunsill Nazzjonali tal-Ilsien Malti dwar il-kliem bil-Malti li ġej mill-Ingliż, u mill-proposti li ħarġu s’issa jidher li fejn jidħol kliem kompost (bħal roundabout, fly over, fulltime), il-kittieba għandhom iħalluh bl-Ingliż. Barra minn hekk qed jiġi ssuġġerit ukoll f ’dawn ir-regoli li jekk il-kelma titbiegħed ħafna viżwalment mill-kitba oriġinali, hi għandha titħalla bl-Ingliż u ma tiġix immarkata b’xi virgoletti jew korsiv. Ngħidu aħna trid tikteb ‘junction’ u mhux ‘ġankxin’, ‘icing’ u mhux ‘ajsing’. Għalissa, peress li r-regoli għadhom ma ħarġux, qed inħalli l-kliem bl-Ingliż fil-korsiv.

Nagħmel referenza għall-ktieb tiegħek fejn fost oħrajn tiddeskrivi bħala ‘passatur’ lill-gowler li jsofri numru ta’ gowls f ’partita. Ma taħsibx li dan it-terminu huwa degradanti u jekk aħna l-ġurnalisti nużaw dan it-terminu fir-rapporti tagħna, ikollna l-problemi?

F’Ballun Pinġut 2 ħassejt li għandi nagħmel ġabra sħiħa tal-espressjonijiet bil-Malti u għalhekk inkludejt ukoll dawk l-espressjonijiet dispreġġjattivi bħal ‘passatur’, ‘toqbi’, u ‘ħareġ għall-friefet’.

L-unika ħaġa li ma inkludejtx kienu l-espressjonijiet vulgari. Għalkemm huma parti mill-espressjonijiet tal-futbol (u fil-fatt f ’dizzjunarju l-kliem u l-espressjonijiet vulgari jidħlu wkoll), ħassejt li dawn m’għandhomx ikunu inklużi, kemm biex ma nwaqqax il-livell tal-ktieb, u kif ukoll biex il-ktieb ikun addattat għall-istudenti wkoll. Fejn jidħol il-ġurnaliżmu nifhem li ċerti espressjonijiet, meta

jintużaw fil-k jiskomodaw l għalih u ma j l-espressjoni jiġi biex juża d attent u jara mniżżla fil-kti tal-ġurnalist iħ

Skont int, x’i il-Malti u ma

Il-Malti hu l jinkiteb b’alfa Xi ħaġa li taffa elementi li jif manz u l-Ing mu bil-Malti l minn hekk, da ta’ sentenzi im li. Pereżempju ġejjin mill-Ing nieh mis-Sem

X’inhuma l-ħ żviluppi li sa

Lingwa li ma lil-Latin. L-aħ saru fl-2008 il-varjanti ort kliem li jinkit b’verżjoni wa wa tkun tridh tillu u ħadd m Ħarġet ukoll l l-lokalitajiet M tar kemm iko m’ilux jinkiteb stagħġbu li ku Issa qed nist il-kliem bil-M dubju dwarho

Ġieli ssib M tagħhom już din hija ikta Kemm taqbe

M’hemm l-eb ħafna kemm h ta. Sfortunata kolonjali li l-In li jagħmlek ak ikun. F’soċjet u l-Ingliż għa li hu tagħna r eq. Pereżemp fil-futbol m’g gliż bla bżonn l-espressjoni niex għalfejn

15

25.11.2018

kullhadd.com

ABBIET KBAR N MALTI

ielu jwaħħad u jżewwaq dawn l-imħabbiet

kummentarju jew fuq il-gazzetti, jafu lil dak li jkun. Ikun hemm min jieħu jaċċettax il-kritika li tkun qed tgħaddi użata. Għaldaqstant, meta ġurnalist dawn l-espressjonijiet għandu joqgħod li ma jinsulta lil ħadd. Veru li huma ieb imma jien ħallejt għad-diskrezzjoni ħossux komdu jużaha jew le.

inhi dik il-ħaġa unika li nsibuha f a nsibuhiex f ’lingwi oħrajn?

l-unika lsien li ġej mill-Għarbi iżda abett Latin. Din tagħmilna uniċi diġà. faxxinani fil-lingwa tagħna hi kif it-tliet ffurmaw ilsienna (Is-Semitiku, ir-Rugliż) twaħħdu flimkien u meta nitkelllanqas nirrealizzaw b’dan kollu. Barra an il-fenomenu ma jiġrix biss fuq livell mma anki fuq livell ta’ kliem individwau l-kelmtejn ‘snieter’ u ‘ktieli’, kollha gliż imma ħadu l-plural miksur li ġibmitiku.

ħsibijiet tiegħek fuq l-aħħar aru fil-lingwa Maltija?

a tiġix aġġornata tmut, bħalma ġara ħħar bidliet li saru fil-lingwa Maltija meta ġew maħruġa deċiżjonijiet fuq tografiċi. Kulma sar kien illi dak ilteb b’żewġ modi, illum sirna niktbuh aħda. Dik l-istandardizzazzjoni fil-lingha għax inkella kulħadd jikteb kif ifetma jkun ċert kif għandu jikteb il-kliem. lista uffiċjali ta’ kif għandhom jinkitbu Maltin u l-pajjiżi barranin. Għalija, akolli gwida, aktar aħjar. Il-Malti miktub b daqs l-Ingliż u allura ma rridux niultant żmien iseħħu bidliet għall-aħjar. tenna b’ħerqa d-Deċiżjonijiet 2 dwar Malti li ġej mill-Ingliż ħalli fejn hemm om jiġi ċċarat.

Maltin illi flok jitkellmu l-lingwa żaw il-lingwa Ingliża għax jgħidu li ar tal-moda u tagħmlek iktar pulit. el ma’ dan kollu?

bda dubju li l-Ingliż huwa importanti hawn Malta u kif ukoll barra minn Malament iżda għadha tinħass il-mentalità ngliż huwa aktar superjuri mill-Malti u ktar pulit meta tużah. Dan m’għandux tà bilingwi bħalma hi tagħna, il-Malti andhom ikunu fuq l-istess livell. Dak rridu ngħożżuh u mhux intuh bis-sipju f ’Ballun Pinġut pruvajt nuri kemm għandniex għalfejn induru għall-Inn biex nesprimu ruħna. Jekk għandna ‘niżżel il-ballun fuq sidru’ m’għandnużaw ‘iċċestja l-ballun’. L-istess jap-

plika għal ‘daħal għan-nofs’ (u mhux ‘ikkattja ’l ġ e w wa ’ ) , ‘ipproteġa l-ballun’ (u mhux ‘ixxildja l-ballun’), u ‘għaqqadha (u mhux ‘iddribilja’).

Hemm min jgħid illi bilMalti ma tasal imkien għax illum il-ġurnata għandek bżonn l-Ingliż. Taqbel ma’ dan ir-raġunament?

Il-Malti u l-Ingliż m’għandhomx ikunu f ’kompetizzjoni kontra xulxin. Għandna bżonnhom it-tnejn.

Il-Malti f ’Malta huwa l-lingwa li nikkomunikaw biha u min ma jkunx espost sew għaliha se jkun żvantaġġjat. Għad hawn Maltin li jħarsu bl-ikrah lejn il-Maltin li jitkellmu bl-Ingliż.

Jien, fil-fatt, li ġej mill-qasam edukattiv, rajt studenti Maltin li ma jittollerawx lil min jitkellem bl-Ingliż u ma jaċċettawhomx fiċ-ċirku tagħhom tal-ħbieb. Il-lingwa, daqskemm għandha s-saħħa li tgħaqqad, għandha wkoll is-saħħa li tifred. Jekk nitkellem għalija, ma nistax ngħid li ma wasalt imkien bil-Malti. Ngħallmu fis-sekondarja, nagħmel qari tal-provi bih, ippubblikajt kotba u artikli bih, u nikkomunika kull fejn inkun bih.

U x’tikkummenta fuq l-aħħar żviluppi li kien hemm fis-sistema edukattiva f ’pajjiżna fejn sar magħruf li l-Malti se jibda jiġi mgħallem ukoll bħala lingwa barranija? Int taqbel ma’ dan il-kunċett?

Iva, naqbel mal-fatt li l-Malti jiġi mgħallem ukoll lill-barranin bħala lingwa barranija. Hawn għatx kbir biex il-Malti jiġi studjat mill-barranin. Li ma naqbilx hu li jitqies fuq l-istess livell tal-Malti Ordinarju jew li Maltin stess li għalihom l-Ingliż huma l-ewwel lingwa jitgħallmuh ukoll bħala lingwa barranija.

Nixtieqek tgħaddili l-aħħar messaġġ lil dawk

in-nies Maltin illi qed jiskartaw xi ftit il-lingwa Maltija u minflok jużaw ilsien ieħor biex jikkomunikaw.

Il-lingwa tal-pajjiż tagħtina identità u għalhekk nissuġġerixxi lil kulħadd biex jgħożż l-identità tiegħu. Waqt li tajjeb li ntejbu l-livell tal-Ingliż, il-Malti ma jista’ qatt jiġi fit-tieni post.

Il-lingwa tal-pajjiż tagħtina identità u għalhekk nissuġġerixxi lil kulħadd biex jgħożż l-identità tiegħu.

Waqt li tajjeb li ntejbu l-livell tal-Ingliż, il-Malti ma jista’ qatt jiġi fit-tieni post

16

25.11.2018

kullhadd.com

SISTEMA ĠDIDA

Mid-Djarju ta’

Kundanna għal kliem Ivan Bartolo

Nazju n-Nazzjonalist

Il-Ħamis, 15 ta’ Novembru Eldridge għax tgħidx kemm qalatilhom lil Joseph MusSe norqod ftit inkwetat illum cat u lil Owen Bonnici. Imma għax dawk li s-soltu jorganiz- llejla irnexxieli nbiddel ftit zawlna l-attività fis-16 ta’ kull il-burdata meta smajt l-aħbarixahar ma smajt xejn mingħand- jiet fuq l-istazzjon tagħna, issa hom għal għada. Kulma smajt mmexxi minn Pierre Portelli, hu li grupp minnhom ilbieraħ u smajt lil Clyde Puli jħabbrilgħamlu rapport formali lill-pu- na li l-ġimgħa d-dieħla se jkolli lizija biex dawn jinvestigaw il- l-okkażjoni li niltaqa’ kuljum każ ta’ 17 Black, li għad għandi mal-Kap tal-partit glorjuż suspetti li finalment jisplodi tagħna, Adrian Delia. Mhux ta’ f ’wiċċna, kif sploda l-każ ta’ b’xejn li ftit ilu l-istess Clyde Egrant. Jien ma nafx fejn se Puli qalilna li l-partit tagħna naslu billi noqogħdu nagħmlu qatt ma kien imħejji kif inhu rapporti lill-pulizija. Nispera li mħejji llum għall-elezzjonijim’aħniex se nieqfu milli nkom- et tal-Parlament Ewropew u plu niltaqgħu kull xahar, għax dawk tal-Kunsilli Lokali s-sengħid għalija tgħidx kemm na d-dieħla. Iż-żmien qiegħed nieħu gost nisma’ nies bħal joqrob ġmielu u nagħmlu sew Manuel Delia jattakka bl-aħrax jekk nagħmlu kampanja kbira lil Joseph Muscat u lill-Ministri ħalli nagħtuhom it-tkaxkira li tiegħu, anke jekk kultant nid- jixirqilhom. dubita għandux mottivi oħra, speċjalment meta jgħid kontra Il-Ħadd, 18 ta’ Novembru l-Kap tagħna Adrian Delia.

Illum sirt naf għaliex ma qaIl-Ġimgħa, 16 ta’ Novembru lulix bl-attività ta’ nhar ilĠimgħa. Ili ngħid li dawn Jien kont qiegħed naħseb li għandhom ħsibijiet oħra, speċdawk il-Membri tal-Parlament jalment dak Manuel Delia. U Ewropew li ġew Malta ftit tal- llum kelli konferma meta qrajt ġimgħat ilu biex jinvestigaw lill- li waqqfu moviment għalihom Gvern dwar is-saltna tad-dritt, bl-isem ta’ Repubblika. Qalu li eċċetra, eċċetra, se jagħmlu xi mhuma affiljati mal-ebda parrapport li jwassal għal terre- tit, u li mhuma se jappoġġjaw la mot politiku kbir f ’pajjiżna, naħa u lanqas oħra, allura żgur imma milli jidher fir-rapport li l-preżenza tiegħi fl-attivitajim’hemm xejn ġdid għajr dak et tagħhom iddejjaqhom għax li ilhom jgħidu ma nafx kemm jien kulħadd jafni bħala l-akbar xhur, jekk mhux snin. Kul- Nazzjonalist li hawn f ’Malta u ma qalu ġdid huwa dak li qal f ’Għawdex, u allura żgur ħadd il-Kap tagħna Adrian Delia ma jemminni kieku jkolli ngħid li li jrid li r-rapport tal-inkjes- jien mhux se nappoġġja lill-Partit ta dwar il-kumpanija Egrant Nazzjonalista. Tgħid mhux hekk ikun ippubblikat kollu, u li ssir nibqgħu, man! Imma aktar mininvestigazzjoni indipendenti hekk komplew jikbruli s-suspetti dwar il-qtil tal-blogger Daph- li l-iskop tagħhom, jekk mhux ta’ ne Caruana Galizia. Ma nafx, kollha, ta’ wħud minnhom, huwa imma jkolli ngħid li dan ir-rap- li jiffurmaw partit ġdid. Xejn ma port għadda minn taħt idejn niskanta jekk iwaqqfu partit u dak Juncker li kull darba jiżżef- jsejħulu l-Partit Repubblikan. fen fin-nofs biex jiddefendi lil Joseph Muscat. Żgur li David It-Tnejn, 19 ta’ Novembru Casa kap, (mhux tal-partit) tad-delegazzjoni tagħna fil-Par- Erħejtilha lejn il-każin tagħna lament Ewropew ma kellu ta’ Ħal Luqa għax ridt inkun x’jaqsam xejn ma’ dan ir-rap- hemmhekk għall-ewwel laqgħa port, għax kieku kien ikun ta’ din il-ġimgħa meta qiegħed ferm aktar aħrax fil-konfront jitlaqqa’ l-Kunsill Ġenerali tal-partit glorjuż tagħna. Dawn ta’ Joseph Muscat. il-laqgħat se jkunu qegħdin Is-Sibt, 17 ta’ Novembru ilaqqgħu lilna l-Kunsillieri malKap Adrian Delia tista’ tgħid Irrabjajt fuq li rrabjajt dal- kuljum, u għalija, li narah diġà għodu meta fil-gazzetti qrajt biżżejjed, aħseb u ara li nisidwar l-attività li kienet orga- mgħu. Jiddispjaċini ngħid li l-atnizzata lbieraħ. Irrabjajt għax tendenza ma tantx kienet tajba ma kontx naf biha u allura anke jekk għaliha kienu mistma attendejtx. U rrabjajt aktar iedna n-Nazzjonalisti ta’ ħames meta qrajt x’kienet qalet Lizzie distretti, mit-tieni sas-sitt dis-

trett. Setgħet kienet ħafna aħjar kieku tal-inqas il-kandidati u d-deputati kollha kienu preżenti. Insomma affari tagħhom.

Jien minni jimpurtani u la l-partit isejjaħli, hemm se jsibni, ikunu xi jkunu ċ-ċirkostanzi. U lanqas noqgħod ingerger u nikkritika lill-Kap, kif għamlu xi wħud mill-ftit li kienu preżenti, għax skont huma ħlief l-istess diskors mhux jirrepeti.

It-Tlieta, 20 ta’ Novembru Wara Ħal-Luqa, illum morna Ħal Balzan, suppost fortizza tagħna, imma l-attendenza kienet waħda fqira sew. Ma nistax nifhem kif hawn nies li jgħidu li jħobbu lil dan il-partit glorjuż tagħna u mbagħad, imqar darba kultant, ma jiddedikawx ftit ħin għal laqgħa mal-Kap Adrian Delia.

Mhux bħali għax jien kull fejn ikun immur, anke jekk inkun naf li se nisma’ l-istess kliem. Kont naf li għal darb’oħra kien se jitkellem kontra Joseph Muscat, kontra Konrad Mizzi u kontra Keith Schembri. Imma xorta mmur. Mhux ta’ b’xejn niftaħar li jien l-akbar Nazzjonalist f ’Malta, għax hekk hu. Ħaġa waħda niddejjaq nisimgħu, u din hi meta jgħid li l-ġid li qiegħed jinħoloq mhux qiegħed jasal għand kulħadd. Niddejjaq nisimgħu jammetti li taħt il-Gvern ta’ Joseph Muscat hawn il-ġid.

L-Erbgħa, 21 ta’ Novembru Illum fid-Dar Ċentrali ltqajna biex komplejna bil-Kunsill Ġenerali. Illum żgur ma ddispjaċinix li mort. L-attendenza ma kinitx ħażina, għalkemm, biex ngħid id-dritt stennejt ħafna aktar, imma ma spiċċajniex b’tużżana nies. Aktar minn hekk, ħadt gost ħafna nisma’ d-diskors talViċi Kap Robert Arrigo. Veru jaf xi jgħid ir-raġel, man! Ħadt gost nisimgħu jgħid li l-poplu jaf li l-partit glorjuż tagħna huwa l-partit it-tajjeb. Ħadt gost nisimgħu jgħid li l-bandiera tal-partit tagħna hija s-soluzzjoni tal-problemi li pajjiżna qiegħed iħabbat wiċċu magħhom, anke jekk ma nafx għal liema problemi kien qiegħed jirreferi. Iddejjaqt biss meta appella lill-poplu biex joħroġ jivvota fl-elezzjoni tal-Parlament Ewropew biex intellgħu t-tielet siġġu. Bi kliemu, naħseb jien, wera li għandu qalbu maqtugħa li nżommuhom it-tlieta. U m’għandux għalfejn jaħasra!

Mario Fava President Sezzjoni Kunsilliera PL

L-Assoċjazzjoni tal-Kunsilli Lokali flimkien mal-Aġenzija tal-Infurzar ħadmu fuq sistema ġdida sabiex il-permessi li japplikaw għalihom ir-residenti jew il-kuntratturi, ikunu aktar effiċjenti u b’inqas burokrazija.

Sal-lum, kull min ikun jeħtieġ permess sabiex jagħmel xi xogħol li permezz tiegħu jkun se jagħlaq triq jew parti minnha, jew inkella xogħol b’makkinarju li jkun joħroġ ’il barra aktar mill-parking bay bajda, irid imur il-Kunsill Lokali tiegħu sabiex jagħmel il-permessi meħtieġa. Dan ħafna drabi jwassal sabiex ikun hemm dewmien sakemm tiġi l-konferma mill-Aġenzija li se tkun qed tibgħat Uffiċjali tal-Komunità.

Dan għaliex, la tkun se tingħlaq it-triq jew parti minnha, irid ikun hemm uffiċjal sabiex jidderiġi t-traffiku.

Bis-sistema l-ġdida u li se tkun qed tidħol fis-seħħ fuq bażi ta’ proġġett pilota, minn Diċembru li ġej, meta l-Kunsill Lokali jagħmel it-talba tiegħu lill-Aġenzija għall-Uffiċjali tal-Komunità dan se jkun jista’ jsir online u t-tweġiba lura se tingħata ħafna aktar malajr minn qabel. Dan għandu jwassal sabiex ikun hemm inqas dewmien u stennija fl-uffiċini tal-Kunsilli Lokali.

Il-ħsieb hu li malli din is-sistema tibda tindara, l-istess proċess ikun jista’ jitħaddem ukoll mid-djar. Ifisser li ċ-ċittadin ma jkollux għalfejn aktar joqgħod imur il-Kunsill, imma mill-kumdità ta’ daru jkun jista’ japplika għall-permessi meħtieġa. B’dan il-mod, se jonqsu n-nies mill-Kunsilli Lokali u l-Kunsilli jkunu jistgħu jiffukaw aktar fuq servizzi oħra offruti liċ-ċittadin.

Fiż-żewġ istanzi, huwa imperattiv li min ikollu bżonn dan is-servizz, japplika mal-Kunsill Lokali tal-inqas sa jumejn qabel id-data mixtieqa. Dan sabiex wieħed ikun jista’ jassigura li se jkun hemm Uffiċjal Komunitarju li jkun jista’ jiġi assenjat fuq is-sit fejn se jsir ix-xogħol u li għalih tkun qed issir it-talba għall-permess.

F’seduta Parlamentari, ftit tal-jiem ilu, id-Deputat Nazzjonalista, Ivan Bartolo, tkellem dwar il-Kunsilli Lokali u l-Kunsilliera. Minn persuna li serviet bħala Kunsillier fil-lokal tiegħu, kont nistenna ħafna aħjar mis-Sur Bartolo.

Illum se nillimita ruħi fuq punt wieħed biss minn dak li qal imma fil-ġimgħat li ġejjin inwieġeb f ’aktar dettall.

F’Parti mid-diskors tiegħu irrefera għall-allokazzjoni tal-Kunsilli Lokali u qal; “Allura r-responsabbiltà u l-ħidma tidher skont il-fondi li jkollhom għad-dispożizzjoni tagħhom u hija ħasra li kultant tisma’ – u forsi din hija l-unika rimarka tiegħi – li l-Gvern ċentrali ħafna drabi anke bilmod kif iqassam il-fondi, hija xi ħaġa li turta lil dak li jkun, turta lil dak il-Kunsill li ħafna drabi ma jkunx fil-Gvern u allura jkun ħa fondi li ma jkunux qegħdin jgħinu lil dak il-Kunsill partikolari. Hawnhekk għandi artikolu li l-Gvern preżenti bejn l-2015 u l-2016 ta f ’fondi 52% lill-Kunsilli Laburisti.... Skużawni. Qabel taħt Gvern Nazzjonalista 52% tal-fondi ngħataw lill-Kunsilli Laburisti. Dan qabel, jiġifieri qed nirreferi meta s-Segretarju Parlamentari kien il-kollega tiegħi, l-Onor. Chris Said. 52% tal-fondi tawhom lill-Kunsilli Laburisti, filwaqt li l-Kunsilliera Nazzjonalisti ngħataw 97.9%. Però issa dan l-aħħar fl-2015 ingħataw u hawnhekk tara li hemm xi ħaġa mhijiex normali fejn 86% tal-fondi ngħataw lill-Kunsilli Laburisti, mentri l-Kunsilli Nazzjonalisti ngħataw 14%. U hawnhekk nibda nara diskrepanza li ma naħsibx li tagħmel sens meta jiġu biex jitqassmu dawn il-fondi fil-Kunsilli Lokali.”

Is-sur Bartolo, jew ma jafx x’qed jgħid jew qed iqarraq.

Il-figuri li ta huma għalkollox żbaljati u fl-istess waqt tajjeb infakkru żewġ affarijiet; (i) Sas-sena l-oħra l-fondi kienu għadhom jitqassmu fuq l-istess formula li kienet tintuża minn Gvern Nazzjonalista u (ii) L-aktar Kunsill Lokali li gawda wara li sar l-aġġustament meħtieġ, kien proprju l-Kunsill ta’ San Pawl il-Baħar, immexxi minn maġġoranza Nazzjonalista.

Tajjeb li wieħed qabel jitkellem jivverifika l-fatti għaliex l-importanti mhuwiex kemm tgħid imma l-kontenut ta’ dak li tgħid.

17

25.11.2018

kullhadd.com

SUĊĊESS GĦAL KULĦADD Editorjal

Ifisser li wasalna?

Dażgur li le. Imma jfisser li dan hu tassew il-Gvern li jimpurtah. Huma l-eżempji li juru kemm mhux kredibbli l-Partit Nazzjonalista meta jipprova jgħid li dan hu xi gvern li ma ħasibx fin-nies

Din il-ġimgħa kien iffirmat il-ftehim settorjali tal-infermiera. Biex kien imiss sezzjoni oħra ta’ ħaddiema li rat titjieb fil-kundizzjonijiet tagħha. Għal min xi kultant jistaqsi fejn hu s-surplus dawn huma r-risposti konkreti. Is-surplus qed imur f ’żidiet ta’ pagi għal eluf ta’ ħaddiema li jwettqu xogħol ta’ fejda u importanti għas-soċjetà. Dan il-ftehim isegwi dawk tal-għalliema u l-pulizija li kienu ffirmati fil-ġimgħat u x-xhur li għaddew. Ftehimiet li lkoll isegwu l-ftehim kollettiv għall-ħaddiema tas-settur pubbliku u l-ftehim storiku taż-żieda fil-paga minima.

Kien hemm żmien fejn ftehim ta’ dan it-tip kien isir qalb ħafna taqtigħ il-qalb. Għax il-pajjiż ma kienx jiflaħ. Għax il-Gvern kien jgħid lil dawn il-ħaddiema li ried joqgħod attent għax ma jistax jispiċċa fil-proċedura ta’ defiċit eċċessiv. Kien jgħidilhom diffiċli jtejjeb il-kundizzjonijiet daqskemm riedu huma anke jekk fl-istess żmien il-ħaddiema kienu qed jintalbu jħall-

su l-ogħla kontijiet tad-dawl u l-ilma. Kien ikun żmien fejn il-ħaddiem jissielet biex jara x’jista’ jżomm milli għandu. Illum il-ħaddiem b’wiċċu minn quddiem jitlob iktar.

Ftehim ma’ sezzjoni bħall-infermiera kien jispiċċa fil-faċċati tal-gazzetti fost ħafna pompa. Illum sar xi ħaġa ta’ kuljum. Sar ftehim minn sensiela. Iżda, l-importanza tiegħu ma jista’ jneħħiha ħadd. Għax dawn huma l-miżuri li jolqtu fil-laħam il-ħaj. Din hi l-bidla li l-pajjiż għażel fl-2013 u qed jesperjenza llum. Dan hu l-mod kif il-ġid jasal għand kulħadd.

Dawn huma ftehimiet li jmorru lil hinn minn titjib finanzjarju biss. Huma ftehimiet li jaħsbu għal iktar progress tal-karriera u iktar dinjità għall-ħaddiema li jixirqilhom l-ogħla rispett. Rispett li jingħata dejjem. Mhux biss meta jkunu għadhom qed jaħdmu iżda anke wara.

Rajna din il-ġimgħa l-Ministru tal-Finanzji jispjega kif se

jerġgħu jintbagħtu ċ-ċekkijiet għal dawk li sofrew ċerti inġustizzji fl-imgħoddi. Sezzjonijiet ta’ ħaddiema li sabu lil min jikkontesta dak li huma emmnu dejjem li kien dritt tagħhom.

Gvernijiet Nazzjonalista kienu lesti li jilqgħu l-isfida li jmorru l-Qorti. Iżda, Gvern ta’ Joseph Muscat ħass l-obbligu morali li jaqta’ darba għal dejjem din il-kwistjoni billi jagħti kumpens fuq medda ta’ snin.

Hemm min reġa’ rċieva ċekkijiet ta’ mijiet ta’ ewro din ilġimgħa. Fosthom pulizija li qed jieħdu ħlas tal-overtime li kienu qalulhom li ma ħaqqhomx u dawn l-istess pulizija li għadhom fil-korp qed jieħdu wkoll kundizzjonijiet aħjar.

Hemm ukoll ħaddiema taleks korpi li minbarra żidiet fil-pensjoni qed jieħdu wkoll ċekk b’saħħtu li jsibuh wens jew mezz tajjeb biex jagħmlu kapriċċ. Għax għandna llum Gvern li jaħseb f ’kulħadd. Kien hemm żmien meta l-Gvern ħaseb f ’ċekkijiet għalih, illum għandna Gvern li jaħseb f ’ċek-

kijiet għan-nies.

Ifisser li wasalna? Dażgur li le.

Imma jfisser li dan hu tassew il-Gvern li jimpurtah. Huma l-eżempji li juru kemm mhux kredibbli l-Partit Nazzjonalista meta jipprova jgħid li dan hu xi gvern li ma ħasibx finnies. Dan hu gvern li l-missjoni tiegħu hija marbuta intrinsikament mal-kwalità ta’ ħajja aħjar għall-Maltin u l-Għawdxin.

Issa ftit ġimgħat oħra jidħlu l-miżuri tal-baġit. Baġit li din il-ġimgħa kien approvat mill-Kummissjoni Ewropea.

Approvazzjoni li hija xhieda oħra ta’ kemm dan il-Gvern jaħdem b’serjetà u bi pjan.

Imma hija wkoll approvazzjoni li tagħti ċertezza lill-ħaddiema u n-negozji li jafu li l-pajjiż miexi fit-triq it-tajba u għalhekk jistgħu jaħdmu u jinvestu iktar. Din hi Malta. Mhux dik li jipprova jpinġi Adrian Delia li tilef il-kontroll tal-Partit Nazzjonalista. Dan hu l-mod kif il-Ġid Jasal għand Kulħadd.

Bil-fatti mhux bil-kliem. Malta qed issir suċċess għal kulħadd.

18

25.11.2018

kullhadd.com

MIN JITKELLEM DWAR SOĊJETÀ ĠUSTA, U MIN JIBNIHA

Helena Dalli Ministru

Il-baġit li tħabbar ftit tal-jiem ilu kien l-aqwa xhieda ta’ Gvern tal-ħaddiema. Gvern li jippremja l-bżulija. Gvern li jixpruna l-investiment u t-tkabbir ekonomiku li minnu qed igawdi kulħadd.

Għaliex l-investiment joħloq ix-xogħol, u x-xogħol joħloq il-ġid – mhux retorika politika iżda realtà li għaliha jixhdu l-familji Maltin u Għawdxin li qed jaħsdu l-frott talgħaqal fit-tmexxija.

Iż-żieda tat-tieni ġurnata leave għall-ħaddiema kollha. Iż-żieda

fil-paga minima biex ħadd ma jibqa’ fuqha għal aktar minn sena.

It-tisħiħ tal-pensjonijiet. It-trasport b’xejn għall-istudenti kollha.

It-tneħħija tal-miżati tal-O Levels u l-A Levels...Dawn huma ftit fost ħafna miżuri li se jkomplu jgħinu lill-familji jgħixu ħajja aħjar.

Dan hu gvern bi pjan. Gvern b’ruħ soċjali minsuġa fl-għeruq tiegħu, għall-kuntrarju ta’ dawk li jirrikorru għaliha għall-fini ta’ xi slogan politiku. Il-ġudizzju dwar dan ma ngħaddihx jien, iżda l-poplu li kapaċi jgħarbel sewwa qabel jasal għall-konklużjonijiet tiegħu.

Il-Kap tal-Oppożizzjoni qed jattakka l-kredenzjali soċjalisti tal-Gvern biex forsi jiġbed xi ftit is-simpatija tal-ħaddiema. Qed jgħidilna li hu se jibni soċjetà li jimpurtaha.

Biex titkellem dwar soċjetà li jimpurtaha jrid ikollok il-kredenzjali u l-kredibbiltà li fil-prattika, temmen f ’dak li qed tgħid. Hawnhekk toħroġ id-distinzjoni netta bejn il-Partit Laburista li verament għandu għal qalbu l-ġid tal-ħaddi-

ema u l-familji tagħhom, u l-Partit Nazzjonalista li għal snin twal żammhom fil-qiegħ bit-tnaqqir konsistenti tad-dinjità u l-għajxien diċenti.

Inqabblu ftit għalhekk: - Bejn Gvern Nazzjonalista li ħadilhom il-festi pubbliċi li jaħbtu fi tmiem il-ġimgħa, u Gvern Laburista li qed itihom lura; - Bejn Gvern Nazzjonalista li għalaq għajnejh għall-inġustizzji f ’tant oqsma, u Gvern Laburista li qed irodd lura l-kumpens mistħoqq; - Bejn Gvern Nazzjonalista li vvota bil-qalb kontra r-roħs fit-tariffi tad-dawl u tal-ilma, u Gvern Laburista li raħħashom mill-bidu nett; - Bejn Gvern Nazzjonalista li falla t-tarzna, u poġġa l-Enemalta u l-Air Malta f ’xifer ta’ falliment, u Gvern Laburista li dawwar ir-rotta biex minn mażżra, dawn saru ass ieħor għall-ekonomija Maltija; - Bejn Gvern Nazzjonalista li ffriża l-paga minima u l-pensjonijiet għal ġenerazzjoni sħiħa, u

Gvern Laburista li żiedhom għal sena wara oħra; - Bejn Gvern Nazzjonalista li għalaq għajnejh għall-prekarjat fis-settur pubbliku, u Gvern Laburista li implimenta l-blacklisting biex min jabbuża ma jingħatax kuntratti u l-pegging tal-pagi biex effettivament assigura li kull min jagħti servizz lill-Gvern jirċievi l-istess paga għall-istess xogħol; - Bejn Gvern Nazzjonalista li ċaħħad il-Korpi Dixxiplinati middritt tal-libertà tal-assoċjazzjoni fi

Għax għal dan il-Gvern il-ħaddiema mhumiex xi għodda elettorali, iżda l-qalb u ċ-ċentru ta’ ħidmietu

trade unions, għal Gvern Laburista li tahom dan id-dritt fundamentali; - Bejn Gvern Nazzjonalista li ħalla lil waħda minn ulied dan ilpajjiż tiġri fil-Qrati u tonfoq flusha biex tressaq il-każ tagħha kontrih fil-Qorti Ewropea għad-Drittijiet tal-Bniedem, għal Gvern Laburista li taha dak li ħaqqha, barra mill-Qorti. U kompla jagħti drittijiet lil ċittadini li taħt Gvernijiet Nazzjonalisti konsekuttivi kienu trattati bħala ċittadini tat-tieni klassi.

Dawn fost bosta differenzi oħra li jirriżultaw f ’kuntrast ċar bejn min jitkellem dwar soċjetà ġusta u min jaħdem għal soċjetà ġusta. Ġustizzja soċjali li hija s-sisien tal-Partit Laburista, u li fuqha mibnija l-politika tiegħu. Politika li tippremja l-bżulija, tiffaċilità l-mobbiltà soċjali, tkattar il-ġid, tassigura li dan il-ġid jasal għand kulħadd, u tara li s-socjetà tagħna tkun waħda fejn tirrenja l-ugwaljanza.

Għax għal dan il-Gvern il-ħaddiema mhumiex xi għodda elettorali, iżda l-qalb u ċ-ċentru ta’ ħidmietu.

19

25.11.2018

kullhadd.com

“EJJA U IMXI WARAJJA” Fil-jum tal-20 ta’ Diċembru 1903, ċerta Mathilda Taylor Beasley instabet mejta f ’daqsxejn ta’ residenza proprjetà tal-Knisja f ’Savannah, Georgia, għarkopptejha, tħaddan magħha statwa tal-Madonna. Maġenbha nstabu mħejjija l-abitu u liżar għall-kefen tagħha mitnija pulit, l-istruzzjonijiet għall-funeral (li kienu jinkludu fost l-oħrajn it-talba tagħha li matulha ma jsirilha l-ebda eloġju), flimkien mat-testment imqiegħda fuqhom.

Min kienet din il-mara ta’ kulur, li mietet minn kif qed naraw, il-mewta tal-ġusti, bi tħejjija singulari li matulha kellha ħin taħseb għalkollox?

Mathilda Taylor Għalkemm waħda magħrufa, il-figura ta’ din il-mara hija mwaħħda xi ftit jew wisq f ’misteru. Mhux għax ħajjitha kienet iġġor xi elementi ta’ dubju jew suspetti, imma għax sempliċement minkejja l-fama li llum tgawdi, dwarha ftit li xejn jeżistu dokumenti. Bħalma kiteb darba xi ħadd dwarha: “Fil-Georgia kulħadd sema’ b’Madre Beasley, imma fir-realtà ħadd ma jaf min hi!”

Il-ġrajja tagħha tibda f ’New Orleans, Louisiana, fl-Istati Uniti tal-Amerka, fejn twieldet fi ħdan familja ta’ skjavi, fl-14 ta’ Novembru 1832, għalkemm hawn min jagħti s-sena tat-twelid tagħha bħala l-1834. Ommha Caroline kienet skjava fis-servizz ta’ ċertu John C. Taylor, waqt li missierha huwa magħdud li kien indiġenu Amerikan. Ma nafux sewwasew kif Mathilda nfdiet mill-jasar u kif sabet ruħha f ’Savannah fl-istat tal-Georgia.

Hemm min jgħid li ħadilha ħsieb ta’ kollox missierha, imma h e m m min hu tal-fehm a

wkoll li sa dak iż-żmien kienet ilha orfni. Kien x’kien, nafu fiċċert li mal-wasla tagħha fil-belt imsemmija, minkejja li kienet konxja mir-riskju kbir u mir-riperkussjonijiet li setgħet iġġarrab konsegwenza ta’ dan li ġej, fetħet skola għat-tfal tal-iskjavi, fi żmien meta kien illegali li dawn it-tfal jirċievu xi tip ta’ edukazzjoni, waqt li min jinqabad jagħmel dan, kien suxxettibbli mhux biss għal multa ta’ 100 dollaru, imma wkoll għasswat ta’ 32 daqqa ta’ frosta fil-pubbliku. Minkejja dan, Mathilda ma żammitx lura u ssuktat għaddejja bit-tagħlim fid-dieher. Mathilda ma kinitx l-unika waħda fil-belt li ma żammitx lura minkejja l-liġijiet preżenti. Dokumenti li waslulna juru li kien hemm tal-inqas sitta jew seba’ skejjel għat-tfal tal-iskjavi f ’Savannah, u minkejja li kien hemm min għamel mill-aħjar biex it-tali istituzzjonijiet jibqgħu mistura mill-għajn pubblika, jidher li l-eżistenza tagħhom kienet waħda magħrufa sew. Biex jevitaw l-inkwiet, jew aħjar il-periklu, it-tfal kienu jostru l-kotba tagħhom fil-gazzetti u jserrpu t-toroq tagħhom lejn l-iskola u lil

hinn. Oħrajn kienu jaħbu l-kotba fl-ixkejjer, u fid-dieher iħallu ħxejjex jew materjal ieħor. Xi skejjel kellhom ukoll lok ta’ ħabi f ’każ li l-iskola tisfa’ rrejdjata mill-awtoritajiet ħin bla waqt.

Biex taqla’ l-għajxien tagħha, peress li għat-tagħlim li kienet tagħti ma kienet tieħu l-ebda ħlas, kienet tagħmilha ta’ ħajjata professjonali, waqt li kisbet ukoll impjieg f ’ristorant fi Bryan Street li kien iġib l-isem The Railroad House. Dan il-ħanut kien proprjetà ta’ ċertu Abraham Beasley, negozjant sinjurun ta’ kulur, sid ta’ diversi artijiet, li kellu wkoll fost oħrajn suq talbdiewa, salun u lukanda. Jidher li kien fir-ristorant tiegħu li Abraham iltaqa’ u eventwalment ħa grazzja max-xebba impjegata miegħu, hekk li fid-9 ta’ Frar 1869, iżżewġu fil-Katidral ta’ San Ġwann Battista f ’Savannah. Ir-reġistri parrokkjali juruna li ftit ġranet qabel, Mathilda rċeviet il-magħmudija tagħha sub conditione, dan għaliex meta ġiet biex tersaq għaż-żwieġ ma kellha l-ebda dokumenti x’tippreżenta b’rabta ma’ dan is-sagrament.

Il-koppja marret tabita fir-residenza numru 48, f ’Harris Street.

Tfal ma kellhomx, iżda Abraham kien nissel tifel minn żwieġ preċedenti li tah l-istess isem tiegħu fil-magħmudija, li miet ta’ 52 sena fis-27 ta’ Marzu 1902. Iżżwieġ tal-koppja kien wieħed feliċi u dam għaddej sal-mewt ta’ Abraham li seħħet fit-3 ta’ Settembru 1877.

Mal-mewt tiegħu, Mathilda wirtet somma enormi ta’ flus u għadd ta’ ġid ieħor sostanzjali. Iżda jekk kien hawn min ħaseb li kienet sejra tgħaddi l-bqija ta’ ħajjitha fil-kumdità u l-lussu, mar żmerċ għax f ’qasir żmien kellha twettaq fil-veru sens il-kelmiet tal-Imgħallem fl-Iskrittura: “Kulma għandek, agħtih lill-foqra, u jkollok teżor fis-smewwiet: imbagħad ejja u imxi warajja.”

Soru?

X’seħħ sewwasew wara l-mewt ta’ żewġha u x’wassalha biex tħaddan stil ta’ ħajja reliġjuża ma nafux. Nafu biss li ftit żmien fuq mewt Abraham, Mathil-

da rħitilha lejn York fl-Ingilterra, bil-għan li tidħol soru. Ma nafux sewwasew jekk qattx ħadet xi voti.

Dan għaliex l-ebda dokument li jixħet dawl fuq dan għadu qatt ma nstab. Biss nafu li għaddiet xi żmien fin-novizzjat tas-Sorijiet Foqra, jew Klarissi, f ’din il-belt Ingliża fil-kunvent tagħhom ta’ San Ġużepp f ’Lawrence Street.

Irridu nsemmu hawnhekk li sa dik il-ħabta kienet ukoll illegali li nies ta’ kulur iħaddnu ħajja reliġjuża.

Għalhekk jista’ jkun li jekk il-voti tagħha wettqithom, it-tali pass sar b’mod mistur f ’idejn is-superjura tal-komunità biex hekk ma tkun preżenti l-ebda traċċa formali.

Biss, mar-ritorn tagħha f ’Savannah, Mathilda Beasley biddlet l-ilbies rikk tagħha f ’abitu reliġjuż.

Mal-mewt ta’ żewġha, Mathilda għaddiet kapital kbir lill-Knisja Kattolika biex jitwaqqaf istitut għat-tfal tal-iskjavi li ma damx ma sorġa fuq 31st/32nd Streets u Habersham Street taħt il-partoċinju ta’ San Franġisk, bl-isem magħżul għalih ikun St. Francis Home for Colored Orphans, bl-ewwel orfni jaslu fl-1887.

Sadanittant, grupp ta’ sorijiet Klarissi mxew lejn Savannah minn York u għalkemm formalment ma kellhom qatt x’jaqsmu mal-istitut ta’ Beasley, għax stabbilixxew irwieħhom fi Skidaway Island, huwa magħdud li xi tip ta’ kuntatt bejnhom u bejn Beasley eżista, jekk xejn biex għenithom jaslu flistat tal-Georgia. Sal-1889, Madre Mathilda ffurmat l-ewwel komunità ta’ sorijiet ta’ kulur fil-Georgia, imsejħa s-Sorijiet tat-Terz’Ordni ta’ San Franġisk u kif naraw minn kitbiet u korrispondenzi tal-epoka, bdiet tissejjaħ “Madre”. Fl-aħħar snin tas-seklu 19 imbagħad, l-orfanatrofju tmexxa lejn East Broad

Street.

Ir-realtà tal-orfanatrofju kienet waħda diffiċli, mhux biss għal raġunijiet finanzjarji imma wkoll għax mhux darba u tnejn safa’ fil-mira ta’ vandaliżmu u attakki, inklużi attentati ta’ ħruq. Meta l-komunità mwaqqfa minnha naqset u l-età bdiet toftom il-forzi tagħha, l-istitut ġie mgħoddi f ’idejn is-Sorijiet Franġiskani u Madre Mathilda marret tgħix għal rasha f ’daqsxejn ta’ residenza ċkejkna, numru 1511, Price Street, proprjetà tal-parroċċa tal-Qalb ta’ Ġesù.

Wara li kienet qassmet fil-veru sens ġidha kollu lill-fqar, kienet isserraħ fuq il-ħjata biex tkun tista’ tiekol.

Mal-mewt tagħha, Madre Mathilda ngħatat funeral kbir li minkejja d-differenzi, attendew għalih saħansitra folol ta’ nies bojod.

Il-quddiesa saritilha fil-parroċċa msemmija tal-Qalb ta’ Ġesù, bid-difna ssegwi fiċ-Ċimiterju Kattoliku preżenti f ’Wheaton Street, li fih hemm midfuna wkoll fost l-oħrajn, żewġha u ibnu, li miet ftit qabilha.

Bosta huma t-tifkiriet li llum wieħed isib f ’Savannah f ’ġieħha.

Qabelxejn insibu soċjetà li ġġib isimha mwaqqfa fl-istess parroċċa tal-Qalb ta’ Ġesù, li tippromwovi attivitajiet karitatevoli u taħdem għall-għarfien tal-kontribuzzjonijiet Afriko-Amerikani fi ħdan il-Knisja Kattolika. Il-belt ta’ Savannah fakkritha b’park imsemmi għaliha fl-1982 f ’East Broad Street u permezz ta’ plakka f ’Johnson Square, waqt li r-residenza li fiha għammret fl-aħħar snin u eventwalment mietet, mażżmien tmexxiet fl-istess park li jġib isimha għall-konservazzjoni mil-lok li fih kienet oriġinarjament imwaqqfa.

20

25.11.2018

kullhadd.com

SUĊĊESS LI KIBER ANDREA CASSAR U MARIELLA SCERRI - żewġ nisa versatili ferm, li permezz tad-determinazzjoni u l-kuraġġ liema bħalhom, tul issnin irnexxielhom jiksbu suċċess kbir fix-xena tal-kummerċ u anki fil-midja bil-preżentazzjoni ta’ diversi programmi televiżivi.

Kif ġietek l-idea li twaqqaf negozju?

ddominata mill-irġiel għalkemm ma ngħidx li qed jiddiskriminaw kontra n-nisa. Jien inħossni ferm rispettata f ’diversi industriji speċjalment dawk tal-vapuri.

Meta tikkunsidra li din hi azjenda ferm diffiċli, il-fatt li ningħata rispett jagħmilni kburija ferm.

Jien kont involuta f ’diversi oqsma tan-negozju u f ’industriji varji. Ħafna jassoċjawni mat-televixin iżda xogħli huwa marbut ma’ waħda mill-iktar tarzna rinomata li ssib f ’Malta kif ukoll nieħu ħsieb stabbiliment li jispeċjalizza fl-ikel. Jien ġejja minn familja tan-negozju u mingħajr ma trid, titrabba b’diversi ħiliet f ’dan il-qasam. B’hekk kienet xi ħaġa naturali li aħna wkoll niftħu l-kumpanija tagħna. Jien noħlom ħafna iżda mbagħad persistenti u dak li ndaħħal f ’moħħi nipprova nagħmlu.

Kif irrispondew il-kompetituri tiegħek għall-bejgħ li bdejt tagħmel? Ħa ngħidlek il-kompetizzjoni tgħinek sabiex titjieb aktar, tivvinta affarijiet ġodda u taħdem qatigħ. Il-kompetizzjoni hija sana u hemm bżonnha.

Ekonomija b’saħħitha f’kull settur hija xi ħaġa pożittiva ħafna.

Hija ħaġa ċara li l-ekonomija f’pajjiżna ngħatat injezzjoni qawwija u l-opportunitajiet tax-xogħol żdiedu

Min kien dak il-bniedem jew dik il-ħaġa li xprunatek sabiex ksibt dan is-suċċess kollu? Żgur li fejn għandu x’jaqsam id-dinja tan-negozju kienu ommi u missieri li nkoraġġuni ferm sabiex nikseb dak li dejjem xtaqt.

Huma għallmuni nkun pożittiva u dejjem naħseb għal li jista’ jiġri ’l quddiem meta niftaħ kumpanija.

Kieku kellek tagħti parir lil xi ħadd li għadu jibda xi tgħidlu?

Jekk it-triq biex tasal għan-negozju tkun daqshekk faċli kieku kulħadd jiftaħ wieħed. Minkejja kollox, it-triq hija diffiċli u meta taħseb li tkun se taqa’, trid tqum fuq saqajk. Trid tikkumbatti u tegħleb il-mewġ li jkun ġej għalik għax din l-industrija għandha t-tlugħ u l-inżul tagħha.

Kif tkun il-ġurnata tipika tiegħek?

Jien inqum kmieni filgħodu u nara li jkolli mqar tmien sigħat ta’ irqad. Imbagħad inlesti lit-tfal għall-iskola u flimkien mar-raġel tiegħi nwassluhom l-iskola. Imbagħad nerħilha lejn l-uffiċċju tiegħi l-Marsa u nibda x-xogħol tiegħi fit-tarzna. Wara l-iskola, it-tfal jiġu l-uffiċċju u nara li jibdew ix-xogħol tad-dar u li jkunu preparati għall-attivitajiet extra-kurrikulari li jkollhom. Hekk kif il-ġurnata tax-xogħol tkun spiċċat inwassal lit-tfal sal-futbol u sal-lezzjonijiet tal-ballet rispettivament u kif inlestu mmorru dritt id-dar sabiex nagħmel il-faċendi li jkun hemm bżonn.

Kif jirnexxilek tlaħħaq mal-

ħajja tiegħek u max-xogħol?

Ir-responsabilità prinċipali tiegħi tibqa’ lejn l-impjegati. Nemmen illi jekk ikollok ħaddiema ferħanin se jkollok aktar produttività.

Għalhekk inħoss li x-xogħol fi grupp huwa kruċjali sabiex ikollok ir-riżultati. U n-negozju jista’ jtejjeb l-operat tiegħu sempliċement jekk ikollok ħaddiema magħquda.

L-ewwel nett jien ma nafx noqgħod kwieta. Sa minn meta kont żgħira kont nagħmel ħafna affarijiet f ’daqqa u ommi rabbietna li nkunu organizzati filwaqt li nlaħħqu ma’ kollox. Jekk int tkun kapaċi tagħmel ħafna affarijiet iżda fl-istess ħin tkun organizzat mhux se ssibha diffiċli li tlaħħaq ma’ kollox f ’ġurnata.

Xi tgħidilna dwar is-suċċess li kellu l-programm Liquorish X’inhi l-opinjoni tiegħek fuq matul is-snin? in-nisa fid-dinja tax-xogħol u n-negozju?

Nemmen illi l-kreattività u l-oriġinalità f ’dan il-programm In-nisa ilhom involuti fid-dinja kienu l-ingredjenti prinċipali għal tan-negozju għal ħafna żmien dan is-suċċess. Liquorish issa sar iżda sfortunatament damu ma programm sinonimu mat-telesġew rikonoxxuti jew ingħataw pettaturi lokali. mertu ta’ xogħolhom. Fl-antik meta kien ikun hemm mara Min kien dak li fil-kontroll ta’ xi azjenda kienet kkontribwixxa għal dan isbiss biex tissapportja lir-raġel suċċess? tagħha iżda llum l-affarijiet inbidlu. Illum il-ġurnata hawn ħaf- Fil-karriera tiegħi dejjem kelli na aktar nisa fin-negozju u qed l-familja warajja iżda mbagħad juru li kapaċi jmexxu tajjeb u irrid insemmi wkoll lill-ħaddijieħdu r-riżultati. ema li jaħdmu magħna li huma leali, jieħdu ħafna drabi l-inizjatX’inhuma r-responsabilitajiet tiva u fuq kollox huma kreattivi bħala sid ta’ negozju? sabiex dejjem noħolqu modi

ġodda biex is-suċċess jibqa’ ġej.

Min ressqek lejn id-dinja tan-negozju? Kellek xi aspettattivi partikolari? Qatt kont tobsor li kellek tkabbar daqshekk?

X’inhuma l-kummenti tiegħek fuq is-sitwazzjoni ekonomika tal-pajjiż li hija waħda mill-aqwa li qatt kellna?

Ekonomija b’saħħitha f ’kull settur hija xi ħaġa pożittiva ħafna.

Hija ħaġa ċara li l-ekonomija f ’pajjiżna ngħatat injezzjoni qawwija u l-opportunitajiet tax-xogħol żdiedu. In-negozji ngħataw l-opportunità li jikbru u dan il-fattur inkoraġġixxa aktar negozjanti sabiex jaħdmu bla heda u jinvestu aktar għal ekonomija aktar b’saħħitha. Jien inżur diversi pajjiżi u nista’ ngħidlek li dan is-settur kiber bil-bosta. Nemmen illi Malta tjiebet f ’diversi servizzi meta tikkomparaha ma’ pajjiżi oħra madwar id-dinja.

Kemm huwa diffiċli li tmexxi l-impjegati kollha tiegħek Ma kellix xi aspettattivi kbar iżda meta tqis li għandek fergħat mbagħad ladarba tibda jkollok f ’Malta u Għawdex? ambizzjoni li toħloq aktar ideat għan-negozju tiegħek. Il-bidu ta’ Hija sfida kbira li jkollok divernegozju ġdid huwa ferm eċitanti si fergħat imxerrda mal-gżejjer u bl-għajnuna ta’ ħaddiema tajba, Maltin. Iżda meta jkollok manl-ideat tiegħek jistgħu jespandu. agers tajbin li jafu jikkomunikaw, dan kollu jgħin sabiex ikun hemm konsistenza f ’kull post.

Tikkonsidra li s-suċċess tiegħek jista’ jkun marbut X’inhuma l-pjanijiet ma’ xi tip ta’ fortuna u anke tiegħek fil-futur? kuraġġ?

Meta int tkun involuta fin-negozju qatt ma tista’ tieqaf. Bħala Cassar Marine Group għandna proġetti ambizzjużi ġejjin u aħna eċitati li nneduhom fil-ġejjieni qrib. Fejn għandu x’jaqsam is-setIl-komunità tan-negozju hi ddominata mid-dinja maskili. tur tal-ikel se nintroduċu kunċett ġdid bl-isem ta’ CargoLounge u Taħseb li l-irġiel għadhom jiddiskriminaw kontra n-nisa x-xogħol f ’dan il-proġett miexi sew. Fejn għandu x’jaqsam Lifid-dinja tan-negozju? quorish ninsab lesti għall-avvenIva, din id-dinja tan-negozju hi tura oħra li tibda f ’April 2019.

L-ewwel u qabel kollox nemmen li jrid ikollok kuraġġ, imbagħad determinazzjoni li tkompli u xi ftit tal-fortuna tgħin ukoll.

21

25.11.2018

kullhadd.com

Min kienet dik il-persuna jew dik il-ħaġa li xprunatek sabiex ikollok suċċess kbir fil-karriera tiegħek?

Kienu l-ġenituri li kkontribwew ferm sabiex ninsab fejn ninsab illum. Huma tawni trobbija tajba ferm fejn il-messaġġ kien dejjem li għandek taħdem ħafna sabiex takkwista dak li trid fil-ħajja.

Kienu jgħiduli li jekk tkun bieżel, l-opportunitajiet jiġu waħedhom.

Aħna trabbejna napprezzaw il-valur tax-xogħol tagħna u għalhekk biċċa xogħol żgħira wkoll konna narawha daqs waħda kbira minħabba d-dedikazzjoni li dejjem wrejna.

X’inhuma r-responsabbiltajiet tiegħek bħala sid ta’ negozju?

Illum il-ġurnata m’għadnix involuta fl-operat ta’ negozju partikolari. Ir-rwol tiegħi huwa li noħloq struttura għall-mudell ta’ negozju, nibdieh filwaqt li nħarreġ lill-ħaddiema sakemm narah jikber. Bla dubju li l-element fundamentali hu li ssib l-aħjar individwu li jokkupa l-pożizzjoni ta’ manager.

mill-aqwa u mal-klijenti diġà leali li għandna jagħmlu lil Orienta bħala negozju tajjeb ħafna.

X’inhuma l-kummenti tiegħek fuq il-fatt li l-ekonomija preżenti ta’ pajjiżna hija l-aqwa waħda li qatt kellna?

L-ekonomija ġiet stimulata b’mod verament kreattiv u qed naħsdu dak li żrajna grazzi wkoll għall-ħsieb innovattiv.

Is-sigriet ewlieni tas-suċċess tiegħek huma l-ħaddiema li timpjega miegħek

Kieku kellek tagħti parir lil xi ħadd li għadu se jibda negoz- sta’ ngħid li kollox ġara b’kum- Kif diġà semmejtlek, jeħtieġ li toħloq dekorazzjonijiet sbieħ binazzjoni għalkemm kelli diġà jkollok pjan tajjeb. Importanti għad-dar. Nista’ niftaħar billi ju, xi tgħidlu? struttura b’saħħitha li kont naf li li jkollok kreattività kbira sabiex ngħid li għandi tim ta’ ħaddiema L-ewwel u qabel kollox impor- se taħdem għax irsistejt għaliha. tanti li jkollok l-entużjażmu neċessarju biex tibda negoz- Taħseb li s-suċċess tiegħek ju u fuq kollox huwa kruċjali li huwa taħlita ta’ fortuna u kutippjana sew dak li trid tagħmel raġġ? filwaqt li toħloq pjan strateġiku.

Importanti wkoll li jkollok pjan Naħseb li hemm taħlita minn B biex jekk xi ħaġa tmur żmerċ dawn iż-żewġ fatturi għalkemm tista’ tħares lejn soluzzjoni oħra. trid iżżid ukoll li trid taħdem Imbagħad l-iktar ħaġa importan- bla heda sabiex tasal għal dan isti hi li taħdem ferm sabiex tasal suċċess. għall-objettivi personali tiegħek.

M’hemmx dubju li l-komuKif inhi l-ġurnata tipika nità tan-negozju f ’Malta hi ddominata mill-irġiel. Taħseb tiegħek? li dawn tal-aħħar għadhom M’hemmx ġurnata partikolari jiddiskriminaw kontra n-nisa li hija l-istess għalija. Idealment fin-negozju? inħobb nibda l-ġurnata b’mixja twila. Wara dan kollu nidħol fuq Biex inkun onesta miegħek, qatt l-internet u nara l-posta elettron- ma ħassejtni diskriminata. Bdeika. Ftit wara mmur l-uffiċċju jt il-karriera tiegħi naħdem ma’ sabiex hemm nattendi l-laqgħat bank lokali. Hemmhekk jien kelli li nkun ippjanajt. F’xi ħin nip- kors fuq studji bankarji u finanzprova nsib iċ-ċans nixtri u mmur jarji u rnexxieli nikseb kariga tajba fi tmien snin li domt naħdem insajjar id-dar. fil-bank Lombard. Dak żgur kien X’kien li ħajrek tiftaħ in-nego- post tax-xogħol iddominat millzju proprju tiegħek? Kellek xi irġiel u sa ċertu punt għadu s’issa aspettattivi partikolari? Kont hekk. Madankollu qatt ma ġejt taħseb li se tikber daqshekk? iddiskriminata. Lanqas xejn anzi!

Kelli l-opportunitajiet u ħadthJien minn dejjem nivvinta u nara om. Wara kollox irridu nkunu reli nibda xi ħaġa ġdida. Dan huwa alistiċi billi ngħidu li n-nisa jridu l-karattru tiegħi sa minn meta jlaħħqu mad-dar, mal-familja u kont żgħira. Issa biex inwieġeb mal-karriera. B’hekk din in-nagħall-mistoqsija tiegħek, nista’ tura sa ċertu punt tipprojbixxi ngħidlek li ma kelli l-ebda intenz- ħafna nisa li jħarsu lejn xi forjoni li niftaħ in-negozju tiegħi ma ta’ karriera minħabba dawn għalkemm nistqarr miegħek il-prijoritajiet. li din kienet xi ħaġa naturali minħabba li dejjem inkun nixtieq X’inhu l-fattur li għamel l-Orinagħmel xi ħaġa differenti. Ni- enta bħala suċċess kbir?

Bla dubju li dan kollu jirrifletti sew fuq diversi aspetti li jinsabu f ’diversi negozji. L-ekonomija ġiet stimulata b’mod verament kreattiv u qed naħsdu dak li żrajna grazzi wkoll għall-ħsieb innovattiv.

Kemm huwa diffiċli li tmexxi numru ta’ ħaddiema filħwienet li għandkom imxerrda f ’Malta u f ’Għawdex?

Is-sigriet ewlieni tas-suċċess tiegħek huma l-ħaddiema li timpjega miegħek. M’hemmx dubju li jiġu mumenti ta’ sfidi kbar iżda wara li naffaċċjaw il-problemi kapaċi nkomplu għaddejjin bil-ġurnata tax-xogħol tagħna.

X’inhuma l-pjanijiet tiegħek għall-futur?

Sena ilu għadni kemm ftaħt l-ewwel boutique hotel tiegħi f ’Bormla. Semmejtha Casa Birmula u qed nittama li nkompli nimraħ f ’dan in-negozju ġdid għalija.

22

25.11.2018

kullhadd.com

MIĠBUD LEJN L-ISNOOKER MINN TFULITU

Kitba ta’ on tad-dinja. Kien rebaħlu 5-2 RAMONA PORTELLI waqt il-Malta Grand Prix. Barra minn hekk, rebaħ ukoll darbteKull sport fih ir-regoli u t-taħriġ jn il-Kampjonat individwali għalih. Hekk ukoll il-persuna li tal-Ewropa. B’hekk Alex huwa tkun qed titħarreġ fih teħtieġ ambaxxatur li għamel isem bardixxiplina u motivazzjoni kbira. ra minn pajjiżna. Ħallejt f ’idejh Għall-intervista tal-lum tkellimt sabiex jikkummenta dwar dan ilma’ sportiv li jilgħab is-snook- fatt. “Dan sar b’ħafna sagrifiċċji er. Dak iż-żmien li beda jilgħab kemm min-naħa tiegħi u anke il-logħba ma kienx hawn kow- min-naħa tal-familja tiegħi. ċis, iżda kelli ziju li kien jaf jil- Kelli għajnuna kbira miċ-Ċengħab ftit u għenu ħafna. Ta’ età tru Laburista tal-Mellieħa fejn żgħira kien jittrenja ħafna, mad- kont noqgħod meta offrewli war tmien sigħat kuljum tista’ li nittrenja b’xejn fuq il-mejda tgħid mit-Tnejn sal-Ħadd. Qed tagħhom u minn hawn nixtieq nirringrazzjahom speċjalment nirreferi għal Alex Borg.

Għandu 49 sena, joqgħod lis-Sur Michael Buttigieg, Presil-Mellieħa u jħobb ħafna l-is- ident tal-istess Ċentru. Illum ports, l-aktar il-futbol minn inħoss sodisfazzjon kbir li minn barra naturalment is-snook- naqra ta’ raħal ċkejken irnexxieer. Jiddeskrivi lilu nnifsu bħala li nikkompeti mal-aqwa plejers persuna li qatt ma’ jaqta’ qalbu fid-dinja, ukoll bl-għajnuna ta’ persuni li emmnu fija,” tbissem mill-isfidi li jkollu quddiemu.

Alex ilu jilgħab is-snook- jgħidli. er minn meta kellu disa’ snin. Interessanti l-fatt li Alex propr“L-ewwel darba li rajt mejda ju għażel li jiffoka fuq is-snooktal-isnooker kien f ’każin lokali er u mhux fuq il-pool, fuq il-bilfejn noqgħod u mill-ewwel in- liard jew fuq l-eight ball. Ridt ġbidt lejn din il-logħba,” beda inkun naf x’differenza hemm bejniethom u għaliex din l-għażjgħidli. la għalih waqgħet fuq is-snooker. “Is-snooker tintlagħab fuq Ħa sehem fl-aqwa mejda kbira mentri l-logħbiet kampjonati tas-snooker l-oħra li semmejt jintlagħbu fuq madwar id-dinja imwejjed iżgħar b’regolamenti Matul il-karriera tiegħu ħa differenti. Għażilt is-snooker sehem fl-aqwa kampjonati għax hija l-aktar logħba popotas-snooker madwar id-dinja. lari minnhom kollha. MadanaFil-fatt l-ikbar rebħa li jiftakar kollu hija l-aktar waħda diffiċli hija tas-sena 1998 meta kien wkoll u jekk ma tittrenjax għal lagħab kontra John Higgins sigħat twal meta tkun żgħir difli dak iż-żmien kien Champi- fiċli biex tilgħabha tajjeb. Ħafna

plejers jibdew jilagħbu s-snooker, iżda minħabba li kif għedt trid sigħat twal ta’ taħriġ jaqtgħu qalbhom u jaqilbu għal xi waħda mil-logħbiet l-oħra li semmejt,” spjegali Alex.

Ta’ min isemmi u ma ninsewx li fil-passat Malta kellna lil Pawlu Mifsud, Ġużi Grech u Tony Drago li għamlu ġieħ lil Malta bil-wirjiet tagħhom fis-snooker.

Illum tista’ tgħid Malta għandna lil Alex f ’dan ir-rigward. Ħallejt f ’idejh sabiex jgħaddi l-kummenti tiegħu u minbarra s-sodisfazzjon personali, x’qed jakkwista aktar minn dan ilfatt. “Il-plejers li semmejt kollha kienu plejers kbar u bħalma għedt inti għamlu ġieħ lil pajjiżna. Huwa ta’ sodisfazzjon kbir għalija u għal kull min għenni li lħaqt ċertu livell fejn lgħabt mal-aqwa plejers fid-dinja fl-isports tagħna u anke rbaħt diversi unuri,” stqarr miegħi.

Preparazzjoni qabel kull logħba: Qabel il-logħob joqgħod għall-kwiet Konxja mill-fatt li l-moħħ jilgħab parti importanti fil-logħba tas-snooker, stedintu jgħidli b’liema mod mentalment u fiżikament iħejji ruħu qabel u waqt kull logħba tas-snooker.

“Mentalment nipprepara billi kemm jista’ jkun qabel il-logħob noqgħod għall-kwiet. Fiżikament dan l-aħħar kont traskurajt ħafna, iżda bl-għajnuna tal-ħabib tiegħi Frankie Gauci

li għandu diversi gyms madwar Malta qed naħdem biex nerġa’ nkun fit għall-impenji li jkolli.”

Staqsejtu kemm is-snooker huwa sports li għandu spejjeż. Fil-fatt ikkonferma miegħi li dan jiddependi minn kemm jikkommetti ruħu għal-logħba.

Jekk jikkompeti f ’ħafna tournaments internazzjonali, naturalment ikollu spejjeż fissi.

Mistoqsi jaħsibx jekk iżżgħażagħ tal-lum qed jinteressahom li jsegwu u anke jipprattikaw is-snooker, jew forsi jinnotax li jfittxu sports biex ngħid hekk aktar attiv jew li jaħlu aktar enerġija, Alex weġibni: “Il-problema tal-logħba tas-snooker bħalma għedt hi li tirrikjedi ħafna taħriġ biex titgħallimha tajjeb, ħafna drabi dan it-taħriġ irid isir waħdek u dan m’hawnx ħafna li lesti li jagħmluh. Ħafna taħriġ ifisser minn tal-inqas ħames sigħat taħriġ kuljum li ftit naf sports li jirrikjedu dan il-ħin biex titgħallimhom,” żvela miegħi.

Għadu jikkompeti f ’ħafna tournaments ta’ livell għoli madwar id-dinja Konxja mill-fatt li barra minn Malta hemm ħafna plejers tas-snooker li anke huma dilettanti biss u mhux professjonali, xorta jaqilgħu x’jieklu proprju billi jilagħbu s-snooker. Ħallejt f ’idejh sabiex jelabora aktar f ’dan ir-rigward u anke sabiex jikkonfermali jekk kienx hemm

xi żmien li huwa stess għex biss minn fuq is-snooker, jew jekk kienx jew huwiex impossibbli. “Hemm diversi modi fuq dan. F’ċerti pajjiżi l-Istat jgħin lill-plejers biex ikunu full-time fuq il-logħba ħalli meta jilagabu f ’kompetizzjonijiet internazzjonali jkunu ppreparati aħjar. Fil-logħba professjonali (Main Tour tal-World Snooker Association) tista’ tgħid li l-plejers kollha huma full-time minħabba li jilagħbu madwar 25 tournament fis-sena. Fuq nota personali, iva kien hemm numru ta’ snin li kont full-time fuq is-snooker u għadni nikkompeti f ’ħafna tournaments ta’ livell għoli madwar id-dinja,” stqarr miegħi.

Għalkemm ħafna forsi jaħsbu li l-logħba tas-snooker ma tantx hi xi logħba movimentata bħal sports oħrajn, huwa pjuttost bil-kontra. Dan għaliexbiex wieħed jitgħallem u jitjieb fil-logħba tas-snooker jeħtieġ sigħat twal ta’ taħriġ kuljum.

“Minbarra hekk ġieli logħbiet kompetittivi jdumu erba’ jew ħames sigħat jintlagħbu u għalhekk huwa importanti ħafna li żżomm ruħek fit biex tkun tista’ tagħmel dan.”

Fl-aħħar nett Alex għadda messaġġ lill-qarrejja ta’ din ilgazzetta. “Il-messaġġ tiegħi huwa l-aktar għaż-żgħażagħ fejn ninkoraġġihom li jippratikaw xi tip ta’ sport minħabba li dan jiddixxiplinak u jedukak,” temm jgħidli.

23

25.11.2018

kullhadd.com

reċensjoni tal-ktieb

IL-KALĊI QIEGĦED IFUR Mal-ewwel daqqa t’għajn li wieħed jagħti lejn it-titlu ta’ dan il-ktieb ċertament tinbet fih l-idea tat-tbatija - fiżika jew psikoloġika.

Fl-istess waqt il-kelma “Kalċi” lil dawk midħla tal-Kotba Mqaddsa tfakkarhom fix-xena drammatika u mqanqla ta’ Kristu fil-Ġnien taż-Żebbuġ, il-preludju tal-Passjoni li kellu jgħaddi minnha.

Nistqarr li lil Carmel Scicluna ili nafu mhux ħażin; kittieb bravu li tana kotba ta’ proża tajbin, kemm novelli kif ukoll rumanzi. Għadni niftakar it-tieni ġabra ta’ novelli tiegħu Għall-Imħabba Ta’ Lesbjana (1997). Kont naf li ġieli niseġ anki xi versi, iżda ftit li xejn ġew f ’idejja.

Issa b’din il-pubblikazzjoni Il-Kalċi Qiegħed Ifur ikkonfermajt li barra milli hu wieħed mill-aħjar prożaturi Maltin huwa wkoll poeta ta’ stoffa.

Din il-ġabra nxebbahha ma’ mixja twila ta’ persuna; mixja li matulha l-persuna tkun ġabret numru ta’ esperjenzi sbieħ u koroh. F’dan il-każ partikolari jidher li dawn l-esperjenzi kienu aktar koroh milli sbieħ. Dan jidher ċar mill-kwadretti li Scicluna jippreżentalna taħt l-ispeċi tal-versi tiegħu. Fi kliem ieħor, għalija dan il-ktieb mhu xejn għajr Djarju Spiritwali fis-sens wiesa’ tal-kelma, fejn jispikkaw għadd ta’ tribulazzjonijiet li żgur tappnu l-ħajja

tal-poeta.

Mhux il-ħsieb tiegħi li ngħarbel kull poeżija li tħaddan din il-ġabra.

L-ewwel nett għax din tiegħi hi sempliċi reċensjoni u t-tieni nett għax dan ix-xogħol wettquh bl-akbar reqqa u ħila, il-Professur Oliver Friggieri, is-Sur Achille Mizzi u s-Sur Patrick Sammut li l-kummenti tagħhom huma inklużi fil-bidu ta’ dan il-ktieb. Minnu li kull wieħed tana l-opinjonijiet kritiċi tiegħu, iżda meta wieħed jgħaqqadhom flimkien isib li lkoll jaqblu li Carmel Scicluna hu wieħed mill-aħjar poeti lokali kontemporanji.

Dan hu frott il-ħażna kulturali li għandu l-poeta li tirrisplendi lilha nnifisha f ’diversi poeżiji. Ħażna li Scicluna ġabarha minn fonti diversi kif jixhdu ċerti dediki li l-qarrej jiltaqa’ magħhom f ’uħud mill-poeżiji.

It-tema ewlenija ta’ din il-ġabra hija l-imħabba; l-imħabba li dewqet lill-poeta mumenti sbieħ u koroh fl-istess ħin. Hija proprju din l-imħabba li qiegħda tfawwarlu l-Kalċi li qed jirreferi għalih.

Hija din l-imħabba li sqiet (u forsi għadha tisqih?) imrar u tribulazzjonijiet tant li rrendietlu ħajtu fi speċi ta’ “ħmar il-lejl”.

Il-ktieb hu mqassam f ’ħames taqsimiet: Bukkett għal Jasmina, Ordo ab chao, Krib kiebi mill-

art, Il-Kalċi Qiegħed Ifur u Versi Bikrin; din tal-aħħar għandha marbuta magħha daħla tal-Prof.

Oliver Friggieri. Tematikament diġà tajt ħjiel ta’ x’jistenna li se jsib il-qarrej: Versi intensi fejn l-imħabba tieħu diversi forom; imħabba ġenwina, projbita, tabù.

Iżda mal-imħabba tintrabat ukoll il-biża’. Biża’ dwar il-ġejjieni peress li l-preżent ma kienx mibni

fuq relazzjoni tajba. Għax kif wieħed jistenna f ’dawn il-poeżiji tgawdi ċerta importanza l-figura femminili.

Dwar il-binja tal-poeżija Scicluna ħaddem stil purament modern fejn jispikka l-vers ħieles, kultant pjuttost prożajku żżejjed; imma aktarx li dan isir bi skop. Versi mimlija simboliżmu u figuri oħra tad-diskors, speċjalment fejn tid-

domina l-metafora li Scicluna jaf iħaddem b’maestrija kbira. Stil narrattiv, speċi ta’ rakkont poetiku magħġun b’lingwaġġ senswali u saħansitra xi drabi erotiku. Ma jonqsux versi fejn il-poeta jidħol fi djalogu kemm mal-maħbuba kif ukoll mal-qarrej, djalogu f ’sens figurattiv.

La qed insemmi l-lingwaġġ nifraħ lill-poeta li rnexxielu jħaddem kelmiet Semitiċi u Romanzi u ħallathom ma’ oħrajn, taħlita li tħalli l-effett mixtieq u dan mertu għall-ħila tal-awtur.

Kollox ma’ kollox, hu importanti li l-qarrej jaqra dawn il-versi u jixtarrhom sewwa minħabba l-ermetiżmu li ħaddem il-poeta.

Fi kliem sempliċi, din il-ġabra hi adattata għal dak il-qarrej li lest ikun impenjattiv peress li hi frott ta’ poeta-ħassieb, kontemplattiv u li fih għandu ħażna tajba ta’ kulturi differenti.

L-aħħar kelma teħodni lura lejn il-bidu ta’ din ir-reċensjoni. Il-poeta donnu jħalli l-bieb miftuħ peress li l-Kalċi għadu ma farx għalkollox; sempliċiment għadu “qiegħed ifur”. Jekk dan il-bieb hux miftuħ għal diskussjoni bejn il qarrejja jew għar-relazzjoni li tkissret u li jidher li għad hemm ċans terġa’ tirranġa ma nistax ngħid.

Dan jista’ jwieġbu biss il-poeta nnifsu.

Mistoqsija: X’inhi t-tema ewlenija ta’ din il-ġabra?

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-ktieb IL-KALĊI QIEGĦED IFUR. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 2 ta’ Diċembru.

Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi.

Intant, ir-rebbieħ tal-ktieb L-EWWEL SENA TIEGĦI -TWIELDET TIFLA huwa: P. ATTARD - ĦAL SAFI

IDĦOL BIĊ-ĊANS LI

TIRBAĦ €100

05

Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000

Kemm kien hemm ġenituri li temmew il-kors tal-co parenting b’suċċess?

Isem: Numru tat-telefown:

Tweġiba:

Indirizz:

25

25.11.2018

kullhadd.com

“TAGĦNA AĦJAR” F’dan l-istaġun tal-Milied, Teatru Malta li qed toħloq tendenzi ġodda, se tagħtik l-aqwa raġuni biex toħroġ ’il barra millBelt Valletta. Titlifx Il-Madonna Tiegħi Aħjar Minn Tiegħek, l-ewwel operetta li nkitbet għall-banda tar-ram u li se titmexxa minn wieħed mill-aqwa surmasti Maltin, il-Maestro John Ivan Borg; bejn it-8 u s-16 ta’ Diċembru fit-Teatru Parrokkjali fil-Pjazza Vitorja l-Birgu.

Mhux biss il-mużika hi miktuba minn Alex Vella Gregory, li jinzerta wieħed millaqwa kompożituri tal-gżira u li għandu interess akkademiku qawwi lejn il-mużika sagra b’ħila naturali għall-mużika satirika u komika; imma l-librett hu miktub mill-kittieb maħbub Trevor Żahra, awtur Malti li m’għandu bżonn l-ebda introduzzjoni.

U jekk dan ma kienx biżżejjed, is-sett ġie ddisinjat minn Ino Bonello, li hu pijunier fl-industrija tal-films Maltin u mdorri jaħdem fuq produzzjonijiet ta’ skala kbira.

X’aktar? Il-kostumi għandhom id-disinn ta’ Giulia Orsi, Taljana li ilha żmien twil tgħix Malta u li gradwat mill-Akkademja Taljana tal-Arti, Moda u Disinn ta’ Ruma u kisbet Baċellerat fid-Disinn tal-Kostumi mill-Università ta’ Wales. L-aħħar iżda ċertament mhux l-inqas, din l-opra unika se terġa’ tara lil Peter Busuttil lura fuq il-palk bħala direttur, wara nuqqas ta’ erba’ snin.

Ma ninsewx li din hi l-ikbar produzzjoni għall-ewwel staġun teatrali tal-kumpanija teatrali nazzjonali u l-ewwel operetta tagħna. Teħtieġ raġuni oħra biex tixtri l-biljett tiegħek? Il-kast se jkun magħmul minn Mary Rose Mallia, Joe Cortis u Simon Curmi jekk trid inkomplu ngħinuk tiddeċiedi!

L-operetta Il-Madonna Tiegħi Aħjar Minn Tiegħek qed tittella’ bl-appoġġ tal-Fondazzjoni Valletta 2018, Aġenzija Żgħażagħ u l-Assoċjazzjoni tal-Baned Maltin. Biex tixtri l-biljetti żur www.teatrumalta.org.mt jew ċempel 21220255 għal iktar tagħrif!

Felix Busuttil ġie ppremjat ġieħ Eccellenza Della Danza fit-Teatru Metropolitan fl-Italja - premju li jingħata kull sena fi tmiem Novembru lill-esponenti u artisti li taw ħajjithom għall-arti, għall-kultura u għaż-żfin. Fost l-ippremjati din is-sena kien hemm preżenti l-istilla tat-televiżjoni tal-varjetà Oriella Dorella, ballerin prim tas-San Carlo ta’ Napli Luigi Ferrone, Mario Piazza mill-Akkademja tat-Teatru tal-Opra ta’ Ruma, mill-Bolshoi Vladimir Derevanko u Anna Maria Prina. Meta mistoqsi fuq l-importanza taż-żfin f ’ħajtu, Felix wieġeb li ż-żfin ma

jgħallimniex niżfnu imma ngħixu. “Li l-ħolm huwa kbir kemm nagħmluh aħna u li mingħajr arti, il-ħajja tmut.”

L-avveniment jiġi organizzat minn Macario Events u għalih attendew ’il fuq minn 2,000 ruħ. Ġew rikonoxxuti wkoll kritiċi u ġurnalisti bħal Massimiliano Craus tal-Corriere della Sera.

“Dan il-premju huwa responsabbiltà li nieħu bis-serjetà, u se nkompli nistinka biex inkompli nħaddan dawn il-valuri tal-arti u l-kultura, bit-tama li nkun ta’ ispirazzjoni għal dawk li għandhom għal qalbhom l-istess ħolm.”

26

25.11.2018

kullhadd.com

] SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irbaħ xampù u conditioner tad-ditta Wella.

Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil: KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Isem: Indirizz:

TISLIBA 253

V. MIFSUD - MOSTA

Mimdudin:

Bi 3 Numri 000 007 125 146 185 199 263 279 410 420 434 488 591 596

654 704 754 810 813 824 830 850 863 B’4 Numri 0036 0344 1125 1410

1565 1610 2229 2608 3164 3534 4011 4485 4933 5419 5468 5710 6046 6403 6611 6620

7285 7445 7506 7551 8388 8481 8820 9281 9654 9730 B’5 Numri 14107 35405 42603

49046 50857 69985 71315 81000 85159 89883 95447 B’6 Numri 011113 404695 606548 611297 664690

677545 719744 745763 746091 804126 804283 953083 B’7 Numri 5037990 6384276 B’10 Numri 2755473990 8759849739

18.

Omm (2) 19.

Lukanda żgħira 1.

Kompli l-qawl: Ingliża (3)

Drabi kelma 20,21W. Iweġġgħuh

ġġib il-kliem u ħafif (8)

tqabbeż barra 21,24. Uffiċjali

s-......... (5)

fl-armata (8) 4.

Triq it-tobba 23.

Mhux aħna (4)

għalih (4) 24.

Ara 21 mimduda 7,9. Itlaq iġri! (5) 9.

Ara 7 Weqfin: 10.

Wieħed li jrabbi 1.

Fl-ewwel

l-bhejjem (6)

tas-sena (6) 12.

Tużah biex 2,15. Miksija (9)

tferra! (6) 3.

Telaq (3) 16.

Ara 5 5,16. Lejn l-aħħar! (6)

6, 12W. Il-Ministru

Helena (5) 8.

Ta’ kafkaf ?

(5,4) 11,13. Likwidu jiġri

ġo fija (5) 12.

Ara 6 13.

Ara 11 14.

Belt (6) 15.

Ara 2 17.

Tv (3) 21.

Ara 20 22.

Zanzu Borg

Mallia (1,1,1)

SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA Mimdudin:

Weqfin:

1.Faqar, 4.Mans, 7,15.Eliminat, 9.Lar, 1.Fallut, 2,3.Qarreb, 5.ALE, 6,21 10.Bugeja, 12.Abbati, 16.Tul, 18.RN, wieqfa. Slaleb, 8.Lukandier, 11,17.

19.Mum, 20.Sadid, 21.LUT, 24.Rbaħt Ibusu, 12,23.Albert, 13.Bra, 14.Imdina, 22.Tir

27

25.11.2018

kullhadd.com

GĦAQQAD IL-KAXXI

Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi.

Eżempju: Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Ilkaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. In-numru huwa indikazzjoni tat-total ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa.

SIB IL-VALUR

Kull ittra fiha valur, uħud mill-valuri huma diġà mpoġġija. Uża dawn il-ħjilijiet biex issib il-kumplament tal-valuri tal-ittri.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

28

25.11.2018

kullhadd.com

QEGĦDIN INBATU DAK LI MA SARX FL-2004 L-ESPERTI AMBJENTALI DWAR L-ISKART

Uffiċjali tal-Awtorità Maltija għall-Ambjent u r-Riżorsi (l-ERA) spjegaw kif fis-settur tal-iskart qed inbatu mid-deċiżjonijiet li ma tteħdux 14–il sena ilu.

Dan qaluh meta kienu qed jidhru quddiem il-Kumitat Ambjentali tal-Parlament fejn kien diskuss ir-rapport tal-istess ERA dwar l-istat tal-ambjent f ’pajjiżna. Filwaqt li ddeskrivew l-iskart bħala s-suġġett tal-ġurnata qalu li qed isiru ħafna affarijiet għall-ewwel darba. Iżda, l-isfidi huma kbar.

“Qed isiru diversi firsts f ’dan il-qasam. Dan żgur mhux l-inqas mil-isfidi li għandna. Kemm bħala Awtorità biex inkunu parteċipi u kemm l-istakeholders tagħna biex finalment l-għan jintlaħaq,” qalet l-uffiċjal tal-ERA Michelle Piccinino li fissret kif dan hu settur fejn waqajna lura għal diversi raġunijiet.

“Mill-aspett regolatorju kien hemm dawk

iċ-ċirkostanzi fejn kien hemm nuqqas ta’ infurzar. Kien hemm nuqqas tal-istakeholders li kollha jafu x’inhu rwol tagħhom u x’inhu l-għan, u l-biża’ li n-nies ma tikkoperax.

L-infrastruttura ma kinetx hemm,” kompla jkun spjegat filwaqt li kienet emfasizzata bidla bejn l-esperjenzi lokali u internazzjonali.

“Barra minn Malta li jkollok kummerċjant li jinvesti f ’infrastruttura tal-waste qisu qed jinvesti fid-deheb. Jien ili mmiss mas-settur mill2004. Kellna reluctance enormi anke mill-istituzzjonijiet li jaċċettaw investiment fis-settur tal-waste. Għadna

L-IKBAR BIDLA LI SARET Ma setax jonqos li ladarba kien qed ikun diskuss l-ambjent ma tqumx il-kwistjoni tal-kwalità tal-arja. Id-Deputat elett f ’isem il-Partit Nazzjonalista, Godfrey Farrugia, staqsa dwar il-kuntatt li jkun hemm bejn l-ERA u l-Ministeru għall-Ambjent. Hawn ir-risposta tal-ERA kienet ċara ħafna: “In kwantu ta’ enerġija l-ikbar bidla li kellha ssir il-pajjiż għamilha. L-impatt tal-HFO huwa sorvolat. Il-verità hija li bħalissa l-inkwiet tal-Awtorità dwar il-kwalità tal-arja jdur ħafna mat-trasport. Qabel kellna l-power station. Għall-grazzja t’Alla neħħejna dik il-problema.”

nbatu bih sal-lum. Il-waste baqa’ dejjem għal perjodu twil infrastruttura maħmuġa, investiment li ma jqajjimx aptit. Li kieku fl-2004, 2005 l-istat offra platform, illum qegħdin ħafna aħjar. Il-kriżi li qegħdin fiha llum hi li m’għandniex operaturi u infrastruttura biżżejjed biex tlaħħaq għad-domanda. Għax għamilna avvanzi fl-ekonomija imma mhux fis-settur,” kompla jingħad fil-Kumitat.

Fil-fatt kien biss din is-sena li r-riċiklaġġ, anke ta’ skart organiku, sar obbligatorju. Fejn il-pajjiż beda għall-ewwel darba jadotta bidla fil-mentalità u dak li sa ftit żmien ilu kien isir bħala proġett pilota u skont l-aptit taċ-ċittadini issa se jibda jkun infurzat.

“REKLAMAZZJONI BILFORS” Il-Kummissarju għall-Ambjent u l-Ippjanar fl-uffiċċju tal-Ombudsman, il-Perit Alan Saliba, tkellem b’saħħa dwar il-bżonn li pajjiżna jibda jaħseb għar-reklamazzjoni tal-art. “M’hemmx soluzzjoni oħra. Reklamazzjoni tal-art. Xejn xejn inkabbru ’l Malta,” qal il-Kummissarju Saliba. Spjega li wieħed irid jaħseb kif se nagħmluha. “Jekk hemm bżonn nibnu. Sejrin tajjeb tant ekonomikament,” qal Saliba.

Semma wkoll il-proġett tal-mina bejn Malta u Għawdex u tenna: “Dan irid imur għar-reklamazzjoni m’hemmx mod ieħor fejn imur.”

B’reazzjoni l-Ministru għall-Ambjent Josè Herrera spjega kif inkariga lill-ERA biex tistudja dan ilkunċett, “li jien naf li għandha knowledge biżżejjed li tkun l-aħjar Awtorità li tikkonduċi r-reklamazzjoni tal-ibħra tagħna. Jekk din l-inizjattiva tittieħed mill-Ministru tal-Ambjent allura l-prijorità se tkun l-ambjent,” qal Herrera li tenna li din mhux xi ħaġa li ssir bl-addoċċ.