KullHadd_17.09.2017

www.kullhadd.com Il-Ħadd, 17 ta’ Settembru, 2017

Ħarġa Nru 1,262 Prezz €1

THIS WAY

Tiftaħ illum naħa oħra tal-flyover talKappara. Ġimagħtejn qabel iż-żmien u skont il-baġit maħsub. Dan wieħed mill-ikbar proġetti infrastrutturali f ’pajjiżna li fl-aħħar xhur ġab it-tifħir ta’ bosta għall-mod kif tmexxa, bilMinistru Ian Borg jgħid mal-gazzetta KullĦadd li għandu apprezzament għall-ħidma li saret minn Transport Malta u entitajiet involuti biex intlaħqu l-għanijiet. U f ’mument fejn smajna ħafna dwar liema triq wieħed għandu jaqbad, Borg tkellem bi kburija dwar kif litteralment din hi t-triq it-tajba u l-ġdida fl-istess ħin.

BIT-TEATRINI SAL-AĦĦAR

Il-votazzjoni għall-Kap tal-PN fissret jum mimli kunflitti. F’diversi ħinijiet kienu rrapportati ARGUMENTI F’POSTIJIET DIFFERENTI tal-votazzjoni. Għandna kkonfermati żgur inċident bejn qraba ta’ Adrian Delia u d-deputat Jason Azzopardi fuq il-Fosos tal-Furjana u seħħ argument bejn Chris Said u l-ġurnalist Mario Frendo f’Ta’ Qali.

Il-votazzjoni, li saret f’ARJA SĦUNA ħafna, nisslet ukoll rabja fost it-tesserati li ma kinux kuntenti bl-organizzazzjoni. Kien hemm min ma vvutax u f’mumenti minnhom xi tesserati remew id-dokument tal-vot. Dawn ingħaqdu mat-8,000 li wara li ma ġabrux il-vot jew ma ħallsux it-tiġdid kienu diġà ddikjaraw li MHUX SE JIVVUTAW. Ara paġna 5

02

17.09.2017

kullhadd.com

Editur ALEANDER BALZAN

L-Ogħla Temperatura: 32°C L-Inqas Temperatura: 24°C L-Indiċi UV: 8 Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Arja ta’ pressjoni għolja fuq ir-Russja testendi lejn il-Baħar Jonju u l-Libja.

It-Temp: Il-biċċa l-kbira xemxi.

Ir-Riħ: Ħafif mix-Xlokk li jsir varjabbli matul il-jum u moderat mit-Tramuntana filgħaxija.

Il-Viżibilità: Tajba.

Il-Baħar: Ħafif li jsir moderat.

L-Imbatt: Ftit li xejn li jsir baxx min-Nofsinhar.

It-Temperatura tal-Baħar: 26°C

email: aleander.balzan@partitlaburista.org

Reklamar u Distribuzzjoni KIMBERLY CUTAJAR email: sales@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2572

Disinn tal-Paġni LEANNE ABELA GRECH tel: (+356) 2568 2571

Kuntatt Ġenerali KullĦadd email: editorial@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbgħa

Indirizz Postali KullĦadd

One Complex, A 28B, Industial Estate Il-Marsa MRS 3000

29°C UV 10

21°C

Il-Ħamis

28°C UV 11

20°C

Il-Ġimgħa

27°C UV 11

19°C

Is-Sibt

Sit Elettroniku KullĦadd kullhadd.com

Mezzi Soċjali www.facebook.com/kullhadd

26°C UV 11

17°C

SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD

28°C UV 11

20°C

27°C UV 11

20°C

SPIŻERIJI LI SE JIFTĦU L-ĦAMIS 21 TA’ SETTEMBRU

Regent Pharmacy, 70, Triq Merkanti, Il-Belt Valletta – 21245135 Cosmed Pharmacy, Soccors, 7, Triq il-Franġiskani fi Triq Villambrosa, Il-Ħamrun – 21225991 Stampat Fatima Pharmacy, 82, Triq il-Ferrovija, Santa Venera – 21482856 Progress Press St. Jude Pharmacy, 213, Triq il-Wied, Birkirkara – 21492151 Deby’s Pharmacy, 1, Misraħ il-Barrieri, L-Imsida – 21227920 Numri Importanti Potter Chemists Ltd, Triq Wilġa, Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza​ Paċeville – 21363244 112​ Stella Maris Pharmacy, 34, Triq Millner, Tas-Sliema – 21335217 Balzan Pharmacy, 70, Triq San Franġisk, Il-Pulizija ta’ Malta Ħal Balzan – 21444035 2122 4001-9​ Rotunda Pharmacy, 7, Triq il-Kungress Ewkaristiku, Il-Mosta – 21411197 Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili ​ Brown’s Village Pharmacy, Triq il-Kbira, Il-Mellieħa – 21523536 2393 0000 Tarxien Pharmacy, 59, Triq Ħal Tarxien, Ħal Tarxien – 21802986 Il-Gwardjani Lokali Brown’s Pharmacy, 8, Misraħ l-Arċisqof Gozni, ​2132 0202 Il-Kalkara – 21673811 St. Elias Pharmacy Triq San Elija, L-Isptar ta’ Malta Ix-Xgħajra – 21660300 Gerada Pharmacy, 146, Triq Mater Boni Cosniglii, 2545 0000 Iż-Żejtun – 21806009 Safi Pharmacy, St. John Street c/w Bieb il-Ġarra L-Isptar ta’ Għawdex Street, Ħal Safi – 21649552 ​2156 1600 Spiżerija Ħal Mula, Triq Dun Salv Ciappara, Ħaż-Żebbuġ – 21461693 Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza ​ Ideal Pharmacy, 63, Triq il-Kbira, Ir-Rabat Malta – 79455477 5004 3888 Abela Pharmacy, 42, Triq G.P.F. Agius De Soldanis, Victoria Għawdex – 21556170 Servizz ta’ Direttorju Telefoniku Xagħra Pharmacy, 55, Triq il-Knisja, ​1182 Ix-Xagħra Għawdex – 27551140

Chemimart City Gate Pharmacy, City Gate, Il-Belt Valletta – 21238355 Lister Pharmacy, 678, Triq il-Kbira San Ġużepp, Il-Ħamrun – 21245627 Lantern Pharmacy, Misraħ il-Kebbies, Santa Venera – 21444648 St. Mark’s Pharmacy, Triq P. Borg Olivier c/w Triq Gianni Vella, Is-Swatar – 21440790 Pharmaland Dispensers, 5, Tagliaferro Mansions, Triq il-Prinċipessa Margerita, Ta’ Xbiex – 21346547 San Ġwann Pharmacy, 11, Triq Feliċ Borġ, San Ġwann – 21386974 Edward’s Pharmacy, 115, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema – 21334102 St. Michael Pharmacy, Misraħ tat-Transfigurazzjoni, Ħal-Lija – 21435875 Grognet Pharmacy, 41, Triq il-Kostituzzjoni, Il-Mosta – 21432038 El Medina Chemist, Triq il-Maskli, Il-Qawra – 21576308 Brown’s Paola Square Pharmacy, 64/65, Pjazza Antoine De Paule, Raħal Ġdid – 21821646 Verdala Pharmacy, 57, Triq il-Gendus, Bormla – 21824720 Cilia’s Pharmacy, 303, Triq Ħaż-Żabbar, Il-Fgura – 21801962 Triq il-Kappillam c/w Triq William Baker, Il-Gudja – 21696422 Salus Pharmacy, 21, Misraħ ir-Republika, Iż-Żurrieq – 21680761 The Bypass Pharmacy, Triq Mikiel Azzoppardi, Is-Siġġiewi – 21461681 Make Over Pharmacy, BLK A, Town Centre HOS, L-Imtarfa – 21452833 Batu Pharmacy, 38, Triq il-Palma, Victoria Għawdex – 21551841 St. Joseph Pharmacy, 28, Pjazza San Ġużepp, Il-Qala Għawdex – 21555348

03

17.09.2017

kullhadd.com

PRIĠUNIERI ŻGĦAŻAGĦ BI ŻVOG SPORTIV

Qabel

Bitħa fir-residenza fejn jinżammu priġunieri żgħażagħ, magħrufa l-iktar b’mod popolari bħala l-YOURS, inbidlet fi grawnd tal-futbol li għandu joffri żvog u għajnuna lil dawn il-persuni li jkunu qed ifittxu li jerġgħu jibdew ħajjithom mill-ġdid.

L-isport hu meqjus bħala żvog importanti ħafna

Wara

għall-priġunieri u filwaqt li fil-Faċilità Korretiva ta’ Kordin hemm grawnd tal-futbol, li issa ilu jeżisti numru ta’ snin, f ’din ir-residenza ma kienx hemm.

Bl-għajnuna tal-Malta Football Association, bl-intervent dirett tal-President Norman Darmanin Demajo u l-kollaborazzjoni flimkien mal-Ministeru għall-Intern

u mal-awtoritajiet tal-ħabs is-sitwazzjoni se tinbidel fi żmien qasir. L-MFA dejjem tat importanza lil dawn it-tip ta’ proġetti li permezz tagħhom tippromwovi wkoll aspetti sbieħ tal-futbol li jmorru lil hinn minn logħob milgħub għar-riżultat.

Biex seta’ sar il-proġett tkabbar l-ispazju u minn tagħrif li għandha l-gazzetta KullĦadd

hemm entużjażmu kbir biex jibda jintuża. Huwa l-futboler Manolito Micallef li jieħu ħsieb l-organizzazzjoni tal-attivitajiet sporitivi fil-ħabs ta’ Kordin u jeżisti kunsens wiesa’ li dawn huma attivitajiet kruċjali li jservu ta’ ħafna ġid.

“Mediċina għall-priġunieri,” hemm min iddeskrivihom.

Fil-fatt il-Ministru għall-Intern Michael Farrugia kellu

kliem pożittiv u ta’ appoġġ għal din l-inizjattiva u qal li din trid tkun waħda minn sensiela ta’ inizjattivi li jibdlu l-post f ’wieħed fejn ir-riabilitazzjoni tkun l-ikbar prijorità.

Michael Farrugia temm jgħid li wieħed jistenna iktar bidliet bħal dawn biex is-soċjetà tgawdi minn effetti tajbin, u jinsab impenjat li dawn isiru fiż-żmien li ġej.

04

17.09.2017

kullhadd.com

LANQAS JITWEMMNU! • L-AVUKAT MALCOLM MIFSUD DWAR MUMENTI MILL-KAMPANJA GĦALL-KAP TAL-PN Skont l-eks kandidat u membru tal-Kunsill Ġenerali tal-Partit Nazzjonalista, Malcolm Mifsud, tul is-sajf ta’ kampanja għall-kap tal-Partit Nazzjonalista saru affarijiet li wieħed lanqas seta’ jemminhom.

Meta kien qed jieħu sehem fil-programm Sibt il-Punt fuq ONE Radio li xxandar ilbieraħ, Malcolm Mifsud innota kif il-Partit Laburista fil-gvern seta’ jgawdi wkoll mill-fatt li l-oppożizzjoni ftit li xejn kienet teżisti. Saħansitra, bejn tbissima u oħra, ammetta li dan wassal biex għall-Prim Ministru, Joseph Muscat, dan is-sajf kien l-aqwa wieħed, l-aqwa żmien żied jgħid biex juża t-tema elettorali.

Mifsud innota kif Daphne Caruana Galizia - alleat tal-Partit Nazzjonalista spiċċat tattakka lil wieħed mill-kandidati tal-istess par-

tit. Għalkemm fl-aħħar jiem innota wkoll kif Caruana Galizia qiegħda hemm biex tibqa’, għax fl-aħħar millaħħar hi mhix kandidat f ’din l-elezzjoni.

Malcolm Mifsud qal kien hemm mumenti fejn “wieħed lanqas seta’ jemmen lil għajnejh u li widnejh.” Din hi waħda minn sensiela ta’ dikjarazzjonijiet li jikkonfermaw

kif il-kampanja għall-Kap tal-Partit Nazzjonalista li ntemmet bil-ħatra ta’ kap ġdid ilbieraħ kienet waħda mingħajr preċedent. Il-Partit Nazzjonalista qatt ma ra kampanja

hekk fejn saħansitra l-kandidati fetħulha kontra xulxin pubblikament anke f ’dibattiti televiżivi. Kummentaturi politiċi kkummentaw kif tant kienu kbar il-qasmiet fi ħdan il-Partit Nazzjonalista fl-aħħar xhur li mhux se jkun faċli li wieħed iġib is-sitwazzjoni lura għan-normal. Anke għaliex is-sitwazzjoni ilha snin mhux normali. “Mhux normali li jkollok leaks kontinwi.

Mhux normali li dak li jintqal fl-ogħla laqgħat issir taf bih il-midja tal-partit oppost b’mod tant regolari. Mhux normali li diskors li jkun se jagħmel kap fuq il-fosos jispiċċa ppubblikat fuq is-sit elettroniku tal-partit oppost.

U jekk dan sar meta l-affarijiet dehru normali minn barra, aħseb u ara x’se jiġri issa meta kellna tant inkwiet,” qal sors mid-Dar Ċentrali li f ’din l-elezzjoni l-kandidat tiegħu nqala’ fl-ewwel rawnd.

05

17.09.2017

kullhadd.com

VOTAZZJONI TAĦRAQ BĦALL-KAMPANJA • ĠURNALISTI TA’ ONE MXEKKLA MILLI JAĦDMU FUQ IL-FOSOS • MIT-23,000 TAL-BIDU SPIĊĊAW IVVOTAW 14,700

Ġlied, konfużjoni, għajjat u storbju. Hekk kien hemm fil-postijiet fejn setgħu jivvutaw it-tesserati Nazzjonalisti.

Aktar minn hekk, filgħodu kien hemm ħin ta’ tensjoni hekk kif Adrian Delia daħal fil-post tal-votazzjoni fl-MFCC Ta’ Qali u b’rabja kbira deher f ’argument jaħraq mas-Segretarju Ġenerali tal-Partit Nazzjonalista Rosette Thake u uffiċjali oħra.

Wara dan l-argument, deher reġa’ joħroġ ’il barra u flok ħalla lill-membri tal-Kummissjoni, mar minn jeddu jikkontrolla l-konfużjoni li kien hemm, xi ħaġa li ma niżlitx tajjeb ma’ uffiċjali tal-Partit Nazzjonalista.

Il-konfużjoni u d-diżorganizzazzjoni fi proċess elettorali daqstant importanti għall-Partit Nazzjonalista xehdu għalihom it-tesserati Nazzjonalisti,

li wħud minnhom telqu ’l barra diżappuntati.

Sadanittant fuq il-fosos tal-Furjana, Jason Azzopardi ddedika ħinu jħeġġeġ biex in-nies jivvutaw għal Chris Said.

Imkejjen tagħna spjegawlna li għal diversi ħinijiet bilkemm iċċaqlaq minn hemm jipprova jkellem kemm jista’ jkun tesserati fi triqthom biex jivvutaw.

Azzopardi kien wieħed minn dawk li qal li ma’ Adrian Delia ma jaħdmux u għamel kull sforz.

Naturalment kien hemm nies li kienu wkoll qed iħeġġu għallvot lejn Delia, iżda, il-preżenza ta’ Azzopardi spikkat għax deher ukoll aġitat. Saħansitra xhieda fuq il-post qalu li Azzopardi kellu inċident u tensjoni ma’ qraba ta’ Delia tant li kellhom jissejħu l-Pulizija. Dan wara li dawk ta’ Delia marru jaffaċċjawh.

Fuq il-Fosos ukoll partitarji Nazzjonalista provaw ixekklu ġurnalisti ta’ ONE NEWS milli jwettqu l-ħidma tagħhom.

Kien meta fuq il-Fosos tal-Furjana ġurnalist u kameramen ta’ ONE NEWS marru biex jirrapportaw ġlieda bejn partitarji Nazzjonalisti li kien hemm reazzjoni ħarxa lejn iż-żewġ persuni li kienu qedjagħmlu x-xogħol tagħhom. Insistew magħhom li ma kellhomx jiġbdu l-filmat u provaw iwaqqfuhom milli jagħmlu dan fiżikament.

Dan fi prova oħra tat-tensjoni li kien hemm fuq il-Fosos tal-Furjana f ’Jum il-Votazzjoni.

Intant il-votazzjoni fetħet fit-tmienja ta’ filgħodu fuq il-Fosos tal-Furjana, fl-MFCC Ta’ Qali u f ’Ta’ Sannat Għawdex.

Filwaqt li f ’Għawdex il-votazz-

joni għalqet fit-tmienja ta’ filgħaxija, f ’Malta l-votazzjoni intemmet fid-disgħa ta’ filgħaxija.

Iktar minn terz tat-tesserati tal-Partit Nazzjonalista ma vvutawx f ’din l-elezzjoni għall-ħatra tal-kap tal-Partit Nazzjonalista bejn Adrian Delia u Chris Said.

Dan wara li 33% għażlu li ma jiġbrux id-dokument talvot tagħhom jew ma jġeddux is-sħubija tagħhom fil-partit.

B’hekk kompliet toħroġ fil-beraħ l-apatija li hemm fi ħdan il-Partit Nazzjonalista. Fl-elezzjoni għall-kap ġabru l-vot ftit aktar minn 15,500 tesserat, bi kważi 2,600 tesserat ivvutaw is-Sibt ta’ qabel waqt il-votazzjoni bikrija. Fil-bidu tal-proċess Simon Busuttil, li kien kap, qal li kienu se jivvutaw 23,000 tesserat.

Il-kandidati Adrian Delia u

Chris Said għaddew għat-tieni rawnd wara l-votazzjoni mill-Kunsilliera ġimagħtejn ilu.

Ilbieraħ Chris Said ivvota kmieni filgħodu fis-Sannat filwaqt li Adrian Delia xeħet il-vot tiegħu tard filgħodu fl-MFCC Ta’ Qali.

Sadanittant apparti t-tesserati li ngħataw il-vot hemm bosta li baqgħu b’xiber imnieħer u ma ngħatawx il-vot f ’din l-elezzjoni għall-kap tal-partit tagħhom.

Fil-fatt fl-aħħar jiem spikkaw il-mumenti ta’ tesserati, fosthom dawk għal għomorhom, li marru biex jiġbru l-vot mill-istamperija iżda l-Kummissjoni Elettorali għarrfithom li baqgħu bla vot.

SAKEMM MORNA GĦALL-PUBBLIKAZZJONI KIEN GĦAD MA KELLNIEX RIŻULTAT

06

17.09.2017

kullhadd.com

JIKKONFERMA LI MA RIEDX LIL GRECH

Simon Busuttil, li sal-bieraħ kien kap tal-Partit Nazzjonalista, ikkonferma fl-aħħar diskors tiegħu dak li rrapportajna dwaru fl-aħħar xhur.

Fl-aħħar elezzjoni ġenerali ma riedx li Claudio Grech jerġa’ jkun elett fil-Parlament minn fuq l-ewwel distrett.

Minflok ried lil Paula Mifsud Bonnici, li kienet ukoll President tal-Kunsill Ġenerali tal-Partit Nazzjonalista.

Filwaqt li għal dawk li jafu x’jiġri fl-istamperija din kienet xi ħaġa ovvja, Simon Busuttil għamel il-ħsieb tiegħu malpajjiż kollu fl-aħħar diskors tiegħu.

“Waħda mill-ikbar dispjaċiri li għandi li ma ġejtx eletta din id-darba,” qal Simon Busuttil lil Paula Mifsud Bonnici quddiem sala nies u dirett fuq it-televiżjoni u l-midja soċjali. Nies qrib Claudio Grech li tkellmu magħna rrimarkaw kif jikkonfermaw dak li qalu fl-aħħar xhur. Saħansitra Busuttil kien talab lil Grech ma jikkontestax l-ewwel distrett anke jekk kien jaf li minn hemm biss seta’ jitla’.

Mill-ewwel distrett il-Partit Nazzjonalista jtella’ żewġ deputati. Wieħed kien il-Viċi Kap tal-Partit Nazzjonalista, Mario

De Marco u l-ieħor kien Claudio Grech. Biex tidħol Paula Mifsud Bonnici kellu jibqa’ barra Claudio Grech. Ma kienx hemm għażla. Dan anke għax Mario De Marco kkontesta distrett wieħed, l-istess bħal Claudio Grech u bħal Mifsud Bonnici. B’hekk l-għażla kienet waħda diretta mingħajr iċ-ċans li xi ħadd ikun coopted. Saħansitra dak li ġara fl-elezzjoni ġenerali wassal biex Claudio Grech ma kkontestax għal kap.

Elezzjoni li għalkemm kien kawt fiha appoġġja bis-sħiħ lil Chris Said. Claudio Grech kiteb li mhux se jikkontesta għall-kariga ta’ Kap tal-Partit Nazzjonalista. “Deċiżjoni mhux faċli,” qal Grech li tenna li kellu jneħħi l-ambizzjoni personali anke jekk kien imħeġġeġ minn ħafna nies biex jikkontesta. Filwaqt li enfasizza għal iktar minn darba kemm hu Nazzjonalist, Claudio Grech qal li qabel imur għal kariga bħal din irid iktar esperjenza u hu ilu biss Membru Parlamentari erba’ snin. “Nemmen li, li tmexxi l-Partit Nazzjonalista u l-Oppożizzjoni hi xi ħaġa differenti,” kien qal Claudio Grech li fuq Facebook innota wkoll il-ħsara li saritlu biex ma jkunx elett mid-distrett.

07

17.09.2017

kullhadd.com

70 ŻIEMEL SALVAT MINN ĦALQ IL-MEWT

Qabel

Wara Kitba ta’ qed jiġu maħqura wara bibien CLAIRE AZZOPARDI magħluqa. B’wieħed jieħu vantaġġ mill-vulnerabbiltà ta’ dawn “Fis-sena 2016, salvajna 70 l-annimali li leħen m’għandżiemel. Din is-sena wara li homx u għalhekk jiddependu aktar nies saru jafu dwar- fuq organizzazzjonijiet bħal na, jidher li n-numru se jkun RMJ, biex jingħataw vuċi.

“Iż-żwiemel abbandunati ferm akbar speċjalment wara li l-maġġoranza mis-sidien jkunu maqfulin xi mkien, aksaru jippreferu jikkuntattjaw- tarx fejn ma jarahom ħadd. na qabel jibagħtu liż-żiemel Ġeneralment żiemel meta jispiċċa l-użu tiegħu kemm jekk għall-qatla.”

Dan qalu kelliem għall-orga- ikun tat-tiġrija jew ta’ xi sport nizzazzjoni RMJ Horse res- ieħor ma jkunux iriduh. Dan cue, organizzazzjoni li ssalva sabiex minfloku jġibu żiemel żwiemel li jkunu sejrin għall- li jkun tajjeb għat-tiġrijiet jew qatla jew li jkunu abbandunati għal sport ieħor.” u jitħallew bil-ġuħ u bil-għatx. Dan ifisser li dawn iż-żwiemel Ladarba, l-organizzazzjoni li jkunu taw servizz eċċellenti ssalva dawn iż-żwiemel, jgħad- lil sidhom, jispiċċaw abbanddu minn proċess ta’ riabilitazz- unati. Bit-tama li xi persuna joni bil-għan li jkunu jistgħu tintebaħ b’dak li jkun għaddej jsibu dar ġdida fejn jgħixu. u tressaq rapport lill-awtoritaDan bil-għan li din l-organiz- jiet konċernati jew lil organizzazzjoni tkun tista’ ddaħħal ak- zazzjoni bħal RMJ. Iżda meta dan ikun il-każ, tar żwiemel biex ittihom ħajja il-proċess ma jkunx wieħed ġdida. Ħafna drabi nisimgħu dwar faċli. Dan hekk kif l-organizklieb u qtates li jispiċċaw ab- zazzjoni m’għandhiex il-poter bandunati fit-toroq, fil-fatt li tieħu ż-żiemel minn għand huma dawn it-tip ta’ annimali is-sid tiegħu. Huwa għalhekk li jingħataw l-aktar attenzjoni li tispikka d-determinazzjoni meta jinstabu abbandunati u l-imħabba bla qies ta’ dawn jew fi stat ħażin. Huwa rari li il-volontarji li xorta waħda wieħed jisma’ dwar żiemel ab- jaffaċċjaw lis-sid taż-żiemel u f ’numru ta’ każijiet irnexxbandunat, iżda dan għaliex? “Żwiemel abbandunati ma ielhom jikkonvinċu lis-sijispiċċawx fit-triq u għalhekk dien li l-aħjar għażla tkun li ħafna nies ma jafux b’din ż-żiemel tibda tieħu ħsiebu l-organizzazzjoni. il-problema li naffaċċjaw.”

“Fil-maġġoranza tal-każi nitFil-maġġoranza tal-każijiet, RMJ rescue, spjegat li ħafna kellmu mas-sidien u bil-keldrabi dawn iż-żwiemel ikunu ma t-tajba nippruvaw nik-

konvinċuhom biex jagħtuna ż-żiemel. Dejjem sibna li jkollna iktar suċċess b’dan il-mod milli b’modi oħrajn. Nippruvaw kemm jista’ jkun inqajmu iktar kuxjenza billi nuru l-każijiet li nħabbtu wiċċna magħhom fuq siti soċjali bħal Facebook u Instagram.”

Ritratti u stejjer li dwarhom jitkellmu bosta nies u dejjem jistaqsu kif wieħed jista’ jasal jabbanduna annimal. Kummenti li fost oħrajn saru dwar l-istorja ta’ Chance, iż-żiemel li jidher fir-ritratt, żiemel li l-istorja tiegħu ġibdet l-attenzjoni ta’ bosta.

“Chance kien żiemel li ġie mwieled għall-ġiri. Minħabba difett f ’saqajh ta’ quddiem dan ma kien ħa jkun qatt tajjeb biex jiġri. Spiċċa jdur min sid għal ieħor u fl-età ta’ sena biss spiċċa maqful fi stalla bil-ġuħ u bil-għatx. Meta Chance ġie għandna bilkemm kellu saħħa jimxi. Ħabba l-fatt li bata l-ġuħ f ’età tant żgħira spiċċa ma kibirx kemm suppost. Wara ħafna żmien ta’ paċenzja u bix-xogħol ukoll tat-tobba, tannagħal u tal-volontiera tagħna, Chance irkupra u llum għandu erbà snin. Chance bħalissa qed jistenna biex jintbagħat l-Iżvezja fejn hemmhekk se jkun jista’ jgħix il-kumplament ta’ ħajtu f ’għalqa mimlija ħaxix.”

Storja li hija turija ta’ kemm ix-xogħol ta’ din l-organizzazzjoni huwa importanti. Chance, ingħata ċ-ċans li jgħix għal

aktar snin b’saħħtu u mdawwar b’imħabba. Bil-volontiera baqgħu jaħdmu sakemm lil dan iż-żiemel fi stat ta’ abbandun u mingħajr iċ-ċans li jgħix sabulu familja barra minn xtutna.

Iżda din l-organizzazzjoni tassigura li qabel iż-żiemel imur f ’familja ġdida jkun preparat għal ambjent ġdid.

“Iż-żiemel jagħmel żmien għandna sakemm jirkupra, mbagħad naraw xi tkun id-dar ideali għalih skond l-età tiegħu, x’injuries għandu u l-karattru tiegħu.”

Iżda biex tkun tista’ tagħti attenzjoni xierqa li tinkludi dik medika, is-santwarji tażżwiemel jiddependu biss fuq id-donazzjonijiet.

“Aħna niddependu biss mid-donazzjonijiet biex inkunu

Fil-maġġoranza tal-każi nitkellmu mas-sidien u bil-kelma t-tajba nippruvaw nikkonvinċuhom biex jagħtuna ż-żiemel

nistgħu nkomplu bix-xogħol tagħna. Kull żiemel jiġi jiswina minn tal-inqas €300 fix-xahar u għalhekk ikun impossibbli li nsalvaw aktar żwiemel mingħajr l-għajnuna tan-nies.”

Iżda wieħed jista’ jgħin biss finanzjarjament?

“Għal min ma jistax jgħin finanzjarjament jista’ jiġi joffri ftit mill-ħin tiegħu biex jgħin iż-żwiemel li jkunu fil-kura tagħna.”

RMJ Horse Rescue spjegaw kif jeħtieġ li aktar nies jintebħu b’kemm hi kbira l-problema biż-żwiemel abbandunati.

“Il-fatt li m’hawnx ħafna santwarji u nies li jgħinu biex isalvaw iż-żwiemel ma jfissirx li m’hawnx żwiemel li għandhom bżonn l-għajnuna.”

Għalhekk, din l-organizzazzjoni xtaqet tagħmel appell biex tkun tista’ tkompli tagħmel aktar ġid ma’ dawn il-kreaturi li qed jitolbu l-għajnuna fis-skiet u li għandhom bżonn jemmnu li l-bniedem jista’ mhux biss jaħqarhom u jabbandunahom iżda jista’ wkoll isalvahom.

“L-appell tagħna hu biex kulħadd jagħti ftit għaliex flimkien nkunu nistgħu ngħinu aktar żwiemel. Aħna nifhmu li ħafna nies ma jistgħux jaddottaw żiemel minħabba raġunijiet finanzjarji kif ukoll minħabba l-ħin involut. Iżda jekk kulħadd jagħti milli jista’, aħna nkunu nistgħu nsalvaw kemm nistgħu żwiemel abbandunati jew dawk li jkunu sejrin għall-qatla.”

08

17.09.2017

kullhadd.com

L-MEPs MAL-BANDA

Wara sajf twil u sħun mimli festi Maltin, fejn il-każini tal-banda kienu fil-qalba ta’ kull ċelebrazzjoni li saret f ’kull belt u raħal, l-Għaqda Każini tal-Banda ngħatat ir-rikonoxximent prestiġġjuż tal-Premju Ċittadin Ewropew 2017 mill-Parlament Ewropew.

MEPs Maltin faħħru r-rwol li għandu għeruq b’saħħithom tal-każini tal-banda fil-qalba tas-soċjetà Maltija, u enfassizzaw il-kontribut imprezzabbli tal-każini tal-banda fil-kultura Maltija, fejn ir-rwol ċentrali tagħhom fi bliet u rħula Maltin iservi biex jeduka, kemm mil-lat mużikali kif ukoll dak kulturali, liż-żgħażagħ Maltin, filwaqt li jappoġġjawhom fl-aspirazzjonijiet mużikali tagħhom u jiftħulhom orizzonti ġodda fejn jinteraġġixxu ma’ kulturi oħra Ewropej.

L-MEPs ħeġġew lir-rappreżentanti tal-Għaqda Każini tal-Banda sabiex jattendu għaċ-ċerimonja Ewropea tal-Premju taċ-Ċittadin Ewropew li se ssir fil-Parlament Ewropew fi Brussell fil-11 ta’ Ottubru 2017, li għaliha l-Parlament Ewropew se jistieden lir-rebbieħa kollha Ewropej, u enfassizzaw il-potenzjal tal-każini tal-banda li jieħdu sehem fi programmi Ewropej bħal Creative Europe.

“Dan il-Premju se jgħolli l-livell tal-attività tagħna fuq il-livell Ewropew, u jsaħħaħ it-tradizzjonijiet mużikali, kulturali u edukattivi tagħna,” iddikjara l-President tal-Għaqda Każini tal-Banda Noel Camilleri. “Dan il-Premju, dan ir-rikonoxximent mill-Parlament Ewropew li jirrappreżenta l-popli Ewropej, se jgħin ukoll sabiex titneħħa l-istigma fuq il-każini tal-banda minn xi partijiet tas-soċjetà Maltija. Kif rikonoxxut mill-MEPs, aħna parti ċentrali tal-identità Maltija. Aħna mxejna ’l quddiem ħafna tul iż-żmien fl-istorja twila tagħna”.

L-MEPs Maltin innominaw lill-Għaqda Każini tal-Banda fis-70 anniversarju mit-twaqqif tagħha - għall-Premju taċ-Ċittadin Ewropew għar-rwol tagħha fil-promozzjoni ta’ kooperazzjoni mużikali li taqsam il-fruntieri bi ftehimiet ta’ ġemellaġġ ma’ bliet u villaġġi oħra Ewropej, u għat-tisħiħ fis-soċjetà Maltija tal-valuri Ewropej ta’ tolleranza u solidarjetà. Barra minn hekk, l-MEPs qalu li l-każini tal-banda Maltin huma mezz ewlieni għall-parteċipazzjoni fis-soċjetà ta’ għadd kbir ta’ żgħażagħ u nisa u jgħinu sabiex jissaħħu r-rabtiet bejn il-ġenerazzjonijiet.

Sa mill-2008, il-Premju taċĊit tadin Ewropew irrikonoxxa proġetti u inizjattivi li jippromwovu l-valuri Ewropej u l-fehim reċiproku, u li jiffaċilitaw il-kooperazzjoni li taqsam il-fruntieri.

Ir-Rebbieħa Maltin tal-Premju taċ-Ċittadin Ewropew se jingħaqdu ma’ rebbieħa oħra mis-27 pajjiż tal-Unjoni Ewropew f ’ċerimonja li se ssir fil-Parlament Ewropew fi Brussell.

kullhadd.com

FRODI LI JĦALLAS GĦALIHA L-KLIJENT

09

17.09.2017

• 10% TAT-TALBIET LIL TAL-ASSIGURAZZJONI JKUNU QARRIEQA

Kitba ta’ na tressqu l-Qorti b’akkużi ta’ RACHEL POWELL frodi fuq numru ta’ kumpaniji tal-assigurazzjoni Maltin, u Qerq bl-assigurazzjoni ftit mill-każijiet għadhom qed hija kelma oħra għal frodi. jinstemgħu. Persuni li jinstabu Għalkemm statistika dwar dan ħatja ta’ frodi fuq l-assiguil-frodi f ’Malta ma tinżammx, razzjoni jistgħu jeħlu pieni huwa stmat li sa madwar 10% ta’ priġunerija apparti li jkunu tal-ispiża tal-klejms fl-Ewropa mġiegħla jroddu lura dawk tista’ tkun moħbija u sejra lejn il-flejjes li ffrodaw.

Polza tal-assigurazzjoni hija klejms imqarrqa.

Kollox jindika li s-sitwazz- kuntratt bejn bejjiegħ (l-assiguratur) u x-xerrej (il-klijoni f ’Malta hi l-istess.

Il-kumpaniji tal-assigu- jent jew kif inhu magħruf ‘Policyholder’). razzjoni jiltaqgħu ma’ ħafna bl-Ingliż każijiet differenti – minn xi Meta policyholder javviċina tal-assigurazzħaġa sempliċi bħal ħsara fuq kumpanija bagalja, għal xi ħaġa iktar joni, ikun qiegħed jipprokumplessa u manuvrata bħal- poni, u għalhekk tintalab dik ma huma staged motor acci- li jgħidulha ‘proposal form’, dents jew inkella ħsara jew li jittrasferixxi riskju li l-klijent jkun jixtieq li l-assiguraħbit fittizju ta’ vetturi.

Tkellimna ma’ Adrian Ga- tur jieħu f ’idejh. Il-kumpanija lea, id-Direttur Ġenera- tal-assigurazzjoni tivverifika li tal-Assoċjazzjoni Maltija r-riskju li se tieħu fuq spallejha skont l-informazzjoni tal-Assiguraturi.

“Dejjem se jkun hemm xi mogħtija fil-proposal form, u inċidenza ta’ frodi. Dak li jekk il-kumpanija tal-assiguqiegħed jiffroda qiegħed dejj- razzjoni tkun lesta li tieħu dak em pass qabel l-oħrajn biex ir-riskju, hi tikkwota prezz, jippjana l-attività tiegħu, iżda magħruf bħala insurance preta’ min jgħid li l-ġlieda kontra mium, lill-klijent prospettiv Jekk il-prezz ikkl-frodi qiegħda dejjem tiħrax tagħha. għaliex fl-aħħar mill-aħħar, wotat jintgħoġob mill-klijent din hija spiza moħbija li jġor- prospettiv, tinħareġ il-polza rha l-klijent innifsu bi prim- tal-assigurazzjoni u b’hekk jums iktar għolja,” qal Galea li jidħol fis-seħħ il-kuntratt. Ħafna mill-poloz tal-assigfisser kif it-teknoloġija tal-informatika kif ukoll it-tpartit urazzjoni huma għal żmien ta’ informazzjoni f ’waqtha limitat: ftit ġranet jekk inhu huma deterrent qawwi sabiex safar, sena għall-vettura, dan il-qerq jinkixef u b’hekk dar jew saħħa jew itwal jekk tkun polza tal-assigurazzissir ġustizzja.”

Il-frodi fuq l-assigurazzjoni joni fuq il-ħajja. Il-prinċiphija att kriminali bħal kull serq ju però huwa dejjem l-istess ieħor. Għalhekk persuna tista’ – l-informazzjoni mogħtija tiġi akkużata u tittella’ l-Qorti mill-klijent fil-proposal form huwa importanti għaliex mill-Pulizija.

Fil-bidu tal-2016, 22 persu- biha, il-kumpanija tal-assigu-

razzjoni tkun tista’ tiddeċiedi jekk tridx tieħu dak ir-riskju, u jekk iva, tikkwota prezz għal dak ir-riskju. Jista’ jkun li l-kumpanija tal-assigurazzjoni toħroġ polza b’ċertu esklużjonijiet jew kundizzjonijiet – pereżempju esklużjonijiet marbuta ma’ kumplikazzjonijiet li jinqalgħu minħabba l-effett ta’ xorb alkoħoliku jew inkella tipjip fil-każ ta’ polza tal-assikurazzjoni fuq is-saħħa jew il-ħajja. Min-naħa tiegħu, il-klijent għandu għażla jekk jixtrix is-servizz tal-insurance minn dik il-kumpanija, jew inkella jfittex banda oħra.

Dan il-qafas huwa importanti biex nispjegaw għaliex il-frodi fuq l-insurance hija ingann.

Jekk persuna timla l-proposal form u tagħti informazzjoni qarrieqa u li ma tirrappreżentax il-verità, tkun qed tqarraq bil-kumpanija tal-assikurazzjoni għaliex din tal-aħħar tkun ikkwotat premium li ma jkunx jirrifletti r-riskju li mingħaliha li ħadet abbażi tal-informazzjoni li ngħatat fil-proposal form. Jekk pereżempju persuna tixtri assigurazzjoni fuq is-saħħa u tgħid lill-kumpanija assiguratriċi li qatt ma marret sptar jew li m’għandhiex kundizzjonijiet ta’ saħħa, jekk jinqala’ xi ħaġa, il-kumpanija assiguratriċi jkollha kull dritt, wara li tagħmel il-verifiki li timponi ċerti kundizzjonijiet jew inkella li tirrifjuta klejm speċjalment jekk il-klejm magħmula hija effett ta’ dawk il-kundizzjonijiet.

L-istess ħaġa meta tiġi għal motor insurance policy – jekk il-persuna tgħid li hi qatt ma

ħabtet u li qatt ma kellha klejms, il-kumpanija tal-assigurazzjoni tkun ġiet ingannata b’dan l-atteġġjament u tkun ħarġet policy abbażi ta’ informazzjoni li ma tirriflettix il-verità u għalhekk il-kumpanija tal-assikurazzjoni jkollha kull dritt li ma tilqax il-klejm jew inkella tilqa’ biss parti minnha jekk mill-investigazzjonijiet tagħha jirriżulta li wara kollox, is-sewwieq kien involut f ’ħafna ħabtiet u kellu diversi klejms fil-passat.

“Il-qerq jew frodi fuq l-insurance jista’ jseħħ ukoll meta persuna tiġi biex tikklejmja għal spejjeż li taf li ma sarux – pereżempju klejm għaliex il-bagalja tqattgħet waqt xi safra meta fil-fatt din

Il-qerq jew frodi fuq l-insurance jista’ jseħħ ukoll meta persuna tiġi biex tikklejmja għal spejjez li taf li ma sarux

il-bagalja kienet diġà mqatta qabel il-mawra,” spjega Galea. Il-qerq jista’ jseħħ fil-valur tal-propjetà li tinsteraq jew tintilef – u jekk nieħdu l-istess eżempju tal-aħħar, il-persuna tgħid saret ħsara fil-bagalja tagħha u nsterqu oġġetti ta’ valur għoli meta fil-fatt ma jkunx veru.

Meta wieħed jitlob għallkumpens li ma ħaqqux ikun qiegħed jagħti dikjarazzjoni falza u għaldaqstant, jkun qiegħed jinganna jew iqarraq bil-kumpanija tal-assigurazzjoni.

Jekk jkun hemm tendenza ta’ iktar ħruġ ta’ poloz fuq is-safar, wieħed jistenna li jkun hemm żieda ta’ każi suspettużi, li jfisser li l-kumpaniji tal-assigurazzjoni jridu jagħtu attenzjoni ikbar speċjalment fejn jista’ jkun hemm lok ta’ abbuż.

“Kulħadd għandu sehem x’jagħti,” sostna Adrian Galea.

“Li wieħed jirrapporta b’mod anonimu jekk jiltaqa’ ma’ każijiet suspettużi huwa fattur importanti sabiex tkompli tikber il-ġlieda kontra l-frodi. L-ikbar prekawzjoni però hi li tingħata informazzjoni korretta u li tirrifletti l-verità, kemm fil-proċess tal-bidu qabel ma tinħareġ il-polza tal-assigurazzjoni kif ukoll waqt li qed issir il-klejm. Aspett ieħor importanti huwa t-taħriġ li l-industrija tal-assigurazzjoni għandha żżomm fuq quddiem nett sabiex l-uffiċjali tagħha jkunu aktar imħarrġa sabiex jindunaw, speċjalment mill-atteġġjament tal-klijent quddiemhom, jekk it-transazzjoni hijiex waħda ġenwina, jew le.”

10

kullhadd.com

17.09.2017

IL-PL JIKKUNDANNA DEĊIŻJONI IRRESPONSABBLI MILL-PN Id-deċiżjoni tal-Partit Nazzjonalista li ma jiħux sehem f ’kumitat tekniku, maħtur biex jevalwa l-użu tat-teknoloġija fil-proċess li għandu jwassal biex skart jinbidel f ’enerġija, hija kundanabbli.

Qal dan il-Partit Laburista fi stqarrija li fiha nnota kif dwar waħda mill-ikbar sfidi li għandu pajjiżna, dik tal-ammont kbir ta’ skart ġenerat u kif wieħed se jiddisponi minnu, il-Partit Nazzjonalista reġa’ għażel li jilgħab il-logħba poli-

tika partiġjana.

“Dan biex joqgħod gallarija biex iżomm iċ-ċans li jibqa’ jkun negattiv dwar dan issuġġett ukoll,” qal il-Partit Laburista.

Intqal li f ’dan il-mument fejn qed nitkellmu dwar soluzzjonijiet ġodda l-Partit Laburista m’għandux l-għan li jħares lura u jipponta lejn in-nuqqas ta’ strateġija li kien hemm fl-imgħoddi.

“Però, l-inqas li wieħed stenna kien li ladarba l-Gvern

qed joħroġ l-id tal-ħbiberija għall-kunsens nazzjonali, il-Partit Nazzjonalista kellu jilqa’ ċ-ċans li joffri s-sehem tiegħu, kif wara kollox se jagħmlu għaqdiet ambjentali u nies rispettati fis-settur,” tenna l-Partit Laburista.

Jirriżulta li minn wara l-elezzjoni ġenerali l-Partit Nazzjonalista baqa’ ma nbidilx.

“Negattiv kien u negattiv għadu, inkluż membri ġodda fi ħdan il-grupp Parlamentari. Wieħed jittama li fiż-żmien

li ġej tinbidel ir-rotta għallġid ta’ pajjiżna,” qal il-Partit Laburista.

Kien il-Ġimgħa li l-Gvern ħabbar proġett li bih se tiġi ġġenerata l-enerġija milliskart. Il-Ministru għall-Ambjent José Herrera saħaq li fiddawl li l-miżbla tal-Għallies kulma tmur qed timtela tant li fadlilha biss sentejn oħra, ħa azzjoni importanti.

Spjega li ħatar Kummissjoni magħmula fost l-oħrajn minn ambjentalisti bħall-Professur

Edward Mallia u qal li salaħħar ta’ din is-sena trid tħejji rapport ta’ kif se jitwettaq il-proġett.

Il-proġett tal-enerġija milliskart mistenni jiswa mhux aktar minn 150 miljun ewro u dan jinkludi l-bini ta’ inċineratur, bl-aħħar teknoloġija.

Dan ifisser li l-inċineratur ikun konformi mal-kriterji tal-emmissjonijiet kif stabbiliti mill-Unjoni Ewropea.

Preżentament, pajjiżna jiġġenera 270,000 tunnellata ta’ skart fis-sena. 40% ta’ dan l-iskart mistenni jintuża biex tiġi ġġenerata l-enerġija.

Qal li dan il-proġett mistenni jkun lest sal-2023, u dan ifisser li l-miżbla tal-Għallies se sservi ftit aktar permezz tar-rimi tal-iskart b’mod aktar bil-għaqal u se tintuża miżbla oħra maġenb tal-Għallies.

Fil-fatt il-Wasteserv se tkun qed tħaffer ħofra iżjed fonda maġenb il-miżbla tal-Għallies ħalli sakemm jitlesta l-proġett innovattiv, ikun hemm landfill oħra. Dan il-proġett kien l-aħjar wieħed fost għażliet oħra li kellu l-Gvern, fosthom li jesporta l-iskart li jiġi spiża enormi.

Dan il-proġett huwa ta’ ħtieġa għall-pajjiż jekk ma jridx li biex ikollu fejn jarmi, pajjiżna jkollu bżonn medda t’art daqs żewġ grawnds tal-futbol fis-sena.

Huwa aċċenna għall-bżonn li l-pajjiż jirriċikla iżjed fejn preżentament 12% biss taliskart qed jiġi riċiklat.

F’dan il-kuntest semma wkoll skemi li se jkun qed iħabbar fiż-żmien li ġej biex titnaqqas il-ġenerazzjoni tal-iskart.

Fost dawn semma l-iskema li tirċievi rifużjoni ta’ flus permezz tar-ritorn tal-fliexken vojta.

Jirriżulta li minn wara l-elezzjoni ġenerali l-Partit Nazzjonalista baqa’ ma nbidilx.

Negattiv kien u negattiv għadu, inkluż membri ġodda fi ħdan il-grupp Parlamentari

11

17.09.2017

kullhadd.com

IS-SINDKU TA’ SAN PAWL IL-BAĦAR TIKSER IR-REGOLAMENTI FINANZJARJI

Is-Sindku ta’ San Pawl il-Baħar, Graziella Galea, kisret ir-regoli finanzjarji f ’iktar minn okkażjoni waħda. Rapport tal-Bord ta’ Governanza Lokali sab li l-Kunsill Lokali, immexxi minn bint l-eks Ministru Nazzjonalista Ċensu Galea, kiser il-liġijiet marbuta mat-tħaddim tal-finanzjament tal-Kunsilli Lokali għal sitt darbiet mill-inqas.

Kien Alfred Grima, li f ’isem il-minoranza li tirrappreżenta lill-Partit Laburista f ’dan il-Kunsill Lokali, ġibed l-attenzjoni tal-Bord dwar għadd ta’ irregolaritajiet. San Pawl il-Baħar hu wieħed mill-ikbar Kunsilli Lokali fil-pajjiż u għalhekk għandu ċerti responsabbiltajiet u baġit li jlaħħaq il-mijiet ta’ eluf ta’ ewro kull sena.

Jirriżulta li minn dawn ilflus Graziella Galea tati direct orders bl-addoċċ. Dan anke b’rabta ma’ kuntratti li jaqbżu sew il-limiti li l-liġi tippermetti biex tingħata direct order.

“Id-dokumenti li ra l-Bord ta’ Governanza Lokali jikkonfermaw dan in-nuqqas u ċoè li għalkemm l-ammont tas-servizz inkwistjoni kien jeċċedi l-limitu stipulat milliġi għal direct oder, xorta ma saret ebda sejħa għall-offerti kif trid il-liġi,” qal il-Bord li nnota kif mhux talli Galea ma ġabitx provi mod ieħor, iżda talli provat tiddefendi għemilha billi qalet li hekk kien jiġri fl-imgħoddi. Id-direct orders huma regolati biex jonqos iċċans ta’ abbuż, iżda dan ftit li xejn deher għamel differenza għal Galea.

Kien hemm fost oħrajn it-tender tal-ġbir tal-iskart domestiku li għalkemm kien skadut b’sena xorta kien awtorizzat li jibqa’ jsir b’direct order.

“Il-Bord jirrimarka li f ’dawn il-każijiet il-prassi għandha tkun li Kunsill Lokali għandu jipprepara u joħroġ tender ġdid biżżejjed qabel ma jiska-

di t-tender li jkun qed jintuża fil-mument,” kien innotat biex kompla joħroġ in-nuqqas tat-tmexxija ta’ Galea.

Is-Segretarju Eżekuttiv magħżul minn Galea wkoll naqas meta ma ġibidx l-attenzjoni dwar dawn l-irregolaritajiet kif inhu stipulat mil-liġi.

Anke biex tinfetaħ latrina nhar ta’ Ħadd, Graziella Galea kisret ir-regoli finanzjarji.

Graziella Galea kisret ukoll il-liġi għax mal-ħatra tagħha bħala sindku ma sarx audit tal-finanzi tal-Kunsill Lokali kif kienet obbligata tagħmel bil-liġi u kif saħansitra talbu membri oħra tal-Kunsill Lokali. Deċiżjoni deskritta minn nies qrib il-Kunsill Lokali bħala waħda maħsuba bil-għan li

t-tmexxija finanzjarja ta’ Galea ma jkollhiex ma’ xiex titqabbel u għalhekk ikun hemm inqas kontabbiltà.

Għal kull waħda minn dawn l-akkużi, Galea ddefendiet ruħha iżda d-difiża tagħha kienet batuta mmens.

Sinjali tat-traffiku bl-addoċċ Il-Bord tal-Governanza kkonferma wkoll l-ilmenti ta’ bosta dwar twaħħil ta’ sinjali tat-traffiku bl-addoċċ. San Pawl il-Baħar, waħda mill-lokalitajiet bl-ikbar problema ta’ parkeġġ tispikka għal kif minn żmien għal żmien jinbtu marki u linji li tant ikunu saru mingħajr konsultazzjoni u b’mod mgħaġġel li jinħoloq

dubju kemm tkun saret konsultazzjoni dwarhom.

Dak li kienu jaħsbu dwaru r-residenti kkonfermah ilBord li investiga dawn is-sinjali. “Hawn il-Bord ma jistax ma jikkundannax lill-Kunsill Lokali li għalkemm jaf li l-liġi qed tkun miksura, qed iħalli dan l-abbuż isir,” qal il-Bord.

Saħansitra l-Bord talab audit tas-sinjali tat-traffiku li hemm f ’San Pawl il-Baħar u li dawk is-sinjali li saru bla permess tal-awtorità kompetenti u allura huma illegali, jitneħħew. Dan l-audit għandu jsir u rapport dwar il-passi li ttieħdu għandu jkun konkluż sa Ottubru 2016.

Alfred Grima, li qajjem dan ilkaż, innota kif l-investigazzjoni fuq temi differenti tikkonferma dak li l-minoranza tal-Partit Laburista fil-Kunsill ta’ San Pawl il-Baħar ilha tisħaq fuqu u tenna li jeħtieġ li dan il-Kunsill Lokali jitmexxa b’ferm iktar kontabbiltà.

12

17.09.2017

kullhadd.com

TA’ 16? TIBDA D-DISKUSSSJONI Kitba ta’ ftit li xejn taw kas għaliex għaCLAIRE AZZOPARDI lihom Malta ma kienet xejn għajr fortizza li taqdihom Gvern Laburista reġa’ poġġa biss għal ħtiġijiet militari. liż-żgħażagħ fuq quddiem “Kien fl-1849 li b’Kostituzznett tal-aġenda. joni ġdida li ngħatat, bdew Wara li lura fl-2015 kien l-ewwel elezzjonijiet f ’Malta. il-Partit Laburista fil-Gvern Dak iż-żmien il-kandidati ma li introduċa l-vot 16 fil-Kun- kinux organizzati fuq livell ta’ silli Lokali, f ’inqas minn 100 partit. Kienu iktar individjum ta’ Gvern ġdid tnediet walisti u għal din l-elezzjoni konsultazzjoni nazzjonali bil- tal-Kunsill tal-Gvern kellhom għan li issa ż-żgħażagħ ikunu jiġu eletti tmien membri minn jistgħu jivvutaw fl-elezzjoniji- kunsill ta’ 18.” et nazzjonali, jiġifieri fl-Elez- Dan ifisser li kien hemm 10 zjoni Ġenerali kif ukoll membri oħra fil-Kunsill talfl-Elezzjoni tal-Parlament Gvern li kienu jiġu magħżula Ewropew. mill-Gvernatur. F’din l-elezDan huwa l-pass naturali zjoni setgħu jivvutaw in-nobli jmiss biex jissaħħaħ il-qa- bli rġiel biss. fas demokratiku ta’ pajjiżna.

Montebello spjega kif kien Dan bil-għan li l-ġenerazzjoni hemm reġistrati 3,767 persul-ġdida tkompli tikkontrib- na u vvutaw 3,315-il persuna wixxi dejjem aktar fid-deċiż- (88% tal-elettorat). jonijiet li jittieħdu fuq livell “Hawnhekk insibu li kandinazzjonali. dat minnhom minn GħawŻvilupp ieħor fid-demokrazi- dex (Adriano Dingli) ġie elett ja ta’ pajjiżna li jfakkar fl-is- bi ftit iktar minn 100 vot. torja tal-vot ta’ pajjiżna. Dan L-elezzjonijiet komplew u hekk kif fis-seklu 19 u fil-bi- nsibu li bosta nies kienu indu tas-seklu 20 ma kinux biss titolati għal iżjed minn vot iż-żgħażagħ li kienu mċaħħda wieħed, dan għax kienu simid-dritt tal-vot iżda anke dien ta’ bosta propjetajiet. dawk li ma kinux nobbli.

Hekk insibu nies bħal Gerald Dwar dan tkellimna Strickland li kien anki Prim mal-għalliem tal-istorja, Ed- Ministru ta’ Malta, kellu aktar ward Montebello li fakkar kif minn vot wieħed.” l-istorja elettorali ta’ pajjiżna L-elezzjoni li fiha l-kandibdiet fl-1849. dati kkontestaw ma’ partiti, “Minkejja dan jekk inmor- nistgħu ngħidu li kienet dik ru lura għal żmien il-Medju tal-1880. Hawn pajjiżna kien Evu nintebħu li kien hemm fl-eqqel tal-Kwistjoni dak magħruf bħala l-Kun- tal-Lingwa wara dak sill Popolari jew il-Komun. li qal Patrick Keenan F’dan il-Kunsill Popolari f ’rapport li ħejja fi żmien l-Aragoniżi, kon- għall-Kummissjoni na nsibu kapijiet ta’ familji Irjali tal-1878. rispettati fosthom nobbli, Fl-elezzjoni talmembri tal-Università tal-Im- 1880 rebaħ il-‘Pardina, negozjanti, mgħallmin tito Anti-Riformtas-snajja’ u l-kleru. B’hekk ista’, dawk favur nistgħu naraw li kien hemm it-Taljan u li daqsxejn rappreżentanza minnu ħareġ wiesgħa tas-soċjetà Maltija, il-Partit Nazzfit-tmexxija tal-gżira li taħt jonalista. l-Aragoniżi gawdiet minn ftit Montebelawtonomija. Dan il-Kunsill lo spjega Popolari ngħata l-ġenb hekk li l-irġiel li kif rifsu l-art, il-Kavallieri ta’ laħqu ċerSan Ġwann.” tu kriterIżda l-Maltin qatt ma nsew ji, dwar il-jeddijiet li kellhom qabel u il-propjetà mal-wasla tal-Ingliżi. Huma li kellhom, talbu xi forma ta’ kunsill elett. i n g ħ a t a w “Fil-fatt fl-1802, il-mexxejja id-dritt taltal-Maltin bagħtu dikjarazz- vot fl-elezjoni tad-drittijiet lir-Re Ġorġ zjoni talIII. Fid-dokument imsejjaħ 1921.

‘Dichiarazione dei diritti de“Dakingli abitanti delle isole Malta har l-irġiel e Gozo’, huma talbu li jkoll- Maltin ma vvuthom Kunsill Popolari.” awx għall-Kunsill Iżda minkejja dan l-Ingliżi tal-Gvern iżda

għall-Parlament. F’dik l-elezzjoni mirbuħa mill-Unione Politica Maltese, ġiet introdotta s-‘single transferable vote’. B’din is-sistema li tixbah ħafna lil dik fl-Irlanda, għadha tintuża f ’pajjiżna biex teleġġi kandidat.”

Biex fl-elezzjoni tal-1947, ta’ wara t-tieni gwerra dinjija, l-elettorat twessa’ ferm.

Hawnhekk mhux biss l-irġiel kollha vvutaw iżda anki n-nisa.

“F’dik l-elezzjoni rebaħ il-Partit Laburista li taħt Paul Boffa rreġistra l-akbar rebħa ta’ kull żmien. Dawk eliġibli għal vot ried ikollhom 21 sena.”

Kien fl-elezzjoni tal-1971 li l-età tniżżlet għal 18.

Il-Partit Nazzjonalista ta’ George Borg Oliv-

ier kien kontra li titniżżel l-età għal 18-il sena iżda Dom Mintoff u l-Partit Laburista kienu fuq quddiem nett favur li ż-żgħażagħ ta’ 18-il sena jkollhom id-dritt tal-vot.”

Dan kif għadu sal-lum il-ġurnata biex f ’pajjiż li dejjem qed jiżviluppa l-età tal-vot tinżel għal 16-il sena. Żvilupp fil-politika u fid-demokrazija ta’ pajjiżna li dwaru tkellimna ma’ numru ta’ persuni fosthom organizzazzjonijiettaż-

żgħażagħ.

Komdi b’żgħażagħ jieħdu d-deċiżjonijiet Min-naħa tiegħu d-Dekan tal-Fakultà tas-Social Wellbeing fl-Università ta’ Malta, Andrew Azzopardi, qal li jittama li dan il-pass iwassal biex iż-żgħażagħ ma jkunux biss uċuħ li ssib jippożaw wara l-mexxejja iżda anke huma jingħataw l-opportunità li jieħdu d-deċiżjonijiet għall-futur ta’ pajjiżna.

“Jien komdu ħafna b’żgħażagħ madwar l-imwejjed fejn iridu jittieħdu d-deċiżjonijiet,” Tkompli f ’paġna 13 >>

13

17.09.2017

kullhadd.com

Tkompli minn paġna 12

stqarr Azzopardi li ta’ kuljum jiltaqa’ u jaħdem ma’ numru ta’ żgħażagħ filwaqt li jagħmel riċerka dwarhom akkademikament.

Tal-istess fehma kienu numru ta’ organizzazzjonijiet li kienu voċiferi biex iżżgħażagħ ta’ 16-il sena jingħataw il-vot.

Minkejja li l-għaqda studenteska Pulse temmen bissħiħ li l-età tal-vot għandha tinżel għal 16-il sena u kienet minn ta’ quddiem fid-diskussjonijiet, temmen li biex dan isir jeħtieġ li jkun akkumpanjat minn taħriġ għaż-żgħażagħ. Dan biex ikunu kapaċi jirriflettu dwar id-deċiżjonijiet tagħhom u jivvotaw b’responsabbiltà.

“Aħna nipproponu li b’tibdil fl-istudji tas-sekondarja u postsekondarja b’mod iktar ħolistiku, iż-żgħażagħ ikunu iktar preparati quddiem il-karta tal-vot,” qalet ilPULSE. Il-Kunsill Nazzjonali tażŻgħażagħ huwa tal-istess fehma. Fil-fatt ippropona “edukazzjoni li tista’ tieħu l-forma kemm ta’ waħda formali kif ukoll informali; għandha tkun ibażżata fuq edukazzjoni ċivika, kif titħaddem id-demokrazija u għandha wkoll tinkludi l-ħsieb kritiku biex b’hekk iż-żgħażagħ

B’ideat u kontribut żagħżugħ, ir-riżultati jistgħu jkunu ħafna iktar effettivi

tagħna jingħataw l-għodda meħtieġa biex jixtarru u jifhmu aħjar.”

Il-PULSE żiedet tgħid li dan il-pass se jwassal biex aktar żgħażagħ jifhmu aktar il-benefiċċji tal-politika u li għalhekk jipparteċipaw aktar fid-diskussjonijiet dwar deċiżjonijiet importanti li fl-aħħar mill-aħħar ikunu se jaffettwawhom.

Tal-istess opinjoni kienet l-għaqda Studenti Demokristjani Maltin (SDM) li sostniet li l-politika hija mdaħħla f ’kollox, minn kultura sa sport, u minn sport sa saħħa u li b’hekk taffettwa dak kollu li nagħmlu.

“B’ideat u b’kontribut żagħżugħ, ir-riżultati jistgħu jkunu ħafna iktar effettivi.”

L-SDM sostnew li fuq livell lokali, jemmnu li żgħażagħ ta’ 16-il sena għandu jkollhom id-dritt li jikkontestaw iżda jemmnu li l-individwu għandu jkollu aktar esperjenza qabel ikun kandidat fuq livell nazzjonali.

Kunsillier iva, Membru Parlamentari le Min-naħa l-oħra l-Kunsill tal-Istudenti tal-Junior College huwa tal-opinjoni “li jekk dawn iż-żgħażagħ jingħataw id-dritt sabiex jagħtu l-opinjoni tagħhom, allura għandhom għalfejn jikkontestaw, iżda fuq skala lokali. Ma narawx li żgħażagħ ta’ 16-il sena għandhom jitgħabbew b’irbit u b’pożizzjoni fil-Parlament. Dan għaliex l-ewwel nett għadhom qed jiżviluppaw u apparti minn hekk hemm bżonn li jingħata ħafna ħin għall-edukazzjoni xierqa qabel. Naqblu però li jekk sa minn dik l-età jibdew jitrawmu sew, iktar ’il quddiem filħajja tagħhom ikunu kapaċi jikkontestaw għall-elezzjoni nazzjonali.”

Huwa tal-istess fehma, l-Kunsill tal-Istudenti talMCAST (KSM) li tenna li huwa ma jaqbilx li ta’ 16-il sena żagħżugħ ikollu biżżejjed esperjenza sabiex imexxi

ċertu proġetti, bil-Kunsill jipproponi miżuri li jistgħu jittieħdu biex iż-żgħażagħ ikunu jistgħu jiksbu l-esperjenza meħtieġa.

“Nissuġġerixxu li persuni ta’ 16-il sena jkunu provduti iktar opportunitajiet ta’ job shadowing ma’ Kunsilli Lokali u dipartimenti tal-Gvern sabiex ikunu jistgħu jiggwadanjaw l-esperjenza, u kif ukoll tingħata iktar għajnuna finanzjarja mill-Gvern lill-political student organisations sabiex dawn jissaħħu iktar fl-operat tagħhom u jgħinu lil dawn l-istess żgħażagħ.”

Min-naħa tagħha l-Forum Żgħażagħ Laburisti sostniet l-importanza li lil dawn iż-żgħażagħ wieħed ikompli jinkoraġġihom. “Ċertament ma jkunx għaqli li żgħażagħ bħal dawn naqtgħulhom qalbhom sempliċiment għaliex forsi għadhom ftit ġimgħat ’il bogħod milletà ta’ 18. L-ispirtu żagħżugħ jista’ jagħti ħajja ġdida lil uħud mill-Kunsilli, u tibda ddur ir-rota fejn forsi staġnat f ’dawn l-aħħar snin. L-istituzzjonijiet tagħna lkoll jistgħu jibbenefikaw minn din l-enerġija.”

Il-Forum Żgħażagħ Laburisti żiedet tgħid li tul l-aħħar snin f ’kull kampanja elettorali, l-FŻL dejjem irnexxiela tressaq grupp ta’ kandidati żgħażagħ quddiem l-elettorat.

L-FŻL qalet li ladarba fl2015, żgħażagħ ta’ 16 u 17il sena ingħataw għall-ewwel darba d-dritt tal-vot fl-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali, huwa biss pass naturali li dan jiġi estiż għall-elezzjonijiet ġenerali u Ewropej.

“Ejja niftakru li meta kien qed jiġi diskuss il-vot 16, dak iż-żmien ukoll kien hemm min esprima x-xettiċiżmu tiegħu, iżda dawk l-elezzjonijiet ġew u marru mingħajr l-ebda riperkussjonijiet għajr li introduċew saff ġdid ta’ votanti għas-sistema demokratika tagħna,” saħqu l-FŻL. L-FŻL fakkru li fl-elezzjoni tal-Kunsilli Lokali tal-2015,

il-Partit Laburista irnexxielu jikseb riżultat pożittiv ħafna, frott ukoll ta’ bosta żgħażagħ li kkontestaw għall-ewwel darba u li rnexxielhom jagħmluha bħala Kunsilliera jew Sindki, fosthom l-iżgħar Sindku fl-istorja politika Maltija, iż-żagħżugħ Terrence Ellul.

Storja ta’ suċċess kien ukoll dak li attwalment huwa l-Ministru għat-Trasport, Infrastruttura u Proġetti Kapitali, Dr Ian Borg, li wara li beda l-avventura politika tiegħu bħala Sindku fl-età ta’ 19il sena issa għandu wieħed mill-akbar dekasteri ta’ Gvern Laburista.

Suċċess li l-Kunsill Nazzjonali taż-Żgħażagħ (KNŻ) jemmen li jista’ jkompli jikber wara din il-konsultazzjoni.

Dan hekk kif il-Kunsill qal li jaqbel bis-sħiħ mal-konsultazzjoni li nieda l-Gvern. Dan hekk kif il-konsultazzjoni, fi kliem il-KNŻ, hija parti minn proċess demokratiku, trasparenti u dak li jinvolvi s-soċjetà.

“Id-demokrazija ma tiqafx mad-dritt tal-vot.”

Ma narawx li żgħażagħ ta’ 16-il sena għandhom jitgħabbew b’irbit u b’pożizzjoni fil-Parlament.

Dan għaliex l-ewwel nett għadhom qed jiżviluppaw u apparti minn hekk hemm bżonn li jingħata ħafna ħin għalledukazzjoni xierqa qabel

Iridu ż-żgħażagħ f ’kull elezzjoni Konsultazzjoni bil-għan li tisma’ opinjonijiet differenti, fosthom dik tal-organizzazzjoni għall-istudji Ewropej (ESO) fi ħdan l-Università ta’ Malta, tat dawl ġdid fuq opinjoni differenti taż-żgħażagħ.

L-ESO mhux biss temmen li żgħażagħ ta’ 16 għandhom jingħataw id-dritt li jivvotaw għal kull elezzjoni li ssir filpajjiż iżda temmen ukoll li għandhom jikkontestaw ukoll – għaliex imbagħad huwa l-poplu li jiddeċiedi mill-għażla li jkollu.

“Aħna nemmnu li dawn iżżgħażagħ għandhom jingħataw id-dritt li jikkontestaw għal kull elezzjoni li ssir – kemm dik lokali, kemm nazzjonali u kemm dik Ewropea.

Hija ħasra li ħafna jemmnu

Hija ħasra li ħafna jemmnu li żgħażagħ ta’ 16-il sena għandu jkollhom id-dritt biss li joħorġu għallelezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali

li żgħażagħ ta’ 16-il sena għandhom ikollhom id-dritt biss li joħorġu għall-elezzjonijiet tal-Kunsilli lokali.

Meta nagħmlu hekk inkunu qegħdin nimminaw il-kapaċitajiet taż-żgħażagħ. Kull elezzjoni hija importanti ħafna anke jekk taffettwa individwu wieħed biss, u ż-żgħażagħ ta’ 16-il sena għandu jkollhom id-dritt li jkunu kandidati għal dawn l-elezzjonijiet u jkunu hemm għall-iskrutinju tal-poplu.”

Minkejja li din l-organizzazzjoni taqbel bis-sħiħ mal-konsultazzjoni mnedija mill-Gvern, stqarret li fost iżżgħażagħ hawn l-għatx biex dak li bħalissa qed jiġi diskuss jasal biex jiġi attwat.

“Din hija issue li ilha kemxejn fuq l-aġenda, inħossu li għandna tassew nimxu, inħarsu ’l quddiem u nattwawha. Ħafna jargumentaw li ż-żgħażagħ ta’ 16-il sena se jiġu influwenzati mill-familji tagħhom. Iżda aħna nemmnu bi sħiħ li ż-żgħażagħ tal-lum mhux se jiġu daqstant influwenzati.”

B’kummenti bħal dawn tkompli toħroġ fid-dieher l-importanza tal-konsultazzjoni biex l-opinjonijiet u l-proposti differenti mhux biss taż-żgħażagħ iżda tas-soċjetà ċivili kollha jsibu posthom fid-diskussjoni li għandha twassal biex iżżgħażagħ Maltin ikollhom aktar drittijiet u anke huma jitniżżlu fl-istorja tal-vot ta’ pajjiżna.

14

17.09.2017

kullhadd.com

IL-MALTI GĦADU LAGĦQI TAL-KOLONJALIŻMU? Minn Charles B. Spiteri

Kultant għad hawn min isostni li l-arroganza Ingliża fuq il-poplu Malti għamlitna servili u għadna m’aħniex komdi li noħorġu għonqna għal dak li hu tagħna. Anke jekk din il-ġimgħa nkunu qed niċċelebraw sena oħra mill-kisba tal-Indipendenza.

Kemm hu minnu dan l-argument? Il-gazzetta KullĦadd tistħarreġ.

Simon Cusens, Riċerkatur tal-Gwerra

Dr Charles Xuereb, storiku

Hu fatt magħruf li wara li membri tal-Knisja xewxu lill-Maltin kontra l-Franċiżi, il-Maltin talbu l-protezzjoni tal-Ingilterra. Iżda flok għajnuna, jidher li riedu jiddominaw weħidhom u lill-Maltin riduhom sudditi tagħhom mingħajr ebda sehem fid-deċiżjonijiet kontra dak li kienu għamlu l-Franċiżi. Kemm nistgħu ngħidu li dan hu minnu?

Il-Franċiżi niżlu l-art f ’Ġunju tal-1798. Il-verità kienet li sa dakinhar, il-kwistjoni kienet min mill-Franċiżi, ir-Russi jew l-Ingliżi kien se jkun l-ewwel biex Malta tinħakem, għax ilkoll kellhom interessi biex jieħdu l-kontroll tal-Mediterran għal raġunijiet strateġiċi differenti.

L-ebda waħda minn dawn ir-raġunijiet ma kienet fl-interess tal-poplu Malti.

Dak fatt.

Il-Franċiżi komplew dak li kien qiegħed isir mid-Direttorat f ’Pariġi fejn il-proprjetà tan-nobbiltà u tar-reliġjużi kienet qed tinħataf u tissarraf biex Napuljun seta’ jkompli jifdi l-ispejjeż

tal-milizja tiegħu biex jilħaq il-ħolma ta’ ħakkiem tal-Orjent. Impona liġijiet Franċiżi: ftit minnhom niżlu tajjeb malMaltin iżda ma tantx ġie attwat minnhom, mentri oħrajn fissru li l-Knisja u n-nobbli kellhom iċedu ġidhom kollu.

Il-Franċiżi waqqfu bosta għaqdiet ta’ karità li kienu nedew il-Kavallieri u ħadu ħafna ġuvintur Maltin bħala suldati tagħhom lejn l-Eġittu u li kienu wegħduhom ħlas tajjeb li ftit li xejn issarraf minnu minħabba t-telfa li ġarrab Napuljun.

Peress li l-Maltin kienu devoti ħafna u kienu huma stess li mlew il-knejjes tagħhom b’dehbijiet u fided, it-trażżin

ta’ dawn it-teżori mill-Franċiżi ma niżilx tajjeb magħhom u fi ftit ġimgħat, sewwasew fil-bidu ta’ Settembru 1798, qajmu rewwixta kontra l-aġir talFranċiżi b’solidarjetà mal-ekkleżjastiċi.

Bejn id-despotiżmu ta’ Vaubois talFranċiżi jew dak ta’ Pigot taħt l-Ingliżi, ma narax differenzi kbar. It-tnejn ikkalpestaw lill-popolin. L-Ingliżi iżda waqqfu immedjatament il-proċess pjuttost industrijali u organizzat tat-tidwib tad-dehbijiet u fided tal-knejjes u tan-nobbli u rritornaw dak kollu li kien possibbli minnufih u mill-bidu tal-wasla tagħhom f ’pajjiżna.

L-Ingliżi ġew Malta fi żmien ilFranċiżi fl-1798 għax wieġbu għas-sejħa tal-privileġġati lokali u għamlu Malta tagħhom legalment fi Vjenna fl-1814 bla konsultazzjoni mal-ebda Malti.

L-ewwel gvernatur, Maitland keċċa ċ-ċivil Malti kollu allavolja kien mimli esperjenza. Minflok daħħal nies tiegħu Ingliżi, ukoll jekk kienu suldati jew baħrin.

Taħt l-Ingliżi dan l-abbuż ta x’jifhem lill-Maltin li trid tilgħaq biex ma tinbagħadx mal-awtoritajiet u forsi tikseb xi ħaġa. Wara aktar min-nofs seklu ta’

indipendenza, xi wħud minn dawn id-drawwiet kolonjali baqgħu magħna.

Mitrovich, fl-1835, gerger fuq l-imħallfin Ingliżi fostna. Saħansitra lill-Parlament Ingliż qallhom ‘taħt il-Franċiżi konna aħjar!’

Maż-żmien, kważi żewġ sekli ta’ kolonjaliżmu rawmu fina ċertu sens ta’ lealtà spustata fejn biex tikseb li trid kont tasal tiġġakbina lil sħabek, timbotta lilek innifsek bla ma jkun jistħoqqlok u tipprova tilħaq fejn ma ħaqqekx.

Il-kolonjaliżmu tant daħal f ’għadamna li kważi sar parti ‘normali’ minn ħajjitna. Ir-riżultat ta’ dan hu li għand-

na ħafna tajjeb bħala nazzjon żgħir u riċenti iżda għandna wkoll bosta ħwejjeġ li nagħmluhom għad-dehra biss u għalhekk baqgħu f ’livelli taparsi; bqajna kif dejjem riduna l-kolonjalisti – bil-kompliċità ta’ min riedna medhija biss bil-festi u l-fanfarunati, bosta minnhom reliġjużi – provinċjali.

Bl-influwenza individwalista internazzjonali tal-lum nistgħu nispiċċaw ma nagħrfux dak li jagħmilna nazzjon u minflok nippruvaw biss nikkupjaw bla ma nqisu l-valuri li jagħtuna identità vera.

Hi realtà li Malta twasslet u ddaħħlet fit-Tieni Gwerra Dinjija minħabba d-dominanza tal-Ingilterra fuq Malta? (Churchill ried iċedi lil Malta ‘qisha tiegħu’ lil Mussolini jekk dan ma jisseħibx ma’ Hitler).

Malta ddaħħlet fit-Tieni Gwerra Dinjija minħabba pjan globali u strateġiku, oppressiv u tiranniku, taħt l-aġenda tas-Soċjaliżmu Nazzjonali mniedi f ’Berlin u mmexxi mill-Kancillier Ġermaniż Adolph Hitler.

Dan il-pjan issokta wkoll bl-għajnuna tal-Assi ta’ Hitler fosthom l-Italja, li kienet immexxija minn ideoloġija Faxxista ta’ Mussolini, li kellha similitudnijiet kbar mas-Soċjaliżmu Nazzjonali ta’ Hitler. Prova oħra ta’ dan il-fatt hu li diversi pajjiżi newtrali, indipendenti u sovrani u li ma kellhom xejn x’jaqsmu mal-Imperu Ingliz xorta waħda ġew invaduti

u maħkuma mill-Assi. Fost dawn kien hemm il-Polonja, in-Norveġja, il-Belġju, l-Olanda, il-Lussemburgu, id-Danimarka, il-Greċja, il-Jugoslavja u oħrajn.

Li Churchill ried iċedi lil Malta hi ħrafa li kultant tinstema’ mill-kwartieri antiBrittaniċi fil-midja, avolja hu minnu li kien hemm xi ħaddieħor fil-kabinett tiegħu li qal diskors ta’ dan it-tip. Dan kien Lord Halifax, Segretarju tal-Affarijiet Barranin tal-Imperu.

F’konfront bejn Churchill u Halifax f ’Mejju tal-1940, jirriżulta li ġew diskussi bosta xenarji, fosthom l-ideat ta’ Halifax u xewqat ta’ Mussolini rigward

il-Meditteran iżda x-xhieda ta’ Churchill turi fejn kienet tħabbat qalbu dwar Malta. F’taħdita organizzata mill-Malta Historical Society f ’April tal-2007 minn Dr Douglas Austin PhD, li hu espert storiku kien tkellem miegħi ftit xhur qabel ma miet u spjega t-teżori relatati ma’ Malta, li kienu esposti f ’Chartwell; fosthom il-Malta Shield li kienet ħafna għal qalb Churchill.

Churchill għamel sitt żjajjar f ’Malta, li fosthom ha sehem dirett fit-tfassil ta’ abbozz ta’ kostituzzjoni ġdida għal Malta tal-1921, li fiha kien hemm propost biex jiġu eletti rappreżentanti Maltin biex

deċiżjonijiet dwar materji talMaltin joħduhom huma. Matul it-Tieni Gwerra Mondjali, Dr Austin spjega kif Churchill żamm attenzjoni ffukata fuq Malta u kif jeżistu aktar minn 1,000 fajl personali ta’ Churchill li jirrigwardaw lil Malta, mimlija b’notamenti, memoranda u minuti miktubin minn idejn Churchill stess.

Biżżejjed ngħidu li fil-konvoj ta’ Santa Marija, ta’ Awwissu tal-1942, it-tanker ġdid u mexxej SS Ohio, ingħata mill-President Amerikan Roosevelt fuq talba diretta ta’ Churchill u magħmula personalment.

15

17.09.2017

kullhadd.com

L-Inġliżi kienu jħossu li l-Maltin huma razza inferjuri, speċjalment meta mqabblin magħhom; pereżempju lill-Maltin baqgħu jħallsuhom anqas f ’kull grad li kienu jimpjegawhom sa qabel telqu. Is-sens ta’ lealtà għamja lejn min konna naħsbu li hu aqwa minna (hawn min għadu jaħseb hekk) tant kien ikreh li, skont Claude Liauzu, storiku li jispeċjalizza fil-migrazzjoni Mediterranja tal-Punent, il-Maltin fl-Alġerija, fil-bidu tas-seklu l-ieħor, kienu jidhru li kellhom problemi kulturali u identitarji għax, imqabblin ma’ immigranti oħra Taljani, Spanjoli, u Franċiżi, kienu jitħalltu ħafna aktar ma’

kull min jiltaqgħu bi żwieġ. Ma tantx kienu jippruvaw jibżgħu għal dik l-għaqda kulturali tal-art oriġinali tagħhom.

Għalihom Malta kienet tar-re, mhux tagħhom.

Tard fis-snin 30, l-Ewropa kienet tidher riesqa lejn gwerra oħra. L-Ingliżi ftit li xejn ħejjew lil Malta għal dan ir-riskju.

Il-Maltin sabu ruħhom kmieni taħt attakki mit-Taljani u wara mill-Ġermaniżi li riedu jkissru l-bażi Ingliża hawn.

Għalkemm tajjeb li nzertajna n-naħa tar-rebbieħa fi gwerra li mhix tagħna, il-gvern Ingliż dejjem qies Malta bħala kolonja utli għall-użu tal-forzi armati tiegħu. Qabel ma ħadna l-ewwel kosti-

tuzzjoni rappreżentattiva fl-1921, Churchill fil-Parlament Ingliż kien ħaqqaqha li ma jarax għaliex għandha tingħata kostituzzjoni ‘lill-gverta ta’ biċċa talbaħar’. Qabel it-Tieni Gwerra Dinjija offra Malta lill-Italja jekk Mussolini ma jżommx ma’ Hitler.

Ukoll jekk l-art kienet għand il-barrani, il-Maltin iġġieldu spalla ma’ spalla mal-alleati biex isalvaw arthom għall-ġenerazzjonijiet li kellhom jiġu wara. Madankollu, għaddew minn trawma kerha, tilfu djarhom, ħobżhom u saħħithom marret lura. Bil-mod irkupraw u bil-mod ukoll bdew ifittxu kif isibu futur isbaħ, nieqes mill-faqar u

mbiegħed minn emigrazzjoni sfrenata li żvujtjat lill-pajjiż min-nies tas-sengħa u tal-moħħ.

Il-Maltin għarfu li ma setgħux jibqgħu biss jintużaw bħala bażi komda għall-Ingliżi bla ma jingħataw ħajja aktar diċenti għalihom u għal uliedhom. Bdiet il-ġlieda fl-interess tal-Maltin fejn Malta kellha tiġi l-ewwel u qabel kollox, l-aktar wara li l-Ingliżi ċaħħdu lill-Maltin milli setgħu qatt ikunu daqshom fl-1956. L-għajta tal-indipendenza kienet is-soluzzjoni għall-futur. L-Ingliżi, ukoll kontra qalbhom, tawhielna bil-ħsieb li jibqgħu hawn sa ma ġiet ir-repubblika li fetħet orizzonti ġodda tal-futur.

Kif tħares lejn il-fatt li bħala kolonja Ingliża, Malta biss baqgħet iġġorr is-sinjal tal-George Cross fuq il-bandiera Maltija – li hi l-identità tagħna lkoll?

Temmen li dan is-salib ‘miżjud’ fuq il-bandiera tagħna, jibqa’ jfakkarna fis-servitù tagħna lejn l-Ingilterra?

Hu fatt li l-George Cross ġie miżjud fuq il-bandiera mill-ħakkiema Inglizi fl-1942. Hu daqstant fatt ukoll li l-Gvern ta’ Malta Indipendenti ta’ Borg Olivier tas-sittinijiet u dak ta’ Malta Repubblika ta’ Mintoff tas-sebgħinijiet għażlu t-tnejn li lil dak is-salib iżommuh hemm. Mhux talli żammewh, iżda talli anki għamlu tibdil fid-dehra tiegħu kif maħruġ oriġinarjament mill-monarkija Ingliża. Il-Gvern ta’ Borg Olivier saħansitra neħħa l-isfond blu fuq l-abjad tal-Bandiera Maltija u l-Gvern ta’ Mintoff żied bordura ħamra mas-salib.

M i n d u seħħew

dawn il-fatti mir-rappreżentanti tażżewġ nofsijiet politiċi tal-poplu ta’ Malta Repubblika u Indipendenti u dan, sewwasew għoxrin u tletin sena wara li ntemmet il-gwerra, il-George Cross ma baqax simbolu jew spettru tal-Ħakkiem iżda għamilnieh simbolu ieħor ‘tagħna’. Sewwasew kif għamilna bl-abjad u l-aħmar tan-Normanni (jew l-Aragoniżi) kif ukoll bis-salib tal-Kavallieri, issa magħruf bħala s-salib ta’ ‘Malta’, meta dan is-salib kien jeżisti sekli sħaħ qabel ma rifsu l-art tagħna l-Kavallieri!

Salib ta’ Malta kemm trid iżda salib talMaltin? Lanqas xejn. Madankollu iżda, x’jibqagħlu l-poplu Malti jekk tħassarlu l-elementi kollha tal-‘barrani’ mis-simboli tal-identità Nazzjonali tiegħu?

Xejn, għax l-istorja tal-Maltin hekk

tfasslet: ma’ dik tal-barrani fostna. Lanqas il-lingwa unika (iżda mhix oriġinali) ‘Maltija’ ma kien ikollna mingħajr l-influenza tal-barrani!

L-istorja ta’ Malta qatt ma tista’ tkun waħda ‘A-La-Carte’. Ma jista’ ħadd jiktibha bil-lenti tal-lum jew jagħżel jgħid it-tajjeb ta’ wieħed u jipparagunah mal-ħażin tal-ieħor. Tajjeb iżda nfakkru kemm hu importanti s-simboliżmu fil-kuluri nazzjonali. Ta’ kull nazzjon.

Meta Malti jħares lejn il-bandiera tiegħu, għandu jħoss emozzjoni kbira.

Fiha għandu jara ġrajja u storja ta’ niesu u ta’ dak kollu li ġġieldu niesu għalih u qablu. Il-ġrajja ta’ Malta qalbiena u mhux mirbuħa fit-Tieni Gwerra Dinjija u li għaliha mietu kważi 10,000 ruħ bejn tasservizzi u ċittadini tibqa’ l-aqwa siegħa

fl-istorja mhux dejjem glorjuża tagħna li għaqqdet poplu sħiħ u rebbieħ warajha waqt li l-artijiet kollha fil-madwar ċedew jew waqgħu minħabba l-ħidma tal-għadu. Iżda Malta ma waqgħetx! Dik id-differenza. Malta ma ntrebħitx u jkollna naċċettaw li ma konniex nirnexxu kieku ma kinux hawn l-Ingliżi. Tajjeb ukoll ngħidu li dak li għamlu l-Ingliżi għamluh għalihom ukoll, iżda sewa lit-tnejn, għax kieku mitna ħafna aktar jew agħar.

Is-salib tal-George Cross fih ħafna simboliżmu, is-salib ifakkarna fi ġrajja li m’għandha tintesa qatt. Postu allura hu hemm; fuq il-Bandiera Nazzjonali. Jalla dak il-George Cross ikompli xogħlu -biex ifakkar u biex jagħti ġieħ lill-qalbiena għeżież u mitlufa tagħna, biex il-ġrajja tagħna u tagħhom ma tintesa qatt.

Sa minn qabel il-gwerra fis-snin 30 l-Ingliżi kienu qatgħuha li ma jistax ikun li f ’Malta, l-Ingliż ma jkunx imxerred ma’ kulħadd. It-Taljan kien għamlilhom ġlieda kbira biex jibqa’ l-lingwa miktuba sa mill-Medju Evu u uffiċjali ta’ istituzzjonijiet ewlenin fosthom il-Knisja, il-Qrati u l-Università.

Biex jimbuttaw l-Ingliż, l-awtoritajiet kolonjali ħasbu li l-aħjar ipoġġu l-Malti bħala lingwa uffiċjali, sintendi mal-Inġliż li daħal warajh.

Eżatt wara l-Gwerra saħansitra twaqqaf unit apposta għax-xandir tal-iskejjel biex ixerred l-Ingliż flimkien ma’ dak li kien jagħmel ir-Rediffusion

bil-cable. Il-Maltin intebħu wkoll li jekk ma tkunx taf l-Ingliż se tispiċċa tbati barra li la taħdem u lanqas tinnegozja mal-Ingliżi. Tajjeb li nafu l-Ingliż u ngħallmuh lit-tfal kollha iżda tant m’aħniex inkabbrin bin-nazzjon tagħna li sal-lum għadd ta’ stazzjonijiet, l-aktar tar-radju, inkluż dawk pubbliċi, għadhom ixandru l-aħbarijiet ta’ barra permezz tal-BBC f ’ċerti ħinijiet.

Dawn huma ħwejjeġ ta’ kuljum u allura jħallu effett dejjiemi fuq l-idea li Malta mhix biżżejjed nazzjon għaliha.

Biex dejjem tiġi enfasizzata din l-Angliċizzazzjoni ta’ Malta, fit-28 ta’ Diċembru 1943 r-Re Ġorġ VI, missier Eliżabetta II, iddeċieda li l-George Cross li kien tana fil-15 ta’ April 1942, ipoġġih fuq il-bandiera u l-arma Maltija bla ma kkonsulta lil ħadd.

Meta staqsejt lix-xjuħ tagħna x’kien ifisser għalihom ilGeorge Cross fil-gwerra, kien hemm min ħaseb li se jagħtu midalja oħra bħal dawk li taw lill-Maltin li kienu nġabru bil-lieva. L-aktar tweġiba stupenda ġiet mingħand persuna mir-Rabat li qalet li GC għalihom kienet tfisser “Ġuħ Cbir” (kif kienu jiktbuha dak iż-żmien).

Flok midalja, sintendi, il-Maltin u l-Għawdxin riedu jimlew żaqqhom l-ewwel, wara li kellhom jittewbu l-gwerra kollha. Meta konna tfal l-iskola fissnin 50 l-għalliema kienu jgħidulna biex l-indirizz tagħna dejjem nispiċċawh Malta GC biex żgur tidħol f ’moħħna li aħna kolonja Ingliża. L-idea kienet ukoll li s-simbolu tas-salib ta’ Malta jgħib u floku jidħol is-salib ta’ Ġorġ.

Nirringrazzjaw ’l Alla li s-salib ta’ Malta kien ilu hawn fuq 400 sena u baqa’ jidher f ’kulma nagħmlu internazzjonalment.

Oħroġ il-għaġeb fl-Indipendenza u

r-Reppubblika, kemm Borg Olivier u kemm Mintoff, it-tnejn iddeċidew – probabbli biex ma jitilfux il-voti ta’ dawk li kienu jaqilgħu x’jieklu jew jirċievu xi pensjoni mingħand l-Ingliżi -– li jħalluh fuq il-bandiera (il-kostituzzjoni repubblikana tal-anqas tgħid li l-GC jitneħħa b’maġġoranza sempliċi fil-Parlament). Is-salib tal-kap tal-Knisja Anglikana (ir-re Ingliż) huwa unur tal-gwerra għal Malta, iżda post din il-midalja hu fil-mużew u mhux fuq il-‘passaport’ (il-bandiera) li jidentifikana lkoll. Tal-mistħija kif Malta spiċċat l-unika eks-kolonja fid-dinja li ġġorr għelm imgħoddi ta’ kolonjaliżmu.

Il-problema hi li l-gvernijiet ta’ wara l-indipendenża baqgħu bl-istess mentalità kolonjali sal-lum u ma jidhrux li jridu joħorġu minnha. Jgħidu li dik storja. Mela bl-istess argument messna narmaw mill-ġdid is-suq tal-ilsiera li kien tant popolari mal-Mediterran kollu l-Furjana!

Tant bqajna kolonjali – fejn min hu kolonizzat jikkopja kemm jiflaħ lil min jikkolonizzah għax jemmen li biex jirnexxi u jsir xi ħaġa aħjar, irid isir bħalu – li biżżejjed tara kif wara l-aħħar CHOGM waħħalna l-kuruna tar-Reġina Eliżabetta f ’xi 20 post mal-art fit-toroq tal-Belt!

F’din is-sitwazzjoni kollha nsibu wkoll il-monument tar-Reġina Vittorja f ’Misraħ Repubblika għax ħadd ma għandu l-kurraġġ iċaqilqu. Barra li qatt ma ġiet Malta u ma kinitx riedet tagħti kontribuzzjoni lanqas biex jinbena San Pawl tal-Anglikani fil-Belt fis-seklu 19, imwaħħla taħt is-siġġu tar-reġina hemm l-unika arma ta’ Malta fil-pubbliku. Paċenzja fl-1891, taħt l-Ingliżi, l-imlaħħqin Maltin waqgħu f ’ilsienhom iċapċpu u jwaddbulha l-fjuri quddiem insult bħal dan (l-arma Ingliża sintendi tinsab quddiem – morru arawhom, dawn għadhom hemm), imma llum, possibbli nippermettu dan l-insult naz-

zjonali f ’wiċċna fl-aktar pjazza popolari fil-belt kapitali? L-istatwa maħduma minn Sqalli sabiħa, imma postha filġnien ta’ Hastings fejn kien imwarrab il-monument tas-Sette Giugno li issa ħa r-ruħ u reġa’ f ’postu wara li għarukaża kbira tneħħa minn hemm bi skuża tal-immodernizzar tal-pjazza fl-2009.

Dan kollu, barra għadd esaġerat ta’ monumenti u armi Ingliżi fil-Belt ‘Maltija’. Żgur li jekk iddur id-dinja kollha ma ssib l-ebda belt kapitali li fiha għandha aktar monumenti ta’ min kien jaħkimha milli tagħha! Mur ġib xi belt kapitali Ewropea – Pariġi, Ruma, Londra – tissaporti sitwazzjoni inferjuri bħal din.

Il-pajjiżi eks Sovjetiċi tal-Ewropa talLvant, neħħew diversi statwi ta’ Lenin, Stalin u oħrajn li fakkruhom f ’dominanza barranija. Pajjiżi aktar moderni, fosthom l-Istati Uniti, qed ineħħu dawk li juru l-iżbalji razzisti tal-imgħoddi.

Saħanistra l-Ingilterra stess qed jiddiskutu min kien supremazista (bħal Nelson) u kolonjalista (bħal Rhodes) għandhomx jibqgħu fil-prominenza li għandhom.

F’liema belt kapitali tad-dinja naraw mosolew kbir għal Alexander Ball, li eżilja lill-akbar eroj tagħna Mikiel Anton Vassalli għal 20 sena, u ma narawx monument ta’ Vassalli nnifsu f ’belt mimlija b’uffiċjali barranin li wħud minnhom anqas biss taw xejn lil pajjiżna, oħrajn anqas biss mietu hawn? Turi ċar u tond li min jieħu ħsieb dal-ħwejjeġ ma jafx l-istorja, ma japprezzax sens nazzjonali u ma jispirax li ’l quddiem ikollna identità mibnija fuq memorja li tirrappreżentana lkoll u mhux tirrappreżenta biss lil min kuntent li jitqies inferjuri quddiem id-dinja kollha. Niftaħru li sirna l-aqwa fl-Ewropa u bir-raġun: iżda m’aħniex kompletament l-aqwa jekk nibqgħu lura fi ħwejjeġ li suppost jagħtuna s-sinsla tar-ruħ li jagħmluna nazzjon b’identità partikulari tagħna.

16

PLEJER FALLUT LI TA ĦAJTU GĦAL ALLA 17.09.2017

kullhadd.com

Ħafna jafuh bis-suttana ta’ patri u iktar minn hekk bil-mitra ta’ arċisqof, iżda kien hemm żmien meta l-Arċisqof Emeritu Pawlu Cremona libes ix-xorts u ż-żarbun tal-futbol u anke l-malja minħabba l-imħabba kbira għall-waterpolo. Christian Muscat iltaqa’ mal-Arċisqof Cremona fil-kunvent tal-patrijiet fir-Rabat, u din id-darba qed nippubblikaw ħsibijietu dwar aspett tal-ħajja li ftit li xejn għandu x’jaqsam mar-reliġjon.

Anke jekk jagħmel rabta dwar dan.

X’tikkummenta u x’tiftakar mit-tfulija tiegħek f ’dak li jirrigwardja l-isport li tant tħobb jiġifieri l-futbol?

Il-papà kien iġenninna għall-futbol.

Kien jirrakonta kif kien jilgħab meta kien żgħir, u mbagħad weġġa’ u ma baqax jilgħab. Iżda għalkemm kien imdaħħal fiż-żmien kien dam ħafna jagħti daqqa ta’ sieq magħna. Kull nhar ta’ Ħadd, wara l-quddies San Ġakbu, konna ninżlu d-dar, inbiddlu, u jeħodna sa nofsinhar nilagħbu l-futbol il-Victoria Gate. Imbagħad kien jeħodna bil-private, għax qatt ma saq, minn fuq ilBaviera lejn l-Istadium fil-Gżira, biex naraw il-Belt: dak iż-żmien kienu flaqwa tagħhom (fis-sittinijiet).

Kif komplejt tkabbar din l-imħabba?

Meta dħalt il-Liċeo bqajt insib kull ċans biex nilgħab il-futbol: kellna brejk ta’ sagħtejn f ’nofsinhar, u kont nilgħab il-ħin kollu (il-mamà tgerger għaliex il-ħin kollu nqatta’ ż-żraben).

Kellna kampjonat bejn il-klassijiet (ma konniex mill-aħjar klassijiet). Iżda ma naħsibx li kont ħażin għaliex ġejt magħżul biex nilgħab mal-under 15 tal-Liċeo. Konna ġejna final, irbaħna, iżda tlifnieha fuq protesta fuq plejer: u jiena bqajt mingħajr imqar midalja waħda!

Jiena dħalt patri Dumnikan ta’ 16-il sena. Il-karriera ‘professjonali’ spiċċat hemm. Iżda kellna league (dak iż-

żmien konna iktar numerużi) bejn l-Ordniijiet u s-Seminarju. Kont nilgħab bil-qalb, dejjem bħala full-back jew centre-half. Fil-fatt għalkemm interessat ħafna fl-isports kollu, dejjem kont miġbud lejn il-futbol u l-waterpolo.

Ma’ min iżżomm fil-futbol lokali u f ’dak internazzjonali?

Biss, kultant ġiet kontrija. Meta kont nagħmel il-Viżti Kanoniċi fil-parroċċi, it-tfal kienu jistaqsuni ma’ min inżomm. Inżerta li meta rebħu l-league B’Kara kont B’Kara, u meta rebħu l-league il-Ħibs kont Raħal Ġdid: tistgħu taħsbu x’għamluli. Bħala tim barra minn Malta, kważi l-familja kolha konna nżommu mat-Taljani. Missieri kien partitarju kbir tal-Juventus sakemm baqa’ ħaj (97 sena). Jiena ma nafx Jiena ovvjament inżomm mal-Belt. jekk jemmnunix, iżda m’għażiltx tim speċifiku biex meta jkun nara logħba fuq it-televixin ma noqgħodx ninkwieta - nieħu gost meta nara logħba sabiħa.

Bħala timijiet ta’ barra minn Malta, meta kont nistudja Ruma rajt lis-Santos, b’Pelè, darbtejn fl-Olimpico. Hawn Malta bħala Arċisqof mort darbtejn ilgrawnd fuq stedina mill-MFA: darba Malta vs Awstrija meta ġejna draw 1-1 (weħelt jien għaliex kont fil-canteen L-imħabba nitkellem meta qlajna l-gowl), u l-Belt għall-isports toqgħod kontra l-Juventus.

ukoll mal-fidi. Kemm hu sabiħ meta l-ġenituri jgħaqqdu l-isports mal-fidi tagħhom, b’mod speċjali mal-quddiesa

Liema huma l-aktar plejers li tammira?

L-iktar plejers li nammira huma Joe Cilia tal-Belt (li ħalliena ftit ilu), forsi għaliex kien centre-half; u Zinedine Zidane (ħlief meta ta d-daqqa ta’ ras lil Marco Materazzi fil-Finali tat-Tazza tad-Dinja tal-2006 fil-Ġermanja!).

Tirrakkontalna xi esperjenza kif l-isport għenek biex tagħmel affarijiet siewja u ta’ ġid?

Darba kont il-Brażil inżur lill-missjunarji tagħna, u Patri Anġlu Mamo (ma naħfirlu qatt!) bagħatni waħdi għal riċeviment, ingerfex bil-Portugiż. Kien hemm wieħed raġel, forsi biex jinkini, jgħidli biex niżfen. Naturalment ma ħax gost meta ma aċċettajtx. Imbagħad bdejna nilagħbu l-futbol. U ġie fuqi qalli “Frei: taf tilgħab futbol sewwa”.

Kieku għamilt l-isbaħ prietka ma kienx jimpressjona ruħu, iżda bil-futbol iva.

Nittama li mar b’idea tajba tal-patrijiet.

Illum il-ġurnata għadek issegwi l-futbol?

Illum kultant nara xi nofs logħba, fid8.45 ta’ filgħaxija. Liż-żgħażagħ ngħidilhom li llum (ta’ 71 sena) anki meta nara logħba negħja!

Naf ukoll li għandek għal qalbek ħafna l-isport tal-waterpolo li meta kont żgħir kont anki tipprattikah.

Kif bdiet l-imħabba tiegħek lejn dan l-isport li tant hu segwit f ’pajjiiżna speċjalment matul l-istaġun tas-sajf u kif komplejt tikber f ’dan l-isport?

Meta konna żgħar konna mmorru bħala familja ngħumu l-Fossa, il-Belt.

Kien hemm wieħed jismu Ġanni, pulizija, li kien jgħallem lil ħafna tfal jgħumu. Missieri wkoll kien jeħodna naraw il-watepolo fil-pitch tal-Belt.

Dak iż-żmien il-Belt kienu fl-aħjar tagħhom (mhux bħal-lum sfortunatament), l-aktar bl-aħwa Dowling. Ġie-

kullhadd.com

L-isports huwa għalliem ukoll ta’ ħafna valuri umani: li l-iktar importanti li tagħmel ħiltek, anki jekk mhux dejjem ikollok suċċess; il-fatt li trid titgħallem tegħleb ftit l-egoiżmu, biex turi lilek innifsek, biex tilgħab bħala grupp; li tkun taf titlef

li wkoll konna mmorru l-familja kollha l-Għadira, b’tal-linja, għaliex ma kellniex karozza.

Imbagħad meta kelli xi 10 snin konna mmorru għas-sajf, San Pawl il-Baħar. Hemmhekk kelli ċans iktar ngħum. Ġieli kont indum 8 sigħat ngħum (veru, mhux qed nesaġera), l-aqwa li bil-ballun: Nibda filgħodu, nitla’ għall-ikel, nerġa’ ninżel waranofsinhar, nitla’ għat-te, u nerġa’ ninżel mal-kbar. Konna nilagħbu ġewwa pitch li kien hemm taħt il-Gillieru.

Kien hemm ukoll kampjonat intern bejn diversi klabbs ġewwa San Pawl il-Baħar. Tagħna kien jismu ‘tal-Kawar’. Konna nilagħbu mhux ħażin, anki jien...

Imbagħad il-karriera tiegħi spiċċat ħesrem meta dħalt patri ta’ 16-il sena. Il-patrijiet kellhom dar San Pawl il-Baħar, u konna nagħmlu xahar fis-sajf hemm bħala novizzi. Xorta bqajt inħobbu l-baħar, l-aktar meta kien ikun hemm xi ballun. Sfortunatment illum il-ġurnata tgħażżint: għadni nħobbu, iżda rari ninżel ngħum, għalkemm ikolli ħafna stediniet..

Bħala saċerdot u isqof tista’ tgħaddi xi suġġerimenti ta’ kif l-isport jista’ jgħin fl-iżvilupp ħolistiku tal-bniedem?

L-isports huwa għalliem ukoll ta’ ħafna valuri umani: li l-iktar importanti li tagħmel ħiltek, anki jekk mhux dejjem ikollok suċċess; il-fatt li trid titgħallem tegħleb ftit l-egoiżmu, biex turi lilek innifsek, biex tilgħab bħala grupp; li tkun taf titlef (lit-tfal kont ngħidilhom li anki l-aħjar plejers - bħal Ronaldo u Neymar - kienu tilfu xi drabi u komplew jikbru) u ma tkunx bad loser mhux biss fl-isports, imma f ’kollox; li titgħallem id-dixxiplina tajba. Sa ftit ilu dan kollu kien jgħodd għas-subien: kemm hu sabiħ li issa nistgħu ngħiduh ukoll għall-bniet u għan-nisa!

Sfortunatament dan il-gost tat-tfal kultant jiġi mfixkel. L-ewwel, minn xi wħud mill-ġenituri: iktar jgħallmu lit-tfal biex jixegħlu huma biss; li kultant l-ambizzjonijiet tagħhom jitfgħuhom fuq it-tfal u jħassrulhom il-gost li jilagħbu tajjeb, u ma jfaħħruhomx għalhekk iżda biss għaliex ikunu rebħu; illum ukoll minn meta jkunu żgħar il-ġenituri jibdew jaħsbu kif jagħmlulhom karriera, ma’ liema tim se jagħmlu kuntratt biex it-tfal jibdew jaqilgħu l-flus.

X’taħseb li huwa l-akbar periklu għall-isport fis-soċjetà tal-lum?

Naħseb li l-ikbar periklu għall-isports huma l-flus, kultant anki b’korruzzjoni - dan l-aħħar smajna fuq skala globali, anki uffiċjali - minbarra x-xiri tal-logħbiet, ħafna minnhom minħabba dawk li jilagħbu l-flus fuq ir-riżultati (San Pawl jikteb: “Għax ir-regħba għall-flus hi l-għerq ta’ kull ħażen” (I Tim 6,10): dan jgħodd f ’kollox u għal kulħadd, anki fl-isports). Anki dehret kemm hu mifrux it-teħid tad-drogi: li tirbaħ akkost ta’ kollox, anki billi tqarraq! Nammira ħafna lil dawk li qed jagħmlu ħilithom biex jerġgħu jagħtu lura lill-isports is-sbuħija tiegħu!

Kif jista’ l-isport jingħaqad mal-Fidi Nisranija?

U l-aħħar kelma. Kif semmejt hawn fuq: l-imħabba għall-isports toqgħod ukoll mal-fidi. Kemm hu sabiħ meta l-ġenituri jgħaqqdu l-isports mal-fidi tagħhom, b’mod speċjali, mal-quddiesa. Kemm hu sabiħ li l-ġenituri jgħallmu lit-tfal li ma jaqbilx li tibdel il-quddiesa mal-isports: it-tnejn jistgħu joqogħdu flimkien. It-tnejn, il-quddiesa u l-isports jistgħu jgħallmu ħwejjeġ sbieħ lit-tfal tagħhom.

17

17.09.2017

19

17.09.2017

kullhadd.com

GĦAMLET PASS TA’ 7,000KM

Però mbagħad irrealizzajt li ma rridx li nixjieħ u jiddispjaċini, għalhekk bdejt insegwi l-ħolma tiegħi

Kitba ta’ stess issostni li qatt ma kellha RAMONA PROTELLI tagħżel stage name, anzi isimha jogħġobha ħafna.

Angie Marie proprjament Personalment, ili nammira talenti lokali li jferrxu isimhom hija minn Nadur, Għawdex, barra minn pajjiżna permezz u xi xhur ilu kienet għall-btatal-kant, reċtar, sports u kat- la f ’Għawdex. Ilha tgħix New egoriji oħra. Kultant Malta York għal madwar sitt snin ma tkunx biżżejjed għal dawk issa. “Kont iddeċidejt li nerġa’ li jridu jimirħu aktar fil-linja lura peress li dakinhar ħassejt tagħhom. B’hekk ifittxu op- li hekk kelli nagħmel,” bdiet portunitajiet li jistgħu jkab- tgħidli.

Lura fis-snin, qabel ma marbrulhom it-talenti tagħhom ma’ udjenzi akbar ukoll. U sew ret tgħix New York, kienet marret l-Università ta’ Malta jagħmlu.

Dan l-aħħar sirt naf b’at- fejn gradwat fil-Psikoloġija. triċi minn Għawdex u li qed Peress li din ma kinitx il-ħoltagħmel suċċess fi New York. ma tagħha, kienet telgħet New Fil-fatt, qed tgħix hemmhekk York u bdiet it-taħriġ tagħha ukoll. Qed nirreferi għall-at- ma’ James Price. triċi Għawdxija Angie Marie Segwiet il-ħolma tagħha Muscat.

Għandha 28 sena, u bħalissa qiegħda taħdem fil-propr- Miegħi sostniet li ilha bix-xejetà. Bħala passatempi tħobb wqa li ssir attriċi minn mindu tgħum, tara l-films u tmur kelli 14-il sena, imma ma kinitx taħseb li kienet possibbli għal tixtri.

Tiddeskrivi lilha nnifisha tfajla bħalha. “Però mbagħad bħala persuna li l-affariji- irrealizzajt li ma rridx li nixjieħ et l-aktar sempliċi tal-ħajja u jiddispjaċini, għalhekk bdejt jagħmluha l-aktar kuntenta. insegwi l-ħolma tiegħi. Bdejt Peress li żżomm isimha Ang- it-taħriġ fl-2015, u ilni f ’dan ie Marie bħala stage name, hi il-qasam minn dakinhar,” in-

furmatni Angie Marie.

Mistoqsija jekk f ’Malta kinitx tirreċta jew jekk studjatx biss hawn Malta u kompliet tibni din il-karriera tagħha fi New York, weġbitni: “F’Malta qatt ma rreċtajt, kont nistudja biss.”

Kif qaltli hi stess, sfortunatament, ix-xogħol li tagħmel bħala attriċi mhux biżżejjed għall-ħajja. “Jiena pparteċipajt f ’xi films u ħadt sehem ukoll f ’off-play ta’ Broadway,” infurmatni Angie Marie.

Qabel ma mort għal din l-intervista, kont naf li f ’dawn l-aħħar ġimgħat, ħadet sehem f ’awdizzjoni għal serje televiżiva Starfall. Spjegat li ġejja mill-gżira ta’ Malta u baqgħu mbellhin għax ma kinux semgħu biha. Stedintha taqsam miegħi u mal-qarrejja kollha dwar kif spjegajtilhom lil Malta fi kliemha. “Spjegajt li Malta hija ġawhra moħbija f ’nofs il-Baħar Mediterran bejn Sqallija u l-Afrika u li jien ġejja mill-gżira ta’ Għawdex, li verament hi ġenna tal-art,” tbissmet tgħidli.

Fil-fatt ftit ġimgħat ilu, Angie Marie waslet għat-tielet awdiz-

zjoni ta’ din is-serje popolari.

M’għandhiex idea eżatt meta tkun taf intgħażlitx jew le.

“F’dan il-qasam diffiċli biex wieħed ikun jaf eżattament meta u għaliex jiġru l-affarijiet.

Nispera li dalwaqt imma!” Ħadet sehem fil-film Pasquale’s Magic Veal Angie Marie magħrufa wkoll bħala attriċi bis-sehem tagħha fil-film li rebaħ ħafna premji bl-isem ta’ Pasquale’s Magic Veal. Fil-fatt dan il-film għadu kemm ġie rilaxxat fuq Amazon Prime. L-irwol tagħha kien ta’ mara li żżewġet minħabba l-flus mhux għall-imħabba u kif hi mbagħad tirrealizza l-verità kollha fuqha nnifisha u fuq ir-raġel tagħha.

Mhux hekk biss, imma Angie Marie kienet ġiet nominata bħala l-aħjar attriċi bil-karattru tagħha f ’dan il-film ġewwa New York. “Ninsab kuntenta ħafna li ġejt nominata. Kien ta’ unur għalija li nkun nominata għal award fi New York.”

Staqsejtha taħsibx jekk kienx pass għaqli li telqet minn Malta

u marret tgħix New York. Filpront weġbitni, “Għadni sallum il-ġurnata m’iniex konvinta jekk kinitx idea tajba li niġi New York. Nimmaġina li aktar ’il quddiem nikkonferma,” stqarret miegħi Angie Marie.

Kollox ma’ kollox, Angie Marie tinsab kuntenta bid-deċiżjoni tagħha bħalissa li marret tgħix New York, għalkemm sostniet miegħi li l-aktar ħaġa li ddejaqha hi li l-pajjiż u n-nies li verament tħobb qegħdin innaħa l-oħra tad-dinja. Il-kesħa wkoll iddejjaqha, tippreferi x-xemx!

Min-naħa l-oħra, meta tkellimt magħha dwar il-futur tagħha, stqarret miegħi li ma tafx fejn ser iwassalha l-futur, imma lesta li tieħu kull opportunità li jista’ jkollha.

Fl-aħħar nett xtaqet tgħaddi messaġġ lill-qarrejja ta’ din ilgazzetta. “Irrispetta lilek innifsek, irrispetta lin-nies ta’ madwarek, u rrispetta l-ambjent,” temmet Angie Marie.

Aktar informazzjoni dwarha tista’ tinkiseb minn fuq is-sit elettroniku tagħha www.angiemariemuscat.net

20

17.09.2017

1

MADWAR kullhadd.com

IL-MESSIKU

FIL-QOSOR

4 3 1

2

TERREMOT IĦALLI GĦEXIEREN TA’ VITTMI Mad-90 persuna mietu kawża ta’ terremot b’qawwa ta’ 8.1 fuq l-iskala Richter li seħħ fil-Messiku.

Mijiet ta’ familji ħarġu fit-toroq imbeżża’ mill-perikli talaftershocks, filwaqt li segwiet twissija li jaf ikun hemm tsunami f ’pajjiżi bħall-Gwatemala, l-El Salvador, il-Costa Rica u l-Panama.

It-terremot kien l-aktar wieħed qawwi li ra l-pajjiż f ’dan l-aħħar seklu, u dam jinħass għal madwar minuta.

2

L-AMERKA

3

TRUMP IŻUR FLORIDA WARA L-URAGAN IRMA Il-President Amerikan Donald Trump mar Florida biex jiltaqa’ mal-persuni affettwati mill-Uragan Irma, wieħed millaktar maltempati Atlantiċi qawwija.

Aktar minn erba’ miljun dar u negozju spiċċaw bla dawl fi Florida u żoni oħra fil-qrib.

Maltempata li minħabba fiha, 8 persuni tilfu ħajjithom f ’dar tal-anzjani fi Florida stess, li spiċċat mingħajr elettriku.

Dan filwaqt li 115–il resident ġew evakwati mill-istess dar.

Is-Sindku ta’ Broward County, Barbara Sharief, qalet li 3 anzjani nstabu mejta fid-dar filwaqt li 5 oħra mietu l-isptar.

Apparti minn hekk, l-istess uragan wassal għall-mewt ta’ mill-inqas 40 persuna fil-gżejjer tal-Karibew.

SPANJA

RALLY GĦALL-INDIPENDENZA F’BARĊELLONA Mijiet ta’ eluf ta’ persuni mmarkaw il-jum nazzjonali tagħhom bħala appoġġ għal referendum dwar l-Indipendenza.

It-toroq tal-belt imtlew bi bnadar ħomor u sofor, tliet ġimgħat qabel il-vot pjanat, li l-Gvern Spanjol qiesu bħala illegali.

Stħarriġ tal-opinjoni pubblika jissuġġerixxu li l-vot, jekk isir, se jkollu riżultat viċin ħafna bejn l-“iva” u “le”.

Bil-lingwa u t-tradizzjonijiet tagħhom, il-Katalani diġà għandhom awtonomija kbira, u firreġjun hemm tħassib li ħafna mid-dħul tat-taxxa tmur għal Madrid.

F’Novembru tal-2014, il-Katalunja organizzat konsultazzjoni mhux uffiċjali dwar l-independenza u madwar 80% ta’ dawk li vvutaw appoġġjawha.

R ID-DINJA

21

17.09.2017

kullhadd.com

6

IL-KOREA TA’ FUQ

6

TERĠA’ TIMMIRA FUQ IL-ĠAPPUN

5

Il-Korea ta’ Fuq sparat missila fuq il-gżira ta’ Hokkaido filĠappun li spiċċat fl-Oċean Paċifiku.

Fil-Ġappun kellhom jinħarġu diversi twissijiet biex il-persuni li joqogħdu qrib iż-żona msemmija jsibu refuġju malajr kemm jista’ jkun.

Il-missila damet ittir għal madwar 19 –il minuta tul distanza ta’ 3,700 kilometru. Din kienet sparata f ’għoli ta’ 770 kilometru.

Il-President tal-Korea t’Isfel Moon Jae-In ordna lill-uffiċjali Koreani biex jibdew iħejju għall-eventwalità t’iżjed attakki mill-Korea ta’ Fuq, fosthom anki attakki elettromagnetiċi.

Il-Prim Ministru Ġappuniż Shinzo Abe sostna li l-komunità internazzjonali għandha tingħaqad biex tibgħat messaġġ ċar lill-Korea ta’ Fuq: li b’għemilha qed titfa’ l-paċi tad-dinja f ’riskju.

5 4

IL-MALASJA

L-INGILTERRA

STUDENTI JITILFU ĦAJJITHOM FI SKOLA IL-PULIZIJA TFITTEX IL-MOĦĦ WARA L-ATTAKK Il-Pulizija Ingliża għaddejja bi tfittxija għall-moħħ wara l-attakk li seħħ fit-Tube f ’Londra.

Dan wara li ntuża apparat bħala splussiv, bil-pulizija qed tanalizza filmati meħuda minn kameras tas-sigurtà bil-għan li jinqabad min wettaq l-attakk.

Minn tal-inqas 29 persuna ndarbu fl-attakk; b’ħafna minnhom ġarrbu ġrieħi relatati ma’ ħruq.

L-Assistent Kummissarju tal-Pulizija f ’Londra, Mark Rowley, sostna li bħalissa huma mijiet l-investigaturi li qed jaħdmu fuq il-każ li seħħ il-Ġimgħa filgħodu għall-ħabta tad-09:20 meta seħħet splużjoni qrib l-istazzjon ta’ Parsons Green.

Dan il-każ qed jitqies bħala wieħed terroristiku, bl-Istat Iżlamiku jgħid li kien hu l-moħħ wara l-attakk.

23 student ta’ bejn it-13 u s-17–il sena, kollha subien, tilfu ħajjithom wara li l-iskola li kienu fiha nħakmet minn nirien.

Magħhom mietu wkoll żewġ għalliema.

L-inċident seħħ fil-kapitali tal-Malasja Kuala Lumpur.

Uffiċjal mid-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili f ’Kuala Lumpus qal li skont l-ewwel investigazzjonijiet ibbażati fuq fejn instabu l-vittmi, jidher li ppruvaw joħorġu mit-twieqi talklassijiet, iżda ma setgħux minħabba ħadid oħxon li hemm madwarhom minn barra.

Il-pulizija qed tinvestiga l-kawża tan-nirien, iżda kollox jindika li kienet problema fl-elettriku li bdiet in-nar.

In-nirien f ’dan l-inċident qed jitqiesu fost l-agħar diżastri fil-pajjiż fl-aħħar 20 sena.

Fi skejjel bħal din fejn seħħ l-inċident, fejn it-tfal jistudjaw il-Koran, ħafna drabi l-istudenti jgħixu fl-iskejjel stess.

22

17.09.2017

kullhadd.com

FRA GIOVANNI BATTISTA ORSENIGO U L-AĦĦAR SINNA TAL-PAPA LJUN XIII Is-sinna ta’ Ljun XIII

Kitba ta’ EMAN BONNICI Lejn l-aħħar żmien tal-25 sena ta’ pontifikat tiegħu - ittielet l-itwal fl-istorja kollha tal-Papat - Ljun XIII fl-età veneranda li kien iħaddan, żviluppa periostitis alveolari - ċoè infjammazzjoni fit-tessuti li jdawru s-snien, proprju mal-aħħar sinna li kien għad fadallu. It-tobba dlonk qalulu li kien jeħtieġ ineħħi s-sinna kirurġikament, iżda l-Papa ħass li ma kellux jgħaddi minn proċess simili u għaldaqstant iddeċieda li jieħu parir ieħor.

Fuq suġġeriment tal-Kardinal Mario Mocenni, iddeċieda li jibgħat għal Fra Giovanni Battista Orsenigo tal-Fatebenefratelli, dentist rinomat li kellu l-klinika tiegħu fuq il-Gżira Tiberina, fejn l-Ordni Ospedalier ta’ San Ġwann t’Alla li tiegħu kien membru, għandu l-famuż sptar tiegħu.

Il-Fatebenefratelli L-Ordni Ospedalier ta’ San Ġwann t’Alla twaqqaf minn dan l-aħħar qaddis, imwieled il-Portugall, fil-belt Spanjola ta’ Granada. Filwaqt li l-isem proprju tiegħu kien Juan Cidade Duarte, kien imlaqqam “Ġwanni t’Alla” mill-Ordinarju tal-post. Is-segwaċi tiegħu ma damux ma bdew jissejħu Fatebenefratelli fuq it-tislima li kellu l-fundatur fuq fommu: “Fate del bene a voi stessi! Fate bene, fratelli!”. Miet fl-imsemmija belt ta’ Granada fit-8 ta’ Marzu 1550, li llum tħares il-fdal tiegħu, u l-Ordni jinsab preżenti fi 53 pajjiż differenti, b’aktar minn 400 sptar taħt il-ħarsien tiegħu. Ikkanonizzat mill-Papa Alessandru VIII fis-16 t’Ottubru 1690, San Ġwann t’Alla huwa magħdud bħala l-qaddis patrun tal-isptarijiet, il-morda, is-servjenti, il-pumpiera, l-alkoħoliċi u l-bejjiegħa tal-kotba. Il-membri tal-Ordni tiegħu, barra t-tliet wegħdiet li jwettqu fil-professjoni tagħhom bħall-bqija tal-ordnijiet reliġjużi l-oħra, jieħdu wkoll vot ieħor: dak tal-ospitalità b’riżq il-morda.

Fra Giovanni Battista Orsenigo Iben biċċier, Innoċenz Orsenigo twieled Pusiano, qrib Como, fl-Italja, fl-24 ta’ Jannar 1837, fi ħdan familja numeruża ta’ 12-il wild. Tilef il-ġenituri tiegħu fl-età ta’ 15-il sena u ngħaqad mal-Ospedalieri ta’ San Ġwann t’Alla f ’Firenze bħala oblat, fejn studja d-dentistrija taħt Fra Bartilmew Pezzatini. Mibgħut Ruma għan-novizzjat tiegħu fuq

il-Gżira Tiberina, peress li kien daqsxejn dislessiku, kienet diffiċli għalih jissokta l-istudji, iżda s-superjuri tiegħu żammew irwieħhom paċenzjużi miegħu meta raw fih il-ħeġġa u l-abbiltà tiegħu sew bħala servjent, kif ukoll bħala dentist, flimkien mal-moralità li kien iħaddan, għalhekk, fittxew li jgħinuh bl-aħjar modi possibbli, tant li fost l-oħrajn assenjawlu għalliem għalih waħdu. Mogħti l-isem reliġjuż ta’ Ġwanni Battista, wettaq l-ewwel voti tiegħu fid-9 t’Awwissu 1868 u għal sentejn dahar bi Fra Ambroġju Marija Testa, eks superjur talIsptar San Gallicano f ’Ruma u dentist bħalu, sakemm miet fis-26 t’April 1870. Tul dan il-perjodu, Fra Ġwann Battista ssokta jitgħallem dejjem aktar dwar is-snien u l-kura tagħhom, mill-esperjenzi u l-pariri tal-istess Fra Ambroġ, hekk li wara l-mewt tiegħu, fetaħ klinika fl-isptar tal-Ordni fuq il-Gżira Tiberina li l-għan tagħha kien dak li tagħti assistenza dentistrika b’xejn lill-foqra. Il-fama u l-ħila ta’ Fra Ġwann Battista iżda, wasslu biex tali klinika ma tibqax biss iffrekwentata mill-poplu kwalunkwe li kien jgħammar fil-belt, dik il-ħabta aktarx ta’ numru żgħir ikkumparat

ma’ dak tal-lum (ċensiment tal-1901 jagħti ċ-ċifra bħala dik ta’ 424,943 ruħ), iżda wkoll personalitajiet ta’ fama mondjali, li fittxew is-servizzi ta’ wieħed mill-aktar dentisti magħrufa fl-istorja. Hekk il-lista tal-“pazjenti” tinkludi fost l-oħrajn lill-ex Prim Ministri Taljani Giovanni Giolitti u Francesco Crispi; il-politiku u kittieb, Ruggero Bonghi; il-politiku u ekonomista Quintino Sella; il-politiku Michele Coppino; Domenico Menotti Garibaldi, l-iben ilkbir tal-“Eroj taż-Żewġ Dinjiet”; il-poeta Giousè Carducci; l-ammirall Ferdinando Acton; id-drammaturgu Pietro Cossa; l-attur Cesare Rossi; l-iskultur Giulio Monteverde; in-nobbli Laura Minghetti; il-kantanti tal-opri Adelina Patti u Stella Bonheur; il-Prinċipessa ereditarja tal-Iżvezja u n-Norveġja, Ewġenja ta’ Beauharnais u r-Reġina Margherita ta’ Savoia.

Mhux il-klijenti kollha żaru ’l Fra Ġwann fil-klinika tiegħu; uħud bagħtu għalih fil-palazzi tagħhom u fi djarhom. Sinna wara l-oħra, u sena wara sena, f ’total ta’ 33 minn din l-aħħar li matulhom eżerċita l-professjoni tiegħu, Fra Ġwann seħħlu jaqla’ 2 miljuni u 744 sinna li ġabar ilkoll fi tliet sniedaq kbar: rekord mondjali

hekk waħdan, li l-Fra sab ruħu eventwalment - snin twal fuq mewtu, sewwasew fl-1972 fil-Guinness Book of Records fil-lista tar-rekords mondjali!

Minbarra l-klinika msemmija, Fra Ġwann kien ukoll iservi fl-Isptar tal-Konsolazzjoni u fl-Ospizju San Mikiel, dejjem fil-belt ta’ Ruma, fejn intant kien laħaq ħa l-voti perpetwi tiegħu fi ħdan l-Ordni fit-28 t’Awwissu 1871 fil-knisja ta’ San Giovanni Calibita tal-Fatebenefratelli fuq l-istess Gżira Tiberina. Il-Papa Piju IX wkoll bagħat għalih; ried huwa wkoll isir jaf aktar dwar it-tok maġiku tiegħu li għalih kien wisq imfittex, bil-qlugħ tas-snien f ’temp mill-aktar qasir u mingħajr ebda tbatija, hekk li jingħad li l-pazjenti ma kinux saħansitra jindunaw li qalgħalhom is-sinna jew darsa inkwistjoni, tant kien ħafif u jdejh taz-zokkor.

Il-Papa qallu li kien aktarx jersaq għandu bħalma għamlu tant oħrajn, li kieku kien għad fadallu mqar sinna waħda!

Lil dal-Papa forsi ma qdiehx, għax snien ma kellux x’joffri, imma minflok ħa ħsieb żewġ neputijiet tiegħu, il-Kontessi Mastai, sorijiet klawstrali fi ħdan il-Monasteru tal-Oblati ta’ Santa Francesca Romana ta’ Tor de’ Specchi.

Lura issa għall-Papa Ljun XIII u s-sinna tiegħu. Sa dik il-ħabta kienet diġà teżisti s-sistema telefonika, għaldaqstant telefonata mill-Vatikan talbet lill-Fra jmur il-Palazz Appostoliku. Orsenigo ħalla minn idejh u dlonk telaq lejn San Pietru, fejn ħaduh dritt quddiem il-Papa, li kien imdawwar bit-tobba tiegħu. Il-Papa spjegalu x’kien qed iħoss u x’kien il-parir tat-tobba f ’dan il-konfront, iżda mingħajr ma ddejjaq xejn mill-“esperti” pontifiċji, hu b’dik il-persuna goffa tiegħu, dlonk resaq lejn il-Papa u huwa u jlissen il-kelmiet “Erħilhom Santità, għax dawn ma jifhmu f ’xejn,” kien pront fetaħ ħalq il-Papa, qalagħlu s-sinna b’idejh stess u pront pront xeħitha ġol-but.

L-affari saret hekk f ’tebqa’ t’għajn li l-istess Papa ma ndunax li l-Fra qalagħlu s-sinna!

Iżda din ma kellhiex tingħadd mal-bqija tal-kollezzjoni li kellu fuq il-Gżira Tiberina ta’ ’l fuq minn żewġ miljuni għax xħin intebaħ bi x’ġara, il-Papa talabhielu lura. U forsi missnien kollha li rnexxielu jaqla’ u jiġbor, il-Fra spiċċa nfatam aktarx mill-aktar waħda prestiġjuża tul il-karriera kollha tiegħu: dik tal-Vigarju ta’ Kristu fuq din l-art!

Ir-Reġina Margherita, li ltqajna magħha aktar ’il fuq, kienet hekk sodisfatta bis-servizz dentristiku mogħti lilha minnu, li għenet finanzjarjament lillFra biex iwaqqaf sptar, bil-lokalità magħżula tkun Nettuno, 60 kilometru fin-Nofsinhar ta’ Ruma, dik il-ħabta lok ftit li xejn magħruf, li ma kellux idum ma jfeġġ fuq il-mappa kawża tal-martirju taċ-ċkejkna Santa Marija Goretti, li mietet proprju fl-istess sptar imwaqqaf minnu fis-6 ta’ Lulju 1902. Milqut minn kanċer fl-istonku, sabuh mejjet fiċ-ċella tiegħu fil-kunvent ta’ Nettuno fil-15 ta’ Lulju ta’ sentejn wara, bl-ebda sinna nieqsa mit-32 waħda li nġorru, minkejja li kif kien jistqarr huwa stess, ma kien jaħsilhom qatt! Qatt ma tħallas tas-servizzi tiegħu u d-donazzjonijiet mogħtija lilu marru lkoll f ’elemożina għall-foqra. Bosta nies akkumpanjawh sad-difna fiċ-ċimiterju ta’ Nettuno, fejn dam 100 sena, sakemm fis-sena 2004, il-fdal tiegħu kien ittrasportat għall-kappella talisptar li waqqaf f ’dan il-lok li għadu sal-lum jilqa’ tant pazjenti, qrib ix-xbieha ta’ Sidtna Marija tal-Parir it-Tajjeb, kopja ta’ dik meqjuma f ’Genazzano, li tagħha kien devot partikolari, bħalma kien ukoll wieħed mill-pazjenti tiegħu, il-Papa Ljun XIII.

23

kullhadd.com

17.09.2017

BILANĊ DIFFIĊLI: ŻVILUPP JEW AMBJENT? MARLENE

MIZZI MEP

Il-Programm Elettorali tal-Partit Laburista għall-Elezzjoni Ġenerali ta’ Ġunju li għadda u allura b’mod awtomatiku parti sostanzjali mill-impenn tal-Gvern Laburista għal din il-Leġiżlatura li għadha kemm bdiet, jiddedika kapitlu sħiħ (Kapitlu 11) għall-ħarsien tal-ambjent.

Parti minn dan il-kapitlu tgħid li: “Insaħħu l-protezzjoni ta’ skemi barra miż-żoni tal-iżvilupp. Gvern ġdid immexxi minn Joseph Muscat ikun kommess li ma jsir ebda proġett pubbliku maġġuri barra ż-żoni tal-iżvilupp.” Il-kapitlu jgħid ferm u ferm aktar minn hekk dwar kif se jkun protett aktar l-ambjent.

Ikkwotajt din il-parti partikolari għax wisq nibża’ li meta nitkellmu dwar ambjent l-enfasi ewlenija u prinċipali tkun fuq il-kampanja u art barra miż-żoni ta’ żvilupp. Għax bħal donnu

l-unika theddida għall-ambjent ġejja minn bini ta’ blokok ta’ appartamenti, torrijiet, toroq u x’naf jien. Li mhux il-każ.

Dejjem emmint li kull estrem huwa żbaljat. Ma tistax twaqqaf xi ħaġa kompletament bħalma ma tistax tipproteġi kull ħaġa għax dik kienet ilha hemm issnin. Nagħti eżempju żgħir: tista’ twaqqaf l-importazzjoni tal-karozzi? Le, ma tistax, lanqas biss toħlomha. U ladarba huwa hekk, tista’ allura xi darba mqar toħlom li ma twessax it-toroq u li ma tagħmilx aktar proġetti bħal dak tal-Kappara?

U ladarba din hija sitwazzjoni li ma tistax taħrabha, l-unika soluzzjoni mhux li tipprova toħloq bilanċ bejn it-tnejn?

U dan huwa l-akbar impenn li jrid jidħol, u nemmen li se jidħol għalih, il-Gvern Laburista.

L-impenn li jkun hemm bilanċ bejn l-iżvilupp u l-protezzjoni tal-ambjent. Huwa stat ta’ fatt li llum sar bħal donnu obligatorju li malli persuna tagħlaq 18-il sena, u allura tkun laħqet l-età li jkollha liċenzja tas-sewqan, trid li jkollha l-karozza tagħha.

Irrispettivament jekk il-familja tagħha tistax tixtrilha karozza jew li fil-familja diġà hemm tnejn jew tliet karozzi oħra u allura l-bżonn ta’ karozza oħra għand

dik il-familja ma jistax titqies bħala daqstant bżonn.

Wieħed irid, u għandu jistqarr, li dan huwa dovut għall-fatt li llum hawn il-flus fl-idejn u riżultat ta’ progress ekonomiku.

Illum ħafna mill-koppji jaħdmu t-tnejn u kull parti minnha trid karozza biex tmur għax-xogħol.

Imma fil-verità huwa daqshekk kruċjali li biex koppja u l-wild tagħhom joħorġu jaħdmu jrid ikollhom tliet karozzi biex imorru għax-xogħol bihom?

Huwa każ ta’ ‘lussu’ li tmur għax-xogħol bil-karozza privata tiegħek? Huwa meħtieġ dan it-tip ta’ ‘lussu’ għax it-trasport pubbliku mhux daqstant effiċjenti? Jew hija perċezzjoni li ma kien hemm ebda progress fejn jirrigwarda trasport pubbliku?

Nagħti eżempju żgħir li fl-opinjoni tiegħi juri li ladarba l-pubbliku jesperjenza servizz effiċjenti jibqa’ jużah. L-esperjenza tal-Park & Ride fi Blata l-Bajda. Tasal bil-karozza tiegħek hemmhekk, tipparkja, ġeneralment issib minibus tistenniek, tħallas 40 ċenteżmu u fi ftit minuti tkun Bieb ilBelt, eżattament fejn twasslek il-karozza tal-linja. Allura nistaqsi jien, għaliex il-pubbliku kuntent u sodisfatt juża t-trasport pubbliku minn Blata l-Ba-

jda sa Bieb il-Belt imma mhux mir-raħal tiegħu sa Bieb il-Belt ukoll? Għaliex sal-Blata l-Bajda jrid jasal bil-karozza tiegħu?

Min jaf kieku jkollna ferm aktar Park & Rides bħal tal-Blata l-Bajda imxerrdin mal-pajjiż kollu u minnhom ikun hemm servizz dirett ta’ trasport pubbliku lejn il-Belt? Ma taħsbux li b’hekk inkunu qegħdin inn-

U dan huwa l-akbar impenn li jrid jidħol u nemmen li se jidħol għalih Gvern Laburista.

L-impenn li jkun hemm bilanċ bejn l-iżvilupp u l-protezzjoni tal-ambjent

aqqsu bil-kbir il-konġestjonijiet tat-traffiku f ’arterji ewlenin?

Ma nkunux qegħdin innaqqsu ħafna mit-tniġġis tal-arja?

L-istess fejn jidħol il-bini.

Kważi hija mistoqsija li toħroġ minn fomm kulħadd: mela kemm hija kbira d-domanda għall-appartamenti ladarba kull fejn tara blokok telgħin? Sirna qisna wiċċ il-qamar, ħlief ġebel u konkos ma tarax! Min-naħa l-oħra, ladarba hawn daqstant għatx għar-residenzi, kif tispjega l-fatt li f ’ħafna mill-ibliet u rħula tagħna tara ħafna bini mitluq għalkollox?

Id-daqs ta’ pajjiżna huwa dak li hu. Art verġni fadlilna ftit li xejn. Għandna nagħmlu minn kollox biex nissalvagwardaw dak li fadal. Imma huwa possibbli li tagħmel hekk? In-nuqqas ta’ provvista u fl-istess ħin it-tkabbir tad-domanda ma jwasslux imbagħad għal splużjoni fil-prezzijiet?

Naħseb li f ’dawn iċ-ċirkostanzi l-ideali huwa li din is-sitwazzjoni titlob għal sforz kollettiv, sforz nazzjonali bil-għan li jkun hemm il-kontribut ta’ kulħadd f ’direzzjoni waħda: il-bżonn ta’ bilanċ bejn l-iżvilupp u l-ħarsien tal-ambjent. Dan fl-interess tagħna, fl-interess ta’ wliedna u fl-interess ta’ wlied uliedna.

L-IMBERKIN 100 JUM CATHERINE

FENECH Membru fl-Eżekuttiv Nazzjonali PL

Kienu 100 jum ta’ trankwillità għall-poplu fejn esperjenza aktar xogħol u aktar serħan ilmoħħ. U kif qal il-Prim Ministru stess fid-diskors tiegħu l-Ħadd li għadda f ’Bormla, dan kollu juri li t-tensjoni li kienet qed tinħoloq qabel l-elezzjoni kienet maħluqa mill-koaliżjoni tal-konfużjoni għad-dettriment ta’ riperkussjonijiet negattivi li seta’ esperjenza l-poplu, bil-konklużjoni li l-ħsara li kienet qed issir lil pajjiżna kienet kollha frott tal-politika tal-qrusa li tħaddmet mill-Oppożizzjoni Nazzjonalista u l-alleati tagħha.

L-aqwa żmien u bir-raġun.

Għaddew 100 jum minn Gvern ġdid Laburista. Ħaddieħor bassar dlam u twerwir, qgħad u għaks. Minflok irreġistrajna tkabbir ekonomiku astronomiku ta’ 6.4% fi żmien il-kampanja elettorali, żmien li suppost kollox jistaġna u l-investiment jikwieta. Ħaddiehor fl-Ewropa qabeż bil-ferħ għax għamel 2% tkabbir. Aħna għamilna

t-tripplu.

Kienu 100 jum li mhux biss pajjiżna baqa’ miexi ’l quddiem u baqa’ jikseb riżultati pożittivi imma wkoll li fis-skiet u fl-għaqda il-PL kompla jiġġedded hekk kif fi trankwillità sħiħa saret elezzjoni għal deputat mexxej u kif ukoll saru ħatriet ta’ persuni ġodda fl-amministrazzjoni tal-partit.

Nieħu l-opportunità sabiex nirringrazzja lil Gino Cauchi u Nigel Vella li taw aktar mill-mija fil-mija fix-xogħol tagħhom u dan wera biċ-ċar fir-rebħa storika li għamel il-PL. Nawguralhom minn qalbi għall-futur.

Nawgura wkoll lil Randolph De Battista, Aleander Balzan u Owen Galea għall-ħatriet ġodda tagħhom fi ħdan il-PL u One News. Persważa li se jkunu sostituti denji u se jkomplu jmexxu lil dan il-partit għal aktar tiġdid u suċċessi. Għalhekk kburija li nagħmel parti minn dan it-tim kbir wieħed u magħqud.

L-ewwel 100 jum għall-Oppożizzjoni (jekk trid tibqa’ ssejħilha hekk) m’għandhomx paragun. Issa qed naraw fejn hi l-konfużjoni u d-dlam.

Kienu wegħdu li mal-ewwel 100 jum wara li jirbħu l-elezzjoni kellhom jgħidulna kif se jtuna l-€10,000 biex immorru noqogħdu Għawdex. Iżda minflok, 100 jum wara l-elezzjoni l-Oppożizzjoni għaddejja

minn urugan u kawlata sħiħa fi ħdanha.

F’dawn it-tliet xhur li għaddew rajna telenovela sħiħa li qed tagħqad aktar ma’ kull jum li jgħaddi. Tlifna l-kont ta’ liema episodju waslu f ’din il-kummiedja traġika. U x’ma ssemmiex: kumpaniji u kontijiet sigrieti, mażunerija, innijiet, bibien miftuħin, ritratti ma’ persuni li bil-kejl ta’ Eddie Fenech Adami għandhom jitqiesu ta’ kwalitajiet tajbin u inqas tajbin, tgħajjir u nsulti bejniethom, akkużi, botti u saħansitra ssemmew ukoll daqqiet taħt iċ-ċintorin.

Qatgħulna nifisna. Sadanittant nassumi li s-sitwazzjoni finanzjarja tal-PN baqgħet sejra għallagħar għax b’dan it-taħwid u l-lanżit għal xulxin kollu ma setgħux jagħmlu mqar tombla jew maratona ta’ ġbir li kienu mdorrijin jagħmlu kull xahrejn. Kulma tellgħu kienet kummiedja u offrewha b’xejn.

Fejn qatt kont tisma’ lin-Nazzjonalisti li jridu jsiru bħal-Labour u li jistħu jgħidu li huma Nazzjonalisti? Din kienet dagħwa li tgħidha daqs 10 snin ilu. Iridu kap bħal Joseph Muscat. Nidħku jew nibku?

Lanqas jekk jitfgħu lil kulħadd mid-Dar Ċentrali ġo borma waħda ma jirnexxilhom isawru persuna li għandha mqar 10% tal-kapaċitajiet straordinarji tal-Mexxej Laburista. Jistgħu biss jixtiequ u jixxenqu. Joseph

Muscat joffri l-ispirazzjoni u l-kuraġġ. Il-kapijiet tal-PN joffru biss disperazzjoni u qrusa.

Għax hekk kif huma jogħxew imorru barra minn xtutna u jxerrdu l-ħsara u jivvotaw kontra ħuthom Maltin, il-PL bil-mexxej tiegħu, il-Membri Parlamentari tiegħu u l-Membri Parlamentari Ewropej tiegħu dejjem kienu u jibqgħu jgħollu u jonoraw kliem il-Perit Duminku Mintoff - “Malta l-Ewwel u qabel Kollox” - u akkosta ta’ kollox iġibu l-interess nazzjonali qabel kull motiv partiġjan meta jkunu barra minn Malta.

Il-fazzjoni voċifora fi ħdan il-PN iridu jsiru bħall-Partit Laburista. Kemm iddieħku bil-

Kull ħaġa ‘’ġdida’’ li tista’ tinbet fi ħdan il-PN tista’ biss tkun kopja rħisa u se tipproduċi aktar mill-istess li għandhom

ħolqien tal-Moviment. Issa jridu huma li jimitaw din ir-riċetta ta’ suċċess. Imma dawk li mhumiex parti minn din il-fazzjoni qed jibżgħu li l-PN se jsir il-PL numru 2. Inserrħulhom moħħhom li dawn li qed jitwerwru minn din l-idea, ngħidulhom li l-Partit Laburista u l-Moviment li nbena madwaru, wieħed hawn u wieħed se jibqa’. Kull ħaġa “ġdida” li tista’ tinbet fi ħdan il-PN tista’ biss tkun kopja rħisa u se tipproduċi aktar mill-istess li għandhom.

Għalhekk inħarsu ’l quddiem b’rasna mgħollija hekk kif fid-diskors tal-Prim Ministru ma tismax kelma waħda ta’ qrusa, ta’ negattività. Assistejna l-ġimgħa l-oħra għal diskors ta’ tama u fuq kollox ta’ viżjoni ’l quddiem fejn il-Prim Ministru afferma li l-wegħdiet li saru fil-Manifest Elettorali sejrin jitwettqu għax il-poplu ta l-mandat għalihom bil-kbir. Ħaddieħor qed joffri aktar “more of the same”, billi jridu jkomplu bil-politika li jreġġgħu l-arloġġ lura hekk kif wieħed qed jiddikjara li hu kontra l-programm taċ-ċittadinanza b’investiment, u l-ieħor lest li jerġa’ jiftaħ id-diskussjoni dwar il-liġi tal-ugwaljanza li għada kif għaddiet mill-Parlament tliet xhur ilu u li hu stess ivvota b’konvenjenza favuriha. Mur ifimhom.

24

17.09.2017

TRASPORT BL-ELETTRIKU MIRIAM

DALLI MEP

Il-futur tat-trasport huwa bl-elettriku. Meta tara kumpaniji kbar tal-karozzi bħal Audi, Jaguar, Tesla, BMW u Ford li qegħdin jinvestu f ’karozzi bl-elettriku, ifisser li l-bidla diġà bdiet isseħħ.

Fil-Parlament Ewropew ħdimt fuq numru ta’ leġiżlazzjonijiet bil-għan li jonqsu l-emissjonijiet tal-karozzi. F’mument daqshekk kruċjali, il-karozzi elettriċi kif ukoll dawk li jaħdmu bi fuel alternattiv, għandhom irwol importanti fil-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima. Infatti t-trasport jibqa’ wieħed mill-iktar setturi li jniġġes mal-Ewropa kollha, fosthom f ’Malta.

F’Malta biss, it-tniġġis tal-arja

huwa responsabbli għall-madwar 220 mewta fis-sena u dan in-numru se jibqa’ jiżdied jekk ma naqilbux għal karozzi iktar nodfa. Il-fatt li vetturi elettriċi ma jniġġsux, ifisser li dawn huma ferm aħjar għall-ambjent u għal saħħitna.

Nemmen li l-karozzi elettriċi jistgħu jkunu soluzzjoni tajba għal Malta. Iċ-ċokon ta’ pajjiżna jista’ jgħin biex nersqu lejn din it-tip ta’ teknoloġija. Huwa veru li din it-teknoloġija għadha qiegħda tiġi żviluppata u s’issa l-ammont ta’ karozzi elettriċi fis-swieq Ewropej għadu baxx, imma ninsab ċerta li fis-snin li ġejjin ħa nkunu qed naraw żviluppi u innovazzjonijiet iktar effiċjenti.

Għal żmien twil, il-kumpaniji tal-karozzi żammew lura milli jinvestu f ’vetturi elettriċi, però wara li l-gvernijiet bdew juru li qed jagħtu l-appoġġ tagħhom għal din it-teknoloġija ġdida, l-interess beda jikber ukoll.

Gvernijiet Ewropej bħall-Olanda, ir-Renju Unit u Franza diġà wiegħdu li ħa jneħħu l-karozzi

privati konvenzjonali, jiġifieri karozzi li jaħdmu bil-petrol u d-diesel mis-swieq tagħhom b’mod gradwali bejn is-snin 2030 u 2040.

Fil-fatt, diġà jeżistu diversi miżuri u inċentivi mill-gvernijiet tal-Istati Membri li jinkoraġġixxu x-xiri u l-użu ta’ karozzi elettriċi. F’xi bliet fl-Olanda, residenti li għandhom vettura elettrika, għandhom prijorità fuq sewwieqa oħrajn meta jiġu biex japplikaw għall-permess tal-parking, u kif ukoll parkeġġi b’xejn madwar diversi muniċipalitajiet. Apparti minn hekk, jeżistu diversi inċentivi finanzjarji biex iħajru l-konsumatur il-ġdid.

F’Malta, Transport Malta flimkien mal-Ministeru għat-Trasport għandha wkoll numru ta’ inċentivi finanzjarji fosthom konċessjoni ta’ €4,000 għal min jirreġistra karozza elettrika jew €5,000 fejn din tieħu post karozza li taħdem bi fuel tradizzjonali. Imma s’issa l-uptake tal-karozzi elettriċi baqa’ baxx ħafna. Dan ifisser li għandna

bżonn nippromwovu aktar dan it-tip ta’ trasport.

Għalija matul din il-ġimgħa, Malta għamlet pass kbir ’il quddiem meta l-Prim Ministru Joseph Muscat ħabbar kon-

Fil-fatt, diġà jeżistu diversi miżuri u inċentivi mill-gvernijiet tal-Istati Membri li jinkoraġġixxu x-xiri u l-użu ta’ karozzi elettriċi

kullhadd.com

sultazzjoni wiesgħa bil-ħsieb li l-Gvern ifassal pjan biex jelimina t-trasport li jaħdem bi fuel konvenzjonali.

Pjan bħal dan jista’ jġib miegħu numru ta’ opportunitajiet kif ukoll sfidi li jridu jiġu indirizzati. Dan il-pjan jista’ jinċentiva lin-negozji Maltin biex jieħdu pass innovattiv ’il quddiem. Investiment f ’dan is-settur jista’ jwassal ukoll biex Malta tkun il-post fejn jibdew jiġu ttestjati teknoloġiji ġodda.

Nemmen li l-ikbar sfida tibqa’ dik tal-ħsieb ta’ kull wieħed u waħda minnha, però jekk naħdmu id f ’id ma’ edukazzjoni sostenibbli, ċerta li naraw bidla għall-aħjar fil-kultura Maltija.

Quddiemna għandna opportunità li tista’ tagħmel minn pajjiżna, pajjiż innovativ, modern, avvanzat teknoloġikament u nadif. Pajjiż b’arja aktar nadifa, ambjent aħjar u ċittadini aktar b’saħħithom. Din hija l-opportunità li nagħmlu lil pajjiżna, għal darb’oħra, fost l-aqwa fl-Ewropa.

100 JUM TA’ KONTINWITÀ MICHAEL

FALZON

Ministru għall-Familja, id-Drittijiet tat-Tfal u s-Solidarjetà Soċjali

Il-qasam soċjali kien, għadu, u bla dubju se jibqa’ pilastru ewlieni ta’ amministrazzjonijiet Laburisti.

Fil-ħames snin li ġejjin irridu nkomplu nsaħħu l-pedamenti li bnejna fl-oqsma soċjali fl-ewwel leġiżlatura tal-Moviment Laburista u nġeddu l-politika ta’ kontinwità. Dan irridu nagħmluh sabiex niżguraw li l-ġid jitqassam b’mod ġust u biex ngħinu faxex akbar ta’ persuni li jixtiequ jagħmlu dik il-qabża ’l quddiem li għal tant żmien irsistew għaliha.

Għaliex qed ngħidu dan?

Għaddew l-ewwel 100 jum ta’ dan il-Gvern. F’daż-żmien il-familji u n-negozji komplew għaddejjin bil-ħajja tagħhom anzi żdiedet il-ħidma u t-trankwillità. Daqt jintemm l-istaġun sajfi, ħafna familji gawdew dan iż-żmien permezz ta’ xi mawra ’l bogħod mill-gżejjer Maltin, oħrajn gawdew Malta stess.

Il-poplu iktar komdu jagħmel xi kapriċċ għax ħass id-differenza fl-istil politiku tal-aħħar leġiżlatura flimkien m’għadd ta’ miżuri li komplew isaħħu s-suq tax-xogħol.

Fl-istess waqt pajjiżna kompla jikseb riżultati eċċellenti, fosth-

om l-aħbar li Malta issa tinsab fil-kategorija A+ tal-aġenzija tal-klassifikazzjoni tal-kreditu Fitch. Dan huwa kkumplimentat mill-fatt li t-tkabbir ekonomiku laħaq is-6.2%.

Tkabbir ekonomiku li kompla jibni fuq dak li nkiseb fl-aħħar snin. Konna drajna nisimgħu bil-kelma defiċit, iżda issa, minflok, in-nies qed tuża t-termini surplus u upgrades, li fuq kollox ifissru ċertezza kemm għall-individwu kif ukoll għall-pajjiż.

Mira ewlenija tal-Gvern se tibqa’ li l-ġid nazzjonali jibqa’ jisboq il-medja Ewropea biex bħala Maltin ngħixu bħal u anke aħjar, minn ċittadini f ’pajjiżi Ewropej oħra.

Għal darb’oħra l-programm tal-Gvern jaħseb għat-tnaqqis tat-taxxi għal min jaħdem u li tinżamm l-attitudni pro-business. Tissemma’ wkoll il-ħtieġa ta’ niċeċ ekonomiċi ġodda, filwaqt li jissaħħu dawk preżenti bħas-settur finanzjarju.

Madankollu, u grazzi għal dan is-suċċess ekonomiku, irridu nżidu s-suċċess soċjali, fejn ilġid jilħaq b’mod aħjar u aktar nies.

Waħda mill-ikbar kisbiet li għamel dan il-Ministeru fl-ewwel jiem tiegħu kienet dik li komplew jonqsu l-persuni li jiddependu fuq il-benefiċċji soċjali. Matul dawn l-ewwel 100 jum beda jintemm il-perjodu tat-tapering of benefits li daħlet fis-sistema fl-2014, fejn 91% ta’ dawn in-nies, il-maġġoranza tagħhom nisa, irnexxielhom jidħlu fid-dinja tax-xogħol.

Dan ma jfissirx li m’għadx

hemm faxex li jeħtieġu attenzjoni kbira u li qed isaqqfu wiċċhom ma’ sfidi ta’ kuljum, fosthom fil-housing. Fit-28 ta’ Ġunju li għadda, il-Gvern iffirma ftehim ta’ aktar minn €50 miljun mal-Bank Ewropew għall-Investiment, u l-Council of Europe Development Bank, li se jgħin l-iżvilupp ta’ 680 appartament għal dawk l-aktar vulnerabbli. Appartamenti li se jkunu mifruxa fuq 16-il sit madwar Malta.

L-iskop ewlieni ta’ dan ilproġett hu li jipprovdi iżjed bini affordabbli speċjalment għall-familji bi dħul baxx jew medju. Proġett li jirrifletti r-realtà soċjali ta’ pajjiżna, u li hu mmirat illi jagħmel differenza sinifikanti f ’ħajjet dawk l-aktar fil-bżonn. Ta’ sfida kbira huma l-prezzijiet fil-kirjiet tal-appartamenti, li qed jogħlew kawża tad-domanda kbira li hemm għalihom. Għaldaqstant flaħħar baġit konna komplejna nżidu s-sussidju għal dawk l-iktar fil-bżonn, filwaqt li implimentajna għadd ta’ miżuri li jgħinu lill-individwi u familji jsiru sid darhom.

Il-Gvern baqa’ u għadu impenjat ukoll li jsaħħaħ il-pensjonijiet, li għal żmien twil tħallew l-istess anke meta l-kontijiet tal-enerġija komplew jogħlew taħt Gvern Nazzjonalista. Minflok, Gvern Laburista jinsab kommess li jsaħħaħ il-pensjonijiet filwaqt li żied ukoll il-paga minima nazzjonali. Fl-istess ħin varajna programmi ta’ studju li jipprovdu kompetenzi speċifiċi u ħiliet fil-kura ta’ adulti anzja-

ni lill-infermiera kkwalifikati, u li jagħtihom ukoll kompetenzi aktar ġenerali li jikkontribwixxu lejn l-iżvilupp akkademiku u professjonali tagħhom.

Kors li se jagħti iktar ħiliet lill-infermiera, u aktar dinjità lill-komunità anzjana f ’Malta u Għawdex.

F’dawn l-ewwel 100 jum

Mira ewlenija tal-Gvern se tibqa’ li l-ġid nazzjonali jibqa’ jisboq il-medja Ewropea biex bħala Maltin ngħixu bħal u anke aħjar, minn ċittadini f’pajjiżi Ewropej oħra.

Għal darb’oħra l-program talGvern jaħseb għat-tnaqqis tat-taxxi għal min jaħdem u li tinżamm l-attitudni pro-business

komplew ikunu estiżi wkoll is-servizzi soċjali fil-komunità, bil-Fondazzjoni għasServizzi Soċjali tiffirma ftehim mal-Kunsilli Lokali tal-Imsida u l-Fgura biex joffru servizzi aħjar għall-komunità, bil-prinċipju ewlieni jkun li l-Gvern jersaq eqreb lejn innies. Għalhekk l-importanza ta’ kontinwità; li jissaħħaħ dak li diġà nbena. Ninsabu impenjati wkoll li ngħinu lil dawk il-vittmi li waqgħu f ’xi tip ta’ vizzju, ewlenin fosthom id-droga, ix-xorb, il-vjolenza u l-logħob.

Qed insaħħu l-istrutturi biex dawn il-każijiet jittieħdu b’iktar urġenza u iktar attenzjoni. Biex dan iseħħ hemm bżonn t’aktar professjonisti fil-qasam flimkien ma’ programmi speċjalizzati ta’ riabilitazzjoni, li l-għan tagħhom huwa li jerġgħu jintegraw lil dawn il-persuni vulnerabbli mal-kumplament tas-soċjetà.

Impenjati li nsaħħu l-ħidma tagħna hawn ukoll.

Biex Malta tkompli miexja ’l quddiem kif għamlet f ’dawn l-aħħar snin, hemm bżonn li tibqa’ l-għaqda, poplu wieħed, poplu magħqud, pajjiż b’għan komuni, Malta li tispikka fuq pajjiżi Ewropej, kif ukoll isservi ta’ mudell għal pajjiżi oħra madwar id-dinja. Mhux ħa nidħol f ’kontroversji politiċi imma nittama li nsibu Oppożizzjoni kostruttiva li timxi id f ’id mal-Gvern biex ikompli jinħoloq il-ġid u jinqasam aħjar mal-faxex kollha tas-soċjetà, biex verament ngħixu f ’soċjetà ġusta.

L-EWWEL 100 JUM Kompliet it-tħejjija għal Valletta 2018, din id-darba b’sinerġija ġdida bejn il-Gvern u l-Fondazzjoni Valletta 2018. Infetħu uffiċini ġodda għall-Fondazzjoni u komplejna nissieħbu ma’ diversi entitajiet lokali bħall-Bank of Valletta biex inwasslu esperjenza kulturali mill-aqwa f’pajjiżna fl-2018.

Kompla jissaħħaħ id-Direttorat tat-Tindif u ħloqna għarfien tax-xogħol li hu meħtieġ f’dan is-settur.

Is-Segretarjat qed jaħdem id f’id ma’ diversi Kunsilli Lokali biex il-lokalitajiet ikunu iktar nodfa, u biex ikun hemm iktar operazzjonijiet ta’ infurzar fuq min jinqabad iħammeġ. Saru diversi servizzi ta’ decking u tindif ta’ bajjiet madwar Malta, b’mod speċjali fiż-żminijiet bieżla tas-sajf.

Kien iffirmat ftehim bejn l-Università ta’ Malta u l-Malta Laboratories Network biex jiffaċilita t-taħriġ u l-koperazzjoni f’dawk li huma quality assurance u Good Manufacturing Practice Standards, kollox skont standards Ewropej. Dan il-ftehim mhux biss se jtejjeb il-kwalità tal-laboratorji Universitarji nfushom, iżda se jippermetti biex il-laboratorji jaqdu l-bżonnijiet tal-pajjiż meta jkun hemm bżonn li ssir riċerka minn laboratorju akkreditat. Dan mingħajr ma jkun ta’ xkiel għall-istudenti li jużaw il-laboratorji ta’ kuljum għall-istudju tagħhom.

Komplejna nsaħħu l-Awtorità dwar il-Mediċini permezz ta’ studji avvanzati fuq stem cells, mediċini innovattivi u s-sigurtà tal-mediċini. Varajna Programm ġdid ta’ Fellowship Internazzjonali biex noffru iktar opportunitajiet ta’ żvilupp. Estendejna l-pajjiżi li fihom isiru l-ispezzjonijiet mill-Awtorità sabiex faċilitajiet ta’ manifattura bbażati barra mill-Ewropa jkunu jistgħu jibdew jesportaw il-mediċini lejn l-Unjoni Ewropea.

26

17.09.2017

kullhadd.com

reċensjoni tal-

KTIEB

DAMASK Bi prontezza aneddottali mill-aktar elevata, Rita Saliba terġa’ ssallabna b’ġabra ġdida ta’ stejjer mhux minn tas-soltu. In-narattiva ta’ Rita f ’din ilġabra tinstema’ miġjuba minn latmija misterjuża li hi biss taf it-triq lejha.

F’dawn il-kronaki, Rita tħit il-konkret mal-immaġinattiv jew dak li tħoss ma’ dak li josservaw għajnejha sabiex ittina ġrajja oriġinali li ma nafux lil min seħħet jew fejn seħħet, hux f ’rasha jew fl-anfiteatru tal-ħajja, imma l-akbar mistoqsija ta’ tkissir ir-ras hi; għaliex seħħet!

Il-qarrej bla ma jrid, isib ruħu mkebbeb fir-rakkont diefi ta’ Rita li l-ħin kollu jerħi klima u rwejjaħ minn wara s-siparju tal-memorja ħobla u mutraba. Il-mistħajjel terġa’, aktar tattwemmin mir-realtà attwali. Filwaqt li Saliba żżomm saqajha fermi fuq l-assi orizzontali tal-invarjabbli u l-loġika tal-ħajja, l-immaġinazzjoni tagħha tirrifjuta l-loġika kollha għalkemm tieħu l-materja prima mit-temi ewlenin u t-tikketti tal-ħajja. It-test tagħha

mhux alternattiva għall-ħajja, iżda skambju parallel mal-ħajja nnifsha.”

- Walid Nabhan, rebbieħ tal-Premju tal-Unjoni Ewropea għal-Letteratura 2017 “Rita Saliba tikteb l-awtentiku u l-kuljum. Tikteb l-ilma li nixorbu wara l-ikel u l-frak li jaqa’ minn fuq ilmejda. Il-kliem ittellgħu minn ħażna ta’ kliem bojod u suwed u ttih il-kulur tagħha. U kultant tħallih lewn il-boċċi tal-kamla wkoll. Għax fil-kitba tagħha hemm l-istejjer antiki riħa ta’ gazzetti li jiltaqgħu mal-fantasiji skomdi. Hemm linja fina bejn tfal u kbar – f ’dawn l-istejjer it-tfal isiru ftit kbar u l-kbar isiru ftit tfal. Dawn huma l-karattri li jispuntaw minn imkien u jeħduna xi mkien. Dawn huma, fost l-oħrajn, innisa li nafu u li f ’dawn l-istejjer isiru tikka iktar speċjali għax il-ħajja ta’ kuljum jiftgħulha doża ta’ stramb, kif għandu jkun.” - Leanne Ellul, rebbieħa tal-Premju Letteratura għaż-Żgħażagħ 2013-2014

SILTA MILL-KTIEB Mingħajrha mhu xejn. Jaf li ma jistax jagħti wirja tajba jekk hi ma tkunx hemm. Ħabbtilha darba, tnejn, tlieta fuq il-bieb tal-kamra fejn tmur tirtokkja wiċċha. Ma kellu ebda tweġiba u qabad u fetaħ. Jaf li l-bieb ma kinitx issakkru. Imma ma kinitx hemm. Ħwejjiġha jleqqu kienu mdendlin mal-ispalliera. Il-pniezel u t-terra mferrxin fuq it-twaletta ġabru ftit tal-abra wara xi jiem. Parrokka dehbija mitluqa gozz maġenbhom. Mill-bqija

ma ħalliet xejn aktar warajha. Ipprova jċemplilha, iżda l-mowbajl mitfi. Forsi biddlet in-numru. Ħallietu warajha xi mkien jew waqgħetlu l-batterija. Qabel illum, it-tfajla kienet biss parti millmaġija tiegħu. Imma llum in-nuqqas tagħha qed ikiddu.

Daqqlu l-mowbajl. Sejħulu biex jipprepara għax daqt imissu hu. Lesta l-kaxxi li, f ’għajnejn in-nies fihom kien jaqsamha b’serrieq. Tahom daqqa t’għajn

forsi jilmaħ xi biċċa minnha. Għattihom b’liżar iswed u ttama li titfaċċa quddiemu f ’biċċa waħda. Ħaseb fiex seta’ naqasha.

Il-folol riedu lilu. Kien illużjonista famuż mhux biss f ’pajjiżu. Fuq il-powsters kien jidher wiċċu imma wiċċha sbejjaħ kien jibqa’ wara l-kwinti. Hi kienet biss aċċessorju. U issa riedha. Illum kellu jgħidilha li se joħodha miegħu barra l-pajjiż. Se jagħmilha famuża. Staqsha għaliha fejn kienet toqgħod ... fejn

ġieli wassalha ... u hi tinżel tiġri millkarozza, iżda donnu ħadd ma kien jafha.

Xi ħadd qallu li ma tantx kienet tidher barra. Għaddielu ħsieb li setgħet kienet illużjoni, tidher u tisparixxi fuq kmand jew sinjal. Imma hu kien jaf li t-tfajla kienet tassew tkun ħdejh. Nifisha ġieli ħassu qribu hi u tinżel bil-ħeffa taħt ilpalk fil-kaxxa s-sewda. U kultant ġieli sema’ qalbha tħabbat tgħaġġel xħin imiddha stirata fuq lasta mdendla fl-arja.

Mistoqsija: X’sab fil-kamra fejn kienet tirtokkja wiċċha?

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-ktieb DAMASK. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 24 ta’ Settembru.

Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi.

Intant, ir-rebbieħ tal-kotba BRR,X’BARD!, JIEN MA NIBŻA’ MINN XEJN! U KUKKUŻEJT huwa: A.CUTAJAR - Ħ’ATTARD

IDĦOL BIĊ-ĊANS LI

TIRBAĦ €100

02

Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000

Bejn min kienet il-votazzjoni tal-PN li saret ilbieraħ It-tweġiba: Isem: Numru tat-telefown:

Indirizz:

27

17.09.2017

kullhadd.com

] SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irbaħ xampù u conditioner tad-ditta Wella.

Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil: KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Isem: Indirizz:

M.CARABOTT - Birżebbuġa

TISLIBA 192 Mimdudin:

Bi 3 Numri 135 218 316 376 505 601 603 692 734 757 866 874 B’4 Numri 0060 0138 0294 0341

0867 1016 1111 1833 2520 3061 3542 3620 5126 5158 5536 5877 6200 6354 6363 6376 6497 7008 7085 7201 7257

8033 8085 9383 B’5 Numri 00202 15329 26265 27614 30554 34099 34104 38101 42131 46380 50961 56786 58561 66150 66169

69126 71403 96608 98080 99607

B’7 Numri 2194464 2579338 3136278

3171778 4610084 4907539 6597780 8086764

B’6 Numri 087763 367022 369121 431920 513109 608696 725202 727019 727205 845681

IR-RIŻULTAT TAL-ĦADD LI GĦADDA

1.

4.

7,23.

9,11.

10.

12.

16.

18,17.

19.

20.

21.

23.

24.

Kompli l-qawl: Bla swat u biż-..... jitbiżżel il-għażżien (5) Jista’ jkun tax-xita (4) Minn familja għolja!

(6) Tfal (5) Ma jirnexxix (6) Ilbies (6) L-ewwel nofs ta’ rekken (3) Wieħed u wieħed (5) Ara 13 Kompleta (5) Wieħed Taljan (3) Ara 7 Isem (5)

Weqfin: 1.

2,3.

3.

5.

6.

8.

11.

12,22.

13,19.

14.

15.

17.

21.

22.

Siġra (6) Jorqod (6) Ara 2 Kejl? (3) Stazzjon televiżiv (3) Attakk? (9) Ara 9 Ingombru? (5) Iħammeġ (6) Inaqqas (6) Jagħmluha tas-servizzi (6) Ara 18 Umberto Agius Balzan (1,1,1) Ara 12

SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA Mimdudin:

Weqfin:

1.Tifla, 4.Kont, 7,5.Tgorr, 9.Żul, 10.Terrur, 12.Frawli, 16,18.Narmi, 19,21M. Paniku, 20.Tiġri, 23.Użin, 24.Anita

1.Tiżfen, 2.Ful, 3,11.Attur, 6,21W. Terinu, 8.Geġwiġija, 12,17.Frank, 13.Ami, 14.Ipinġi, 15.Entità, 22.Uri

28

17.09.2017

kullhadd.com

FIDUĊJA FL-AIR MALTA EDITORJAL

Għalhekk issa l-mument li kulħadd jiġbed ħabel wieħed biex nagħmlu l-qabża li jmiss wara li twaqqfet l-emorraġija ta’ telf li għal snin twal ħakmet lill-kumpanija

Hemm sinjali sbieħ.

Fil-kumpanija nazzjonali tal-ajru, l-Air Malta, qed jirrenja sens ta’ ottimiżmu.

Ma rridux nilludu ruħna li żmien l-isfidi għadda għax ikun qed jarralna bil-kbir.

Iżda jidher biċ-ċar li l-ħidma li saret fl-aħħar snin ħalliet ċertu frott. Biex dan ipoġġi lill-kumpanija f ’punt li bħalissa qed issaħħaħ l-operat tagħha u tesplora swieq u inizjattivi ġodda.

Dan bil-għan li mhux biss tgħix iżda anke tikber. Ilħsieb li l-kumpanija tikber nissel ċertu eċitament fost dawk li għalihom l-Air Malta tfisser ħafna u m’hemmx dubju li d-dikjarazzjoni tal-Prim Ministru, il-Ħadd li għadda, li jrid jara l-Air Malta tkun il-linja tal-ajru tal-Mediterran tnissel sens ta’ fiduċja kbira fost dawk involuti. Fuq quddiem nett it-tmexxija tal-kumpanija li hi fdata twettaq bidliet importanti, il-ħaddiema u l-familji tagħhom li għalihom l-Air Malta tfisser ukoll il-ħobża ta’ kuljum, kif ukoll operaturi fis-set-

tur turistiku li n-negozju tagħhom jiddependi wkoll mill-ġejjieni tal-kumpanija, għalkemm mhux biss.

Minkejja l-miġja tal-low cost, li jġibu mijiet ta’ eluf ta’ turisti, il-linja nazzjonali tal-ajru xorta waħda baqgħet iġorr proporzjon kbir mit-turisti li jżuru pajjiżna. Dawk li jaħdmu fis-settur jikkonfermaw ukoll li dawn huma wħud mill-iktar turisti li jfittxu kumdità u li f ’pajjiżna jonfqu ewro sew. Minbarra hekk, l-Air Malta taqdi rwol fundamentali għall-pajjiż li ma jiflaħx ma jkollux linja nazzjonali tiegħu. Semmejna kemm–il darba l-irwol soċjali tagħha b’mod partikolari b’rabta ma’ pazjenti Maltin li jittieħdu għall-kura barra minn Malta. L-Air Malta hi waħda minn dawk l-affarijiet li meta titlifha tkun taf xi tlift. Però, bid-direzzjoni li qed tingħata għandna fiduċja li ma nitilfuhiex.

Però l-linja nazzjonali trid tifhem il-kuntest li qed taħdem fih u għalhekk kien

pożittiv ħafna l-ftehim li tħabbar bħal-lum ġimgħa bejn l-Air Malta u r-Ryanair.

Ftehim li permezz tiegħu qed ikun esplorat il-ħsieb li l-Air Malta tkun l-għodda biex din il-linja tal-ajru li dejjem iżżid fil-popolarità tasal fl-Afrika ta’ Fuq. Dan il-mod innovattiv ta’ kif isiru l-affarijiet għandu jkun il-bażi għal li ġej. Infakkru li l-Air Malta qed tħares li s-sena d-dieħla żżid ajruplani, wara li reġgħet bdiet tmur f ’ajruporti importanti bħal Frankfurt. Deċiżjonijiet li taw kuraġġ lill-ħaddiema. Ħaddiema li bħal f ’kull entità oħra għandhom sehem importanti x’jilagħbu.

Però nafu biċ-ċert li l-bidliet dejjem iġibu sfidi ġodda u sfidi ġodda ġieli jintlaqgħu bir-reżistenza ta’ min jilmenta kemm jilmenta dwar dak li jkun għaddej minnu, jibża’ iktar minn dak li jkun ġej. Bħal donnu l-istatus quo ikun indara u għalhekk wieħed faċilment jippreferi lilu.

Quddiem dan kollu u l-għatx tal-Gvern li jibdel,

l-appell tagħna hu biex nifhmu dak li qal il-Prim Ministru l-Ħadd li għadda, meta fisser kif iż-żmien li ġej mhux se jkun hemm ħin li wieħed jappella minnu. Din id-darba ma jkunx hemm ċans ieħor u l-esperjenza ta’ linji tal-ajru oħra fl-Ewropa li saħansitra għalqu l-bibien huma prova ċara.

Għalhekk issa l-mument li kulħadd jiġbed ħabel wieħed biex nagħmlu l-qabża li jmiss wara li twaqqfet l-emorraġija ta’ telf li għal snin twal ħakmet lill-kumpanija.

Il-bidliet li se jsiru għandhom jgħinu biex jidħol sieħeb strateġiku li jassigura l-ġejjieni tal-kumpanija u kull min jiddependi minnha.

Hemm stejjer ta’ suċċess li għandhom jagħmlulna kuraġġ anke jekk f ’setturi differenti. Però l-kelma Enemalta tista’ tkun motivazzjoni fil-ġimgħat u x-xhur li ġejjin hekk kif naraw il-linja tal-ajru tkompli ttir bi kburija, u forsi iktar ’il fuq minn qatt qabel.