KullHadd_22.07.2018

www.kullhadd.com Il-Ħadd, 22 ta’ Lulju, 2018

Ħarġa Nru 1,306 Prezz €1

IL-MUMENT TAL-VERITÀ • L-INKJESTA DWAR EGRANT LESTA U GĦADDIET MINGĦAND IL-MAĠISTRAT GĦAL GĦAND L-AVUKAT ĠENERALI • IL-PRIM MINISTRU JGĦID LI L-INKJESTA GĦANDHA TKUN IPPUBBLIKATA B’MOD SĦIĦ • IR-RESPONSABBILTÀ POLITIKA TITLOB LI WIEĦED MINN JOSEPH MUSCAT JEW SIMON BUSUTTIL IRID JIRRIŻENJA

Maria Efimova, Daphne Caruana Galizia u Pierre Portelli ħadmu l-istorja ta’ Egrant flimkien ma’ Simon Busuttil. Adrian Delia ngħaqad magħhom meta għażel lil Portelli biex imexxi miegħu l-istamperija. Portelli, Delia u Busuttil, min b’mod u min b’ieħor, ukoll jistgħu jkunu milquta mill-eżitu tal-inkjesta.

02

22.07.2018

kullhadd.com

Editur ALEANDER BALZAN email: aleander.balzan@partitlaburista.org

L-Ogħla Temperatura: 35°C L-Inqas Temperatura: 25°C L-Indiċi UV: 11 Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Firxa t’arja ta’ pressjoni għolja testendi minn fuq il-Libja sa fuq il-Baħar Jonju.

It-Temp: Xemxi.

Ir-Riħ: Ħafif min-Nofsinhar li jsir mil-Lbiċ.

Il-Viżibilità: Tajba.

Il-Baħar: Ħafif.

L-Imbatt: Ftit li xejn.

It-Temperatura tal-Baħar: 26°C

Reklamar u Distribuzzjoni KIMBERLY CUTAJAR email: sales@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

Disinn tal-Paġni LEANNE ABELA GRECH tel: (+356) 2568 2570

Kuntatt Ġenerali KullĦadd email: editorial@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbgħa

Indirizz Postali KullĦadd

One Complex, A 28B, Industial Estate Il-Marsa MRS 3000

32°C UV 11

24°C

Il-Ħamis

31°C UV 11

23°C

31°C UV 11

Il-Ġimgħa

23°C

Is-Sibt

Sit Elettroniku KullĦadd kullhadd.com

Mezzi Soċjali www.facebook.com/kullhadd

32°C UV 11

24°C

32°C UV 11

23°C

31°C UV 11

23°C

SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD Chemimart Pharmacy, 14, Triq Sant’Anna, Il-Furjana – 21239310 San Raffael Pharmacy, 247, Triq Ħal Qormi, Il-Marsa – 21221118 Pinto Pharmacy, 43, Triq San Bastjan, Ħal Qormi – 21487311 Rational Pharmacy, 74/75, Triq il-Wied, Birkirkara – 21441513 D’Argen’s Pharmacy, 330, Triq D’Argens, Il-Gżira – 21330817 Numri Importanti Pembroke Pharmacy, 87, Triq Giuseppe Malfeggiani, Pembroke – 21372784 Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza​ Brown’s Pharmacy, Unit 22, Triq Tigne, Tas-Sliema – 21313233 112​ St. Michael Pharmacy, Misraħ tat-Transfigurazzjoni, Ħal Lija – 21435875 Medicine Chest Pharamcy, Triq Demitriju Farrugia, Il-Għargħur – 21422204 Il-Pulizija ta’ Malta St. Paul’s Bay Pharmacy, 504, Triq il-Kbira, San Pawl il-Baħar – 21575276 2122 4001-9​ Theresa Jo Pharmacy, 3A, Triq Xintill, Ħal Tarxien – 21672703 Milia’s Pharmacy, Triq il-Kottonera, Il-Birgu – 27600126 Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili ​ Milia’s Pharmacy, Triq il-Qaliet k/m Triq il-Lampuka, Marsaskala – 27023322 2393 0000 Triq il-Kappillan c/w Triq William Baker, Il-Gudja – 21696422 Kristianne Pharmacy, Triq ic-Cavi, L-Imqabba – 21683048 Il-Gwardjani Lokali ​2132 0202 Plaza Pharmacy, 86, Triq il-Kbira, Ħaż-Żebbuġ – 21467459 St. Anthony Pharmacy, 18 Triq il-Kbira, Ir-Rabat – 21454187

Stampat Progress Press

L-Isptar ta’ Malta 2545 0000

L-Isptar ta’ Għawdex ​2156 1600

Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza ​ 5004 3888

Servizz ta’ Direttorju Telefoniku ​1182

Għawdex Palm Pharmacy, 2, Triq il-Palma, Ir-Rabat – 21566170 St. John Pharmacy, 85, Triq l-Indipendenza, Ix-Xewkija – 21563052 Servizz ta’ tobba fiċ-ċentri tas-saħħa fil-Ħdud u l-festi pubbliċi Iċ-Ċentri tas-Saħħa tal-Mosta, Raħal Ġdid u l-Furjana jiftħu għall-emerġenzi 24 siegħa, sebat ijiem filġimgħa. Fil-Ħdud u fil-festi pubbliċi, iċ-Ċentru tas-Saħħa tal-Gżira jiftaħ għall-emerġenzi bejn it-8.00am u l-5.00pm. Ikun hemm ukoll servizz ta’ infermier bejn it-8.00am u t-8.00pm. Il-pubbliku jrid jattendi ċ-ċentru tas-saħħa tad-distrett tiegħu. Persuni mingħajr karta ta’ identità ma jiġux moqdija.

03

22.07.2018

kullhadd.com

JIŻDIED IL-PREZZ TAL-FUEL FL-EWROPA Bidla minn Jannar 2017

PETROL

L-istatistika tal-Kummissjoni Ewropea tindika li f ’Malta biss il-prezzijiet kemm tal-petrol kif ukoll tad-diesel baqgħu stabbli. Fil-pajjiżi kollha tal-Unjoni Ewropea f ’dawn l-aħħar 560 jum żdied il-prezz tal-petrol u l-prezz tad-diesel, bl-unika eċċezzjoni kienet il-Finlandja fejn kien hemm tnaqqis ta’ ċenteżmu fil-prezz tad-diesel.

L-anqas li żdiedu l-prezzijiet kien fl-Iżvezja, b’żieda ta’ 4 ċenteżmi filprezz tal-petrol u tad-diesel. L-akbar żieda fil-prezz tal-petrol kienet ta’ 22 ċenteżmu fl-Estonja, filwaqt li l-akbar żieda fil-prezz tad-diesel kienet ta’ 23 ċenteżmu fi Franza u fil-Greċja.

Naturalment l-istabbiltà li l-awtoritajiet irnexxielhom iżommu sal-lum,

minkejja ż-żidiet internazzjonali filprezz taż-żejt, fissret iktar flus fi bwiet il-familji Maltin u Għawdxin.

Għal familja medja t-tnaqqis li seħħ fil-prezz tal-petrol u tad-diesel isarraf fi spiża anqas ta’ €600 fis-sena kkumparat mal-prezzijiet tal-fuel li kien hawn f ’April 2013. Dak kien l-ewwel xahar ta’ wara li nbidel il-gvern u meta l-politika ta’ stabbiltà ma kinetx parti mill-politika tal-enerġija f ’pajjiżna.

B’kuntrast mal-lum, bejn l-2008 u l-2012 il-prezz tal-petrol u tad-diesel f ’pajjiżna kien żdied bid-doppju taż-żieda li kien hemm fil-bqija talUE, tant li l-ispiża ta’ familja medja fuq fuel huwa stmat li kienet żdiedet b’madwar €100 kull xahar.

Malta L-Iżvezja Il-Finlandja Il-Ġermanja L-Ungerija Ir-Renju Unit Is-Slovenja Ir-Rumanija Il-Belġju Il-Lussemburgu L-UE L-EA Spanja L-Italja L-Olanda L-Awstrija Il-Bulgarija Is-Slovakkja Il-Polonja Ċipru Il-Portugall Id-Danimarka Il-Kroazja L-Irlanda Il-Litwanja Franza Ir-Repubblika Ċeka Il-Greċja Il-Latvja L-Estonja

DIESEL 0 +4 +4 +5 +6 +7 +7 +8 +8 +9 +9 +9 +9 +9 +10 +10 +10 +10 +11 +12 +12 +12 +13 +13 +14 +15 +15 +15 +16 +22

Il-Finlandja Malta L-Iżvezja L-Ungerija Il-Ġermanja Id-Danimarka Ir-Renju Unit Il-Lussemburgu L-Awstrija Is-Slovakkja Ir-Rumanija Il-Bulgarija L-Olanda Spanja Il-Portugall Il-Polonja Is-Slovenja L-UE Ċipru L-Italja L-Irlanda L-EA Il-Latvja Ir-Repubblika Ċeka Il-Litwanja Il-Kroazja L-Estonja Il-Belġju Franza Il-Greċja

-1 0 +4 +5 +5 +6 +8 +8 +8 +10 +10 +10 +10 +10 +11 +11 +11 +11 +12 +12 +12 +12 +14 +14 +15 +15 +18 +20 +23 +23

12–IL TRAPJANT TA’ KLIEWI DIN IS-SENA Sa issa din is-sena saru 12-il trapjant tal-kliewi. Mentri fl-2017 saru 21 u fl-2016 saru 22.

It-trapjanti ta’ din is-sena qed isiru wkoll permezz ta’ bidliet li jħallu impatt pożittiv fuq ħajjet il-pazjenti, filwaqt li min jirċievi t-trapjant ikun jista’ jgħix fit-tul għas-sodisfazzjon ta’ dawk kollha involuti.

Mill-bidu ta’ din is-sena, ir-Renal Unit fl-Isptar Mater Dei beda juża software ġdid li jqabbel u jiddetermina b’aktar preċiżjoni l-kompatibilità tal-organu qabel isir trapjant ta’ kilwa.

Dan is-software jirreġistrata l-istorja medika tal-pazjent flimkien mattip ta’ demm tiegħu, snin ta’ dijalisi u t-tissue typing għat-trapjant.

B’din is-sistema, id-demm tal-pazjenti fil-lista ta’ stennija jintbagħat

barra minn Malta biex ikun eżaminat, u d-dettalji jinħażnu fis-software il-ġdid.

Fl-eventwalità li jkun hemm donatur, fejn qabel kien jintbagħat iddemm tal-pazjenti kollha fuq il-lista ta’ stennija, issa qed jintbagħat biss id-demm tad-donatur.

B’dan il-mod, minbarra li jitħaffef il-proċess, il-kompatibilità tal-organu qed ikun ferm aħjar.

In-Nursing Officer tar-Renal Unit, is-Sur Paul Calleja qal mal-gazzetta KullĦadd li l-kompatibilità tal-organu ssir fuq ħafna iżjed fatturi.

“Minbarra li jqabbel id-demm u affarijiet oħra li kienu jsiru qabel ukoll, dan is-software ġdid jevalwa wkoll l-età tad-donatur u tar-riċevitur, fl-istess waqt li janalizza kemm il-pazjent ikun ilu fuq il-lista ta’ sten-

nija,” qal Paul Calleja.

Ir-Renal Unit jipprovdi wkoll servizz ta’ dijalisi, fejn fuq 34 magna isiru medja ta’ 80 ċiklu kuljum. Ċiklu li matulu l-magna tieħu post xogħol il-kilwa, u jitneħħew il-veleni u l-ilma żejjed li jkun akkumula fil-ġisem.

Huma madwar 300, il-pazjenti li jagħmlu użu regolari minn dawn il-magni, li bdew jintużaw is-sena li għaddiet meta ħadu post magni li wħud minnhom kienu ilhom jintużaw mat-18-il sena.

Is-Sur Calleja stqarr li bil-magni l-ġodda, il-maġġoranza tal-pazjenti marru aħjar hekk kif iħossuhom inqas għajjenin wara li jtemmu t-trattament, primarjament għaliex dawn il-magni josservaw il-pressjoni biex ma titħallhiex titbaxxa.

“Dawn il-magni għandhom kwalità ferm aħjar minn ta’ dawk li kellna qabel u jagħmlu aktar funzjonijiet, pereżempju dawn kapaċi jnaddfu d-demm minn ċerti toxins li qabel il-magni ma kinux jagħmluhom.”

Id-Deputat Prim Ministru u Ministru għas-Saħħa Chris Fearne fakkar li l-magni l-ġodda saru b’investiment ta’ aktar minn €5,000,000.

Fearne żied: “Il-magni li kellna kienu jagħtu servizz, il-professjonisti tagħna wkoll jagħtu servizz eċċellenti, però xi wħud minnhom kellhom kważi 20 sena jiġifieri kien wasal iż-żmien li jinbidlu. Fejn tidħol issaħħa, il-Gvern jagħti prijorità, ma nitqammlux mas-saħħa tal-poplu, u allura issa li għandna l-finanzi fis-sod nistgħu nużawhom għall-benefiċċju tal-pazjenti Maltin u Għawdxin.”

04

22.07.2018

kullhadd.com

LESTA L-INKJESTA DWAR EGRANT

L-akkużi kienu ċari: Egrant hi ta’ Michelle Muscat

Sena u tliet xhur wara li f ’Malta feġġet dik li kienet deskritta bħala l-ikbar allegazzjoni fix-xena politika ta’ pajjiżna, issa wasal il-mument tal-verità.

Il-Maġistrat Aron Bugeja għadda l-inkjesta maġisterjali li kien talab il-Prim Ministru Joseph Muscat lill-Avukat Ġenerali. Din l-inkjesta ssejħet wara li fl-20 ta’ April tal-2017 Daphne Caruana Galizia allegat li kumpanija bl-isem ta’ Egrant hija kumpanija ta’ mart il-Prim Ministru Joseph Muscat.

Anke jekk sa dakinhar kien hemm dikjarazzjonijiet li juru xorta oħra.

Però b’mod immedjat Joseph Muscat kien talab inkjesta biex toħroġ il-verità u skont dak irrappurtat flaħħar xhur l-inkjesta kienet waħda li daħlet f ’dettall liema bħalu. Il-Maġistrat Aaron Bugeja, li Simon Busuttil wkoll kien esprima l-fiduċja

fih tant li mar għandu bosta drabi, ġab ukoll esperti barranin u saħansitra kien hu nnifsu li mar barra l-pajjiż biex jistħarreġ u jinvestiga.

Ilbieraħ kien l-Avukat Ġenerali nnifsu li kkonferma li l-inkjesta lesta meta lbieraħ ftit qabel nofsinhar qal: “Fissigħat li għaddew, l-Uffiċċju tal-Avukat Ġenerali ġie informat mill-Maġistrat Aaron Bugeja li l-inkjesta dwar l-allegazzjonijiet fil-konfront tal-Prim Ministru u s-Sinjura tiegħu tlestiet. L-inkjesta għaddiet ukoll għand l-Avukat Ġenerali skont il-liġi.

Bħalissa għaddejja analiżi approfondita tal-inkjesta, li r-rapport konklussiv tagħha huwa voluminuż.”

Fil-fatt xi ġurnalisti kitbu fuq Twitter li l-inkjesta taqbeż l-1,500 paġna.

Immedjata r-reazzjoni talPrim Ministru Joseph MusTkompli f’paġna 5 >>

05

22.07.2018

kullhadd.com >> Tkompli minn paġna 4

cat li permezz ta’ stqarrija qal li għandha tkun ippubblikata l-inkjesta sħiħa.

L-istqarrija konċiża u diretta tal-Prim Ministru kienet taqra hekk: “Il-Prim Ministru ħa konjizzjoni tal-fatt li l-inkjesta dwar l-allegazzjonijiet fil-konfront tiegħu u ta’ martu tlestiet u għaddiet għand l-Avukat Generali. IlPrim Ministru ħa wkoll konjizzjoni tal-fatt li min-naħa tiegħu l-istess Avukat Ġenerali b’mod immedjat beda analiżi tagħha.

In vista tal-fatt li skont il-liġijiet tagħna hu l-Avukat Ġenerali li jirregola jekk inkjesta tistax tiġi ppubbliċizzata jew le, il-Prim Ministru talab li l-inkjesta tiġi ppubblikata.

Il-Prim Ministru se jkun qed jagħti r-reazzjoni tiegħu mill-ewwel hekk kif l-inkjesta ssir pubblika.”

Anke l-Partit Nazzjonalista kkummenta u qal li għandha toħroġ l-inkjesta. Filwaqt li l-Partit Laburista kien ċar u dirett meta fi stqarrija qal: “Il-Prim Ministru, Joseph Muscat, diġà kien ċar li jrid li l-inkjesta maġisterjali dwar il-kumpanija Egrant tkun ippubblikata b’mod sħiħ. Iżda, iktar minn hekk, il-Prim Ministru ilu ċar u on record għal bosta xhur jgħid li jekk tinstab nitfa

verità dwar l-allegazzjoni li l-kumpanija hi ta’ xi ħadd mill-familja tiegħu jirriżenja. Il-Partit Laburista jippretendi li ħaddieħor jagħmel l-istess.”

Reazzjonijiet oħra kienu ġejjin minn ġurnalisti, politiċi u osservaturi tal-politika. Saviour Balzan, editur maniġerjali tal-MaltaToday, kiteb: “Ħadd ma jibdel il-verità. La aħna, la huma. Ħadd. Eventwalment kollox għandu tmiem. Din dejjem kienet id-differenza fundamentali bejn il-ġurnaliżmu bbażat fuq fatti u affarijiet oħra.” Nies qrib Simon Busuttil, bħal Jason Azzopardi, ikkummentaw biex qalu li mhux veru li Egrant wasslet għal elezzjoni bikrija u bdew jippruvaw inaqqsu l-importanza tal-inkjesta.

L-akkuża hi ċara kristall.

Daphne Caruana Galizia u eventwalment Simon Busuttil u l-Partit Nazzjonalista għamlu kampanja elettorali sħiħa jgħidu li Egrant hi ta’ mart il-Prim Ministru. Wara xhur jimplikaw dan kien hemm mument fejn qaluha ċara u tonda u din ġabet reazzjoni immedjata ta’ Joseph Muscat li ftit ħin wara li saret l-allegazzjoni kien ċar.

Qal li jirriżenja jekk jirriżulta li qed jigdeb. Eventwalment, f ’kampanja elettorali li wasslet għall-elezzjoni tat-3 ta’ Ġunju Joseph Muscat baqa’

jirrepeti din id-dikjarazzjoni.

Iżda, meta Simon Busuttil kien mistoqsi iktar minn darba dwar dan qatt ma’ laqa l-isfida li jirriżenja jekk jinstab li qed jigdeb.

Daphne Caruana Galizia kienet qalet li qed tibbaża l-istejjer tagħha fuq dik li ddeskriviet bħala whistleblower bl-isem ta’ Maria Efimova, russa li l-passat tagħha xejn ma kien ta’ persuna kredibbli. Iżda, minkejja dan anke Pierre Portelli, il-moħħ wara l-Kap tal-PN illum Adrian De-

lia, kien daħal parti mill-istrateġija maħsuba biex itappan ir-reputazzjoni tal-Prim Ministru u familtu.

Il-poplu ġġudika dwar min jaħseb li qed jgħid il-verità fit-3 ta’ Ġunju, għalkemm dejjem kien hemm qbil li hu fl-interess ta’ kulħadd li titlesta l-inkjesta u toħroġ il-verità.

Mart il-Prim Ministru kienet qalet fil-ktieb dwar l-għaxar snin fit-tmexxija ta’ Joseph Muscat li ħareġ ftit tal-ġimgħat ilu li għad trid toħroġ il-verità dwar dan

kollu.

“Xi darba l-verità se toħroġ.

Joseph baqa’ kalm. Għax quddiem dawn l-affarijiet jibqa’ kalm. Baqa’ kalm għax ma kellux il-faħam miblul.

La hu u lanqas jien. Bqajna ngħixu sereni u nkomplu f ’xogħolna, u norqdu billejl, għax aħna nafu li ma jistgħu jsibu xejn, għax m’hemm xejn. Konna nitilfu s-serenità kieku konna nafu li għamilna xi ħaġa,” kienet qalet is-Sinjura Muscat li żiedet li għad irid jinkiteb ktieb dwar din il-gidba.

06

22.07.2018

kullhadd.com

ARKEOLOĠI JKOMPLU JĦAFFRU Ż-ŻEJTUN

Ritratti: Dipartiment tal-Arkeoloġija, UOM, FB

• MISTENNIJA IKTAR SKOPERTI MILL-VILLA RUMANA

Arkeologi mid-Dipartiment tal-Arkeoloġija fl-Università ta’ Malta qed jissoktaw bil-ħidma u r-riċerka tagħhom fil-Villa Rumana li hemm iż-Żejtun.

Dan hu kumpless storiku li għad hemm ħafna xi jkun skopert dwaru tant li dan id-Dipartiment issa ilu snin jistħarreġ u jiskopri affarijiet ġodda.

Dan is-sit, li għandu valur enormi, kien skopert meta fis-snin 60 kienet qed tinbena skola sekondarja fil-limiti taż-Żejtun li għadha teżisti sal-lum.

Fis-snin 70 kien hemm programm ta’ skavar fuq is-sit. Iżda, maż-żmien kien hemm realizzazzjoni li kien hemm iktar xi jkun skopert u dan qed jieħdu ħsiebu l-arkeologi mill-Università ta’ Malta.

Fost il-fdalijiet li jidhru fuq il-post hemm dawk li jindikaw li parti sostanzjali mill-kumpless kienet tintuża għall-agrikoltura. Għalkemm sa minn meta

kienet skoperata l-villa spikkat għal sejbiet marbuta mal-produzzjoni taż-żejt taż-żebbuġa, tant li filpost għadhom preservati tajjeb ferm fdalijiet marbuta ma’ dan il-proċess.

Għal erba’ ġimgħat kull sena l-istudenti li qed jistudjaw l-arkeoloġija jinġabru biex jippruvaw jiġbru flimkien l-istorja kumplessa ta’ dan is-sit. Hemm l-istudenti jitgħallmu jħaffru, jiddokumentaw u jifhmu aħjar ukoll kif jagħrfu arti ta’ era jew stil minn arti ta’ perjodu ieħor.

Id-Dipartiment spjega fuq il-paġna tiegħu ta’ Facebook li r-riżultati li ħarġu minn 10 kampanji ta’ erba’ ġimgħat taw riżultati interessanti dwar is-sit. Sa minn qabel kien mibni l-kumpless, issit kien okkupat fi żminijiet Puniċi fejn instabet sistema ta’ ħażna tal-ilma li tmur lura għal dak iż-

żmien. Eventwalment jidher li l-art intużat biex jitkabbar l-għeneb u jkun prodott l-inbid. Sakemm imbagħad il-Villa ħadet post dan kollu. Fil-post instabu wkoll muniti Rumani li kienu priservati mill-istess dipartiment. Jirriżulta, mill-analiżi li saret, li l-villa esperjenzat xogħol ta’ rinovazzjoni qawwi tul il-perjodu Ruman filwaqt li kompliet tkun ċentru ta’ produzzjoni ta’ żejt taż-żebbuġa sa 300 sena wara Kristu.

Din is-sena d-Dipartiment tal-Arkeoloġija se jkun qed jiffoka fuq partijiet oħra tal-Villa bl-eċitament ikun li jkunu skoperti affarijiet ġodda.

Waqt li tkun għaddejja din il-ħidma, tul il-jum tat-Tlieta li ġej, il-post se jkun miftuħ għall-viżitaturi b’tours isiru kull nofs siegħa fin-nofstanhar ta’ filgħodu.

07

DAQSHEKK FOSSA! 22.07.2018

kullhadd.com

• 40 FAMILJA F’ĦAD-DINGLI SE JIBBENEFIKAW MINN SISTEMA TAD-DRENAĠĠ • PARTI MILL-PROĠETT NEW WATER B’INVESTIMENT TA’ €5 MILJUN Madwar 40 familja f ’Ħad-Dingli se jgawdu minn titjib fil-kwalità tal-ħajja grazzi għall-proġett tal-Korporazzjoni għas-Servizzi tal-Ilma, WSC, li se jwassal biex għall-ewwel darba jingħaqdu mas-sistema tad-drenaġġ.

B’hekk ħajjithom se titjieb b’diversi modi, primarjament minħabba li se titlaq darba għal dejjem riħa li jkollhom viċin djarhom minn żmien għal żmien kif ukoll l-inkonvenjent tal-vetturi li jbattlu l-fossa.

Fl-aħħar jiem il-Water Services Corporation ħarġet is-sejħa għal dan ilproġett b’valur ta’ €5 miljun li għandu jitlesta f ’perjodu ta’ sentejn. F’dan il-proġett, parzjalment iffinanzjat mill-fondi tal-Unjoni Ewropea, se tintuża teknoloġija avvanzata ta’ directional drilling li tħaffer taħt l-art b’mod awtomatiku mingħajr ebda inkonvenjent.

Ir-raħal ta’ Ħad-Dingli bħalissa qed ikun servut permezz ta’ stazzjon tal-ippumpjar u qabda temporanja fejn jinġabar l-ilma tad-drenaġġ u wara jiġi ppumpjat lejn in-netwerk prinċipali.

B’din l-inizjattiva, l-istazzjon għandu jiġi evitat u l-ilma mormi se jipproċedi permezz tal-mains tal-gravità lejn il-gallerija prinċipali tar-Rabat. Huwa b’dan il-mod li r-residenti mhux konnessi fiż-żona wkoll se jingħaqdu

mas-sistema tad-drenaġġ. Xi ħaġa meqjusa bażika f ’dawn iż-żminijiet. Iżda, li mhix għal dawn ir-residenti bħalma ma kinetx għal dawk tal-Baħrija sa ftit snin ilu. Fejn kien wara bidla fil-gvern li l-karba tar-residenti nstemgħet u l-fossa tneħħiet mill-Baħrija darba għal dejjem.

Dan il-proġett apparti li se jkun ta’ benefiċċju għall-familji msemmija, ser jutilizza inqas enerġija minħabba li se jaħdem bil-gravità.

Richard Bilocca, iċ-Ċermen tal-Water Services Corporation stqarr li “dan ilproġett huwa konformi mal-istrateġija tal-Korporazzjoni biex l-ambizzjoni tal-klijenti tagħha ssir l-ewwel. Se jtejjeb is-servizz offrut, jillimita l-inkonvenjenza, filwaqt li jilħaq għanijiet bħal dawn b’rendiment ogħla ta’ effiċjenza fl-enerġija.”

Proġetti bħal dawn, mhux biss isaħħu l-valur tal-propjetà u jtejbu l-kwalità tal-ħajja tar-residenti iżda wkoll se jissalvagwardjaw l-oqsma li jintużaw meta jersperjenzaw diffikultajiet minħabba d-drenaġġ li jintuża sabiex jinġabar u jitbattal minn fossa waħda.

LEAD SE JKOMPLI JIKBER Il-programm LEAD tal-Partit Laburista mistenni jkompli jikber. Waqt attività soċjali organizzata mill-parteċipanti nfushom, il-Prim Ministru, Joseph Muscat fisser kif wara li beda l-programm LEAD kien hemm persuni oħra li tkellmu miegħu dwar kif dan il-programm jista’ jkun estiż.

Il-Prim Ministru fisser kif dan għandu jsir b’għaqal għax mhix l-idea li n-nies jingħalqu f ’kaxxi u għalhekk tenna li qed isiru tħejjijiet kif dan jista’ jsir bl-aħjar mod.

Tkellem b’mod pożittiv dwar il-laqgħat li kellu mal-parteċipanti tal-ewwel grupp u aw-

gura l-istess esperjenza pożittiva lil dawk li jagħmlu parti mit-tieni grupp u li issa wkoll bdew l-esperjenza tagħhom fi ħdan dan il-programm ta’ taħriġ u opportunitajiet fil-Partit Laburista.

Il-Membru tal-Parlament Ewropew Miriam Dalli li tmexxi dan il-programm f ’isem il-Partit Laburista tkellmet dwar l-esperjenza pożittiva tal-parteċipanti li ħafna minnhom issa lesti jroddu lura l-fiduċja li ntweriet fihom billi jagħtu s-sehem tagħhom fil-komunità u fil-pajjiż bil-kandidatura tagħhom f ’elezzjonijiet diversi.

08

22.07.2018

kullhadd.com

LURA GĦAND IN-NIES

Mumenti mill-inawgurazzjoni tal-Pjazza tan-Nies, il-Ġimgħa filgħaxija f’Raħal Ġdid. Il-ħsieb kien li post il-karozzi jeħduh in-nies u n-nies bdew sa mill-ewwel mumenti jgawdu dan ilproġett li se jagħti nifs ġdid lill-qalba ta’ dan il-lokal fin-Nofsinhar ta’ Malta.

kullhadd.com

IL-FORN TA’ STELLA SE JERĠA’ JIXGĦEL

Emmaunel Abela

Ludgarda Abela

Clive Sammut

Fid-Daħla tas-Sienja, fir-raħal ta’ Ħad-Dingli l-bini tal-forn l-antik iktar magħruf bħala “l-forn ta’ Stella” jew “il-forn tal-Lieru”, ilu jistenna li jerġa’ jieħu l-ħajja għal għexieren ta’ snin. Iżomm fih rakkonti li mal-medda tas-snin bdew jintilfu. Iżda wara li l-Kunsill Lokali ta’ Ħad-Dingli ħa ħsieb li jirrinova l-applikazzjonijiet mal-Awtorità tal-Ippjanar, il-pass li jmiss huwa l-fondi neċessarji sabiex jibda jsir ir-restawr tal-bini.

Għal diversi snin, anke lura għat-Tieni Gwerra Dinija, il-forn kien jitma’ diversi familji Dinglin. Fir-raħal jingħad ukoll li dan il-forn kien magħruf ħafna għall-qagħaq. “Ommi kienet tgħidlu jekk ikollok xi ħobża żejda ħallihieli, ma tafx inti,” tirrakkonta anzjana li fi tfulitha kienet tgħix viċin il-forn. “Kienu jmorru ħafna nies, ma kienx hawn kukers dak iż-żmien. Ir-riħa li kien ikun hemm bl-ikel ta’ kulħadd kienet taqsmek bil-fwieħa. Ħobż tajjeb daqs li kienu jagħmlu qatt ma doqt iktar, b’xejn kont tieklu.” “Dan ir-rakkont u ħafna oħrajn qegħdin jinġabru mill-Kunsill Lokali ta’ Ħad-Dingli, fi proġett sabiex jiġi ppubblikat ktieb bil-memorji tal-anzjani Dinglin li għandhom ’il fuq minn 80 sena,” spjega s-Sindku Sandro Azzopardi.

Stella kienet l-aħħar furnara li għamlet użu minn dan il-forn. Wara l-mewt tar-raġel tagħha, f ’età żgħira, kompliet taħmi hi. Il-forn kien l-uniku sors ta’ dħul għall-familja. Għal diversi snin Emanuel Abela kien jaħdem fil-forn taz-zijiet tiegħu. Spjegalna kif il-forn ma kien jintefa qatt. “Fil-forn konna naħdmu 24 siegħa, ma nieqfu qatt.

Dak iż-żmien konna nitħallsu nofs lira fil-ġimgħa. Mal-lejl il-forn kien jitħalla jisħon. Konna naħmu sitt darbiet. Fl-10 ta’ billejl konna nagħmlu l-ewwel għaġna.”

Emanuel jirrakkonta li f ’kamra biswit il-forn kienet tintgħaġen l-għaġina permezz ta’ magna tal-injam b’xaft idur. “Il-ħmira kienet tkun qisha sapuna. L-ewwel konna ndewbuha fil-misħun u wara nitfgħuha mal-għaġna. Meta tkun lesta konna nħalluha toqgħod għal sagħtejn. Fix-xitwa l-ilma konna nsaħħnuh sabiex l-għaġna ma ddumx ma titla’. Wara konna ngerrbu u nagħmlu l-ħobż fit-tilari biex jinħema Il-ħobż kien jintiżen wara li jsir u mhux qabel bħalma jsir illum. Jekk ma jkollokx ratal kien jagħtik il-ġunta jiġifieri biċċa minn ħobża oħra.” “Ħafna kienu jilħqu jieklu biċċa mat-triq lura d-dar. Fil-ħamsa ta’ filgħodu kienu jibdew ġejjin l-ewwel nies jixtru l-ħobż. Fiżżmien in-nies kienu jġibu l-għaġna lesta huma bil-ġurnata biex naħmuhielhom fil-forn. Il-qagħaq li għalih il-forn kien magħruf konna nbigħuh fuq il-ħmara. Konna mmorru sal-Imtaħleb!

Wara bdejna mmorru bil-karozza, bl-Anglia.”

Jiftakar meta darba l-forn kien ħa n-nar. “Kien waqa’ s-saqaf u l-ħatab li konna naħżnu fir-raff ħa fuqu. Il-forn kien ħa ġimgħa biex jitranġa. Għal dik il-ġimgħa kien jitla’ persuna mir-Rabat bil-ħobż lest.”

Bit-tbissima fuq fommha, Ludgarda Abela, il-mara tal-mibki Carmel Abela, iben il-furnar, iktar magħruf bħala Charlie l-Baker li mill-forn ħa l-laqam tiegħu, tirrakkonta li kienet esperjenza sabiħa għaliha li għal ftit żmien ukoll kienet tgħin fil-forn tal-familja. “Kienu jqumu kmieni ħafna għall-ħabta tat-tlieta ta’ filgħodu biex isaħħnu l-forn, sabiex dan jilħaq itella’ t-temperatura. Fil-forn l-ewwel kienu jaħmu l-ħobż, imbagħad ix-xiwi tal-pastizzi, il-patata u ikel ieħor segwit bil-kejkijiet, meta t-temperatura kienet tonqos.”

“In-nies kienu jidħlu jdaħħlu d-dixx meta l-ikel ikun nej. Stella kienet tagħtihom pjanċa u oħra tagħmilha fid-dixx bin-numru. Meta kien ikun lest, in-nies kienet tidħol għax-xiwi. Iżda per-

09

22.07.2018

ess li l-forn kien żgħir kienet tibża’ li jolqotha xi ħadd bl-ikel jaħraq jew jaqlibilha xi dixx. Għalhekk konna għamilna bank bħal tal-iskola quddiem il-bieb. In-nies kienet tistenna wara xulxin fl-isqaq.

Kienu jagħtuna l-pjanċa, nagħtuhom l-ikel u jħallsu. Fit-tieqa fuq l-arkata ta’ ġewwa Stella kienet tpoġġi l-landa tal-flus u l-pjanċi.”

Dan il-forn għandu storja kemxejn movimentata. Minn riċerka li għamel is-Sur Clive Sammut sabiex jiskopri iktar dwar l-antenati tiegħu, jidher li l-antenat tiegħu l-furnar Wiġi Abela kien jaħdem proprju f ’dan il-forn madwar 125 sena ilu. Wiġi Abela kien inqatel proprju barra d-dar tiegħu fi Sqaq Santa Tereża għal ħames xelini, il-flus li l-furnar kien qala’ mill-bejgħ ta’ ħmara. Il-ħallelin kienu qed jistaħbew wara siġra taż-żebbuġ. Waddbu basla lejn it-tieqa tal-forn sabiex jattiraw l-attenzjoni tiegħu. Dan ħareġ barra u fil-ħemda tal-lejl, sparawlu.

Huwa mifhum li f ’Ħad-Dingli kien hawn madwar tlett ifran talħatab. Iżda huwa proprju l-forn tad-Daħla tas-Sienja li baqa’ jiffunzjona sal-aħħar u li l-bini, inkluża ċ-ċumnija tiegħu għadek tista’ tarah, jispjega s-Sindku Sandro Azzopardi. Jidher li ċ-ċumnija kienet inbniet iktar tard, l-esperti qalulna li probabbli l-bini kien ikkonvertit f ’forn. Is-saqaf tal-forn kien magħmul b’sistema tal-kileb u xorok tal-qasba, filwaqt li l-fili tal-ġebel mimlija bil-mazkan. Huwa ftit mill-aħħar binjiet f ’Ħad-Dingli li għadek tista’ tara mibnija b’din is-sistema. Kollox juri li l-forn ilu mibni madwar 150-200 sena.” Fi kliem is-Sindku l-istruttura għandha bżonn restawr immedjat, hekk kif partijiet mis-saqaf waqgħu u l-faċċata qiegħda tistrieħ.

“Din se tkun opportunità mill-aqwa sabiex dan il-bini jerġa’ jingħata nifs ġdid, filwaqt li nippriservaw u nikkonservaw l-identità Dinglija li tant aħna kburin biha. Huwa neċessarju li nieħdu ħsieb il-patrimonju u l-wirt li ħallewlna missirijietna. Proprju għalhekk qegħdin naraw li flimkien mar-restawr ta’ dan il-forn jinfetħu għall-pubbliku xelters ta’ żmien it-Tieni Gwerra Dinija. Inizjattivi bħal dawn ikomplu jagħtu iktar kulur lill-istorja ta’ dan ir-raħal, xhieda li kif jgħid il-motto tal-istess lokalità: Is-skiet tar-raba’ mhux għażżien.”

10

22.07.2018

LEJN IL-GAMBJA BIL-FLUS FIL-BUT

kullhadd.com

• JIBQA’ MISTUR IL-FTEHIM BEJN SAINTFIET U L-MFA Tom Saintfiet, l-eks kowċ tat-tim nazzjonali Malti, telaq lejn il-Gambja wara li laħaq ftehim deskritt “tajjeb” mal-Assoċjazzjoni tal-Futbol Maltija. Iżda, dan il-ftehim baqa’ ma qalx x’kien u ħadd ma jaf x’kien il-prezz li tħallas biex tneħħa l-kowċ li kien deskritt għażla ħażina mill-bidu nett.

Saintfiet kien l-għażla tal-Malta Football Association biex jieħu post it-Taljan Pietro Ghedin u fil-fatt kien imħabbar kowċ b’sorpriża f ’Ottubru tas-sena l-oħra.

Sorpriża wkoll għall-membri ta’ klabbs Maltin li kienu jafu li snin qabel bagħtilhom CV u saħansitra anke huma rrifjutaw li jaħtruh kowċ tagħhom.

Għalkemm ta’ min jgħid li Saintfiet ikkowċja bosta timijiet qabel ġie Malta.

U l-ewwel ġimgħat tiegħu kienu bdew b’ħafna diskors ta’ kif ried jibdel l-affarijiet. Iżda, l-ewwel riżultati li kiseb ma tantx kienu inkoraġġanti u persuni flMFA spjegaw li t-tmexxija ma damitx ma ntebħet li mhux tal-livell li ħasbu li hu. Dan wassal biex ftit taxxhur wara Saintfiet intwera l-bieb ta’ barra mit-tmexxija tal-MFA u minfloku nħatar Ray Farrugia, iż-Żażu. Iżda jirriżulta li dan ġie bi prezz.

Anke għax il-kowċ Belġjan baqa’ jinsisti li l-aħbar li ried imur kowċ tal-Kamerun waqt li kien kowċ ta’ Malta ma kienet xejn għajr fake news ta’ midja internazzjon-

ali. Però f ’dan kollu Saintfiet ma marx ħażin għax biex jitlaq bil-kwiet ingħata somma sostanzjali.

Ikkuntattjat mill-gazzetta KullĦadd biex issa li sejjer il-Gambja jgħid x’inhu l-ftehim li laħaq mal-Malta Football Association, Saintfiet qal li dan hu ftehim bejnu u t-tmexxija tal-Assoċjazzjoni u mhux se jiżvelah mal-midja. “Ma niġix nistaqsi lill-ġurnalisti kemm jaqilgħu flus,” qalilna l-kowċ li fost l-unuri li rebaħ hemm il-McDonalds cup.

Fl-istess ħin baqa’ jsostni li hu jemmen li t-tkeċċija tiegħu kienet waħda inġusta. “Kont diżappuntat b’dak li ġara f ’Malta. Ġejt Malta biex naħdem fuq bażi fit-tul u spiċċajt imkeċċi fuq fake news. Storja sorpriża,” żied il-Belġjan. “Qatt m’applikajt biex insir kowċ tal-Kamerun. Imma issa ma nistax nibdel dak li ġara. Għalkemm kienet deċiżjoni ħażina,” qal Saintfeit.

Però, minkejja dan, jidher li l-ftehim li laħaq mal-MFA kien wieħed sodisfaċenti.

Mistoqsi jekk hux minnu li tħallas iktar minn nofs il-paga li kien se jieħu kieku baqa’ fil-kariga, il-Belġjan la ċaħad u lanqas ikkonferma.

Però, jidher li kien sodisfatt għax minflok qalilna li għad għandu relazzjoni tajba mal-President tal-MFA, Norman Darmanin Demajo u li ltaqa’ miegħu wara dak kollu li ġara. Mistoqsi għattielet darba biex jagħti d-det-

talji, Saintfiet qal: “Dik biċċa bejn l-MFA u bejni.”

Saintfeit żied li mal-mument li ħarġet l-aħbar li l-Malta Football Association kienet temmitlu l-kuntratt kienu bosta dawk li kkuntattjawh u wrew interess fis-servizzi tiegħu. U hekk tkellem dwar l-għażla tal-Gambja. Iddeskriva t-tim li għalkemm

qatt m’għamilha għal tournament internazzjonali ta’ livell għoli xorta waħda għandu numru ta’ plejers tajbin. Inkluż uħud li jilagħbu f ’kampjonati ta’ livell. “Inħobb naħdem, qed inħares ’il quddiem għal din l-avventura,” qal il-kowċ.

Finalment qal li se jkompl jsegwi ’l-Malta għax Malta

togħġbu u tenna li għandu proprjetà hawn li tfisser li se jżurna mhux darba u tnejn.

Intant, mal-Gambja għandu biċċa xogħol għat-telgħa għax il-pajjiż tiegħu jinsab l-aħħar tal-grupp ta’ kwalifikazzjoni għat-tazza tal-Afrika fl-2019, mingħajr ebda punt. Fl-istess grupp hemm il-Benin, it-Togo u l-Alġerija.

PARTITARJI JILMENTAW MINN LOGĦOB TAL-EWROPA FIS-18.00 Partitarji tat-timijiet Maltin li kkompetew fl-Ewropa din is-sena lmentaw mill-fatt li t-timijiet tagħhom lagħbu fis-sitta ta’ filgħaxija, differenti minn kif kien maħsub oriġinarjament. Tant li ċertu logħob diġà kien skedat għat-tmienja ta’ filgħaxija.

Fil-fatt, għal-logħba tal-Belt li ntlagħbet nhar l-Erbgħa li għadda l-biljett kien juri li l-logħba se tibda fit-tmienja ta’ filgħaxija u fil-grawnd

nazzjonali.

Il-partitarji lmentaw fuq siti soċjali tal-futbol li fis-sajf u fis-sħana li tagamel f ’pajjiżna kien ikun iktar għaqli li l-logħob jintlagħab sagħtejn iktar tard bil-għan li iktar nies jinġabru l-grawnd jappoġġjaw lit-timijiet tagħhom.

Iżda, hemm żewġ raġunijiet għaliex dan ma setax isir. L-ewwel waħda hi li l-grawnd nazzjonali ma kienx lest biex jilqa’ dan il-logħob kif imwiegħed

oriġinarjament. Iżda, dan ma kienx biżżejjed.

Għax meta sar ftehim li sejrin is-Centenary Stadium inqalgħet problema bid-dawl bid-delegati tal-UEFA ma jgħaddux id-dawl tas-Centenary Stadium. Għalhekk il-ħin tal-logħob kellu jinbidel u spiċċaw jilagħbu fis-sitta. Il-gazzetta KullĦadd hija infurmata li b’dan ma ħadux pjaċir lanqas it-timijiet li wkoll preferew jilagħbu f ’kundizzjonijiet aħjar.

11

22.07.2018

kullhadd.com

IL-MEDIĊINA GĦALL-ISPORTIV Dr David Attard - tabib li jispeċjalizza fl-isport u snin ilu kien jokkupa l-kariga ta’ tabib uffiċjali tat-tim nazzjonali Malti tal-futbol. Jemmen bis-sħiħ li s-suċċess fl-isport mhuwiex possibbli mingħajr l-għajnuna tal-medicina sportiva. ba li ġġib lura r-ritmu normali tal-qalb li bih il-pompa tista’ terġa’ tibda taħdem.

Meta xi ħadd ikollu sudden cardiac arrest, ir-rata ta’ sopravvivenza taqa’ b’7-10% kull minuta li tgħaddi mingħajr defibrillazzjoni. L-istudji juru li r-rata ta’ sopravvivenza f ’każijiet ta’ SCA huma: CPR waħdu : 5% CPR + defibrillazzjoni f ’waqtha: 50%

Kif bdiet l-imħabba tiegħek lejn l-isport?

Minn dejjem kont attiv fl-isport kemm l-iskola kif ukoll l-Università, fejn għamilt żmien fil-kumitat tal-University Sports Club. Fil-futbol, lgħabt mal-Melita, mas-Sirens u ma’ Ħad-Dingli. Bqajt involut kemm stajt, però l-professjoni (studju u xogħol) ma tantx ħallietli ħin għall-parteċipazzjoni u taħriġ regolari.

Sfortunatament, jista’ jkun hemm każi fejn dan ma jkunx biżżejjed u tista’ tintilef ħajja.

Għaliex għażilt li bħala tabib tispeċjalizza fil-qasam sportiv?

Din kienet konsegwenza naturali għax interessani ħafna l-aspett mediku fl-isport. Mill-mument li lħaqt tabib, fittixt ukoll din il-linja ta’ speċjalizzazzjoni.

Ili f ’dan il-qasam 32 sena. Bdejt mal-MFA, meta dak iż-żmien, kien hemm nies b’viżjoni u b’intenzjoni li jtejbu l-livell tal-futbol lokali, speċjalment it-tim nazzjonali. Fl-1988, tlajt nistudja l-Ġermanja, fejn nibtet il-passjoni għal din il-linja ta’ speċjalizzazzjoni. Komplejt b’korsijiet u esperjenzi barra minn Malta, partikolarment fir-Renju Unit.

X’jista’ jagħmel atleta biex jipprevieni injury?

Il-bażi tal-prevenzjoni hija l-preparazzjoni serja, kemm millat fiżiku, kif ukoll minn dak ta’ stil ta’ ħajja. Dan jinkludi l-ikel, il-mistrieħ xieraq, il-moderazzjoni fix-xorb u li wieħed iżomm ruħu ’l bogħod mill-vizzji.

Il-preparazzjoni fiżika fiha ħafna oqsma. Is-saħħa u t-teknika huma fundamentali biex wieħed jevita ħafna mill-injuries.

X’taħseb fuq il-kankru tad-doping fl-isport?

Id-doping huwa pjaga li ilha teżisti daqskemm ilu jiġi prattikat l-isport. Fl-istorja ta’ Sport “modern” l-ewwel każijiet ta’ doping iddokumentati jmorru lura għas-seklu 19. L-ewwel każ ta’ mewt ta’ atleta li rriżulta mid-doping, ġara fl-1896. Mhux fenomenu ta’ dan l-aħħar. Meta atleta jkun lest li jagħmel kollox biex jirnexxi fl-isport, jista’ jkun li jaqa’ f ’din in-nasba. Però d-doping fl-isport jinkludi wkoll lil dawk li jabbużaw minn sustanzi projbiti soċjalment. Sfortunatament, kellna u jibqa’ jkollna ħafna każi bħal dawn. Xi 25 sena ilu, l-MFA kienet l-ewwel Assoċjazzjoni ta’ sport lokali li bdiet programm ta’ testing sistematiku. Imxejna ’l quddiem minn dak iż-żmien, partikolarment fil-livelli ogħla tal-futbol Malti, għaliex hawn ħafna aktar tagħrif u konoxxenza tal-problema.

Kemm huwa importanti li qabel jieħu sehem f ’attività sportiva, atleta ikun ippreparat sew fiżikament speċjalment permezz ta’ warm-up tajjeb?

Nieħu spunt minn dan il-kunċett. Nitkellem ma’ bosta atleti li jgħiduli li għax ħadu ċerta mediċina biex ifejqu influwenza, imbagħad immarka fit-test tad-doping u b’hekk ġew sospiżi għal tul ta’ żmien. X’tikkummenta fuq dan il-fatt?

Kellna bosta atleti li weħlu sospensjoni minħabba dan.

Qabel kien fenomenu iktar komuni imma issa, il-maġġoranza tal-plejers jafu li għandhom joqogħdu ferm attenti meta jikkonsmaw mediċini għall-irjiħat u influwenza. Ħafna fihom sustanzi stimulanti li huma projbiti skont il-kodiċi tal-WADA (World Anti-Doping Agency).

Il-mard mhux skuża. Wieħed għandu juża mediċina li ma fiha xejn ipprojbit.

Min ibati minn xi marda partikolari li tirrikjedi kura b’xi sustanza li qiegħda fil-lista pprojibita u li ma hemmx alternattiva għaliha, għandu jitlob eżenzjoni (TUE) skont ir-regoli tal-WADA. Kemm huwa importanti li atleta jkollu nutrizzjoni tajba u xierqa?

L-ikel li nieklu u dak li nixorbu jsostni l-ħajja u s-saħħa. Atleta għandu bżonnijiet partikolari.

Għandu bżonn l-enerġija, ilkapaċità li jirkupra minn sforz atletiku, li jżomm piż xieraq, u li jissaħħaħ bit-taħriġ. Huwa propju l-ikel li nieklu li jagħmel dan kollu.

U x’tikkummenta fuq l-importanza tal-aspett mediku fl-isport?

em jogħla. Biex ikollok atleti li jilħqu livelli aqwa, trid bilfors, sostenn mediku ta’ livell għoli.

Il-mediċina tal-isport mhijiex biss il-kura tal-problemi fiżiċi.

Hija wkoll il-prevenzjoni. Mhijiex sorpriża li għalhekk, il-pajjiżi fejn għandhom livell għoli ta’ sport, għandhom ukoll livell għoli ta’ mediċina sportiva. Meta dan l-aspett jiġi traskurat u mhux meħud b’mod serju, il-livell ta’ prestazzjoni jaqa’ wkoll. Dan japplika għall-isport inġenerali, anke għall-futbol.

Għaliex taħseb li xi atleti jirrikorru għal sustanzi illegali biex itejbu l-wirjiet tagħhom fl-isport li jkunu jipprattikaw?

Hemm diversi raġunijiet, uħud minnhom diġà ssemmew: il-kilba għas-suċċess, l-apparenza fiżika, l-idea żbaljata li jekk ma tagħmilx hekk ma tkunx tista’ tlaħħaq mal-avversarju, u oħrajn.

Kemm jagħmlu ħsara sustanzi bħall-isteroids fl-isport?

Wieħed mill-iskopijiet primarji tal-Antidoping fl-isport huwa li tipproteġi l-atleta minn danni fiżiċi u mentali. Ħafna mis-sustanzi pprojbiti huma ta’ detriment għall-atleta. Fosthom, u fuq quddiem, hemm l-isteroids anaboliċi. L-effett tagħhom huwa temporanju imma d-dannu kkaġunat huwa permanenti u jista’ jaffettwa bosta organi tal-ġisem, bħalma hu l-fwied, il-kliewi, u s-sistema ormonali tal-ġisem.

Kemm huwa importanti li f ’post fejn tiġi organizzata Iktar ma jgħaddi żmien, il-livell attività sportiva jkun hemm atletiku fl-isport qiegħed dejj- defibrillator?

Warm-up huwa fażi preparatorja għall-isforz atletiku li jkun se jsir. Kif timplika l-espressjoni, din il-fażi tipprepara l-moħħ u Defibrillator huwa apparat li l-ġisem għall-attività atletika. permezz tiegħu jingħataw xokkijiet elettriċi ddożati li għandhom Jekk dan ma jsirx, il-potenzjal li jerġgħu jagħtu rit- x’riperkussjonijiet jista’ jkun mu naturali tal-qalb li jkun ħar- hemm? ab b’mod mgħaġġel wisq tant li l-qalb ma tibqax tiffunzjona sew. Meta ma jsirx, jew isir b’mod inFilwaqt li sa ftit żmien ilu, dan adekwat, hemm ċans għoli li dak l-apparat kont issibu primarja- li jkun iweġġa’, partikolarment ment fl-isptar jew ambulanza, il-muskoli u l-ġogi. illum jeżistu “automated external defibrillators (AED)”. Dawn Fl-aħħar iżda mhux l-inqas huma iżgħar u ma jirrekjudux xi għaddi messaġġ lill-atleti tagħrif estensiv biex tużahom. kollha biex japprezzaw iktar Fil-fatt, kull min għandu taħriġ l-isport mill-aspett mediku. fil-“First Aid “ u “CPR” (Cardiopulmonary resuscitation) bl- L-isport għandu ħafna benefiċċji f ’kull livell. Iġib miegħu ċerti AED kapaċi jużahom.

Kazijiet ta’ “Sudden Cardiac problemi li jkollhom bżonn atArrest” (SCA) fl-isport nisi- tenzjoni speċjalizzata. Dawn mgħu ħafna dwarhom. Fortu- ivarjaw fis-severità tagħhom natament, dawn huma rari, però u ftit huma l-każi fejn nistgħu possibbli. AED huwa apparat nibqgħu għaddejjin mingħajr essenzjali kull fejn jiġi pprattikat ma nagħtu attenzjoni xierqa.

Ir-rwol tat-tabib mhuwiex biss l-isport. li jikkura imma wkoll li jippova jipprevieni. Għalhekk, huwa Taqbel li apparat bħadimportanti li kull min jipprattidefibrillator għandu jkun aċċessibli wkoll f ’kull skola? ka sport ta’ ċerta intensità fuq bażi regolari, għandu jara tabib Fl-opinjoni tiegħi, għandu jkun u jagħmel it-testijiet neċessarji hemm AEDs f ’bosta postijiet qabel ma jibda. B’hekk wieħed pubbliċi, bħalma huma, skejjel, jista’ jiskopri ċerti kundizzjonigyms, ajruport, lukandi, postiji- jiet li jistgħu ikunu ta’ dannu u et kummerċjali u ta’ divertiment anke perikolużi waqt it-taħriġ jew prattikar tal-isport. fost oħrajn.

Mill-esperjenza tiegħi, nista’ ngħid li huma propju l-atleSpjegalna eżattament l-użu ta’ defibrillator u dan dejjem ti li l-iktar japprezzaw ir-rwol tal-mediċina fl-isport. Dan jista’ jsalva ħajja? F’każijiet japplika kemm għall-isportivi meta jkun tard wisq, il-ħajja professjonali kif ukoll għad-diltal-atleta xorta waħda tista’ ettanti. Ma nistax ngħid l-istess tintilef ? għal min għandu rwol ta’ tmexxDefibrillator huwa apparat ija u amministrazzjoni fl-isport. elettroniku li jagħti xokk elettri- Għad fadal ħafna x’nitgħallmu u ku ta’ enerġija għolja li kapa- kulma nista’ ngħid hu li s-suċċess iċ jwaqqaf ritmu mgħaġġel u fl-isport mhuwiex possibbli kaotiku tal-qalb (fibrillazzjoni). mingħajr il-forċina tal-medicina B’hekk, hemm possibbiltà taj- sportiva.

12

22.07.2018

kullhadd.com

SBUĦIJA U ELEGANZA MALTIJA FL-UNIVERS Francesca Mifsud - tfajla ta’ 22 sena miż-Żejtun li fil-jiem li għaddew rebħet il-konkors ferm prestiġjuż Miss Universe Malta, wara li kkompetiet ma’ 24 kontestanta oħra.

Francesca hija studenta fil-kors tal-liġi fejn tinsab fir-raba’ sena, blambizzjoni li ssir avukat, kemm fissezzjoni taċ-Ċivil kif ukoll f’dik talKriminal. Din kienet it-tieni darba

X’kien dak il-fattur ewlieni li instigak u xprunak biex tieħu sehem f'Miss Universe Malta?

Dejjem xtaqt nikkompeti fil-konkors tas-sbuħija internazzjonali Miss Universe u minn dejjem kienet ħolma ewlenija tiegħi. Sentejn ilu ħadt id-deċiżjoni li nikkompeti.

Għalkemm kienet għadha biss l-ewwel esperjenza tiegħi u ġejt fir-raba’ post, kont determinata biex nerġa’ nikkompeti.

Irrakkontalna ġurnata tipika tiegħek.

Normalment il-ġurnata tiegħi tibda bil-lectures l-Università hekk kif bħalissa ninsab fir-raba’ sena tal-istudji tiegħi fil-qasam tal-ligi. L-edukazzjoni hija prijorità, iżda xorta nsib ħin għal kollox. Filgħaxijiet dejjem nattendi sessjonijiet sportivi.

tagħha li kkompetiet f’dan il-konkors, fejn fis-sena 2016 ikklassifikat firraba’ post.

Waqt is-serata finali, apparti l-ewwel post, Francesca rebħet ukoll it-titlu ta’ Best Physique.

Din kienet it-tielet edizzjoni ta’ dan il-konkors fejn tfajla tingħata l-opportunità li tirrappreżenta lil Malta fl-akbar konkors internazzjonali;

Miss Universe, imtella’ minn Miss Universe Organisation u IMG New York. Francesca rebħet id-dritt li tirrappreżenta lil Malta aktar tard din is-sena f’dan il-konkors internazzjonali ta’ fama u statura mondjali.

Miss Universe Malta kien organizzat minn Glow Promotions taħt ittmexxija ta’ Alan J. Darmanin u Jeff Francalanza.

Ma jonqosx li nqatta’ ftit ħin jikkompetu iżda wkoll mal-or- ir-role model tiegħek? mal-familja u l-għarus tiegħi ganizzaturi, sponsors u l-istaff wkoll. kollu.

Jien persuna li nsib ispirazzjoni minn ħafna nies. Fil-qaKif tqatta’ l-ħin Kif tarak minn hawn u sam tal-liġi nispira ruħi minn liberu tiegħek? ħames snin oħra? stejjer ta’ vittmi mhux biss ta` atti kriminali, iżda anke dawk li L-eżerċizzju jagħmel parti Minn hawn u ħames snin l-ħajja tagħhom ma kinitx faċli mir-rutina tiegħi, fil-ħin liberu oħra, nimmaġinani bla dubju u dawk li ma rċevewx ġustizzja nipprattika l-muaythai li hija gradwata fil-liġi naħdem ta’ xierqa. Min-naħa tal-immudeltip ta’ arti marzjali, kif ukoll avukata, fuq il-linja tal-pro- lar jispirawni nies li għalkemm l-basketball li huwa sport li sekuzzjoni kriminali. Tin- kellhom ħajja diffiċli xorta kont nipprattikah b’mod kom- teressani ħafna din il-linja għamlu l-almu tagħhom biex petittiv fil-passat. Inħobb in- għar-raġuni li nixtieq nillim- ikunu ta’ suċċess fl-industrija. segwi wkoll il-qasam tal-moda ita l-ħsara fuq il-vittmi ta’ atti Waħda mill-persuni li rrid u konkorsi tas-sbuħija inter- kriminali waqt li naċċerta li insegwi fil-passi tagħha hija nazzjonali speċjalment biex- tingħatalhom ġustizzja xierqa. l-Avukata Gloria Allred, fejn nibqa’ aġġornata.

Fil-ġejjieni, nixtieq ukoll nid- minbarra li għandha karridiskuti mal-leġiżlaturi l-pieni li era ta’ suċċess, l-għan ewlieni X’inhuma l-isbaħ affarijiet jingħataw f ’każijiet ta’ fastidju, tagħha hu li tipproteġi d-dritfl-immudellar? vjolenza u abbuż sesswali għax tijiet tan-nisa partikolarment nemmen li l-pieni mhumiex fejn tidħol diskriminazzjoni Ili nimmudella għal dawn konsistenti mal-uġigħ li tħoss fuq ix-xogħol u fastidju sesl-aħħar sentejn, u l-aktar ħaġa il-vittma, speċjalment meta swali. Hija kienet ivvutata li tispikka hija l-ammont ta’ l-att isir fuq minorenni. bħala waħda mill-aħjar avuħbiberija li akkwistajt mhux kati fl-Istati Uniti mill-kollebiss ma’ tfajliet li jkunu qed Min huwa l-ispirazzjoni jew ga tagħha stess, waqt li t-Time

Magazine ddeskrivieha bħala: “One of the nation’s most effective advocates of family rights and feminist causes.”

Wieħed jitwieled jew isir mudell?

Għalkemm nemmen li ċertu nies jitwieldu b’aspetti fiżiċi li jgħinu fil-qasam tal-immudellar, xorta waħda wieħed jista’ jikseb il-ħolma tiegħu permezz tad-determinazzjoni, id-dixxiplina u l-konsistenza. Kollox huwa possibli bis-sagrifiċċju u wieħed m’għandux għalfejn jaqta’ qalbu wara diżappunt. Pereżempju, mhux l-ewwel darba li ġejt irrifjutata għal xi sfilata tal-moda, iżda xorta bqajt għaddejja fi triqti.

Xi jfisser għalik il-fatt li fixxhur li ġejjin se tkun qed tieħu sehem fil-konkors

13

22.07.2018

kullhadd.com

ta’ fama u statura mondjali, Miss Universe?

Miss Universe huwa l-akbar konkors tas-sbuħija fid-dinja u b’hekk jirrikjedi ħafna preparazzjonijiet. Diġà bdejna naħdmu fuq il-libsa tal-finali u ħwejjeġ oħra għal matul ilkonkors, il-photoshoot uffiċjali ta’ Miss Universe Malta, intervisti u promozzjonijiet biex nilħqu mhux biss udjenza nazzjonali iżda wkoll internazzjonali biex kemm jista’ jkun jissemma isem pajjiżna.

L-aktar parti favorita tiegħi hija l-preparazzjoni tal-kostum nazzjonali fejn kull pajjiż joħloq kostum kreattiv ispirat minn elementi nazzjonali.

huwa possibbli.

Xi tħoss dak il-ħin li titla’ fuq il-palk meta taf li kollox iħoll u jorbot fuq dawk il-ftit minuti?

Kelli ħolma waħda, li nirbaħ il-konkors Miss Universe Malta. Ħassejt xi ftit pressjoni minħabba l-fatt li għandi esperjenza fl-immudellar mhux biss hawn Malta, imma wkoll f ’Istanbul fit-Turkija u ġewwa Londra fl-Ingilterra. Kont Minn fejn bdiet il-ħolma eċitata għax żball wieħed jaf li tibda timmudella u min itellef ħafna. Kont preparata kien jew kienu dawk il u kunfidenti fija nnifsi u ħallepersuni li inkoraġġewk jt f ’idejn il-ġurija li jagħmtidħol għall-aħħar lu l-aħjar għażla. Fraħt meta kompetizzjoni li rbaħt? ġejt inkurunata Miss Universe Lura fl-2002 iz-zija tiegħi Tiz- Malta. iana Mifsud rebħet il-konkors tas-sbuħija Miss Malta, u Huwa kemm tkun għalkemm kelli biss sitt snin sabiħa l-figura li jagħmlu kont affaxxinajt ruħi bl-el- l-bniedem komplut jew eganza tal-konkors. Minn hemm xi karatteristiċi dejjem jgħiduli li nixbaħha u oħra li jagħmlu l-bniedem allura l-familja kollha bdiet komplut b’mod ħolistiku? tinkoraġġini minn età żgħira biex nieħu sehem. Għal dan F’konkorsi tas-sbuħija, bla l-aħħar konkors nista’ ngħid dubju hija importanti l-estetili kulħadd - minn familja sa ka, iżda mhix kollox. Fil-fatt ħbieb - tawni appoġġ kontin- Miss Universe jenfasizza l-iswu tul il-kompetizzjoni kollha, logan Confidently Beautiful. Dan anke l-kunsilliera u l-każini tal- ifisser il-kunfidenza fit-totalità tal-persuna, speċjalment baned tal-festa. fil-personalità u b’konsegwenza tikkumplimenta s-sbuħija X’kienu l-preparamenti ta’ barra wkoll. tiegħek għal din ilkompetizzjoni u xi kemm Temmen li persuna sabiħa ilek tipprepara għaliha? għandha x’toffri aktar Il-preparazzjonijiet bdew mill-figura u x’taħseb f ’Jannar, partikolarment fuq dwar aktar ċans biex il-figura fiżika tiegħi. Ħadtha mudelli li forsi huma bħala sfida miegħi nnifsi bl- xi ftit qawwijin għan li nitla’ fuq il-palk ta` fil-piż jagħmMiss Universe Malta kunfi- lu kuraġġ denti speċjalment fis-sezzjoni biex xorta tal-malji tal-għawm. Barra jressqu minn hekk, l-aktar parti diffiċli quddikienet li nsib il-libsa perfetta em u l-aċċessorji li jikkumplimentawha, filwaqt li ddedikajt ħin ukoll biex nipprattika l-mixja. Dan kollu ried isir waqt żewġ sessjonijiet ta’ eżamijiet u xogħol fuq it-teżi. Iżda kif għidt ftit qabel, permezz ta’ bilanċ tajjeb koll o x

il-ġurija l-karatteristiċi distintivi tagħhom?

Dawn it-tip ta’ konkorsi huma mezz li jilqgħu lil kull tip ta’ nies irrispettivament mir-razza, mir-reliġjon, min-nazzjonalità kif ukoll mill-figura. Fl2016 kienet waħda mill-aktar snin fejn id-diversità fil-figura spikkat hekk kif Miss Canada Siera Bearchell kienet waħda mill-kontestanti tal-bidu fejn esebixxiet figura differenti minn dik tradizzjonali. Mhux talli kisbet riżultat tajjeb ferm fit-Top 9 hekk kif il-Kanada kienet ilha ma tikklassifika 10 snin, iżda ispirat ħafna tfajliet biex ikunu kunfidenti u kuntenti bil-figura tagħhom.

F’konkorsi tas-sbuħija, bla dubju hija importanti l-estetika, iżda mhix kollox. Filfatt Miss Universe jenfasizza l-islogan Confidently Beautiful

14

600 SENA TAL-KARM 22.07.2018

Il-Knisja tar-Rabat

kullhadd.com

Il-Knisja tal-Imdina

Ix-xahar ta’ Lulju, fl-aqwa tas-sajf Malti, huwa żmien marbut ma’ ħafna festi reliġjużi f ’pajjiżna. Żgur li waħda minn dawn li tispikka hija dik tal-Madonna tal-Karmnu, għaliex hija festa ċċelebrata b’solennità f ’mhux inqas minn seba’ lokalitajiet.

Il-Knisja tal-Belt Valletta

Imma kif waslet u xterdet f ’Malta id-devozzjoni lejn il-Madonna tal-Karmnu? Wara li bdew l-attakki tal-Misilmin fil-Palestina, fl-1238, il-Karmelitani talbu l-permess li jitilqu lejn postijiet aktar siguri fl-Ewropa. Ħafna minnhom spiċċaw marru ġewwa Ċipru

Fir-Rabat, Malta

Fil-Belt Valletta

X’aktarx li l-Patrijiet Karmelitani ġew fi gżiritna fuq talba tal-werrieta tan-nobbli Margherita d’Aragona di Pellegrino, li kienu jgħixu fi Sqallija, u li talbu li jintbagħtu xi Karmelitani fil-gżira tagħna.

In-nobbli Margherita d’Aragona ħalliet fil-wirt tagħha l-Knisja tal-Lunzjata f ’post barra mill-bini tar-Rabat tal-Imdina fl-inħawi ta’ San Anard.

Wara 240 sena dawn il-patrijiet iddeċidew li jħallu l-Knisja u l-Kunvent tal-Lunzjata l-Qadima biex imorru ġewwa l-Imdina. Għaldaqstant huma talbu lill-Isqof Mikiel Ġ. Balaguer Camarasa, biex jagħtihom knisja żgħira magħrufa bħala “tar-Rocca” f ’post fejn xtaqu jibnu l-kunvent u l-knisja biex ikunu jistgħu jiċċelebraw il-quddiesa u jamministraw is-sagramenti.

Meta raw li d-devozzjoni lejn il-Madonna kif imwassla mill-kariżma Karmelitana kienet qed tinfirex ma’ pajjiżna, il-patrijiet fittxew li jibnu kunvent fil-qalba tan-nies biex ikunu jistgħu jkomplu l-ħidma tagħhom. Għalhekk meta bdiet tinbena l-Belt Valletta wara r-rebħa tal-Assedju l-Kbir, għamlu talba lill-Ordni tal-Kavallieri biex jingħataw biċċa art fejn setgħu jibnu kunvent u knisja ddedikati lillVerġni Marija tal-Karmelu. Il-Gran Mastru Pietro del Monte laqa’ bil-ferħ din it-talba u fis-27 ta’ Lulju 1570 sar il-kuntratt tal-għoti tal-art.

Il-bini tal-kunvent u tal-knisja ġew fdati lit-tmexxija tal-Inġinier tal-Ordni tal-Kavallieri, Ġilormu Cassar. Sakemm tlesta x-xogħol, in-nies fil-Belt kienu jinqdew b’kappella żgħira. Il-knisja ħadet 38 sena biex tlestiet fl-1608 u kienu ħafna mill-Kavalieri stess li għenu fl-ispiża tagħha billi bnew minn flushom il-kappelli laterali. Il-knisja kienet dedikata lit-tħabbira tal-Mulej (il-Lunzjata) u serviet bħala l-ewwel parroċċa fil-Belt.

Fit-Tieni Gwerra Dinjija waqt wieħed mill-attakki mill-ajru li saru fuq il-Belt Valletta fl-4 ta’ Marzu 1942 il-knisja ġarrbet ħsarat kbar. Meta l-patrijiet raw il-ħsarat kbar li ġarrbet il-knisja ddeċidew li jibnu waħda ġdida. Il-bini nbeda fit-30 ta’ April 1958 bit-tberik tal-ewwel ġebla u sar fuq il-pjanta tal-Kav. Ġużè Damato. Ix-xogħol tlesta fil-15 ta’ Ġunju 1981 meta l-Pirjol Provinċjali Patri Manwel Gatt bierek il-knisja l-ġdida.

F’dan is-Santwarju huwa meqjum l-inkwatru titulari tal-Madonna tal-Karmnu li ġie inkurunat fl-1881. Wara talba tal-Karmelitani biex il-knisja tiġi mgħollija għad-dinjità ta’ Bażilka Minuri, il-Papa Ljun XIII approvaha b’digriet tat-13 ta’ Mejju 1895.

Fl-Imdina L-Isqof laqa’ t-talba tagħhom b’kundizzjoni li tinkiseb l-approvazzjoni tas-Santa Sede u wara li jkun ikkonsulta mal-Monsinjuri tal-Knisja Katidrali. B’hekk fis-6 ta’ Mejju 1659 il-patrijiet tal-aħwa tal-Imqaddsa Verġni Marija tal-Karmelu, ingħataw il-Knisja ta’ Santa Marija tar-Rocca taħt it-titlu tal-Lunzjata fil-belt Notabile, bid-drittijiet kollha, dħul, unuri u piżijiet li kellha.

Fis-16 ta’ Ġunju 1659, il-patrijiet marru joqogħdu għalkollox fl-Imdina, billi ġarrew l-affarijiet kollha tagħhom għad-dar li kellhom hemmhekk. Din iddar jew aħjar biċċa minnha għadha teżisti sal-lum u tinsab wara l-knisja li tmiss magħha.

Illum il-kunvent tal-Imdina huwa ċentru ta’ ospitalità li jfittex li jilqa’ fih lil kull min ifittex relazzjoni ħajja ma’ Alla permezz ta’ attivitajiet bħat-talb, il-ħajja komuni u s-servizz fost il-poplu. B’hekk, l-istil ta’ ħajja kontemplattiva, aktar milli jagħlaq lill-patrijiet fil-klawsura qed jiftaħ il-bibien tal-kunvent tagħhom biex jilqgħu lil kull min hu ta’ rieda tajba u jfittex li ħajtu ssir dejjem iktar tixbah lil dik ta’ Alla.

Hemm ukoll komunità żgħira ta’ patrijiet Karmelitani li tospita proġett li jfittex li jintegra emigranti u refuġjati mal-kumplament tal-poplu li jgħix Malta permezz ta’ workshops li fihom il-parteċipanti jirrakkontaw stejjer familjari, jaqsmu esperjenzi, u jesponu tradizzjonijiet kulturali.

Fil-Balluta L-ewwel patrijiet Karmelitani marru fil-Balluta, żona bejn tas-Sliema u San Ġiljan, nhar it-22 ta’ Mejju 1890. Għall-ewwel kienu joqogħdu f ’mezzanin li kien propjetà tal-fratellanza tal-Karmnu talBelt. Ftit wara l-patrijiet akkwistaw l-art tal-viċin u mill-ewwel bdew jaħsbu biex jibnu kunvent ġdid fuq pjanta tal-Perit Trevisani. Biex sar dan il-kunvent daħlu għal din l-ispiża il-komunitajiet Karmel-

Il-Knisja tal-Balluta

u Sqallija. Ħafna studjuzi kitbu li l-Karm Malta minn Sqallija fis-sena 1418, għalke xi wħud li jaħsbu li dawn il-patrijiet setgħu qegħdin Malta qabel din is-sena. Għalhek na l-Karmelitani Maltin qed jiċċelebraw

itani tal-Belt u tal-Imdina.

Il-kunvent kien lest f ’Mejju 1892 u ġie mbierek u miftuħ uffiċjalment mill-Pirjol Ġenerali Patri Lwiġi Galli. Il-knisja l-antika kienet magħmula mill-kor, żewġ navati, korsija u sagristija u kienet ikkonsagrata mill-Arċisqof Dom Mauro Caruana OSB fl-1911.

50 sena wara, il-patrijiet ħassew il-bżonn li jkabbru l-knisja għaliex il-Balluta minn post ta’ villeġġjatura kien sar wieħed residenzjali u l-popolazzjoni kibret sew. Fit-3 ta’ Awissu 1958 tbierket l-ewwel ġebla ta’ din il-knisja fuq pjanta tal-Perit Micallef.

Fit-12 ta’ Diċembru 1984 L-E.T. Mons. Ġużeppi Mercieca Arċisqof ta’ Malta ddedika u kkonsagra l-knisja l-ġdida f ’ġieħ Ommna Marija tal-Karmelu lil Alla.

10 snin qabel, fil-25 ta’ Mejju 1974 l-Arċisqof Mons. Mikiel Gonzi kien ħareġ id-digriet tal-erezzjoni ta’ din il-paroċċa b’seħħ mis-16 ta’ Ġunju tal-istess sena.

F’Santa Venera Fid-9 ta’Diċembru 1910, il-Patrijiet Karmelitani marru għand ir-rettur tal-knisja ta’ Santa Venera, ċerta Dun Xand Cortis biex fuq talba tiegħu jaraw il-knisja u l-kunvent eżistenti. Laqagħhom tajjeb u talabhom jibgħatu xi patrijiet biex jgħinu fil-ħidma pastorali. L-Arċisqof Pietru Pace ftit wara laqa’ uffiċjalment it-talba biex il-kunvent u l-knisja jingħataw lill-Karmelitani. Il-patrijiet marru fil-kunvent ta’ Santa Venera fit-23 ta’ Mejju 1913 nhar l-Għid il-Kbir u ġew milqugħa min-nies bid-daqq tal-banda. L-Isqof Dom Mauro Caruana OSB waqqaf il-parroċċa ta’ Santa Venera nhar l-4 ta’ Settembru 1918.

Fl-1961 il-patrijiet qablu li kien wasal iż-żmien li anke f ’Santa Venera tinbena knisja ġdida u afdaw il-pjanti tagħha f ’idejn il-Perit J.Naudi.

Sa Marżu 1969 kienet tlestiet il-kripta tal-knisja l-ġdida fi Triq il-Kbira San Ġużepp u nfetħet għallużu tan-nies. Il-bini dam wieqaf għal madwar 20 sena sakemm tkompla fl-1988 fuq pjanti ġodda ta’ Ġużeppi Galea mir-Rabat. Fis-6 ta’ Ottubru 1990 tbierket l-ewwel ġebla tal-knisja l-ġdida u fit3 ta’ Diċembru 1988, l-Arċisqof Mons. Mercieca approva t-trasferiment tar-responsabbiltajiet ta’ knisja parrokkjali mill-knisja l-qadima għall-knisja

l-ġdida. Il-bini dam 15ta’ Lulju 2005 l-knisja t Mercieca.

Fil-Fgura

Forsi wieħed jaħseb li d na tal-Karmnu waslet fl-14 ta’ Diċembru 19 nu, għaliex kient diġà tal-Karmnu hemmhek ment Busuttil a spejjez Il-knisja kienet inbniet f ien, Raħal Ġdid, Borml kien jafha bħalha Fgur figura (Fgura) tal-Mado in-neputi tal-benefattur da li jħottha u jkabbar waqqa’ biex tagħmel il-w tgħaddi minn ġo fiha. il-knisja hemm salib mib il-kappella ddedikata lill L-ewwel komunità tal ret fil-Fgura fl-14 ta’ Di krew post fi Triq San X il-kappella li kienet pr bil-permess tagħhom st biex jibnu kunvent u kn sabu lill-benefatturi An offrew għalqa propjetà Il-knisja l-ġdida fuq pja tbierket fid-19 ta’ Nov darb’oħra, iż-żieda ta et urew il-bżonn ta’ kn 1965, il-Fgura saret par Mikiel Gonzi bil-limiti bar, Ħal Tarxien u Raħa Għalhekk ftit snin w jibnu knisja ġdida u m nijiet spiritwali tal-popl Victor Muscat Inglott Parascandolo.

Il-knisja bi stil moder aktar minn 370 pied kw minn erba’ ponot. F’M tbierket minn mill-Arċ wara fl-1 ta’ Frar 1990 ġ Arċisqof.

15

MELITANI F’MALTA

22.07.2018

kullhadd.com

Il-Knisja ta’ Santa Venera

Il-Knisja tal-Fgura

melitani ġew mill-bidu tal-ħidma spiritwali tagħhom f ’din il-gżira. emm hemm u kienu diġà Kitba ta’ kk din is-seCLIFFORD GALEA is-600 sena

5-il sena biex tlesta u fis-17 tbierket mill-istess Arċisqof

d-devozzjoni lejn il-Madonil-Fgura mal-Karmelitani, 945. Iżda dan mhux minteżisti niċċa tal-Madonna kk sa mill-1790 meta Klez tiegħu bidilha f ’kappella. f ’nofs it-triq bejn Ħal Tarxla u Ħaż-Żabbar, u kulħadd ra minħabba x-xbieha jew donna. Fl-1844, Dun Salv r Klement Busuttil, iddeċierha. Iżda fl-1956 kellha titwisa’ għal triq ġdida li kellha Illum bħala tifkira ta’ din bni fil-post fejn kien hemm l-Madonna tal-Karmnu. l-patrijiet Karmelitani mariċembru 1945. Għall-ewwel Xmun. Huma bdew jużaw ropjetà tal-familja Busuttil tess u ftit wara bdew jaħsbu nisja xierqa. Fortunatament nġlu u Marjanna Camilleri li tagħhom għal dan il-għan. anta tal-Kav. Gużè d’Amato vembru tal-1950. Iżda għal al-popolazzjoni fis-sittinijinisja ikbar. Fil-21 ta’ Jannar rroċċa b’digriet tal-Arċisqof i meħudin minn Ħaż-Żabal ġdid. wara l-patrijiet iddeċidew li moderna biex taqdi l-bżonlu. Il-pjanta saret mill-Perit t megħjun minn Carmelo

rn għandha saqaf li jgħatti wadru u huwa miżmum biss Mejju 1988 il-knisja l-ġdida ċisqof Mercieca u sentejn ġiet ikkonsagrata mill-istess

Fi Fleur-de-Lys F’Santa Venera, in-nies fl-inħawi tal-Fleur-de-lys bdew jiżdiedu wkoll, u għalhekk il-Patrijiet Karmelitani tefgħu għajnejhom fuq biċċa art f ’din iż-żona fejn kien hemm diġà l-pedamenti ta’ żewġ mezzanini. Ix-xogħol fuq il-bini ta’ knisja fuq din l-art ma damx ma beda b’ritmu mgħaġġel.

Is-Sur Ġuże D’Amato għamel il-pjanta u peress li l-ħitan tal-ġnub kienu diġà mibnija, il-bini tal-knisja ħa biss sentejn. Fl-1 ta’ Jannar tal-1947 saret l-inawgurazzjoni tagħha permezz ta’ purċissjoni bis-Santissmu Sagrament mill-parroċċa ta’ Santa Venera għall-knisja l-ġdida.

Fl-1974 l-Arċisqof Mons. Mikiel Gonżi għamel ilħsieb li l-Knisja ta’ Fleur-de-lys titwaqqaf bħala parroċċa u dan seħħ b’digriet tal-25 ta’ Jannar 1975. Fi Frar 1991 minħabba raġunijiet pastorali l-Arċisqof Mons. Mercieca kabbar il-konfini tal-istess parroċċa.

Il-Kulleġġ Sant’Elija Kien fid-29 ta’ Ottubru 1944 meta l-Provinċja Karmelitana Maltija waqqfet formalment istituzzjoni ġdida bl-isem ta’ Schola Mariano Apostolica. L-għan ta’ din l-iskola kien biex dawk it-tfal li jħossuhom imsejħin biex isiru Karmelitani jkunu jistgħu jiġu edukati fiha. Din l-iskola bdiet fil-kunvent tal-Belt Valletta u kienu jgħallmu fiha l-patrijiet stess.

Fis-sena 1952 l-iskola marret f ’Santa Venera fi Triq il-Kbira San Ġużepp u kien fiha madwar 60 student u seba’ patrijiet bħala għalliema. F’Lulju 1955 saret talba lill-Arcisqof biex il-Patrijiet Karmelitani jiftħu skola ġdida bl-isem ta’ Mount Carmel College.

Il-permessi ċivili u reliġjużi ngħataw fit-18 ta’ Novembru tal-istess sena.

F’Ġunju tal-1967 il-Provinċja Karmelitana Maltija ddeċidiet li tibni kulleġġ ġdid fil-ġnien tal-kunvent tal-patrijiet f ’Santa Venera. Il-kulleġġ il-ġdid beda jilqa’ t-tfal f ’Ottubru 1970 u ġie mbierek uffiċjalment fit-28 ta’Diċembru 1971.

F’Jannar 1998 ir-Rettur ta’ dak iż-żmien, Patri Charles Mallia kiteb lill-Provincjal biex japprova tibdil fl-isem tal-kulleġġ u b’hekk il-kulleġġ ħa l-isem attwali tiegħu ta’ Saint Elias College peress li l-Provinċja Karmelitana Maltija tagħraf il-ħarsien u l-protezzjoni tagħha f ’idejn missier l-Ordni Karmelitan, il-profeta Sant’Elija.

Il-Knisja ta’ Fleur de Lys

Il-Kulleġġ Sant’Elija

16

22.07.2018

kullhadd.com

SERĦAN IL-MOĦĦ FIT-TMEXXIJA TA’ PAJJIŻNA STEFAN

ZRINZO

AZZOPARDI Membru Parlamentari

Fl-istess ġimgħa, jew aħjar fl-istess jiem, li kumbinazzjoni l-Oppożizzjoni Nazzjonalista sejħet għar-riżenja ta’ Ministru tal-Gvern, din id-darba l-Ministru tal-Finanzi Edward Scicluna, komplew joħorġu aktar xenarji pożittivi, anzi pożittivi ħafna dwar il-qagħda ekonomika u dik tal-impjiegi f ’pajjiżna.

Illum hawn qbil min kulħadd, mhix kwistjoni ta’ opinjoni politika, li hawn serħan il-moħħ fit-tmexxija tal-ekonomija u l-impjiegi ta’ pajjiżna. F’Malta reġa’ hawn il-fiduċja, u din il-fiduċja bdiet mhux biss mill-Maltin u mill-Għawdxin li qed jaraw ir-riżultati konkreti, iżda fiduċ-

ja anke f ’min jinvesti f ’pajjiżna, in-nies li joħolqu l-impjiegi, il-persuni li joħolqu il-ġid u li jdawru r-rotta ekonomika tagħna.

Din il-ġimgħa statistika ppubblikata mill-Eurostat turi li minn stħarriġ li għamlet, ħareġ kif Malta llum għandha t-tieni l-akbar tkabbir ekonomiku fl-Unjoni Ewropea kollha. Żgur li dan ir-riżultat mhux xi aħbar straordinarja, għax issa drajna nisimgħu, iżda hemm żewġ aspetti li bħal donnu dejjem ninsew insemmu. L-ewwel nett, lil hinn min-numri u mill-figuri, tkabbir ekonomiku jfisser li jkun hemm aktar ġid disponibbli li jkun jista’ jiffinanzja dawk l-inizjattivi meħtieġa biex ħadd ma jibqa’ lura f ’pajjiżna. Nistgħu nieħdu bħala eżempju dak li qal il-Prim Ministru proprju bħal-lum ġimgħa fuq ONE Radio, fejn għal darb’oħra ħabbar li se jkun hemm żieda oħra fil-pensjonijiet. Dan apparti l-għadd kbir ta’ miżuri soċjali li ddaħħlu fl-aħħar snin, uħud minnhom kienu

anke fattur importanti biex minnhom infushom ħolqu klima ekonomika aħjar. Insemmi f ’dan il-każ il-miżura taċ-child care b’xejn, miżura li fissret li ferm aktar nisa reġgħu ħarġu fid-dinja tax-xogħol u għalhekk tfisser li żdiedu anke l-kontribuzzjonijiet f ’dik li hi ħlas ta’ taxxa. Dan kollu mingħajr ma kien hemm żieda jew introduzzjoni ta’ taxxa waħda li hi waħda.

It-tieni aspett huwa li ħafna drabi ninsew minn fejn beda dan il-Gvern. Meta tela’ Gvern Laburista fl-2013 ma sabx tkabbir ekonomiku ta’ 5%, iżda kien hemm pajjiż li qiegħed fil-proċedura ta’ defiċit eċċessiv, pajjiż li kien ifalli l-miri ekonomiċi li kien ipoġġi quddiemu huwa stess.

Pajjiż li l-Unjoni Ewropea kienet ordnatlu sabiex inaqqas €40 miljun mill-baġit tiegħu, flus li tnaqqsu mill-oqsma importanti tas-saħħa u tal-edukazzjoni. Pajjiż li kien qed iżid id-dejn tiegħu b’mod stratosferiku. Illum dawwarna r-rotta li konna qbadna. Dik hija

d-differenza.

L-aktar importanti iżda li l-ekonomija qed tinżel għand in-nies, forsi l-aktar ħaġa evidenti u ta’ sodisfazzjon hija t-tnaqqis fin-numru ta’ nies fil-faqar, bl-aħħar statistika ppubblikata tindika li kien hemm 23,000 persuna anqas mill-aħħar statistika ppubblikata u din hija prevista li tkompli tinżel dejjem aktar.

Anke f ’dak li għandu x’jaqsam ma’ impjiegi. Gvern Laburista telaq minn sitwazzjoni ta’ kważi 8,000 ruħ mingħajr impjieg, illum in-numru talqgħad huwa ferm inqas minn hekk b’inqas minn 2,000 persuna jfittxu impjieg. Din hija t-tieni l-inqas rata ta’ qgħad fost l-Unjoni Ewropea kollha, bir-rata ta’ qgħad fost iżżgħażagħ ukoll naqset b’mod drastiku. Dan kollu minkejja li stqarru li Labour won’t work u minkejja l-bozoz ħomor li l-Oppożizzjoni kienet tgħid qed tara.

Aktar importanti iżda li proprju din il-ġimgħa ħareġ kif Malta hija l-aktar pajjiż fl-Un-

joni Ewropea li l-gradwati tiegħu jsibu impjieg mill-ewwel hekk kif itemmu l-kors Universitarju tagħhom b’rata impressjonanti ta’ 95%. Dan huwa kollu frott tal-ħidma sfiqa li twettqet.

Dawn ir-riżultati xorta waħda ma jfissrux li għandna nieqfu naħdmu, għandu jkun hemm aktar investiment f ’dak li għandu x’jaqsam ma’ taħriġ fost oħrajn, iridu nkomplu naħdmu sabiex iva, l-aħjar impjiegi jmorru għand il-ħaddiema Maltin u Għawdxin, irridu nkomplu nixprunaw aktar tkabbir ekonomiku billi fost l-oħrajn inkomplu niftħu l-ekonomija tagħna għal affarijiet ġodda, bħal fil-każ tal-blockchain u l-muniti virtwali, fejn f ’dawn is-setturi qed noħolqu niċċa ġdida ekonomika li se trendi aktar ġid u aktar xogħol għaż-żgħażagħ u l-ħaddiema Maltin u Għawdxin.

Se nibqgħu naħdmu qatigħ biex inġibu aktar xogħol u ġid, għax il-poplu Malti u Għawdxi jixraqlu l-aħjar u se nibqgħu nagħtuh l-aħjar.

NIFHMU LI QED NGĦIXU TASSEW L-AQWA ŻMIEN CATHERINE

FENECH

Membru fl-Eżekuttiv Nazzjonali PL

L-Aqwa Żmien jista’ jittieħed bħala sempliċi slogan għal waqt l-elezzjoni ġenerali jew bħala referiment lejn rebħa elettorali. Għalija personali L-Aqwa Żmien huwa l-kejl tad-differenza li dan il-Gvern qed jagħmel fil-ħajja tan-nies ta’ kuljum, differenza li f ’ħafna ċirkustanzi ma tkunx differenza żgħira imma differenza drastika fejn ħajjithom inbiddlet mil-lejl għan-nhar. L-enfasi (u bir-raġun) tas-suċċess ekonomiku ta’ pajjiżna jista’ jkun li jnessi suċċessi oħra soċjali impekkabbli li qed jagħmel dan il-Gvern, tibdiliet u miżuri li biddlu ħajjet faxex ta’ nies.

U tassew għal dawn in-nies wasal l-aqwa żmien għax illum jafu li qed jgħixu bid-dinjità li tixirqilhom.

Jekk mhu se jibqa’ jissemma għal xejn dan il-Gvern żgur li se jibqa’ jissemma għall-indip-

endenza finanzjarja u soċjali li ta lin-nisa meta bl-introduzzjoni taċ-child care b’xejn il-mara tista toħroġ taħdem u tikkontribwixxi lejn is-soċjetà. Dan il-Gvern ta d-dinjità lill-persuni b’diżabilità. Kien Gvern Laburista li ħareġ persuni b’diżabilità mis-satra taddar tal-familji tagħhom, tahom pensjoni u benefiċċji li jtaffu kemm jista’ jkun it-tbatijiet tal-kura tagħhom kemm lilhom kif ukoll lill-familjari tagħhom li jieħdu ħsiebhom. Nirrikonoxxu l-fatt pożittiv li taħt gvernijiet preċedenti Nazzjonalisti saret il-miżura tant tajba li tfal b’diżabilità jiġu assimilati mat-tfal kollha fl-iskejjel u hu ppruvat kemm din il-miżura kienet ta’ ġid għat-tfal kollha u mhux biss għal min hu b’diżabilità.

Dan il-Gvern mar oltre minn hekk issa. Konxju mill-fatt li x-xogħol jagħti dinjità lill-persuna, ħeġġeġ sabiex persuni b’diżabilità jitħarrġu u joħorġu jaħdmu, skont l-abbiltajiet tagħhom u dan kollu jsir billi l-pensjoni tagħhom jibqgħu jeħduha sħiħa, għax minkejja li ħarġu jaħdmu ma jfissirx li d-diżabilità tagħhom telqet.

Persuna b’diżabilità li ħarġet taħdem żdidilha d-dħul tagħha,

tista’ tonfoq b’aktar serħan il-moħħ u kumdità, tista’ tinvesti għall-futur tagħha u tista’ taħseb għal post fejn tgħix għal rasha - permezz ta’ għajnuniet oħra li qed joffri l-Gvern fuq housing soċjali u fuq self mill-banek lokali ssussidjat.

Din il-miżura li ħeġġet aktar persuni b’diżabilità joħorġu jaħdmu u jibqgħu jieħdu l-pensjoni sħiħa tagħhom swiet ta’ mitqlu deheb u ngħatat dinjità mhux biss finanzjarja lill-persuna imma aktar minn hekk, ingħatat aktar integrazzjoni u indipendenza soċjali.

Dan il-Gvern kien katalist u ma beżax jieħu deċiżjonijiet u jressaq ’il quddiem tibdil fil-liġijiet sabiex il-ġustizzja soċjali f ’pajjiżna tissaħħaħ. Saħħaħ il-liġijiet kontra l-vjolenza domestika. Dan kien il-Gvern li ta tama lill-koppji li ma jistgħux ikollhom ulied. Kien il-Gvern li ta drittijiet indaqs lil kulħadd fiż-żwieġ, għax l-imħabba ma tafx kulur, sess jew razza. Dan il-Gvern telaq bi proġett ambizzjuż ta’ housing li ilna ma naraw bħalu minn żminijiet ta’ gvernijiet Laburisti tat-tmeninijiet. Il-housing soċjali jrid ikun ta’ vera u mhux tal-isem, fejn l-appartamenti jinbnew mill-Gvern mhux biex jin-

biegħu bi prezz kważi identiku għal dak tas-suq. Il-housing soċjali jrid ikun wieħed li jlaħħqu miegħu n-nies vulnerabbli u min tassew għandu bżonn saqaf fuq rasu u jgħix b’dinjità imma ma jaffordjax li jirrikorri għas-suq privat. U hekk se jagħmel dan il-Gvern fejn qed jibni units għal min tassew hu fil-bżonn ta’ saqaf fuq rasu imma ma jiflaħx jixtri minħabba ċ-ċirkustanzi li jinsab fihom.

Dan il-Gvern bil-provi jinħass li qed jagħmel id-differenza għall-faxex l-aktar vulnerabbli tas-soċjetà Maltija u Għawdxija. Iż-żidiet fil-pensjonijiet u l-benefiċċji qed jagħmlu d-differenza li bil-mod il-mod qed tiġi rrekordjata fl-istatistka ppubblikata mill-NSO dwar il-faqar f ’pajjiżna, indiċi li qed juru sena wara sena li l-faqar qed jonqos f ’pajjiżna.

Dan il-Gvern jagħmel dan kollu b’konvinzjoni u mhux b’konvenjenza għax il-Partit Laburista għandu l-għeruq soċjalisti tiegħu jħeġġu l-fjamma tal-kuxjenza soċjali serja.

Gvern Laburista qatt ma qal li l-faqar f ’pajjiżna huwa biss perċezzjoni jew żied bil-qalb il-kontijiet tad-dawl u l-ilma.

Altru minn hekk. Xammar

il-kmiem u ntelaq għax-xogħol sabiex jindirizza l-faqar f ’pajjiżna u qed jirnexxilu jtaffih u jakkomoda aktar nies u familji li jinstabu fl-aktar faxex vulnerabbli tal-pajjiż.

Għamilna biżżejjed? Dażgur li le. Il-mument li tgħid li l-għan ilħaqtu huwa l-mument li terġa’ taqbad in-niżla. U għahekk il-Gvern jibqa’ jħabbar inizjattivi ġodda fejn l-ilħna siekta tal-vulnerabbli f ’pajjiżna jinstemgħu u jittellgħu ’l fuq fliskaluni tal-mobbiltà soċjali ta’ pajjiżna. U dan kollu l-Gvern qed jagħmlu billi jkollu l-kuraġġ li jagħmel miżuri li mażżmien ibiddlu l-mentalitajiet u l-użanzi li għażżnu lil dan ilpajjiż u joffri lill-poplu il-qasba aktar milli l-ħuta.

Dan kollu qed isir ġewwa pajjiżna fejn qajla nagħtu kas tal-progress li qed isir u l-effett pożittiv li qed iħalli. Ħafna minn dawn il-miżuri tħabbru u ddaħħlu b’effett, tħaddmu u integraw sew fil-ħajja ta’ kuljum tal-Maltin u tal-Għawdxin.

Għaldaqstant huwa importanti li ma jitteħdux for granted u jiġi apprezzat kemm ċerti miżuri u deċiżjonijiet, li jistgħu jkunu żgħar u forsi ma jiswewx flus kbar, iħallu effett kbir fuq l-individwu.

17

22.07.2018

kullhadd.com

PROĠETT TA’ EŻEMPJU EDITORJAL

Waħda mill-karbiet li nħossu li qiegħda taqbad sew hi dik għall-indukrar jew saħansitra ħolqien ta’ iktar spazji miftuħa

F’pajjiż fejn l-ekonomija qabdet ritmu b’saħħtu immens, in-nies għandhom opportunitajiet tax-xogħol kemm iridu u mhux inkwetati dwar kwistjonijiet bażiċi, bħalma kienu bil-kontijiet tal-enerġija. Bir-raġun, jibdew jippretendu iktar u aħjar f ’oqsma diversi.

Waħda mill-karbiet li nħossu li qiegħda taqbad sew hi dik għall-indukrar jew saħansitra ħolqien ta’ iktar spazji miftuħa fejn wieħed ikun jista’ jmur jaqta’ ftit mill-pressjoni tal-ħajja llum u jinġabar ma’ wliedu, sħabu jew familtu jieħu ftit tan-nifs.

Idealment dan irid jagħmlu f ’post fejn jekk jista’ jkun ikun hemm inqas karozzi u iktar fejn jimxi jew ipoġġi u jiltaqa’ ma’ nies oħra.

Il-mudell sħiħ tal-Pjazza ta’ Raħal Ġdid, li kienet inawgurata l-Ġimgħa, inqisuh bħala eżempju millaqwa ta’ kif għandhom isiru l-affarijiet. Min irid jara dan il-proġett b’mod sħiħ u ġust irid jiftakar kif kienet

il-pjazza sa ftit xhur ilu u kif inhi llum. U m’għandux jifred lanqas il-misraħ minn Ġnien il-Mediterran li żewġ passi bogħod qed jiftaħ pulmun enormi fil-qalba ta’ lokalitajiet traffikużi bħal Raħal Ġdid u l-Fgura, fost oħrajn.

Meqjusa bħala waħda mill-akbar pjazez fil-qalba tal-lokalitajiet fin-Nofsinhar ta’ Malta, Pjazza Antoine De Paule ingħatat dehra kompletament ġdida b’investiment ta’ tliet miljun ewro. Ħafna mill-ispazju tal-karozzi issa ħaduh innies għax irdoppjat iż-żona pedonali. Żdiedu wkoll l-ispazji għall-parkeġġ fit-toroq tal-madwar. Fejn qabel kellek nies li joqogħdu jduru u jagħqdu fl-istess żona biex jippruvaw isibu parkeġġ, mil-lum ’il quddiem, din il-problema ġiet minimizzata, grazzi għall-żieda fl-ispazji għall-parkeġġi fi tliet toroq. Dan ukoll għax l-andament tat-traffiku nbidel u se jibda jgħaddi minn triq waħda b’żewġ karreġġjati li

tilqa’ traffiku fid-direzzjoni opposta. Għalhekk ukoll fil-pjazza hemm inqas spazju għal karozzi u iktar spazju għan-nies.

Sar xogħol estensiv li wassal għall-ħolqien ta’ ġnien urban, zuntier tal-knisja b’aktar prominenza u żoni ġodda ta’ rikreazzjoni.

Bit-twaqqigħ tal-latrina li kien hemm ħdejn l-Għassa tal-Pulizija, il-pubbliku issa jista’ jaċċessa Ġnien il-Mediterran - pulmun fin-naħa t’isfel ta’ Malta mifrux fuq 30 tomna art. Dan se jkun wieħed mill-isbaħ ġonna.

Minkejja li biex jitlesta dan il-proġett kellhom jinqalgħu is-siġar ta’ din il-pjazza, dawn l-istess siġar ġew rilokati fi bnadi oħra fuq pariri ta’ diversi ambjentalisti u mhux inqerdu kif kien hawn min prova jagħti l-impressjoni. Fost dawk li kien hemm fil-misraħ tħawlu oħrajn ġodda u għalhekk hawn ukoll is-siġar.

Il-fatt li se jiżdied b’mod sostanzjali l-ispazju miftuħ għan-nies, ifisser li se jkoll-

na arja aktar nadifa u anqas tniġġis. Dan se jirriżulta f ’titjib fil-kwalità tal-ħajja tan-nies.

Iżda, dan mhux proġett uniku. Dan hu biss eżempju wieħed li l-Gvern jaf sew bil-ħtieġa ta’ iktar spazji miftuħa, għalkemm aħna wkoll nemmnu li dawn għandhom jingħataw iktar prijorità.

Mhux l-uniku proġett fin-naħa ta’ isfel ta’ Malta. Twettqu u qed jitwettqu kullana ta’ inizjattivi li jneħħu t-tniġġis u dak li jidher ikrah, bħall-powerstations l-antiki u t-tankijiet tal-gass f ’Birżebbuġa, u minflok joffri faċilitajiet ġodda. Nistgħu nagħtu lista sħiħa li tibda mill-grawnd tal-futbol ġdid f ’Marsascala għall-pitch tal-waterpolo f ’Birżebbuġa u oħrajn.

Dan kollu marbut flimkien juri li l-Gvern qed juri li huwa kommess li jirriġenera soċjalment u ekonomikament in-Nofsinhar ta’ Malta. Għax l-ekonomija trid tasal għand kulħadd.

POLITIKA LI TIRRIFLETTI R-REALTÀ TAL-ERA DIĠITALI CHRIS

CARDONA Ministru

Hemm żewġ tipi ta’ nies fid-dinja: dawk li jieħdu t-teknoloġija bħala stat ta’ fatt u dawk li huma sorpriżi bl-avvanzi li għamilna flaħħar snin. Għalija, il-pass li bih it-teknoloġija mxiet ’il quddiem matul l-aħħar 10 snin huwa ta’ stagħġib.

It-teknoloġija issa saret parti integrali tal-ħajja tagħna. Bidlet il-mod kif nikkomunikaw, kif ninvestu flusna, il-kura tas-saħħa u saħansitra l-karozzi. Il-mezzi teknoloġiċi tagħna huma dejjem iżgħar, aktar eleganti u aktar mgħaġġla. Qed ngħixu f ’era ta’ possibbiltà.

L-Unjoni Ewropea għamlet progress inkredibbli f ’dak li għandu x’jaqsam mal-prog-

ress diġitali u l-intelliġenza artifiċjali. Iżda issa l-isfida li jmiss hi li nfasslu politika li tibni fuq dak il-progress billi noħolqu leġiżlazzjoni li tħeġġeġ l-investiment fl-infrastruttura diġitali. Ħafna drabi, il-kompetizzjoni globali fuq l-intelliġenza artifiċjali hija deskritta bħala tellieqa għall-armamenti bejn l-Istati Uniti u ċ-Ċina. Għaldaqstant, l-Unjoni Ewropea għadha qed tipprova tiddefinixxi l-irwol tagħha sabiex hi wkoll tkun tista’ tidħol fit-tellieqa.

Din il-ġimgħa kont fi Vjenna għal laqgħa informali tal-Ministri Ewropej responsabbli għall-kompetittività u l-ekonomija. Waqt il-laqgħa, l-iktar suġġett li qanqal diskussjoni kien dak tal-intelliġenza artifiċjali u kif il-pajjiżi tal-UE jistgħu jużaw din it-teknoloġija sabiex ikabbru l-ekonomiji tagħhom. Fl-opinjoni tiegħi, l-UE m’għandhiex issegwi l-eżempju Amerikan fejn l-innovazzjoni hija xprunata mid-domandi tas-suq u

wisq anqas il-mudell Ċiniż fejn l-istat huwa l-investitur ewlieni f ’din it-teknoloġija.

Pjuttost naħseb, li l-Unjoni Ewropea għandha ssib triq oħra kif tidħol f ’din it-tellieqa. Bħala bażi tad-drittijiet tal-konsumatur, l-UE trid tistabbilixxi lilha nnifisha bħala protettur tad-data personali. Peress li t-teknoloġija tal-intelliġenza artifiċjali għadha qed tiżviluppa, il-protezzjoni tal-konsumaturi għandha tkun l-ewwel prijorità għall-UE. Wara r-rivelazzjonijiet xokkanti li wrew kif il-kumpanija Facebook kisbet id-data ta’ 50 miljun votant qabel l-elezzjoni presidenzjali tal-Istati Uniti fl-2016, l-UE jeħtieġ taġixxi sabiex tassew tistabilixxi l-irwol tagħha bħala gwardjan tad-drittijiet tal-konsumatur f ’futur iddominat mit-teknoloġija u l-intelliġenza artifiċjali.

Fl-intervent tiegħi sostnejt kif anke f ’dan il-qasam Malta kienet pijuniera għaliex permezz tal-innovazzjoni komplejna

nsostnu l-ekonomija bilħolqien ta’ niċeċ ekonomiċi ġodda, li pajjiżi oħra ferm akbar minna, qed iħarsu lejna sabiex jużawna bħala eżempju. F’Malta diġà hemm numru ta’ inizjattivi għaddejjin anki mal-industrija.

Id-Dipartiment tal-Intelliġenza Artifiċjali fl-Università ta’ Malta qed jispeċjalizza f ’diversi oqsma, bħall-computer vision u l-intelliġenza fil-logħob.

Fid-dawl ta’ din is-sitwazzjoni, jeħtieġ li jkompli jsir investiment serju fl-intelliġenza artifiċjali u tinħoloq ekonomija adekwata sabiex l-‘imħuħ’ li jiggradwaw mill-Università ta’ Malta jinżammu f ’pajjiż na flok imorru jaħdmu ma’ kumpaniji f ’pajjiżi barranin. Għall-bidu se jkun hemm numru ta’ spejjeż biex is-sistema tal-intelliġenza artifiċjali tinbena iżda ladarba l-istruttura tkun mibnija, din tibqa’ għaddejja u tagħti r-riżultati mixtieqa.

Huwa importanti li jiġi

sostnut tkabbir ekonomiku billi nħaddnu t-teknoloġija u naddattaw għaliha. Barra minn hekk, il-Gvern Malti qed jaħdem sabiex joħloq ambjent dinamiku għan-negozju filwaqt li jassigura li jkun hemm qafas leġiżlattiv robust biex imexxi ’l quddiem il-prinċipju tal-innovazzjoni.

Dan huwa l-mument opportun biex jiġi ppriservat u msaħħaħ il-potenzjal innovattiv tal-UE billi tiġi stabbilita ekosistema ħajja tal-intelliġenza artifiċjali għall-ekonomija tal-Unjoni Ewropea. L-intelliġenza artifiċjali hija l-futur.

Dan għaliex din is-sistema se ssib postha f ’kull ħaġa tant li għada pitgħada se tolqot il-ħajja ta’ kulħadd.

Li naddattaw u naċċettaw il-vantaġġi li toffri l-intelliġenza artifiċjali, huwa l-uniku mod kif nistgħu niggarantixxu l-industrija futura tagħna. M’għandniex nirrifjutaw il-bidla iżda nħaddnuha u nagħmlu użu minnha.

18

22.07.2018

kullhadd.com

L-INFLUWENZA TALJANA F’MALTA

STEDINA BL-INGLIŻ LI MA FEHEMHA ĦADD Il-Maltin kienu għal snin twal jikkomunikaw u jiktbu bl-ilsien Taljan. Meta tal- il. Biex niksbu aktar tagħrif, il-gazzetta KullĦadd intervistat lill-Prof Henry bu l-għajnuna tal-flotta Ingliża biex taqbeż għalihom kontra l-okkupazzjoni Frendo.

Franċiża, din l-għajnuna nbidlet f ’ħakma li spiċċat biex eradikat l-influwenza Taljana, li sa dak iż-żmien kienet imħaddma mill-Knisja, min-Nutara u miċ-ĊivMinn Charles B. Spiteri

Prof, kif oriġinat il-kultura Taljana fostna?

Mill-bidu nett tiegħu, it-Taljan insibuh użat f ’Malta fil-kuntratti notarili. It-Taljan Sqalli jmur lura għas-Seklu 13/14. Malta kienet tappartjeni għadDue Sicilie ta’ Napli. B’hekk l-influwenza Taljana f ’Malta hi antika ferm.

Ma rridux ninsew li mill-perjodu Normann ’il quddiem, jiġifieri mis-seklu 11 l-influwenza Għarbija f ’Malta spiċċat.

Jiġifieri għandna kontinwità ta’ influwenza, ngħidulha hekk Taljana, Romanza, Ewropea, Latina, Kontinentali, għal kważi tmien sekli, sa minn qabel il-miġja tal-Kavallieri.

U l-influwenza Taljana kif daħlet; riżultat tal-kummerċ?

Dażgur, tinsiex li aħna qatt ma konna nipproduċu biżżejjed qamħ. Konna nġibuh minn Sqallija, mill-port ta’ Licata. Mela fil-kummerċ kien hemm rabtiet kbar ħafna ma’ Sqallija. Iżda anki fil-marittimu, fil-baħar, fis-sajd. Aħna bieb u għatba mal-Italja, ċjoè dak iżżmien lanqas kienet l-Italja, għax l-Italja kienet għadha ma saritx. Saret fl-1860.

Darba, Nerik Mizzi kien qal: “Il-politika tinbidel, il-ġeografija le.” U dik tapplika għall-istorja ta’ Malta kollha.

Aħna li waqafna milli jkollna l-istorja ta’ Malta, prattikament identika ma’ ta’ Sqallija, kien meta ġew il-Kavallieri. Il-bqija meta tara d-dominazzjonijiet ta’ Sqallija u dawk ta’ Malta, kienu l-istess: l-Anġovini, l-Aragoniżi, l-Għarab; kollox l-istess. Meta ġiet l-Ordni, l-istorja ta’ Malta ħadet xejra differenti. Iżda l-influwenza Taljana ma naqset xejn. Forsi żdiedet ftit dik Franċiża.

Iżda Napli kienet ment. Appoġġjatu u kienet disposta li tagħti l-ażil jew l-ispazju lil min kien f ’idejn Spanja. qed jaħrab minn dittaturi Ewropej, kif Hekk hu. Fil-fatt, jekk il- għamlet f ’Malta.

F’Malta, meta ġew ir-ribelli mill-Italja lum tmur Napli, għadek issib dawk li jgħidulhom Le Strade Spagnole, ħalliethom jidħlu. Nicola Fabrizi kien iżda mbagħad kien hemm il-Viċi Re. l-assistent ta’ Giuseppe Mazzini u dam Għalhekk l-influwenza ta’ Napli kienet snin hawn u hu magħruf li kien struenormi, f ’kollox. Mhux biss lingwisti- mentali f ’ċerti rvellijiet li saru fl-Italja, ka iżda kulturali, spiritwali, reliġjuża u bħal f ’Cosenza, fin-naħa t’isfel. Hemm jinsab il-monument ta’ dawk li waslu mużikali.

Qabel ma ngħaqdet l-Italja, Napli kien bl-armi minn Malta, inqabdu u spiċċaw renju indipendenti. Kellu port kbir u iffuċillati. Dan il-fatt kien anki rappurtat tarzna effikaċi. Fil-fatt, illum, ħafna nies fil-House of Commons.

Jiġifieri l-Ingilterra kienet pjuttost fatan-naħa t’isfel tal-Italja jħarsu lejn l-unifikazzjoni b’mod negattiv, għax iħossu li vorevoli għall-Moviment Risorġimentassuġġettat lin-naħa t’isfel għan-naħa ta’ li anti-Awstrijak fl-Italja u Malta bħala kolonja Ingliża aċċettat ukoll lill-Burfuq.

Għad hemm nies f ’Katanja li jħarsu boni. Kien hemm problema meta kien lejn Garibaldi bħala l-ikbar traditur, għax hemm gvernatur Ġiżwita u kien kemxeissuġġettahom għas-superjorità tan- jn f ’antagoniżmu, għax fil-fatt meta ġie naħa ta’ fuq u tellifhom l-awtonomija lura Nicola Fabrizi pprova ma jħallihx kummerċjali u politika li kellhom bħala jidħol. renju.

Allura fil-maġġoranza tal-każi, il-Maltin kienu jitkellmu bit-Taljan?

X’kien is-sehem ta’ Malta fir-Risorġiment Taljan?

It-Taljan kien lingwa letterarja, eduDak iż-żmien Malta kienet kolonja In- kattiva, informattiva, uffiċjali u wkoll gliża u l-Ingilterra kienet tappoġġja il-lingwa uffiċjali tal-Kurja, u dam. Kien r-risorġiment. Tinsiex li r-Risorġiment hemm qishom żewġ strati ta’ lingwi u Taljan xellef l-eġenomija Awstrija- l-Malti kien fl-istrata t’isfel. Ma kienx ka-Ungara-Awstrijaka fl-Ewropa Ċen- mainstream mil-lat formali, għax kienu trali. Jiġifieri l-Ingilterra ma kellhiex in- l-bdiewa u s-sajjieda li jitkellmuh, u teress li jkollha poter qawwi fiċ-ċentru kien Malti influwenzat mill-Għarbi u tal-Ewropa kif kienet Vjenna. Apparti mill-Isqalli. minn hekk kien hemm l-elementi libDarba niftakar li bħala student mort erali fl-Ingilterra, li kienu jappoġġjaw Sqallija ngħin fi traduzzjoni għax xi ħadd l-idea tal-unifikazzjoni u tal-ħelsien ried ibigħ luzzu. Bqajt impressjonat kif mill-eġenomija Awstrijaka jew Spanjo- is-sajjieda Maltin u Sqallin kienu jifhmu la. Dawn kienu rivali għall-Ingilterra, u lil xulxin. għalhekk li hi appoġġjat il-Moviment Liberali, Nazzjonalistiku tar-Risorġi- Għax naturalment, il-lingwi hekk

daħlu hux, mill-portijiet.

Mill-portijiet, sakemm ma jiġix xi ħadd li jiddominak u jordnalek titkellem bil-lingwa tiegħu. Kif ġara fi żmien l-Ingliżi.

L-Ingliż hekk daħal fostna, bl-ordni.

Iżda meta nitkellmu fuq letteratura u opri, dawn mhux bit-Taljan daħlu fostna?

U żgur. L-opra nistgħu ngħidu li hi invenzjoni Taljana u kellha influwenza tremenda fost in-nies ta’ kull livell, għax l-opra hi teatru. Hi dramm, iżda dak iktar reċenti. Kellna l-Manoel u wara l-Irjal u fl-Irjal li l-aktar kien hemm l-opra għax il-Manoel ma kienx kbir wisq bħala teatru.

Hu minnu li l-identità etnika u territorjali nafuha wkoll lit-Taljani?

Dik daqsxejn aktar problematika, għax minħabba l-ġeografija u l-portijiet, Malta kienet iżjed kożmopolita milli timmaġina, għax hawn kienu jiġu l-baħħara minn kullimkien. U anki fi żmien l-Ordni naraw x’influssi kien hawn. Nafu li kien hawn eluf ta’ skjavi jgħixu hawn. Iżda probabbli li etnikament kienet qawwija l-influwenza minn Sqallija u mill-Italja.

Ma naħsibx li kienet weħidha, għax kien hemm influwenzi etniċi wkoll mill-Afrika ta’ Fuq anki permezz tal-iskjavi.

Il-ġlieda biex ngħidu hekk bejn it-Taljan u l-Ingliż bdiet qabel il-gwerra?

Bdiet malli waslu l-Ingliżi. L-ewwel ordTkompli f’paġna 19 >>

19

22.07.2018

kullhadd.com

kollha riedu li jkunu parti mill-Italja. U ma kinux, għax il-bixra li tat l-istorja u ni li rċieva minn Londra Maitland, li l-ġeografija lil Malta ma kinitx eżattakien l-ewwel Gvernatur ta’ Malta, u li ment dik tal-Italja. bagħathielu Lord Bathurst, is-Segretarju tal-Istat tal-Kolonji kienet, biex jara Apparti minn hekk, x’qed kif se jagħmel biex idaħħal l-Ingliż kul- nifhmu bl-Italja? limkien u jġiegħel lill-indiġeni jibdew jitkellmu bil-lingwa tagħhom, peress Għax Sqallija mod, Ruma mod u Napli li f ’Malta ħadd ma kien jaf bl-Ingliż. mod ieħor. Suppost li saru stat nazzjon Jekk tara l-Maltese Political Develop- bl-unifikazzjoni, iżda kien hemm diment hemm id-digriet, fejn jgħidlu: verġenzi nazzjonali u djalettali enormi. it-Taljani warrbu “issa ara kif tagħmel biex iġġiegħel lil Bl-unifikazzjoni, l-Għarbi. F’Malta, l-Għarbi baqa’, għax kulħadd jibda jitkellem bi lsienna.” l-interess tal-Ingliżi kien bil-maqlub: riedu jeħilsu mit-Taljan.

Mela l-Ingliżi imponew ruħhom fuqna?

Jiġifieri x’kienet ir-raġuni li l-Ingliżi Bla dubju ta’ xejn, iżda kien hemm riedu jwarrbu l-lingwa Taljana, li reżistenza. U n-Nazzjonaliżmu Malti kienet indrat f ’pajjiżna? hekk twieled, mir-reżistenza kontra l-Ingliżizzazzjoni. U baqgħu jirreżistu, Kienet minħabba l-politika Kolonjali għax kemm ir-Royal Commissioners, fl-Imperu Ingliż kollu. Jekk tara l-famuża fl-1836 kif ukoll fil-Kodiċi tal-1854, minuta fl-1830 ta’ Thomas Babingil-maġġoranza qalet li kien aktar utli ton Mc Caulay, storiku Imperjalista Int-Taljan milli l-Ingliż. Iżda mbagħad gliż għall-Indja, kienet li jużaw l-ilsna wara l-1870, meta l-Italja unifikat vernakulari bħall-Ħindi, biex permezz ruħha, saret stat u bdiet tfarfar ġwenħa- tal-vernakular jingliżizzaw lill-pajjiż u jha, l-atteġġjament Ingliż inbidel, għax jgħallmu lill-indiġeni jitkellmu bl-Ingliż l-Ingliżi beżgħu li l-influwenza Talja- ħalli joħolqu razza ta’ medjaturi bejn na, anki politika, tista’ tibda tippenetra il-ħakkiema u l-maħkumin. Illum naraw f ’Malta. Minn hemm li bdew jibagħtu li li kieku ma kienx l-Ingliż, in-nies ma r-Royal Commissioners jiċċekkjaw kol- jiftehmux ma’ xulxin, bħall-Portuġiż lox; il-liġijiet, l-edukazzjoni, iċ-ċivil, fil-Mozambique. il-ġudikatura.

Iżda oriġinarjament, it-talba tal-Maltin lill-Ingliżi kienet Kif jingħad fil-kotba ta’ Herbert għad-difiża u mhux biex nispiċċaw Ganado, Benito Mussolini kien maħkumin. Fil-fatt hekk ġara? joffri qamar il-għasel fl-Italja lill-għarajjes Maltin li jiżżewġu.

Dażgur. Biex tifhem dan aqra r-reazzjoni Għaliex kien hemm din tar-Reġina Carolina, kif l-Ingliżi użurpaw l-affezzjoni kollha? is-sovranità Naplitana f ’Malta, f ’L’origine Dan hu perjodu u politika differenti. Il- della sovranità Inglese su Malta ta’ Alfredo fatt hu li f ’Malta kien mitkellem it-Tal- Mifsud. L-Ingliżi ma kellhomx titolu jan u sas-seklu 19 kellna l-maġġoranza f ’Malta. Damu sal-1815, fil-Kungress ta’ tal-letteratura Maltija bit-Taljan. Dun Vjenna biex ingħataw titlu. Il-bqija użurKarm dam jikteb il-poeżiji bit-Tal- pazzjoni kienet, għax Malta kienet għadjan sal-1912. Rosario Briffa l-istess. ha tappartjeni lir-renju ta’ Napli.

Għax it-Taljan kien l-ilsien tal-mużika, tal-letteratura, tal-poeżija, tal-eduka- Allura kellhom il-politika ta’ zzjoni eċċ. U allura Mussolini, li kellu ifred u saltan? l-idea tal-mare nostrum, li jerġa’ joħloq preżenza Taljana fil-Mediterran, kien Dak dejjem. Dik hi l-politika imperjali interessat li jisfrutta kull sinjal ta’ Ital- ta’ kull imperu. Imma dawn ġew hawn u janità kif kien jaraha jew joħloqha hu, ħadd ma kien jaf kelma bl-Ingliż. Darba, kemm f ’Korfù, f ’Dodecanese, f ’Rodi il-Gvernatur kien ħareġ stedina għal ballu fil-Palazz, kitibha bl-Ingliż u ma markif ukoll f ’Malta.

Iżda dik setgħet kienet il-politika Tal- lu ħadd. Wara beda jagħmel l-istediniet jana u mhux neċessarjament is-senti- bit-Taljan. ment Malti. Allura rridu niddistingwu ħaġa minn oħra għax l-Italja kellha Mela damet sew l-interess li tpinġi lill-Maltin qishom ir-reżistenza għall-ilsien? >> Tkompli minn paġna 18

U żgur li damet ir-reżistenza. Ikkrollat fl-1934 fil-kriżi tal-Abbissinja, għax l-Ingliżi ma ridux lill-Italja tieħu lill-Abbissinja. Issa l-Ingliżi kellhom l-ikbar imperu tad-dinja, iżda kellhom interess fl-Eġittu, fis-Sudan, f ’Aden u ma ridux lill-Italja bħala feles fl-Eritrea jew l-Etjopja.

U l-ikbar oppożizzjoni għal-lingwa Ingliża min offrieha?

Sabuha min-nies li setgħu joqogħdu fuq saqajhom u li kellhom ċerta edukazzjoni u la kienu edukati kienu jiktbu u jitħaddtu bit-Taljan, għax it-tagħlim kien bil-Latin u t-Taljan. In-nies l-oħra, li forsi jiżirgħu l-għalqa jew li lanqas jidħlu l-Belt, jew jekk jidħlu, jidħlu ħafjin, ma kienx ikollhom komunikattiva u għalhekk kienu jinjoraw kollox.

Tħoss li mat-tfaqqigħ tat-Tieni Gwerra, l-Ingilterra sabitha komda biex twarrab kull influwenza Taljana? Għax sa kienu għalqu l-Istitut Kulturali Taljan.

Iva, iżda li ġab kollox kienet il-gwerra tal-Abbissinja. L-Ingilterra għamlet minn kollox biex ma tħallix lill-Italja tespandi u jkollha imperu. Fil-Lega tan-Nazzjonijiet kien hemm Sir Anthony Eden, jirrappreżenta lill-Ingilterra, li sa ppropona wkoll sanzjonijiet ekonomiċi kontra l-Italja biex ma tiħux l-Abbissinja. U minn hemm Mussolini għamel il-kampanja Oro per la patria, fejn għexieren ta’ eluf ta’ Taljani bdew jagħtu d-deheb tagħhom biex idewbuh għall-kampanja. Kien hawn anki Maltin li għamlu dan. Jien fil-ktieb Europe and Empire sibt lista ta’ Maltin li kienu bagħtu d-deheb tagħhom, għax il-mentalità kienet: X’jiġifieri l-Ingliżi ħadu d-dinja u issa għax l-Italja trid tieħu biċċa mill-Afrika, iridu jeqirduha?

Minn hekk beda l-antagoniżmu għat-Taljan?

Kaġun ta’ hekk l-antagoniżmu żdied ħafna. Hemm kien il-qofol. U bidlu l-liġi, neħħew it-Taljan mill-istituzzjonijiet pubbliċi kollha Maltin u għamlu l-Ingliż u l-Malti.

Kif tħares lejn il-fatt li bosta Maltin li kienu jissimpatizzaw mal-Italja sfaw eżiljati fi żmien il-gwerra?

Fuq suspett li setgħu jkunu żleali fil-

każ tal-gwerra, meta Benito Mussolini ngħaqad ma’ Hitler. Irridu niftakru wkoll li kien hemm elementi Stricklandjani, li kienu imperjalisti kbar u antagonisti għan-Nazzjonalisti. U kien hemm elementi imperjalisti li xewxu kemm felħu kontra dawk li kienu meqjusin bħala kulturalment u politikament pro-Taljani.

Insibu li fit-Tarzna beda t-tixwix biex wieħed jieħu l-impjieg tal-ieħor. U fuq is-suspett kienu jbegħduhom minn Malta, b’liġi tal-eżilju li kienet illegali u anti-Kostituzzjonali. Sir Ugo Mifsud miet b’attakk f ’qalbu fil-Kunsill tal-Gvern, jiġġieled kontra l-illegalità fl-ordinanza li għamlu l-Ingliżi biex jeżiljaw lill-Maltin bla provi xejn.

Din tal-eżilju tal-Maltin fil-gwerra kienet waħda mill-akbar oxxenitajiet li għamlu l-Ingliżi f ’Malta.

Kif tħares lejn il-każ Carmelo Borg Pisani?

Borg Pisani kien irredentist; aktar minn Taljan. Minn żgħir kien jemmen fil-kultura Taljana u li Malta tappartjeni lill-Italja u mhux lill-Imperu Ingliż.

Kien bniedem reliġjuż mill-Isla. Mar l-Italja, bħal ħafna Maltin, ipprova jsir Taljan billi jneħħi l-passaport Ingliż u mbagħad jgħid li “użawh”, għax ma tantx kien jara, biex taparsi jiġi hawn b’missjoni biex jara x’inhu jseħħ hawn.

Spiċċa prattikament għarwien fuq blata, jitlob l-għajnuna, ittieħed l-isptar, iltaqa’ mat-tabib Warrington; suppost ħabib tiegħu, u għarfu. Arrestawh u għallquh.

U jien fil-ktieb tiegħi nistaqsi: “Ta’ min kien traditur Borg Pisani?”

Għax int tista’ tarah bħala traditur tal-Ingilterra għax qiegħda fi gwerra mal-Italja. Iżda traditur tal-Maltin kien, jekk bħal Maltin oħra kien qed iħoss li qed jiġu abbużati mill-kolonjaliżmu Ingliż? Din storja kbira u diffiċli.

L-Italja tilfet il-gwerra u wara l-gwerra anki l-politika tal-oppożizzjoni nbidlet u t-Taljan ħa daqqa ’l isfel. L-ikbar għajnuna li sabet il-kampanja għall-ingliżizzazzjoni f ’Malta kien Benito Mussolini stess, għax permezz tal-gwerra, antagonizza lil dawk li kienu jissimpatizzaw miegħu. U llum spiċċajna f ’qagħda li ma tistax tgħallem l-istorja ta’ Malta, għax ħadd mill-istudenti ma jaf kelma bit-Taljan. Iridu jaraw biss x’qal Strickland mit-Times of Malta, li kienet l-ikbar mezz ta’ tixwix kontra min kien possibilment żleali lejn l-Imperu Ingliż. Hi kienet ukoll favur id-deportazzjoni u favur l-eżilju.

20

MHUX KULL MA JLEQQ HU DEHEB 22.07.2018

kullhadd.com

GĦADDHA MINN ŻMIEN DIFFIĊLI IŻDA ŻAMM ID-DAĦK

Il-personalita tal-lum m’għandu bżonn ta’ l-ebda introduzzjoni. Magħruf bħala kummidjant attur komiku, kantant u preżentatur. Qed nirreferi għal Joe Demicoli.

Għandu ħamsa u ħamsin sena, minn dejjem joqgħod Ħal Għaxaq u jaħdem bħala entertainer. Iħobb dak kollu li jissejjaħ entertainment. Jiddeskrivi lilu nnifsu bħala persuna sempliċi u fl-istess ħin kumplikata. Jiddejjaq jgħid li jinkwieta fuq il-problemi ta’ ħaddieħor u jdejjqu dak kollu li jmur kontra l-loġika.

Joe magħruf l-aktar għax huwa kummidjant, komiku, jew attur komiku li min jaf kemm daħħaq nies f ’shows li tella kemm f ’Malta u anke fl-Awstralja.

Mistoqsi kif normalment jieħu l-ħajja jekk hux bis-serjeta jew biċ-ċajt ukoll, weġibni, “Hemm differenza bejn kummidjant u komiku. U hemm ukoll differenza bejn li tkun komiku jew attur komiku. Għalkemm minn dejjem kont nieħu l-ħajja biċ-ċajt, minn dejjem kont sensittiv u bdejt nikber u moħħi beda jara affarijiet b’lenti differenti forsi għax ħallejtu wkoll. L-imwiet ta’ nies li nafhom u anki li ma nafx, mard, u elf negattivita’ oħra għamlu impatt fuqi. Għadni sensittiv u naħseb fuq ħafna nies li m’għadhomx magħna, għalkemm ituni boost għax ngħid jien għadni hawn u għadni nista nagħmel

kien hawn il-boom tac-CDs. Min jaf kemm il-CD biegħ tiegħu stess, u llum l-anqas biss m’għadhom joħorġu. It-teknoloġija nbidlet wisq, anzi avvanzat.

B’hekk staqsejtu jekk jimmisjax dak iż-żmien. “It-teknoloġija kissret ħafna affarijiet sempliċi u ta’ pjaċir, fosthom logħob tat-tfal, komunikazzjoni reali u anki mużika. Illum nirċievi messaġġi għax ma sabux it-tali diska fuq Youtube, jew biex nibgħatilhom id-diski.

Anqas tgħaddilhom minn moħħhom, il-ħin biex tikteb, tirranġa, tirrekordja, ġiri u spejjeż għal min m’għandux recording hu stess. Qisu ma fadalx iktar skop għalina biex nirrekordjaw ħlief għall-pjaċir li fuq kollox dejjem kien Flok bejgħ CDs l-ewwel skop. Imma kont tieħu gost illum taqla likes biss tara CDs jinbiegħu, u tieħu l-prosit Ma’ Joe ddiskutejt ukoll il-fatt li snin ilu mhux bil-fomm biss imma mill-bejgħ, anki billi ġġib l-ispejjeż li tkun infaqt.

Illum tikkuntenta biss bil-likes”, sostna miegħi.

Għal din l-intervista, tlabtu jaqsam miegħi l-esperjenzi li kellu fl-AwL-ewwel nett insew xi jgħidu u x’jaħsbu stralja. “L-Awstralja dejjem tellani Charles Babyface Curmi li sfortunatn-nies, dik hija problema tagħhom ament m’għadux magħna. Kont nitla mhux tiegħek. Importanti li tfittxu kull sentejn u kienu l-iktar esperjenzi sbieħ ta’ ħajjti. Apparti s-sabiħ talgħajnuna ta’ professjonist ma’ l-ewwel post għamilt ħafna ħbieb u s-serati xi ħaġa li diffiċli tikkumparahom sintomi għax iktar ma tidħol fil-fond iktar kienu ma’ dawk li nagħmel lokalment, anki ser tkun diffiċli biex toħroġ minnha għaliex l-udjenzi kienu jkunu entuż-

affarijiet li jtuni sodisfazzjon. Fil-verita ħafna komiċi huma nies sensittivi, għal diversi raġunijiet bħal in-nies tistenna ħafna minnhom jew peress li jkunu qed jagħtu pjaċir lin-nies jippretendu li l-ħajja tagħti lilhom l-istess pjaċir”, beda jgħidli.

Kien għamel xi żmien ukoll jippreżenta programm fuq it-televiżjoni lokali. Staqsejtu x’jippreferi jekk hux udjenza quddiemu, jew telespettaturi.

“It-tnejn fihom is-sabiħ tagħhom, pero inkun sinċier u ngħid li l-aħħar sentejn li għamilt televiżjoni wara nuqqas ta’ 13 il-sena, minflok tawni l-prosit, iktar kissruni. Mhux qed ngħid hekk għax kont għaddej minn żmien ħażin, imma din il-verita u żgur li mhux ilħsieb tiegħi biss. Għalhekk kelli nieqaf għax nippreferi ngħix ħajja trankwilla

mingħajr problemi li joħolquli nies oħrajn. Udjenza quddiemi meta nkun fuq palk, m’hawnx aħjar minnha għax tieħu l-feedback dak il-ħin u tirreaġixxi dak il-ħin in real time”, stqarr miegħi.

Illum aktar qed insegwu lil Joe fuq ir-radju. Filfatt fi kliemu stess sostna miegħi li r-radju għalih sabiħ għall-fatt li s-semmiegħa jistgħu jimmaġinaw li jridu huma minn barra għal ġewwa, u huwa jkun jista jimmaġina li jrid hu minn ġewwa għal barra. “Jaħdem both ways.

Dak li tgħid, kull semmiegħ ifassal stampa differenti f ’moħħu”.

21

22.07.2018

kullhadd.com

jażmati għall-aħħar. Li jkollok swali ppakjati u nies lesti biex jieħdu gost hija esperjenza sabiħa wisq. Apparti l-Awstralja mort ukoll kważi kull sentejn, il-Kanada. L-aħħar li tlajt kien ħames snin ilu”.

Ridt inkun naf jekk fil-ħajja privata tiegħu hux persuna ċajtier u li dejjem jitbissem jew jekk hux bil-kontra ta’ dan. Filfatt għall-bidu dehret domanda diffiċli għalih. “Hemm tnejn minni.

Il-persuna privata u l-persuna pubblika. Dik pubblika mhux irreċtata, imma tiġi normali bħal meta wieħed jitkellem bl-aċċent tar-raħal u jaqleb awtomatikament meta jsib ruħu jitkellem ma xi ħadd ‘pulit’. Dik privata ħafna drabi persuna kwieta, riservata u mitluf fil-ħsibijiet”, stqarr miegħi Joe. Għamel sitt snin b’dipressjoni severa Fir-riċerka tiegħi għal din l-intervista, kont naf ukoll li xi żmien ilu Joe għadda minn dipressjoni. B’hekk stedintu jaqsam din l-esperjenza mhux faċli tiegħu mall-qarrejja. “Ġrali hekk minħabba xi ħaġa li ġrat f ’ħajjti li ma kontx qed nistenniha. Għamilt sitt snin dipressjoni severa. Min m’għaddiex minnha ma jistax jifhem minn xiex tgħaddi persuna. Ma hemmx x’tirreaġixxi, għax din teħodlok saħħtek u ħajjtek u tmexxik hi kif trid hi, ovvjament f ’negattivita sfrenata tant li tgħajjik, tkissrek u tkun tixtieq twaqqaf ħajjtek. Għelibtha għax kien hemm persuna li ssuġġeritli ktieb sempliċi, imma kien l-ewwel pass. Bdejt naqra u nara kif jaħdem il-moħħ. Kont qisni tgħallimt kif għandek issewwi magna ta’ karozza u bil-ftit li tgħallimt stajt nibda nirranġa ‘l hemm u ‘l hawn sakemm għal inqas il-karozza bdiet timxi”, żvela miegħi Joe. Komplejt l-intervista billi stedintu jgħaddi messaġġ lil persuni li għaddejjin minn dipressjoni bħalissa. “L-ewwel nett insew xi jgħidu u x’jaħsbu n-nies, dik hija problema tagħhom mhux tiegħek. Importanti li tfittxu għajnuna ta’ professjonist ma’ l-ewwel sintomi għax iktar ma tidħol fil-fond iktar ser tkun diffiċli biex toħroġ minnha. Illum ma fadalx stigma fuq persuni b’diżabilita u mard tal-kanċer, u elf ħaġa oħra, għaliex fuq mental health? Tiġġildilix.

Ma hemmx x’tiġġieled għax m’int tara xejn. Fuq kollox ma tistax tiġġieled xi ħaġa li saret parti minnek. Aċċettaha u kun konxju minnha, imma ttihix importanza”.

Ta’ min jgħid li waqt iż-żmien tad-dipressjoni, Joe kien ħa xi pilloli, iżda

jsostni wkoll li l-aqwa kura għalih kien mikrofonu u udjenza quddiemu.

Tlabtu jelabora aktar. “Il-pilloli jistgħu jgħinuk tara ftit iktar ċar. Speċi jtuk l-imbuttatura, jew is-saħħa li jkollok bżonn bħal safe starter biex tibda triq tal-fejqan jekk trid inti. Fil-każ tiegħi r-raġuni hija li l-mikrofonu u l-udjenzi quddiemi, plus il-passjoni tiegħi lejn dan ix-xogħol, kienu jtuni enerġija pożittiva biżżejjed, li għal dak il-waqt negħleb lill dik in-negattiva. Ovvjament wara boost bħal dik, iktar tieħu tisbita meta tmur lura d-dar għallħajja normali ta’ kuljum. Tipo tistaqsi għaliex ma jistax ikun kuljum hekk?

Il-mediċini huma ta’ għajnuna, pero m’humiex il-fejqan assolut. Inaqsulek ċertu tensjoni u jekk issib dawk li vera jaqblu miegħek, jaf tibda tħossok sew.

Pero jiġri li jekk twaqqafhom terġa taqa fejn kont. Biex tfieq minn kollox jew kważi trid tkun int”, stqarr miegħi.

Komplejt billi staqsejtu kif jaħseb li laqtitu d-dipressjoni, fis-sens li huwa persuna kollu daħq u ċajt li ma jgħix fil-monotonija. “Fil-verita naħseb li nies komiċi u nies li jgħinu lil ħaddieħor, huma l-iktar nies sensittivi u vulnerabbli, imma din marda li tista tolqot lill kulħadd. Bil-Malti ngħidu ‘ anqas naf x’laqatni’. Il-moħħ kumplikat. Dak li ttih jaħżen. Kuljum naħsbu eluf ta’ ħsibijiet mingħajr ma nafu u sfortunatament ħafna minnhom ikunu negattivi. Kollox isib ruħu fis-subkonxju qisu virus f ’kompjuter lest biex jattakka. Kif iħossok ftit vulnerabbli jagħmillek kolp ta’ stat u jmexxi hu”, elabora miegħi Joe. Mistoqsi jekk matul li dam bid-dipressjoni, kienx waqaf jaħdem, jew jekk xorta baqa għaddej bis-shows tiegħu, Joe weġibni, “Ma huwiex minnu li persuna b’mard mentali ma tkunx tajba għax xogħol - sakemm ma tiddeċidix il-persuna nfisha. Waqt l-eqqel tad-dipressjoni jien għamilt Maltageddon u Maltaforce għaċ-ċinema lokali, mort l-Awstralja u l-Kanada nagħmel serati għall-emigranti Maltin, żewġ programmi televiżivi fejn għall-ewwel darba rnexxieli nikteb scripts jien, plus serati f ’Malta u nħoss li dejjem tajt il-100%, anzi l-fatt li fix-xogħol kont inħossni tajjeb, żvugajt u tajt iktar. L-unika proġett li waqaft minnu kien Klassi Għalina. Dak iż-żmien konna qed niffilmjaw fi studio taħt l-art u bdejt inħossni out of place”, stqarr miegħi.

Tlabt lil Joe wkoll sabiex mill-esperjenza tiegħu, jgħaddi messaġġ lejn dawk il-qarrejja li bħalissa qed iħossuhom mimlija tensjoni u li jista jkun li għaddej minn dipressjoni wkoll.

“Intenni, l-fejqan huwa inti stess.

Għalkemm kien hemm xi problema esterjuri bħala trigger, kien moħħok stess li dawwar dawk il-problemi u interpretahom kif ried hu u kabbarhom u għamilhom negattivi kemm ried hu.

Bla ma ndunajt ħallejtu jieħu kontroll tiegħek, minflok inti ħadt kontroll tiegħu. Il-passat huwa passat, tibqax taħseb fuqu. Il-futur għadu ma wasalx, toqgħodx taħseb fuqu. Kull ma jifdallek, mhux illum, imma din is-sekonda. Prova għix dal-mument f ’pożittivita kemm jista jkun. Jekk tibqa tipprova

u tippersisti kuljum jirnexxilek. Taqtax qalbek. Tgħidx li mhux sa jirnexxieli jew mhux ser tfieq għax bla ma tkun taf qed tikkundizzjona moħħok. Ikkundizzjona moħħok biss fuq il-pożittivita anki jekk m’intix taraha madwarek.

Kuraġġ, determinazzjoni u persistenza. Nispiċċa billi ngħid li fuq facebook għandna grupp għal min ibati b’mard mentali jismu ‘Heal Your Life – Malta’ u fi żmien qasir ser noħorġu fil-beraħ biex inkunu ta’ għajnuna għal dawk li għaddejjin minn dawn iż-żminijiet diffiċli”, temm jgħid Joe.

22

22.07.2018

kullhadd.com

ATTENTI MILL-KELB IL-BAĦAR

Michael Schleisser mal-qabda talkelb il-baħar tar-razza Great White, twil 2.3 metri u jiżen 147 kilo.

MARY ISTORJA CHETCUTI MILL-

New Jersey huwa stat fit-Tramuntana tal-Istati Uniti b’kosta twila 210 kilometri tħares fuq l-Oċean Atlantiku. Ir-rakkont tal-lum joħodna f ’dal-istat Amerikan fejn ftit aktar minn 100 sena ilu kienu jidħqu bik jekk tbeżża’ lil min ikun sa jieħu għawma biex joqgħod attent mill-klieb il-baħar.

Lura fl-1891 negozjant miljunarju, Hermann Oelrichs, għamel imħatra għal $250 ma’ grupp ta’ ħbieb waqt festin li organizza fiddar tiegħu tal-villeġġjatura, li jinżel jgħum viċin kelb ilbaħar biex isaħħaħ il-konvinzjoni tiegħu li dil-ħuta hija mansa daqs l-annimali li nżommu f ’darna. Dakinhar Oelrichs ġietu tajba u rebaħ l-imħatra.

Xjentisti kontemporanji stazzjonati fil-Mużew tal-Istorja Naturali ta’ New York saħansitra bdew jibbażaw l-argumenti tagħhom fuq il-bravura ta’ Hermann Oelrichs bħala l-prova aħħarija kull darba li riedu jsaħħu

t-teorija li l-kelb il-baħar ma jogħġbux il-laħam uman.

L-1 ta’ Lulju 1916 kien jum sabiħ sajfi b’xemx tiżreġ filbelt ta’ New Haven u ma setax jonqos li ħafna viżitaturi f ’dil-belt turistika rħewlha lejn il-bajja ramlija u l-baħar iżraq tagħha. Charles Vancant, żagħżugħ ta’ 25 sena, niżel fl-ilma biex jieħu għawma iżda ftit tal-ħin wara nstema’ jgħajjat u għall-ewwel ħasbuh qed isejjaħ lill-kelb tiegħu biex jinżel fl-ilma.

Malli ntebħu li Charles kien fil-periklu qabżu fil-baħar għalih żewġ żgħażagħ li tellgħuh u ħaduh fl-entratura ta’ lukanda fil-qrib; l-imsejken Charles kellu koxxtu mikula kollha u miet ftit minuti wara. Alex Ott u Sheridan Taylor saħqu li l-kelb ilbaħar baqa’ jħuf warajhom sakemm ħarġu lil Charles mill-ilma. Ħamest ijiem wara dal-inċident seħħ attakk ieħor fi Spring Lake li tinsab madwar 72 kilometru ’l bogħod minn New Haven. Did-dar-

ba l-vittma kien Charles Bruder ta’ 27 sena li kien jaħdem ġo lukanda u fil-ftit ħin liberu li kellu ddeċieda li jaqbeż qabża fl-ilma ħa jiffriska. Bruder ittella’ fuq ir-ramel diġà mejjet b’riġlejh it-tnejn neqsin.

It-12 ta’ Lulju 1916 kien forsi l-agħar jum fil-memorja tal-komunità żgħira ta’ Keyport, belt oħra malkosta Atlantika b’distanza ta’ 48 kilometru mill-bajja tal-aħħar attakk; eżattament fil-Qala ta’ Matawan.

Kif lesta minn xogħlu ġewwa l-fabbrika ta’ missieru, Lester Stilwell, tfajjel ta’ 11-il sena ġera sal-qala fejn kienu qed jistennewh sħabu biex iqattgħu nofstanhar jaqbżu minn fuq il-moll għal ġol-ilma frisk. Dan kien il-passatemp favorit tagħhom waqt il-vaganzi tal-iskola.

Fid-daqqa u l-ħin sħab Lester rawh jieħu majnata ’l isfel u ma reġax tela’ fil-wiċċ. Kif raw hekk ġrew għall-għajnuna u ġew għadd ta’ rġiel mill-belt li bla ma ħasbuha darbtejn qabżu fl-ilma biex isibu lit-tifel. Wieħed mill-għaddasa, Watson Fisher ta’ 24 sena, lemaħ il-ġisem bla ħajja ta’ Lester u pprova jtellgħu.

Fisher ma ntebaħx li l-kelb

il-baħar li qatel liċ-ċkejken kien għadu jdur madwarhom. Meta nduna bih kien tard wisq għax ħatfu minn taħt u ċarratlu koxxtu. Fisher miet l-isptar ftit sigħat wara.

Jumejn wara u nofs mil bogħod biss mill-Qala ta’ Matawan, Joseph Dunn ta’ 14-il sena ngidem minn kelb il-baħar waqt li kien qed jgħum. Ħu Joseph u sħabhom issaraw biex litteralment ġibdu b’kemm kellhom saħħa lit-tfajjel minn ġo ħalq dil-ħuta feroċi.

B’xorti tajba Joseph ħelisha mill-mewt u xahrejn wara ħareġ mill-isptar.

B’dawn l-inċidenti l-kosta ta’ New Jersey kienet għadha kemm esperjenzat 12-il jum ta’ terrur bla preċedent, madankollu, studjużi tal-ħut baqgħu jinsistu li qatt u qatt ma seta’ kien kelb il-baħar li wettaq dis-sensiela ta’ attakki fatali. Meta eżaminaw il-katavru ta’ wieħed mill-vittmi, esperti kkonkludew li wisq probabbli nqatel minn Orka (il-balena qattiela) jew fekruna tal-baħar ġganta.

Iżda mhux kulħadd qabel mal-konklużjonijiet tal-esperti. Barra minn hekk, ħadd ma seta’ jmieri dak li kienu raw dawk li kienu preżenti

waqt l-attakki. Fil-fatt, kienu ħafna n-nies li lemħu x-xewka ta’ dahar il-kelb il-baħar waqt u wara l-attakki.

Minn hawn ’il quddiem il-komunitajiet kollha milquta bdew kaċċa għall-klieb ilbaħar b’kull mezz possibbli.

Kull min kellu arma tan-nar niżel mal-baħar biex kif jilmaħ ħuta kbira jispara fuqha.

Ir-residenti ta’ Matawan tefgħu splussiv f ’qiegħ l-ilma fejn mietu tnejn mill-vittmi; filwaqt li kull min kellu dgħajsa, sajjieda u mhumiex, ħarġu bi ħġarhom jistadu u tellgħu klieb il-baħar ta’ kull razza u daqs.

Michael Schleisser, imdorri jaħdem ma’ annimali kbar taċ-ċirklu, wasal minn New York sabiex jissieħeb filkaċċa. Kien hu li rnexxielu jaqbad kelb il-baħar tar-razza Great White, twil 2.3 metri u jiżen 147 kilo. Jingħad li meta fetaħlu l-istonku kienu għadhom jingħarfu partijiet ta’ ġisem uman, liema għajdut qatt ma ġie kkonfermat.

B’danakollu, wara l-qabda ta’ Schleisser, l-attakki waqfu, filwaqt li The New York Times kellha qalet: “Ix-xjenza tammetti li kellha żball ...... issa ma hemm l-ebda dubju li l-ħut kbir jattakka lill-bniedem.”

23

22.07.2018

kullhadd.com

reċensjoni tal-

KTIEB

IBEN ID-DELL IT-TIENI VOLUM Għalkemm il-kelma “destin” hija komuni fuq fomm ħafna nies; madanakollu, mhux kulħadd iħares lejha bl-istess mod. Fi kliem sempliċi, issib min jemmen fiha u jistqarr li hi kollox filħajja u ssib ukoll lil min kif jismagħha jkemmex xofftejh għax ma jemminx fis-setgħa tagħha.

Imbagħad hawn ukoll min jibqa’ fommu sieket għax ma jħossux kapaċi jagħti opinjoni dwarha.

Helen Borg, l-awtriċi ta’ dan ir-rumanz Iben id-Dell, tidher li temmen bis-sħiħ fid-destin tal-bniedem. Tant hu hekk, li fuq il-qoxra ta’ wara ta’ dan il-volum tikteb: “Imma l-affarijiet mhux dejjem jinbidlu kif nixtiquhom aħna.” Iżda mhux biss, għax ilġrajja li nisġet tkompli ssaħħaħ din il-fehma tagħha.

Dwar l-ewwel volum ġa ktibt f ’din il-gazzetta proprju fil-ħarġa tat-18 ta’ Frar, 2018. Daqqa t’għajn biex il-qarrej jiftakar ftit fl-ewwel parti ta’ din il-ġrajja ħallejna lil Marija tmur għand Ċikka l-Bulija fi Triq il-Blata, Ħal Tarxien biex tieħu lil binha lura.

Iżda ma rnexxilhiex. Minn dak l-episodju Helen Borg tissokta l-ġrajja f ’dan il-volum sakemm tasal għat-tmiem tagħha.

Kif għamilt fir-reċensjoni tal-ewwel volum u kif inhi d-drawwa tiegħi f ’kitbiet simili, ma nħobbx nidħol fid-dettall tal-istorja li nkun qed nikteb dwarha. Għax

nemmen li m’għandix intellef l-interess tal-qarrej. Wara kollox, reċensjoni mhijiex studju kritiku, imma sempliċi tagħrif ġenerali dwar il-ktieb partikolari.

Jekk il-qarrej jifli sew iż-żewġ volumi ta’ dan ir-rumanz jintebaħ li teżisti differenza bejniethom. Filwaqt li fl-ewwel volum l-enfasi hija fuq it-tfajla Marija; fit-tieni volum din iddur fuq il-karattru ta’ binha Joseph, magħruf bħala Ġoġò. Naturalment, wieħed jifhem li ma tistax titkellem dwar omm u ma titkellemx dwar binha/bintha, u viċi-versa. Fil-fatt, hawn insibu laqgħa bejn dawn iż-żewġ karattri, laqgħa li ma ħalliet l-ebda effett pożittiv u allura setgħet ma saret xejn.

F’dan il-ktieb ma niltaqgħux aktar ma’ Ġoġò t-tifel, imma issa dan sar żagħżugħ u anki raġel.

Madanakollu, id-destin tiegħu baqa’ jiġri miegħu. Dan narawh fil-firda mill-ġenituri, il-fatt li missieru baqa’ mhux magħruf, il-marda kiefra li qabditu, ix-xogħol li sab fit-Tarzna u l-imħabbiet li ħakmulu ’l qalbu u wassluh biex isir missier u aktar tard nannu. Kif wieħed jista’ jifhem l-iżvilupp li seħħ fil-“mixja” ta’ dan il-bniedem minn twelidu sa kważi mewtu dejjem kienet imdawra bil-membri tal-familja Farrugia. Hemm huwa sab l-idejn miftuħin beraħ ta’ dawk il-per-

suni ta’ qalb tajba li rabbewh daqs li kieku kien l-istess demmhom u laħamhom; meta ma kienx.

Min-naħa l-oħra, dak li jseħħ lil Ġoġò ġewwa Ħal Tarxien ikollu rabta ma’ dak li jseħħ lil ommu u lil ħutu, speċjalment lil Katrina, ġewwa ż-Żurrieq. Marija xtaqet ħafna tmur lura f ’ħajjitha u tirranġa l-iżball tagħha. Iżda binha ma kienx lest jinfired minn dawk li rabbewh u ħadu ħsiebu b’għożża liema bħalha. Għax il-problemi fil-mixja tal-ħajja ma jonqsu qatt, speċjalment matul iż-żgħożija tal-individwu.

Bħal fl-ewwel volum hawn il-karattri ma jonqsux, anzi jiżdiedu. Għax l-imħabba tikber u tinfirex bejn diversi persuni u dan il-fatt ikattar il-familji. Barra Marija u binha Joseph, niltaqgħu ma’ karattri oħra, fosthom it-tfal l-oħra ta’ Marija, Ċikka, Ġużeppi, Dun Anard, Rose, Evelyn, Konsu, Giselle, Ġulju u oħrajn.

Naturalment, iż-żmien hawn jinbidel u mis-snin 40 naslu fit-tmeninijiet u d-disgħinijiet. Tul dawn in-snin it-tfal isiru żgħażagħ, iż-żgħażagħ irġiel u nisa u saħansitra nanniet. Dan kollu jressaq il-bniedem lejn ittmiem; anki, jekk xi drabi jmutu l-ħrief qabel in-nagħaġ! Kif wara kollox ġara lil Ġoġò li ħalla din id-dinja meta kien għad kellu biss 47 sena.

Lejn tmiem dan ir-rumanz

tinħass ċerta ġirja mimlija kuntrasti ta’ twelid u mwiet.

L-aħbarijiet sbieħ tal-ulied ġodda jittappnu mill-oħrajn dwar funerali li jsiru fil-knejjes tal-Lunzjata f ’Ħal Tarxien u f ’dik ta’ Santa Katerina fiż-Żurrieq. Bosta mill-imwiet isiru ħtija tal-mardiet komuni ta’ żmienna: il-kanċer u l-mard tal-qalb.

Fattur li laqatani f ’dan it-tieni volum huwa li l-awtriċi għalkemm żammet l-istess binja tal-ġrajja mill-bidu sat-tmiem

għażlet li ddaħħal aktar djalogar bejn il-karattri; b’hekk l-istorja saret aktar mexejja. Interessanti wkoll il-fatt, illi l-“misteru” dwar il-veru missier Ġoġò l-qarrej isir jafu proprju lejn it-tmiem.

Kollox ma’ kollox, dan it-tieni rumanz ta’ Helen Borg; l-ewwel wieħed kien L-Għasfur tal-Injam (2016), jawgura ġejjieni mwarrad lil din l-awtriċi “żagħżugħa” li b’aktar qari ta’ rumanzi tajbin tista’ tkun waħda mill-aħjar kittieba ta’ pajjiżna fi żmien qasir.

Mistoqsija: Fit-tieni volum fuq liema karattru se tkun qed iddur l-istorja?

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-ktieb IBEN ID-DELL IT-TIENI VOLUM. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 29 ta’ Lulju.

Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi.

Intant, ir-rebbieħ tal-ktieb SAL-QUĊĊATA TAL-EVEREST. huwa: A. TESTAFERRATA DE NOTO - iż-Żejtun

IDĦOL BIĊ-ĊANS LI

TIRBAĦ €100

04

Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Fejn jinsab il-forn ta’ Stella?

It-tweġiba: Isem: Numru tat-telefown:

Indirizz:

24

22.07.2018

1

MADWAR kullhadd.com

L-AMERKA

FIL-QOSOR

1

U-TURN OĦRA GĦAL TRUMP WARA LI DDEFENDA R-RUSSJA Waqt summit mal-President Russu Vladimir Putin fil-kapitali Finlandiża Ħelsinki, Trump ikkontradixxa aġenziji Amerikani meta qal li r-Russja ma kellha l-ebda raġuni biex tindaħal fl-elezzjoni Presidenzjali tal-2016. Minkejja dan, iktar tard Trump aċċetta l-konklużjoni tal-aġenziji tal-intelliġenza Amerikani li r-Russja interferixxiet. Il-kummenti oriġinali li għamel wara li ltaqa’ mal-President Russu Vladimir Putin f ’Ħelsinki qajmu ħafna kritika anki minn alleati ta’ Trump li ħeġġewh sabiex jiċċara l-pożizzjoni tiegħu. L-Ispeaker tal-Kamra tar-Repubblikani fil-Kungress qal li Trump għandu jara li r-Russja mhix alleat tal-Istati Uniti. Il-President tal-Istati Uniti stieden lill-President Russu Vladimir Putin biex iżur l-Istati Uniti fil-ħarifa.

2

SPANJA

3

ID-DANIMARKA

SE JKOLLHA LIĠI ĠDIDA FUQ IL-KUNSENS SESSWALI

Il-Prim Ministru Spanjol Pedro Sanchez qal fil-Parlament Spanjol li l-Gvern tiegħu se jintroduċi liġi ġdida fuq il-kunsens sesswali sabiex jitneħħew l-ambigwitajiet f ’każijiet ta’ stupru.

Huwa u jħabbar il-miżuri, Sanchez qal li sess mingħajr kunsens espliċitu se jkun ikkunsidrat bħala stupru. Il-liġi se tkun simili għal dik li daħlet fis-seħħ fl-Iżvezja dan ix-xahar stess. Dan ilpass qed isir wara li seħħ attakk sesswali fuq mara waqt il-festival famuż tal-barrin San Fermin f ’Pamplona. F’każ li qajjem ħafna rabja fi Spanja kollha, ħamest irġiel li jsejħu lilhom infushom bħala l-grupp tal-lupi, instabu ħatja li attakkaw sesswalment mara fl-2016 iżda ġew meħlusa mill-akkużi ta’ stupru.

Id-deċiżjoni wasslet għal protesti fit-toroq, filwaqt li l-grupp ta’ rġiel qed jappella kontra s-sentenza ta’ disa’ snin ħabs.

L-AWTORITÀ FINANZJARJA SIEKTA QUDDIEM ĦASIL TA’ FLUS ENORMI Bank ewlieni fid-Danimarka bl-isem ta’ Danske Bank s’issa ħelisha ħafif wara li ġie rrappurtat li kien involut f ’ħasil ta’ flus li jlaħħaq is-7 biljun ewro. L-Awtorità Finanzjarja fid-Danimarka qiegħda taffaċċja kritika ħarxa għal rapporti li baqgħet siekta u ma għamlitx xogħolha biex tiskrutinizza u tinvestiga l-bank involut. Skont rapport tal-gazzetta Daniża, Berlingske, bejn l-2007 u l-2013 saru aktar minn 40,000 tranżazzjoni li qanqlu suspett hekk kif għaddew flus Russi għal ġo kumpaniji reġistrati f ’pajjiżi fil-Karibew. Ingħad ukoll li dawn il-biljuni ta’ ewro għaddew minn fergħa li l-bank Daniż għandu fl-Estonja. Dan il-każ ta’ ħasil ta’ flus qed jintrabat ukoll mal-qtil tal-whistleblower Russu, Sergei Magnitsky.

2

R ID-DINJA

25

22.07.2018

kullhadd.com

6

IL-ĠAPPUN

3 6

4

5

L-UE U L-ĠAPPUN BI FTEHIM TA’ SUQ ĦIELES L-Unjoni Ewropea u l-Ġappun iffirmaw wieħed mill-ikbar ftehimiet ta’ suq ħieles, li jkopri kważi terz tal-Prodott Domestiku Gross tad-dinja u 600 miljun persuna. Fost l-iktar prodotti li huma esportati mill-Unjoni Ewropea lejn il-Ġappun huma dawk tal-ħalib, filwaqt li l-karozzi huma l-iktar esportati mill-Ġappun lejn l-Unjoni Ewropea. Dan il-pass jikkuntrasta bil-kbir mal-azzjonijiet li ttieħdu mill-amministrazzjoni tal-President tal-Istati Uniti Donald Trump, li żiedet it-tariffi tal-importazzjoni. Il-President tal-Kummissjoni Ewropea Jean-Claude Juncker qal li l-ftehim jenfasizza s-soluzzjonijiet pożittivi li jġib miegħu is-suq ħieles.

5 4

SINGAPORE

IŻRAEL

IWETTAQ L-AKBAR ATTAKK MILITARI F’GAŻA

1.5 MILJUN PERSUNA VITTMA TA’ ‘HACKING’

Il-Prim Ministru Iżraeljan Benjamin Netanyahu qal li Iżrael wettaq l-ikbar attakk militari f ’Gaża mill-gwerra ta’ erba’ snin ilu. L-attakk militari Iżraeljan sar minħabba li l-Grupp Militanti Musulman il-Ħamas spara bombi fid-direzzjoni ta’ Iżrael. Il-Prim Ministru Netanyahu qal li jista’ jkun li jsiru aktar attakki minkejja li l-Palestinjani qed jgħidu li kien intlaħaq ftehim ta’ waqfien mill-ġlied. L-Iżraeljani qalu li l-Palestinjani sparaw aktar minn 90 bomba fuq Iżrael. Għalkemm mhux ikkonfermati, l-Awtoritajiet Palestinjani qed jgħidu li fl-attakk mill-ajru nqatlu żewġ persuni u ndarbu 12 oħra. Qed jingħad li ntlaqtu faċilitajiet tal-Palestinjani f ’Gaża, il-kwartieri Ġenerali tal-Ħamas u anke żona fejn isir it-taħriġ militari u jinħażnu l-armi tal-Palestinjani.

Kwart tal-popolazzjoni ta’ Singapore sfat vittma ta’ serq ta’ data personali. Dan wara li l-hackers irnexxielhom jaċċessaw l-informazzjoni tal-isptar tal-gvern bil-konsegwenza li serqu dettalji ta’ aktar minn 1,500,000 persuna li rrikorrew għasservizzi tas-saħħa bejn Mejju ta’ tliet snin ilu sal-bidu ta’ Lulju ta’ din is-sena. It-tagħrif misruq jinkludi indirizzi u ismijiet iżda mhux stejjer mediċi. Dan filwaqt li nsterqet informazzjoni fuq ħruġ ta’ mediċini lil aktar minn 160,000 pazjent.

26

22.07.2018

kullhadd.com

] SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irbaħ xampù u conditioner tad-ditta Wella.

Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil: KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Isem: Indirizz:

M. BUSUTTIL - In-Naxxar

TISLIBA 236 Mimdudin:

Bi 3 Numri 083 094 141 147 158 162 198 221 268 279 287 323 329 392 418 490 584 701 747

801 847 918 919 943 951 B’4 Numri 0433 0437 0671 0691 0996 1022 1129 1566 1775 3170 3824 3962

4127 4248 4585 4696 4886 5479 5502 5899 7006 7244 7438 7846 8002 8435 8439 8932 9183 9210

B’5 Numri 06226 14002 61419 62382 76635 B’6 Numri 046675 080742 241845 629679 774534 847442 B’7 Numri 2649797 7423893

IR-RIŻULTAT TAL-ĦADD LI GĦADDA

1.

4.

7,23.

9.

10.

12.

16.

18,19.

19.

20.

21.

23.

24.

Kompli l-qawl: Dan mhu xejn, il-kbir...... ġej (5) Tajjeb ferm bit-tadam u ż-żejt (4) Sibel (6) Ara 6 Biża’ kbir (6) Tgħallmu jgħixu? (6) Ara 11 Oċeani? (5) Ara 18 Ma rebaħhiex (5) Ta’ preġju? (3) Ara 7 Kunjom (5)

Weqfin: 1.

2.

3,17.

5.

6,9.

8.

11,16.

12.

13.

14.

15.

17.

21.

22.

Bravu (6) Ħares (3) Iffastidjati (6) Kunjom (3) Kunjom ieħor (6) Repubblika hekk tinkiteb mhux kif jiktbuha spiss uħud! (9) Ġiri barra l-pajjiż (5) Sur bl-Ingliż (2) ...... Maria (3) Jerħi (6) Għaffeġ (6) Ara 3 Ajk (3) Mhux misjur (3)

SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA Mimdudin:

Weqfin:

1.Wkoll, 4.Lewż, 7,21W. Abbuż, 9.Six, 10.Naħbat, 12.Onorat, 18.BA, 19.RMA, 20.Seklu, 21.Bed, 23.Żrar, 24.Agnes

1.Wassal, 2,12W. Oħxon, 3,6.

Lanżit, 5.EPB, 8.Barrakuda, 11.In, 13.OBE, 14.Truman, 15.Ċaflas, 17.Ore

27

22.07.2018

kullhadd.com 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20 21

22

23

24

25

26

27

29 31

30

32

33

34

35

36

37

38

44

45

46

49 52

IT-TISLIBA L-KBIRA

47

50

65

58

59

60

67

66

68

62

69

70

78

75

79

80

81

88

89

90

91

93 95

97

98

108

99

104

1 L-ikel (ħaxix) ta’ Popeye biex isir b’saħħtu (7) 5 Dawn l-ilsira llum m’għadux żmienhom (6) 8 Xi ħadd li tgerfex jew tħarbat sew, bħal xi

żiemel fit-triq (7) 14 L-għanja tal-..... (5) 15 Fuq dan kienu jsajru l-ikel dari, bl-injam

maħruq (6) 17 Rekluta fl-armata (6) 19 Isir bejn tnejn li jinħabbu (5) 20 Biċċa torta għall-ħtija? (4) 21 It-Teatru .... bla saqaf (4) 23 Allura din il-mara ta’ Spagu (5) 25 Dan ta’ żmien il-qedem (5) 28 Din il-ħlas tal-ħaddiema (4) 29 u 30 Nagħġa wara l-Għid jekk tara l-...... taqbeż

il-ħajt (6) 31 Ta’ Pavarotti kienet sabiħa ħafna (4) 33 Nies bla kapaċità (12) 39 L-attur popolari Pitt ta’ Hollywood (4) 41 Ma’ ... rajtek xebbahtek (3) 42 Parti mill-mustaċċi li tqaxxarhom bih (6) 43 L-iskola tan-...., tat-tfal iż-żgħar (4) 45 Il-Banda tiegħu fejn issibha? (5) 46 Lilu jkollok bżonn għall-kura (5) 47 L-ewwel bniedem maqtul fid-dinja, minn

ħuh (4) 50 .... San Filep la x-xitan irid hekk! (4) 53 u 54 Jgħidulek tieħu lilha wara telfa (6) 56 Dak li hemm f ’Pisa huwa mmejjel (5) 58 Dan jaħseb għalih innifsu, biss (6) 60 Tisħin tal-irjus, irvellar, għawi (6) 62 Jagħmilha l-għassies (5) 64 Din il-festa tiġi 40 jum wara l-Għid il-Kbir (5) 67 Tinżamm fl-idejn waqt ir-Rużarju (6) 69 Ir-riħ bejn it-Tramuntana u l-Lvant (6) 70 Dan tajn samrani magħqud (5) 72 u 73 Aktar minn salib wieħed (6)

100

101

105

109

112

86

92

94

103

82

85

87

Mimdudin

71

76

84

96

63

73 74

83

55

61

72

77

48

54

57

64

40

51

53

56

39

42

41 43

28

106 110

113

75 Darbtejn insiru .... (4) 77 u 79 Ersqilha meta taraha fit-triq (9) 80 Belgħa brandi jew wiski (5) 82 Tindif, tfarfir, ixxuttar (4) 84 Karozza mill-Korea t’Isfel (3) 85 L-istazzjon Taljan tat-TV (3) 87 Qalbu għamlet .... (4) 88 Ix-xogħol miexi bit-...... ......, bil-mod ħafna (6,6) 93 Dan l-isem issibu f ’nofs Neriku (4) 94 u 95 Aktar minn salvaġġ wieħed (6) 96 Dan ma jsirx semm (4) 98 ..... Kotba Maltin ta’ Pawlu Mizzi (5) 100 u 101 Dan huwa lqugħ ta’ tajn madwar ir-rota (9) 105 .... ’l hawn, iddumx! (4) 108 Dan huwa r-raġel tan-nanna (5) 109 Il-kapitali tat-Turkija (6) 110 Dan inaddaf il-windskrin tal-karozzi (6) 111 Din konsagrata waqt it-tqarbin (5) 112 Ċittadin tat-Tuneżija (7) 113 60 (6) 114 Qarraq b’xi ħadd, urieh ħaġa b’oħra (7) Weqfin 2 L-ewwel il-..... u mbagħad l-umpappa (5) 3 Kontra tlugħ (4) 4 Rabta .... malajr tinħall (4) 6 u 7 Xi ħadd li ma tantx jara (10) 9 u 10 Din tfisser reqqa żejda jew sikkatura (8) 11 Waħda mit-tmien (5) 12 Kien favur, ta l-kunsens tiegħu (7) 13 Isem, kunjom jew belt fi Florida (7) 16 Wieħed mill-kupuni (5) 18 Min għandu sebgħu ..... ma jibża’ minn

xejn (5) 22 L-iskuża ssibha ġo fiha? (5) 24 u 26 Dan mhuwiex ir-raġel tal-granita (6) 27 Tleqq jew tinten (5) 32 u 33 Dawn bil-bokkla, iżommu l-qliezet

102

107 111

114

f ’posthom (9) 34 Bla kap u bla .... (4) 35 Jaħdem mal-......, mhux mal-gvern (6) 36 Sħiħ, m’għandu xejn nieqes (6) 37 Din bajda, jilbisha s-saċerdot taħt

il-pjaneta (4) 38 u 40 Dan xi ħadd brikkun, malajr iqarraq bik (9) 44 Logħba tat-tfal tal-passat (4) 48 Kollu .... fil-għajnejn (4) 49 Ċittadin tal-Istati Uniti (8) 51 Min jagħmel b’........ jagħmel b’qartalla (8) 52 Waħda mill-istalel (6) 55 Bħalissa nilbsu lilu, flok iż-żarbun (6) 57 Ħut ta’ bla .... fis-suq iġib il-flus (4) 59 Tagħna miktub minn Dun Karm (4) 61 Wieħed mix-xwieni (4) 63 Qagħad għall-ordni li għamlulu (4) 65 Wieħed mill-paranki (6) 66 Min ifittex .... (4) 68 Jista’ jagħti fil-qalb ukoll (6) 69 Wieħed mill-gliegel (6) 70 Bla flus la tgħannaq u lanqas .... (4) 71 Ħafna ...... u tfittex u ma ssib xejn (6) 74 L-ittri fuq is-Salib tal-Feddej (4) 76 Dan mhuwiex ir-raġel tat-tokka (4) 78 Hawn ħafna li jaħdmu l-Ħadd ..... (5) 79 Skont minn liema ... teħodha (3) 81 u 82 Kull min hu ħati ta’ delitt (8) 83 Dan naturalment għadu jistudja (7) 86 Dan jittella’ quddiem il-qorti (7) 89 Kif trid ..... trid lil għajrek (5) 90 u 91 Kamra żgħira fuq vapur (6) 92 Wieħed mill-klampijiet (5) 97 Dan taqbad minnu (5) 99 u 100 Kultant tagħmel kesħa tal-..... ..... (5,5) 102 Rabba r-riħa, li ma tfuħx (5) 103 u 104 Dawn jeħduna fl-aħħar vjaġġ (8) 106 u 107 Din siġra togħla ħafna, dejjem ħadra,

magħrufa wkoll bħala żnuber (8)

28

22.07.2018

kullhadd.com

PORTELLI JKOMPLI JĦAWWAD FIL-BORMA • JASSIGURA LI NIES TAL-KUMPANIJA TIEGĦU JAĦDMU GĦAL NET TELEVISION Nies li sa ftit xhur ilu kienu impjegati tal-kumpanija Watermelon spiċċaw jagħmlu xogħol għal Net Television biex Pierre Portelli żamm qrib tiegħu persuni fdati minnu u ggarantielhom dħul.

Il-KullĦadd tista’ tiżvela dawn id-dettalji b’ċertezza bl-imkejjen tagħna jgħidu li Pierre Portelli qed jipprova jidħak b’kulħadd u spjegaw għaliex. Spjegawlna li mar fuq ir-radju tal-Partit Nazzjonalista jgħid li ta l-programm Purè lil Net Television.

Qal li din kienet idea tiegħu li issa ta lill-istazzjon biex issa se jkun l-istazzjon li jaqla’ l-flus minnha. Iżda, fissru kif nies li kienu jaħdmu fuq il-produzzjoni bħala impjegati tal-kumpanija ta’ Pierre Portelli llum qed jagħmlu dan f ’isem Net Television. Biex hekk, fissru l-imkejjen tagħna, Portelli ħa ħsieb mhux l-istazzjon iżda lin-nies tiegħu u huwa dan li qed ikompli jirrabja lin-nies fid-Dar Ċentrali li issa ilhom żmien jagħmlu s-sagrifiċċji. Fil-fatt għal Pierre Portelli hemm rabja kbira fil-kamra tal-aħbarijiet u għalkemm iffirmaw dikjarazzjoni iktar kmieni din il-ġimgħa biex jgħidu li dokument li ntbagħat lill-midja ma bagħtuhx huma, uħud mid-dettalji ta’ dan id-dokument jaqblu perfettament ma’ dak li qalulna sorsi li magħhom iltqajna wiċċ imb wiċċ.

Fil-fatt in-nies li qed jaħdmu fuq Purè mhumiex l-uniċi li fl-aħħar xhur tfaċċaw id-Dar Ċentrali wara li

fil-passat ħadmu għal Pierre Portelli u l-kumpanija tiegħu.

Tant hu hekk li l-ikbar kritika fuq Portelli oriġinat mill-fatt li neħħa d-drama Santa Monika biex daħħal drama tiegħu bl-isem ta’ Fattigi. Fuq din id-drama se taħdem martu u fid-Dar Ċentrali jiftaħar li hi idea oriġinali tiegħu. Is-sorsi tagħna, li Portelli ftit li xejn jista’ jmerihom, saħansitra bagħtulna skripts ta’ din id-drama kif Portelli talab li jkunu printjati mill-kamra tal-aħbarijiet Tal-Pietà. Ma’ kull jum li jgħaddi Portelli qed ikun meqjus bħala piż ikbar fuq il-Kap Adrian Delia b’ħafna jgħidu li mhux Delia ħa lil Portelli l-PN iżda bil-kontra u sal-lum dan jidher b’mod ċar kuljum fidDar Ċentrali.