Kullhadd_20.05.2018

www.kullhadd.com Il-Ħadd, 20 ta’ Mejju, 2018

Ħarġa Nru 1,297 Prezz €1

QABEL PJAZZA KASTILJA

IMISS IĊ-ĊENTRU Ġej proġett infrastrutturali kbir li se jibdel il-mod kif jopera t-traffiku f’żona ċentrali f’pajjiżna. Dan b’investiment ta’ miljuni kbar ta’ ewro. Il-Ministru Ian Borg jiżvela d-dettalji malgazzetta KullĦadd.

Ara paġna 3

MILL-EWWEL GĦAT-TIENI Ara paġna 12

Minn Ruma niżvelaw għall-ewwel darba ritratt ta’ fiex wasal ix-xogħol fuq il-monument tal-Eks Prim Ministru Dom Mintoff. Monument li fi żmien mhux imbiegħed se jieħu postu fi Pjazza Kastilja.

Iktar minn 200 persuna diġà applikaw għall-iskema l-ġdida tas-second time buyers.

Jikkonferma dan tagħrif li għandha l-KullĦadd, filwaqt li mijiet oħra reġgħu gawdew mill-iskema tal-first time buyers.

Miljuni ta’ ewro qed jitħallew fi bwiet il-familji.

Ara paġna 6

ELUF MAL-PULIZIJA

Eluf ta’ persuni lbieraħ inġabru l-Belt Valletta f’mixja ta’ solidarjetà mal-pulizija wara l-każ ta’ attakk fuq kuntistabbli li xxokkja l-pajjiż iktar kmieni din il-ġimgħa.

Il-messaġġ tagħna llum lill-Forzi tal-Ordni hu: “Aħna magħkom dejjem”.

Ara paġna

8

02

20.05.2018

kullhadd.com

Editur ALEANDER BALZAN

L-Ogħla Temperatura: 24°C L-Inqas Temperatura: 17°C L-Indiċi UV: 9 Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Arja ta’ pressjoni baxxa minn fuq il-Libja li qed testendi fuq iċĊentru tal-Mediterran ser tersaq lejn il-Lvant.

It-Temp: Ftit imsaħħab.

Ir-Riħ: Ftit qawwi għal qawwi mill-Grigal.

Il-Viżibilità: Tajba.

Il-Baħar: Moderat għal qawwi.

L-Imbatt: Baxx mix-Xlokk li jsir mil-Lvant.

It-Temperatura tal-Baħar: 19°C

email: aleander.balzan@partitlaburista.org

Reklamar u Distribuzzjoni KIMBERLY CUTAJAR email: sales@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2572

Disinn tal-Paġni LEANNE ABELA GRECH tel: (+356) 2568 2571

Kuntatt Ġenerali KullĦadd email: editorial@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbgħa

Indirizz Postali KullĦadd

One Complex, A 28B, Industial Estate Il-Marsa MRS 3000

23 °C UV 11

17°C

Il-Ħamis

24

UV 11

18°C

25°C UV 11

Il-Ġimgħa

18°C

Is-Sibt

Sit Elettroniku KullĦadd kullhadd.com

Mezzi Soċjali www.facebook.com/kullhadd

24°C UV 11

18°C

25°C UV 11

18°C

25°C UV 11

18°C

SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD Royal Pharmacy, 271, Triq ir-Repubblika, Il-Belt Valletta – 21252396 Thomas’ Pharmacy, 796, Triq il-Kbira San Ġużepp, Il-Ħamrun – 21238018 Collis Williams St. Venera Pharmacy, 532, Triq il-Kbira San Ġużepp, Santa Venera – 21238625 Herba Pharmacy, 183, Triq il-Kbira, Birkirkara – 21443406 O’Hea Pharmacy, 128, Triq Manoel, Il-Gżira – 21330268 Numri Importanti Medical Plaza Dispensing Chemists, Cass-i-Mall Buildings, Vjal ir-Rihan, San Ġwann – 21372195 Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza​ Wales Pharmacy, 183, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema – 21335492 112​ Il-Mehrież Pharmacy, 31, Triq Giovanni Curmi, l-Iklin – 21435567 Rotunda Pharmacy, 7, Triq il-Kungress Ewkaristiku, Il-Mosta – 21411197 Il-Pulizija ta’ Malta Remedies Pharmacy, 111, Triq George Borg Olivier, Il-Mellieħa – 21523462 2122 4001-9​ St. Monica Pharmacy, 157, Triq Santa Monika, Raħal Ġdid – 21665848 Milia’s Pharmacy, Triq il-Kottonera, Il-Birgu – 27600126 Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili ​ Hompesch Pharmacy, 207/2011, Triq Hompesch, Il-Fgura – 21807503 2393 0000 Gudja Pharmacy, Triq il-Kappillam c/w Triq William Baker, Il-Gudja – 21696422 42, Vjal il-Blue Grotto, Iż-Żurrieq – 21689971 Il-Gwardjani Lokali ​2132 0202 Plaza Pharmacy, 86, Triq il-Kbira, Ħaż-Żebbuġ – 21467459 Nova Pharmacy, 142, Triq il-Kulleġġ, Ir-Rabat – 21454274

Stampat Progress Press

L-Isptar ta’ Malta 2545 0000

L-Isptar ta’ Għawdex ​2156 1600

Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza ​ 5004 3888

Servizz ta’ Direttorju Telefoniku ​1182

Għawdex Taċ-Ċawla Pharmacy, Triq 7 ta’ Ġunju 1919, Ir-Rabat – 21557819 Pisani Pharmacy, Bini Ġdid, Triq Sannat, Is-Sannat – 21564447 Servizz ta’ tobba fiċ-ċentri tas-saħħa fil-Ħdud u l-festi pubbliċi Iċ-Ċentri tas-Saħħa tal-Mosta, Raħal Ġdid u l-Furjana jiftħu għall-emerġenzi 24 siegħa, sebat ijiem filġimgħa. Fil-Ħdud u fil-festi pubbliċi, iċ-Ċentru tas-Saħħa tal-Gżira jiftaħ għall-emerġenzi bejn it-8.00am u l-5.00pm. Ikun hemm ukoll servizz ta’ infermier bejn it-8.00am u t-8.00pm. Il-pubbliku jrid jattendi ċ-ċentru tas-saħħa tad-distrett tiegħu. Persuni mingħajr karta ta’ identità ma jiġux moqdija.

03

20.05.2018

kullhadd.com

PROĠETT KBIR IEĦOR KONTRA T-TRAFFIKU

Fil-jiem li ġejjin mistenni jitħabbar proġett infrastrutturali kbir u innovattiv li mistenni jibdel il-mod ta’ kif ikun immaniġjat it-traffiku f ’żona ċentrali ta’ pajjiżna. Żona li llum toffri fost l-ikbar uġigħ ta’ ras fl-iktar ħinijiet beżlin tal-ġurnata.

Dan se jkun wieħed minn sensiela ta’ proġetti ambizzjużi fil-qasam infrastrutturali għassnin li ġejjin u l-Ministru Ian Borg ikkonferma mal-gazzetta KullĦadd li tlestew il-pjanti għal proġett mill-iktar interessanti li għandu jtaffi l-piż talħin fit-traffiku partikolarment għal dawk li jużaw it-toroq arterjali ta’ Ħ’Attard.

“Nista’ ngħid li dan il-proġett huwa ħolqa waħda minn katina ta’ proġetti li għaddejjin biex nagħmlu t-toroq tagħna iktar aċċessibbli fejn wieħed ikun jista’ jivvjaġġa lejn id-destinazzjoni tiegħu b’mod iktar faċli,” qal il-Ministru Ian Borg li fisser li f ’dan il-każ il-Gvern se jkun qed jonfoq miljuni ta’ ewro.

“Wegħedna li se nagħtu importanza massima lill-infrastruttura u hekk qegħdin nagħmlu. F’dan il-każ ukoll se nkunu qegħdin inħejju infrastruttura għal Malta ta’ Għada.

Iż-żmien li wieħed jaħseb għal soluzzjonijiet li wara ftit tażżmien jafu ma jibqgħux jiswew spiċċa. Irridu nkunu ambizzjużi u nagħmlu proġetti li ngawduhom aħna, iżda iktar kruċjali minn hekk li jsibuhom lesti l-ġenerazzjonijiet ta’ warajna,” qal il-Ministru Borg li fisser kif dan se jkun proġett li se jolqot lil kull minn jivvjaġġa minn jew lejn in-naħa ta’ fuq ta’ pajjiżna, inkluż l-Għawdxin.

Dan il-proġett se jibda fiżżmien li ġej wara li joħorġu s-sejħiet għall-offerti meħtieġa u se jsir bl-istess ħsieb li sar il-

F’dan il-każ ukoll se nkunu qegħdin inħejju infrastruttura għal Malta ta’ Għada. Iż-żmien li wieħed jaħseb għal soluzzjonijiet li wara ftit taż-żmien jafu ma jibqgħux jiswew spiċċa

eżempji, bħal dawk ta’ Triq Santa Katerina ġewwa Ħ’Attard, Triq Bontadini f ’Birkirkara, Vjal l-Indipendenza fil-Mosta, Triq il-Mitħna f ’Ħaż-Żebbuġ, Triq il-Kanun f ’Santa Venera, u Vjal ix-Xarolla fiż-Żurrieq.

Għaddejja wkoll ħidma għallproġett tat-twessigħ tal-Marsa-Ħamrun Bypass. Dan talaħħar huwa proġett li kulma kien jitlob huwa ftit ħsieb— dak li twessa’ biex it-traffiku jkun aktar mexxej.

Bidla sħiħa fil-mod kif isiru l-affarijiet

Il-bidla fil-mod kif isiru l-affarijiet hija riflessa wkoll fil-fatt li fil-Parlament tressaq it-tieni qari tal-Abbozz ta’ Liġi dwar l-Aġenzija Infrastructure Malproġett tal-Kappara u li bħalissa ta. Infrastructure Malta hija qed isir dak tal-Marsa, bil-għan l-aġenzija li se tkun qiegħda li jinħoloq l-inqas inkonvenjent tieħu ħsieb l-implimentazzjoni għal min juża ż-żoni milquta.

Fil-Marsa x-xogħol għaddej b’ritmu mgħaġġel u bl-inqas inkonvenjent possibbli, filwaqt li marbut ma’ dan il-proġett hemm il-mini minn Santa Luċija għal Triq l-Addolorata li tħabbru fl-aħħar ġimgħat biex jiġi ffaċilitat aktar it-traffiku f ’dawn l-inħawi.

“Filwaqt li nifhmu li kull proġett li tagħmel joħloq xi tip ta’ inkonvenjent, illum daħħalna sistemi li dan inaqqsuh u ma jinħolqux iktar problemi fil-mument li nkunu qed naħdmu biex insolvuhom,” tenna l-Ministru Borg.

Hu fakkar kif minn Ġunju tal-2017 ’l hawn, ma sarux biss proġetti kapitali kbar, iżda l-Ministeru wettaq diversi proġetti oħra fit-toroq li xorta waħda ħallew effetti pożittivi fuq il-komunitajiet diversi tal-pajjiż. Huwa ta numru ta’

ta’ pjan ambizzjuż li se jkun qed jagħti wiċċ ġdid lil Malta.

L-aġenzija se tkun responsabbli mill-bini, l-immaniġġjar, it-titjib u l-manutenzjoni tat-toroq arterjali, residenzjali, u rurali, kif ukoll minn infrastruttura pubblika oħra fil-gżejjer Maltin.

L-aġenzija se tkun essenzjali sabiex tiġi ffurmata strateġija iffukata. It-titjib tan-network ta’ toroq fil-gżejjer Maltin mhuwiex sempliċement eżerċizzju ta’ allokazzjoni ta’ fondi lil numru ta’ kuntratturi biex iwettqu x-xogħol, imma ħidma ffukata fuq żewġ binarji. Filwaqt li jiġi onorat l-impenn tal-Gvern li jinbnew mill-ġdid u jiġu rranġati toroq eżistenti, l-aġenzija se tkun qed tistabbilixxi u timplimenta pjan fit-tul ta’ manutenzjoni tal-istess toroq li jiġi adattat skont il-ħtiġijiet tal-futur. Filwaqt li kulħadd ikun qed jistenna li

t-triq li juża kuljum tkun minn tal-ewwel li titlesta, l-aġenzija trid tħares oltre minn hekk, u tikkunsidra l-istat tat-triq, l-esiġenzi tal-pajjiż u r-riżorsi li jkollha għad-dispożizzjoni tagħha.

L-ewwel prijorità se tingħata lil dawk il-160 triq residenzjali li qatt ma saru qabel. Dawn huma toroq li fihom jgħixu n-nies u li ta’ kuljum ikollhom jagħmlu użu minnhom mingħajr asfalt. Il-Ministru saħaq li wħud minnhom ilhom hekk snin twal u ma jistax ikun li dawn in-nies jibqgħu jgħixu f ’dawn il-kundizzjonijiet, u filfatt, ix-xogħol fuq uħud minn dawn it-toroq se jibda minn din is-sena stess.

Fl-istess waqt, għaddejja analiżi tal-istat tat-toroq talpajjiż sabiex tkompli tingħata prijorità lil dawk li l-aktar għandhom bżonn attenzjoni.

04

20.05.2018

kullhadd.com

DEĊENNJU TA’ BIDLA • IL-PARTIT LABURISTA JIĊĊELEBRA L-10 SNIN TA’ JOSEPH MUSCAT FIT-TMEXXIJA • PROĠETT POLITIKU LI QED JIBQA’ JAGĦTI L-FROTT Bit-tema #JM10 l-Partit Laburista se jkun qed jiċċelebra l-10 snin fit-tmexxija ta’ Joseph Muscat. Il-Prim Ministru nħatar bħala Mexxej tal-Partit Laburista fis-6 ta’ Ġunju 2008 wara li kkampanja bl-għajta ta’ Ġenerazzjoni Rebbieħa. “U minn dakinhar rebaħ ilpartit u rebaħ il-pajjiż,” qal Daniel Micallef, President tal-Partit Laburista, li tkellem malgazzetta KullĦadd dwar l-għan ta’ numru ta’ inizjattivi li se jittieħdu biex ikun iċċelebrat dan l-anniversarju. Inizjattivi fejn l-għan se jkun li l-Partit Laburista jħares ’il quddiem iktar milli jħares lura. “Qed nisħqu fuq l-għajta Malta ta’ Għada u biex ikollna Malta ta’ Għada b’saħħitha iktar minn tal-lum irridu nifhmu fejn konna, fejn qegħdin u fejn irridu mmorru,” spjega Micallef.

L-attività ewlenija se tkun is-6 ta’ Ġunju meta l-Maltin u l-Għawdxin huma mistiedna jiltaqgħu fil-Pjazza ta’ Raħal Ġdid. “Irridu l-istess atmosfera ta’ għaqda u ċelebrazzjoni li kellna fl-attivitajiet kollha li għamilna bħal dan iż-żmien sena u fl-aħħar xhur. Irridu nuru li aħna għadna impenjati għall-bidla daqskemm konna 10 snin ilu. Ir-rebħiet elettorali ma qatgħux l-għatx ta’ dan il-moviment biex ikompli jibdel il-pajjiż u m’hemmx okkażjoni aħjar biex nuru l-impenn tagħna għal bidla milli nkunu spalla

ma’ spalla mal-protagonist tal-bidla f ’dawn l-aħħar 10 snin,” qal Daniel Micallef li fisser kif fil-jiem li ġejjin in-nies se jaraw iseħħu wkoll attivitajiet oħra interessanti u innovattivi. Tant li s-6 ta’ Ġunju kien deskritt biss il-qofol fejn fost oħrajn se ssir maratona ġbir ta’ fondi fit-3 ta’ Ġunju u sejħa għal volontiera fit-2 ta’ Ġunju.

Tifkiriet li m’għandhomx jintilfu Fost tifkiriet oħra l-10 snin ta’ bidla huma illustrati wkoll fil-ktieb Joseph 10 Snin Mexxej.

Pubblikazzjoni tas-sensiela Soċjalisti li tinkludi fost oħrajn għadd ta’ kontribuzzjonijiet minn ħassieba jew nies li ħadmu fil-qrib mal-Prim Ministru Joseph Muscat. Persuni bħal Kurt Farrugia - il-Kap talKomunikazzjoni tal-Gvern, u Alfred Mifsud, irrakkuntaw l-episodji li għaddew minnhom huma ma’ Joseph Muscat.

Filwaqt li l-Professur John Baldacchino, is-Soċjologu Michael Grech u l-Eks Ministru Joe Micallef Stafrace għamlu l-analiżi soċjoloġika u politika tagħhom. Taħlita ta’ esperjenzi personali u analiżi jagħmilha l-Ministru Evarist Bartolo.

Filwaqt li nies bħal Deborah Schembri, Gabi Calleja u Maria Camilleri kitbu dwar l-impatt li t-tmexxija ta’ Joseph Muscat kellha fuq il-ħajja tagħhom u Nigel Vella analizza t-tmexxija ta’ Joseph Muscat mil-lenti tażżgħażagħ fil-Partit Laburista.

Aleander Balzan, Direttur talKomunikazzjoni tal-Partit Laburista, qal li din hija pubblikazzjoni li ħadd m’għandu jitlef. “Eluf ta’ persuni diġà għandhom kopja merfugħa għaliex kitbu isimhom u għalhekk se jkollhom ix-xorti li f ’idejhom ikollhom ktieb uniku b’dedika ppersonalizzata. Iżda, dawk li

ma laħqux kienu parti minn din l-inizjattiva se jkollhom iċ-ċans jixtruh,” qal Balzan li żvela li l-Professur Andrew Azzopardi intervista lil Joseph Muscat għal din il-pubblikazzjoni filwaqt li s-Sinjura Michelle Muscat ukoll qasmet il-ħsibijiet tagħha. “Il-ktieb jinkludi wkoll għadd kbir ta’ ritratti. Il-mixja ta’ Joseph Muscat narawha bir-ritratti. Mill-mument tannomina sal-1 ta’ Mejju li għadda,” qal Balzan.

Qed tinħadem ukoll il-produzzjoni Joseph Għaxar Snin ta’ Bidla li dalwaqt jibdew joħorġu dettalji ta’ meta u fejn se tintwera bl-aspettativa għaliha hija kbira. “Se naraw lil Joseph Muscat mil-lati kollha tiegħu. Il-missier, ir-raġel talfamilja, il-politiku, mexxej u statista. Bħallktieb, din mhix produzzjoni għall-partitarji tal-Partit Laburista biss imma hija produzzjoni għal kull min għandu għal qalbu l-istorja politika ta’ pajjiżna. Dan id-deċennju se jkun ħalla marka qawwija u din nanalizzawha u nirriflettu dwarha f ’din il-produzzjoni,” żied Balzan li temm jgħid li l-għan ta’ kollox huwa l-ġejjieni.

“M’hemm xejn li se jarana nintilfu f ’nostalġija.

F’kull ħaġa li qed nagħmlu u qed norganizzaw qed naraw kif inqanqlu l-ħsieb għal dak li għad irid jiġi. Joseph Muscat qalilna u aħna għedna lilu li mhux se nieqfu nofs triq u ħarsitna hija fuq il-kumplament tal-ħidma li trid issir għal Malta ta’ Għada,” temm jgħid Balzan.

Joseph Muscat qalilna u aħna għedna lilu li mhux se nieqfu nofs triq u ħarsitna hija fuq il-kumplament tal-ħidma li trid issir għal Malta ta’ Għada

Pubblikazzjoni tas-Sensiela Kotba Soċjalisti li tinkludi fost oħrajn għadd ta’ kontribuzzjonijiet minn ħassieba jew nies li ħadmu fil-qrib mal-Prim Ministru Joseph Muscat. Dettalji dwar meta tista’ tinġabar minn min diġà ordna jew tixtara se jitħabbru fil-jiem li ġejjin.

05

20.05.2018

kullhadd.com

“RITRATT” TA’ €675,000!

MEDJA TA’ €52,000 KULL SENA GĦALL-KUMPANIJA TAL-“FOTOGRAFU ESKLUSSIV” TA’ EDDIE FENECH ADAMI GĦAL 13-IL SENA INFILA BEJN IS-SNIN 2000 U 2013

Il-kumpanija Promotion Services Limited, li tħaddan fiha d-dar tal-pubblikazzjoni Miranda Publishers, daħħlet iżjed minn €675,000 minn bejgħ ta’ kotba u servizzi oħrajn lil ministeri u entitajiet governattivi mis-sena 2000 sal-2013.

Dan il-ġurnal hu infurmat li l-kotba, li fil-maġġoranza tagħhom jirriżulta li nxtraw mingħajr sejħa għall-offerti jew inkella t-tagħrif dwar il-metodu hu nieqes, huma bbażati primarjament madwar ir-ritratti tal-fotografu Eddie Aquilina.

Dan jiftaħar li kien il-“fotografu esklussiv” tal-Eks Kap u Prim Ministru Nazzjonalista Eddie Fenech Adami, waqt li riċentement spiss deher waqt l-attivitajiet ta’ Occupy Justice.

Aquilina hu wkoll direttur u shareholder tal-kumpanija Promotion Services Ltd., minbarra li jirrappreżentaha legalment u ġudizzjarjament.

F’waħda mill-istess attivitajiet ta’ Occupy Justice, Aquilina wkoll infexx kontra l-ġurnalisti ta’ ONE News u nstema’ jgħid li lilu jistgħu jiġbduh kemm iridu għax hu m’għandu xejn x’jaħbi u sebgħu dritt.

Aquilina, li jiftaħar li beda l-vjaġġ politiku u ta’ fotografu tiegħu ma’ Fenech Adami lura

F’waħda mill-istess attivitajiet ta’ Occupy Justice, Aquilina wkoll infexx kontra l-ġurnalisti ta’ ONE News u nstema’ jgħid li lilu jistgħu jiġbduh kemm iridu għax hu m’għandu xejn x’jaħbi u sebgħu dritt għall-1981, ippubblika wkoll ktieb bl-isem ta’ Eddie l-Għażla tal-Poplu lejlet l-Elezzjoni Ġenerali tal-1987 u ieħor aktar riċenti illustrat bir-ritratti tiegħu stess u bit-titlu My journey through a lens with Eddie Fenech Adami, fost ħafna oħrajn.

Minn dak iż-żmien kien meqjus bħala insider tad-Dar Ċentrali u hu stess jisħaq li kien mal-Kap innifsu fi ġrajjiet importanti u

storiċi bħal dakinhar tal-11 ta’ Mejju, 1987 meta dan ġie mgħarraf li l-Partit Nazzjonalista kien għadu kif rebaħ l-Elezzjoni u l-għada meta ħa l-ġurament tal-ħatra fil-Palazz tal-President.

Jirriżulta li Miranda Publishers kienet twaqqfet fi ħdan l-istess Promotion Services Ltd. ftit żmien wara dik l-elezzjoni li temmet 16-il sena ta’ Gvernijiet Laburisti. Waqt li tal-ewwel

mhix irreġistrata bħala kumpanija fuq ir-reġistru tal-Awtorità għas-Servizzi Finanzjarji Maltija (MFSA), tal-aħħar hi rreġistrata fl-indirizz 139/3, Tower Road, Tas-Sliema, waqt li l-uniċi diretturi u shareholders tagħha huma l-istess Eddie Aquilina u Anthony Aquilina.

Skont it-tagħrif li ngħata fil-Parlament fl-aħħar ġimgħat, għalkemm il-kumpanija u/jew id-dar tal-pubblikazzjoni inkwistjoni ma jissemmewx direttament, ħareġ li l-ħlasijiet abbundanti ta’ madwar €52,000 kull sena fuq perjodu ta’ 13-il sena infila kienu jkopru wkoll l-iffinanzjar ta’ kotba li kienu għadhom iridu jiġu stampati mill-istess Miranda.

Mill-ismijiet tal-kotba ppreżentati fit-tweġibiet ministerjali wkoll joħroġ li dawn kienu tal-kumpanija msemmija.

Id-Deputata Laburista Rosianne Cutajar staqsiet lil diversi ministeri jekk inxtrawx kotba mill-kumpanija, kemm kienet l-ispiża sena b’sena u jekk dan seħħx b’direct order jew b’tender.

Minn dawn jirriżulta li €343,460.03, li jiġu aktar minn nofs is-somma globali ta’ €675,348.36, tħallsu mill-Ministeri għat-Turiżmu taħt it-tmexxija ta’ Michael Refalo, Fran-

cis Zammit Dimech u Mario Demarco rispettivament. Din kienet l-aħħar minn sensiela ta’ mistoqsijiet parlamentari li ġiet imwieġba nhar it-Tnejn li għadda.

Mill-Uffiċċju tal-Prim Ministru taħt l-istess Eddie Fenech Adami u sussegwentement Lawrence Gonzi nxtraw b’kemm jiswew aktar minn €69,500 f ’kotba, reklamar fuq billboards, self ta’ ritratti, reklamar fuq kotba u sponsorships, ilkoll b’direct orders.

Mill-Ministeru għat-Trasport, Infrastruttura u Proġetti Kapitali, u l-entitajiet li jaqgħu taħtu (għalkemm sa qabel l-2013 kien ifisser li kienu jaqgħu taħt aktar minn ministeru wieħed), l-ispiża għal servizzi u kotba mill-kumpanija laħħqu iżjed minn €80,000; mill-Ministeru għall-Edukazzjoni tħallsu kważi €52,000 oħra; ftit inqas minn €44,000 mill-Ministeru għall-Affarijiet Barranin; mal-€40,000 mill-Ministeru għas-Saħħa; u aktar minn €29,000 mill-Ministeru għall-Ekonomija.

Ministeri oħrajn, bħal dawk tal-Ambjent, tal-Finanzi, tal-Ġustizzja u tal-Intern, ilkoll wieġbu li l-ħlasijiet kienu jammontaw għal ftit eluf ta’ ewro fuq l-istess perjodu.

06

20.05.2018

kullhadd.com

SKEMA TIBDA U OĦRA BAQGĦET B’SAĦĦITHA • MILL-FIRST TIME GĦAS-SECOND TIME BUYERS Bdiet titħaddem l-iskema tas-second time buyers filwaqt li dik tal-first time buyers baqgħet għaddejja b’ritmu tajjeb. Tagħrif li kisbet il-gazzetta KullĦadd mill-Ministeru għall-Finanzi jgħid li diġà hemm madwar 200 persuna li applikaw għall-iskema tas-second

time buyers li daħlet fis-seħħ fl-2014. Dawn l-applikazzjonijiet qed ikunu analizzati.

Din l-iskema tħabbret flaħħar baġit u hija skema mmirata għall-middle class.

Fil-fatt fil-baġit ingħad li f ’ħajja tal-persuna, ikun hemm ċirkostanzi fejn taspira li tixtri dar oħra ikbar jew

iżgħar skont iċ-ċirkostanzi, bħal pereżempju minħabba bidla fid-daqs tal-familja.

F’dan il-każ persuna qed tingħata tnaqqis fit-taxxa talboll sa massimu ta’ €3,000 li jitħallas permezz ta’ ċekk.

Din il-miżura mistennija twassal għal akbar effiċjenza fl-użu tal-istock tal-bini fil-

pajjiż. Persuni b’diżabbiltà ukoll messaġġ lill-industrija jibbenefikaw minn għotja tal-kostruzzjoni li l-Gvern ikbar. Ġenituri ta’ familja irid jgħin biex dan is-settur li għandha tgħix magħha ekonomiku jerġa’ jqum fuq persuna b’diżabbiltà, jist- saqajh,” qal il-Ministru. għu wkoll jikkwalifikaw Hu żied li s-sinifikat tas-surgħal din l-iskema taħt ċertu plus huwa li l-Gvern qed juri li huwa kapaċi jikkonkundizzjonijet.

Fil-kaz tal-first time buyers trolla n-nefqa tiegħu perix-xerrej ma jħallasx taxxa mezz ta’ governanza fiskali b’saħħitha. Nuru li l-Gvern tal-boll.

Mistoqsi dwar il-fatt li huwa għaqli u li kapaċi jieħu l-iskema tal-first time buy- r-riedni f ’idejh, u fejn jidħol ers baqgħet għaddejja b’rit- infiq ma jeċċedix id-dħul mu tajjeb ukoll, il-Ministru tiegħu. B’hekk m’aħniex nitgħall-Finanzi Edward Sci- fgħu piż żejjed fuq il-ġenercluna qal li din “għad tit- azzjonijiet li ġejjin. niżżel fl-istorja ta’ Malta, “Bis-surplus, il-Gvern qed bħala dik il-miżura li bdiet juri wkoll li meta qiegħed iddawwar ir-rota ekonomi- iġemma’, minflok jiddejjen, ka ta’ pajjiżna. Din l-iskema ikun f ’pożizzjoni li jinvesti kienet mezz ta’ żblukkar tal- flusu fuq miżuri u proġetistaġnar ekonomiku li konna ti li huma importanti għal fih, speċjalment fis-settur pajjiżna u għaċ-ċittadin. tal-kostruzzjoni. Permezz Fost dawn, ta’ min isemmi tas-suċċess li ġabet, stajna l-investimenti li qed isiru nintroduċu miżuri oħrajn li fit-toroq, is-social houskomplew iwasslu għat-tkab- ing, il-boroż ta’ studju li qed jingħataw lill-istudenti, bir ekonomiku.”

Fisser kif il-mod kif ġiet kif ukoll il-ħruġ ta’ bonds imdaħħla din l-iskema, hija għall-pensjonanti,” temm riflessjoni tal-ispirtu ta’ dan Scicluna. il-Gvern, u avolja kienet skema li tiswa l-flus, xorta ttieħdet deċiżjoni f ’waqtha li rrendiet u li kellha impatt ekonomiku kbir.

“Fiha nnifisha, din l-iskema wasslet messaġġ u sinjal Għad titniżżel ċar li dan ilfl-istorja ta’ Malta, Gvern irid bħala dik il-miżura li jgħin u jnaqqas il-piż bdiet iddawwar ir-rota finanzjajr u ekonomika ta’ pajjiżna liż-żgħażagħ u lill-individwi li jixtru l-ewwel proprjetà tagħhom għal skop ta’ residenza. Intbagħat FIRST TIME BUYERS

KUNTRATTI

PERSUNI LI GAWDEW

2013

125

145

2014

2940

4014

2015

2994

4060

2016

2614

3484

2017

2726

3649

2018

765

1020 (sal-15 ta’ Mejju)

07

20.05.2018

kullhadd.com

NAQSU BIL-KBIR DAWK LI SPIĊĊAW MINGĦAJR ELETTRIKU • WARA LI ROĦSU KIEN HEMM INQAS FAMILJI LI SABU PROBLEMA JĦALLSU L-KONTIJIET Numri uffiċjali juru li naqsu bil-kbir dawk il-persuni li spiċċaw mingħajr provvista tal-elettriku wara li ma jkunux ħallsu l-kontijiet. Dan effett dirett pożittiv tar-roħs fil-prezzijiet tal-elettriku li daħal fl-2014 meta l-kontijiet għall-familji f ’Malta spiċċaw fost l-orħos kontijiet fl-Unjoni Ewropea u iktar nies bdew jifilħu jħallsuhom fil-ħin.

Jirriżulta li minn dawk li jkunu daħlu għal xi arranġament ta’ ħlas bin-nifs huma biss madwar 20% li eventwalment ma jkunux kapaċi jżommu miegħu. Dan meta fl-2015, bl-effett tal-kontijiet ta’ qabel l-2014, kienu 68% ta’ dawk li jaslu għal xi tip ta’ ftehim li ma jlaħħqux miegħu. Eventwalment l-ammont beda nieżel sena wara l-oħra sakemm laħaq l-inqas rata f ’ħafna snin is-sena li għaddiet.

It-tariffi orħos kienu l-unika

bidla fil-kontijiet tal-elettriku b’tagħrif ieħor juri li l-kontijiet baqgħu joħorġu bl-istess ritmu li kienu joħorġu qabel il-bidla fil-gvern u eventwal-

ment ir-roħs fil-kontijiet.

Tweġiba għal domanda parlamentari li għamel id-Deputat Nazzjonalista, David Agius, turi jekk wieħed irid

jidħol fid-dettall isib li l-frekwenza tal-kontijiet iktar naqset milli żdiedet.

Fl-2012 inħarġu medja ta’ 6.1 kont kull klijent meta

s-sena li għaddiet din ir-rata kienet inqas minn hekk – 5.7 kont kull klijent fis-sena.

Dan ifisser li l-allegazzjoni tal-Oppożizzjoni li ARMS Ltd. qed toħroġ aktar kontijiet minn qabel hija gidba intenzjonata li tinganna.

Jirriżulta wkoll li n-numru ta’ familji li jirċievu kontijiet li ma jaqbżux il-faxxa l-aktar baxxa tat-tariffi (2,000 unit f ’sena) żdied b’4.3% fl-2017 meta mqabbel mal-istess figura fl-2012. Dan ifisser li hemm ħafna aktar klijenti jibbenefikaw mill-orħos faxxa tat-tariffi llum, milli kien hemm fl-2012.

Il-kontijiet f ’Malta huma 40% orħos mill-pajjiż l-oħra fl-Unjoni Ewropea.

Dan kien ikkonfermat kemm-il darba mill-aġenzija tal-istatistika tal-Unjoni Ewropea, il-Eurostat.

Saħansitra din hi waħda mir-raġunijiet għaliex naqas il-faqar f ’pajjiżna.

08

20.05.2018

kullhadd.com

ELUF B’APPOĠĠ GĦALL-PULIZIJA Ilbieraħ filgħodu eluf ta’ persuni nġabru l-Belt Valletta biex juru s-solidarjetà tagħhom mal-pulizija li jwettqu xogħol kbir anke f ’ċirkostanzi diffiċli.

Din il-mixja ta’ solidarjetà ssejħet mill-Police Officers Union GWU, il-Malta Police Association u l-Malta Association of Retired Police Officers wara każ fejn żagħżugħ saq fuq pulizija li għal xi ħinijiet spiċċa jiġġieled għal ħajtu. Il-mixja bdiet minn Pjazza San Ġorg u dawk preżenti rħewlha lejn il-Parlament fejn is-skiet inkiser b’xi ċapċipa f ’ħinijiet diversi fosthom meta mal-folla ngħaqdu l-President tar-Repubblika u l-Prim Ministru. Fil-fatt, il-mixja kienet waħda li ġabret nies minn kull sfera tas-soċjetà biż-żewġ partiti ewlenin ikunu wkoll preżenti.

F’kummenti mal-ġurnalisti ta’ din il-gazzetta, persuni li kienu preżenti kkummentaw fuq fatturi diversi. Mid-dixxiplina li hemm bżonn tiddakkar iktar fil-pajjiż għall-fatt li dawk li jagħżlu karriera fil-forzi tal-ordni jagħmlu sagrifiċċji kbar li mhux dejjem ikunu rikonoxxuti. Oħrajn innutaw li din il-mixja kienet storika għax kienet l-ew-

wel darba li r-rappreżentanti tal-pulizija niżlu fit-toroq. Anke għax il-pulizija qatt ma kienu organizzati bħal-lum wara li fl-aħħar leġiżlatura ngħataw iddritt li jidħlu fl-union.

Meta ta kummenti lill-ġurnalisti preżenti, il-Kummissarju tal-Pulizija Lawrence Cutajar qal li fl-aħħar sentejn iddedika ħafna ħin biex il-kundizzjonijiet tal-pulizija jitranġaw. “Irranġajna ħafna affarijiet. Jien mill-ewwel ġurnata ġibt onboard iżżewġ unions fejn fi ftit ġranet irranġajna l-ħinijiet tal-pulizija.

Affarijiet li kienu jistennew is-snin. Għax jien nemmen li jekk il-pulizija jkun kuntent fuq il-post tax-xogħol tiegħu jagħti riżultati aħjar,” qal il-Kummissarju tal-Pulizija li fisser kif jitkellem mal-membri tal-korp regolarment.

Mistoqsi dwar l-insurance tal-pulizija, il-Kummissarju qal li dan hu suġġett li ilu jkun diskuss is-snin. “Ma tistax tagħmel kollox f ’daqqa. Imma għaddejin it-taħditiet u jalla naslu kif wasalna f ’affarijiet oħra,” qal il-Kummissarju Cutajar li

żied li hemm diversi tipi ta’ vjolenza li jistgħu jsofru l-membri tal-korp. “Tista’ tkun waħda fiżika u tista’ tkun waħda mentali. It-tnejn huma ibsin u l-qraba tagħhom ibatu ħafna,” qal il-Kummissarju li appella biex mhux kulħadd jinġibed f ’keffa waħda għax il-maġġoranza tal-Maltin jirrispettaw lill-Korp tal-Pulizija u l-istituzzjonijiet.

Għalkemm ammetta li kibret xi ftit l-arja fil-konfront tal-pulizija.

“Iva, is-sitwazzjoni saret naqra iktar diffiċli mil-

li kienet 20 sena ilu,” qal Cutajar.

Intant, fost dawk li attendew kien hemm politiċi li fl-aħħar xhur kienu fost il-folla quddiem id-Depot tgħajjar lill-pulizija purċinelli u jappoġġjaw l-għajta ‘fuck the police.’ B’persuni preżenti jinstemgħu jikkummentaw iktar minn darba kif ma sħawx jattendu.

10

20.05.2018

kullhadd.com

LEJN EDUKAZZJONI GĦAL DEMOKRAZIJA Spiss nitkellmu u nlissnu l-kliem “ċittadin” u “politiku”. Iżda kemm nafu li kull ċittadin hu politiku, u l-politiku li nitkellmu fuqu sal-lum mhu politiku xejn, iżda rappreżentant tal-politiċi? Kif trid titħaddem edukazzjoni għal demokrazija? Fuq dan is-suġġett il-gazzetta KullĦadd tkellmet ma’ Dr. Francois Mifsud, membru

X’għandna nifhmu b’edukazzjoni u demokrazija? U d-demokrazija mhix forma ta’ tolleranza?

Iżda m’għandniex il-Parlament għad-diskussjoni?

Le, għax il-libertà tal-kelma mhix biss għall-Parlament iżda għall-poplu kollu. U biex ikollok il-libertà tal-kelma ma jfissirx biss li n-nies għandhom id-dritt li jitkellmu. Il-libertà tal-kelma titlob ħafna aktar. Titlob li n-nies ikunu edukati, kapaċi jagħmlu r-riċerka u kapaċi jinfurmaw ruħhom, għax fid-demokrazija kull kelma għandha qawwa u jekk lill-kelma tneżżagħha mill-qawwa tagħha, ma tibqax aktar demokratika.

Le. Id-demokrazija mhix tolleranza, anzi tmur lil hinn minnha. It-tolleranza hi meta tnejn jaċċettaw lil xulxin. Id-demokrazija hi iżjed minn hekk. Tfisser tnejn li jitgħallmu minn xulxin; li lesti jiggvernaw anki flimkien. Id-demokrazija hi prattikament magħmula minn realtà ta’ struttura li qiegħda dejjem fi proċess ta’ rinnovazzjoni. Jiġifieri d-demokrazija hi struttura governattiva li titlob il-parteċipazzjoni ta’ kull ċittadin u f ’dan l-att, dejjem hemm rinnovazz- Iżda dawn it-tliet ħwejjeġ li qed issemmi: edukazzjoni, riċerka joni u tiġdid. u informazzjoni, mhux kollha Fil-każ ta’ pajjiżna mhux hekk isir? għandna?

Uffiċjalment, fil-każ ta’ Malta huma hekk, iżda sfortunatament mhux dejjem nimxu hekk, għax id-demokrazija titlob il-parteċipazzjoni ta’ kull membru u kull ċittadin. Issa, il-problema tkun x’nifhmu bil-kelma “parteċipazzjoni” u kif se nipparteċipaw. Mela, prinċipalment f ’demokrazija nipparteċipaw billi nivvutaw u nesprimu ruħna b’mod ħieles, jew fil-qosor ikun hemm il-libertà tal-kelma, u niddiskutu. Issa, jekk hemm waħda u m’hemmx l-oħra jfisser li m’hemmx demokrazija.

Suppost li f ’Malta għandna t-tnejn.

L-ewwel waħda hi l-aktar waħda li nistgħu ngħidu hi preżenti u qawwija; li n-nies jivvutaw. It-tieni waħda hi xi ftit jew wisq “defiċjenti”; għalhekk hemm problema.

Iva, kollha għandna. Għandna l-ispazji tal-edukazzjoni u l-iskejjel, iżda ma jfissirx li s-sistema qiegħda taħdem. Ma ninsewx, kif għedtlek, li d-demokrazija mhix struttura perfetta, iżda li dejjem tiġġedded. Mela allura f ’Malta rridu wkoll naċċettaw ilfatt, li pereżempju għandna problema fejn tidħol parteċipazzjoni li toħroġ il-libertà tal-kelma, għax għal ħafna nies, il-libertà tal-kelma jħalluha f ’idejn il-kapijiet tal-partiti, għax jissoponu li l-kap tal-partit qed jitkellem għalihom. Dik mhix demokrazija. Iċ-ċittadin għandu jimxi fuq dak li jaħseb hu, għax kull wieħed minna hu ċittadin attiv fil-governabbiltà tal-pajjiż.

Allura d-demokrazija hi

tal-Fakultà tal-Edukazzjoni fid-Dipartiment tal-Inklużjoni u l-Aċċessibbiltà għat-Tagħlim, fl-Università ta’ Malta. minn Charles B. Spiteri

individwalista?

tlob id-diversità tal-individwi iżda wkoll ta’ gruppi li jesprimu ruħhom.

Jekk int għandek biss żewġ partiti b’saħħithom, ħafna drabi d-demokrazija se tbati, għax il-partiti jispiċċaw prattikament reazzjoni għal xulxin. Biex verament ikollna demokrazija b’saħħitha, irid ikollna spazju fejn id-diversità tesprimi ruħha. Mingħajr dak l-ispazju, id-demokrazija se tbati.

L-edukazzjoni tidħol hawnhekk ukoll. L-edukazzjoni f ’pajjiż demokratiku qiegħda biex tagħtina l-għodda li tgħinna ngħaqqdu l-pontijiet u nitgħallmu minn xulxin.

Hekk tidher, iżda mhix, għax imbagħad il-mistoqsija l-oħra hi: “Jien x’interessi għandi?”

Id-demokrazija, biex taħdem, irid ikollha l-ġid komuni bħala l-interess prinċipali. Jiġifieri meta jien immur nivvota, nesprimi l-opinjoni tiegħi. Dik l-opinjoni u dak il-vot irid ikun motivat mill-ġid komuni u mhux mill-interessi privati u partikulari tiegħi.

Qabel wieħed jivvota jew jikteb artiklu f ’gazzetta, jew ikun se jitkellem fil-pubbliku, il-mistoqsija li għandu jagħmel hi: “Dak li se ngħid jew se nivvota għalih, kif se jolqot lill-komu- U meta tgħid edukazzjoni, nità tiegħi?” tfisser l-iskola tat-tfal?

Imma tara allura li d-demokrazija hi politika?

Kompletament. Hi spazju, hi mod ta’ politika ta’ kif wieħed jiggverna.

Id-demokrazija hi politika ta’ parteċipazzjoni għal kulħadd u għalhekk mhix limitata għall-amministrazzjoni iżda hi stil ta’ ħajja.

Kemm jista’ jkollna edukazzjoni għal demokrazija f ’pajjiż żgħir bħal tagħna b’żewġ partiti politiċi ewlenin?

Hi problema li l-pajjiż tagħna qsamnieh biss f ’żewġ partiti. Fir-realtà, minnha nnifisha, id-demokrazija ti-

Le, mhix biss l-iskola. Fid-dinja demokratika, l-edukazzjoni hi kull forma ta’ edukazzjoni li wieħed jirċievi minn mindu jkun għadu kemm twieled sakemm imut.

Jekk nieħdu d-dinja Griega, l-edukazzjoni fid-dinja ta’ Ateni, ma kinitx tingħata biss billi jkun hemm l-għalliem li jgħallem lill-istudent, ġeneralment one to one, iżda pereżempju kellu rwol importanti ferm it-teatru. Għaliex? Għax it-teatru jifforma l-ħsieb u jeduka lill-komunità. Jiġifieri meta nitkellmu dwar edukazzjoni f ’demokrazija, m’aħniex nifhmu biss fl-iskola, għalkemm l-iskola għandha Tkompli f ’paġna 11>>

11

20.05.2018

kullhadd.com

<< kompli minn paġna 10 responsabbiltà kbira, iżda kull forma ta’ edukazzjoni, informazzjoni u formazzjoni li ċittadin jista’ jirċievi.

U dan, wieħed jirċevih mill-familja, mill-iskola, mill-midja, mill-gruppi tal-komunitajiet li hemm f ’kull raħal.

L-edukazzjoni, wieħed irid jaraha aktar miftuħa f ’kuntest demokratiku.

Meta kulħadd jagħti l-fehma tiegħu, jibqa’ demokrazija?

Dak ikun biss l-ewwel proċess tad-demokrazija. Issa meta n-nies jesprimu l-fehmiet tagħhom, trid tara kif se tiġborhom u tħaddimhom għall-ġid komuni. U din hi l-aktar ħaġa kruċjali f ’demokrazija.

Tara li l-edukazzjoni għal demokrazija hi forma ta’ integrazzjoni bejn il-Maltin u l-bosta barranin li nsibu jgħixu f ’pajjiżna?

Hawn importanti nistaqsu mistoqsija kruċjali ħafna: X’inhu ċittadin?

Id-demokrazija hi mmexxija miċ-ċittadini; il-Parlament qiegħed hemm biex jirrappreżenta liċ-ċittadini. Fil-fatt, f ’demokrazija, kull ċittadin hu politiku u hi ridikola meta l-politiċi jgħidu “jien politiku”, għax fir-realtà kull ċittadin hu politiku. Dawk li aħna nsejħulhom politiċi huma r-rappreżentanti tal-politiċi, li huma ċ-ċittadini.

Issa x’nifhmu b’ċittadin? Hawn naraw li kien hemm żvilupp sħiħ fuq x’wieħed jifhem b’din il-kelma.

Fid-dinja Griega ta’ Ateni, b’ċittadin kienu jifhmu rġiel li mhumiex skjavi u kienu membri tal-komunità ta’ Ateni, u dawn kellhom id-dritt li jipparteċipaw fil-gvern ta’ Ateni. Mela allura n-nisa, l-iskjavi u t-tfal kienu barra minn din ir-realtà.

B’xi mod, din il-filosofija ma kinitx titħaddem f ’pajjiżna wkoll?

l-aqwa mudell, inkella jkollna naqtgħu barra lin-nisa, pereżempju.

U allura wieħed jista’ wkoll jistaqsi: “mela x’jista’ jkun ċittadin?” Jistax ikun, f ’dinja aktar fluwida, fejn ilmoviment bejn pajjiżi u oħrajn saru iżjed faċli, wasalna fi stat li ngħidu li, li tkun ċittadin mhux bilfors tkun membru ta’ nazzjon partikulari?

B’xi mod, fl-Unjoni Ewropea diġà qed nagħmluha din il-ħaġa, għax illum qed inħarsu lejn l-Unjoni Ewropea, xi ftit jew wisq bħala xi forma ta’ ċittadinanza, għax fejn qabel il-passaport ta’ persuna kien jirrappreżenta biss lil pajjiżha, issa, f ’daqqa waħda qed jirrappreżenta lill-Unjoni Ewropea kollha.

U jien stess inressaq mistoqsija li għaliha m’għandix tweġiba u nixtieqha: Jistax ikun li llum il-ġurnata, f ’dinja fejn hi fluwida aktar u fejn hemm aktar moviment intensiv, wasalniex fi żmien fejn nistaqsu xi tfisser tkun “ċittadin”.

Jistax ikun li wasalna f ’qagħda fejn irridu ngħidu li ċ-ċittadinanza ma nistgħux nibqgħu nħalluha marbuta ma’ stat nazzjon, iżda jista’ jkun li ċ-ċittadinanza ssir aktar inklussiva.

Ngħiduha kif inhi: f ’Malta għandna sitwazzjonijiet fejn hawn nies li ilhom jgħixu fostna qabel ma twelidt jien. Jien iżda għandi d-dritt għall-vot u nista’ nipparteċipa fil-governanza tal-pajjiż, waqt li dawn in-nies ma jistgħux. U forsi jafu lil pajjiżi aktar minni.

U hawnhekk noħolqu xi ftit tal-kontradizzjonijiet. Jiġifieri wieħed irid jiddiskuti u naraw x’nifhmu bil-kelma ċittadin. Iċ-ċittadinanza titqies biss skont l-inċidenza ta’ fejn twelidt u x’ġenituri għandek, jew tista’ tfisser aktar?

Issa rridu nħarsu lejn l-istess suġġett mil-lat li 100 sena ilu ħadd ma kien jaħseb li mara għandha tivvota f ’Malta. Illum il-ġurnata, din hi ħaġa ovvja.

Mela allura l-mara, għalkemm kienet ċittadina u membru tal-istat nazzjon ma kinitx f ’ċertu punt membru sħiħ, għax ma kellhiex id-dritt li tivvota.

Ftit qabel saħansitra, dawk in-nies li kellhom dritt jivvutaw, kien irid ikollhom proprjetà u flejjes. Mela kellna ħafna nies li kienu maqtugħin mill-vera demokrazija. Illum il-ġurnata, għax id-demokrazija tiġġenera, wasalna fi stat li kull ċittadin jivvota, nisa u rġiel, għandek jew m’għandekx proprjetà u flus. Mela issa wasalna fi stat fejn forsi nibdew nistaqsu jekk għandekx bżonn tkun membru tal-istat nazzjon biex tkun ċittadin.

Eżatt. Issa hawnhekk wieħed jara żvilupp sħiħ. Wara r-rivoluzzjoni Franċiża, bil-kelma “ċittadin” bdejna nifhmu li hu membru ta’ nazzjon li hu stat. Allura pereżempju; fejn qabel kienet marbuta ma’ city state, bħalma kienet Ateni, f ’daqqa waħda saret marbuta ma’ stat nazzjon u kull membru ta’ stat nazzjon, isir awtomatikament ċittadin. B’hekk beda jkollna ċ-ċittadini Franċiżi, Taljani u Ġermaniżi. U għalhekk qed ngħidu li l-kunċett ta’ ċittadin f ’soċjetà hu fluwidu u dejjem jiżviluppa. Ma nistgħux nibqgħu nħar- Ma tarax li l-edukazzjoni biss su lejn il-mudell Grieg u nqisuh bħala ma tistax tbiddel b’mod dirett

l-istrutturi politiċi u soċjali ta’ pajjiż?

L-edukazzjoni m’għandhiex interess li tbiddel b’mod dirett; l-edukazzjoni tagħtik atteġġjament. Hu mbagħad dak l-atteġġjament li jbiddel. Jien dejjem ngħid li l-edukazzjoni hi dak in-nuċċali li nilbes. Hu ma jbiddilx l-istrutturi ta’ madwari, iżda jgħinni nara aħjar u mbagħad, permezz tiegħu nieħu deċiżjoni. L-istess l-edukazzjoni. Din, fi stat demokratiku, qiegħda hemm biex tassisti liċ-ċittadini ħalli kull azzjoni li jieħdu, joħduha għallġid komuni u biex jgħinu fit-tmexxija tal-pajjiż. Jiġifieri l-edukazzjoni minnha nnifisha mhix biżżejjed biex wieħed ibiddel. L-edukazzjoni hi dak il-bidu, il-fundament, li hu essenzjali biex fuqu wieħed jibni l-bidliet u l-istrutturi li hemm bżonn biex iċ-ċittadini u l-membri ta’ pajjiż jgħixu b’mod aħjar.

Mela allura l-edukazzjoni għandha bżonn infrastruttura, u din tiġi minn ħafna servizzi li tiġġenera l-komunità.

Għandhom l-atteġġjamenti meħtieġa biex it-tfal jitgħallmu jsiru ċittadini demokratiċi jkunu l-istess f ’kull pajjiż?

Le, għax kull pajjiż għandu l-ħtiġiet u l-qagħdiet tiegħu differenti. Jekk pereżempju ngħix f ’kuntest mediterranju hemm realtajiet u sfidi li joffri l-kuntest mediterranju. Hemm diversitajiet li wieħed jista’ jgħixhom biss fil-Mediterran u mhux fl-Amerka ta’ Fuq. Mela allura l-edukazzjoni għandha min-naħa waħda toffri relazzjoni mal-kuntest biex ma nispiċċawx f ’superfiċjalità.

Jekk jien ngħix f ’Malta, ma nistax ma nkunx naf l-istorja ta’ Malta u dik tal-Mediterran u kif żviluppa. Iżda din mhix biżżejjed. L-edukazzjoni trid tiftaħna fid-dinja internazzjonali.

Mela filwaqt li toffri relazzjoni mal-kuntest, l-edukazzjoni trid toffri kuntatti mad-dinja ta’ barra mill-kuntest, biex inkomplu niżviluppaw u naġġornaw il-ħsibijiet tagħna. B’hekk naraw li l-edukazzjoni għandha żewġ għodod: waħda l-kuntest u l-oħra l-aspett internazzjonali. Jekk nagħfsu fuq waħda u nitilqu lill-oħra jkollna problema fl-edukazzjoni tagħna.

Eżempju: jekk nisfurzaw fuq il-kuntest, ħafna drabi l-edukazzjoni tkun waħda “nazzjonalista” (ebda rabta ma’ partiti) u allura tkun edukazzjoni esklussiva, edukazzjoni li ma tiftaħx għad-dinja internazzjonali. Min-naħa l-oħra jekk ikollna edukazzjoni bbażata biss fuq l-aspett internazzjonali, se

taqtagħna mill-kuntest, mir-realtà u mill-komunità tagħna u ċ-ċans ikun li nispiċċaw individwi superfiċjali.

Hu ċar li t-tagħlim iwassal liċ-ċittadini jipparteċipaw fis-soċjetajiet tagħhom. Iżda ma tarax ċerta letarġija?

Iva, il-letarġija fejn tidħol demokrazija u parteċipazzjoni fil-governabbiltà hi preżenti. Iżda wieħed irid jistaqsi għaliex.

Hi xi ħaġa tagħna l-Maltin biss?

Le mhix. Hi xi ħaġa li qed ngħixuha ma’ ħafna pajjiżi oħrajn. Naħseb li peress li fir-realtà kien hemm nuqqas ta’ rispett lejn id-demokrazija minħabba struttura ekonomika fejn ma tatx kas taċ-ċittadini, iżda tat kas biss ilqligħ ta’ ċerti azjendi; (dik l-istruttura ekonomika li wieħed jista’ jsejħilha neo-liberaliżmu), fejn fl-aħħar millaħħar, dak li jgħodd mhux dak li jridu ċ-ċittadini, iżda dak li jiddeċiedi s-suq. Din it-tip ta’ struttura qatlet l-inizjattiva taċ-ċittadini, speċjalment żgħażagħ, għax bdew iħossu li l-vuċi tagħhom hi inutli.

Meta niġu għall-integrazzjoni u int semmejt li aħna mediterranji, waqt li ħafna mill-barranin mhumiex, kif se nwasslu l-istess fehma?

Naħseb li l-integrazzjoni għal kull edukazzjoni u kull ċittadin, għandha bżonn dawn iż-żewġ binarji li jkunu sodi: it-tagħlim fuq il-kuntest li wieħed qed jgħix fih; f ’dan il-każ hu Malta u l-Mediterran u t-tagħlim fuq ir-realtà iktar miftuħa li hi internazzjonali.

U din għandha tkun għal kulħadd, kemm għaċ-ċittadini Maltin u dawk li mhumiex. Issa biex demokrazija tkun soda, għandha bżonn żewġ elementi oħra, li huma valuri komuni li wieħed irid iħaddan u min-naħa l-oħra rispett u rabta mad-diversità.

Fl-opinjoni tiegħi ma tistax tagħti ċ-ċittadinanza hekk mingħajr ma tagħti edukazzjoni. Għalija hi problematika u kontradittorja li hemm nies nagħtuhom iċ-ċittadinanza Maltija mingħajr ma nagħtuhom edukazzjoni li permezz tagħha jsiru membri attivi tal-komunità tagħna. Għax il-bejgħ taċ-ċittadinanza mingħajr edukazzjoni, jikkontradixxi d-demokrazija tal-pajjiż. Min-naħa l-oħra hi wkoll kontradittorja li għandna ħafna nies li ilhom snin jgħixu Malta, jafu l-kuntest Malti u m’għandhomx id-drittijiet ta’ ċittadini.

12

20.05.2018

MINTOFF FI PJAZZA KASTILJA DALWAQT

kullhadd.com

• RITRATTI ESKLUSSIVI MINN RUMA Il-mafkar tal-Eks Prim Ministru u Mexxej Laburista, Dom Mintoff, jinsab riesaq lejn it-tlestija tiegħu f ’Ruma bil-gazzetta KullĦadd qed tiżvela ritratti tiegħu għall-ewwel darba. Dan ilmafkar li l-Istat se jagħmel bħalma għamel fl-imgħoddi fil-każ ta’ Prim Ministri oħra se jsib postu f ’post ċentrali f ’Misraħ Kastilja, il-bini minn fejn Mintoff mexxa riformi kbar li raw lil pajjiżna jsir Repubblika u Ħieles.

Il-monument huwa xogħol l-artist Noel Galea Bason li għamel ukoll il-monument ta’ Mintoff f ’Bormla, belt twelid il-Perit. Monument li kien ikkummissjonat mill-Partit Laburista.

F’dan il-każ hija Heritage

Malta li qed tieħu ħsieb ix-xogħlijiet, bil-Ministru għall-Ġustizzja, il-Kultura u l-Gvern Lokali, Owen Bonnici, jgħid li l-pajjiż se jkun qed isellem kif xieraq lil wieħed mill-ikbar ulied li kellu. “L-Eks Prim Ministru Mintoff se jkun qed jingħata t-tislima li jistħoqqlu millpajjiż li tant ħadem għalih.

Ix-xogħol fuq il-monument qed isir minn artist rinomat u żammejna kuntatt regolari mal-familja. Dan kif sar f ’każi oħra fosthom fix-xogħol fuq il-monumenti tal-Eks Presidenti tar-Repubblika Ċensu Tabone u Guido De Marco,” spjega l-Ministru Bonnici.

Il-Ministru Bonnici fakkar kif Dom Mintoff kien

il-moħħ wara riformi kbar li raw lill-pajjiż jibni stat soċjali li hu l-għira ta’ pajjiżi oħra u li ċ-ċittadini tiegħu għadhom jibbenefikaw minnu sallum. Mal-gazzetta KullĦadd il-Ministru Bonnici kkonferma wkoll li l-monument se jkun inawgurat iktar tard dan ix-xahar wara li fil-jiem li ġejjin jitlestew l-aħħar xogħlijiet f ’Ruma u jaqbad triqtu lejn pajjiżna.

Fil-fatt dawk li daħlu l-Belt fl-aħħar jiem setgħu jsegwu xogħlijiet għaddejjin fil-post fejn se jitqiegħed il-mafkar fi Pjazza Kastilja, bil-Ministru Owen Bonnici jirringrazzja lill-Korporazzjoni għar-Riġenerazzjoni tal-Port il-Kbir, il-GHRC, għall-koperazzjoni tagħhom.

EFIMOVA: “TKUN OĠĠETTIV JEKK JISPLODULEK LIL OMMOK, LIL MARTEK JEW LIL BINTEK” Skont Maria Efimova, ir-Russa maħruba minn Malta biex ma taffaċċjax il-ġustizzja, biex wieħed ikun oġġettiv dwar xi ħaġa l-ewwel iridu jisplodulu lil ommu, lil martu jew lil bintu. Dan il-kumment Efimova għamlitu fuq Twitter lill-ġurnalist Saviour Balzan b’reazzjoni għal artiklu miktub minn Balzan taħt it-titlu “My kind of rule of law.” F’dan l-artiklu Balzan jitkellem dwar l-interessi ta’ persuni diversi u kif hemm min irid ipinġi lil Malta bħala Mafia State filwaqt li jostor l-involviment ta’ ċertu nies f ’affarijiet li jkun qed jirrapporta dwarhom.

B’reazzjoni għal dan l-artiklu dettaljat, li fih Balzan wera kif il-gazzetta tiegħu tirrapporta mingħajr ma tħares lejn wiċċ ħadd, Efimova qaltlu: “Interesting, Reasoned opinion. One drawback – to be objective on a matter, your mother / wife / daughter should be blown up first.”

Ir-reazzjoni ta’ Balz-

an kienet dik li dan kien kumment pwerili tal-whistleblower ċelebrita.

“Thankfully I have clear lines between gossip, fake news, invective, sponsored journalists and journalism supported with facts,” żied jgħid Balzan.

Maria Efimonva għamlet diversi akkużi fosthom dwar il-Prim Ministru. Akkużi li qatt ma kien hemm prova dwarhom u minkejja li Daphne Caruana Galizia kienet tgħid li għandha l-provi, Efimova qalet li m’għandhiex dokumenti. Iżda, anke dwar pulizija għamlet akkużi tant li wieħed mill-każi li għandha l-Qorti hi ta’ akkużi foloz fuq uffiċjali tal-korp fosthom Jonathan Ferris biex iżżewġ suppost whistleblowers tal-klikka ta’ Simon Busuttil spiċċaw igiddbu lil xulxin. Dak ma’ Ferris huwa wieħed mill-każi li ħarbet minnhom Efimova meta telqet minn pajjiżna bin-nies tal-Occupy Justice jagħmlu minn kollox biex jgħinuha ma tiġix lura għax iridu li l-verità ma toħroġx.

14

20.05.2018

Il-Forum Żgħażagħ Laburisti nieda l-kampanja Proud of My Politics; kampanja li ilna nippjanaw.

Nixtiequ li nuru b’iktar konvinzjoni r-raġuni għaliex aħna, ta’ kuljum, nagħżlu li nkunu attivisti Laburisti – il-valuri tagħna. Xtaqna li dawn il-valuri li nħaddnu jerġgħu jsiru l-qofol tad-dibattitu.

Aħna nemmnu f’Malta li hi progressiva, soċjalista u femminista. Dawn huma l-prinċipji li fuqhom

Il-politika mhix xi ħaġa li tiddefinik, imma hija xi ħaġa li biha tista’ tagħmel il-ġid AnnMarie Calleja

Permezz tal-ħidma fil-Partit, aħna ż-żgħażagħ inġeddu kuljum dawk il-prinċipji li nbena fuqhom il-progress f’pajjiżna

Naomi Cachia

kullhadd.com

inbena pajjiżna, u l-prinċipji li rridu nibqgħu naħdmu għalihom. Ħafna drabi niltaqgħu ma’ żgħażagħ li għalkemm ikunu ċerti mill-valuri tagħhom, jibżgħu jesprimuhom.

Din il-kampanja hi għalikom. M’intomx waħedkom, flimkien ejjew nagħmlu l-kuraġġ sabiex niddefendu l-prinċipji tagħna. Nirrispondu għaż-żebliħ politiku b’iktar pożittività u ħidma.

Il-Partit Laburista q beża’ li ma jkunx p fid-deċiżjonij

Christian Cauchi

Il-Partit Laburista qatt ma waqaf iġib il-bidla f’pajjiżna

Jake Seracino

Dan il-Gvern se jibqa’ mfakkar għas-civil unions u għaddrittijiet kollha li ta lillpersuni omosesswali

Adrian Farrugia

Il-PL tani vuċi, mh illum, imma storik

Maria Ellul

Il-PL ta d-drittijiet, u dawk li kienu jħos inqas, li mhumiex

Sarah Haider

qatt ma popolari jiet li ħa

hux biss kament.

u qal lil ssuhom x inqas.

15

20.05.2018

kullhadd.com

Kburija li nagħmel parti minn dan il-Moviment u din il-ġenerazzjoni

Il-PL kull meta kellu ċ-ċans li jtejjeb u jbiddel il-ħajja tan-nies, għamilha.

Wayne Sammut

Kburi li nagħmel parti minn partit li grazzi għall-ħidma tiegħu, ħafna nies ħarġu mill-faqar

Brendan Zerafa

Kburi bil-Labour għax dejjem kien il-vuċi għan-nies li qed ibatu fis-skiet ta’ djarhom Wayne Dimech

Fluer Abela

Kburi li nappartjeni minn dak il-Partit li dejjem mexxa ’l quddiem il-valur tal-ugwaljanza

Owen Zammit

Il-PL inbidel tul iż-żmien, imma l-prinċipji baqgħu l-istess

Colin Deguara

16

20.05.2018

kullhadd.com

REGOLAMENTI AĦJAR FL-IŻVILUPP LOKALI

Mid-Djarju ta’ Nazju n-Nazzjonalist Il-Ħamis, 10 ta’ Mejju Mela fettilli ftehemt ma’ Ġorġ tal-ħanut ta’ ħdejna biex immorru naraw il-Eurovision il-każin tal-banda, l-aktar bil-ħsieb li nqattgħu lejla flimkien nixorbu l-birra u nnaqqru l-appetizers mill-aqwa li jaf iħejji l-barman, b’mod partikolari l-bebbux, għax bħalma jagħmlu hu, ma jagħmlu ħadd, man! Ovvjament, kemm jien u kemm Ġorġ talħanut ta’ ħdejna xtaqna naraw lil Christabelle tikkwalifika għall-finali, imma hekk kif bdiet il-votazzjoni, it-tnejn li aħna bdejna nkemmxu xufftejna.

Is-soltu storja, nittamaw li talanqas nikkwalifikaw għall-finali, imma bit-tama biss nibqgħu.

Jien ma naqbilx ma’ Ġorġ u nemmen li m’għandniex nibqgħu nieħdu sehem, dejjem bit-tama li nikkwalifikaw, għax kif jgħid il-Malti, min jgħix bit-tama jmut bil-piena. Hekk għedtlu lil Ġorġ, u hu, min-naħa tiegħu kien pront weġibni biex noqgħod attent għax jien wieħed minn dawk li nittama ħafna. Dak il-ħin ma fhimtx x’ried jgħidli, imma meta mort id-dar wasalt għall-konklużjoni li kien qed jirreferi għat-tama tiegħi li nara lil Adrian Delia dieħel Kastilja. Ġorġ, b’xi mod jew ieħor, il-politika jżeffinha fin-nofs!

Il-Ġimgħa, 11 ta’ Mejju Ilbieraħ ma mortx nisma’ lil Adrian Delia – li din il-ġimgħa tkellem kuljum – mhux għax ippreferejt il-Eurovision, imma għax ilbieraħ Adrian Delia niddubita laħaqx ġie lura biex seta’ jsegwi l-Eurovision huwa wkoll. Imma llum erħejtilha lejn San Ġwann biex nisma’ lil Adrian Delia. Ngħid id-dritt, ma tantx bdejt nifhem x’kien qiegħed jgħid tul id-diskors tiegħu. Jista’ jkun bl-effett tax-xarba birra li għamilt ilbieraħ flimkien ma’ Ġorġ tal-ħanut ta’ ħdejna. Imma issorprendieni bil-kbir meta qal li, fost dawk li qegħdin jiġu l-istamperija bil-kontijiet tad-dawl u tal-ilma, sibna li kien hemm min ħallas mal-2,000 aktar, għax jien, li qiegħed inkun l-istamperija kuljum biex nilqa’ lil dawn in-nies, ma kontx smajt biha din l-istorja.

Mhux għax qiegħed niddubita lil Adrian Delia! Ma tarax man! Mela jien, Nazju n-Nazzjonalist, l-akbar Nazzjonalist li hawn f ’Malta, qatt nista’ niddubita l-kap ta’ dan ilpartit glorjuż tagħna. Jien, ikun min ikun kap, dejjem fiduċja u lealtà assoluta jkolli lejn il-kap.

Mhux bħal dawk id-deputati li skont Pierre Portelli qegħdin jagħmlu ħsara kbira lill-partit.

Is-Sibt, 12 ta’ Mejju Din id-darba lanqas is-Sibt ma tawna off, għax komplejna għaddejjin bil-Kunsill Ġenerali.

Mhux għax niddejjaq, man! Jien ma niddejjaq bl-ebda sejħa li jagħmlilna dan il-partit glorjuż tagħna, aħseb u ara kemm se niddejjaq nattendi l-Kunsill

Ġenerali. Iżda jkolli ngħid li tħawwadt mhux ftit bid-diskors tal-Viċi Kap Robert Arrigo. Ftit tal-ġimgħat ilu, jekk niftakar sew, tgħidx kemm qal kontra dawk qrib il-Kap Adrian Delia, imma llum tgħidx kemm faħħarhom u qal li l-partit huwa magħqud u li kulħadd qiegħed jiġbed ħabel wieħed. Bilfors li nbidlu xi affarijiet man! U tġawwadt aktar meta Robert Arrigo qalilna li għandna l-obbligu li nxammru l-kmiem biex fl-elezzjonijiet ta’ bħal-lum sena, inżommu t-tielet siġġu fil-Parlament Ewropew.

Tħawwadt għax jien mingħalija li bħal-lum sena se nkunu qegħdin nagħtuhom żewġ tkaxkiriet nobis!

Konvint li m’għandix naqta’ qalbi li se nagħtuhom żewġ tkaxkiriet, issa li ilna ġimgħa nisimgħu dwar il-ħtieġa tal-għaqda fil-partit u l-ħtieġa li lkoll kemm aħna jkollna fiduċja fil-Kap Adrian Delia. Żgur li dak kollu li ntqal matul din il-ġimgħa, mhux se jaqa’ fuq widnejn torox!

Il-Ħadd, 13 ta’ Mejju Ah, x’ġurnata kelli llum, man!

Tgħidx kemm fraħt xħin rajt lil Simon fis-sala kollu ħerqa biex jisma’ d-diskors tal-Kap Adrian Delia fl-aħħar jum tal-Kunsill Ġenerali. Sa dmugħ qabiżli kif rajtu dieħel fis-sala. Mhux biss! Ħadt gost ukoll nara lill-Viċi Kap Robert Arrigo bilqiegħda ħdejn Kristy Debono, għax sa ftit talġimgħat ilu, xejn ma kienu jaraw għajn m’għajn dawn it-tnejn. U din mhux tal-Labour kienu kitbuha jew qaluhielna, imma kien Robert Arrigo nnifsu li qalha u kitibha.

Allura mhux bilfors li nieħu gost.

U m’għandi l-ebda dubju li mhux jien biss ħadt gost, għax fl-aħħar tal-Kunsill, aħna l-kunsilliera kollha kelma waħda konna. U kulħadd beda jfaħħar anke lil Kristy Debono u lil Clyde Puli li fil-preżenza ta’ Simon Busuttil, għamluha ċara li kulħadd qiegħed jaħdem id f ’id ma’ Adrian Delia u li l-partit tagħna huwa partit magħqud bit-tmexxija ta’ Adrian Delia. Li dejjaqni ftit kien il-fatt li meta qalu dan il-kliem, kemm Kristy Debono u kemm Clyde Puli, għajnejhom ma qalgħuhomx minn fuq Simon! Min jaf x’riedu jgħidu biha, hux!

It-Tnejn, 14 ta’ Mejju Sab kappell ieħor jiġih Joseph Muscat wara dak tal-Juventus!

U kappell aħjar, man, għax dan il-kappell ġej mill-Unjoni Ewropea fejn is-soltu Joseph Muscat mhux kpiepel jiġuh isib, imma lil min iħokklu dahru. U mela jiġu l-Laburisti u Joseph Muscat innifsu joqogħdu jiftaħru kemm naqas il-faqar, u kemm żdiedu l-pensjonanti! Tal-Unjoni Ewropea jaħsbuha mod ieħor, għax skont rapport tagħhom hawn Malta, il-pensjonanti ma jistgħux jgħixu bil-pensjoni tagħhom. Mhux għax kien hemm bżonn lil tal-Unjoni Ewropea biex jgħidulna dan, għax ilKap tal-partit glorjuż tagħna,

MARIO

Adrian Delia, ilu jgħid li, jiftaħar kemm jiftaħar Joseph Muscat, ilpensjonanti tagħna qegħdin jgħixu fil-faqar u ma jistgħux ilħaqqu mal-ħajja. Din, Adrian Delia, ma vvintahiex. Ma ġabhiex mis-sema, imma qiegħed jismagħha minn fomm il-pensjonanti nfushom, l-aktar minn fomm dawk ilpensjonanti li jiltaqa’ magħhom f ’xi bar jew f ’xi kafetterija meta jkun qiegħed iżur il-lokalitajiet biex ma jaħlix ħin ġo l-uffiċċju tiegħu fid-Dar Ċentrali.

It-Tlieta, 15 ta’ Mejju Daqqa oħra għal-Laburisti wara r-rapport tal-Unjoni Ewropea!

Tgħidx x’gost ħadt illejla nisma’ lill-Ispeaker tal-Parlament Anġlu Farrugia jordna lill-istazzjon Laburista biex jiċċaraw dak li kien qal fil-Parlament Simon Busuttil.

U mela jaqbdu u jivvintaw, jew ipoġġu l-kliem fuq fomm dak u l-ieħor bla ma jkun intqal, x’kull waħda. Meta qal li ma nistgħux aħna nagħmlu affarijiet li huma akbar minna, bħalma nagħtu xi dritt li jkollok tarbija meta la n-natura u lanqas Alla ma jagħtuhielek, Simon Busuttil ma kienx qiegħed jirreferi għallIVF, imma għas-surrogazzjoni.

Iżda jkolli nammetti li moħħi kompla tħawwad għax skont Ġorġ tal-ħanut ta’ ħdejna, dawk li jirrikorru għall-IVF huma dawk li ma jistgħux ikollhom tfal b’mod naturali. Fuq kollox jien m’għandix għaliex inħabbel moħħi dwar dan kollu, għax jien dejjem ġuvni ridt nibqa’ biex inkun nista’ niddedika ħajti kollha lill-partit glorjuż tagħna, u nkun nista’ niftaħar li jien l-akbar Nazzjonalist li hawn ġo dan ilpajjiż. U l-għażla ma għamlithilix in-natura!

L-Erbgħa, 16 ta’ Mejju Bħas-soltu, la llum kien jaħbat is-16 tax-xahar ma stajtx ma ningħaqadx ma’ dawk li ta’ kull xahar qegħdin ilaqqgħuna quddiem il-Qorti biex infakkru l-qtil brutali tal-blogger Daphne Caruana Galizia. Aktar u aktar meta qiegħed nirċievi messaġġi biex nattendi, u li jien konvint li ġejjin mill-partit tagħna, għax jien mill-partit tagħna biss kont nirċievi messaġġi. Bħas-soltu, stennejt aktar nies, imma jien bħal Robert Arrigo, inzertajt rasi iebsa, u mhux lakemm inċedi.

Anzi llejla ħlift li nibqa’ nattendi għax assigurawna li se nkomplu niltaqgħu kull 16 tax-xahar.

Pronta kienet it-tweġiba tiegħi li lili se jsibuni warajhom dejjem.

Li dejjaqni ftit kien id-diskors ta’ Manuel Delia għax donnu ried jagħti x’jifhem li m’għadux Nazzjonalist. Jekk fhimt sew qal kontra l-Gvern u kontra l-Oppożizzjoni wkoll. Imma ma naħsibx li għandi għaliex ninkwieta għax sa fejn naf jien, m’hemm l-ebda skopijiet politiċi wara dak kollu li qiegħed isir kull 16 tax-xahar, għalkemm l-iskop tal-attendenza tiegħi huwa biss wieħed politiku.

FAVA

President Sezzjoni Kunsilliera PL

Aktar ma jgħaddi ż-żmien aktar qed ikun hemm applikazzjonijiet ta’ żvilupp mal-Awtorità tal-Ippjanar. Applikazzjonijiet għal żvilupp li jsiru fil-lokalitajiet tagħna.

Dan mhux biss qed iwassal għal pressjoni fuq l-infrastruttura tagħna imma wkoll qed jikkontribwixxi bi kbir għal żieda fil-problema tat-traffiku u inkonvenjenti oħra. Innaħa l-oħra tal-munita hi li jekk kemm-il darba dan l-iżvilupp qed isir skont il-permessi maħruġa mill-Awtorità tal-Ippjanar u fil-qafas tar-rekwiżiti tal-pjan lokali rispettiv, allura l-applikant għandu kull dritt li jagħmel l-iżvilupp mixtieq.

Il-fus ta’ kollox hawn huwa li jinstab bilanċ u li fuq kollox, dawk li joperaw f ’dan il-qasam, jaraw li josservaw ir-regolamenti u l-obbligi kollha tagħhom. Bl-istess mod, l-awtoritajiet għandhom jaraw li jkun hemm sistema ta’ infurzar effettiva u li tinħass.

Dan il-piż amministrattiv, jinħass ukoll mill-Kunsilli Lokali, fejn kuljum numru ta’ kuntratturi jmorru fil-kunsill rispettiv sabiex jitolbu permessi biex jagħlqu t-toroq, iġibu inġenji kbar u mitt ħaġa oħra. Ma’ dawn, ikun hemm l-istess ammont ta’ kuntratturi li qajla jinteressahom jagħmlu dan u jaqbdu u jarmaw mixers tal-konkos bla ma jkollhom pulizija jew gwardjan sabiex ikun jista’ jimmaniġġja t-traffiku sew. Dan ħafna drabi b’inkonvenjet ikbar għar-residenti taż-żona.

Problema oħra hija li kultant ikollok sitwazzjonijiet fejn fl-istess żona, ikun hemm numru ta’ proġetti għaddejjin fl-istess ħin u dan iwassal sasbiex il-Kunsill Lokali mhux dejjem ikun jista’ jakkomoda t-talbiet kollha li jsirulu. Kieku jsir dan, dik iż-żona tispiċċa magħluqa kompletament u dan joħloq problema mhux biss għar-residenti imma wkoll f ’każijiet eċċezzjonali kieku jkollu jseħħ inċident, fejn ma jkunx hemm l-aċċessibbiltà meħtieġa.

M’hemmx dubju li wieħed ma jistax jiġġeneralizza imma irridu nirrikonoxxu l-fatt li xi kuntratturi, qajla jinteressahom minn dan kollu u jaraw biss dak li jkunu se jdaħħlu fil-but u li jlestu fl-inqas żmien possibbli. Diġà l-flus li wieħed jintalab li jħallas huma miżeri, li wieħed imbagħad anki jabbuża billi ma jagħmilx il-permessi

meħtieġa, hija inaċċettabbli.

Sitwazzjoni oħra ta’ inkonvenjent hija l-ilqugħ li wieħed suppost jagħmel biex itaffi l-inkonvenjent minn tniġġis ta’ arja. Spiss naraw fi stadju ta’ kostruzzjoni, xeni bi krejnijiet u trakkijiet kbar, iwaqqgħu għadd ta’ materjal fit-triq jew inkella jtajru ammonti kbar ta’ trabijiet minħabba l-proċess li jkunu qed jaħdmu bih. Mhux darba u tnejn tara xi trakk tal-konkos, jaħsel il-bajla tiegħu wara ġurnata xogħol, ħdejn xi culvert tal-ilma, li jwassal biex issir ħsara lil dak l-istess culvert li jkun sewa lill-Kunsilli somom konsiderevoli ta’ flus. Agħar minn hekk, bajli jinħaslu fit-toroq, u t-triq titħalla fi stat diżastruż għall-aħħar.

Sitwazzjoni oħra inaċċettabbli hi li kultant anki meta jkun hemm gwardjan jew pulizija, dawn ma jibqgħux hemm sa ma jitilqu l-inġenji minn fuq il-post u ladarba jitilqu huma, iseħħu d-drawwiet li għadni kemm semmejt fil-paragrafu t’hawn fuq.

Il-Kunsilli Lokali m’għandhomx ir-riżorsi umani sabiex jaraw li kull krejn jew inġenji fil-lokal għandhom il-permessi meħtieġa. Is-Segretarji tal-Kunsilli Lokali, mhumiex imħallsa biex joqogħdu jduru t-toroq u jaraw fejn hemm żvilupp għaddej. Lanqas l-iskrivani tal-Kunsill mhuma obbligati li jagħmlu dan ix-xogħol, kemm għax mhumiex imħallsa għalhekk u anki għaliex mhuwiex parti mill-obbligi li ġġib magħha l-kariga tagħhom. Bl-istess mod, dan ix-xogħol mhux se jagħmlu s-Sindku jew xi kunsillier, li kollha għandhom ix-xogħol tagħhom. Hawn turi kemm hi kruċjali li kull Kunsill Lokali jkollu dak imsejjaħ bħala contracts manager. Apparti li dan ikun jista’ jissorvelja kuntratti oħra li jkollu l-kunsill, ikun jista’ wkoll jassigura li kull żvilupp li jkun qed isir fil-lokal rispettiv, ikun qed isegwi r-regolamenti kollha.

Huwa kruċjali wkoll li jkun hemm qafas regolatorju li jkun qed jitħaddem b’sinergija bejn l-awtoritajiet kollha involuti, inkluż il-pulizija, sabiex ma jkunx hemm awtorità li tagħti permess bla ma oħra tkun taf bih. Dan jgħin ukoll biex ma jkunx hemm għeluq ta’ toroq fl-istess żoni fl-istess ħin.

Ma’ dan kollu ma tistax ma ssemmix il-multi redikoli li wieħed jeħel meta jabbuża.

Kuntrattur ikun jaqbillu jikser il-liġi u jeħel multa milli jitlef ġurnata xogħol. Dan ukoll għandu jiġi rivedut sabiex it-tali multi jkunu tassew ta’ deterrent u naqtgħu darba għal dejjem din il-liġi tal-ġungla li ta’ kuljum naraw fit-toroq tagħna. Ġungla li kważi saret kultura nazzjonali.

17

20.05.2018

kullhadd.com

WEGĦDI MWETTQA GĦAL MALTA TA’ GĦADA EDITORJAL

Illum, 11-il xahar wara, is-sabiħ hu li l-poplu qed jara dawn il-wegħdi jitwettqu fir-realtà

Ftit inqas minn sena ilu l-Gvern ingħata mandat ġdid. Mandat li l-poplu tah fuq żewġ binarji.

L-ewwel kien il-fatt li fl-ewwel leġiżlatura tiegħu l-Gvern wettaq dak li wiegħed u t-tieni kien dak li għal darb’oħra l-Partit Laburista ressaq programm elettorali mimli proposti b’saħħithom u innovattivi għall-ħames snin ta’ wara.

Illum, 11-il xahar wara, is-sabiħ hu li l-poplu qed jara dawn il-wegħdi jitwettqu fir-realtà. Din ilġimgħa tħabbru d-dettalji dwar żewġ miżuri importanti li nkunu qed nonqsu li kieku ma nimmarkawhomx f ’dan l-editorjal. Żewġ miżuri fuq livell differenti però li għandhom xi ħaġa komuni; it-tnejn li huma jaħsbu biex iħejju Malta ta’ Għada.

Waħda importanti ferm hi l-eżenzjoni mit-taxxa għal dawk li jiddeċiedu li jagħmlu Masters jew PhD. Fl-aħħar snin il-Gvern diġà investa bil-kbir fl-għoti ta’ boroż ta’ studju, żidiet fl-istipendju u miljuni bla preċedent fl-edukazzjoni. Issa b’dan l-impenn li se jiswa seba’ miljun

ewro fis-sena, il-Gvern se jkun qed jagħmel pass ieħor ’il quddiem. Fil-mod kif inħadmet l-iskema dan se jkun investiment fil-Malta ta’ Għada fejn pajjiżna jkollu iktar persuni b’ħiliet f ’oqsma importanti li jżommu lil pajjiżna kompetittiv f ’dinja globali. Fi ftit kliem kull min se jkun qabeż il-livell tal-baċellerat u jipprova jtejjeb iktar il-ħiliet tiegħu se jgawdi. Min b’borża ta’ studju u min b’inċentiv fiskali.

Bħal fil-każ tal-istipendju, aktarx li din hi xi ħaġa rari li ma ssibhiex f ’pajjiżi oħra.

Wegħda oħra li bdejna narawha tieħu iktar forma f ’dawn il-jiem hija Infrastruttura Malta. L-impenn li l-gvern jibdel il-wiċċ ta’ pajjiżna billi jibdel il-wiċċ tat-toroq kollha f ’pajjiżna b’investiment ta’ seba’ mitt miljun ewro qed narawh joqrob dejjem iktar.

Fl-aħħar xhur diġà saru xogħlijiet kbar u fil-ħarġa tal-lum stess qed inħabbru li hemm proġetti oħra li mistennija jibdew. Iżda, issa din l-entità se tibdel għalkollox il-mod kif jaħdmu l-proġetti infrastrutturali f ’pajjiżna.

Daqshekk skużi. Daqshekk sitwazzjoni fejn entità twaħħal f ’oħra. Pajjiżna jrid iħejji infrastruttura għal Malta ta’ Għada u huwa hekk biss li tista’ ssir din il-qabża ta’ kwalità. Għax għandu surplus il-pajjiż jista’ jinvesti, però l-attitudni qed tmur pass oltre minn hekk. Dak l-investiment irid irendi fit-tul.

Dawn iż-żewġ eżempji huma ħjiel wieħed minn ħafna li pajjiżna se jżomm ir-ritmu tal-bidla.

L-istess bidla li ratna nirnexxu f ’tant oqsma tul l-aħħar snin.

Fosthom fil-qasam tad-drittijiet ċivili.

Fil-fatt, fl-aħħar jiem Malta żammet u saħħet l-ewwel post fl-indiċi ILGA-Europe għall-2018 li janalizza s-sitwazzjoni tad-drittijiet tal-bniedem fil-qasam ta’ persuni LGBTIQ f ’49 pajjiż madwar l-Ewropa.

B’total ta’ 91%, Malta baqgħet fil-quċċata tal-indiċi għat-tielet sena konsekuttiva. Mhux biss bqajna l-ewwel iżda komplejna naqtgħu lil ta’ warajna.

Fl-istess jiem li ħareġ dan ir-riżultat daħlet fis-seħħ il-liġi

l-ġdida dwar il-midja fejn ingħataw libertajiet bla preċedent lill-espressjoni ġurnalistika. Il-libelli kriminali li kienu nbdew taħt il-liġi l-antika tal-istampa spiċċaw u saru xi ħaġa tal-passat waqt li ddaħħlu difiżi ġodda għall-ġurnalist u għas-citizen-journalist.

U f ’mument fejn Malta kienet qed iżżid il-libertà tal-espressjoni kien hemm deċiżjoni dwar iċ-ċensura tad-dramm Stitching fl-2010. Deċiżjoni li turi li għal darb’oħra l-Partit Laburista kien fuq in-naħa t-tajba tal-istorja meta protesta kontra dik iċ-ċensura. Fil-fatt kien il-Partit Laburista li neħħa ċ-ċensura anke jekk kien ikkritikat bl-aħrax u saħansitra kien hemm min prova jżeblah l-esponenti tiegħu li kienu qed jimbottaw din il-bidla.

Dawn it-temi, li magħhom nistgħu nżidu mijiet, ilkoll għandhom ħaġa waħda komuni. Dik li l-bidliet kienu wegħdi tal-Partit Laburista. Illum huma wegħdi mwettqa jew li qed jitwettqu.

Għax dan hu Gvern li jwettaq dak li jwiegħed.

INQAS TNIĠĠIS, ARJA AKTAR NADIFA MIRIAM

DALLI

MEP

Ftit tal-ġranet ilu, quddiem il-kumitat tal-ambjent fil-Parlament Ewropew, ippreżentajt rapport dwar leġiżlazzjoni li qed naħdem fuqha u li permezz tagħha se naraw it-tniġġis ta’ karozzi ġodda u vetturi kummerċjali żgħar jonqos. Il-mira tiegħi hi li sal-2030 inkunu naqqasna bin-nofs l-emissjonijiet iġġenerati minn karozzi u vetturi kummerċjali żgħar ġodda u b’hekk intejbu l-kwalità tal-arja.

Jekk se nibqgħu nkaxkru saqajna mingħajr miri stabbiliti b’mod ambizzjuż u realistiku, se nispiċċaw biex il-kwalità tal-arja tibqa’ sejra lura b’detriment għas-saħħa tagħna u t’uliedna.

Jekk inħarsu lejn statistika riċenti maħruġa mill-Eurostat naraw kif fl-2017 pajjiżna rreġistra l-ogħla żieda ta’ emissjonijiet CO2 fl-Unjoni Ewropea, b’żieda

ta’ 12.8%, minkejja li s-sena li għaddiet kellna l-akbar tnaqqis frott tal-powerstation li taħdem bil-gas minflok bil-heavy fuel oil.

Fl-istess waqt skont statistika tal-Uffiċċju Nazzjonali tal-Istatistika f ’pajjiżna għandna 375,041 vetturi rreġistrati bi 78.3% minnhom huma karozzi talpassiġġieri. L-istess statistika turi kif ta’ kuljum 33 vettura ġdida jiġu rreġistrati f ’pajjiżna, fi gżira b’popolazzjoni ta’ ftit aktar minn 400,000.

Vetturi elettriċi jew hybrid jammontaw għal inqas minn 0.5% tal-vetturi f ’pajjiżna, jiġifieri 1,426 vettura biss minn 375,041 jaħdmu b’mod nadif, bil-maġġoranza tal-kumplament jaħdmu fuq petrol jew diesel. Dan jkollu jikkontribwixxi għallmard respiratorju bħall-ażma u mard aktar serju kawża tat-tniġġis tal-arja.

Dawn in-numri juru l-bżonn li nindirizzaw din il-problema b’aktar serjetà. Dan ma jfissirx li min għandu karozza li taħdem bil-petrol jew diesel se jkollu jneħħiha.

Xejn minn dan. Irridu naraw li l-karozzi ġodda li jibdew jitpoġġew fis-suq Ewropew, inkluż dak lokali, ikollhom il-livell ta’ tniġġis baxx jew

inkella ma jiġġeneraw l-ebda tniġġis biex l-emissjonijiet CO2 jonqsu bin-nofs sal-2030 u nibdew ingawdu minn arja aktar nadifa.

Għalkemm arja nadifa hija prinċipju ewlieni li fuqu hi msejsa din il-liġi, hemm aktar benefiċċji li bħala konsumaturi u ċittadini Ewropej nistgħu ngawdu minnhom jekk kulħadd jiġbed ħabel wieħed. B’investiment adegwat fl-innovazzjoni fil-manifattura tal-karozzi, is-suq Ewropew ikun jista’ jibqa’ kompetittiv fil-manifattura tal-karozzi. Dan ifisser ukoll ħolqien tax-xogħol fil-manifattura, fl-installazzjoni ta’ infrastruttura adegwata, produzzjoni ta’ enerġija nadifa u manifattura tal-batteriji. Huwa għalhekk li rridu programmi ta’ taħriġ biex nassiguraw li jkollna biżżejjed ħaddiema mħarrġa biex jaħdmu f ’dawn is-setturi.

Fattur li qed jiġi wkoll indirizzat huwa l-prezz li bih jinxtraw il-vetturi li jaħdmu b’enerġija nadifa. Għalissa għadna f ’punt fejn meta wieħed jikkompara karozza li taħdem b’enerġija nadifa ma’ waħda li taħdem bil-petrol jew bid-diesel, dik b’enerġija nadifa tkun ogħla. F’pajjiżna, l-istat qed

joffri inċentivi li jgħinu konsumatur jinvesti f ’vettura li taħdem b’enerġija nadifa, kemm jekk qed jixtri vettura tal-elettriku ġdida kif ukoll waħda second hand.

Mill-banda l-oħra l-konsumatur li se jixtri karozza ġdida jrid ukoll iħares lejn investiment f ’karozza li taħdem b’enerġija nadifa fuq tul ta’ żmien. Il-manutenzjoni ta’ vetturi li jaħdmu b’enerġija nadifa, kemm dawk li jinxtraw ġodda kif ukoll dawk second hand, hija ferm orħos minn dik tal-vetturi li jaħdmu b’diesel u petrol.

Fl-istess waqt ma rridux inħarsu lejn din il-liġi waħedha. Il-miri u r-regoli li qed tistabbilixxi din il-liġi rridu nħarsu lejhom bħala parti minn pakkett leġiżlattiv akbar li jindirizza oqsma oħra li wkoll jikkontribwixxu b’mod konsiderevoli għattniġġis tal-arja u l-emissjonijiet CO2. Fil-fatt, hemm diversi liġijiet u proposti oħra li qed jiġu diskussi fosthom marbuta mal-emissjonijiet fl-avjazzjoni, fis-settur marittimu u anke dawk marbuta ma’ emissjonijiet ta’ trakkijiet (heavy-duty vehicles).

Iżda biex dawn il-miri

jintlaħqu jrid ikun hemm konsultazzjoni pubblika, li permezz tal-parteċipazzjoni tal-istakeholders kollha nkunu nistgħu nfasslu pjan fit-tul u konkret. Trid tiġi stabbilita data li fiha ma jibqgħux jinbiegħu vetturi li jaħdmu bil-petrol jew bid-diesel. Fuq kollox, irridu nibdew naħdmu minn issa biex pajjiżna jkun minn ta’ quddiem biex jindirizza l-isfidi ħalli nassiguraw li pajjiżna jkun verament preparat għal din it-tranżizzjoni b’mod effiċjenti.

Il-kwalità ta’ arja li nibilgħu tiddetermina s-saħħa tagħna. Nisimgħu b’ħafna każijiet ta’ ażma u anke problemi aktar serji kawża tat-tniġġis tal-arja. Huwa għalhekk li rridu nibdew inħarsu lejn leġiżlazzjonijiet ta’ dan ittip b’aktar serjetà. Jekk irridu li Malta t’għada, mhux biss tgawdi minn ekonomija b’saħħitha imma wkoll minn kwalità ta’ ħajja aħjar, irridu nibdew illum qabel għada nimplimentaw b’mod konkret bidliet li jtejbu l-kwalità tal-arja. Jeħtieġ li l-industrija, il-konsumatur u l-policy makers jimxu id f ’id sabiex inħallu pajjiż u kontinent Ewropew aħjar għal uliedna u wlied uliedna.

18

20.05.2018

kullhadd.com

PATRI DUMNIKAN U FILOSFU TA’ STATURA Patri Mark Montebello OP

huwa patri Dumnikan li ma jibżax jgħidha kif iħossha iżda hu wkoll filosfu ta’ statura.

F’din l-intervista datata 6 ta’ Mejju 2018, huwa jitkellem fuq diversi kunċetti tas-soċjetà Maltija bħalissa u dwar l-operat tal-Knisja lokali fil-preżent. Ma jonqosx li jgħaddi l-fehmiet tiegħu dwar l-istrateġija li qiegħda tuża l-Knisja Kattolika speċjalment fid-dawl ta’ xi kummenti riċenti minn saċerdoti żgħażagħ fil-konfront tal-kwistjoni tal-IVF.

Għaliex dħalt patri? Li kieku mhux patri x’taħseb li kont tkun/tagħmel f ’ħajtek?

Din l-intervista saret qabel is-6 ta’ Mejju.

Fl-Ewropa u lokalment, il-Knisja qed tħallas tal-iżbalji kbar li għamlet fl-imgħoddi, u se tibqa’ tħallas, sakemm hi stess sa fl-aħħar tikkonverti

Għażilt li nidħol patri minħabba ċertu suspett materjalista li kelli minn mindu kont żgħir, li bih inġbidt lejn dedikazzjoni ta’ ħajja li tisħaq fuq valuri ta’ natura aktar spiritwali.

Li kieku mhux patri, naħseb li kont nagħżel it-triq ta’ kittieb professjonali, minħabba li l-kitba togħġobni u hi mezz radikali. ta’ kif tesprimi ruħek waqt li taqsam ma’ X’tikkummenta fuq l-istrateġija ħaddieħor. li qiegħda tuża l-Knisja Kattolika speċjalment fid-dawl ta’ X’inhu l-prezz li ħallast għall-fatt xi kummenti riċenti minn li dħalt patri? saċerdoti żgħażagħ fil-konfront Naħseb li l-akbar prezz li ħallast għax tal-kwistjoni tal-IVF? dħalt patri kien li ma stajtx ikolli ħajja affettiva tat-tip li bħalha jkollhom il-biċċa Illum, f ’kull strateġija tagħha, u f ’din tall-kbira tan-nies. Il-ħajja ta’ patri titlob IVF partikolarment, jidhirli li l-Knisja trid toqgħod attenta għal tliet affarijiet relazzjonijiet affettivi differenti. ewlenin: l-ewwel, li ma tagħmilx ħsara lill-argument inkwistjoni, billi, ngħidu Kieku kellek terġa’ titwieled, aħna, tagħtih laqta emozzjonali, jew terġa’ tagħżel li ssir patri? toħloq minnu ġlieda “boxing”; it-tieIva. S’issa ma ddispjaċieni qatt. Mad- ni, li ma tidhirx li trid tagħmel ħsara anakollu, kieku kelli nerġa’ nitwieled u, lill-opponenti tagħha, billi, ngħidu aħna, fil-bidu tal-adolexxenza tiegħi, ikolli ’l tiddemonizzahom, jew tattribwilhom min jagħtini pariri aħjar milli kelli, kont intenzjonijiet mistħajla; it-tielet, li ma infittex li nissieħeb xi mkien barra minn tagħmilx ħsara lilha nnifisha, billi, ngħidu aħna, tidher li hi kontra l-minoranzi, Malta. ma tħossx biżżejjed għalihom jew li hi kontra l-progress xjentifiku. S’issa donKemm għadu jagħmel sens li ssir nu dawn it-tliet affarijiet ma ngħatawx reliġjuż, jew illum tista’ tkun ta’ attenzjoni biżżejjed. servizz ħafna aħjar speċjalment lejn dawk fil-bżonn jekk tkun lajk?

Kemm tħoss li f ’pajjiżna qed Ir-reliġjuż mhuwiex social worker; huwa napplikaw l-ispirtu Kristjan xhud ta’ valuri spiritwali li jitolbu ċertu tas-solidarjetà u l-imħabba qtugħ qawwi mill-filosofija tad-dinja, lejn l-immigranti? biex insejħilha hekk.

Iva, fil-fehma tiegħi għadu jgħodd li Ma tantx. Sa fejn naf jien, l-immigranti bniedem jagħmel din l-għażla drastika u huma biss ittollerati jew sfruttati. Naħseb

in li kienu barranin f ’artijiet oħra wkoll għamlu l-ġid f ’dawk l-artijiet; u li aħna lkoll konna xi darba barranin fuq din l-art. Jistgħu wkoll joħolqu kampanji maħsuba biex juru li l-identità hekk imsejħa “nazzjonali” mhijiex xi ħaġa statika, imma li dejjem inbidlet bit-taħlit ma’ nies ġejjin minn barra.

Ikollha tiġi mara separata jew iddivorzjata u tistaqsik jekk tistax li f ’dan il-qasam il-Knisja għandha tieħu titqarben - x’tgħidilha? Għaliex? l-inizjattiva billi toħloq pjan xieraq pastorali ta’ natura “uman”, jiġifieri lil hinn It-tqarbin mhuwiex xi tessera ta’ każin minn kull ideoloġija jew denominazzjoni jew ta’ xi partit politiku. Hu l-ikel sareliġjuża, li jitħaddem fuq livell parrokk- gramentali ta’ dawk li ddeċidew li jgħixu jali. S’issa, sa fejn nista’ nara jien, il-par- bil-fidi f ’Ġesù. Aktar ma bniedem hu roċċi għadhom mhumiex jipprovaw jib- dgħajjef, aktar jeħtieġ minn dan l-ikel. dew jaħdmu biex jgħinu lill-immigranti li jgħixu fihom jintegraw fil-ħajja tal-par- Iddeskrivi lil Dom Mintoff roċċa. L-immigrant f ’Malta u f ’Għaw- fi ftit kliem. dex narah f ’solitudni kbira u jrid il-ħin kollu jaqta’ bi snienu waħdu. Bħal kull Mintoff huwa r-rebħa tad-dgħajjef minoranza oħra, inħoss li għandu jsib fuq il-forzi politiċi u soċjali tal-qawwi. il-Knisja l-ispalla li fuqha jista’ jistrieħ fil- Minkejja l-limitazzjonijiet li kellu bħal ħajja tiegħu ta’ kuljum, u l-ħajt tal-kenn li kull bniedem ieħor, ħass ħtieġa qawwija tipproteġih mill-isfruttaturi. għall-ġustizzja soċjali, u ħadem għaliha bl-anqas kompromessi possibbli.

Il-Malti razzist?

U lill-Prim Ministu preżenti, Fil-biċċa l-kbira, ma naħsibx. Fil-biċċa Dr. Joseph Muscat. l-kbira jibża’ mill-bidla u mill-barrani. Aktarx dan hu tipiku ta’ mentalità Joseph Muscat narah bħala bniedem ifta’ gżira b’narrattiva storika ta’ assedji. fukat ħafna fuq xogħlu, b’ħila mhux koAħna nħossuna vulnerabbli b’sistema muni ta’ kif iżomm il-polz u r-riedni ta’ ta’ għajxien delikat, u b’mod ġenerali ħafna oqsma f ’salt b’mod li jidderiġihom nibżgħu li t-taħlit mal-barrani jdgħajjifna flimkien lejn tmiem feliċi. aktar milli aħna. Jidhirli li mhuwiex barra minn loku li l-Gvern, flimkien ma’ enti- Il-Knisja għadha struttura valida tajiet oħra, inkluż il-Knisja, ifittxu mod fis-soċjetà tagħna? Għad għandha ta’ kif itejbu (u kif sa jibdlu) n-“narratti- identità li l-poplu Malti va tal-assedji” billi, ngħidu aħna, joħolqu jirrelata magħha? kampanji maħduma li juru li l-barranin fostna ġabulna l-ġid, kemm materjali u Il-mudell tal-qsim territorjali fiżiku kemm spiritwali; li l-Maltin u l-Għawdx- parrokkjali m’għadux jaħdem ’il barra

19

20.05.2018

kullhadd.com

mill-oqsma tradizzjonali. Barra li ħafna min-nies (meqjusa “parruċċani”) illum ħarġu mir-rabta mat-territorju fiżiku tagħhom, hemm fl-istess territorji fiżiċi ħafna barranin ta’ kull ġens. Il-kunċett parrokkjali jrid jinbidel. Il-parroċċi jridu jsiru trans-territorjali. Hekk biss tista’ l-Knisja lokali f ’ħafna postijiet tieħu identità ġdida li l-poplu jkun jista’ jirrelata magħha.

Illum, f’kull strateġija tagħha, u f’din tal-IVF partikolarment, jidhirli li l-Knisja trid toqgħod attenta għal tliet affarijiet ewlenin: li ma tagħmilx ħsara lill-argument inkwistjoni, li ma tidhirx li trid tagħmel ħsara lill-opponenti tagħha, li ma tagħmilx ħsara lilha nnifisha

Inti persuna voċifera u tgħid dak li tħoss u taħseb mingħajr diffikultà kemm ikun diffiċli tagħmel hekk u tkun patri fl-istess ħin?

Minkejja l-apparenzi, il-Knisja hi waħda li tiddjaloga u tiddiskuti. L-akbar problema mhijiex hawn, imma fl-inkapaċità tal-bidla, jew, aħjar, fin-nuqqas ta’ rieda politika li tibdel fasliet sorpassati ta’ kif topera.

Diversi persuni fis-soċjetà Maltija huma tal-opinjoni li int bħala patri, issemma’ leħnek u int involut wisq fix-xena politika u pubblika – taqbel?

L-istat politiku tagħna bħalissa qed jiġi mheżżeż minn forzi konservattivi qawwija kkoordinati minn barra li l-iskop tagħhom jidher li huwa li jikkumpensaw għad-diżordni fil-kamp konservattiv.

X’relazzjoni kellek mal-Aricsqof Emeritu l-E.T. Mons.

Pawlu Cremona?

Fuq bażi personali, relazzjoni tajba ħafna. Fuq bażi professjonali, anqas.

Mil-lat pubbliku, aħna għandna x’naqsmu man-nies il-ħin kollu. Nisimgħuhom.

Inħossu l-weġgħat tagħhom. Nibku, nifirħu u mmissu magħhom kontinwament. Kif nistgħu, għalhekk, nagħlqu ħalqna meta l-karba ta’ xi wħud ma tkunx qiegħda tinstema’? Aħna għandna d-dmir li nagħtu sehemna pubblikament.

U mal-Arċisqof preżenti l-E.T. Mons. Charles J. Scicluna?

X’analiżi tagħmel tas-soċjetà Maltija llum u kif tħoss li din inbidlet matul il-medda tas-snin?

Ir-reliġjużi ma jistgħu qatt jingħataw ċans jiżżewġu għax dan imur kontra n-natura stess tal-vokazzjoni tagħhom.

Il-qassisin, għandu mnejn.

Hija soċjetà f ’bidla mgħaġġla, bi ftuħ relattivament ġdid għal forzi barranin, u f ’suq kummerċjali li kulma jmur aktar qed jieħu predominju. Hija soċjetà li qed titgħallem tgħix ma’ diversità ta’ bla preċedenti. F’dan kollu, trid tibqa’ tistaqsi x’inhu li trid issalva mill-imgħoddi, u kif għandha tħaddan il-ġdid.

Kif tifhem l-istat politiku tagħna bħalissa?

Le. X’irwol għandha l-filosofija fil-mod kif ngħixu?

Tħoss li l-Knisja u r-reliġjon għadhom relevanti fis-soċjetà tal-lum?

Aktar mill-Knisja jew mir-reliġjon, hija l-ispiritwalità li nara r-relevanza tagħha fis-soċjetà tal-lum. Il-bniedem jista’ jgħix hieni mingħajr Knisja jew avventuruża, dejjem imprudenti. Il-filo- mingħajr reliġjon, imma mhux mingħasofija ma taħmilx sigurtajiet foloz; dejj- jr spiritwalità ta’ xi għamla. em tattakkahom, dejjem timminahom, dejjem theddidhom.

Kif tiddeskrivi fi ftit kliem lill-mibki iżda qatt minsi Charles Miceli?

X’inhi d-differenza ewlenija fil-mod kif kienu jmexxu l-Knisja Għalija Charles kien bniedem qalbu l-Isqfijiet Mercieca u Cremona f ’idu, ta’ sentimenti sempliċi imma u l-Arċisqof Scicluna? onesti, u b’ruħ ta’ tifel ċkejken li qatt ma waqaf jemmen fis-sbuħija tan-nies Hemm bosta differenzi sinifikanti bejn u fil-ħila tagħhom li jgħixu ħajja aħjar it-tlieta fl-amministrazzjoni tagħhom, flimkien. imma Scicluna jidhirli li hu l-aktar wieħed li għandu l-potenzjal u l-kapaċità Għaliex tħobb b’mod daqshekk li jisma’, li kieku jrid. speċjali lil Manwel Dimech?

Kemm personalment kif ukoll profess- Tħoss li hija inġusta li qassisin bħalek jiġu mwiddba kontinwament jonalment, tajba ħafna. mill-Knisja u mibgħuta għar-redenzjoni f ’xi pajjiż Taħseb li wasal iż-żmien li reliġjużi imbiegħed, bħalma ġralek int bħalek għandhom jingħataw riċentement fil-Messiku? ċans jiżżewwġu?

Kieku kien hemm din l-għażla (li tiżżewwġu) kont tagħżilha int?

Għalkemm jien personalment, b’mod ġenerali, ma naqbilx mad-divorzju, u naħseb li ftit li xejn hawn nies li jaqblu mad-divorzju, niddefendi b’ruħi u b’ġismi d-dritt għad-divorzju. Imbilli jien ma naqbilx ma’ xi ħaġa ma jfissirx li rrid lil ħaddieħor jiċċaħħad minnha.

Kull bniedem irid ikun lest li, meta joħroġ għonqu, jerfa’ b’responsabbiltà l-konsegwenzi t’għemilu. Hemm dinamika istituzzjonali f ’dan li wieħed ma jistagħġibx meta taħdem jew titħaddem.

X’kien il-ħsieb wara t-twaqqif tal-Fondazzjoni tal-Filosofija f ’Malta fil-passat riċenti?

Il-ħsieb ewlieni hu li n-nies jingħataw għodod intellettwali biżżejjed biex iħaddmu l-ħsieb tagħhom b’dixxiplina.

Il-filosofija ma tħallikx kwiet: dejjem tis- Kulħadd jaħseb, imma ftit b’dixxiplina. taqsi, dejjem tħuf, dejjem tgħarrex, dejjem tfittex, dejjem insodisfatta, dejjem X’taħseb fuq id-divorzju?

Dimech kien bniedem eċċezzjonali għal żmienu li, meta tiltaqa’ miegħu, ma tistax ma tinġibidx lejn il-kobor tiegħu f ’ħafna aspetti. Ir-relevanza tiegħu għadha tgħodd sal-lum.

Patri Mark Montebello kif qed iħares lejn il-futur tiegħu?

Jien nixtieq li jkun wieħed sempliċi u fl-istess waqt espressiv kemm jista’ jkun.

U lejn dak tal-Knisja Kattolika kemm fix-xena mondjali kif ukoll lokalment?

Fid-dinja lil hinn mill-Ewropa, il-Knisja qiegħda ġġarrab tiġdid kbir u sabiħ.

Fl-Ewropa u lokalment, il-Knisja qed tħallas tal-iżbalji kbar li għamlet fl-imgħoddi, u se tibqa’ tħallas, sakemm hi stess sa fl-aħħar tikkonverti.

20

20.05.2018

kullhadd.com

KIEN MITLUF U SAB LILU NNIFSU PERMEZZ T’ALLA Kitba ta’ f ’ h e k k , RAMONA PORTELLI b e d a jobgħod Ħafna drabi l-bniedem iħos- il-Knisja u su mfixkel jew mitluf, iżda spiċċa biex meta nagħrfu d-direzzjoni beda jint-tajba malajr nerġgħu nsibu qata komsaqajna lura. Sirt naf b’ġu- p l e t a m e n t vni li sa ftit żmien ilu bħal minnha. Akdonnu ma kellux direzzjoni tar m’għadda f ’ħajtu, iżda dan l-aħħar żmien daħal irnexxielu jsib lilu nnifsu aktar fil-mużipermezz t’Alla. Qed nir- ka, u ħalla lilu referi għal Miguel Debono. nnifsu jinġarr Għandu 29 sena, u ilu għal mit-tip ta’ mużidawn l-aħħar 25 sena jgħix ka rock, għal San Ġwann. Jara lilu nnif- hardcore u death su bħala raġel ordinarju metal. ħafna, forsi daqsxejn iżjed B’konnessjoni filosofiku meta jrid, imma ma’ dan, staqsekollox fuq kollox bnied- jtu b’liema mod em bħal ħaddieħor. Jieħu il-mużika rock setpjaċir bil-passatempi tiegħu, għet fixklitlu ħajtu u xi avventura ’l hemm u ’l u begħditu minn hawn, b’kumpanija tajba u Alla. “Fi kliem qadaħqa tajba qatt ma jgħidil- sir ħafna għax nista’ ha le. Bħal ħaddieħor ukoll nikteb artiklu sħiħ fuq ibati bil-problemi li d-din- dan is-suġġett. Jien ja tibgħat u n-nuqqasijiet niddeskriviha hekk: tiegħu jkollu jieħu paċenzja Fejn hemm ir-rabja bihom. m’hemmx imħabba.

It-trobbija tiegħu kienet Fejn m’hemmx imħabwaħda mill-aktar normali ba m’hemmx Alla. Albħala “Kattoliku”, mimlija lura fejn wieħed qed mħabba tal-familja, bil-qud- jikber fir-rabja, u jiżdied diesa ta’ nhar ta’ Ħadd u fl-espressjoni ta’ dik r-rabr-rużarju mal-familja fil- ja permezz ta’ dik it-tip għaxija. Iżda meta wasal ta’ mużika, qed jispiċċa jitgħall-adolexxenza, ta’ mad- biegħed minn Alla. Meta war 13-il sena, beda jfit- għaddejt għas-Sixth Form, tex esperjenza tal-imħabba l-abbuż tas-sustanzi beda barra l-familja għax xtaq jsir aktar komuni. Il-probimħabba aktar profonda. lemi bdew jikbru wkoll, Ħallejt f ’idejh sabiex jelab- meta taħt l-influwenza taxora aktar. “Jien kont qed xorb ma tindunax li tibda infittex imħabba dejjiema u tagħmel ħwejjeġ li ma tkunx bla kundizzjoni u din kienet trid. Darba filgħaxija, meta manifestata b’vojt kbir ġew- kelli performance malwa qalbi. Kont qed infittex band kont ħassejtni l-king imħabba li setgħet timlieli tad-dinja. Kelli l-fama maldan il-vojt. U iżjed ma kont ħbieb, il-flus, l-alkoħol, kolnintefa’ b’ruħi u b’ġismi lox ma’ kollox ħassejt li dak f ’tant affarijiet, iżjed dan kien bla dubju l-aħjar żmien il-vojt kien jikber,” sostna ta’ ħajti,” stqarr miegħi. miegħi.

B’kurżità, ridt inkun naf kif illum il-ġurnata qed Il-mużika rock ħallietu jaħsibha dwar kif kien jgħix b’ċertu vojt f ’ħajtu qabel. Fil-fatt, stqarr miegħi li llum il-ġurnata jagħraf li Bħal ħafna adolexxenti oħra, ħafna affarijiet li aħna ninkMiguel beda jfittex l-alkoħol, wetaw u niġru warajhom, is-sigaretti u l-marijuana waqt li hemm element ta’ minkejja li kien jattendi importanza fihom, ħafna għal-laqgħat taż-żgħażagħ minnu huwa frugħa. Tani tal-Knisja. L-unika ħaġa li eżempju wieħed meta nafu mlietu ftit minn dan il-vojt li huwa importanti li wieħed li beda jesperjenza kienet iżomm ismu nadif u jkun il-mużika rock. Din il-mużi- bniedem ta’ reputazzjoni ka iżda, begħditu mill-Knis- tajba, għax inkella ma jkunx ja, minħabba li beda jħossu fdat. Imma li wieħed jiġri ġġudikat satanist meta fil- wara popolarità sfrenata fatt ma kienx. Minħabba hija biża’ biex iħoss ruħu

aċċettat. Żied jgħidli li f ’dak iżżmien, ommu bdiet timrad u ħadd ma seta’ jgħid x’kellha. “Kont indunajt li kienet qed tinkwieta fuqi. Ommi qalbet għall-agħar, u bdejt nidħol fija nnifsi u naħseb li aħjar nibdel ftit ħajti. Allura bdejt naqta’ mill-abbuż tas-sustanzi, u noqgħod aktar attent għall-imġiba tiegħi. Ir-riżultati tal-istudju bdew jitjiebu u l-aktar importanti għalija kien li bdejt noħroġ ma’ tfajla bilgħaqal.

Hawnhekk indunajt kemm fil-fatt, akkost li kelli dak kollu li qatt xtaqt, f ’qalbi kien għad kelli vojt kbir jekk mhux ikbar minn qabel.” Ħafna drabi nistaqsu, kif il-bniedem qatt ma jkun kuntent bih innifsu? Mhux l-ewwel darba jew tnejn li jgħaddili dan il-ħsieb minn moħħi. L-opinjoni ta’ Miguel dwar dan il-fatt hija, “Akkost li wieħed jista’ jkollu dak kollu li jixtieq f ’ħajtu, il-qalb ma tistrieħ qatt. Dan għax il-qalb ġiet maħluqa biex tkun maħbuba u sakemm taf fil-profond tal-profond li hija maħbuba akkost ta’ kollox

u bla kundizzjonijiet, il-qalb sir af lil Ġesù u jispjegali hu ma tistrieħx.” l-Knisja u l-mużika. Staqsejt kif insir naf lil Ġesù? U hu Prova li Alla jeżisti qalli biex nibda naqra l-iskrittura. Allura wara l-laqgħa li Beda jirrakkontali kif darba kelli, bdejt infittex fl-iskritfost l-oħrajn meta kien Sixth tura u kont mistieden ukoll Form kienu marru l-grupp għal-laqgħa ta’ talb tal-grupp.

Life Force mill-Kanada biex Għall-ewwel ma ridtx immur jevanġeliżżaw. Tkellmu fuq għax kien ili li qtajt mill-Knisil-mużika, u Miguel beda jid- ja, imma b’rispett lejn sieħbi dejjaq jismagħhom kif bdew u lejn il-leader tiegħu mort. jitkellmu fuq il-mużika li Waqt il-laqgħa, bdejt inħoss kienet saret alla għalih. Waqt vojt kbir fl-istonku tiegħi, il-ħin għall-mistoqsijiet, ir- ħassejtni verament bniedem ritat kif kien, jiftakar qam ħażin. Iżda din ma kinitx u staqsiehom, “Ippruvawli ħaġa li ħassejt biss, imma li Alla jeżisti u li jħobbni?” kienet weġgħa fiżika. Dan Il-leader ma pruvax iweġib- l-uġigħ ma stajtx nifhmu ni, imma qalli: “Ma nistax għax ġie mix-xejn u allura nagħtik prova, imma ser nit- pruvajt insib raġuni għalih. lob għalik.” L-għada, student L-uġigħ fl-aħħar tant kien tal-filosofija ġie fuqi u qalli: kiber li beda tiela’ d-dmugħ “Trid prova li Alla jeżisti?” f ’għajnejja. F’xi ħin, il-leadDin kienet ħasda għalija! Dik er tal-grupp qal talba għal il-ġimgħa mort miegħu biex dawk li kienu qed isofru millinkellem lil-leader tal-grupp uġigħ fi spallejhom. Jien ma tiegħu. Staqsejt mistoqsijiet ġrali xejn, iżda kelli ħafna fuq jekk Alla jeżistix jew le, mistoqsijiet dwar jekk dawn imma din diġà kont nafha l-affarijiet kinux vera jew le. għax xejn ma jiġi mix-xejn. Wara ftit il-leader qal kull Staqsejt ukoll fuq il-Knisja u min isofri b’weġgħat fi spalll-mużika u l-fatt li ħassejtni ejh ipoġġi jdejh fuq spallejh. ġġudikat. Dan ħasadni għax Din jien m’għamilthiex għax ma weġibx għall-mistoqsiji- ma kellix il-fidi biex nieħu et tiegħi, imma kemm qalli dan il-pass. Immedjatament

21

20.05.2018

kullhadd.com

il-leader qal “f ’Isem Ġesù, kunu mfejqa”. L-uġigħ kollu marli f ’daqqa, u qisu daħal xi ħaġa ġo fija minn spallejja, għall-istonku minn fejn beda l-uġigħ. F’dan il-punt ħassejt li kont qed nimtela b’xi ħaġa, b’xi ħadd. U għall-ewwel darba dak il-vojt kollu telaq. Dak li ħassejt ma għandi ebda kliem biex nesprimih. Kont taħt xokk u ħabiba tiegħi li kienet miegħi meta staqsejtha x’kien qed jiġri bdiet tgħannaqni u tfaħħar lil Alla u iżjed bdejt nimtela b’din ilħaġa. Wara li spiċċa kollox, il-ħabib tiegħi ħadni biex nitkellem mal-leader. Dak il-ħin kont mistieden biex immur inqerr u għall-ewwel darba għamilt qrara sew għax ridt jien. L-ikbar miraklu dakinhar sar hawn għax meta qerrejt aċċettajt il-grazzja biex naħfer lill-persuna li kont nobgħod għal ħafna snin għax fl-opinjoni tiegħi kienet pruvat tkissrilna l-familja,” irrakkontali Miguel.

Kompla jgħidli li dan kollu kien Ġesù u mhux xi alla ieħor, jew il-qawwa ta’ moħħu. Jiftakar li l-għada s-Sibt, kien reġa’ ħareġ u mar Paceville mal-ħbieb u reġa’ siker. Il-Ħadd filgħodu meta qam l-ewwel ħaġa li qal kien “dak li esperjenzajt ilbieraħ filgħaxija lanqas biss jibda ma’ dak li għaddejt minnu l-ġimgħa.” Il-ħajja li kien qed tgħix ma baqgħetx tagħmel sens fid-dawl tal-imħabba bla qies ta’ Ġesù, is-Salvatur tiegħu. Fil-fatt, mingħajr ma kien induna, dakinhar kien beda t-triq, il-mixja li jimxi b’fidi fi Kristu, u jintebaħ kuljum li ma jista’ jagħmel xejn mingħajr il-preżenza ta’ Ġesù u l-Knisja Kattolika tiegħu. U issa jsostni din ir-relazzjoni ta’ imħabba ma’

Ġesù, bil-ġenwinità, bit-talb, bis-sagramenti u permezz tal-komunità li jattendi.

Spjegali Miguel li llum ħajtu jaraha bħala sempliċiment

bniedem maħbub fid-dgħufija kollha tiegħu. Id-dgħufija fih hemm għadha u mhux ser titlaq. Il-bżonn li t-tibdil jibqa’ hemm hu u hemm ser

jibqa’, imma f ’dan kollu jaf li huwa raġel maħbub.

Fl-aħħar nett xtaq jgħaddi messaġġ lill-qarrejja kollha u għal dawk iż-żgħażagħ jew

persuni li jħossuhom mitlufin u li qed jgħixu bla skop: “Saqsu lil Ġesù b’mod ġenwin jekk hu jeżistix jew le, u ħallu l-kumplament f ’idejh.”

22

20.05.2018

kullhadd.com

ĠIBILTÀ U L-MALTIN MARY ISTORJA CHETCUTI MILL-

Fuq medda ta’ ftit inqas minn seba’ kilometri kwadri u magħrufa għall-promontorju li taha wkoll isimha, il-Blata ta’ Ġibiltà minn dejjem kellha kobor strateġiku u għaldaqstant storja twila u mqanqla. Ġibiltà tinsab fuq in-naħa Spanjola tal-fliegu ta’ Ġibiltà li jifred l-Ewropa mill-Afrika u huwa l-uniku kanal li jgħaqqad il-Baħar Mediterran malOċean Atlantiku.

Il-popolazzjoni tagħha llum tgħodd bejn wieħed u ieħor mat-33,000 ruħ fil-maġġoranza tagħhom dixxendenti ta’ immigranti Maltin u Taljani kif ukoll Spanjoli. Il-lingwa uffiċjali ta’ Ġibiltà hija l-Ingliż però taħlita ta’ vokabolarju Anglo-Spanjol magħruf bħala Llanito huwa l-ilsien komuni ta’ niesha.

Jingħad li Ġibiltà ilha abitata mill-preistorja. Xhieda ta’ dan huma fdalijiet ta’ skeletri ta’ persuni Neandertal (liema

razza li kienet diġà teżisti madwar 500,000 sena ilu) li nstabu fl-għerien magħrufin bħala Ta’ San Mikiel. Instabu wkoll fdalijiet ta’ fuħħar neolitiku.

Minħabba l-qagħda strateġika tagħha Ġibiltà ttieħdet minn għadd ta’ ħakkiema Mediterranji u Ewropej. Kważi 1,000 sena qabel Kristu niżlu fuqha l-Feniċi u warajhom il-Kartaġiniżi, għalkemm ma jidhirx li xi ħadd minnhom għamel l-għeruq tiegħu hemm. Żaruha r-Rumani li b’danakollu ma ħassewx il-ħtieġa li jibnu strutturi permanenti fuqha.

Mal-waqgħa tal-Imperu Ruman, Ġibiltà sofriet żewġ invażjonijiet vjolenti tal-Vandali u warajhom il-Visigoti li t-tnejn niżlu miċ-ċentru tal-Ewropa jagħmlu ħerba mnejn jgħaddu.

Il-Vandali waqfu fuq Ġibiltà għal ftit żmien però l-Visigoti damu mis-sena 414 sas-711 wara Kristu; f ’liema żmien komplew jinvadu sa ma ħatfu

l-peniżola Iberjana kollha taħt idejhom.

Il-ħakma tal-Visigoti ġiet fi tmiemha meta ġeneral Berberu, Tariq Ibn Żijad, qasam il-fliegu mill-Marokk b’armata suldati Musulmani u rifes fuq l-art li semma Ġebel Tariq (il-muntanja jew blata ta’ Tariq). Kien fil-fatt dal-isem li mal-milja taż-żmien inbidel u evolva sakemm sar Ġibiltà.

Sas-sena 718 wara Kristu, il-Ġeneral Żijad kien ħataf it-territorju Spanjol kollu. Fl1160 il-ħakkiema Musulmani ddeċidew li jibnu kastell fortifikat u għall-ewwel darba Ġibiltà ġiet stabbilita bħala belt.

Wara storja twila u mdemmija ta’ attakki u ġlied qalil mal-ħakkiema Musulmani, fl-1462 l-Ispanjoli rnexxielhom jirbħu lura Ġibiltà. Spanja baqgħet iżżomm Ġibiltà sakemm reġgħet tilfitha waqt il-Gwerra tas-Suċċessjoni kontra l-Ingilterra, l-Olanda u l-alleati tagħhom fl-1704. Konsengwenza ta’ hekk, Ġibiltà ġiet ċeduta lill-Gran Brittanja fit-Trattat ta’ Utrecht tal-1713, liema ftehim reġa’ ġie kkonsolidat bit-Trattat ta’ Sevilja fl-1729.

Għalkemm Spanja għamlet għadd ta’ attentati u assedji sabiex tirbaħ lura Ġibiltà qatt ma rnexxielha teħodha lura. Ma naqsux attentati minn Spanja fl-istorja moderna b’referendum fl-1968 u ieħor fl-2002 li t-tnejn taw riżultat qawwi favur tmexxija Brittanika. Matul iż-żewġ gwerer kbar tas-seklu 20, Ġibiltà f ’idejn l-alleati kellha rwol strateġiku enormi bħal Malta sabiex għal darbtejn ingħeleb l-għadu Ġermaniż mill-Mediterran.

Ir-rabta bejn Ġibiltà u l-Maltin tmur lura mijiet tassnin; saħansitra ftit żmien wara li Spanja ċedietha lill-Ingliżi fl-1704. L-ewwel Maltin emigraw lejn Ġibiltà biex jaħdmu ta’ gwardjani jgħassu l-fortizza u t-territorju tagħha flimkien ma’ immigranti mill-Italja.

Sas-seklu 19 l-ekonomija ta’ Ġibiltà tant issaħħet bil-kummerċ mal-Afrika ta’ Fuq u l-attività tal-Qawwa Navali Brittanika li fl-1885 il-komunità tal-Maltin telgħet għal 1,000 ruħ. L-aktar li ġibed lillMaltin lejn Ġibiltà kien xogħol fit-tarzna u attività relatata mat-tarznari. Barra minn hekk ħafna Maltin ta’ Ġibiltà ħadmu bħala baħrin u suldati mal-qa-

wwiet militari Brittaniċi.

Mhux il-Maltin kollha li emigraw lejn Ġibiltà baqgħu hemm. Ħafna ħaddiema qattgħu żmien jaħdmu biex imbagħad irritornaw lejn Malta. Sal-1912 in-numru ta’ Maltin jgħixu u jaħdmu fuq Ġibiltà niżel għal 700.

Il-familji Maltin li għamlu Ġibiltà darhom integraw u saru attivi sew f ’dil-komunità ċkejkna. Ta’ min jgħid li l-Maltin ta’ Ġibiltà dejjem għamlu parti mill-maġġoranza qawwija favur l-integrazzjoni tagħha mar-Renju Unit. Ġibiltà hija reġjun Brittaniku bi tmexxija ta’ self-goverment.

Numru sabiħ ta’ wlied emigranti Maltin għamlu isem fuq Ġibiltà. Fosthom insibu lil Keith Azzopardi li kien Deputy Chief Minister, Peter Caruana li kien Chief Minister ta’ Ġibiltà, Maurice Xiberras Deputy Chief Minister, Charles Caruana li kien Isqof tad-Djoċesi ta’ Ġibiltà, Davina Barbara preżentatriċi tat-televiżjoni, Gerard Teuma preżentatur tat-televiżjoni u kap tar-radju nazzjonali kif ukoll Georgina Cassar ġinnasta li rrappreżentat lir-Renju Unit fl-Olimpjadi tal-2012.

23

20.05.2018

kullhadd.com

reċensjoni tal-

KTIEB

WAQTIET KALKARIŻI Iċ-ċiklu tal-ġenerazzjonijiet jifforma parti sħiħa mit-tnissil tal-istorja ta’ pajjiż, belt, raħal u nazzjon. Matulu jsir taqlib soċjali u ekonomiku li jkompli jħawwar il-ġrajjiet tagħna kemm bħala individwi kif ukoll bħala ġens.

F’din il-ġabra ta’ kitbiet, Charles Flores jaqbad epoka li fiha l-ġenerazzjoni ta’ wara t-Tieni Gwerra Dinjija ħalliet il-marka tagħha f ’oqsma varji bħall-isport, il-kultura, il-letteratura, is-soċjetà, id-divertiment, il-politika u r-reliġjon fost

oħrajn.

Il-Kalkara hija s-subborg ħlejju tal-Kottonera fejn tkebbsu t-tifkiriet nostalġiċi tal-awtur. Fl-istil ħafif u mexxej tiegħu, Charles Flores iwasslilna stampi minn tfulitu u parti minn żgħożitu biex hekk joffri ħolqa oħra fil-ħannieqa ta’ ġrajjiet u waqtiet interessanti li jsawru l-istorja. Jeħodna mill-postijiet fejn kienu jedhew ittfal u ż-żgħażagħ qabel il-miġja tal-kompjuter u l-internet sad-drawwiet, iċ-ċelebrazzjonijiet u

l-mod ta’ għajxien li jiddistingwu ġenerazzjoni minn oħra.

Minbarra l-qari leġġer tagħhom, dawn l-akkwarelli ħelwin jagħtu lok ukoll għal eżerċizzju komparattiv għal min – student, għalliem, riċerkatur, storiku, eċċ. – ikun irid jidħol ferm aktar fil-fond tal-istorja tal-Kottonera, il-Kalkara u l-madwar… riflessa wkoll fil-bixra nazzjonali tal-istorja ta’ Malta u Għawdex kif rajnieha, u għadna narawha, titkattar mal-milja tas-snin.

SILTA MILL-KTIEB Jitqarraq min jaħseb li fil-Kalkara ż-żgħażagħ minn dejjem kien moħħhom biss fil-futbol, fit-tlielaq tad-dgħajjes u fil-festa. Ħafna minn dawk il-ġenerazzjonijiet ta’ Kalkariżi ħadu interess kbir fil-mużika, u dan għamluh f ’diversi modi.

Min tgħallem strument u spiċċa jdoqq mal-baned tal-inħawi qabel anki fil-Kalkara kellna s-soċjetaijiet mużikali tagħna, min ħa sehem fl-ewwel orkestri li ġew iffurmati fostna saħansitra qabel

l-aħħar gwerra dinjija, u min, speċjalment fl-epoka tas-snin sittin, daħal fl-atmosfera tal-gruppi beat biex ifforma l-grupp tiegħu u hekk ingħaqad mal-biċċa l-kbira tażżgħażagħ ta’ dak iż-żmien li għalihom il-kitarra elettrika kienet bħal ħolma ideali. Anki jekk kien hemm min, bħali, qatt ma rnexxielu joħrog nota waħda ċara minnha! Ħafna żgħażagħ Kalkariżi tul l-għexieren tas-snin ħadu sehem ukoll fid-diversi korijiet li ġew iffur-

mati u tieħu pjaċir tassew tara din it-tradizzjoni ħajja u qawwija saħansitra llum.

Iżda għalina li twelidna fis-snin ta’ wara l-gwerra, hija x’aktarx l-epoka tas-snin sittin li l-aktar ħalliet il-marka tagħha fuqna. Kien żmien meta Malta kienet miżgħuda bil-gruppi mużikali fl-istil tal-gruppi Ingliżi u Amerikani li kienu qegħdin jiddominaw ix-xena mużikali dinjija, l-ewlenin fosthom il-Beatles, ir-Rolling Stones, il-Kinks u tant oħrajn.

Mistoqsija: X’kien l-interess l-ieħor apparti l-futbol, id-dgħajjes u l-festa?

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-kotba WAQTIET KALKARIŻI. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 20 ta’ Mejju.

Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi.

Intant, ir-rebbieħ tal-ktieb L-ISTAR TAL-IMGĦODDI huwa: G. CAMILLERI - ĦAŻ-ŻABBAR

IDĦOL BIĊ-ĊANS LI

TIRBAĦ €100

01

Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000

Meta nħatar mexxej tal-Partit Laburista Dr. Joseph Muscat?

Ir-Rebbieħ: M. CUTAJAR - RAĦAL ĠDID

It-tweġiba: Isem: Numru tat-telefown:

Indirizz:

24

20.05.2018

1

MADWAR kullhadd.com

KUBA

FIL-QOSOR

2

1

AKTAR MINN 100 RUĦ MEJTA WARA LI ĠĠARRAF AJRUPLAN Diżgrazzja tal-ajru f ’Kuba, b’ajruplan Boeing 737 tal-linja nazzjonali Cubana de Aviacion iġġarraf u sploda ftit wara li telaq mill-ajruport internazzjonali Jose Marti fil-kapitali Kubana, Havana. Skont rapport internazzjonali t-titjira kienet interna minn Havana għal Holguin. Aktar minn 100 persuna huma maħsuba li nqatlu wara li l-ajruplan tal-għamla Boeing 737 iġġarraf. Skont rapporti mill-gazzetta Granma li hija tal-Partit Komunista Kuban jirriżulta li f ’din it-traġedja salvaw tliet persuni, madanakollu, jinsabu f ’qagħda kritika.

2

L-INGILTERRA

3

IL-KONGO

IĊĊELEBRAT IT-TIEĠ IRJALI TALPRINĊEP HARRY U MEGHAN Il-koppja żżewġet fil-Kappella ta’ San Ġorġ fil-Kastell ta’ Windsor, mimlija fjuri bojod għall-okkażjoni. Is-Sinjura Markle, liebsa libsa ddisinjata minn disinjatriċi Ingliża Clare Waight Keller, imxiet ħafna min-nava tal-knisja weħidha, ġest li ħafna interpretawh bħala sinjal tal-ispirtu ta’ femminiżmu li għalih Markle hija famuża. Il-Prinċep Charles wassal lil Markle fl-aħħar parti tal-mixja sal-artal, wara li ftit jiem ilu ġie kkonfermat li missier Meghan ma kienx se jattendI għattieġ. Markle kellha 10 bridesmaids u pageboys, kollha taħt l-età ta’ tmien snin - inklużi l-Prinċep George u l-Prinċipessa Charlotte. Iċ-ċurkett tal-Prinċep Harry huwa wieħed tal-platinum filwaqt li ta’ Meghan huwa magħmul mid-deheb ta’ Wales. Wara t-tieġ, il-karozzella tal-irjali daret mat-toroq u lura għall-Kastell ta’ Windsor fejn is-600 mistieden attendew għall-festin organizzat mir-Reġina fis-Sala ta’ San Ġorġ. Wara ż-żwieġ tagħhom, il-koppja se tkun magħrufa bħala d-Duka u d-Dukessa ta’ Sussex.

TINFIREX L-EBOLA – 23 PERSUNA MEJTA

L-Ebola fil-Kongo nfirxet mill-kampanja għall-belt, u hemm biżgħat li l-marda ser tkun dejjem aktar diffiċli li tiġi kkontrollata. Il-Ministru għas-Saħħa, Oly Ilunga Kalenga kkonferma każ f ’Mbandaka, belt b’miljun persuna li tinsab mat-80 mil ’il bogħod miż-żona fejn kienu kkonfermati l-ewwel każijiet ta’ Ebola aktar kmieni dan ix-xahar. 42 persuna sa issa ġew infettati bl-Ebola u 23 persuna huma kkonfermati mejta.

R ID-DINJA

25

20.05.2018

kullhadd.com

4

6

L-INDONEŻJA

5

6

3

BOSTA MIDRUBA WARA BOMBA SUWIĊIDA

13-il persuna nqatlu u madwar 40 oħra ndarbu wara attakk suwiċida fi tliet knejjes fil-belt ta’ Surabaya, fl-Indoneżja.

Intqal li l-attakki seħħew minn familja li kienet għadha kemm waslet lura minn vjaġġ fis-Sirja: ir-raġel daħal ġo knisja permezz ta’ karozza, l-omm u ż-żewġt ibniet attakkaw ittieni knisja u t-tielet knisja kienet attakkata minn żewġt itfal oħra. Il-President tal-Indoneżja, Joko Widodo qal li dan imur kontra l-limiti tal-umanità fejn wassal għall-qtil tal-innoċenti.

Il-grupp imsejjaħ l-Istat Iżlamiku ħa r-responsabbiltà ta’ dan l-attakk.

5 4

IĊ-ĊINA

IŻRAEL

QBIL MA’ TRUMP BIEX ISALVA ELUF TA’ IMPJIEGI JINQATLU 55 PERSUNA FL-ISTRIXXA TA’ GAŻA – MISTENNIJA AKTAR PROTESTI

Protesti ġodda kontra Iżrael huma mistennija fit-territorji Palestinjani, jum wara li suldati Iżraeliti qatlu 55 persuna fl-Istrixxa ta’ Gaża. Il-jum tat-Tlieta mmarka s-70 anniversarju ta’ dak li l-Palestinjani isejħu Nakba, jew Katastrofi, meta eluf ħarbu waqt il-ħolqien ta’ Iżrael fl-1948.

It-tensjonijiet mistennija jkunu għolja f ’Gaża, fejn dawk maqtula fil-jum tat-Tnejn se jindifnu.

Il-vjolenza bdiet hekk kif l-Istati Uniti lestew iċ-ċaqliqa tal-ambaxxata lejn Ġerusalemm minn Tel Aviv.

Iċ-Ċina laqgħet wegħda mingħand il-President tal-Amerka Donald Trump biex jgħinha ssalva l-kumpanija ZTE, li tħaddem 80,000 persuna, meqjusa bħala waħda mill-akbar kumpaniji tal-komunikazzjoni fiċ-Ċina. Il-kumpanija ssospendiet l-operazzjonijiet wara li l-Istati Uniti x-xahar li għadda pprojbixxiet il-kumpaniji Amerikani milli jbigħu l-prodotti tagħhom. ZTE ammettiet li għamlet bejgħ illegali mal-Iran u l-Korea ta’ Fuq. Iżda Trump kiteb fuq Twitter li ser jaħdem mal-President Xi biex jgħin lil ZTE terġa’ tirritorna lura għall-ħidma. Waħda mill-prinċipji li għamlet Beijing bħala parti mill-ftehim mal-Istati Uniti hi li tirrisolvi s-sitwazzjoni mal-kumpanja ZTE. Waħda mid-domandi kienet għal arranġamenti aktar miftuħa ta’ tpartit mal-Istati Uniti.

26

20.05.2018

kullhadd.com

] SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irbaħ xampù u conditioner tad-ditta Wella.

Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil: KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Isem: Indirizz:

D. SANT - IL-MELLIEĦA

TISLIBA 227

Bi 3 Numri 017 054 183 204 248 276 315 341 396 441 533 582 642 686 775 791 795 819 859

870 955 B’4 Numri 0292 0301 0417 0712 1548 2203 2384 2574 2715 2869 2916 3152 3308 3799 3847 4144

4269 6204 6286 6532 6716 7955 8731 8921 8961 9678 9706 9834 B’5 Numri 16927 17403 18834 19454 26687 29013

31992 34435 45924 47505 65375 66927 68338 70782 72419 72548 74951 75779 85651 93355 95195 95247 99397 B’6 Numri 059475

131398 148553 198747 287821 411732 561279

674327 685856 739694 816134 987816

IR-RIŻULTAT TAL-ĦADD LI GĦADDA

1.

4.

7,23.

9.

10.

12.

16.

18.

19.

20.

21.

23.

24.

Mimdudin: Jieqaf ? (5) Jista’ jkun taż-żarbun (4) Sinjal fuq ittra f ’kelma! (6) Kollox bl-Ingliż (3) Isakkar dan? (6) Għamel hekk bil-muftieħ (6) L-ewwel tlieta tal-aspirant (1,1,1) Bring Up (1,1) Ara 13 Ara 12 wieqfa Ajk (3) Ara 7 Ħallas u għamel hekk (5)

1.

Weqfin: Kompli l-qawl: Dak

2,3.

3.

5.

6,11.

8.

11.

12,20.

13,19.

14.

15.

17.

21.

22.

li jħarbat u ...... ma jibqagħlux biex jitgħatta (6) Hekk għamel biex xtara (6) Ara 2 Isem Għarbi (3) Tajba mal-laħam (5) Biha tinforma lill-membri (9) Ara 6 Issibhom fl-art fit-toroq (7) Irjus (6) Strixxi strixxi (6) Diżastru (6) Issib ħafna bħalu madwar il-Belt Valletta (3) Nofs faċċol (1,1,1) Isem (3)

SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA Mimdudin:

Weqfin:

1.Jeħel, 4.Ħelu, 7,9.Aħsel, 10.Taralu, 12.Ħaddem, 16.Fra, 19.Ara, 20.Banek, 21.Tax, 23.Imxi, 24.Karti

1.Jislef, 2,3.Ħallat, 5,11.Evada, 6,18.Użura, 8.Ħaddantek, 12,22.Ħaxix, 13,21W.Dratni, 14.Maktur, 15.Tahiti, 17.RBA

27

20.05.2018

kullhadd.com

GĦAQQAD IL-KAXXI

Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi.

Eżempju: Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Il-kaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. Innumru huwa indikazzjoni tattotal ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa.

SIB IL-VALUR

Kull ittra fiha valur, uħud mill-valuri huma diġà mpoġġija. Uża dawn il-ħjilijiet biex issib ilkumplament tal-valuri tal-ittri.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10 11 12

13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26

28

20.05.2018

kullhadd.com

ADRIAN DELIA GIDEB LIL ROBERT ARRIGO F’WIĊĊU • MA DDEJJAQX IĦARRIFLU FUQ IT-TAXXA MHUX IMĦALLSA Il-Kap tal-Partit Nazzjonalista, Adrian Delia, gideb lill-Viċi Kap Robert Arrigo meta dan tal-aħħar talbu spjegazzjoni dwar il-kwistjoni tat-taxxa.

Fil-fatt, Robert Arrigo mar ikellem lill-partitarji Nazzjonalisti biex jgħidilhom jaqtgħu l-kwistjoni tat-taxxa ta’ Delia għax Delia kkonvinċieh x’kien ġara.

“Dan ir-raġel irrispondieni għal kull mistoqsija antipatka,” qal Robert Arrigo li belagħha li l-kwistjoni kollha kienet iddur ma’ każ li Delia rebaħ għal klijent imbagħad ried jirbħu għalih.

“Kemm smajt jien, għax ma ħallasx. U wara għax ħallas u minn fejn ħallas?” qal Arrigo lin-Nazzjonalisti miġbura quddiemu filwaqt li prova jserħilhom rashom li ma ħadhomx mill-ġbir ta’ fondi. Imbagħad Robert Arrigo qal li Delia qallu bil-fatti li tat-taxxa tawh raġun.

“Normali,” qal Robert Arrigo li żied “ejja naqtgħuha.”

Fuq il-kwistjoni tat-taxxa ta’ Delia rrapportajna għal ġimgħa wara oħra fejn dejjem konna korretti. U t-tagħrif li għandna u saħansitra ppubblikajna juri li Robert Arrigo bela’ l-lixka li tefagħlu Delia biex jiġġustifika ruħu għall-fatt li għal snin twal ma ħallasx it-taxxa. Huwa minnu li Delia kellu kwistjoni ma’ tat-taxxa imma din kienet biss għal perjodu żgħir. Filfatt kienet għal inqas ammont minn dak li Delia ħallas flaħħar xhur, ferm wara li kien wiegħed li se jħallas. Il-verità hi li fl-2013, fl-2014, fl-2015 u fl-2016 Delia ma kienx ħallas it-taxxa kif ikunu għamlu l-maġġoranza assoluta taċ-ċittadini Maltin li josservaw irrule of law. U dawn ħallashom fit-tieni minn żewġ pagamenti li għamel fl-aħħar ġimgħat biex disa’ xhur wara li laħaq

Kap tal-Oppożizzjoni u wara li dabbar kritika kbira internament mar iħallashom. Iżda, l-aġir ta’ Delia qajjem iktar domandi milli risposti għax fi ftit ġimgħat sab €130,000 cash biex iħallas. Dan wara li kien qal li m’għandux cash u f ’daqqa waħda sab iktar mid-doppju ta’ dik li hi l-paga ta’ Kap tal-Oppożizzjoni. Minn meta għamel din id-dikjarazzjoni sa meta ħallas Delia ma għamel ebda tibdil fil-kumpaniji li kien involut fihom li seta’ jispjega s-sejbien ta’ €130,000 f ’salt wieħed u meta sfidat mill-ġurnalisti jippubblika d-dokumenti ma kienx f ’pożizzjoni li jagħmel dan minnufih.

L-ewwel persuna li kitbet u qajmet dubji kbar war l-aġir ta’ Delia u anke l-finanzi tiegħu kienet il-blogger Daphne Caruana Galizia tant li hu spiċċa l-iktar politiku li attakkaha fl-istorja riċenti ta’ pajjiżna.