KullĦadd_23.12.2018

www.kullhadd.com Il-Ħadd, 23 ta’ Diċembru, 2018

Ħarġa Nru 1,328 Prezz €1

REĠA’ FIL-MIRA

19–IL ĦATRA BIL-BARKA TA’ KUMITAT ĠDID Fl-ewwel sena tiegħu l-kumitat tal-Parlament li jagħti pariri fuq il-ħatriet ta’ persuni f’karigi pubbliċi diġà ddeċieda fuq 19–il ħatra. Fejn f’każ wieħed biss ma kienx unanimu.

Ara paġna 8

• Wara l-istħarriġ tal-BA, Pierre Portelli reġa’ fil-mira tal-kritiċi ta’ Adrian Delia fil-Partit Nazzjonalista • Biex jiddefendi ruħu qed jattakka kontinwament ’l-Awtorità tax-Xandir • Ta’ madwaru jfakkruh kemm ilu jiftaħar bl-istħarriġ tagħha meta kellu d-drama fuq il-PBS

IL-MILIED FIL-GAZZETTA

Mill-presepiji għal iktar tradizzjonijiet. Fil-ħarġa tallum tal-gazzetta KullĦadd nagħtu ħarsa lejn dak li jagħmel il-Milied Malti.

Ara paġna 5

Ara paġni 13-15

OMM “CRISTIANO” BI SFIDI BIEX TIDDEĊIEDI TAJJEB Ir-raġuni għaliex mhux se jittieħdu passi kriminali u minflok tingħata l-għajnuna Pjanat fit-tqala li se tħalli t-tarbija għal xi ħadd... tant li pruvat taħbiha L-esperti psikoloġiċi u psikjatriċi jgħidu li l-omm ma kinitx f’pożizzjoni mentalment stabbli Uliedha se jibqgħu taħt ordni ta’ ħarsien Ara paġna 7

02

23.12.2018

kullhadd.com

IT-TEMP GĦAL-LUM L-Ogħla Temperatura: 17°C L-Inqas Temperatura: 13°C L-Indiċi UV: 2 Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Firxa ta’ arja ta’ pressjoni għolja minn Spanja sa fuq il-Libja ftit qed tiċċaqlaq It-Temp: Ftit imsaħħab li jsir pjuttost imsaħħab Ir-Riħ: Ftit qawwi għal qawwi millMajjistral Il-Viżibilità: Tajba Il-Baħar: Moderat L-Imbatt: Ftit li xejn It-Temperatura tal-Baħar: 18°C

Editur ALEANDER BALZAN email: aleander.balzan@partitlaburista.org

Reklamar u Distribuzzjoni KIMBERLY CUTAJAR email: sales@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

Disinn tal-Paġni KIMBERLY CUTAJAR

It-Tnejn

tel: (+356) 2568 2570

It-Tlieta

L-Erbgħa

Kuntatt Ġenerali KullĦadd email: editorial@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

Indirizz Postali KullĦadd

17°C

UV 3

14°C

Il-Ħamis

17°C

UV 3

11°C

16°C

Il-Ġimgħa

UV 3

12°C

Is-Sibt

One Complex, A 28B, Industial Estate Il-Marsa MRS 3000

Sit Elettroniku KullĦadd kullhadd.com

Mezzi Soċjali www.facebook.com/kullhadd

Stampat Miller Distributors Ltd. Numri Importanti Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza​– 112​ Il-Pulizija ta’ Malta – 2122 4001-9​ Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili – 2393 0000 Il-Gwardjani Lokali – 2132 0202 L-Isptar ta’ Malta – 2545 0000 L-Isptar ta’ Għawdex – 2156 1600 Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza – 5004 3888 Servizz ta’ Direttorju Telefoniku – ​1182

16°C

UV 2

11°C

SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD

16°C

UV 1

Royal Pharmacy, 271, Triq ir-Repubblika, Il-Belt Valletta – 21252396 Cosmed Pharmacy, Soccors, 7 Triq il-Franġiskani fi Triq Villambrosa, il-Ħamrun – 21225991 Brown’s Pharmacy, 278, Triq il-Vitorja, Ħal Qormi – 21499697 St. Jude Pharmacy, 213, Triq il-Wied, Birkirkara – 21492151 Tony’s Pharmacy, 100, Triq Sir Patrick Stuart, Il-Ġżira – 21332080 St. Andrew’s Pharmacy, Triq il-Qasam, Tal-Ibraġġ – 21371062 Drug Store: Anglo Maltese Dispensary Ltd. 382, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema – 21334627 Misraħ Kola Pharmacy, Triq il-Pitkali, Ħ’Attard – 21434137 Victory Pharmacy, 16, Pjazza il-Vitorja, In-Naxxar – 21412454 Qawra Pharmacy, Earl’s Court/1, Triq l-Imħar, Il-Qawra – 21580881 Theresa Jo Pharmacy, 3A, Triq Xintill, Ħal Tarxien – 21672703 Alpha Pharmacy, Triq Bormla k.m Vjal il-Kottoner, Il-Fgura – 21673811 Medicor Pharmacy, 57, Triq Carmelo Ritchie, Ix-Xgħajra – 27032296 Gerada Pharmacy, 146, Triq Mater Boni Consiglii, Iż-Żejtun – 21806009 Chrysantemum Pharmacy, Triq San Nikola, Il-Qrendi – 21680828 De Rohan Pharmacy, Triq Sant’Antnin, Ħaż-Żebbuġ – 21464128 Ideal Pharmacy, 63, Triq il-Kbira, Ir-Rabat – 79455477 Batu Pharmacy, 38, Triq il-Palma, Ir-Rabat, Għawdex – 21551841 Xagħra Pharmacy, 55, Triq il-Knisja, Ix-Xagħra, Għawdex– 27551140

11°C

16°C

UV 3

11°C

SPIŻERIJI LI SE JIFTĦU NHAR IL-MILIED Chemimart City Gate Pharmacy, City Gate, Il-Belt Valletta – 21238355 Cosmed Pharmacy, 7 Triq il-Franġiskani fi Triq Villambrosa, Il-Ħamrun – 21225991 Lantern Pharmacy, Misraħ il-Kebbies, Santa Venera – 21444648 Pharmaplus, Triq Ganu, Birkirkara – 21492958 Tony’s Pharmacy, 100, Triq Sir Patrick Stuart, Il-Ġżira – 21332080 San Giorgio Pharmacy, Triq Manwel Buhagiar, Pembroke – 21378485 Wales Pharmacy, 183, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema – 21335492 M4 Pharmacy, Triq il-Linja, Ħ’Attard – 21436531 Brown’s Chemists, Triq San Pawl, In-Naxxar – 21417652 El Medina Chemist, Triq il-Maskli, Il-Qawra – 21576308 Brown’s Paola Square Pharmacy, 64/65, Pjazza Antoine De Paule, Paola – 21821646 Brown’s Pharmacy, 8, Misraħ l-Arċisqof Gozni, Il-Kalkara – 21673811 St. Elias Pharmacy Triq San Elija, Ix-Xgħajra – 21660300 Pompei Pharmacy, Xatt is-Sajjieda, Marsaxlokk – 21651278 St. Andrew’s Pharmacy, Triq San Ġorġ, Ħal Luqa – 21820795 Spiżerija Ħal Mula, Triq Dun Salv Ciappara, Ħaż-Żebbuġ – 21461693 Ideal Pharmacy, 63, Triq il-Kbira, Ir-Rabat Malta – 21455479 Castle Pharmacy, 2, Misraħ l-Indipendenza, Ir-Rabat Għawdex – 21556970 Xagħra Pharmacy, 55, Triq il-Knisja, Ix-Xagħra Għawdex – 27551140

03

23.12.2018

kullhadd.com

GĦAWDEX “IKBAR” MINN MALTA • INBIDLET TA’ TAĦT FUQ IR-REALTÀ TAT-TKABBIR EKONOMIKU F’GĦAWDEX

Minn €3 miljun fl-2012 għal €47 miljun is-sena li għaddiet.

Dan hu t-tkabbir ekonomiku f ’Għawdex skont analiżi li saret għall-gazzetta KullĦadd fl-aħħar jiem li juri li t-tkabbir ekonomiku fil-gżira tat-tliet għoljiet huwa ta’ 12-il darba iktar minn kemm kien fl-aħħar sena ta’ Gvern Nazzjonalista.

Waqt li fl-2012 il-prodott gross domestiku ġġenerat fil-gżira Għawdxija kiber b’1% biss imqabbel mat-tkabbir ta’ 5.1% f ’Malta, matul l-2017 it-tkabbir ekonomiku f ’Għawdex qabeż dak f ’Malta.

Stqarrija tal-Uffiċċju Nazzjonali tal-Istatistika tindika li l-prodott gross domestiku Għawdxi matul l-2017 kiber bi 11%, kontra 9% rreġistrat f ’Malta.

Fost is-setturi li kibru matul l-2017, saħansitra b’rata ogħla minn dik f ’Malta, wieħed isib il-kostruzzjoni, il-lukandi u r-ristoranti, l-informazzjoni u l-komunikazzjoni, u s-servizzi professjonali u tekniċi.

F’ħames snin wara l-bidla filGvern, l-ekonomija Għawdxija nbidlet b’mod radikali.

Is-settur tas-servizzi professjonali u tekniċi kiber minn attività ta’ €12-il miljun fl-2012 għal attività ta’ €52 miljun.

Fil-fatt, in-numru ta’ Għawdx-

in jaħdmu f ’dan is-settur tela’ minn 444 fl-2012 għal 1,283 fl-2017.

Dan ifisser li f ’ħames snin sar tliet darbiet akbar milli kien. Il-qasam tal-bejgħ u l-lukandi u r-ristoranti ra l-valur miżjud jogħla minn €65 miljun fl-2012 għal €102 miljun.

F’dawn is-setturi l-impjiegi għall-Għawdxin żdiedu minn 3,000 għal kwazi 3,500, f ’ħames snin. Il-manifattura u l-kostruzzjoni, żewg setturi li kienu majnaw ħafna qabel il-bidla fil-Gvern, raw żieda fil-valur miżjud ta’ €8 miljun u €9 miljun rispettivament.

L-istess is-settur tal-informazzjoni u l-komunikazzjoni, fejn l-attività żdiedet minn taħt is-€7 miljun fl-2012 għal aktar minn €17-il miljun ħames snin wara.

Fl-2017 kien hemm żieda ta’ 914-il Għawdxi jaħdem, kontra żieda ta’ 67 fl-2012.

Dan ifisser li anke fejn tidħol ħolqien ta’ impjiegi, mqabbel ma’ qabel il-bidla fil-Gvern, l-andament is-sena li għaddiet kien 14-il darba aħjar.

L-istatistika uffiċjali ġġib fix-xejn il-propaganda tal-Kap tal-Oppożizzjoni li t-tkabbir ekonomiku ġej minħabba żieda fil-popolazzjoni.

Fil-fatt, jidher li l-ġid nazz-

jonali ras għal ras żdied minn madwar €17,500 f ’Malta fl2012 għal kważi €25,000 fl2017, mentri dak f ’Għawdex tela’ minn €10,000 fl-2012 għal kważi €15,000 fl-2017.

Dan ifisser tkabbir ta’ aktar minn 40% f ’ħames snin.

Il-fatt li l-ekonomija tal-gżira Għawdxija mhux talli żammet il-pass ma’ dik ta’ Malta iżda iktar, juri kemm il-miżuri li qed jieħu l-Gvern qed ikunu ta’ ġid u dan fi żmien meta pajjiżna qed jirreġistra l-akbar tkabbir ekonomiku fl-Unjoni Ewropea. Fl-aħħar snin l-ekonomija Għawdxija bdiet tinbidel u timmodernizza. Dan bi tkabbir spettakolari fl-industrija tas-servizzi u t-teknoloġija.

Bil-ftuħ taċ-ċentru ġdid tal-anatomija f ’Għawdex flaħħar jiem kompla jidher biċċar kemm il-Gvern jemmen fil-potenzjal ta’ din il-gżira u għalhekk ser ikompli jiffoka l-ħarsa tiegħu biex issir dejjem aktar mutur ekonomiku ġdid għal pajjiżna.

Huwa għalhekk li fis-snin li ġejjin Għawdex se jara l-akbar ammont ta’ investiment pubbliku li qatt seħħ fl-istorja ta’ din il-gżira, filwaqt li aktar investiment barrani se jiġi dirett lejha. Biex hekk anke Għawdex ikompli jgawdi s-suċċess.

OFFERTA GĦALL-KIRI TAL-BAR Il-Kumitat tal-klabb tal-boċċi ta’ Birżebbuġa jixtieq javża li qiegħed jilqa’ offerta għall-kiri tal-bar tal-istess lokal.

Dawk interessati jistgħu jitfgħu l-offerti fl-istess Klabb.

L-applikazzjonijiet jiġu milqugħa sal-aħħar ta’ Jannar sas-6 ta’ filgħaxija.

Il-Kumitat iżomm id-dritt li jirrifjuta kull offerta anke jekk tkun l-aktar waħda vantaġġjuża.

04

23.12.2018

kullhadd.com

JAĦTFU INĊENTIV GĦAL PENSJONIJIET

Fl-aħħar ftit snin il-Gvern beda jinċentiva l-pensjonijiet privati u eluf ta’ ħaddiema għażlu li jgawdu minn dawn l-inċentivi. Iżda, analisti tas-settur finanzjarju lokali tkellmu magħna kif l-iktar aħbar relatata li spikkat riċentement kienet dik li l-bank HSBC offra pensjoni privata għall-impjegati tiegħu. M’hemmx dubju, sostnew l-esperti li tkellmu magħna, li l-bank u l-union tal-bankiera, kienu mħeġġa jaħdmu flimkien fuq dan kollu mill-fatt li l-Gvern beda joffri inċentivi li saħansitra reġgħu ssaħħew fil-baġit għas-sena d-dieħla.

Malta reġgħet għandna pensjoni privata offruta minn kumpanija lill-impjegati tagħha wara 40 sena.

Jirriżulta li f ’seba’ xhur biss kienu madwar 800 l-impjegati tal-HSBC li rreġistraw għal dan il-pjan li l-bank u l-MUBE nedew f ’April li għadda.

Meta kkummentat fuq dan ir-riżultat il-Kap tar-Riżorsi Umani tal-HSBC, Caroline Buhagiar Klass, qalet li l-bank huwa impnejat li jgħin lill-impjegati tiegħu jippjanaw il-ġejjieni finanzjarju tagħhom u jemmnu li dan il-pjan huwa importanti fejn l-impjegati se jiggwadanjaw l-iktar fil-ġejjieni.

Il-pjan jaħdem b’mod li l-kontribuzzjonijiet tal-ħaddiema huma sostnuti wkoll mill-istess ammont tal-bank li mbagħad ikunu investiti permezz tal-HSBC Life Assurance.

Fuq dan hemm inċentivi tal-Istat.

Kien tul dawn l-aħħar erba’ snin li

l-Gvern ta inċentivi kemm lill-individwi li jinvestu f ’pensjoni privata magħrufa bħala Third Pillar Pension Scheme, kif ukoll lil min iħaddem li jiddeċiedi li joffri skema volontarja u mhux kontributorja min-naħa tal-impjegat – qed nirreferi għall-iskema Voluntary Occupational Pension Scheme.

Għas-sena d-dieħla, se jkun hemm titjib f ’dawn iż-żewġ skemi fejn sejrin inżidu l-ammont ta’ investiment finanzjarju annwali li fuqu hemm eżenzjoni tat-taxxa sa massimu ta’ elfejn ewro (€2000) kull sena. Barra minn hekk, it-tnaqqis tat-taxxa se jkun qed jiżdied minn 15% għal 25%. Kemm l-impjegati kif ukoll min iħaddem jibbenefikaw minn dan it-titjib fl-inċentivi fiskali.

Din il-bidla hija parti mill-viżjoni li l-amministrazzjoni preżenti għandha differenti minn dik ta’ qabilha f ’dawk li għandhom x’jaqsmu pensjonijiet.

Filwaqt li l-Gvern żied il-pensjonijiet tiegħu u qed jinċentiva l-pensjonijiet privati, is-soluzzjoni tal-Oppożizzjoni fl-aħħar snin għall-isfida tal-pensjonijiet kienet dik li jippromwovi l-pensjoni tat-tieni pilastru. Li tfisser li l-Gvern jgħolli l-bolla għal min jaħdem u min iħaddem bil-għan li wieħed ikollu pensjoni oħra. Iżda, din tkun xi ħaġa ta’ bilfors mingħajr ebda inċentiv u b’żieda fil-piżijiet.

Triq li l-Gvern preżenti għażel li ma jiħux u minflok mar għal sistema li tidher li qed tħalli l-frott.

05

23.12.2018

kullhadd.com

PORTELLI TAĦT PRESSJONI KBIRA WARA L-ISTĦARRIĠ • PORTELLI JOĦROĠ JATTAKKA R-RIŻULTAT LI M’GĦOĠBUX Il-Kap Eżekuttiv tal-midja tal-Partit Nazzjonalista, Pierre Portelli, jinsab taħt pressjoni kbira wara l-istħarriġ tal-Awtorità tax-Xandir li kien ippubblikat it-Tlieta li għadda.

F’dan l-istħarriġ, l-istazzjonijiet tal-Partit Nazzjonalista komplew jaqgħu lura meta mqabbla mal-istazzjonijiet ONE u internament qed jingħad li Portelli, imħallas somom kbar ta’ flus, wiegħed mod ieħor meta impona lilu nnifsu fit-tmexxija tal-istazzjon.

L-istħarriġ ta’ Ottubru kien mistenni għaliex is-sajf li għadda Pierre Portelli daħal f ’kontroversji kbar biex jaqdi lilu nnifsu u nies oħra li jaf hu għall-iskedi l-ġodda ta’ Net Television. Tant kien kbir il-kunflitt ta’ interess li kien spiċċa jmur fuq ir-radju jidd-

efendi lilu nnifsu mill-akkużi ta’ partitarji Nazzjonalisti ġenwini li ma setgħux jemmnu dak li kien qed jiġri.

Għalhekk mal-mument li dak li Portelli ħadem minn wara dahar ħafna ma taħx ilfrott, reġgħu bdew jimmarkaw is-swaba’ lejh. U bir-raġun.

Min-naħa tiegħu Pierre Portelli ħareġ jattakka l-istħarriġ u qal li hu mimli inkonsistenzi. Anke jekk il-metodu tal-istħarriġ ma nbidilx, Pierre Portelli ħareġ imaqdru biex jiddefendi xturu.

Intant, fost dawk li tkellmu pubblikament kien hemm Frederick Zammit, l-awtur tad-drama Santa Monika li ntweriet il-bieb ta’ barra, biex minflokha daħlet Fattigi. Din hi produzzjoni li l-interess tagħha hu kollu kemm hu ta’ mart Pierre Portelli u l-kumpanija

tagħhom. Tant li kien hemm mumenti fejn Portelli kien għal kollox iffukat fuq il-bidu ta’ din id-drama. Zammit tkellem pubblikament u fuq Facebook qal li basta neħħew id-drama tiegħu biex dak li daħal minflokha ma laħaqx dawn l-udjenzi. Iżda, l-imkejjen tagħna fl-istamperija sostnew li hemm affarijiet jaħarqu iktar minn hekk.

Fost oħrajn Portelli qed ikun kritikat għax billi neħħa l-isem ta’ Radio 101 u għamel NET FM l-istazzjon tar-radju baqa’ jaqta’ lura meta mqabbel mal-oħrajn. “Qed jerġa’ jissemma kif xejn ma kien imħejji bis-serjetà. Qed ifakkru filfamuż kelb fuq il-poster li ma kienx orġinali u li spiċċa ċ-ċajta ta’ ħafna fuq WhatsApp. Ħafna qed jgħidu ara b’liema mod irid jirnexxi Adrian Delia!” sostnew

l-imkejjen tagħna fid-Dar Ċentrali.

Reġgħu nfetħu feriti oħra.

Bħal dawk ta’ ġurnalisti li lmentaw mill-ħlasijiet lil ċerti persuni. Il-ġurnalisti kienu diġà lmentaw kif huma jikkuntentaw b’eluf ta’ ewro fis-sena inqas minn min idaħħal biex jilgħabha ta’ ġurnalist minflokhom bit-tama li jagħti iktar popolarità l-programmi tagħhom. Issa li kien ikkonfermat li dan ma seħħx allura iktar qed iħossu li l-kritika tagħhom hija ġustifikata.

Fl-istamperija Portelli huwa deskritt bħala problema għal Delia għax sa minn qabel laħaq kap rikbu u hemm min isostni li dak li għamel żmien jilgħabha ta’ ġurnalist indipendenti għandu saħħa fid-Dar Ċentrali ik-

tar minn Portelli nnifsu tant li Delia kien jispiċċa imbarazzat.

Mhux l-inqas meta Portelli u martu Nickie Vella De Fremaux spiċċaw f ’battibekki pubbliċi fuq il-midja soċjali f ’dawk li kienu wħud mill-iktar mumenti imbarazzanti li għadda minnhom kap ta’ partit politiku Malti.

06

23.12.2018

kullhadd.com

INĊIDENT FATALI FIN-NAXXAR Raġel tilef ħajtu wara li waqa’ żewġ sulari mill-gallarija tar-residenza tiegħu fin-Naxxar.

Il-każ seħħ ilbieraħ, għall-ħabta tal-11:30 fi Triq is-Sikka, in-Naxxar.

Il-Pulizija tad-Distrett marru mill-ewwel fuq il-post, fejn minn stħarriġ preliminari li sar irriżulta li raġel ta’ 64 sena għal xi raġuni żelaq waqt li kien qiegħed fil-gallarija tar-residenza tiegħu, u waqa’ madwar żewġ sulari għoli.

Fuq il-post issejħet ambulanza mill-Isptar Mater Dei sabiex tassisti lillvittma. Huwa kien iċċertifikat mejjet ġewwa l-isptar ftit ħin wara li wasal.

Bil-każ ġiet infurmata l-Maġistrat tal-Għassa Dr. S Grech LL.D. li ħatret diversi esperti sabiex jassistuha fl-inkjesta li ġiet appuntata.

L-investigazzjonijiet tal-Pulizija għadhom għaddejjin.

53,000 FL-EMERĠENZA TAT-TFAL F’INQAS MINN TLIET SNIN Mill-2016 sa Ġunju ta’ din is-sena, il-professjonisti fl-Emerġenza tat-Tfal raw kważi 53,000 tifel u tifla. Ċifri li kisbet din il-gazzetta fix-xahar li jimmarka tliet snin mill-ftuħ ta’ dan id-Dipartiment, juru kif 11,000 inżammu l-isptar u 42,000 intbagħtu d-dar.

Fl-2016 kienu kważi 21,000 tifel u tifla li daħlu l-Emerġenza tat-Tfal. Fl-2017, in-numru qabeż il-21,600. Filwaqt li sa nofs din is-sena, in-numru ta’ tfal li marru l-Emerġenza kien ta’ ftit aktar minn 10,600.

Dawn iċ-ċifri juru li huma biss madwar kwart ta’ dawk li jidħlu l-Emerġenza li jkollhom bżonn jinżammu l-isptar għal aktar kura.

Pedjatri li jaħdmu l-emerġenza u li tkellmu ma’ din il-gazzetta sostnew li għalkemm numru sostanzjali ta’ ġenituri jużaw is-servizz ħażin u jonqsu milli jirrikorru fiċ-ċentri tas-saħħa, hemm ukoll

servizzi ġodda offruti fid-Dipartiment.

Fosthom il-PERC Clinic, li permezz tiegħu ċ-ċkejknin jingħataw l-opportunità li jerġgħu jidħlu l-isptar l-għada biex jerġgħu jarawhom il-professjonisti u jassiguraw li m’għandhom xejn inkwetanti li jirrikjedi li jinżammu l-isptar.

Bħal fl-Emerġenza tal-adulti tintuża sistema fejn it-tfal jiġu klassifikati minn kategorija wieħed sa ħamsa skont l-urġenza tal-każ.

Fi staġun iddominat mid-deni u l-influwenza, il-pedjatri nnutaw li ħafna ġenituri saru jċemplu għall-pariri fuq uliedhom, iżda sostnew li huma bħala professjonisti qatt ma jistgħu jagħtu parir minn fuq it-telefown hekk kif ma jkunux qed jaraw lit-tfal u lanqas ma jkunu jafu l-istorja tagħhom.

Minbarra sitwazzjonijiet ta’ ħajja jew mewt, u mard ieħor, il-professjonisti f ’dan id-Dipartiment jgħinu wkoll tfal bi

2016 2017 2018 (SA ĠUNJU)

DAĦLU L-EMERĠENZA 20,584 21,656 10,673

problemi ta’ saħħa mentali – li ħafna drabi jiġu riferuti għall-Emerġenza tat-Tfal mill-iskola li jkunu jattendu.

Dawn l-infermiera u tobba speċjalizzati jgħinu tfal li jkunu affettwati minn bullying fl-iskejjel jew problemi oħra li jaffettwaw l-istat mentali tagħhom.

L-Emerġenza tat-Tfal tara persuni minn trabi tat-twelid sa adoloxxenti ta’ 16-il sena. Dawk ta’ taħt is-16-il sena, sakemm il-każ ma jkunx ta’ emerġenza, ma jiġux ikkurati jekk mhux akkumpanjati minn wieħed mill-ġenituri tagħhom jew ikollhom dokument iffirmat li jagħti l-approvazzjoni għall-kura.

INŻAMMU L-ISPTAR 3,781 (18.3%) 4,776 (22%) 2,564 (24%)

Id-Deputat Prim Ministru u Ministru għas-Saħħa Chris Fearne nnota li l-mard u l-kura tat-tfal huma differenti minn taladulti u għalhekk inħasset il-ħtieġa ta’ emerġenza li taqdi l-bżonnijiet tat-tfal.

“L-Emerġenza tat-Tfal se tagħlaq tliet snin mindu fetħet iżda l-ħtieġa għaliha kienet ilha tinħass. Medja ta’ 60 minn 300 pazjent li jidħlu fl-emerġenza kuljum huma tfal. Dan jammonta għal madwar 22,000 tifel u tifla fl-emerġenza fis-sena.

Bi pjaċir ninnota li s-servizz li nedejna tliet snin ilu qed iħalli l-frott tiegħu u issa għandna konsulenti speċjalizzati li qed jassistu lit-tfal tagħna.”

07

23.12.2018

kullhadd.com

JINGĦALAQ IL-KAŻ CRISTIANO Inkjesta maġisterjali kkonkludiet li m’għandhom jittieħdu ebda passi kriminali fil-konfront ta’ omm li fis-7 ta’ Settembru li għadda ħalliet lil binha, li kien għadu jitwieled, fuq l-għatba ta’ blokka appartamenti f ’Buġibba. Jirriżulta li r-raġuni għal dan kien il-fatt li l-omm ma kinetx f ’pożizzjoni mentali li tieħu deċiżjoni tajba.

Il-KullĦadd tista’ tiżvela dan b’mod esklussiv wara li tkellmet ma’ sorsi li kellhom aċċess għall-inkjesta maġisterjali tal-Maġistrat Joe Mifsud minħabba s-sehem tagħhom f ’dan ilkaż. Infurmati li l-inkjesta maġisterjali ngħalqet fl-aħħar jiem u fost oħrajn biha kienu mgħarrfa l-pulizija u persuni involuti fil-każ minħabba x-xogħol tagħhom f ’entitajiet ta’ ħarsien soċjali.

Kien lejlet Jum il-festa tal-Vitorja ta’ din is-sena li dan il-każ kien ixxokkja lil ħafna f ’pajjiżna wara li spiċċa fl-aħbarijiet. Mill-mument li l-pulizija saret taf b’dan il-każ u t-tarbija ttieħdet l-isptar bdiet mill-ewwel inkjesta maġisterjali li involviet mhux biss investigaturi iżda wkoll numru ta’ esperti minn oqsma differenti. Esperti li fost oħrajn kellmu lill-omm li ma kinetx magħrufa mill-ewwel mal-pulizija u kien hemm bżonn investigazzjoni ta’ madwar 48 siegħa li wasslet għal dan.

Jirriżulta li tul tqala sħiħa l-omm ma kienet qalet lil ħadd li kienet qed tis-

tenna tarbija u meta ffaċċjata b’mistoqsijiet dwar dan, partikolarment minħabba d-dehra tagħha li kienet qed tinbidel, dejjem argumentat li dik tagħha kienet biss ħxuna. Dan sakemm wasal il-jum li fih welldet waħedha u mingħajr ebda assistenza medika. Assistenza medika li ma talbitx lanqas tul it-tqala tagħha tant li fi

kważi disa’ xhur qatt m’għamlet vista għand tabib.

Jirriżulta li l-omm qalet li ma kien hemm l-ebda raġuni għaliex għażlet dik il-blokka ta’ appartamenti partikolari fi Triq il-Pijunieri biex tħalli lil binha. Dan ftit sigħat wara li nfaqgħalha l-ilma u fl-appartament tagħha welldet waħedha.

Jirriżulta li għal min jagħmel dak li għamlet din il-mara jista’ jkun hemm piena ta’ bejn seba’ xhur u sena. Iżda, il-Maġistrat għażel li jikkunsidra x’kellhom xi jgħidu l-esperti li qabbad numru minnhom.

L-analiżi tal-psikologa li ħadmet bħala parti mill-inkjesta maġisterjali kkonkludiet minn studju dettaljata li r-raġunament tal-omm huwa batut.

Hija għandha dik magħrufa bħala defiċit konjittiva li tmur għal soluzzjonijiet mgħaġġlin u mhux kapaċi tara fit-tul. Jirriżulta li din hija xi ħaġa li l-mara ilha tgħix biha żmien u esperjenzi trawmatiċi kemm fiżikament u emozzjonalment f ’ħajjitha lkoll ħallew l-effett tagħhom.

L-analiżi esperta tgħid li l-abbandun tat-tarbija sar għax riedet tara kif se toffrilha futur aħjar wara li ma ħejjiet ruħha xejn matul it-tqala għall-mument tat-twelid.

F’dawn iċ-ċirkostanzi l-esperti insistew bil-kbir fuq il-bżonn li l-omm tingħata l-għajnuna prattika u emozzjonali biex tista’ tkun omm tajba għal uliedha. Kollox jindika li l-mara għaddiet minn mumenti diffiċli tul ħajjitha kollha u hi milquta minn kundizzjonijiet xejn faċli. Saħansitra l-kundizzjoni li għandha hija l-istess waħda li ħasdet il-ħajja ta’ qarib viċin ħafna tagħha ta’ età żgħira.

Fil-mument it-tfal mhumiex fil-kustodja tagħha u “Cristiano” mhuwiex

l-ewwel wild tagħha li fuqu hemm ordni għall-ħarsien tat-tfal.

Il-missier ukoll mhuwiex f ’pożizzjoni li jieħu ħsieb lil uliedu. Dan għax jixrob livelli eċċessivi ta’ alkoħol tant li darba spiċċa kważi għereq minħabba hekk. Kif ukoll mhux darba u tnejn li l-mara twaqqfet min-nies jgħidulha li s-sieħeb tagħha għandu jagħtihom ilflus. Flus li minn dak li rriżulta jidher li jkunu ntefqu f ’xorb.

Tul l-investigazzjoni tagħhom l-esperti rriżultalhom li l-mara setgħet kienet vittma ta’ swat mis-sieħeb tagħha għalkemm jidher li tgħattilu.

Il-Maġistrat jispjega l-isem

Meta l-Maġistrat ta l-isem ta’ Cristiano lit-tarbija qamet ukoll xi ftit ta’ kontroversja. Kien hemm min argumenta li l-Maġistrat ma kellux jagħti isem tarbija li ħajjitha bdiethom b’mod xejn faċli u f ’ċirkostanzi straprdinarji. Iżda, jidher li l-Maġistrat argumenta li kien tassew dispjaċut li t-tarbija kienu qed jirreferu għaliha bħala baby X. Għalhekk ħareġ bl-isem ta’ Cristiano li fiha sjinjifikat minħabba l-kreatur u Cristiano Ronaldo li tant għamel suċċess u huwa involut f ’inizjattivi filantropoċi.

Argumenta li b’ebda mod ma ried jimporti t-twemmin jew l-opinjoni tiegħu u fakkar li meta qabel malomm fuq l-isem qalilha b’mod ċar li dan l-isem seta’ jinbidel.

08

23.12.2018

kullhadd.com

IL-KUMITAT TA’ SKRUTINJU JAPPROVA 19-IL ĦATRA • L-EWWEL SENA TA’ KUMITAT PARLAMENTARI ĠDID Fi ftit inqas minn sena kien hemm 19-il persuna li qabel ħadu ħatra pubblika dehru quddiem kumitat parlamentari magħmul miż-żewġ naħat tal-kamra. Din f ’bidla oħra favur governanza aħjar u iktar moderna li daħħal il-Gvern bħala parti mill-għadd kbir ta’ riformi maħsuba biex jagħmlu l-istituzzjonijiet tagħna, istituzzjonijiet moderni u fost l-iktar b’saħħithom fl-Ewropa.

Il-liġi daħlet fis-seħħ fi Frar u l-ewwel kumitat kien approvat f ’Marzu tal-2018. Fit-tmexxija tiegħu hemm id-Deputat Laburista Edward Zammit Lewis. Minn dakinhar li beda jaħdem, il-kumitat irċieva 22 nomina u f ’seba’ laqgħat li għamel, sa issa kienu approvati 19-il nomina. Nomini li qabel ikunu approvati jgħaddu minn skrutinju tant li jintbagħtu u jitwieġbu domandi bil-miktub.

Sinifikattiv il-fatt li l-maġġoranza tan-nomini kienu approvati unanimament.

Fil-fatt, kienet biss nomina waħda dik li ma kisbitx l-apoġġ taż-żewġ naħat tal-Kamra hekk kif rappreżetati fuq dan il-kumitat.

Dik ta’ Daniel Azzopardi li nħatar Rappreżentant Permanenti għall-Pajjiżna fi Brussell.

Kien hemm żewġ nomini li ma waslux fi stadju ta’ kumitat għax kienu irtirati jew sospiżi.

Iċ-Chairman tal-kumitat, Edward Zammit Lewis spjega kif dan il-kumitat ifisser wegħda oħra tal-Gvern Laburista. “Wegħda li wettaq kmieni f ’din it-tieni legiżlatura tiegħu u dan biex jagħti aktar saħħa lill-Parlament fuq id-deċiż-

jonijiet li jieħu l-Gvern,” spjega Zammit Lewis.

Zammit Lewis fisser kif dan il-Kumitat Permanenti Parlamentari jagħti rakkomandazzjoni lill-Ministru partikolari li jkun qed jagħmel in-nomina. “Ċertament dak il-Ministru

partikolari se jagħti kas dik ir-rakkomandazzjoni partikolari li qed tillimita d-diskrezzjoni tiegħu,” kompla jispjega.

Dan hu pass ieħor minn ħolqa ta’ inizjattivi mill-Gvern Laburista sabiex tisaħħaħ is-Saltna tad-Dritt f ’pajjiżna.

Il-Parlament li huwa l-aktar organu demokratiku qed ikun xprun fuq il-Gvern fl-għazliet tiegħu.

F’dan il-kumitat, il-Gvern poġġa għal dan l-iskrutinju ċ-Chairpersons tal-aktar awtoritajiet importanti f ’pajjiżna. Ftit xhur ilu kien hemm qbil unanimu fuq iċ-Chairman tal-Awtorità Dwar is-Servizzi Finanzjarji.

Il-Gvern ma jiddejjaqx li jwessa’ dan l-iskritunju għal awtoritajiet ġodda bħall-Awtorità tal-Innovazzjoni Diġitali f ’Malta fejn iċ-Chairman tagħha għadda wkoll minn dan l-iskrutinju wara Avviż Legali li għadda l-Gvern ftit ilu sabiex din l-Awtorità tiġi inkluża.

Fil-fatt, dan ma kienx l-uniku kumitat ġdid. Issa hemm ukoll kumitat għall-istandards parlamentari. Dan bħala parti minn bidla li rat jinħatar ukoll l-ewwel Kummissarju Parlamentari għall-Istandards.

Għal din il-ħatra, il-Gvern ma ddejjaq xejn jaċċetta n-nomina tal-Oppożizzjoni u l-ewwel kummissarju maħtru kien l-Eks Segretarju Parlamentari Nazzjonalista, George Hyzler.

10

23.12.2018

kullhadd.com

BEJTA TA’ ATTIVITÀ FILANTROPIKA FIL-MOSTA Minn post riservat għall-kaċċa, ir-Razzett tal-Markiż Tabone Mallia fil-Mosta sar bejta ta’ attività filantropika mmexxija minn kumitat li ma jegħja qatt. S’issa qassmu aktar minn €75,000 flus għall-karità, li

nġabru waqt il-wirjiet u l-attivitajiet li wettaq mill-Għaqda Filantropika Mosta, jkunu organizzati tul kull sena. Ilu miftuħ tkellimt ma’ Joe Bartolo, li ilu President 23 sena u waqt li l-bini hu antik u rari, tal-Għaqda sa mill-bidu tagħha. il-ħidma li ssir fih hi waħda żagħżugħa għall-aħħar. Fuq il-post u x-xogħol li jitKitba ta’ Charles B. Spiteri ja kien fetaħha l-Ministru tal-Edukazzjoni ta’ dak iż-żmien.

Imbagħad, l-ewwel wirja minn artist waħdu, bħala pittura, kienet ta’ Francis Galea, pittur Mosti li joqgħod Tas-Sliema. Minn dak iżżmien bqajna għaddejjin u nista’ ngħid li għandna sentejn ibbukkjati diġà bl-attivitajiet li nippreżentaw.

Aħna dejjem hekk konna; ibbukkjati sentejn bil-quddiem. Il-problema tagħna hi li ġieli fis-sajf lanqas waqafna.

Joe, ir-Razzett tal-Markiż.

X’Markiż?

Dan kien Markiż Tabone Mallia, li jgħix fil-pjazza tal-Mosta, fejn illum, bieb ma’ bieb miegħu insibu d-dar tal-Arċipriet. Hu kellu dan il-post, mhux wisq bogħod mid-dar, u peress li kien dilettant sew tal-kaċċa, bħal bosta nies ta’ dak iż-żmien, kien jiġi hawn għan-namra tiegħu.

Madankollu, hu ma kellux irrazzett biss iżda wkoll numru ta’ għelieqi. Ġara li fis-snin 60, inbniet l-iskola magħrufa bħala Lily of the Valley.

Mela kemm-il wirja ttellgħu f ’sena?

Qisu 12-il wirja; waħda fix-xahar, għax bejn wirja u oħra nħallu ħmistax vojta. Din is-sena, flok ħmistax, se nħallu ġimgħa, għax hemm talba qawwija għall-post.

Tinsiex li hawn isiru wkoll iljieli letterarji, iljieli fejn niltaqgħu mal-awturi u mal-artisti. Jien nieħu gost li ħaddieħor ħa l-idea u dan ix-xogħol qed isir f ’postijiet oħra.

Mela m’ilux mejjet dan il-Markiż.

L-ewwel Markiż ilu mejjet, iżda l-aħħar wieħed li kien iġorr it-titlu miet fl-1973. Il-Markiż oriġinali kellu tmint itfal, li minnhom wieħed biss kien miżżewweġ, u lanqas dan ma kellu tfal.

Fl-antik, il-familji kienu numerużi, iżda maż-żmien, ulied ilMarkiż bdew imutu wkoll. Kien fadal l-aħħar wieħed, Nikola, li baqa’ jgawdi dan ir-razzett sa ma miet, għalkemm il-Gvern kien ħa l-għelieqi biex bena l-iskola li nsibu llum.

Seba’ snin wara mewt Nikola, kien hemm il-ħsieb li r-Razzett jitwaqqa’. Jien, li noqgħod fil-viċinanzi, kont naħdem għal 20 sena fl-iskola Lily of the Valley u xħin rajt il-gafef ġejjin biex iwaqqgħuh, mort bilġri d-Dipartiment tal-Edukazzjoni u kellimt lill-Ministru Daniel Micallef fuq dak li kien se jsir.

Hu tant ħadha bi kbira li ġegħilni nitla’ fil-karozza miegħu, tela’ dritt il-Mosta u waqqaf ix-xogħol. Minn hemm nibtet ħbiberija kbira mal-Ministru Micallef, tant li għal żmien twil baqa’ jittawlilna.

Fl-istess snin 80, kien hawn bħala Sinjora, is-Sinjorina Aquilina, li ħadet l-inizjattiva fuqha li tirrestawra r-Razzett. Ġabitu sabiħ ferm, iżda kienet tużah bħala maħżen fejn iqiegħdu l-bankijiet u affarijiet oħra tal-iskola.

Allura meta waqa’ f ’idejkom?

Għamilna t-talba għalih fi żmien l-amministrazzjoni Nazzjonalista, iżda ma kinux tawhulna. Iżda mbagħad ġara li nbidel il-Gvern u bis-saħħa ta’ J.J. Camilleri, Victor Agius u aħna, morna kellimna lill-Ministru tal-Edukazzjoni Evarist Bartolo, u dan mill-ewwel qatagħha li r-Razzett kellu jintuża.

Għalhekk, biex jaraw kif konna se mmexxuh, kienu tawhulna għal sena u bqajna nġeddu l-istess kuntratt għal sena wara l-oħra.

Imxejna kif suppost; ħdimna dejjem bil-għaqal mad-Dipartiment tal-Edukazzjoni u mal-Kapijiet tal-Iskola, meta jkollna xi attività għat-tfal, inġibu lit-tfal tal-iskola u meta jkollna bżonn is-sala tal-iskola, dejjem sibna l-appoġġ tat-tmexxija tal-iskola.

U fid-drama x’isem kellkom?

Għaqda Filantropika Talent Mosti.

Mela baqgħet l-istess.

Fil-bidu konna tellajna pageants u mbagħad għamilna l-vidjows ta’ Wenzu u Rożi. Permezz ta’ dawn konna qassamna ħafna flus lidDar tal-Providenza u istituzzjonijiet oħra.

Mela kontu ġa tafu x’seta’ jistenna l-Ministru mingħandkom.

Dażgur. Barra minn hekk bdejna nużawh u naħseb li konna l-ewwel Għaqda Filantropika li ħdimna id f ’id mal-ħames kapijiet tal-iskola li kien hawn s’issa. Dejjem ħdimna bil-għaqal magħhom u lili jqisuni Jiġifieri bdejtu tużawh bħala wieħed mill-istaff tagħhom. għall-attivitajiet li għadkom Din il-ħbiberija żviluppat tant, li tagħmlu bħalissa? meta niġu biex intellgħu l-attività Iva, għax qabel aħna konna fuq tal-Ġimgħa l-Kbira, dejjem ipproid-drama, iżda meta ħadna hawn- vdewlna s-sala tal-iskola. hekk, għedt lil sħabi li ma setax ikun li jkollna post bħal dan u Joe, x’tagħmlu bil-flus li nibqgħu fuq id-drama biss. ddaħħlu, ladarba intom

Ngħid sew li intom kontu l-ewwel nies u tajtu ħjiel Inqassmuhom, tant li tajna aktar ta’ x’jista’ jsir? minn €75,000 f ’karitajiet. Barra minn hekk tellajna erba’ konte- Bla dubju. Nafu wkoll li hawn jners ħwejjeġ fil-missjoni. Ħdimna postijiet li ppruvaw jagħmlu xi fuq li ħdimna, għax l-iskop tagħna ħaġa fuq il-passi tagħna. Għaliex hu li ngħinu lil ħaddieħor. Appar- le? Hi xi ħaġa tajba u li timliena ti minn hekk għandna numru ta’ bil-kuraġġ għax nindunaw li dak li sponsors, li ngħixu bihom, iżda qed nagħmlu qed ikun apprezzat minn kull attività li jkun hawn, minn ħaddieħor. jinġabru l-flus u fl-aħħar ta’ kull Iżda għall-wirjiet, il-pubbliku sena niddeċiedu lil min ngħinu.

Għenna lil Puttinu Cares, lid-Dar jattendi? tal-Providenza, lill-Malta Community Chest Fund, lil Dar Nazaret u Ma temminnix li se ngħidlek. Ilbieraħ (il-Ħadd, 16 ta’ Diċemborganizzazzjonijiet oħra. ru), minkejja li għadu ma daħalx U kif dortu fuq l-arti, għax naf l-ispirtu tal-Milied fil-qawwa li intom, hawn torganizzaw il- tiegħu, għall-wirja tal-presepji kien hawn il-kju. Filgħodu biss, ġew wirjiet ta’ bosta artisti, kemm ħames xarabanks, li qaluli li kienu lokali u barranin? tal-Moviment ta’ Kana.

Bdejna b’dawn il-wirjiet tal-arti meta f ’għeluq l-ewwel 10 snin Kemm-il presepju tagħna organizzajna waħda kol- għandkom esibiti? lettiva. Tant irnexxiet li ħajritna nkomplu norganizzawhom. Im- Hawn xi 25. Erbgħa kbar, ieħor bagħad l-ewwel wirja li saret minn arti moderna u l-kumplament artist wieħed hawnhekk, kienet ta’ żgħar.

Austin Galea u kienet tikkonsisti f ’għadd ġmielu ta’ bambini. Il-wir- U jkunu f ’kompetizzjoni? għaqda filantropika?

11

23.12.2018

kullhadd.com

Iva, hemm min jidħol fil-kompetizzjoni, iżda mhux tal-Għaqda.

Il-kompetizzjoni tkun organizzata mit-Taqsima tal-Kultura.

Allura ladarba jkunu hawn, kif jieħdu sehem f il-kompetizzjoni?

Min ikun irid jikkompeti jirreġistra mat-Taqsima tal-Kultura, iġib xorta l-presepju tiegħu hawn għall-wiri u mbagħad il-ġurati jiġu jżuru x-xogħol għandna. Ħidma simili titlob ħafna impenn.

Impenn kbir, għax trid tkun miftuħ kważi l-ħin kollu. Iżda f ’dawn l-aħħar 23 sena, kemm ilna, il-post dejjem inżommuh miftuħ, filgħodu u filgħaxija. U sinċerament nieħu gost li ġejt rikonoxxut.

Għax int ingħatajt xi unuri, hux hekk?

Iva. Ħadt Ġieħ il-Mosta, kont nominat għall-Volontarjat tas-Sena, l-Anzjan Attiv tas-Sena u unuri oħra. Iżda hawn m’iniex waħdi. Jien nifforma parti minn tim ta’ nies li kollha mqassmin fuq xogħolna u bi pjaċir ngħid li konna waħda mill-ewwel NGOs f ’pajjiżna. Ir-reġistrazzjoni tagħna għandha n-numru 226. Ma jfissirx li min għandu numru iżgħar minn tagħna kien qabilna, iżda jkunu akkwistawh hekk għax applikaw mill-ewwel.

F’din il-linja tal-NGOs qatt ma kellna problemi, peress li biex tkun NGO trid tidħol għal ħafna xogħol u tiddikjara fejn mar sal-inqas ċenteżmu li tkun daħħalt. Issa kellna nissieħbu wkoll fl-Identity Malta u mlejna numru ta’ formoli minħabba l-ħasil tal-flus. Jiġifieri fiha biċċa xogħol, iżda l-kaxxier tagħna jżomm ir-rekords kollha.

Issa, bħala post, il-bini hu tal-Gvern, jiġifieri għandkom kera?

Aħna qegħdin mingħajr kera, iżda għandna l-manutenzjoni tal-post, li bosta drabi tkun ogħla mill-kera.

Pereżempju kien hawn ġibjun u meta ġew biex jibnu l-iskola, flok ma ġabu t-trakkijiet biex jieħdu l-ġebel imqatta’, radmu kollox fih.

Aħna rġajna neħħejna r-radam, irranġajnieh u mlejnieh mill-ġdid bl-ilma, għax anki jekk jinqala’ xi ħruq fl-iskola, l-ewwel ma jistaqsu jkun hemmx xi ġiebja fil-qrib.

Għamilna wkoll il-pregnant windows, it-tinda fil-bitħa u bosta ħwejjeġ oħra. Iżda l-ikbar investiment kien fil-kmamar ta’ fuq, fejn jiġu jżuruhom ħafna tfal tal-iskola. Illum nistgħu ngħidu li dawn il-kmamar saru mużew. Fihom pittura esibita u bosta rikordji ta’ nies li missew magħna.

Hemm pereżempju l-għodda li kien jaħdem biha Anton Agius; ingravata ta’ Oreste Kirkop; żewġ kostumi tal-opra ta’ Pawlu Axiak; l-investitura ta’ Charles Camilleri u n-nuċċali ta’ Charles Arrigo fost oħrajn.

Dawn kif tiġbruhom, iġibuhom nieshom, jew titolbuhom intom?

Dawn kollha kellna konnessjoni magħhom. Imbagħad, wara li nattendi l-funeral ta’ min jiġi nieqes, ikun hemm min jistaqsik tridx xi ħaġa minn tagħhom bħala tifkira.

Jien nistqarr li għalija ma nitlob xejn, iżda għal hawn nagħmel wiċċi. U hawn ġew ħafna nies, sa l-ogħla awtoritajiet.

Jien ili mmexxi mat-30 sena, 25 minnhom hawn bħala President u l-ewwel ħames snin mill-Oratorju tal-Mosta u nista’ nistqarr li dan hu post li jiġbdek appena tirfes fih. Għax illum m’għadekx issib postijiet bħalu.

Tara iżda li l-ħidma tagħkom tirrikjedi sagrifiċċji kbar? Ħafna Charles. Aħna anki meta jiġi Milied, kważi kważi ninqatgħu

mill-familja. Ngħid għalija, ġieli jkolli problemi ta’ mard fil-familja, iżda sakemm jaqduni t-tfal, xorta niġi hawn. Iżda l-gost tiegħi, li jagħtini sodisfazzjon kbir hu dak li nħoss apprezzament minn kull min jiġi jżurna.

Aħna qatt ma kellna problemi, la ma’ amministrazzjoni u lanqas ma’ oħra. Hawn post newtrali u ma ndaħħlux politika.

Joe, int ilek 25 sena President b’kumitat. Qatt ħsibt għall-futur?

Jien diġà sibt lill-persuna ta’ warajja, għax għalkemm nimxu bil-kumitat, dejjem bqajna bl-istess nies. Jiġifieri ma kienx hemm elezzjonijiet. Aħna qegħdin amministrazzjoni, naħdmu bilgħaqal, għandna mat-300 membru reġistrat u għandna l-isponsors.

Lil min se jieħu posti ġa għedtlu minn ħames snin ilu. Jien għadni nagħmel l-istess xogħol iżda jidher hu. Jien ma nattendix attivitajiet, għax moħħi hu dejjem hawn.

Irid ikun xi funeral biex immur daqshekk jappoġġjawh. Fosthom attendew ukoll nies prominenti, għalih. li waqt id-diskors sa qabżilhom id-dmugħ. U stajt ninduna li fost Meta tfittxu xi għajnuna dawk preżenti, kien hemm min mill-Gvernijiet, issibuha kien qed iħares lejn Borg Pisani malajr? minn aspett u oħrajn iħarsu lejh Ma nistgħux ingergru minn ħadd. minn aspett ieħor. Min jarah bħaKien min kien fil-Gvern, dejjem la eroj u min jittimbrah bħala tragħenna. U meta nistiednu biex ditur. tinfetaħ xi wirja tagħna; li huma Għamilna wkoll lejla b’wirja fuq tal-Milied u tal-Ġimgħa l-Kbira, il-forka, li organizzaha Ray Zamnistiednu liż-żewġ naħat: daqqa mit. Kien ġie jiftaħha l-Ministru min-naħa tal-Gvern u daqqa min- Evarist Bartolo u wkoll kellna attendenza numeruża. naħa tal-Oppożizzjoni.

Meta jkollna wirjiet ta’ artisti, ikunu huma li jagħżlu lil min ji- X’taħseb meta tħares lejn nawgurahom, għalkemm minn dawn is-snin imgħoddija? xi żmien ’l hawn qed nesiġu li nkunu nafu minn qabel min se Lejn dawk is-snin għandi memojkun, għax darba ġietna persuna rja mill-isbaħ, iżda nippreferi kontroversjali u qalgħetilna xeb- nħares aktar lejn is-suċċess li rridu niksbu fil-futur, fejn waqt li għa inkwiet.

Fost l-attivitajiet li wettaqna, ngħinu finanzjarjament lil aktar kellna wirja fuq Carmelo Borg għaqdiet, inkunu l-ixprun għal-loPisani, li trattat il-ħajja tiegħu. kalitajiet oħra li jixtiequ jimxu Min organizzaha sa ġab il-bust fuq il-binarju li qbadna aħna. tiegħu, u ġie numru qawwi ta’ Dan nixtiquh għall-ġid tal-kultura nies. Qatt ma bsart li kien hawn Maltija, li hi waħda għanja ferm.

13

23.12.2018

kullhadd.com

IL-MARA B’PASSJONI KBIRA GĦALL-PRESEPJU Catherine D’Amato - Residenti l-Qrendi u għandha passjoni kbira għax-xogħol tal-idejn. Il-presepji mhumiex l-uniku passatemp tagħha iżda Catherine għandha idejha tad-deheb fejn jidħol xogħol ta’ paċenzja. Din hija t-tieni sena li Catherine qed tesebixxi x-xogħol tagħha, u bi pjaċir avviċinat lis-Soċjetà Filarmonika Lourdes tal-Qrendi għal spazju ta’ esibizzjoni. L-istess soċjetà ħasset li filwaqt li hija partitarja tagħha, it-talent tagħha kellu Kif bdiet l-imħabba tiegħek lejn il-presepji?

L-imħabba lejn il-presepji bdiet meta xtrajt sett pasturi u ridt noħloq presepju żgħir bil-kolonni u naqra saqaf, imbagħad minn hemmhekk is-sena ta’ wara erġajt ħloqt presepju ieħor ikbar mill-ewwel wieħed u minn hemmhekk bqajt dejjem inkabbar sena wara sena u spiċċajt b’dan ir-riżultat bi presepju ikbar.

Kif tħossok bħala mara li tagħmel il-presepji?

Inħossni kburija li jiena mara u nagħmel dan ix-xogħol tal-presepji. Fil-kompetizzjoni tal-presepji kulħadd jgħid li għax raġel hu jagħmel il-presepji imma fl-imħabba lejn l-arti m’hemmx għalfejn tkun raġel jew mara. Jiena vera kburija li nagħmel dan ix-xogħol.

Il-figuri tan-nattività kif jiġu mpoġġija b’mod tajjeb fi presepju?

Meta int tibni l-binja tal-presepju, f ’moħħok irid ikollok kif ħa tagħmel il-pastur. Jiena meta naħdem nimmaġina kif se naħdem il-pastur għax il-pasturi nagħmilhom jien ukoll għax huma fuq still tad-drapp li dawn kienu jsiru madwar 100 sena ilu u jien qisni qajjimt iktar it-tradizzjoni. Nibni l-binja, u f ’moħħi anke jekk pastur se jkun bilqiegħda, jien u nibni rrid nagħmillu l-post fejn ikun se joqgħod bilqiegħda. Allura mill-ewwel li tkun qed tibni l-binja, f ’moħħok irid ikollok kif se toħloq il-pastur.

Xi jfisser għalik il-Milied?

Il-Milied għalija jfisser impenn kbir għall-presepju. Nagħmel sena nipprepara biex fil-Milied ikolli presepju impekkabbli għall-wiri.

Taħseb li dan iż-żmien illum sar wisq ikkaratterizzat mill-

materjaliżmu?

Hawn min jaħseb mod u hawn min jaħseb mod ieħor. Dilettanti tal-presepji hawn ħafna.

Jiena naf ħafna ħbieb tiegħi li huma dilettanti. Skont l-individwu - jien għalija l-Milied minn tliet snin ilu ’l hawn beda jiġi għall-presepju. Qabel ma bdejt nagħmel il-presepji għalija kien jiġi għal affarjiet oħra imma issa l-arti tal-presepji daħlet ġo fija u l-imħabba għall-Milied għalija saret għall-presepji.

Min huma l-karattri fil-presepju?

jiġi muri pubblikament u b’hekk ikkollaboraw ma’ xulxin biex flimkien tittella’ din il-wirja professjonali l-ewwel darba fis-sena 2017. Grazzi għassuċċess u r-rispons pożittiv, iż-żewġ partijiet ħassew li kellha terġa’ tittella’ l-wirja u ma naqasx li Catherine żiedet ix-xogħol tagħha biex in-nies li jiġu jkollhom iktar manna għal għajnejhom u jitpaxxew bix-xogħol dettaljat tagħha, kollox maħdum bl-idejn minnha, sal-inqas żbula.

dar mingħajr presepju jew Bambin mhux Milied. Jien naqbel fuq il-wirjiet. Fil-presepji li nagħmel jiena hemm ħafna affarjiet li flok se narmi se nużahom. Anke littfal stess aħna rridu nderruhom li jien għamilt xi ħaġa sabiħa b’ħafna affarijiet li kont se narmi.

X’inhuma t-tifsira u l-għan tal-presepju tiegħek?

Il-presepju tiegħi mhux normali. Fil-presepju tiegħi, ninkludi wkoll it-tħabbira tal-Anġlu Gabriel lill-Madonna u anke meta Marija żżur lil Santa Eliżabetta. Jiena ma bqajtx barra imma dħalt fid-djar tagħhom. Jien bil-presepju tiegħi ridt infisser in-nies ta’ dak iż-żmien kif kienu jgħixu bħal pereżempju id-djar tagħhom u kif kienu s-swieq fejn kienu jmorru jixtru fost oħrajn. Il-kunċett tiegħi kien li jien mhux nara presepju minn barra iżda nidħol ġod-djar u anki kif kienu jorqdu, kif kienu jinsġu s-suf, kif kienu jsajru, l-għamara tagħhom, kif kien il-workshop ta’ San Ġużepp u aktar. Dan ifisser li dħalna ġewwa. Dik hija t-tifsira tal-presepju tiegħi. Irrid nara l-affarjiet ta’ ġewwa u mhux ta’ barra.

Il-karattri fil-presepju li għamilt jien fihom it-tħabbira tal-Anġlu Gabriel lil Marija li se tkun omm Alla u mbagħad hemm iż-żjara tal-Madonna lil Santa Eliżabetta.

Hemm ukoll l-anġlu jidher lil tliet rgħajja u n-nattività fejn hemm San Ġużepp, il-Madonna u Ġesù Bambin. Insibu wkoll il-preżentazzjoni ta’ Ġesù fit-tempju u l-miġja tal-maġi imma l-miġja talmaġi jien m’għamilthiex fl-għar.

Il-Bambin kellu sentejn meta l-maġi marru jżuruh u qisu xi ħaġa li ma tarax fi presepji oħra.

Bħala karattru, il-Bambin meta marru jżuruh il-maġi mhux ħa narawh tarbija imma se narawh Għaddi messaġġ daqslikieku għandu sentejn. lil kull min qed jaqra din Huwa tajjeb li titfa’ għall-wiri l-intervista għal presepju bix-xena żmien il-Milied. tan-nattività?

Il-messaġġ tiegħi Huwa tajjeb ħafna li tesibixxi huwa li l-Milied presepju. Jien naqbel ħafna għandna nippruvaw magħha li tesibixxi presepju. ngħixuh reliġjuż kemm jisL-ewwel ħaġa ddaħħal iktar ta’ jkun. Hemm sinifikat li aħna fl-imħuħ tan-nies li mhux is- Nsara għax nemmnu li twieled Siġra tal-Milied jew Santa Klaws Ġesù Kristu. U mill-banda l-oħra biss huma importanti. Għalina kif diġà għidt ukoll tista’ toħloq l-Insara, il-Milied hija festa kbi- ħafna affarijiet li tkun se tarmira ta’ meta twieled Kristu u li hom u bihom tagħmel opra tesibixxi presepju inti anke tkun tal-arti sabiħa. qed tħajjar tfal żgħar li jitilgħu Nawguralkom il-festi t-tajba jħobbu l-presepju. Illum il-ġurna- u nħeġġiġkom biex tiġu taraw ta forsi nagħmlu Siġra tal-Milied il-wirja ta’ presepji ġewwa s-Sede jew Santa Klaws u affarijiet oħra tas-Soċjetà Filarmonika Lourdes u ninsew iktar it-tradizzjoni anti- fil-Qrendi li għandha miftuħa ka tal-presepju. Jien ngħid għalija sas-6 ta’ Jannar 2019.

14

23.12.2018

kullhadd.com

IL-MILIED MALTI ... MI

Kitba ta’ CLIFFORD GALEA VELLA MASLENNIKOV Il-Milied dejjem kellu post speċjali ħafna fil-ħajja tal-poplu Malti u Għawdxi. Ilbiċċa l-kbira tal-Maltin ġejjin minn trobbija kattolika u s’issa, il-Milied f ’Malta għad għandu influwenza reliġjuża qawwija, b’numru kbir ta’ nies li għadhom jinġabru fil-knejjes tagħna biex jattendu l-quddiesa ta’ nofsillejl lejlet il-Milied.

Il-knejjes Maltin huma magħrufa għat-tiżjin artistiku tagħhom għall-festa tan-nattività partikolarment b’xeni mill-isbaħ tal-ġrajja ta’ Betlehem magħrufa bħala l-presepju, li ħafna minnhom jinbnew mill-parruċċani nfushom.

Il-figurini tal-presepju, magħrufa aħjar bħala l-pasturi, jirrappreżentaw personaġġi li kienu preżenti fix-xena tan-nattività bħar-rgħajja, l-anġli u t-tliet slaten. Xi presepji huma wkoll operati mekkanikament bil-pasturi jwettqu diversi movimenti! Barra minn hekk, f ’kull knisja nsibu statwa artistika ta’ daqs naturali, tat-tarbija Ġesù li ħafna drabi titpoġġa fuq l-altar prinċipali fil-quddiesa ta’ nofsillejl lejlet il-Milied. Tradizzjonalment, it-tliet figuri tas-slaten maġi jitqiegħdu fil-presepju nhar il-festa tal-Epifanija, fis-6 ta’ Jannar.

Sa 40 sena ilu din il-festa kienet iċċelebrata f ’Malta fil-ġurnata proprja tagħha, u kienet isservi bħala l-konklużjoni għallistaġun tal-festi. Sfortunatament, minn dakinhar ’l hawn, din il-ġurnata tneħħiet mil-lista tal-festi pubbliċi u tmexxiet għallĦadd wara l-Ewwel tas-Sena.

Organizzazzjoni volontarja mwaqqfa f ’Malta fl-1986 u magħrufa bħala Għaq-

da Ħbieb tal-Presepju (Ħbieb tal-Presepju) qed iżżomm it-tradizzjoni tal-presepju Malti ħaj. Kull sena, fil-ġimgħat ta’ żmien il-Milied, din l-organizzazzjoni torganizza wirja nazzjonali ta’ madwar 100 presepju ta’ forom u daqsijiet differenti.

Il-presepji f ’Malta ġew introdotti mill-Italja permezz tas-sinjuri u n-nobbli tal-gżira.

Ma jidhirx li għall-bidu kienu tant popolari.

L-ewwel presepju Malti dokumentat huwa maħsub li nbena f ’Malta fl-1617 u kien jintwera fil-knisja tal-Patrijiet Dumnikani fir-Rabat. Fil-monasteru Benedittin ta’ San Pietru fl-Imdina nsibu wkoll presepju li jmur lura għall-1670. Dan għadu kkonservat tajjeb ħafna u mħares mis-sorijiet li jgħixu f ’dan il-monasteru. Madwar l-istess żmien niltaqgħu wkoll mal-ewwel presepju f ’Malta b’elementi li jiċċaqalqu u li kienu jaħdmu bl-ilma!

Hekk kif il-presepji saru aktar popolari, dawn saru wkoll aktar “Maltin”, b’dimensjonijiet li jixbhu lil dawk Taljani u snajja’ li ġew mibdula ma’ dawk lokali. Pereżempju, l-imtieħen tad-dqiq kienu u għadhom element popolari ħafna fix-xena tal-presepju Malti. L-ewwel pasturi Taljani importati kienu għaljin ħafna u l-Maltin komuni ma kinux jifilħu jixtruhom. Allura n-nies bdew jagħmlu l-figurini tagħhom stess minn tafal artab u ġibs. Xi wħud minn dawn il-pasturi għadhom jeżistu sal-lum għalkemm sfortunatament il-pasturi moderni issa spiss huma magħmula mill-plastik.

Fil-bidu tas-seklu 20, il-qassis qaddis Malti Dun Ġorġ Preca, fundatur ta’ soċjetà

biex tgħallem id-duttrina Kristjana magħrufa bħala l-MUSEUM, beda numru ta’ inizjattivi biex jerġa’ jagħti l-ħajja lil ċerti tradizzjonijiet tal-Milied. Fosthom insibu it-tradizzjoni tal-bini tal-presepji fost ittfal, u fl-1921 beda l-purċissjoni annwali tal-Milied tul it-toroq prinċipali tal-bliet u l-irħula Maltin. F’din il-manifestazzjoni li għada ssir sal-lum, tinġarr statwa ta’ Ġesù Bambin.

Fi nżul ix-xemx tal-24 ta’ Diċembru 1921, Triq Fra Diegu fil-Ħamrun, ir-raħal fejn kien jgħix Dun Ġorġ, kienet iffullata bit-tfal u bl-adulti lesti biex jieħdu sehem fl-ewwel purċissjoni tal-Bambin. F’dawk il-jiem, id-dwal tat-toroq kienu batuti ħafna f ’Malta u għalhekk ħafna mill-parteċipanti ġabu l-fanali magħhom mid-dar, biex jgħinuhom jaraw it-triq tal-purċissjoni u biex jitfgħu d-dawl fuq l-istatwa ta’ Ġesù Bambin, miżmuma fuq l-ispalla minn erba’ rġiel żgħażagħ.

It-tipi differenti ta’ dwal li kienu jintużaw f ’din il-purċissjoni kienu jinkludu dwal għal quddiem li kienu jaħdmu bil-gass, lampi taż-żejt użati fuq karrettuni talbdiewa u fanali tal-karti kkuluriti magħrufa bħala dwal Venezjani. Kienu jinġarru wkoll friegħi tal-palm u weraq taż-żebbuġ.

Din l-inizjattiva ntgħoġbot u malajr saret popolari tant li nies minn kull età welldu din l-ispeċjalità Maltija li għadha ssir kull sena. Illum hija parti integrali miċ-ċelebrazzjonijiet tal-Milied kwżi f ’kull belt u raħal f ’Malta u Għawdex.

L-importanza li jagħtu l-Maltin lill-Milied

hija riflessa wkoll fil-mod kif id-djar na huma mżejnin, mhux biss b’deko jonijiet ta’ kull xorta imma anke per tal-istatwa ta’ daqs naturali tal-Ba Ġesù mqiegħda fit-twieqi jew fil-ga u mixgħula billejl biex kulħadd ikun jammiraha. It-tiżjin tad-djar Maltin ji di wkoll tipi oħra ta’ dekorazzjonijiet venzjonali tal-Milied bħal kuruni, xem is-siġra tal-Milied u tiżjin ieħor illumin Tradizzjoni oħra, li probabilment hija ka għall-Gżejjer tagħna, hija dik tażtal-qamħ u żerriegħa oħra magħrufa l-ġulbiena. Dawn jinżergħu f ’konten li jkun fihom tajjar jew ċana umda, war ħames ġimgħat qabel il-Milied. D imbagħad jitħallew f ’żona mudlama dar, fejn ma jistgħux jintlaħqu mirtad-dawl, sakemm iż-żrieragħ jarmu bru f ’rimja bajda li tixbah lil dik tal ix. Il-kontenituri bil-ġulbiena u l-q mbagħad jiġu wżati biex iżejnu l-pre u l-istatwa ta’ Ġesù Bambin, ġeneral mill-ewwel ġurnata tan-novena tal-M nhar il-15 ta’ Diċembru.

Tradizzjoni oħra li x’aktarx insibu fil-Gżejjer Maltin hija dik magħrufa la l-prietka tat-tifel li hija speċi ta’ om magħmula mit-tfal. Din ġeneralmen pprietkata fil-quddiesa ta’ nofsillejl, fi tal-Milied minn tifel (illum tista’ jkun tifla), li normalment ikollhom bejn isu l-għaxar snin. Din issir minflok il-p ka uffiċjali tas-saċerdot! It-tifel jitgħ il-prietka bl-amment u jibda jippra ha numru ta’ ġimgħat qabel lejlet i

15

23.12.2018

kullhadd.com

ILIED UNIKU

tagħorazzrmezz ambin allariji jista’ inklut konmgħat, nat a uni-żrigħ bħala nituri madDawn a tad-raġġi u jikl-ħaxqamħ esepju lment Milied

u biss bħamelija nt tiġi fil-lejl n anke -seba’ prietħallem attikail-Mi-

lied. Il-ġenituri tat-tifel jew tat-tifla, spiss ikunu eċitati u nervużi dwar il-prestazzjoni ta’ wliedhom, peress li ġeneralment huma l-iktar li jkunu għenu lit-tifel jew lit-tifla tagħhom biex jitgħallmu l-prietka.

Il-predikatur żgħir normalment jirrakkonta l-istorja tat-twelid ta’ Ġesù f ’Betlehem u ħafna drabi jkunu mħeġġa jagħtu l-laqta tagħhom lill-prietka biex tmiss il-qlub tal-kongregazzjoni.

L-ewwel prietka dokumentata tal-lejl tal-Milied nafu li kienet dik ta’ George Sapiano fl-1883, u li kien abbati fil-parroċċa ta’ Sant’Andrija f ’Ħal Luqa. Illum saret ukoll drawwa f ’għadd ta’ knejjes li jorganizzaw pageant qasira tat-tfal li tkun tinkludi persunaġġi bħar-rgħajja, Maria u Ġużeppi li jġorru pupa bħala tarbija (li tirrappreżenta lil Bambin Ġesù) waqt li tinqara l-istorja tan-nattività. Dan kollu normalment jibda siegħa qabel il-Quddiesa Solenni tal-Milied f ’nofsillejl.

Il-kultura tal-Milied Malti għandha wkoll numru ta’ innijiet lokali, li fost l-iktar popolari minnhom insibu “Ninni la tibkix izjed”.

Litteralment, l-isem ta’ dan l-innu jfisser “orqod u tibkix aktar” u nkiteb mill-qassis Ġiżwita Malti, Dun Indri Schembri (17741862) minn Ħal Luqa għall-emigranti Maltin li kienu jgħixu f ’Tuneż.

L-innijiet tal-Milied, huma popolari f ’dan l-istaġun tal-festi, mhux biss waqt iċ-ċerimonji tal-Knisja iżda wkoll f ’għadd ta’ kunċerti fl-iskejjel, fil-carol singing li jsir fid-djar tal-anzjani u fl-isptarijiet organizzat minn numru ta’ għaqdiet volontarji,

kif ukoll waqt sessjonijiet u kunċerti korali minn korijiet stabbiliti, fil-knejjes ta’ diversi villaġġi.

Taħt il-patroċinju tal-President ta’ Malta, il-Malta Community Chest Fund, imwaqqfa madwar 30 sena ilu, kull sena timpjega mijiet ta’ voluntiera biex jiġbru donazzjonijiet ta’ flus matul l-istaġun tal-Milied.

Id-donazzjonijiet kollha jitqassmu lill-istituzzjonijiet ta’ karità bħal orfanatrofji, djar tal-anzjani u ċentri ta’ riabilitazzjoni li spiss jiddependu fuq donazzjonijiet biex ikomplu x-xogħol tagħhom fil-komunità.

U fl-aħħar, kelma dwar l-ikel Malti fil-Milied. Tradizzjonalment, il-mara tad-dar Maltija kienet iżżomm l-ikbar u l-isbaħ ħasi, għall-ikla tal-familja fil-Milied. Mixwi fil-forn tar-raħal b’taħlita ta’ patata u ħxejjex, dan il-platt bnin tat-tajr lokali kien mistenni minn kulħadd. Ħelu tradizzjonali servut fi żmien il-Milied kien jikkonsisti f ’anelli tal-għasel iswed magħruf bħala qagħaq tal-għasel”, u qastan sħun jew soppa tal-kawkaw magħrufa bħala imbuljuta tal-Qastan, li kienet u għadha tiġi servuta bħala xarba sħuna ta’ filgħaxija fil-ġranet kiesħa ta’ Diċembru.

Illum il-menù tradizzjonali Malti jinkludi wkoll numru ta’ influwenzi barranin bħalma huma d-dundjan, il-kejkijiet u l-pudini tal-Milied. Ħafna minn dawn huma wirt tal-164 sena ta’ ħakma Ingliża (1800-1964) f ’Malta. Fi żmien iktar riċenti daħlu wkoll diversi influwenzi Taljani bħal Panettone u oħrajn Ġermanizi bħall-Istollen u l-Lebkuchen.

L-importanza li jagħtu l-Maltin lill-Milied hija riflessa wkoll fil-mod kif id-djar tagħna huma mżejnin, mhux biss b’dekorazzjonijiet ta’ kull xorta imma anke permezz tal-istatwa ta’ daqs naturali tal-Bambin Ġesù mqiegħda fit-twieqi jew fil-gallariji u mixgħula billejl biex kulħadd ikun jista’ jammiraha

Wieħed mill-eqdem presepji Maltin - Sorijiet Benedittini, tal-Imdina

17

23.12.2018

kullhadd.com

MILL-BELT GĦAL GĦAWDEX Editorjal

Għawdex għandu potenzjal enormi li jrid ikun sfruttat u reklamat iktar mal-erbat irjieħ tad-dinja u opportunità bħal din hija waħda li m’għandhiex tintilef

Fi tmiem il-ġimgħa li għaddiet niżel is-separju fuq dawk li kienu ċ-ċelebrazzjonijiet uffiċjali ta’ Valletta 2018. Esperjenza li kienet suċċess enormi għal pajjiżna. Dawk midħla tal-mod kif Belt Kapitali Ewropea tkun iċċelebrata fil-pajjiżi differenti jgħidulek li kienu bosta l-attivitajiet f ’Malta li mhux talli m’għamlux għajb għal dak li jiġri fi bnadi oħra, iżda talli kienu ikbar, aħjar u xi minn daqqiet iktar inovvattivi.

Mill-ftuħ spettakolari li ġibed l-eluf, għal produzzjonijiet diversi tal-massa kif ukoll esibizzjonijiet artistiċi ta’ livell, li setgħu attiraw iktar lil min l-arti jgħixha ta’ kuljum, Valletta 2018 kellha xi ħaġa għal kulħadd. Għalkemm iktar importanti minn hekk kien il-fatt li tħalla legat importanti bi proġetti dejjiema. Uħud lesti, bħal MUŻA, u oħrajn li waslu lejn it-tmiem tagħhom u se jibdew jitgawdew is-sena d-dieħla.

Diġà kellna l-okkażjoni niktbu fid-dettall dwar l-infrastruttura kulturali ftit tal-ġimgħat ilu.

Iżda, id-diskors tal-Prim Ministru l-Ħadd li għadda ma sta-

jniex inħalluh għaddej mingħajr ma ninnotawh. Il-Prim Ministru tefa’ fuq il-mejda l-proposta interessanti ħafna li Għawdex ikun il-kandidat tagħna għallBelt Kapitali Ewropea li jmiss 15–il sena oħra.

M’hemmx dubju li hija proposta li tista’ ġġib xi ftit tar-reazzjonijiet imħallta. Xi ħadd mir-Rabat, Malta, jgħidlek li hemm wisq f ’dan il-lokal u madwaru biex ma jkunx ikkunsidrat għal din il-kandidatura. L-istess jaf jgħidlek xi ħadd mill-Kottonera.

U ma tagħtihomx tort.

Però l-istess Għawdex. U l-proposta ta’ Għawdex fiha sinifikat li jmur lil hinn minn għażla ta’ post li jispikka għax hu sabiħ jew għax hu mogħni b’ħafna wirt kulturali.

Għawdex għandu potenzjal enormi li jrid ikun sfruttat u reklamat iktar mal-erbat irjieħ tad-dinja u opportunità bħal din hija waħda li m’għandhiex tintilef. Bħal m’għandu potenzjal Għawdex għandu l-isfidi ta’ gżira fi gżira u għalhekk wieħed għandu jikkunsidra bis-serjetà inizjattivi ta’ dan it-tip li jistgħu

jagħmlu tajjeb għad-diffikultajiet li jinqalgħu.

Fl-aħħar jiem fakkruna kif Għawdex qed jilqa’ fih waħda mill-iktar skejjel mediċi rinomati fid-dinja. Bħalma ftit talġimgħat ilu rajna kumpanija assoċjata ma’ google tibbaża l-operat tagħha f ’Għawdex ukoll.

Jekk jirnexxilna npoġġu lil Għawdex fuq il-mappa Ewropea tal-kultura se jkun reklam mill-isbaħ li jkun imur lil hinn minn qasam wieħed.

Valletta hija eżempju ċar. Rajna turisti ġejjin għall-attivitajiet tagħna u esperjenzajna ġurnalisti jirrapportaw b’mod mill-isbaħ dwar pajjiżna fid-dinja kollha.

Il-filmat eċċezzjonali li deher fuq Euronews ftit tal-ġimgħat ilu hu biss eżempju wieħed.

Naturalment tkun ukoll okkażjoni biex isir investiment kbir fil-gżira Għawdxija. Mhux għax bħala pajjiż qed nistennew xi okkażjoni hekk biex ninvestu f ’Għawdex. Iċ-Ċitadella diġà hija eżempju ta’ x’tip ta’ proġetti jistgħu jsiru f ’Għawdex. Miljuni ta’ ewro ntefqu fuq dan il-

proġett li spiċċa wkoll rebbieħ ta’ premjijiet internazzjonali.

Imma m’hemmx dubju li tkun okkażjoni li tagħti imbuttatura mingħajr preċedent. Li tgħinna wkoll niskopru u napprezzaw ħwejjeġ li forsi tul is-snin setgħu ngħataw il-ġenb.

Imbagħad hemm affarijiet oħra li nafu li diġà għandhom potenzjal qawwi u li jgħinu kandidatura bħal din filwaqt li sservi biex issaħħaħhom. Biżżejjed insemmu li Għawdex hemm żewġ teatri ta’ livell għoli li diġà jattiraw nies minn barra minn xtutna għal dak li jtellgħu.

B’hekk il-proposta li tefa’ l-Prim Ministru l-Ħadd li għadda għandha tintlaqa’ b’entużjażmu mill-Għawdxin u mill-Maltin. 15–il sena jgħaddu u hemm ħafna preparamenti xi jsiru. Għalkemm għadna friski mill-esperjenza ta’ Valletta 2018 għandna nirkbu fuq l-entużjażmu li ġabet din l-esperjenza bil-għan li nibdew inħarsu lejn Għawdex 2031. Irridu noħolmu. Biex din id-darba nkomplu nħejju wkoll Għawdex ta’ għada.

18

23.12.2018

kullhadd.com

GVERN LI JIPPROPONI, JIBDEL U JWETTAQ

Aaron Farrugia Segretarju Parlamentari

L-istudenti tal-liġi jiftakru l-lezzjonijiet tagħhom dwar l-istrutturi tal-Istat, il-governanza u dik li nsejħulha s-separazzjoni tal-poteri, ibbażata fuq id-duttrina tal-filosofu Franċiz Montesquieu.

Din hi duttrina li tħeġġeġ l-Istat jissepara l-poter fuq tliet organi, jiġifieri l-Eżekuttiv, il-Leġiżlattiv u l-Ġudikatura. Kull pajjiż għandu s-sistema tiegħu, iżda l-ħsieb ħu li kull organu jkollu organu ieħor li jevalwah, jiskrutinah u f ’mumenti jaħtru jew għandu l-fakultà li jneħħih, u allura dik li bl-Ingliż insejħulha separation of powers. Pajjiżna, bis-sistema tiegħu

bbażata fuq il-mudell Britanniku ta’ Westminster għandu s-separazzjoni tal-poteri wkoll, differenti minn pajjiżi oħra bħar-Repubblika Franċiża u l-Istati Uniti li għandhom sistema iktar ċara u eqreb lejn id-duttrina tal-filosfu Franċiż.

Dan u ħafna iktar studjajnieh filkors tal-liġi iżda sar suġġett topiku fl-aħħar snin fejn kellna ċ-ċans niddiskutu, niddibattu u naqraw għexieren ta’ artikli dwar governanza tajba, is-saltna tad-dritt u kif ukoll il-ħsieb imwelled mill-Partit Laburista li nwelldu t-tieni Repubblika b’riforma fil-Kostituzzjoni. U filwaqt li l-Partit Nazzjonalista qatt ma propona xejn u qatt ma wettaq xejn għal 25 sena sħaħ, il-Moviment Progressiv Laburista propona, biddel u wettaq.

Għaliex huwa tajjeb li qabel naraw x’wettaqna b’għaqal flaħħar snin, b’liġijiet ġodda ppilotati mill-Ministru kollega u ħabib tiegħi Owen Bonnici, irridu niftakru li l-PN fil-Gvern kien f ’xifer li jaqa’ jum wara jum għax proprju ma riedx ibiddel u ma riedx idaħħal liġijiet li jtejbu l-Governanza ta’ pajjiżna. Ilkoll niftakru

lil-Eks Deputat Nazzjonalista Franco Debono jitkellem f ’kull forum possibbli dwar in-nuqqas ta’ rieda mill-Gvern tiegħu stess li jdaħħal liġi li tirregola l-finanzjament tal-partiti politiċi. Dan wassal l-istess deputat li jivvota kontra l-Gvern u li eventwalment wasslet għar-riżenja tal-Ministru Carm Mifsud Bonnici wara li dan talaħħar ġie sfiduċjat fil-Parlament.

U allura wieħed jista’ jimmaġina kemm ħadu ħsieb affarijiet oħra.

Għalkemm m’hemmx bżonn nimmaġinaw wisq, għax ilkoll niftakru l-ħajja taħt il-Gvern ta’ qabel u lkoll għexna l-wirt li ħallielna.

Aħna bħala Gvern Laburista għamilna ħafna mis-sena 2013 ’l hawn u daħħalna liġijiet ġodda fosthom il-Whistleblowers Act, Party Financing Act, u neħħejna l-preskrizzjoni fuq reati ta’ korruzzjoni minn politiċi. Illum il-ġurnata, grazzi għal dan il-Gvern li verament japprezza u jirrispetta s-saltna tad-dritt, qatt mhu se nispiċċaw f ’sitwazzjoni fejn jaddu xi 10 snin u jiġri x’jiġri, il-kriminal ma ssirx ġustizzja miegħu.

Permezz tad-deċiżjonijiet u xog-

ħol għaqli ta’ dan il-Gvern fejn tidħol il-ġustizzja u l-governanza, illum il-Kummissjoni għall-Amministrazzjoni tal-Ġustizzja tkun hi li tipproponi lista ta’ persuni li eventwalment jistgħu jinħatru membri tal-ġudikatura permezz ta’ riforma li bidlet il-metodu tal-ħatra u d-dixxiplina tal-ġudikanti, filwaqt li daħħalna wkoll Kummissarju għall-Istandards filĦajja Pubblika, pożizzjoni llum okkupata minn Dr George Hyzler. Daħħalna wkoll liġi li naqqset il-poteri tal-Avukat Ġenerali f ’diversi tip ta’ kawżi, kif ukoll liġijiet li daħħlu d-dritt tal-avukat waqt l-arrest.

Madankollu, il-Kap tal-Opożizzjoni Adrian Delia, bla mistħija ta’ xejn, joħroġ jgħidilna li l-Kummisjoni ta’ Venezja qed tgħid li l-poter qiegħed kollu f ’idejn ilPrim Ministru bħal donnu mhux biss irid jikkanċella dak kollu li sar mill-Gvern, iżda jrid saħansitra jikkanċella 25 sena ta’ Gvern talPN. Dak iż-żmien, bl-istess kejl, il-poter kien kollu f ’idejn il-Partit Nazzjonalista fil-Gvern, bid-differenza li huma qatt ma għamlu xejn u sempliċement rikbu

fuq l-opinjoni tal-Kummissjoni Ewropea għad-Demokrazija.

Min-naħa l-oħra, aħna, bħala Gvern tlabna lill-Kummissjoni ta’ Venezja biex fuq it-talba tagħna, tagħmel audit u tgħaddilna s-suġġerimenti tagħha. Kburi ngħid li nifforma parti minn Gvern li laqa’ b’mod pożittiv din l-opinjoni, bil-Prim Ministru jħabbar li bħala Gvern lesti nintroduċu u nimplimentaw ħafna mis-suġġerimenti li saru. Hekk jaħdem Gvern għaqli u progressiv.

Il-Kummissjoni ta’ Venezja hija punt ta’ referenza importanti li timpromovi d-demokrazija u t-tisħiħ tas-saltna tad-dritt ġewwa l-Unjoni Ewropea. Irridu nagħmluha ċara li fl-opinjoni tagħha, il-Kummissjoni iffukat fuq liġijiet u sistemi li ntirtu mill-Gvern ta’ qabel. Madankollu, l-istess opinjoni kkonfermat u faħħret il-bidliet imwettqa minn dan ilGvern. M’aħniex se nieqfu hawn.

Issa nħarsu ’l quddiem lejn ir-riforma kostituzzjonali li għandha twassal biex inwelldu it-tieni Repubblika ta’ pajjiż li aħna tant kburin bih.

L-INTELLIĠENZA ARTIFIĊJALI GĦALL-EWROPA

Mario Fava President Sezzjoni Kunsilliera PL

Fi Frar li ġej, il-Kumitat tar-Reġjuni fi ħdan l-Unjoni Ewropea, se jiddiskuti l-fenomenu tal-Intelliġenża Artifiċjali. Sindki u Kunsilliera eletti li jiffurmaw dan il-kumitat, se jmexxu ’l quddiem din l-opinjoni sabiex eventwalment titla’ quddiem il-Parlament Ewropew.

Dan il-Kumitat qed jilqa’ l-komunikazzjoni dwar “L-Intelliġenza Artifiċjali għall-Ewropa”, u jappoġġja bis-sħiħ l-għan li jiġi żviluppat approċċ komuni sabiex tingħata spinta lill-investiment, nitħejjew għall-bidliet soċjo-ekonomiċi u jkunu abbozzati linji gwida etiċi. Iridu naraw li jkun jikkondividi l-fehma tal-Kummissjoni dwar il-bidla eċċezzjonali u bla preċedent li seħħet minħabba l-introduzzjoni tal-intelliġenza artifiċjali; jemfasizza r-rwol ewlie-

ni li l-IA jista’ jkollha fl-iżvilupp tal-Unjoni Ewropea u fit-titjib tal-kwalità tal-ħajja tal-Ewropej; jemmen li jekk tkun fuq quddiem nett tal-IA, l-Ewropa tkun fi triqitha biex issir aktar kompetittiva, aktar inklużiva u aktar sostenibbli.

Qed isir sforz sabiex l-UE taħtaf l-opportunità u tuża l-magni u l-intelliġenza artifiċjali (IA) ħalli tawtomatizza proċeduri u kompiti rikorrenti, li dawn jistgħu jagħmlu fuq skala ferm akbar u ħafna aktar malajr milli kieku kellu jagħmilhom il-bniedem.

Fl-istess waqt, imma, irridu nwissu kontra l-perikli tat-tagħlim awtomatiku mingħajr superviżjoni u t-teħid ta’ deċiżjonijiet b’mod awtomatizzat, li jdgħajfu d-dimensjoni umana u l-valur miżjud li jipprovdu l-persuni.

L-IA attwalment qed tagħti bidu għal bidla importanti fis-soċjetà u fl-ekonomija tal-Ewropa – żvilupp li se jibqa’ għaddej – u jikkondividi l-fehma li hemm il-ħtieġa għal qafas Ewropew ċar għall-IA. Il-mexxejja politiċi għandhom jiżguraw li jkun stabbilit ambjent tal-IA u jkunu abbozzati linji gwida etiċi għall-ekosistema talIA. Madanakollu, hemm bżonn urġenti għal proposti leġiżlattivi fil-livell Ewropew.

Hija imperattiva l-importanza ta’ integrazzjoni aħjar bejn il-politi-

ki u l-programmi diversi tal-Unjoni Ewropea sabiex titmexxa ’l quddiem l-intelliġenza artifiċjali.

L-awtoritajiet lokali u reġjonali għandhom jinvestu u jħeġġu l-investiment privat fl-IA fis-snin li ġejjin u li dawn il-miżuri għandhom jiġu kkoordinati fil-livell nazzjonali u dak Ewropew sabiex iċ-ċittadini tal-UE jkunu mħeġġa jsiru kemm produtturi kif ukoll konsumaturi tal-innovazzjonijiet.

Punt kruċjali huwa li l-investiment fl-intelliġenza artifiċjali jrid imur id f ’id mat-taħriġ millġdid, taċ-ċittadini, tal-ħaddiema u tal-intraprendituri, kif ukoll taħriġ fil-kumpaniji, fl-amministrazzjonijiet, u taħriġ tal-ġenerazzjoni żagħżugħa. Dan għandu jwassal biex jiżdied l-investiment fir-riċerka, fl-awtomazzjoni tal-industrija bl-użu tal-IA, filwaqt li tiżdied sostanzjalment il-produttività fir-reġjuni kollha tal-Ewropa.

Huwa importatni li jitfasslu mekkaniżmi aktar flessibbli għall-implimentazzjoni tal-IA u għall-finanzjament ta’ innovazzjonijiet rilevanti, peress li s-settur qed jikber b’mod mgħaġġel u l-mekkaniżmi ta’ finanzjament fittul mhumiex flessibbli biżżejjed biex ilaħħqu ma’ dawn il-bidliet.

Anki fejn tidħol il-komunikazzjoni. Din trid tiffoka fuq sforzi konġunti mis-setturi pubbliċi u

privati sabiex irawmu l-kapaċità teknoloġika u industrijali tal-UE u l-użu tal-intelliġenza artifiċjali fis-setturi kollha. Dan għaliex il-miżuri previsti ma jkoprux is-settur pubbliku fil-livell lokali u reġjonali u nemmen li dawn iżżewġ livelli ta’ governanza u amministrazzjoni ma għandhomx jiġu traskurati, peress li jaqdu rwol importanti fl-investiment fl-IA. F’dan il-kuntest, hemm il-ħtieġa biex tissaħħaħ il-kooperazzjoni interreġjonali permezz ta’ strateġiji ta’ speċjalizzazzjoni intelliġenti. Dan ifisser kollaborazzjoni intrareġjonali u interreġjonali abbażi ta’ kooperazzjoni u teħid ta’ deċiżjonijiet ta’ partijiet interessati mill-industrija, mir-riċerka u mill-innovazzjoni, li tiffaċilita l-innovazzjoni mmexxija mid-domanda u soluzzjonijiet kollettivi li jistgħu, fost l-oħrajn, iwittu t-triq għall-intelliġenza artifiċjali kemm fis-settur pubbliku, kif ukoll f ’dak privat.

Il-Kumitat tar-Reġjuni jemmen li ċ-ċentri tal-innovazzjoni diġitali jistgħu jaqdu rwol kruċjali fl-edukazzjoni u fl-iżvilupp tal-ħiliet diġitali kemm fis-settur privat, kif ukoll f ’dak pubbliku. Dan billi l-inizjattiva dwar id-Diġitalizzazzjoni tal-Industrija Ewropea għandha l-għan li tiżgura li kull reġjun ikollu ċentru tal-innovazzjoni diġitali sas-sena

2020. Madankollu, ħafna reġjuni għadhom mhumiex rappreżentati biżżejjed fin-netwerk eżistenti.

Għaldaqstant, hemm ħtieġa għal azzjoni rapida għat-titjib, abbażi tal-ħtiġijiet, tal-għarfien u l-ħiliet diġitali taċ-ċittadini, kemm fis-settur pubbliku, kif ukoll f ’dak privat, sabiex tkun evitata l-inugwaljanza bejn iċ-ċittadini, ir-reġjuni u s-setturi fl-UE. Ir-Reġjuni għandhom jingħataw opportunitajiet ta’ taħriġ millġdid u riżorsi finanzjarji sabiex it-taħriġ mill-ġdid jista’ jiġi organizzat b’rabta ma’ dawk l-impjiegi li se jinbidlu jew mhux se jibqgħu jeżistu minħabba l-intelliġenza artifiċjali. Għal dan il-għan, għandhom jiġu pprovduti riżorsi finanzjarji sostanzjali għall-iżvilupp tal-IA fil-qafas finanzjarju pluriennali li jmiss tal-UE (2021– 2027).

Forsi l-aktar importanti hu li sabiex tinbena b’suċċess Ewropa diġitali, l-Unjoni teħtieġ b’mod partikolari swieq tax-xogħol u sistemi ta’ taħriġ u edukazzjoni adegwati għall-era diġitali.

It-teknoloġiji diġitali avvanzati, bħalma huma l-informatika ta’ prestazzjoni għolja, is-cybersecurity u l-intelliġenza artifiċjali, issa huma maturi biżżejjed biex iħallu l-ispazji tar-riċerka u jiġu implimentati, applikati u żviluppati aktar fil-livell tal-UE.

19

23.12.2018

kullhadd.com

FEJN HEMM IR-RIEDA...

Mid-Djarju ta’ Nazju n-Nazzjonalist Il-Ħamis, 13 ta’ Diċembru na kellu jmur iqatta’ ġurnata Għawdex jiltaqa’ mal-familji Għawdxin, għax kieku L-għażiż missieri kien żgur li kont immur miegħu, għamel żmien twil ma jimhux biss għax lili Għawdex stax għaliha din il-ġurnata jogħġobni immens, imma li tissejjaħ Jum ir-Repubbl-aktar biex nara x’inhuma lika. Ir-raġuni kienet li huwa jgħidu l-Għawdxin dwar kien dejjem leali lejn il-kap il-partit glorjuż tagħna.

Minn tal-partit tagħna, ikun min ikun, u għalhekk dil-ġurnata dak li smajt, ftit li xejn kienu kienet tfakkru f ’dak li hu kien jafu b’din iż-żjara f ’Għawisejjaħ kumplott li permezz dex, għax skont ma qaluli tiegħu tradew lil George lanqas Chris Said ma kien Borg Olivier. U missieri lil jaf biha. Fil-fatt dalgħodu, George Borg Olivier kien l-istamperija kien hemm min jadurah. Imma bil-mod il- beda jistaqsi kif kien jaf biha mod beda jgħaddilu u event- Dione Borg, li se jikkonteswalment aċċetta lill-kbir ta magħna għall-elezzjoni Eddie bħala l-Kap tal-partit tal-Parlament Ewropew, u glorjuż tagħna. Minn hemm ma kinux jafu biha l-kan’il quddiem, anke jekk mhux didati l-oħra. Skont ġurdil-ewwel darba miegħi kien en xiħ, ir-raġuni hija waħda jesprimi d-dispjaċir tiegħu ċara. Il-Kap qiegħed jimbotta’ kif kienu trattaw lil ta lil Dione Borg biex jaqilGeorge Borg Olivier, fl-ist- għu lil David Casa. Jekk inhu ess ħin kien dejjem iħeġġiġni hekk, ladarba l-Kap irid lilu, biex nagħti l-appoġġ tiegħi jien lil Dione Borg nivvota. kollu lill-Kap tal-partit ikun min ikun. Imnalla m’għadux Il-Ħadd, 16 ta’ Diċembru magħna, għax min jaf kieku kemm jinkwieta jara lill-par- Xejn mhi togħġobni din iltit tagħna fis-sitwazzjoni li biċċa li l-Kap Adrian Delia, minflok imur f ’xi każin hu! minn tagħna, jagħti intervIl-Ġimgħa, 14 ta’ Diċembru ista fuq ir-radju tagħna.

Ikolli ngħid li qiegħed isir Lanqas ridt nemmen lil għa- hekk fuq suġġeriment ta’ jnejja meta llum fil-gazzetta Pierre Portelli. Insomma, tagħna, qrajt rapport dwar hi ta’ min hi l-idea, lili ma kemm hemm ġurnalisti togħġobnix għax jien, ngħid l-ħabs. It-titlu “Livell allar- għalija, il-gost tiegħi mmur manti ta’ ġurnalisti l-ħabs”, f ’xi każin minn tagħna u nimill-ewwel ġibidli l-attenz- simgħu jitkellem wiċċ imb joni għax kont konvint wiċċ. U bhali hawn ħafna, li kienu se jgħidu xi ħaġa man! L-aktar wara d-diskors dwar il-ġurnalisti f ’pajjiżna, famuż li għamel dan l-aħħar li msieken jinsabu kollha meta stieden lill-Kummismhedda u mbeżżgħa tant li sarju tal-Pulizija biex jiġi f ’xi ftit huma dawk li saru jik- każin minn tagħna u jinterkritikaw lill-Gvern. Imma rogah kemm irid. Nispera li kulma qrajt hu li skont ma nibqgħux sejrin b’din ilir-rapport annwali tal-Com- biċċa wara li jgħaddu l-festi! mittee to Protect Journalists bħalissa hawn madwar 250 It-Tnejn, 17 ta’ Diċembru ġurnalist fid-dinja li qegħdin jinżammu l-ħabs minħabba Ma kienx mument li aċċettaxogħolhom, u dwar pajjiżna jt l-istedina ta’ Ġorġ tal-ħama qrajt xejn. Li kont min- nut ta’ ħdejna biex immorru flok Ivan Camilleri tat-Times nieħdu drink il-każin, għax jew il-ġurnalista tagħna Joe konna ilna naqra ma naraw Mikallef (bil-‘k’ u mhux lil xulxin. U biex tgħaxxbiċ-‘c’) niktbilhom biex aqha, jien ilsieni twil u ma nafx noqgħod lura milli darb’oħra ma jinsewhomx. nżeffen il-politika fin-nofs, Is-Sibt, 15 ta’ Diċembru anke jekk naf li ma’ Ġorġ tal-ħanut ta’ ħdejna rari Ma kontx naf li l-kap tagħ- nġibha żewġ. Konna qegħ-

din naraw l-aħbarijiet u rajna l-aħbar li l-Kap Adrian Delia mar iżur fil-fabbrika ta’ The Convenience Shop.

Kont pront bdejt infaħħru u kemm qiegħed idur u jiltaqa’ man-nies biex jisma’ u jitgħallem mingħandhom.

Pront kien Ġorġ tal-ħanut ta’ ħdejna: “Ma kellux għalfejn imur f ’din il-fabbrika biex jitgħallem jagħmel il-pudini, għax ħlief pudini mhuwiex jagħmel.”

It-Tlieta, 18 ta’ Diċembru Jekk m’għandna xejn f ’dan il-pajjiż, għandna ħabta kif indawru l-affarijiet, b’mod partikolari kliem ħaddieħor.

Eżatt x’qalu u x’kitbu dawk tal-Kummissjoni Venezja ma nafx. Li naf hu li b’dak li qalu donnhom li kkuntentaw lil kulħadd għax kemm Joseph Muscat u kemm il-Kap tagħna Adrian Delia huma kuntenti u ferħana b’dak li kitbu. Ngħid id-dritt ma nistax nifhem għaliex il-kap tagħna huwa kuntent, għax jien kont qiegħed nistenna biss kliem ta’ kundanna għal Joseph Muscat, imma minn dan kollu ma qalu xejn.

Imma nsomma, la Adrian Delia jgħid li hu kuntent u li l-Kummissjoni Venezja kkundannat lil Joseph Muscat, jien bħalu ngħid.

L-Erbgħa, 19 ta’ Diċembru Kif inhu għaddej il-Kap tagħna Adrian Delia! Ġurnata Għawdex, ġurnata jitgħallem jagħmel il-pudini, u llum mar il-Belt jiltaqa’ mat-tfal, mal-anzjani, man-nisa u malirġiel. Insomma ma’ kull min kien qiegħed il-Belt. Ovvjament ma laħaqax kellem lil kulħadd, imma kellem ħafna u ħafna nies, u skont ma qaluli kulħadd beda jfaħħru u ħafna qalulu li m’għandhom l-ebda dubju li l-elezzjonijiet ta’ Mejju li ġej se jirbaħhom hu. Imma milli smajt ma tantx ħa gost b’dak li qalulu s-sidien tal-ħwienet u tar-restoranti għax dawn kollha bdew jgħidulu kemm sejrin tajjeb u li kull sena qiegħda tkun aħjar minn ta’ qabilha.

Josef Caruana Kandidat għall-Elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew

Li sa sitt snin ilu biss konna f ’baħar ta’ inċertezzi enormi llum ma jħasseb lil ħadd. Dakinhar mhux biss il-pajjiż kien qed jibki għal soluzzjoni immedjata u drastika, iżda l-familji u n-negozji kienu wkoll f ’livell ħażin ħafna u jum wara l-ieħor bdew iħossuhom u jarawhom jogħdsu ’l isfel b’mażżra marbuta ma’ saqajhom.

Il-festi dak iż-żmien ma kienu festi xejn.

Għalkemm dan kellu r-riperkussjonijiet reali tiegħu u sa ċertu punt għad iridu jitfejqu parti minnhom, żgur li llum inqisu dan kollu bħala ħolma kerha li żmienha għadda.

Minkejja dan, ma jfissirx li m’għandniex nirriservaw imqar rokna żgħira fi ħsibijietna għal meta jkun meħtieġ li nfakkru lilna nfusna, inkluż min – b’mod ġenwin – stenna li l-affarijiet kollha jitranġaw mil-lejl għan-nhar jew li l-għeruq il-ħżiena, li kienu simnu sew f ’għexieren ta’ snin, jinqerdu kif ġieb u laħaq.

Fil-verità, meta l-akbar maġġoranza tal-poplu wriet id-determinazzjoni li akkost ta’ kollox tiknes lill-amministrazzjoni ta’ GonziPN u tafda d-destin tagħha f ’idejn il-Partit Laburista u Dr Joseph Muscat, xtaqet biss direzzjoni ġdida u waħda għall-aħjar.

L-illuminazzjoni, li wrietna kif Malta u l-Maltin għandhom ikollhom preżent u ġejjieni aħjar, mhux biss tatna gwida tajba, imma wkoll ħafna aħjar milli qatt stennejna. U dan seħħ minkejja kull kurrent kontra.

Il-Mexxej Laburista u t-tim tiegħu kienu (u għadhom) dik l-ispirazzjoni neċessarja biex ġensna, b’mod ġenerali, isib lilu nnifsu bħala fost l-aktar ħawtiela u beżlin fid-dinja u b’hekk jerġa’ jibni bażi tajba għal ġejjieni prosperuż, inkluż fejn kull tama kienet prattika-

ment għosfrot.

Għaldaqstant fejn kien hemm ir-rieda (tajba) li l-affarijiet isiru sew, it-triq kienet ċara quddiem il-poplu kemm f ’Marzu tal-2013 kif ukoll f ’Ġunju tal-2017. Daqstant ieħor dawn iż-żewġ amministrazzjonijiet Laburisti wrew id-determinazzjoni li jimxu fuq it-triq imwiegħda u jkomplu jdawru d-destin ta’ pajjiżna u l-poplu tiegħu.

L-istess meta ġew ikkritikati – spiss inġustament – li l-affarijiet jistgħu jsiru aħjar, ma wrew l-ebda suppervja. Bil-maqlub u bl-akbar umiltà kienu huma li stiednu lill-kritiċi, inklużi istituzzjonijiet internazzjonali, biex jindikaw in-nuqqasijiet li għandhom jiġu indirizzati.

Dan kien il-każ bir-rapport riċenti tal-Kummissjoni Venezja li ntalbet mill-Gvern innifsu biex tistudja u tevalwa s-saltna tad-dritt lokali u, fejn hemm bżonn, tirrimarka x’jeħtieġ isir biex titjieb.

Li ma kinitx rieda tajba biex ikollna l-aħjar sistemi u għajxien ma kienx ikun l-Istat innifsu li jitlob tali eżami u wisq inqas li jiddikjara li lest jieħu r-rakkomandazzjonijiet neċessarji mis-sejbiet indikati, anke jekk kull nuqqas ġej minn prattiċi antiki li dejjem ħaddanna bħala nazzjon.

Fost akkużi ta’ abbużi minn fondi pubbliċi, għal darb’oħra kien ukoll il-Gvern li tliet xhur ilu talab lill-Fond Monetarju Internazzjonali (IMF) biex jevalwa l-affarijiet. Avolja tawna ċertifikat mill-aqwa, kif saru wkoll jagħtuna spiss għadd ta’ aġenziji internazzjonali ta’ kreditu, l-ebda gvern li jbażwar fil-finanzi u/jew bla ħsieb li jirranġa s-sitwazzjoni ma kien se jitlob xi skrutinju simili.

Imma dan hu Gvern Laburista u grazzi għar-rieda tajba tiegħu ninsabu mexjin fit-triq it-tajba.

Il-kisbiet, l-investimenti u r-riżultati f ’perjodu relattivament qasir huma f ’wiċċna u fi bwietna lkoll, biżżejjed biex illum lanqas biss noħolmu kif kienu l-awgurji festivi tagħna fi tmiem l-2012.

Illum nistgħu nawguraw lil xulxin affarijiet isbaħ, waqt li nħarsu lejn il-bidu ta’ sena ġdida b’aspirazzjoni li se tkun aħjar minn din li se ntemmu fi ftit tal-jiem oħrajn. Awguri!!

20

23.12.2018

kullhadd.com

IL-MUŻIKA TAS-SITTINIJIET TERĠA’ TIEĦU L-ĦAJJA MA’ THE BUSKER

Min ħaseb li r-rock ‘n’ roll sar ġeneru tal-passat malajr ibiddel fehemtu meta jisma’ l-grupp lokali The Busker - grupp magħmul minn erba’ żgħażagħ li jsibu ispirazzjoni fil-Blues, Rock ‘n’ Roll u anke pop rock tas-sittinijiet meta jikkomponu d-diski oriġinali u jdoqqu għall-udjenzi li jkunu ħerqana għal diski differenti min-norma.

Il-KullĦadd iltaqgħet ma’ Dario Genovese, Jean Paul Borg, David Grech u Sean Meachen - l-erba’ mużiċisti determinati li jerġgħu jagħtu l-ħajja lill-ġeneri li fl-aħħar snin ftit smajniehom fix-xena mużikali lokali.

Kif beda l-grupp The Busker?

Dario: Fil-bidu, The Busker kien duo, fil-fatt iffurmajnieh jien u Jean Paul fl-2012. Dak iż-żmien konna ffokajna fuq l-istil folk għaliex minn dejjem xtaqna noffru ħoss differenti minn dak li joffru l-maġġoranza tal-gruppi fix-xena lokali. Bħala żewġ mużiċisti ġodda u avventurużi konna mmorru ndoqqu fit-toroq, dak li bl-Ingliż jgħidulu busking. Fil-fatt minn hemm ġej l-isem tal-grupp: The Busker. Jean idoqq id-drums jew jimprovviża bl-affarijiet ta’ madwaru u jien billi nkanta u ndoqq il-kitarra.

Maż-żmien ħassejna li The Busker kellu potenzjal ikbar u għalhekk iddeċidejna li nżidu l-mużiċisti u minn duo nsiru grupp. Ingħaqad magħna David, li apparti li jdoqq il-baxx kellu wkoll recording studio tiegħu. Din għenitna nibdew nirrekordjaw id-diski u noħorġuhom f ’EPs. Jean Paul: Meta ltqajt ma’ David u Dario, mal-ewwel indunajt li l-passjoni li kelli stajt naqsamha magħhom, għax kollha konna nħobbu d-diski taż-żmien sittin.

Però l-bidla f ’The Busker ġrat meta daħal Sean fil-grupp, li permezz tas-sassofonu tagħna ħoss iktar partikolari.

Bla dubju, l-istil tal-grupp ħa

żvolta differenti u bdejna nesperimentaw b’ġeneri bħall-Blues, Rock ‘n’ Roll u anke pop rock, li għalkemm huma assoċjati mas-sittinijiet, ħassejna li stajna nadattawhom għaż-żminijiet tal-lum.

Naħseb li dan irnexxielna nagħmluh kemm fl-ewwel album tagħna Telegram u iktar u iktar fl-album Ladies and Gentlemen, li ħareġ dan ix-xahar.

bagħad naqsmuha mal-bqija tal-grupp biex kulħadd jadatta l-mużika għall-istrument tiegħu.

Id-diski imbagħad nirrekordjawhom u nipproduċuhom fl-istudio tagħna stess, sakemm kulħadd ikun kuntent bil-prodott finali.

Kif inhi d-dinamika tal-grupp tagħkom?

Jean Paul: Sa minn età żgħira kont nisma’ d-diski ta’ ABBA, Michael Jackson u Bee Gees. Meta bdejt nitfarfar bdejt nieħu interess fi gruppi oħrajn bħal Linkin Park, Red Hot Chili Peppers u Green Day, fil-fatt minn hemm ġietni x-xewqa li nibda nitgħallem id-drums. Min-naħa l-oħra, ispirawni wkoll The Beatles, u d-diski tagħhom ħeġġewni nitgħallem ukoll il-pjanu biex stajt nibda nikkomponi l-melodiji li jiġuni f ’moħħi.

David: Band li ħalliet impatt kbira f ’ħajti kienet il-Queen u l-baxx fid-diski tagħhom jinfluwenzani ħafna meta nkun qed naħdem fuq xi produzzjoni oriġinali.

Dario: Personalment jispirawni ħafna Simon and Garfunkel, Elton John, Bob Dylan u Johnny Cash.

Sean: Għalkemm bħall-bqija talband jispirawni l-gruppi li sem-

Jean Paul: Naħseb li l-aħjar mod kif niddeskrivi d-dinamika tagħna hi li qisha ta’ familja, fil-veru sens tal-kelma- il-mużika għandha ħabta kif tgħaqqad lil nies differenti, kif ġara lilna. Fil-fatt anka meta ndoqqu ma’ session musicians, huwa importanti li dawn jaqsmu l-istess passjoni lejn il-mużika, biex noħorġu bi prodott tajjeb.

L-erba’ li aħna mużiċisti versatili, u dan nirriflettuh fil-mużika li niktbu. Ovvjament kull wieħed minnha huwa ispirat minn mużiċisti differenti, anke minħabba n-natura tal-istrumenti li ndoqqu, iżda dan huwa vantaġġ għaliex b’hekk ngħaqqdu flimkien elementi differenti u nipproduċu diski li jolqtu ħafna stili differenti. Ġeneralment, noħolqu l-kunċett ta’ diska individwalment im-

Liema huma l-artisti li influwenzawkom fuq livell personali?

mew, jispirani ħafna l-mod ta’ kif X’offriet is-sena 2018 idoqqu s-sassofonu mużiċisti bħal għal The Busker?

John Fruciante u Evette Harp u David: Din is-sena kienet imMarcus Miller. penjattiva ħafna għalina għaliex ipproduċejna t-tieni album tagħKif jintlaqa’ l-istil na, bl-isem ta’ Ladies and Gentletagħkom min-nies? men. L-album għandu 12-il diska, Sean: Naħseb li jintlaqa’ pjuttost kollha bi stil differenti, bl-involvitajjeb. Fil-fatt nemmen li sirna ment ta’ strumenti differenti u almagħrufin bħala waħda mill- lura kellna noħorġu mill-comfort bands lokali li tħajjar lin-nies jiżf- zone tagħna biex ma ningħalqux nu mad-diski, kemm minħabba f ’nassa kreattiva. Dan l-album l-għażla tad-diski u anke għaliex ipproduċejnieh bl-għajnuna ta’ nippruvaw li mhux biss nin- Matthew James Borg, li bl-esperstemgħu tajjeb, iżda nagħtu wkoll jenza tiegħu għena nżommu l-istil show biex in-nies ikomplu magħ- tradizzjonali tagħna, iżda fl-istess ħin nintroduċu elementi ta’ na.

Pereżempju, inħobbu ndoqqu ġeneri ġodda fid-diski. Għalhekk d-diski ta’ Elvis, The Beatles, The għalkemm nista’ ngħid li qed nevLumineers u anka diski klassiċi olvu biż-żmien, dejjem inżommu Maltin bħal Xemx, u nagħtuhom f ’moħħna dak li jagħmilna differl-interpretazzjoni tagħna. Dawn enti minn oħrajn. id-diski jinżlu għasel mal-ġen- S’issa ħriġna żewġ singles ta’ dan erazzjonijiet kollha u nibdew l-album, b’videos mużikali, li ntnaraw nies ta’ kull età jiżfnu u laqgħu tajjeb ħafna. L-ewwel waħjkantaw magħna. Din hija waħ- da hija diska pjuttost sajfija, fil-fatt da mir-raġunijiet għaliex ħafna ħriġnieha f ’Awwissu bl-isem ta’ mid-diski oriġinali tagħna jirriflet- Surfin’ Up. Iddeċidejna li noħorġu din id-diska l-ewwel biex noħolqu tu l-istess stili.

Kellna l-opportunità li ndoqqu kuntrast mal-aħħar diska tal-alkemm f ’festivals ewlenin f ’pajjiż- bum preċedenti tagħna, Telegram, li na kif ukoll għamilna tour żgħir fi kienet diska pjuttost malinkonika.

Sqallija u fl-Ingilterra - dawn koll- B’hekk, b’Surfin’ Up, qlibna l-folja ha kienu esperjenzi memorabbli u u ftaħna t-triq għall-album il-ġdid li għenuna fil-karriera tagħna bħa- b’ħoss frisk. It-tieni music video kien ta’ Cadillac li hi ispirata mirla mużiċisti.

21

23.12.2018

kullhadd.com

rock t a s snin sebgħin u li ħarġet ix-xahar li għadda.

L-album nedejnieh b’kunċert li sar fl-aħħar tax-xahar li għadda ġewwa l-Orpheum fil-Gżira.

Dan it-teatru antik kien il-post perfett għalina peress li bħal The Busker, l-Orpheum jagħti togħma tal-passat, minkejja li addattat għaż-żminijiet preżenti.

Ma’ min ikkollaborajtu f ’dan l-album?

Dario: F’dan l-album kellna l-opportunità li nikkollaboraw ma’ diversi artisti lokali u anka barranin.

Pereżempju fid-diska Sweet Love kkollaborajna ma’ Elroy Spoonface Powell, li huwa d-direttur ta’ kumpanija diskografika bbażata f ’Londra u li kellu hit fic-charts Ingliżi.

Ma setax jonqos ukoll li meta ġiena l-ħsieb li nikkomponu diska rock ‘n’ roll għall-album tagħna, nikkollaboraw ma’ Freddie Portelli. Kienet esperjenza sabiħa għalina wkoll li f ’Awwissu tas-sena li għaddiet żorna lil Freddie fejn kellna diskussjoni pjuttost interessanti dwar ix-xena mużikali f ’pajjiżna.

Niftakarna bqajna mbellħin kemm għadu jirrakkonta stejjer li ġraw ’il fuq minn 30 sena ilu b’dettall kbir.

Din id-diskussjoni fil-fatt ispirat-

na biex niktbu Everybody Tonight.

Nistqarr li dejjem xtaqna li jkollna kompożizzjoni oriġinali ta’ rock ‘n’ roll u rnexxielna b’daqqa t’id ta’ dak li kien (jew għadu) meqjus irre tar-rock ‘n’ roll f ’pajjiżna.

Liema hi d-diska favorita tagħkom?

Sean: Jien nagħżel LWCTW, mir-ritornell ta’ din id-diska tinduna li l-ittri tal-isem ifissru “Love Won’t Come This Way”.

Għalkemm għadha ma ħarġitx bħala single, naħseb li hija l-aktar kanzunetta b’saħħitha tal-album.

Hija kanzunetta bi stil funk li tinstema’ tajjeb ħafna meta tindaqq live. Ir-riff bis-sassofonu hija għal qalbi ħafna u tħallini noħroġ ħafna mill-elementi uniċi tal-istrument tiegħi.

Dario: Il-favorita tiegħi hi Mary-

anne, li hija l-iktar kanzunetta li tqarreb lejn l-istil oriġinali ta’ The Busker fil-bidu peress li hija folk rock.

Din hija ispirata mill-grupp Credence Clearwater Revival u l-islide guitar huwa l-ħoss ewlieni tad-diska. Il-lirika hija sentimentali wkoll għaliex titratta l-istorja ta’ raġel li kellu jħalli lill-familtu biex jaqla’ aktar flus biex jgħixu ħajja komda. Hu jirrakkonta kif kienet il-ħolma tiegħu li jmur lura d-dar u fl-aħħar jirnexxilu jirritorna lura għand familtu.

David: L-iktar diska għal qalbi hi Miles Away, li hi diska ispirata mill-mużika ta’ George Harrison.

Hekk bdejna nħejju għall-għeluq tal-album, ridna nipproduċu diska b’tema spiritwali. Il-lirika fil-fatt hija bbażata fuq l-istorja ta’ Plato, fejn jingħad li alla qasam ruħ fi tnejn bħala kastig u b’hekk iż-żewġ naħat ippruvaw isibu lil xulxin.

Jean: Id-diska favorita tiegħi hi Darling in Paradise li tagħlaq l-album Ladies and Gentlemen, u li kienet ukoll l-aħħar diska li rrekordjajna fl-istudio. Hi diska bi stil waltz u b’rittmu melankoniku. Nammetti li din hi waħda mill-iktar diski diffiċli biex indoqqu live minħabba l-ammont t’armoniji li għandha u l-istruttura tal-kompożizzjoni li hi pjuttost kumplessa. Lejn it-tmiem tagħha, id-diska

għandha wkoll sorpriża żgħira, iżda se nħallikom tiskopru x’inhi waħedkom!

Però dik inħalluha f ’idejn is-semmiegħ biex jisma’ d-diska jew fuq is-CD jew fuq streaming services bħal Spotify u Apple Music.

X’għandkom ippjanat għas-sena d-dieħla?

Mis-sena d-dieħla nibdew naħdmu fuq videos mużikali ta’ xi singles oħra mill-album Ladies and Gentlemen. Għandna ppjanat tour ieħor barra minn Malta biex ikollna ċans naqsmu l-mużika tagħna ma’ producers barranin ukoll. Iżda ma jonqsux ukoll live performances f ’diversi festivals, li għalissa ma nistawx n i ż ve law.

22

23.12.2018

kullhadd.com

KOLLABORAZZJONI MUŻIKALI F’LEJLA WAĦDA Nemmen li dan il-kunċert hu opportunità tajba għal min jixtieq jipprova xi ħaġa ġdida

Kitba ta’ fil-pjanu minn Moska u studja RAMONA PORTELLI d-direzzjoni orkestrali fi Dresden il-Ġermanja.

Minn dejjem kien iħobb Kif ilkoll nafu l-mużika ma tmut qatt. Minn żmien għal żmien il-mużika u minn dejjen kien jisikollna mużika ġdida, filwaqt li ma’ mużika klassika biss. Il-pop l-mużika tal-passat tibqa’ tinste- u l-jazz u l-mużika ta’ dak it-tip ma’ u kif ngħidu ma tmut qatt. dejjem kienet iddejqu. Aktar ma Konxji wkoll li l-mużika ta’ qabel jgħix, aktar iħobb il-mużika li tinżel għasel aktar ma’ xi wħud, jħobb, iżda l-ammont ta’ mużifilwaqt li oħrajn ikunu għatxana ka li veru jħobb qed tonqos.

“Jibqgħu biss il-kompożituri għal xi ħoss ta’ mużika ġdida.

Dan l-aħħar sirt naf li għaddejjin veru kbar bħal Bach, Beethoxi preparamenti għal kunċert ven, Wagner, Mozart, Zemlinsky, msejjaħ Opera Evening b’kol- Brahms u Bruckner etc. Il-mużilaborazzjoni ma’ Zarattini Inter- ka mhijiex delizzju jew passanational u European Foundation temp jew xi ħaġa ta’ divertiment. for Support of Culture flimkien Hija eżatt l-oppost ta’ dan,” beda mal-Philharmonic of Nissena, jgħid Alexei.

Din is-sena dderieġa sinfoniji mill-Italja, Baritone Salvatore Salvaggio, mill-Italja wkoll, kif ukoll ta’ Bruckner numru wieħed u il-Maltin, is-Soprano Marvic Bal- tlieta, sinfonija ta’ Beethoven dacchino, u s-Surmast tal-Orkes- numru ħamsa u kunċerti għalltra Alexei Galea Cavallazzi għal vjolin u l-orkestra ta’ Brahms u programm sħiħ b’mużika minn ta’ Mendellsohn mal-vjolinist Arta’ kompożituri popolari f ’Jannar men Karen Shahgaldian, kunċert tal-pjanu ta’ Rachmaninovv li ġej.

Immaġinajt li avveniment sħiħ numru tnejn, kif ukoll xogħlijiet bħal dan jirrikjedi ħafna xogħol u aktar żgħar bħal Overtures ta’ preparamenti, u hekk hu. Sabiex Carl Nelsen u Alexei Shor. Din insir naf aktar dwar it-tħejjijiet u is-sena dderieġa wkoll f ’bosta l-andament ta’ din l-opra, tkel- bliet fir-Russja, kif ukoll f ’Dar limt mal-Maestro Alexei Galea il-Mediterran.

Cavallazzi u s-Soprano Marvic Opri mużikali mill-aqwa Baldacchino.

Meta jkun Malta, Alexei jgħix repertorju Marsaxlokk, għandu 39 sena u huwa d-Direttur Mużikali f ’Dar Miegħu tkellimt dwar il-prepail-Mediterran. Iħobb jgħum u ramenti tal-Opera Evening li jimxi. Huwa wkoll pjanist u di- flimkien mas-Soprano Marvic rettur orkestrali. Għandu degree Baldacchino u l-kumplament minn Oxford fil-Mużikoloġija, tal-mużiċisti qed iħejji. Fil-fatt

l-Opera Evening se tittella’ f ’Dar il-Mediterran għall-Konferenzi fil-Belt Valletta b’kollaborazzjoni ma’ Zarattini International u European Foundation for Support of Culture flimkien mal-Philharmonic of Nissena, mill-Italja, Baritone Salvatore Salvaggio, mill-Italja wkoll, kif ukoll il-Maltin Soprano Marvic Baldacchino, u s-Surmast Alexei Galea Cavallazzi għal programm sħiħ b’mużika minn ta’ kompożituri popolari.

Opera Evening se tkun imtella’ nhar il-Ħadd, 20 Jannar 2019 fis18.00. L-orkestra se tinterpreta opri mużikali mill-aqwa repertorju. Fl-istess kunċert se jinstemgħu wkoll xogħlijiet vokali u orkestrali oħra li se jkunu inklużi minħabba l-popolarità tagħhom.

Naturalment l-irwol prinċiparjament tal-Maestro Alexia Galea Cavallazzi se jkun li jgħaqqad l-elementi varji tal-orkestra u li l-mużika tinstema b’mod kurrenti u li jkun hemm idea wara l-mużika.

Sabiex inkun naf aktar dwar l-andament ta’ din l-opra, tkellimt ukoll mas-Soprano Marvic Baldacchino. Għandha 20 sena u tgħix l-Isla. Hija studenta tal-mużika ġewwa l-Università ta’ Malta. Ħin għall-passatempi, sfortunatament, ma tantx għandha, perà meta jirnexxilha ssib ftit ħin tħobb taqra, timxi fil-kampanja, tiekol f ’xi restorant tajjeb u tgħaddi l-ħin mal-familja u malħbieb.

Opportunità tajba għal min jixtieq jipprova xi ħaġa ġdida Bdiet tistudja l-vuċi u l-kant klassiku meta kellha madwar 13il sena mal-Mezzo-Sopran Claire Massa ġewwa l-iskola tal-Mużika Johann Strauss. Iktar ’il quddiem studjat ukoll ma’ bosta kantanti kemm f ’Malta, kif ukoll fir-Renju Unit. Illum il-ġurnata tistudja mal-Mezzo-Sopran Claire Massa fi ħdan l-Università ta’ Malta, kif ukoll mas-Sopran Miriam Cauchi ġewwa l-Iskola tal-Mużika. Il-mużika klassika minn dejjem kienet togħġobha u l-istil klassiku huwa dak li jixraq l-iktar għall-vuċi tagħha.

L-irwol tagħha bħala soprano waqt l-Opera Evening se jkun dak li tinterpreta l-karattru miktub għaliha mill-kompożitur.

“F’kunċert ta’ siltiet operistiċi bħal dan, għalkemm ħafna drabi mingħajr ix-xenarju, kostumi u karattri oħra fuq il-palk, dan l-irwol jibqa’ l-istess. Ħafna drabi s-sopran tkun il-karattru prinċipali fl-opra. Waqt li tibqa’ fil-karattru, is-sopran tkanta dwar l-emozzjonijiet tal-karattru tagħha fl-opra b’mod espressiv,” spjegatli Marvic.

Peress li kont konxja mill-fatt li għal din is-serata se jattendu xi mużiċisti Taljani, fosthom

il-Baritonu Salvatore Salvaggio, tlabtha tgħidli aktar dwar l-involviment tagħhom f ’din is-serata u kif qed jikkollaboraw flimkien bħala tim wieħed. “Għal dan il-kunċert se jkun hemm ġewwa Dar il-Mediterran, l-Orkestra Filarmonika ta’ Nissena.

Il-membri tal-orkestra se jkunu qegħdin idoqqu mużika li għalihom hija repertorju standard.

Għalhekk, huma jifhmu l-idjoma mużikali b’mod tajjeb ħafna. Ċerta li bħala tim se naħdmu tajjeb ħafna flimkien. Kemm jien kif ukoll Salvatore se nkunu qegħdin inkantaw siltiet waħedna mal-orkestra. Se nkantaw ukoll silta mill-opra Don Giovanni flimkien. Salvatore għandu ħafna snin ta’ esperjenza operistika u jaf sew l-irwol ta’ Don Giovanni fl-opra u jien studjajt sew dak ta’ Zerlina.

B’hekk meta nkantaw flimkien għandna naħdmu tajjeb ħafna,” sostniet miegħi.

Fl-aħħar ta’ din l-intervista, s-Soprano Marvic Baldacchino xtaqet tħeġġeġ lill-qarrejja ta’ din il-gazzetta sabiex jattendu għal dan il-kunċert. “Is-siltiet li sejrin jiġu ppreżentati huma fost il-favoriti tan-nies li jħobbu l-opra u huma faċli biex tismagħhom għall-ewwel darba jekk forsi m’intix midħla tal-opra. Għalhekk nemmen li dan il-kunċert hu opportunità tajba għal min jixtieq jipprova xi ħaġa ġdida,” temmet tgħidli.

23

23.12.2018

kullhadd.com

reċensjoni tal-ktieb

MARZIALE Marziale kien negozjant kbir ġewwa Le Havre fi Franza u kellu ġid kemm jesa’ ġildu, imma r-regħba kbira li kellu għall-flus ġegħlitu jagħmel delitti kbar biex jistagħna minn fuq dahar ħaddieħor.

Biżżejjed ngħidu li huwa qatel

lil zijuh Riccardo Bernier biex mingħalih li se jirtu, billi huwa kien l-uniku qarib tiegħu. Iżda l-folja nqalbet u Marziale malajr sab li ma kien wiret xejn.

Ulied Riccardo, li allura daħlu fis-sehem ta’ wirt missierhom, jaħilfu li jivvendikaw

il-mewt ta’ missierhom u jibqgħu sakemm iġibu lil Marziale u l-kompliċi tiegħu taħt idejhom u jittorturawhom sal-mewt.

Imma kif Marziale ppretenda li jiret lil zijuh meta dan kellu lil uliedu?

ma ġietx. Mela aħjar nidħol inkiss inkiss u nsib post wara l-ħaxix li hemm mal-passaġġi tal-ġnien. Ilejla rrid assolutament inneħħi d-dubji kollha li għandi f ’moħħi. Irrid inkun naf jekk dak li ħsibt jien hux minnu.’

Kif qal hekk, Pietru resaq lejn il-kanċell, fetħu bħalma ġieli fetħu qabel, meta Marziale kien jibagħtu biex isaqqilu l-pjanti u joħodlu ħsieb ilġnien, u mar fuq wara tal-villa jistaħba f ’rokna sakemm jisma’ li ġie xi ħadd.

Sewwasew kienet għaddiet kwarta, meta Pietru sama’ l-ħoss tal-kanċell jinfetaħ.

Mnejn kien Pietru, seta’ jara l-kanċell jinfetaħ, għalhekk beda jħares minn bejn il-ħaxix biex jara min ġie.

‘Dik Rosa,’ qal f ’qalbu Pietru, Fil-pront ra lill-għarusa tiegħu dieħla u wara li fetħet il-bieb ta’ barra, daħlet u reġgħet għalqitu kif kien. Ftit wara jara d-dawl jixgħel f ’xi żewġt ikmamar u sama’ t-tieqa tal-kamra tal-ikel tinfetaħ u Rosa tbexxaq il-persjani ta’ dik it-tieqa.

‘Tgħid naqbeż mit-tieqa u x’sejjer jiġri, ħalli nkun naf nifgaha hemm ġew?’ qal Pi- kollox u nkun nista’ nitkellem.’ etru, li kellu rabja fih. ‘Imma Allura Pietru resaq lejn it-tile, hemm bżonn li jiena nara eqa u beda jittawwal biex jara

SILTA MILL-KTIEB Kienet lejla mill-isbaħ tax-xahar ta’ Mejju dik li fiha Lorenzo Dorsay kellu jmur ġo Villa Ingouville biex jitkellem mal-infami Marziale.

F’waħda mit-toroq ta’ Ingouville kien jidher għaddej raġel imgeżwer ġo mantell, b’kappell ġo rasu, b’rasu lejn l-art, donnu ma riedx juri min kien.

Kienu saru t-tmienja u nofs u d-dlam kien ġa nfirex ma’ kullimkien. Xħin wasal ħdejn il-villa ma ra l-ebda dawl u l-bieb ta’ barra u t-twieqi kienu kollha magħluqin.

‘Għadha ma ġietx,’ instama’ jgħid dak ir-raġel li ma kien ħadd ħlief Pietru, Għadha

jilmaħx xi ħaġa, imma ma damx ma kellu jerġa’ jmur f ’loku għaliex sama’ l-bieb tal-ħadid jerġa’ jinfetaħ.

Mistoqsija: Min kien dak ir-raġel li kien għaddej imgeżwer ġo mantell u b’kappell ġo rasu?

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-ktieb MARZIALE. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 30 ta’ Diċembru.

Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi.

Intant, ir-rebbieħ tal-ktieb L-EWWEL PREŻENZA huwa: M. FALZON - ĦAL KIRKOP

IDĦOL BIĊ-ĊANS LI

TIRBAĦ €100

04

Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Semmi personalità li intervistajna f’din il-ħarġa tal-gazzetta.

Tweġiba:

Isem:

Indirizz:

Numru tat-telefown:

24

23.12.2018

“MA TISTAX TGĦID LE LILL-ISPIRTU S-SANTU” Wieħed mill-koordinaturi ewleKitba ta’ EMAN BONNCI nin fl-organizzazzjoni taż-żjarat tal-Papiet Pawlu VI u Ġwanni It-Tieni Parti Pawlu II f ’pajjiżu f ’Awwissu 1968 u Lulju 1986, lejn tmiem L-azzjonijiet deċiżivi tiegħu fi is-sena 1995, ħarġet ix-xniegħa ħdan iċ-CELAM, b’mod speċjali li Castrillón ma kellux idum ma matul il-presidenza tiegħu, was- jissejjaħ Ruma. Ftit xhur fuq il-bisluh biex jaffaċċja fost l-oħrajn du ta’ dik ta’ wara nfatti, f ’laqgħa lill-President Amerikan, Ronald li kellu mal-isqfijiet Kolombjani Reagan, li ħaddan pożizzjoni fil-Vatikan, il-Papa Ġwanni Pawanti-klerikali sforz tat-twemmin lu II qalilhom: “Sejjer nikKolomtiegħu li l-Knisja Latino-Ameri- bjanizza l-Kurja ma ndumx!” kana kienet qiegħda tibbenefika Ħadd ma fehem x’ried jgħid finanzjarjament mill-pożizzjoni biha sewwasew din ir-rimarka tagħha favur il-gwerilli. F’laqgħa l-Papa, imma r-risposta ħaduha li kellu miegħu fl-uffiċċju presi- ftit ġranet wara man-nomina ta’ denzjali fil-White House f ’Wash- Castrillón Hoyos għal pro-Prefett tal-Kleington, D.C., Mons. Castrillón ik- tal-Kongregazzjoni konvinċieh li, li tieħu pożizzjoni ru. L-aħbar tan-nomina Mons. mal-gwerillieri u tissielet kontra Castrillón irċevieha permezz ta’ l-inġustizzja soċjali ma tfissirx telefonata mingħand in-Nunzju l-istess ħaġa u li hu, fil-pożizzjoni Appostoliku fil-Kolombja, dik tiegħu ta’ President taċ-CELAM, il-ħabta Mons. Paolo Romeo, li kien imwaħħad mal-istess pożizz- mgħarraf bl-aħħar, ħa ħsieb bilġri joni u ħsieb tal-Papa preżenti dik jinforma lill-Arċisqof. il-ħabta, ċioè Ġwanni Pawlu II. L-argument tal-prelat kien kon- Papabbli? vinċenti biżżejjed għal Reagan.

Bħalma qal lil xi ġurnalisti huwa Avveniment ewlieni ta’ Mons. stess fi New York: “Il-gweril- Castrillón f ’Ruma ftit wara l-waslieri spiss iċempluli d-dar u jiena la tiegħu kien it-tnedija tal-ktieb nitkellem b’mod liberu ħafna Don u Misteru tal-Papa Ġwanni magħhom. Fir-realtà ma tantx Pawlu II maħruġ fl-okkażjoni għandi ħin għalihom, imma jiena tal-ġublew tad-deheb mill-ordiKolombjan u naħdem mal-Papa, nazzjoni presbiterali tiegħu filli l-għan primarju tiegħu huwa li 15 ta’ Novembru 1996, li dwaru jaħdem għall-paċi fid-dinja”. Ma offra riflessjoni mill-isbaħ, waqt naqasx ukoll milli jieħu vantaġġ li fil-kwalità ta’ pro-Prefett, orminn opportunitajiet storiċi, biex ganizza personalment iċ-ċeleifakkar ngħidu aħna lil Fidel Cas- brazzjoni tal-50 sena saċerdotali tro dwar l-isfond u l-edukazzjoni tal-Papa.

Kattolika quddiem il-limitazz- Mogħti lilu l-appartament numjonijiet imposti fuq il-Knisja u, ru 3 fi Piazza della Città Leonib’mod ġenerali, dwar il-libertà na 1, pass bogħod mill-kolonnad tal-kult f ’Kuba. Fakkru wkoll li ta’ San Pietru, 30 metru distanti kien ġej minn familja Kattolika u mill-fruntiera li taqsam il-Vatikan li l-edukazzjoni tiegħu kisibha fi mill-Italja, proprjetà m’għandskejjel tal-Knisja u għaldaqstant niex xi ngħidu tas-Santa Sede, ma kellux għalfejn joftom lil ħad- il-kmamar tal-porporat kienu dieħor milli jagħmel dan. mgħammra b’rikordji u ħwejjIntervent ieħor ta’ Castrillón eġ hekk partikolari li ħassejt li Hoyos ma’ President Amerikan għandi nniżżel dawk li niftakar kien ma’ George Bush, sabiex minnhom hawnhekk. Qabelxeiżomm lura milli jibgħat it-truppi jn, is-sodda tiegħu kienet l-istess tiegħu fin-Nikaragwa wara li assu- waħda li fuqha miet il-Papa Piju ma l-poter tal-pajjiż il-Gvern San- XII f ’Castelgandolfo fid-9 ta’ dinista, bl-argument tiegħu jkun Ottubru 1958. Għal min forsi li wara l-progress kollu li kien qed jistagħġeb, irridu nfakkru li sar min-naħa ta’ Mikhail Gor- meta prelat jissejjaħ Ruma sabiex bachev, kien meħtieġ jinsilet il-fu- iservi f ’dikasteru u jingħata għaltur mill-passat. U minn dakinhar, daqstant uffiċċju u dinjità li tmur l-isforzi diplomatiċi tiegħu kienu miegħu, apparti fejn joqgħod, tant intensi, iżda fl-istess waqt, jingħata wkoll l-arredamenti biex hekk sottili, li għadd ta’ ġurnalisti bihom iżejjen l-appartament minn sorsi mondjali kienu ċerti li rispettiv tiegħu. It-tali għamara u ma kien ħadd ħliefu l-medjatur fajjenza, proprjetà tas-Santa Sede, sigriet bejn Gorbachev u l-Istati li għandha jerġgħu jmorru lura Uniti biex tiġi fi tmiemha t-tiġri- mal-mewt tal-prelat jew tal-porja tal-armi. Jekk hux veru jew le, porat inkwistjoni, jiffurmaw paril-prelat żamm il-fatt mistur daqs- ti minn ħażna enormi ta’ beni li likieku kien sigriet tal-qrar. fil-parti l-kbira tagħhom irċevew

il-Papiet matul l-udjenzi seklu wara l-ieħor u sensiela minnhom titwarrab appuntu biex mal-wasla tagħhom f ’Ruma, uċuħ ġodda jibbenefikaw minnhom. Fuq it-tustiera tal-bronż ta’ soddtu, kellu xbieha tal-Immakulata Kunċizzjoni li darba kienet tal-Papa Ljun XIII. Xbieha mpittra tal-Kardinal San Karlu Borromeo, kienet tfakkar sew lilu kif ukoll lill-passant, fil-predeċessur benemeritu tiegħu (Borromeo kien l-ewwel prefett tal-Kongregazzjoni tal-Kleru).

Kien hemm fost l-oħrajn tliet pitturi oħra partikolari: waħda kbira fl-uffiċċju li turi lill-porporat bilqiegħda liebes l-abitu ffillettat, oħra iżgħar imma partikolarment sabiħa, għal darb’oħra tiegħu stess, irraffigurat liebes l-abitu korali bil-berittin u oħra xogħol José Ramón Tarazona li turi x-xena biblika ta’ Susanna qed tinħasel u ż-żewġ anzjani jgħassulha bil-moħbi (ara Dan:13:1-64), li ħadet l-ewwel premju f ’kompetizzjoni ta’ arti reliġjuża orga-

nizzata minnu matul l-episkopat tiegħu f ’Bucaramanga. Fil-pittura oriġinali, Tarazona żied fl-aħħar istanti, velu abjad bħala għata fuq il-ġisem għeri ta’ Susanna, sabiex bl-ebda mod ma joħloq xi element ta’ offiża lill-ġuristi. Tagħha għamel imbagħad kopja preċiża li għaddha lill-porporat.

Iżda forsi l-aktar oġġett partikolari li kellu l-Kardinal fost l-oġġetti tal-arti li kienu jżejnu l-ħitan tal-appartament tiegħu, kien Kurċifiss bla dirgħajn mogħti lilu f ’Aachen fil-Ġermanja. Min tahulu qallu: “Il-Kurċifiss m’għandux dirgħajn. Iridu jkunu dirgħajk issa li jidħlu minflok dawk li m’hemmx sabiex permezz tagħhom twassal lil Kristu lill-kleru mondjali”. L-ixkafef tal-librerija tiegħu kien miżgħuda volumi b’lingwi diversi, fil-parti l-kbira ta’ natura teoloġika, filosofika u tratti pastorali, xi wħud minnhom floriġinal tagħhom Latin u Grieg, kotba adattati għall-bniedem li fost ħidmietu kellu taħt għajnejh

kullhadd.com

il-ħarsien tal-ministeru tal-kleru u l-edukazzjoni reliġjuża. Ftit li xejn kont tara fl-ixkaffar kotba ta’ natura kontemporanja.

Dik it-traċċa Kolombjana mbagħad ma kinitx tonqos.

L-artal tal-kappella tiegħu kien imżejjen b’arti tal-lokal u filwaqt li tal-inbid ma tantx kien ħabib, l-ikel tradizzjonali Kolombjan ma kienx jonqos, dovut għall-fatt li l-aptit tiegħu kien aktar nostalġiku milli wieħed apertament gastronomiku. Żewġ nisa Kolombjani fis-servizz tiegħu kienu jżommu d-dar pinna u f ’ordni ta’ kunvent u l-ikla tiegħu kien iħobb jeħodha madwar mejda bi tmien siġġijiet. U dak il-kolazzjon tradizzjonali ta’ fażola moqlija, tortillas u bajd imħallat maċ-chorizo ma kienx jonqos, b’mod speċjali meta mistieden jiekol għandu kien ikollu li xi ħadd Kolombjan.

Xi ħaġa oħra partikolarment għal qalbu kien imbagħad il-pjanu, li l-imħabba għalih kienet wirt familjari u l-istudji u l-prattika tiegħu fuqu bdiehom meta kien għadu daqsxejn ta’ tifel. Spiss kien idoqq għanjiet tradizzjonali li kien jiftakar minn tfulitu jew biċċiet ta’ kompożituri kbar, ħafna drabi qabel il-kolazzjon.

U peress li fl-istess binja li fiha kien jgħammar, żewġ sulari taħtu, kien hemm Bavarjan li bħalu kellu mħabba kbira għall-pjanu, spiss kien jistiednu għandu għal daqsxejn torta tat-tuffieħ u pinta birra Ġermaniża, huma u jdoqqu biċċiet diversi fuq il-pjanu. Il-ġar, Joseph Ratzinger, kollaboratur tiegħu fi ħdan il-Kurja Rumana, kien elett aktar tard bħalma nafu għall-Pontifikat bħala Benedittu XVI fid-19 ta’ April 2006.

Il-moderniżmu ma tantx deher li daħal f ’dar il-Kardinal, għajr għal dik li hija teknoloġija, għax f ’dan l-aspett imbagħad allura jkollna deċiżament ngħidu li Castrillón kien pijunier. Apparti t-treadmill u r-rota għaż-żamma tas-saħħa tiegħu, l-iPhone f ’dan l-aħħar żmien u laptop mogħti lilu minn Bill Gates, il-Kardinal jibqa’ mfakkar bħala l-ewwel membru tal-Kurja Rumana li introduċa kompjuter fl-uffiċini tagħha u aktar minn hekk, ilmoħħ wara sit clerus.org li permezz tiegħu seħħlu jilħaq aktar minn 400,000 saċerdot Kattoliku li tagħhom kien mhux biss kap, imma fuq kollox, ħabib u koordinatur. Maż-żmien kellu għall-użu tiegħu kompjuter ta’ erba’ gigabytes u sit personali tiegħu li dik il-ħabta kienu xi ħaġa innovattiva ħafna. Wara kollox il-Papa nnifsu kien qal - kif fakkar il-Kardinal

25

23.12.2018

kullhadd.com

fl-ewwel konferenza internazzjonali dwar il-komunikazzjoni elettronika mogħtija lill-Mexxejja Kattoliċi f ’Denver, Colorado bejn is-26 u ta’ 28 ta’ Marzu 1998 - li “l-Knisja kellha tagħmel użu mit-teknoloġiji ġodda”.

Forsi tinstema’ ironika - għal min ma jafx, jew għal min jimmaġina li l-kardinali għandhom salarji kbar - li dak li minn idejh kienu jgħaddu somom kbar ta’ flus, għall-fatt li l-ebda tranżazzjoni tal-Knisja minn madwar il-globu li kienet taqbeż is-somma ta’ $500,000 ma setgħet bl-ebda mod tiġi pproċessata jekk mhux mingħajr il-firma tiegħu, bħala salarju kien jgħix b’4 miljun lira Taljana fix-xahar (€1.500), hekk li kien isuq il-Volkswagen li kellu huwa stess għax ma kellux baġit biżżejjed biex jimpjega xufier u kien jaffordja tank petrol wieħed kull xahar!

Iżda Castrillón Hoyos jibqa’ mfakkar fuq kollox għall-fama papabbli li kien igawdi. Bil-midja dejjem tħares lejn l-Amerka Latina bħala waħda mill-aktar oriġini possibbli għas-suċċessur ta’ Ġwanni Pawlu II, meta saħħet il-Papa kompliet kulma tmur tiddgħajjef u tnin, bosta kienu tal-fehma li jekk kemm-il darba l-Papa jasal jirriżenja minħabba l-qagħda ta’ saħħtu, il-Kardinal Darío kien fost l-aktar kandidati possibbli għas-suċċessjoni tiegħu. Iżda kull meta xi ħadd awguralu għal dan, il-Kardinal kien pront iwieġbu: “Jalla l-Mulej jippreserva ’l dan il-Papa għal ħafna aktar snin u jalla jkun hu li jiġi jitlob fuq qabri”. Iżda meta darba xi ħadd staqsieh b’mod ċar u dirett jekk “xtaqx” li jkun magħżul, it-tweġiba waslitlu daqslikieku kienet dik ta’ Papa: “Ma tistax tgħid le lill-Ispirtu s-Santu”!

Meta l-ġar, kollega u ħabib tiegħu, Joseph Ratzinger, kien elett għat-Tron Petrin, minkejja r-rabta soda tagħhom bħala ħbieb, Castrillón Hoyos niżel għarkupptejh f ’riġlejn il-Papa l-ġdid u wara li bieslu ċ-ċurkett stqarrlu: “Tu es Petrus”. Il-ħabib tiegħu kien minn dawk l-aħħar waqtiet, il-Vigarju ta’ Kristu fuq din l-art.

Kontroversji u konservazzjoniżmu Figura ta’ bniedem daqstant influwenti bħal dik tal-Kardinal Castrillón Hoyos ma kinitx nieqsa matul is-snin minn suġġetti ta’ kontroversja. Wieħed mill-aktar li għamel ħoss - preċedenti għall-iskandlu tal-abbużi sesswali ta’ Boston li qegħdu s-suġġett fuq skala mondjali, fi żmien li fih il-Knisja kienet tfittex tostor mill-midja tali abbużi u tirrimedja ruħha direttament mal-vittmi, il-Kardinal kiteb ittra li meta ħarġet fil-beraħ wara l-iskandlu msemmi, niżlet b’togħma qarsa ma’ diversi. Fis-sena 2001 in-

Il-Kurċifiss m’għandux dirgħajn.

Iridu jkunu dirgħajk issa li jidħlu minflok dawk li m’hemmx sabiex permezz tagħhom twassal lil Kristu lill-kleru mondjali

fatti, f ’ittra mibgħuta minnu lil Mons. Pierre Pican, dik il-ħabta isqof ta’ Bayeux, Franza, faħħar lill-prelat talli għażel li jaffaċċja l-ħabs (l-isqof infatti kien issentenzjat għal tliet xhur ħabs sospiżi talli naqas milli jiddenunzja membru tal-kleru tiegħu akkużat b’pedofilja, għal-liema akkuża l-qassis inkwistjoni spiċċa weħel 18-il sena ħabs). Bl-idea li l-isqfijiet għandhom ikunu “missirijiet u mhux pulizija għall-kleru tagħhom” waqt li r-rapport bejn wieħed u ieħor għandu jkun “mhux wieħed professjonali, iżda sagramentali, li jifforma rabtiet mill-aktar speċjali ta’ paternità spiritwali”, fi żmien li l-Knisja ma kinitx għadha ħadet pożizzjoni uffiċjali quddiem din ir-realtà, kliem il-porporat moqri llum jaf jinstema’ skandaluż, iżda mingħajr ma nidħol f ’mertu għal wieħed jew għall-ieħor, infakkar biss li l-punt li dwaru saħaq dejjem Castrillón kien dak tal-prinċipju fundamentali tal-maħfra, li spiss ninsew meta ngħaġġlu u niġġudikaw.

Appuntat president tal-Kummissjoni Pontifiċja Ecclesia Dei fit-13 ta’ April 2000, il-Kardinal irtira mill-prefettura tal-Kongregazzjoni mmexxija minnu fil-31 ta’ Ottubru 2006 u mill-presidenza fit-8 ta’ Lulju ta’ tliet snin wara. Il-Kummissjoni twaqqfet fit-2 ta’ Lulju 1998, permezz ta’ motu proprju maħruġ mill-Papa Ġwanni Pawlu II, b’reazzjoni għall-konsagrazzjoni ta’ erba’ isqfijiet mill-Arċisqof Marcel Lefebvre u l-Isqof Antônio de Castro Mayer f ’Ecône, l-Iżvizzera, minkejja l-projbizzjoni espressa mis-Santa Sede, fi ħdan is-Soċjetà ta’ San Piju X (SSPX), assoċjazzjoni mwaqqfa minn Lefebvre fl-1970 b’risposta għan-nuqqas ta’ qbil mal-bidliet introdotti fil-Knisja permezz tal-Konċilju Vatikan II. Immexxija fl-ewwel stadji tagħha mill-Kardinal Paul Augustin Mayer OSB., u suċċes-

sivament mill-Kardinali Antonio Innocenti u Angelo Felici, l-għan tal-Kummissjoni huwa dak ta’ djalogu mal-assoċjati tal-Arċisqof Lefebvre li xtaqu “jibqgħu magħqudin mas-suċċessur ta’ Pietru fil-Knisja Kattolika, filwaqt li jippreservaw it-tradizzjonijiet spiritwali u liturġiċi tagħhom”.

Tradizzjonalista kif tgħid il-lingwa Spanjola hasta los huesos, il-Kardinal Castrillón fl-aħħar snin ma żammx lura milli jqaddes bir-rit Tridentin u jilbes dak kollu li jmur mal-forma antiquior.

L-Istitut St. Philipp Neri (ISPN) u l-Istituto Buon Pastore (IBP), jistgħu jgħoddu mbagħad b’fundatur tagħhom lill-istess Kardinal, għax kien matul il-presidenza fi ħdan l-Ecclesia Dei li t-tali istituzzjonijiet ġew kanonikament magħrufa. U fl-aħħar snin tiegħu, it-Tradizzjonalisti sabu fih blata soda wara li fl-2007, seħħlu jipperswadi l-Papa Benedittu XVI joħroġ editt favur iċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa fil-forma l-antika. Id-digriet, bl-isem Summorum Pontificum ippermetta ċ-ċelebrazzjoni tal-forma straordinarja tal-Liturġija tal-Knisja preċedenti għall-Konċilju Vatikan II. Dawk ta’ madwaru kienu jafu sew bin-natural konservattiv tal-Kardinal, mhux biss duttrinalment, imma saħansitra fiż-żamma tal-ġisem u fid-dehra tal-għajn. Dejjem pulit, nadif u eleganti, tant li xi ġurnali ġieli rreferew għalih bħala “ikona tal-moda”, l-istili konservattivi tiegħu kienu hekk magħrufa li ngħidu aħna fil25 sena li dam Pereira u Bucaramanga, ħadd mill-kleru tiegħu ma kien jazzarda jippreżenta ruħu fil-pubbliku mingħajr kullar, aħseb u ara liebes jeans jew flokk sportiv, waqt li n-nisa impjegati l-kurja kienu rakkomandati jilbsu dublett, sintendi mhux qasir, u kuluri minn lewn skur.

U ovvjament, bl-ebda mod ma ffavorixxa l-pożizzjoni meħuda minn diversi membri tal-kleru fl-Amerka Latina fl-hekk imsejħa “Teoloġija tal-Liberalizzazzjoni”, hekk li dwar it-tali perspettiva qal: “Meta ġo knisja nara machinegun, nonqos milli nara ’l Kristu fiha. M’għandna qatt nużaw il-mibegħda bħala sistema ta’ bidla. Il-qalba tal-Knisja hija l-imħabba”. L-oppożizzjoni tiegħu rigward dan l-aspett dehret ċara infatti tul il-presidenza tiegħu fi ħdan iċ-CELAM fl-affluwenza sħiħa tiegħu mal-Vatikan sabiex tiddgħajjef għalkollox it-Teoloġija tal-Liberazzjoni.

Dan il-prelat, li għal darb’oħra fi kliem Gabriel García Márquez, “ipperċepixxa s-saċerdozju tiegħu bħala milizzja tal-ġustizzja soċjali”, lil hinn mill-ideal tiegħu, kien iben mara ta’ natura pjuottost liberali u dak li tgħallem mingħand ommu fir-rigward tal-ħajja ma nsieh qatt. Tagħha infatti ma żammx biss il-memorji, imma wkoll il-magna tal-ħjata,

l-arloġġ tal-polz u l-ġojjellerija li kienet tuża flimkien mal-ittri li matul is-snin bagħat lill-ġenituri tiegħu. F’waħda minnhom, il-missier, ta’ natural konservattiv bagħat jgħidlu: “Il-bniedem għandu, akkost ta’ kollox, jgħid dejjem il-verità”. Iffurmat f ’element konservattiv min-naħa u liberali fuq l-oħra, l-għaġna tiegħu fi ħdan il-ġenituri nħadmet tajjeb biżżejjed.

Gran Prijur tal-Ordni Sagru Militari Konstantinjan ta’ San Ġorġ u ċittadin onorarju ta’ Serrone fil-Provinċja ta’ Frosinone, lokalità partikolarment għal qalbu li żar l-aħħar tliet xhur qabel miet flimkien tal-Kardinal Messikan, Javier Lozano Barragán, fl-okkażjoni tal-20 sena mill-elevazzjoni tiegħu għall-kardinalat, matul is-snin ingħata żewġ dottorati honoris causa fl-umanistika mill-Università Pontifiċja Kattolika ta’ Puerto Rico u mill-Università Mater et Magistra ta’ Santo Domingo. U meta Serrone onoratu bil-premju Rocca d’Oro kien pront iddedikah “għall-419,000 saċerdot preżenti fid-dinja”.

Kumplott kontra Benedittu XVI? Fi żjara li wettaq fiċ-Ċina f ’Novembru 2011, il-Kardinal Paolo Romeo, sa dakinhar Arċisqof ta’ Palermo fi Sqallija, allegatament sama’ bi tbassir qawwi dwar kumplott eżistenti kontra ħajjet il-Papa Benedittu XVI. Infurmat b’dan minn għadd ta’ negozjanti Taljani u rappreżentanti Ċiniżi tal-Knisja Kattolika, konvinti minn kliemhom dwar tentattiv ta’ qtil, il-Kardinal kien tant allarmat mir-rimarki li niżżel kollox b’reqqa kbira f ’rapport tal-ogħla sigriet, datat tat-30 ta’ Diċembru 2011, li twassal personalment lill-Papa mill-Kardinal Castrillón Hoyos fil-bidu ta’ Jannar tas-sena ta’ wara. Miktub bil-Ġermaniż, apparentement biex jillimita n-numru ta’ nies

fi ħdan il-Vatikan milli jifhmu l-kontenut preżenti fih, intitolat Mordkomplott, għalkemm il-Papa ma nqatilx, il-profezija ta’ Romeo li Benedittu XVI “ma jkunx għadu iżjed Papa fi żmien sena” seħħet tassew, għax il-Papa irriżenja mill-pontifikat preċiżament sena wara. Ippubblikata mill-ġurnal Fatto Quotidiano, l-ittra bil-Ġermaniż kienet skont ma qalu diversi esperti aktar tindika plott li jikkawża inkwiet politiku milli qtil.

Milqut minn kundizzjoni epatika, tmiem il-Kardinal wasal pjuttost għal għarrieda. Konxju sal-aħħar, fuq is-sodda tal-mewt fl-appartament tiegħu, li fuqha ħa l-aħħar nifsijiet Piju XII, Darío Castrillón Hoyos esprima x-xewqa li jindifen fil-Katidral ta’ Medellín. Bil-kelma “Mamma” fuq fommu mbissem, fis-1.15 ta’ filgħodu tal-Ġimgħa, 18 ta’ Mejju 2018, ħalla din l-art, mimli bl-għomor u bil-merti, fl-istess jum li 98 sena qabel twieled il-Papa Ġwanni Pawlu II li tant afdah u fittex ħidmietu fi ħdan il-Kurja Rumana. Il-funeral sarlu l-għada fil-Bażilika ta’ San Pietru fil-Vatikan, ippresedut mill-Kardinal Angelo Sodano bil-konċelebranti jinkludu fost l-oħrajn, 20 kardinal u bil-Papa Franġisku jmexxi r-riti Ultima Commendatio u Valedictio fi tmiem iċ-ċelebrazzjoni Ewkaristika. Il-katavru tiegħu wasal il-Kolombja fl-aħħar jum tax-xahar, bid-difna ssegwi l-għada, il-Ġimgħa l-1 ta’ Ġunju, filmażulew tal-isqfijiet fil-Katidral imsemmi wara quddiesa mmexxija min-Nunzju Appostoliku, Mons. Ettore Balestrero fl-10 ta’ filgħodu.

Mistoqsi darba x’kien dak li xprunah biex jinvolvi ruħu f ’tant konfużjoni dinjija qal: “Ma kontx inqatta’ mqar ħames minuti f ’dan kollu kieku ma kontx nemmen fl-eżistenza tal-ħajja ta’ dejjem”.

Issa, li wettaq dan l-aħħar pass, nittamaw li jinsab imsieħeb fiha.

Strieħ fis-sliem, Eminenza!

26

23.12.2018

kullhadd.com

] SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irbaħ xampù u conditioner tad-ditta Wella.

Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil: KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Isem: Indirizz:

TISLIBA 257

C. CALAFATO - ĦAL LIJA

Mimdudin:

Bi 3 Numri 204 350 363 429 562 596 658 717 784 803 822 865 874

978 B’4 Numri 0096 0317 1045 1063 1104 1197 1468 1678 1878 2241 2314

2380 2474 3699 3709 3720 3729 3734 4047 4163 4582 4722 4993 5151 6439 6441 6617

6806 6866 6887 7734 8542 8629 8649 9087 9251 9320 9432 B’5 Numri 05416

09106 14712 14790 18522 30720 37775 41376 45825 59349 59730 62272 65248 69958 86898 87974 94877

B’6 Numri

6038592 7729095

064338 105752 332599 449241 617721 633974

B’8 Numri

B’7 Numri 1433896 2845182 4724175

84521362 96960388

bla ras!! (5) 21.

Hekk niktbu 1.

Kompli l-qawl: crew? (3)

Erba’ għajnejn 23.

Ara 3

aħjar minn 24.

Isem (5)

........... (5) 4.

Omiċidju (4) Weqfin: 7,12W. Kbir ħafna? (4) 9,10. Sliema (9) 1.

Aħwa (6) 10.

Ara 9 2.

Muntanja 12.

Talkies (6)

qribna bla sieq!

16.

Ara 5 (3) 18,19. Idħol bil- 3,23. Inqimu (7)

Franċiż (5) 5,16. Tersaq lejn 19.

Ara 18

il-likk? (6) 20. Żarmat kollox 6, 11. Kompluti (5)

8. Ħelliesa? (9) 11.

Ara 6 12.

Ara 7 13.

Stazzjon (3) 14.

Kunjom (6) 15.

Jibnu dawn (6) 17.

Nabitaw fiha (3) 21.

Wara xulxin (3) 22.

L-Amerka (1,1,1)

SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA Mimdudin: 1.Xewka, 4.Bejt, 7,17.Travi, 9.Tir, 10.Tinten, 12.Kuluri, 18,24.Llimati, 19,21.Midmed, 21.Mil

Weqfin: 1.Xitwin, 2,23.Wardija, 3,5.Attent, 6,16.Tunnar, 8.Riżultati, 11,22.Mulej, 12,20.Krustin, 13.LLS, 14.Imnara, 15.Idewwi

27

23.12.2018

kullhadd.com

GĦAQQAD IL-KAXXI

Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi.

Eżempju: Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Ilkaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. In-numru huwa indikazzjoni tat-total ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa.

SIB IL-VALUR

Kull ittra fiha valur, uħud mill-valuri huma diġà mpoġġija. Uża dawn il-ħjilijiet biex issib il-kumplament tal-valuri tal-ittri.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

28

23.12.2018

kullhadd.com

IL-KNISJA TAGĦŻEL LIL IBEN AUSTIN GATT BIEX IMEXXI L-MIDJA TAGĦHA • Kien fl-istrateġija tal-PN fl-aħħar perjodu ta’ GonziPN • Ħatra minn sensiela ta’ nies qrib il-PN • Fuq il-bord editorjali ma’ Joe Borg tingħaqad Mary Ann Lauri... parti mill-klikka Simon Busuttil u attivista tal-PN It-tmexxija tal-Knisja f ’Malta għażlet lil iben l-Eks Ministru Austin Gatt biex imexxi l-bord li jieħu ħsieb il-midja tal-Knisja.

Din mhix l-ewwel ħatra f ’entitajiet importanti għat-tmexxija tal-Knisja f ’Malta li għaliha ntgħażlu nies midħla tal-Partit Nazzjonalista.

Austin Gatt huwa wieħed mill-iktar nies b’għeruq fl-istrateġija tal-Partit Nazzjonalista tul is-snin u huwa wkoll il-Ministru li kien qal li nesa li kellu kont mhux iddikjarat l-Iżvizzera.

F’Kunsilli Ġenerali kien jiftaħar kemm-il darba li miegħu s-sala tal-għadd tal-voti kien jieħu lil uliedu. Fil-fatt, minħabba li jaħdem fis-settur tat-teknoloġija tal-informatika, Gege Gatt ġieli għamel xogħol f ’dan is-sens għall-Partit Nazzjonalista.

Issa kien l-Arċisqof Scicluna li għażel li juża s-servizzi ta’

Gege Gatt

Joe Borg

Mary Ann Lauri

Gatt u dan fi żmien fejn il-midja tal-Knisja tkun ikkritikata minħabba n-nuqqas ta’ imparzjalità tagħha.

Gege Gatt se jkun qed imexxi l-bord ta’ Beacon Media Group li taħtu jaqgħu l-entitajiet tal-midja tal-Knisja f ’Malta.

Gatt qal: “Flimkien, aħna se mmexxu l-grupp biex ikollu im-

patt aktar sod fuq l-aktar sfidi importanti li qed taffaċċja s-soċjetà tagħna.”

Dan ma jfissirx li Gatt se jieħu post Joe Borg, il-qassis li tul issnin li għamel il-Partit Nazzjonalista fil-gvern tħabbeb kemm seta’ fiċ-ċrieki tal-poter u ngħata eluf kbar ta’ ewro f ’konsulenzi.

Joe Borg se jibqa’ jmexxi l-bord

editorjali u miegħu ngħaqdet Mary Ann Lauri bniedma li hi qrib ħafna tal-klikka ta’ Simon Busuttil u li qabel l-aħħar elezzjoni ġenerali kkampanjat kemm felħet għall-Partit Nazzjonalista.

L-Arċisqof Charles Scicluna qal li l-Knisja trid tagħti vuċi aktar b’saħħitha lill-poplu biex jiddefendi u jirrifletti t-tamiet u l-as-

pirazzjonijiet.

Dawn il-ħatriet faċilment jistgħu jkunu deskritti bħala ħatriet minn ħdan l-establishment li għal snin twal ħakem il-pajjiż u l-Partit Nazzjonalista. U mhux tal-ewwel.

Tant li bħall-Pro Vigarju Ġenerali u issa Isqof Awżiljarju Scicluna għandu wkoll lil Joe Galea Curmi, ħu l-eks assistent personali tal-Eks Prim Ministru Lawrence Gonzi u ta’ min ifakkar li fi-tmexxija tal-finanzi tal-Knisja, Scicluna kien ħatar ukoll kunsillier tal-Partit Nazzjonalista.

Qassis li tkellem magħna tard ilbieraħ qalilna li bl-ismijiet u l-kunjomijiet li ħarġu wieħed kellu jibdel isem il-midja u jgħid li hi tal-Partit Nazzjonalista u l-ismijiet faċilment setgħu jagħmlu sens maħtura fl-istamperija.

FI FTIT SIGĦAT F’NOFS IL-MEDITERRAN Beda l-vjaġġ tiegħu f ’din id-dinja tlitt ijiem ilu, meta twieled fi xtajta Libjana.

Minnufih, fi ftit sigħat, sab ruħu fuq dinghi f ’nofs il-Mediterran.

L-evakwazzjoni medika saret 57 mil nawtiku ’l bogħod minn Malta u fl-età ta’ jumejn wasal Malta permezz ta’ ħelikopter tal-Forzi Armati ta’ Malta, u ngħata l-għajnuna medika fl-Isptar Mater Dei. Fuq Facebook, l-għaqda mhux governattiva Open Arms spjegat li l-mara welldet lil binha fi xtajta fil-Libja, u fi ftit sigħat kienet fuq dinghi fil-Mediterran.

Dinghi li sab lil tal-Open Arms, li salvawhom, biex fi ftit sigħat ġabru l-immigranti minn fuq tal-inqas tliet dgħajjes, u għabbew iktar minn 300 immigrant.