KullĦadd_02.12.2018

ESKLUSSIVA

www.kullhadd.com Il-Ħadd, 2 ta’ Diċembru, 2018

Ħarġa Nru 1,325 Prezz €1

JIBŻA’ JIXHED Joe Mizzi “tal-BWSC” ma jridx jixhed f’każ ilQorti dwar il-miljuni li ħa minn dan il-proġett.

Dan bil-biża’ li jinkrimina ruħu. DIN IL-ĠIMGĦA STESS il-Qorti ordnatlu biex issa jixhed f’Jannar.

B’hekk għadu ħaj wieħed mill-iktar każi skandalużi fl-aħħar snin f’pajjiżna fejn ilMILJUNI LI TĦALLSU F’COMMISSION BAQGĦU MA NSTABUX FIL-KONTIJIET TA’ JOE MIZZI. ara paġna 3

JIRXUXTAW L-ISTATWI ara paġni 12 u 13

GĦAMLITNA KBURIN FL-EWROPA ara paġni 10 u 11

02

02.12.2018

kullhadd.com

IT-TEMP GĦAL-LUM L-Ogħla Temperatura: 18°C L-Inqas Temperatura: 13°C L-Indiċi UV: 2 Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Ċirkolazzjoni ta’ pressjoni baxxa lejn ix-Xlokk tal-Gżejjer Maltin se tersaq lejn il-Golf ta’ Sirte It-Temp: Il-biċċa l-kbira msaħħab u bil-ħalbiet iżolati tax-xita, lokalment bir-ragħad, bilbuffuri tar-riħ u bis-silġ f’xi waqtiet Ir-Riħ: Moderat għal ftit qawwi mill-Grieg itTramuntana Il-Viżibilità: Tajba minbarra fil-ħalbiet tax-xita Il-Baħar: Moderat għal Qawwi L-Imbatt: Baxx mill-Punet Majjistru It-Temperatura tal-Baħar: 22°C

Editur ALEANDER BALZAN email: aleander.balzan@partitlaburista.org

Reklamar u Distribuzzjoni KIMBERLY CUTAJAR email: sales@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

Disinn tal-Paġni KIMBERLY CUTAJAR

It-Tnejn

tel: (+356) 2568 2570

It-Tlieta

L-Erbgħa

Kuntatt Ġenerali KullĦadd email: editorial@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

Indirizz Postali KullĦadd

19°C

UV 3

15°C

Il-Ħamis

19°C

UV 3

15°C

20°C

Il-Ġimgħa

UV 3

14°C

Is-Sibt

One Complex, A 28B, Industial Estate Il-Marsa MRS 3000

Sit Elettroniku KullĦadd kullhadd.com

Mezzi Soċjali www.facebook.com/kullhadd

Stampat Miller Distributors Ltd. Numri Importanti Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza​– 112​ Il-Pulizija ta’ Malta – 2122 4001-9​ Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili – 2393 0000 Il-Gwardjani Lokali – 2132 0202 L-Isptar ta’ Malta – 2545 0000 L-Isptar ta’ Għawdex – 2156 1600 Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza – 5004 3888 Servizz ta’ Direttorju Telefoniku – ​1182

20°C

UV 3

14°C

SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD

19°C

UV 3

Vilhena Pharmacy, 3, Triq Sant’ Anna, Il-Furjana – 21244114 Trinity Pharmacy, 32 Triq il-Marsa, Il-Marsa – 21235595 Drugshop Dispensary, Vjal De La Cruz, Ħal Qormi – 21443221 Marrit Pharmacy, Triq l-1 ta’ Mejju, Fleur-deLys, Birkirkara – 21488613 O’Hea Pharmacy, 128, Triq Manoel, Il-Gżira – 21330268 Penny Lane Pharmacy, Triq is-Sejjieħ, Is-Swieqi – 21375373 Mrabat Pharmacy, Triq l-Imrabat, Tas-Sliema – 21313535 Medica Pharmacy, Triq in-Naxxar, Ħal Balzan – 21445741 Reeds Pharmacy 191, Triq il-21 ta’ Settembru, In-Naxxar – 27130068 Brown’s Pharmacy, 69, Triq George Borg Olivier, Il-Mellieħa – 21523554 Brown’s Paola Square Pharmacy, 64/65, Pjazza Antoine De Paule, Paola – 21821646 White Cross Pharmacy, Shop A, Block 1, Fuq San Pawl, Bormla – 21821671 St. Peter Pharmacy, Triq is-Sebbelika, Ħaż-Żabbar – 21663750 Medicaid Pharmacy, 62, Vjal it-Torri, Il-Gudja – 21676294 42, Vjal il-Blue Grotto, Iż-Żurrieq – 21689971 Santa Marija Pharmacy, 40, Triq l-Għasfura, Ħaż-Żebbuġ – 21465346 Ideal Pharmacy, 63, Triq il-Kbira, Ir-Rabat Malta – 21455479 Castle Pharmacy, 2, Misraħ l-Indipendenza, Ir-Rabat Għawdex – 21556970 Vella Pharmacy, 15, Triq it-13 ta’ Diċembru, In-Nadur Għawdex – 21566431

13°C

18°C

UV 2

13°C

SPIŻERIJI LI SE JIFTĦU NHAR IT- 8 TA’ DIĊEMBRU Empire Pharmacy, 77, Triq it-Teatru l-Antik, Il-Belt Valletta – 21225785 The Cross Pharmacy, 859, Triq il-Kbira San Ġużepp, Il-Ħamrun – 21227682 Fatima Pharmacy, 82, Triq il-Ferrovija, Santa Venera – 21482856 Mackie’s Pharmacy, Triq L. Casolani, Ta’ Paris, Birkirkara – 21496089 O’Hea Pharmacy, 128, Triq Manoel, Il-Gżira – 21330268 St. Julian’s Pharmacy, 24, Triq G. Borg Olivier, San Ġiljan – 21369426 Remedies Pharmacy, 133, Triq Rudolfu, Tas-Sliema – 21344722 Misraħ Kola Pharmacy, Triq il-Pitkali, Ħ’Attard – 21434137 St. Albert Pharmacy, Triq l-Oratorju, Il-Għargħur – 21413402 Brown’s Village Pharmacy, Triq il-Kbira, Il-Mellieħa – 21523536 Theresa Jo Pharmacy, 3A, Triq Xintill, Ħal Tarxien – 21672703 White Cross Pharmacy, Shop A, Block 1, Fuq San Pawl, Bormla – 21821671 San Ġwakkin Pharmacy, 1 Triq Sant Anna, Marsaskala – 21637994 Triq il-Kappillam c/w Triq William Baker, Il-Gudja – 21696422 42, Vjal il-Blue Grotto, Iż-Żurrieq – 21689971 Plaza Pharmacy, 86, Triq il-Kbira, Ħaż-Żebbuġ – 21467459 Ideal Pharmacy, 63, Triq il-Kbira, Ir-Rabat Malta – 79455477 Taċ-Ċawla Pharmacy, Triq 7 ta’ Ġunju 1919, Ir-Rabat Għawdex – 21557819 St. John Pharmacy, 85, Triq l-Indipendenza, Ix-Xewkija Għawdex – 21563052

03

02.12.2018

kullhadd.com

Birżebbuġa

Wied il-Għajn

LEST INVESTIMENT KBIR FIN-NOFSINHAR TAL-PAJJIŻ • INAWGURAT GRAWND F’BIRŻEBBUĠA • KWAŻI LESTI L-ISKOLA U L-GRAWND F’WIED IL-GĦAJN Il-Gvern qed jissokta bl-investiment fin-nofsinhar tal-pajjiż. Ilbieraħ kien inawgurat il-grawnd il-ġdid f ’Birżebbuġa. Dan fl-istess ħin li avvanza ħafna x-xogħol fuq skola ġdida f ’Marsaskala.

Kien il-Prim Ministru Joseph Muscat li lbieraħ inawgura l-grawnd tal-futbol ta’ Birżebbuġa. Dan ilproġett ifisser li l-Gvern wettaq wegħda elettorali oħra, b’investiment ta’ ftit aktar minn €2 miljun.

Waqt l-inawgurazzjoni, il-Prim Ministru saħaq li dan il-Gvern huwa impenjat bis-serjetà li jinvesti fil-faċilitajiet sportivi tant li din is-sena biss nefaq €13-il miljun. Dan għall-kuntrarju ta’ dak li kien isir fi żmien amministrazzjonijiet preċedenti, fejn kienu jintefqu

madwar €5 miljun f ’sena.

Kienet wegħda elettorali tal-Gvern li jiġi identifikat sit u jinbena grawnd ġdid f ’din il-lokalità. Hekk fil-fatt sar grawnd b’turf artifiċjali b’erba’ dressing rooms, żewġt ikmamar għar-referees, sala u maħżen.

L-investiment huwa ta’ €2 miljun.

Il-grawnd se jitmexxa mill-klabb tal-futbol ta’ Birżebbuġa u se jintuża min-nursery tal-lokal (120 tifel u tifla) u mit-tfal tal-iskejjel tal-madwar. Il-grawnd se jintuża wkoll għal-logħob tal-Youth FA. Il-Prim Ministru rrimarka li dan il-Gvern iħares ’il quddiem li jkompli jonfoq u jinvesti iżjed fl-isport.

Flimkien mal-Prim Ministru kien hemm is-Segre-

tarju Parlamentari responsabbli mill-Isport Clifton Grima u ċ-Ċermen ta’ Sport Malta Luciano Busuttil.

Tal-aħħar spjega kif hemm aktar proġetti li qed jaraw id-dawl u li se jwasslu għal titjib fil-qasam sportiv.

Fosthom ċentru għall-isnooker u l-pixxina ta’ Wied il-Għajn.

Intant, ftit kilometri bogħod kważi tlestiet l-iskola l-ġdida ta’ Marsaskala. Proġett ta’ ħames miljuni u ħames mitt elf ewro li minbarra faċilitajiet ġodda jinkludi wkoll childcare centre, kindergarten, sala kbira u parkeġġ ta’ 400 karozza. Fl-istess lokal qed jinbena wkoll grawnd ġdid li x-xogħol fuqu huwa wkoll avvanzat.

04

02.12.2018

kullhadd.com

IL-PL JAPPROVA EBDA LMENT LI L-KUMPANIJI TAL-INTERNET INAQQSU L-ISPEED IKTAR KANDIDATI L-awtoritajiet Maltin ma rċivew ebda lment dwar dak li jissejjaħ internet throttling. Dawn iżżewġ kelmiet tekniċi jirreferu għal meta kumpanija li tipprovdi s-servizz tal-internet tnaqqas il-veloċità li bih jasal is-servizz.

Xi ħaġa li tifrustra ħafna lil min l-internet ikollu bżonnu għall-gaming jew inkella biex jara l-films b’mod regolari.

Din tal-internet throttling hi miżura reattiva li ħafna drabi tin-

tuża biex tnaqqas il-konġestjoni fin-network. Għalkemm hemm min jargumenta li din issir ukoll biex dawk li joffru dan is-servizz ifixklu servizzi mhux legali ta’ aċċess għal stazzjonijiet televiżivi bħall-IPTV. Għalkemm din hi xi ħaġa li tinstema’ l-iktar fost nies li jħaddmu dawn is-sistemi u mhux xi ħaġa li qatt ingħadet uffiċjalment.

Fuq kollox anke jekk f ’siti popolari għall-ilmenti bħal Are

You Being Served din tal-veloċità ġieli kienet kwistjoni, jidher li hekk kellhom l-ilmenti, il-Maltin għamluhom mal-kumpaniji direttament.

Għax kif intqal fil-Parlament mill-Ministru Owen Bonnici għad-domanda tad-deputat Byron Camilleri “l-Awtorità ta’ Malta għall-Kompetizzjoni u l-Affarijiet tal-Konsumatur ma rċevietx ilmenti/każijiet f ’dan ir-rigward.”

L-OPPOŻIZZJONI TATI DAHARHA ’L-AMBJENT Kelliema tal-Oppożizzjoni Nazzjonalista ġew jaqgħu u jqumu mill-istat tal-ambjent Malti meta rrifjutaw stedina tal-Awtorità Maltija għall-Ambjent u r-Riżorsi (ERA) biex jieħdu sehem f ’konferenza nazzjonali dwar l-istat tal-ambjent Malti.

Kien fl-aħħar jiem li l-ERA organizzat konferenza biex ġie varat rapport importanti ħafna fuq l-Ambjent. Rapport ta’ iktar minn 500 paġna li jismu State of the Environment Report, jagħti stampa dettaljata u teknika tal-istat tal-Ambjent Malti.

Rapport li għalih taw kontribut ħafna esperti u li jinkludi seba’ snin ta’ riċerka. Għal din

il-konferenza kienu mistednin l-istakeholders kollha inklużi l-Gvern u l-Oppożizzjoni.

Iżda, l-Oppożizzjoni injorat dan.

Tkellimna mad-Deputat Alex Muscat, li huwa Ċermen tal-Kumitat Ambjentali tal-Parlament Malti. “Apparti jien, għall-Gvern tkellmu l-Ministru José Herrera u l-MEP Miriam Dalli permezz ta’ video conference. L-Oppożizzjoni għażlet li ma tagħtix il-kontribut tagħha. Minkejja li kienu mistednin biex jagħmlu diskors tal-okkażjoni, kif ukoll jappartecipaw għal panel discussion, ħadd mill-Oppożizzjoni

ma tfaċċa. Speċifikament kienu mistiedna Jason Azzopardi u Marthese Portelli, u dawn għażlu li ma jagħtux l-opinjoni tagħhom, minkejja li ma kinux imsiefra. Il-PN anke fuq l-ambjent jilagħbu għall-gallarija,” insista Alex Muscat li fakkar kif xhur ilu l-istess Oppożizzjoni għażlet li ma tiħux sehem f ’kumitat li kellu jiddeċiedi l-istrateġija nazzjonali għall-iskart.

“Huwa ċar li fuq l-ambjent l-Oppożizzjoni m’għandhiex il-kredenzjali u l-kredibilità biex titkellem. Partit Nazzjonalista bla proposti li ma jinteressahx mill-ambjent,” temm jgħid Muscat.

GĦALL-ELEZZJONI TA’ MEJJU 2019

Mary Gauci

Robert Micallef

Alfred Sant

Lorna Vassallo

Il-Partit Laburista approva erba’ kandidati oħra għall-elezzjoni tal-Parlament Ewropew ta’ Mejju tas-sena d-dieħla.

Mary Gauci, Robert Micallef, Alfred Sant u Lorna Vassallo jingħaqdu mal-10 kandidati li kienu diġà approvati biex issa l-Partit Laburista għandu tim ta’ 14-il kandidat.

Il-bqija tal-kandidati approvati huma Alex Agius Saliba, Felix Busuttil, Josef Caruana, Noel Cassar, Josianne Cutajar, Miri-

am Dalli, Cyrus Engerer, James Grech, Joe Sammut u Fleur Vella.

Il-Partit Laburista għandu kandidatura b’saħħitha li toffri għażla mill-aqwa lill-elettorat Malti li għandu firxa wiesgħa ta’ nies biex minnhom jagħżel min se jirrappreżentah. Filwaqt li l-kandidati joffru ħiliet differenti għandhom ilkoll l-għan ewlieni li jġibu fuq quddiem nett l-interess ta’ pajjiżna u taċ-ċittadini tiegħu.

L-GĦAQDA BEJNIETNA HIJA L-AKTAR GĦODDA B’SAĦĦITHA - L-MEP DALLI L-isbaħ ħaġa tal-Partit Laburista hija l-għaqda li teżisti wara l-Prim Ministru u l-Mexxej tal-Partit Laburista Joseph Muscat. Il-Membru Parlamentari Ewropew Miriam Dalli qalet dan matul attività organizzata l-Ġimgħa filgħaxija.

B’referenza għall-elezzjonjiet tal-Parlament Ewropew fl-2019 Dr Dalli qalet li sitt xhur biss ’il bogħod mill-ġurnata tal-elezzjoni jidher ċar li din se tkun kampanja ta’ tim b’saħħtu u magħqud.

“Il-Prim Ministru Joseph Muscat jaf li meta jdur se jsibna kollha warajh, għax kollha għandna fiduċja fih u fil-viżjoni tiegħu,” saħqet Dr Dalli.

Miriam Dalli qalet li fis-snin li għaddew il-Membri Parlamen-

tari Ewropej tal-Partit Laburista wrew bil-fatti li l-interessi talMaltin u l-Għawdxin jiġu qabel kull interess ieħor.

“Urejna li aħna rridu naħdmu biex ngħollu isem pajjiżna ’l fuq u li l-interess tal-familji, tal-ħaddiema, taż-żgħażagħ u tal-pensjonanti huwa l-interess tagħna,” żiedet tgħid Dalli.

Miriam Dalli sostniet li l-għan tal-Partit Laburista hu li jaċċerta ruħu li l-vuċijiet tal-poplu Malti u Għawdxi jinstemgħu mhux biss f ’pajjiżna imma anki fl-Unjoni Ewropea.

“Aħna naħdmu għall-interess nazzjonali u mhux għal partiġġjaniżmu li ma jagħmel xejn għajr ħsara lill-pajjiż,” ikkonkludiet Miriam Dalli.

05

02.12.2018

kullhadd.com

JOE MIZZI MITLUB JIXHED

Joe Mizzi, l-aġent tal-BWSC li jibqa’ famuż għad-dikjarazzjoni li sab il-kumpanija ta’ Żaren Vassallo minn fuq il-yellow pages, kien ordnat mill-Qorti biex f ’Jannar li ġej jixhed f ’każ serju li hemm kontra tiegħu. Il-każ hu marbut mal-bini tal-power station tal-BWSC f ’Delimara fi żmien l-aħħar Gvern Nazzjonalista. Każ li għadu ma mietx tant li dwaru għad hemm kawża pendenti l-Qorti li qed tinstema’ quddiem l-Imħallef Anna Felice.

Il-kumpanija Associated Supplies qed tfittex lil Joe Mizzi għal miljuni ta’ ewro li l-kumpanija qed targumenta li kienu dovuti lilha u mhux lil Joe Mizzi li aġixxa għal rasu minflok f ’isimha anke jekk kien beda ċerti kuntatti meta kien jaħdem magħha.

Minn dak li kien ħareġ fi żmien li faqqa’ l-iskandlu tal-BWSC deher li Joe Mizzi kellu kuntatti tajbin ħafna fid-dinja fejn jittieħdu d-deċiżjonijiet u dawn kien kapaċi jisfruttahom sew.

L-akkuża u l-allegazzjoni f ’dan il-każ hi li Joe Mizzi lagħab logħba maħmuġa biex kuntatti li bdew f ’isem il-kumpanija li kien jaħdem magħha dawwarhom għall-vantaġġ tiegħu.

F’dan il-każ il-kumpanija għamlet mandat ta’ inibizzjoni biex il-Qorti tiffriża l-ammont ta’ flus li qed tikkontesta li hu tagħha. Ammont li jlaħħaq il-miljuni ta’ ewro tant li fi żmien li faqqa’ l-iskandlu tal-BWSC kienu ssemmew erba’ miljun ewro f ’commissions. Miljuni li ma nstabux meta marru biex jiffriżaw il-kontijiet ta’ Mizzi tant li kienu ffriżati biss madwar €400,000 u hemm maqbuda wkoll residenza modesta.

F’dan il-każ kienu żvelati sensiela ta’ emails li wrew pressjoni u xibka ta’ kuntatti li qajmu bosta mistoqsijiet. Saħansitra rapport tal-Awditur Ġenerali kien qal li

Miljuni li ma nstabux meta marru biex jiffriżaw ilkontijiet ta’ Mizzi tant li kienu ffriżati biss madwar €400,000 u hemm maqbuda wkoll residenza modesta

nstab dak li sejjaħ bħala “smoke” u meta eventwalment xehed quddiem il-Kumitat għall-Kontijiet Pubbliċi l-Awditur Ġenerali kien għamel dikjarazzjonijiet li qajmu mistoqsijiet kbar. Fil-fatt, meta l-Eks Awditur Ġenerali kien deher quddiem il-PAC fuq ir-rapport tal-BWSC kien tkellem fuq kif meta kien qed jagħmel ir-rapport kien hemm nies li ma kkoperawx mal-investigazzjoni tiegħu u li ma ftakrux. Fost dawn kien hemm l-istess Mizzi.

Kien f ’dan l-istess proċess li meta mistoqsi kif sab il-kumpanija ta’ Żaren Vassallo biex tibni l-power station tal-BWSC, Mizzi wieġeb li mill-yellow pages. Dan fl-istess żmien li Ċermen tal-Enemalta kien hemm bniedem li jaħdem għall-istess Vassallo, kuntrattur qrib ħafna tal-Partit Nazzjonalista.

Fuq il-proġett tal-BWSC l-Awdi-

tur Ġenerali kien elenka oxxenitajiet kbar oħra. Fosthom kif f ’nofs il-proċess Gvern Nazzjonalista kien bidel il-liġi biex min kien se jiġi l-aħħar jew ma jikkwalifikax, ilBWSC, spiċċa jiġi l-ewwel.

L-Awditur Ġenerali kien semma wkoll kif konsulent legali tal-Enemalta fl-istess waqt serva ta’ legal advisor għar-rappreżentant talBWSC f ’Malta waqt li l-proċess ta’ kompetizzjoni kien għaddej.

L-akkuża ewlenija fil-każ li għaddej fil-Qorti bħalissa hi li Joe Mizzi kien jaħdem ma’ Associated Supplies meta beda jinħass il-bżonn li l-pajjiż ikollu power station ġdida. F’isem il-kumpanija kienu diġà bdew xi kuntatti u eventwalment Joe Mizzi ħareġ bis-sick leave għax għamel operazzjoni.

Wara ma daħalx lura għax-xogħol mal-kumpanija. Tant li bagħat riżenja datata b’lura. Eventwal-

ment sar magħruf li anke meta suppost kien bis-sick leave Mizzi kien qed jikteb dwar din il-power station u għalhekk illum il-kumpanija qed tgħid li Mizzi uża għalih il-kuntatti li kien għamel f ’isimha.

Fost oħrajn, Joseph Rizzo li jmexxi l-kumpanija involuta, qal fix-xhieda tiegħu li: “jien kont mingħalija li Joseph Mizzi kien qed iżommni infurmat fuq kollox, imma wara li eventwalment temm l-impjieg mal-kumpanija f ’Ottubru tas-sena 2005 skoprejt li Joseph Mizzi ma kienx bagħatli kopji tal-emails kollha li kien bagħat jew irċieva mar-rappreżentanti tal-BWSC.” Eventwalment kienu ħarġu ħafna emails kunfidenzjali. Emails li

kienu kixfu l-kuntatti li kellu Mizzi u kif kienu influwenzati dawk li kienu qed jieħdu d-deċiżjonijiet li waslu biex fil-millennju l-ġdid fi żmien Gvern Nazzjonalista pajjiżna kien reġa’ għażel power station tal-Heavy Fuel Oil.

06

02.12.2018

kullhadd.com

IR-RAPPORT LI FAQA’ BUŻŻIEQA Il-power station il-ġdida li taħdem bil-gass kienet proġett importanti ħafna għall-ekonomija Maltija.

Bidlet ta’ taħt fuq il-ġenerazzjoni tal-elettriku f’pajjiżna tant li għall-ewwel darba Malta setgħet tipproduċi l-enerġija mill-gass u l-kontijiet roħsu b’25%. Iżda, minkejja l-fejda ta’ dan il-proġett spiċċa kien attakkat kontinwament mill-Oppożizzjoni Nazzjonalista li donnha ma felħitux isir. Sa mill-ewwel ġurnata beżgħet u kkampanjat kontra tiegħu.

Marret għand il-Kummissjoni Ewropea tipprova tfixklu u marret ukoll għand l-Awditur Ġenerali. Snin ta’ investigazzjoni waslu għar-rapport aħħari din il-ġimgħa.

Rapport li faqa’ l-bużżieqa tal-PN li kien għamel tant allegazzjonijiet dwar dan il-proġett. Allegazzjonijiet ta’ korruzzjoni fost oħrajn. Allegazzjonijiet li lkoll sfumaw fix-xejn. Għax la sssemmiet il-kelma korruzzjoni u lanqas intqal li ma kienx hemm bżonn il-proġett.

GĦAXAR KONKLUŻJONIJIET EWLENIN

1

L-Awditur Ġenerali kkonferma proċess kompetittiv ġust u trasparenti. Kienet l-ewwel darba li l-kuntratti kienu offruti lill-offerenti (bidders) kollha minn qabel bħala parti mit-tender document.

2

L-Awditur Ġenerali kkonferma li l-għażla tal-Electrogas kellha l-irħas prezz għallkonsumatur

3

L-Awditur Ġenerali kkonferma li bl-interconnector biss pajjiżna jkun qed jirriskja… apparti li bl-interconnector nispiċċaw ngħollu l-kontijiet meta jiżdied il-prezz internazzjonali

4

L-Awditur Ġenerali kkonkluda li allegazzjonijiet ta’ kunflitt ta’ interess f ’bordijiet tal-għażla ma rriżultawx

5

L-Awditur Ġenerali kkonferma l-iskrutinju tal-Kummissjoni Ewropea… dan proġett skont ir-regoli Ewropej

6

L-Awditur Ġenerali jsib nuqqasijiet amministrattivi iżda fl-aħħar mill-aħħar jikkonferma li Electrogas kien il-konsorzju li kellu jintgħażel

7

Allegazzjonijiet dwar ftehim qabel l-elezzjoni tal-2013 ma kinux pruvati quddiem l-Awditur Ġenerali

8

Dan ir-rapport iġib fix-xejn il-kampanji tal-Partit Nazzjonalista kontra dan il-proġett u allegazzjonijiet ta’ korruzzjoni

9

Dan ir-rapport huwa konferma ta’ kemm il-proġett kien importanti għal kontijiet orħos u arja iktar nadifa

10

L-Awditur Ġenerali kkonferma li power station kienet bżonjuża biex pajjiżna jkollu sigurtà ta’ provvista

X’MITEJN MILJUN?!

Adrian Delia ħareġ b’argument li skont ir-rapport tal-Awditur Ġenerali l-poplu Malti qed iħallas €200 miljun aktar fis-sena għall-produzzjoni tal-enerġija minħabba l-power station il-ġdida. Din hi gidba u analiżi superfiċjali għall-aħħar, imma anke kieku kellna nieħdu bħala fatt dak li qal Delia lanqas somma sempliċi ma kien kapaċi jagħmel.

Mela Delia qed jgħid li qed inħallsu €50 kull megawatt fis-siegħa iktar minħabba l-power station il-ġdida u għalhekk qed inħallsu iktar. Issa 50 megawatts fissiegħa għal 205 megwatts kemm tipproduċi l-power station qisu €10,500 kuljum, jekk tagħmilhom għal 24 siegħa jiġuk mal €250,000 kuljum. Jekk tagħmilhom għal 365 ġurnata jiġuk €98 miljun, ma jiġukx €200 miljun. Hemm diskrepanza mill-kalkoli tal-Oppożizzjoni ta’ €110 miljun. Iktar mid-doppju.

Mela s-somma ħażina. Issa l-punt hu li mhux is-somma biss ħażina, iżda l-analiżi kollha kemm hi. Għax l-Enemalta tixtri mill-interconnector meta jkun irħas u għalhekk it-tixbiha mhix ġusta għax ma jitqabbilx ilprezz tas-suq.

Min-nofs Awwissu l-prezzijiet tal-elettriku mill-Interconnector splodew ’il fuq hekk kif illum żdiedu b’madwar 60% meta kkumparati mal-prezzijiet tal-interconnector mis-sena li għaddiet. F’ċerti istanzi, il-prezzijiet tal-Interconnector kienu ogħla fil-prezz b’aktar minn 48% mill-prezzijiet tal-elettriku offruti mill-impjanti talgass f ’Delimara.

Dan huwa proprju għalfejn il-politika proposta mill-Partit Nazzjonalista kienet dejjem waħda żbaljata.

Dan għaliex l-elettriku ġġenerat mill-gass illum huwa ħafna irħas minn dak li nieħdu permezz tal-Interconnector. Apparti minn enerġija aktar affordabli, l-enerġija mill-gass naturali tagħtina stabbiltà fil-prezz u anqas emissjonijiet fl-arja. Għalhekk il-200 miljun ta’ Delia ma jeżistux.

Tkompli paġna 7 >>

07

02.12.2018

kullhadd.com

<< Tkompli minn paġna 6

MINN KLIEM L-AWDITUR ĠENERALI The final Price calculation included four components, that is, the lifetime average prices for electricity and gas, and the remaining useful life of the power and gas facilities beyond the PPA and GSA, all of which were then converted into a single value Final Price. The Cheapest Final Price was submitted by the ElectroGas Consortium and awarded 100 marks.

The NAO is of the understanding that in its considerations of alternatives, Enemalta prioritised adherence to the applicable energy policy. This office reviewed the National Energy Policy for the Maltese Islands 2012 and ascertained that reference was in fact made to the strategy driven by diversification from the use of oil as energy source, while ensuring security of supply.

Furthermore, this Policy specifically indicated resort to natural gas as integral in changing generating capability.

In the RfP, details regarding project financing were also appropriately sought and efforts at ascertaining the financial strength of bidders were made. Another positive aspect identified by the NAO was the inclusion of the main draft agreements In terms of evaluation, the NAO noted that the relative stages of assessment were outlined and criteria and sub-criteria that were to be utilized, as well as their respective weighting, were specified…. The NAO considered these measures as contributing to the transparency and fairness of the procurement process.

The NAO considered the RfP document as generally well structured and one that provided a Having reviewed the documentation submitted and the report drawn up by the Committee, sound basis for prospective bidders to commence preparation of their bid… the NAO is of the opinion that the conclusion arrived at by the Committee was reasonable.

The NAO is of the opinion that the organisation of the RfP evaluation process was generally Despite the inconsistencies noted by the NAO, this Office is of the understanding that these well managed and structured. cases bore no significant impact on Stage 3 of the evaluation process and no effect on the final outcome of the selection process.

The NAO considered the RfP document as generally well structured and one that provided a sound basis for prospective bidders to commence preparation of their bid…

The criteria that were to serve as the basis of adjudication were also specified in the RfP. In the NAO’s opinion, this ensured an element of transparency and fairness in the adjudication The Office simulated the impact of the changes on the final price by modelling different scenar- process, as the basis of selection was declared at the outset, thereby creating a level playing field ios and established that the changes bore no significant effect on the outcome of this stage of for potential bidders. evaluation. ..

In the Office’s opinion, the conclusion arrived at by this Committee was reasonable and valid, Despite the instances of changes to submissions by the bidders effected during Stage 4 of the with the departure of Gasol plc having no impact on adherence to the minimum requirements.

RfP evaluation process, this Office concluded that that these bore no significant impact on the outcome of this stage of the evaluation process and ultimately were of no consequence to the With respect to the determination of the guarantee fee, the NAO ascertained that the fee outcome of the selection process. charged by Government to ElectroGas Ltd exceeded €11,000,000… it was reasonable.

X’QALU DWAR IL-PROĠETT? L-Inġinier Frederick Azzopardi, Eks Ċermen tal-Enemalta Mistoqsijiet li qamet ħafna kienet: il-power station għandna bżonnha? Illum ikkonfermat. U ngħid għaliex. Dak iż-żmien il-Gvern kellu l-policy li jaqleb mill-HFO għall-gass naturali. Apparti minn hekk kellna l-obbligu u d-dover li nassiguraw li dejjem u f ’kull ħin f ’Malta għandna biżżejjed enerġija... Ir-rapport stess jgħid: Although the interconnector provides Enemalta with a considerable energy supply, this source presents risks beyond Enemalta’s direct control. This include network congestion in Italy and occasional restrictions in supply as well as unavailability arising from the lengthy repairs. Mela r-riskju huwa reali.

Il-Ministru Konrad Mizzi Irnexxielna trasformazzjoni li naħseb qatt ma saret f ’entità tal-Gvern u s-settur pubbliku. Minn kontijiet tad-dawl u tal-ilma li kienu għaljin, illum il-ġurnata għandna t-tieni l-orħos kontijiet fil-Eurozone, li huma 60% orħos mill-medja fil-Eurozone. Il-Marsa li kienet tħammeġ illum il-ġurnata hija maqħluqa. Delimara1 li kienet ukoll tħammeġ illum il-ġurnata ġiet dekommissjonata u ċ-ċumnija m’għadhiex parti mill-pajsaġġ. L-Enemalta ġabet investiment ta’ €360 miljun għal terz biss.

Margrethe Vestager Kummissarju għall-Kompetizzjoni “The process leading to a favourable decision by the European Commission on the new gas power station was very rigorous so that it is ascertained that the money the Maltese Government is forking out for the project does not breach the EU strict regulations related to the state aid, which might create discrimination in the market. It means that no more questions can be asked when it comes to state aid, that there is legal certainty, that not the Commission, not any member state will come and say ‘Hey what are you doing?’ And that certainty of course is a very good thing in a big and important project like this…”

08

02.12.2018

kullhadd.com

FI TMIEN SNIN L-ISPIŻA FUQ IL-MEDIĊINI KWAŻI RDUPPJAT Għas-sena 2019 il-Gvern alloka aktar minn €120 miljun għal xiri ta’ mediċini. Din iċ-ċifra hija kważi d-doppju ta’ dak li kien allokat għall-istess għan fis-sena 2011 meta kienet allokata s-somma ta’ €64 miljun.

Dan huwa konformi ma’ dak li ngħad fid-Diskors tal-Baġit 2019 fejn intqal speċifikament li l-Gvern se jkompli jinvesti f ’aktar mediċini biex jassigura l-kura ta’ aktar pazjenti Maltin u Għawdxin u jkompli jtejjeb l-aċċess għall-aħjar kura li għandhom il-persuni l-aktar vulnerabbli f ’pajjiżna.

Sa ftit tas-snin ilu problema kbira li kien qiegħed iħabbat wiċċu magħha l-pajjiż kienet li fuq bażi regolari kien ikun hawn nuqqas ta’ mediċini li jipprovdi l-Gvern, mhux biss għal dawk intitolati għalihom u li jiġbruhom permezz tas-sistema tal-Ispiżjar tal-Għażla Tiegħek (POYC) imma anke fl-isptarijiet u fiċ-ċentri tas-saħħa.

Il-frażi out of stock kienet xi ħaġa ta’ kuljum. Fost ir-raġunijiet għannuqqas ta’ mediċini kien hemm il-fatt li l-importaturi tal-mediċini kienu jdumu ħafna ma jitħallsu.

Problema li issa, permezz ta’

Għas-sena 2019 il-Gvern alloka aktar minn €120 miljun għal xiri ta’ mediċini

aktar finanzjament, aktar organizzazzjoni, tibdil fil-proċeduri ta’ kif isir il-moniteraġġ, b’mod li jassigura li l-imħażen fejn jinżammu l-mediċini jkollhom provvista li tlaħħaq mad-domanda u tnaqqis fil-ħela, saret xi ħaġa tal-passat.

L-ispiża tal-Gvern fuq il-mediċini fl-iskema tal-POYC qiegħda dejjem tikber. Biżżejjed jingħad li filwaqt li fis-sena 2010 din l-ispiża kienet tammonta għal €12-il miljun, fis-sena 2016 l-ispiża telgħet għal €24 miljun filwaqt li għal din is-sena li waslet biex tint-

emm l-ispiża telgħet għal €30 miljun. In-numru ta’ pazjenti intitolati għall-mediċini b’xejn taħt din l-iskema huwa ta’ madwar 150,000, b’madwar 137,000 minnhom jiġbruhom b’mod regolari.

Il-Gvern huwa kommess li jkompli jimmodernizza u jkabbar il-formolarju tal-mediċini li jingħataw b’xejn abbażi tal-iżviluppi kontinwi fil-qasam tal-mediċina, fosthom dawk fl-iskema tal-POYC. Fost il-mediċini ġodda li ġew introdotti fl-iskema tul din is-sena kien hemm dawk għall-pazjen-

ti bid-dijabete, inkluż meters u sticks. Kien hemm ukoll mediċini tal-onkoloġija li l-ispiża fuqhom tlaħħaq madwar €3 miljun.

Meta reċentement id-Deputat Prim Ministru u Ministru għasSaħħa Chris Fearne indirizza l-konferenza annwali organizzata mis-Central Procurement & Supplies Unit (CPSU) fi ħdan il-Ministeru għas-Saħħa li hi responsabbli għax-xiri tal-mediċini li jintużaw f ’kull forma ta’ servizz mediku provdut b’xejn lill-poplu mill-Gvern, emfasizza fuq id-determinazzjoni għat-tkattir ta’ ak-

tar effiċjenza filwaqt li tkompli tonqos il-ħela. “Dawn huma żewġ miżuri li jwasslu għall-iffrankar ta’ flus, flus li allura jkunu jistgħu jintużaw għall-kisba ta’ aktar mediċini moderni,” sostna d-Deputat Prim Ministru.

Sadanittant f ’din l-istess direzzjoni ta’ effiċjenza akbar fil-ħażna u fit-tqassim tal-mediċini kif ukoll aktar sigurtà, inqas żbalji u aktar effiċjenza f ’inqas ħin reċentement tħabbar ukoll li l-Gvern se jkun qed jinvesti miljuni ta’ ewro f ’sistema robotika tal-farmaċija li huwa kunċett innovattiv għallaħħar.

Fit-tnedija ta’ dan il-proġett id-Deputat Prim Ministru kien qal li permezz ta’ din is-sistema se jitqabbdu flimkien il-kompjuter, ir-robot u s-sistema ta’ tubi pnewmatiċi li diġà qegħdin installati fis-swali tal-Isptar Mater Dei. B’hekk jinħoloq netwerk li permezz tiegħu tkun tista’ tiġi ordnata l-mediċina li jkollu bżonn il-pazjent u din titwassal fis-sala konċernata f ’temp ta’ ftit minuti.

L-istess sistema taħseb ukoll filmod kif jinħażnu l-mediċini u kif ikunu jistgħu jinġabru lura mediċini li ma jkunux intużaw minkejja li twasslu sas-sodda tal-pazjent.

10

02.12.2018

IT-TFAJLA LI GĦAMLET UNUR LIL MALTA FIL-JUNIOR EUROVISION

kullhadd.com

Ela Mangion twieldet nhar is-6 ta’ Jannar 2006 u llum il-ġurnata għandha 12-il sena. Il-karriera mużikali tagħha bdiet meta kellha biss sitt snin meta kienet tieħu sehem f’kor mal-ħbieb tagħha. Għal Ela l-mużika hi kollox tant li bħalissa qed titgħallem il-pjanu kif ukoll il-kitarra.

Hi bdiet tikkompeti f’diversi festivals mhux biss lokalment iżda anke internazzjonalment.

Hi kkompetiet fi New Wave Junior 2016 fir-Russja fejn spiċċat fit-tieni post ta’ dan il-festival filwaqt li s-sena l-oħra rebħet il-Euro Pop Contest li sar f’Berlin.

F’Settembru li għadda Ela flimkien ma’ 15-il artista oħra marru fuq il-palk sabiex ikantaw diski oriġinali bit-tama li jirrappreżentaw lil Malta fil-Belarussja. Kienet proprju d-diska ta’ Ela Mangion bl-isem ta’ Marchin’On li ntgħażlet u eventwalment kienet dik rebbieħa.

Għal Ela dan kien mument partikolari fil-karriera tagħha minħabba li kienet se tirrappreżenta lil pajjiżha f’festival daqshekk prestiġjuż. Il-provi tal-kanzunetta saru u Ela kienet eċitata iżda kburija li kienet se tkun hi li titla’ fuq dak il-palk tant famuż.

Il-jum wasal sabiex hi tkanta u b’wirja mill-isbaħ interpretat il-kanzunetta Marchin’On. Iċ-ċapċip kien mistħoqq u kollox kien se jiddependi mill-voti li kienu se jagħtu l-ġurija u t-telespettaturi fit-televoting.

Fil-voti tal-ġurija, Ela marret tajjeb ferm u kien hemm mumenti fejn hi kienet fit-tieni post. Minkejja kollox, fit-televoting din id-diska mhux li tant irċeviet il-punti mixtieqa tant li fl-aħħar mill-aħħar hi spiċċat fil-ħames post.

Minkejja kollox Ela kienet sodisfatta li fi kliemha poġġiet isem Malta fil-għoli. Il-futur għal din il-kantanta jidher ferm promettenti u ma ndumux ma nisimgħu aktar mingħandha.

Kif bdiet l-imħabba tiegħek lejn il-kant u l-mużika?

Kien hemm ħabiba tiegħi kienet tkanta f ’kor u tħajjart nidħol magħhom. Qabel dan kollu jien kont diġà nkanta waħdi u b’hekk tħajjart nieħu l-kant b’iktar serjetà. Bdejt nitgħallem il-vuċi sakemm bdejt nieħu sehem f ’xi kompetizzjonijiet kemm lokali kif ukoll internazzjonali. Kelli s-sodisfazzjon nirbaħ xi festivals li ħadt sehem fihom u dan imlieni b’kuraġġ kbir. Fl-istess ħin tħajjart nieħu sehem fil-Malta Junior Eurovision u rnexxieli.

Il-milja ta’ dak kollu li ħdimt għalih wasal ftit tal-ġranet ilu meta ħadt sehem fil-Junior Eurovision Song Contest fil-Belarussja fejn spiċċajt fil-ħames post.

Liema kien l-ewwel festival li ħadt sehem fih?

Niftakar li kont mort il-Litwanja fejn kont irbaħt fil-kategorija tiegħi. Kelli disa’ snin u kont kantajt diska bl-isem One Night Only ta’ Jennifer Hudson.

Kont mort ukoll tipparteċipa fir-Russja fin-New Wave Festival fejn kont ġejt fit-tieni post. X’tiftakar minn dik il-kompetizzjoni?

Hemmhekk kont domt 15-il ġurnata fejn kellna ċ-ċans nipprepa-

raw sew għalih b’ħafna provi fuq dak li kien se jiġri fil-palk. Ridna nkunu tajbin quddiem in-nies u għalhekk ħadna l-ħin tagħna biex inħejju ruħna sewwa għal dan il-festival. Il-ġimgħa ta’ wara ħadt sehem u spiċċajt fit-tieni post u ħassejtni sodisfatta ħafna.

X’ħassejt meta rbaħt il-Malta Junior Eurovision din is-sena?

Dan kollu niddeskrivih bħala ħolma. L-ewwel darba li dħalt kien fis-sena 2016 iżda ma ħassejtx li kont preparata biżżejjed. Din is-sena kont preparata li nixtieq nagħti wirja Int kont irbaħt il-Europop mill-aqwa u hekk ġara. Meta sirt Contest li sar f ’Berlin. Min naf li rbaħt dan il-festival, qaljaf x’sodisfazzjon ħassejt. bi riedet toħroġ barra bil-ferħ.

Iva kont sodisfatta ħafna, iktar Minn hawn nixtieq nirringrazzu iktar għax dan il-festival kien ja lil kulħadd ta’ kemm għenuni miftuħ għal diversi kategoriji ta’ f ’dan il-vjaġġ sabiħ. età minn 10 sa 28 sena.

X’ħassejt meta ftit tal-ġranet ilu ħadt Int iddoqq ukoll il-pjanu. sehem fil-Belarussja?

X’sodisfazzjon jagħtik li titgħallem il-pjanu?

Kienet esperjenza mill-aqwa Ifhem minn dejjem xtaqt nit- dik li kelli fil-Belarussja. Rajt għallem il-pjanu. Ommi xtaqet 15,000 ruħ quddiemi għalkemm tkun taf xi rrid eżatt u jien għed- fil-verità dan il-festival kienu tilha li l-pjanu għandu l-faxxinu qed jarawh miljuni ta’ telespettiegħu. Mhux ta’ b’xejn li anke taturi. Bdejt nisma’ l-għajjat ta’ dan ħadtu bis-serjetà u bħalissa MALTA MALTA u dan imlieni ninsab fi grad 3. Illum il-ġurna- b’aktar kuraġġ. Tħoss ċertu ferħ ta nqis il-pjanu bħala parti oħra li diffiċli tiddeskrivih. Kelli wirja tajba u kont kuntenta biha. minn ħajti.

Kont ferm eċitata sakemm ħareġ ir-riżultat għax f ’moħħi kelli li Naf li int tikteb ukoll iddiski. X’inhu l-aħjar, li tikteb nagħti isem tajjeb lil pajjiżi. Flaħħar mill-aħħar kont kuntenta id-diski jew tkantahom? li kklassifikajt fil-ħames post. Ħa ngħidlek jien nimxi ħafna skont il-muża. Ġieli jkolli aptit Bħalma taf kellna ċans nirinkanta u ġieli nikteb. Li hu żgur bħu dan il-festival. X’ħassejt hu li l-mużika tagħmel parti kbi- meta kien hemm mument fejn kont fl-ewwel post? ra minn ħajti.

Kienet xi ħaġa tal-għaġeb meta kont fl-ewwel postijiet.

Konna nafu li l-Awstralja kienu se jkunu kompetituri tagħna iżda meta bdejt nara ħafna punti għoljn kont ferm skantata. Ma kontx qed nippretendi dan kollu. Sfortunatament fit-televoting ma kienx hemm voti popolari anke għax pajjiżna mhux daqshekk kbir u dan il-fattur seta’ effettwa.

Int tattendi l-iskola Immaculate Conception f ’Ħal Tarxien. Għalliema Lanqas xejn. Onestament ma partikolari li ssegwik hija kontx qed nistenna li se nikklas- Ms Valerie. Xi tgħidli dwar sifika mal-aqwa ħamsa. Mhux din l-għalliema? imdejqa, anzi fraħna ħafna b’dan ir-riżultat. Terġa’ u tgħid Ms Valerie hija waħda mill-iktar din kienet l-iktar edizzjoni fejn għalliema favoriti tiegħi. Inħobipparteċipaw pajjiżi u għalhekk bha ħafna. Hi flimkien ma’ xi għalliema oħra jagħtuni l-għais-sodisfazzjon jikber iktar. jnuna kollha neċessarja. Meta ġie biex jinħadem il-vidjow kollox Kemm għenuk Cyprian sar quddiem wiċċi u ma ndunajt Cassar u Emil Calleja b’xejn. L-għada li rbaħt il-festiBayliss? val ta’ Malta bdew jippreparaw Dawn it-tnejn min-nies li sem- il-vidjo tal-kanzunetta. Din fiha mejt m’hawnx bħalhom. Kieku messaġġ pożittiv sabiex kollma kienx għalihom din id-dis- ha kemm aħna ma nħallux min ka ma saritx. Anke mentalment iwaqqgħalna l-moral tagħna. għenuni ħafna sabiex inżomm kalma waqt il-wirja tiegħi fuq il- Kif jirnexxilek tlaħħaq mal-kant u mal-istudju? palk.

Imma kont diżappuntata li ma ġejtx aktar ’il fuq fil-klassifika?

11

02.12.2018

kullhadd.com

Bħalissa ma tantx qed inlaħħaq.

Madankollu l-għalliema jifhmu u jagħtuni ħafna għajnuna. Nemmen iżda li jekk tagħmel p j a n tajjeb

timxi. Dan l-aħħar qed nispiċċa nagħmel ix-xogħol tad-dar sa nofsillejl iżda fl-istess ħin ma rrid nitlef xejn minn dak li jien involuta fih u lesta nagħmel kull sagrifiċċju neċessarju.

Irnexxielek tagħmel ħbieb ma’ xi kantanti fiż-żmien li qattajt il-Belarussja?

Iva, għamilt ħafna ħbieb.

Fil-futur tarak tipparteċipa fil-Eurovision tal-kbar?

Ifhem tkun esperjenza sabiħa iżda ma nafx kemm ninteressa ruħi li nkanta fih.

Iktar kieku nippreferi

nikteb xi diska għal xi ħadd. Taħseb li kantant Malti Togħġobni ħafna l-produzzjoni kapaċi jgħix bil-mużika biss? mużikali aktar milli li nkanta f ’dan il-festival.

Ifhem hawn min jaqla’ l-flus bil-mużika għaliex le? Togħġobni Kif ma tħajjartx tidħol l-ħaġa kieku. Madankollu, bħalisfl-X Factor Malta? sa jien ma nafx xi rrid nagħmel la nikber għalkemm nixtieq ħafna li Ifhem għadni żgħira u ma stajtx. jkolli xi ħaġa relatata mal-mużika. Żgur li kieku tkun esperjenza sabiħa u forsi ’l quddiem nip- Taħseb li l-kantanti Maltin pruvaw. rispettati biżżejjed?

Marchin’ On x’messaġġ għandha?

Din hija kanzunetta li fiha messaġġ qawwi fuq il-problemi soċjali li kollha kemm aħna ngħaddu minnhom. Dawn l-istess problemi kapaċi jittaffew bl-għajnuna tan-nies ta’ madwarna filwaqt li nippruvaw nimxu ’l quddiem f ’ħajjitna.

Kienet esperjenza mill-aqwa dik li kelli fil-Belarussja. Rajt 15,000 ruħ quddiemi għalkemm fil-verità dan il-festival kienu qed jarawh miljuni ta’ spettaturi.

Bdejt nisma’ l-għajjat ta’ MALTA MALTA u dan imlieni b’aktar kuraġġ

Ifhem l-ewwel ħaġa hu importanti li kull kantant Malti ma jarax kbir u jżomm saqajh mal-art. Sfortunatament fil-Eurovision Song Contest mhux dejjem immorru tajjeb imma naf li l-potenzjal tal-kantant Malti hemm qiegħed.

Issa ħafna mid-diski jkunu tajbin iżda mbagħad il-voti jgħoddu. Li hu żgur hu li ħafna kantanti oħra u produtturi barranin jkunu miblugħa bil-kapaċitajiet li għandhom il-kantanti Maltin. It-Taljani pereżempju qaluli li aħna għandna kantanti bravi u jekk insemmi lil Destiny, Gaia, Christina u Gianluca wieħed jinduna kemm għandna potenzjal u talent kbir.

Jien nemmen li għandna bżonn ta’ iktar promozzjoni.

produzzjoni mużikali. Bħalissa apparti l-pjanu qed nitgħallem il-kitarra. Il-mużika hija parti kbira minn ħajti u nimmaġina ruħi mdaħħla f ’diversi attivitajiet mużikali. Nixtieq inkompli nitgħallem għax nemmen li kapaċi niżviluppa dejjem aktar.

Hemm xi ringrazzjamenti li tixtieq tagħmel?

Nixtieq ħafna li nirringrazzja lit-tim kollu li ħadem sabiex din id-diska li biha rrappreżentajt lil Malta kienet suċċess. B’mod speċjali nrodd ħajr lil ommi u missieri li jduru bija u jwassluni kull fejn ikun hemm bżonn. Żgur li mingħajr l-għajnuna tal-ġenituri tiegħi ma jien xejn.

Nixtieqek tgħaddi messaġġ lit-tfal u liż-żgħażagħ li għandhom l-intenzjoni li jaqbdu karriera fil-mużika.

Importanti li wieħed ikun jaf li ħa ssib mumenti fil-ħajja fejn xi ħadd jew xi ċirkostanza twaqqagħlu l-moral. Ġieli tisma’ kummenti mhux daqstant sbieħ avolja tkun irbaħt. Importanti li ma Kif taħseb li ħa jkun tiħux għalik għax jekk int tkun il-futur tiegħek? hemm fuq trid taċċetta li se jkun hemm kritika wkoll. MadanakolJien nixtieq ħafna li nistudja fuq lu, ma tridx taqta’ qalbek.

12

02.12.2018

kullhadd.com

JIRXUXTAW L-ISTATWI Il-kumpanija Atelier del Restauro Malta ilha mwaqqfa sitt snin u tulhom ba l-ispazju stajna nittrattaw biss ftit statwi li għamlulhom ir-restawr u konwettqet għadd ta’ proġetti importanti, fosthom fuq statwi parrokkjali antiki servazzjoni. u devoti. Biex ikollna idea aħjar ta’ dan ix-xogħol, tkellimt ma’ Valentina Lupo u Maria Grazia Zenzani, tnejn mill-fundaturi tal-kumpanija. Minħab- Minn Charles B. Spiteri Valentina, kif bdiet il-kumpanija u min imexxiha?

Wara li studjajt fl-Università ta’ Malta l-Kors tal-Konservazzjoni u Restawr, li llum għalaq, ingħaqadt mal-kollega tiegħi Maria Grazia Zenzani li hi Taljana, u studjajt fl-Università ta’ Firenze. Magħna ngħaqad ukoll Simon Dimech, li studja r-restawr tal-karti u l-kotba gewwa l-Università ta’ Malta.

Illum għandna tim ta’ 10 restawraturi. Bdejna bil-laboratorju tagħna minn wara l-knisja tal-Mosta u minn din is-sena mxejna għall-Qasam Industrijali tan-Naxxar. Ma nagħmlux restawr u konservazzjoni ta’ statwi biss iżda wkoll restawr ta’ pitturi li tpittru fuq l-injam u ritratti li ngħidulhom polychrome, bħal pedestalli u statwi li jkunu kkuluriti.

U ġa wettaqtu xi restawr simili?

Iva. Dan għamilnieh fuq il-gallerija Medjevali tal-orgni tal-Katidral tal-Imdina, li għandha ’l fuq minn 400 sena u kienet f ’kantina. Illum, din tista’ titgawda mill-ġdid filMużew tal-Katidral. Minbarra hekk, nagħmlu wkoll restawr ta’ oġġetti indurati, għax f ’Malta għandna ħafna oġġetti simili, fosthom pedestalli u dekorazzjonijiet.

Sfortunatament, qabel, u anki llum, ir-restawr kien isir minn induratur u ħafna drabi, dan kien jobrox li jsib, jerġa’ jagħmel ilġibs u jagħti deheb ġdid. Illum il-ġurnata qed noħolqu aktar għarfien għad-deheb l-antik, li hu l-oriġinali u għalhekk għandu jinżamm. Dan minħabba li llum, il-folji tad-deheb nixtruhom b’mod industrijali; jiġifieri jinħadmu fil-fabbriki u għalhekk irridu napprezzaw li d-deheb tas-seklu 18 kien kollu maħdum bl-idejn. Ġieli għamiltu restawr fuq il-pitturi mal-ħitan bħal affreski?

Għamilna u nagħmlu; ġeneralment fuq it-tila u fuq il-ħajt. F’pajjiżna għandna ħafna knejjes li għandhom pittura fuq il-ħajt bħal pittura taż-żejt jew kif dik li ħafna jirrife-

ru għaliha bħala affresk. Iżda dan ma jkunx tabilħaqq affresk, għax it-teknika tal-affresk hi tabilħaqq ftit f ’Malta. Din it-teknika hi mifruxa ħafna fl-Italja, iżda f ’Malta sabu li ma kinitx tajba minħabba li l-ġebla tagħna hi poruża ħafna.

Allura pereżempju Mattia Preti, fis-saqaf tal-Katidral tal-Imdina, uża t-teknika taż-żebgħa taż-żejt applikata direttament fuq il-ġebla u ħafna nies, anki fl-aħbarijiet, nisimgħu li s-saqaf hu affresk, meta mhux. Teknika oħra li tintuża hi dik tal-marouflage, fejn l-artisti jpittru fuq tila u wara din iwaħħluha massaqaf bil-kolla.

Xi tgħidli fuq xogħol ta’ manutenzjoni u restawr ta’ manuskritti u kotba?

Dan ix-xogħol jinfirex f ’ħafna arkivji. Riċentement għamilna proġett fil-parroċċa tal-Isla, fuq dokumenti tas-seklu 17, kif ukoll ħdimna ferm fl-Arkivju tal-Katidral tal-Imdina.

Issibu tibdiliet bogħod mill-oriġinal meta tagħmlu r-restawr fuq l-istatwi?

Aħna nwettqu x-xogħol ta’ konservazzjoni b’mod professjonali. Qabel, ir-restawr kien isir minn artisti li jew jiżbgħu jew joborxu u jagħtu d-dehra tagħhom skont kif jixtiquhom huma. Illum, aħna nagħtu valur lill-oġġett biex nippriservaw kemm l-iskultura kif ukoll il-kulur, għax dan hu importanti daqs l-iskultura. Jekk illum naqbdu statwa ta’ 300 sena ilu, nibagħtuha għand artist, jobroxha u jerġa’ jiżbogħha, il-pittura fuq l-istess statwa ssir pittura riċenti. Jiġifieri l-valur tagħha jonqos ferm. Aħna, biex inwettqu x-xogħol li nagħmlu u biex nanalizzaw l-opra minn xiex tkun magħmula u xi ħsarat hemm, nużaw tekniċi xjentifiċi, bħal scanning b’CT Scan, X-rays u boroscopy (fejn cameras żgħar jidħlu fl-oġġett).

Dan għax illum, ir-restawr sar iktar xjentifiku u allura bl-għajnuna tax-xjenza u apparat speċjalizzat, inkunu nistgħu nistudjaw aħjar l-opra tal-arti.

Qabel, kienu jaqsmu l-istatwa, iżda llum m’hemmx ħtieġa, peress li għandna dawn it-tekniċi li huma non-invasive.

Xi kemm-il statwa rrestawrajtu s’issa?

S’issa rrestawrajna 10 statwi.

Insemmi xi wħud. L-istatwa ta’ Marija Bambina tal-Mellieħa, magħrufa bħala l-Vitorja. Tagħha ksibna ritratt antik tad-dehra oriġinali tagħha.

Wiċċha kien iħares ’il quddiem; illum ftit imġenneb.

Xagħarha kien iqsar u sibna li l-idejn huma differenti. Waqt il-proġetti nagħmlu wkoll riċerka storika, li qabel ma kinitx issir u nibagħtuha fl-arkivju tal-Kurja. Dan għax mhux dejjem insibu l-informazzjoni li rridu. Ħafna drabi nsibu l-kuntratt notarili tal-kummissjoni għax-xogħol, iżda fuq meta saru l-interventi, ma nsibu xejn.

Fil-każ ta’ din l-istatwa sibna biss nota li tgħid li bejn l-1916 u l-1917, sar tibdil fl-iskultura, iżda xejn speċifikat. Numru ta’ nies staqsew x’sar minn rasha proprja. Kien hemm min qal li hi l-istess ras, li dawruha xi ftit. Minn CT scan li għamilna fi sptar privat, stajna naraw l-użu differenti tal-imsiemer – dawk oriġinali u dawk tas-seklu 20 u rriżultalna li kien hemm intervent fuq il-parti t’isfel talgħonq.

Għamilna wkoll analiżi tal-injam, fejn sibna li r-ras hi differenti, iżda din mhix indikazzjoni serja, għax ġieli ntuża injam aktar artab għar-ras. Madanakollu, mill-istudju sibna li wiċċha kien inbidel kompletament. Għaliex, ma jaf ħadd. Li hu żgur hu li l-ewwel statwa ta’ Marija Bambina hi dik tal-Isla, li għalqet 400 sena u qisha saret il-prototip tal-istatwi tal-Bambina. Jaf għalhekk li l-Melliħin riedu jibdlu d-direzzjoni ta’ rasha. L-istess ġara fl-idejn, għalkemm li l-idejn li reġgħu saru mhumiex ta’ livell daqs dawk oriġinali.

U dan kollu għat-tixbih. BlX-ray rajna wkoll kif l-artist ħadem dik li jgħidulha l-maskra u kif biż-żmien bdiet tinqala’.

Ngħidulha l-maskra, għax meta tiġi ffurmata r-ras u l-artist ikun irid idaħħlilha l-għajnejn tal-ħġieġ, kien jagħti daqqa ta’ lexxuna minn taħt, itaqqab ittoqob għall-għajnejn u l-ħalq u wara jerġa’ jwaħħal il-biċċa maqlugħa. Problemi li nsibu jkunu li biż-żmien, il-maskra tibda tiddistakka għax kienu jwaħħluha bl-imsiemer tal-ħadid, li

jsaddu u jixpakkaw l-injam tal-maskra.

Fejn twettqu x-xogħol?

Meta jkun possibbli, ix-xogħol fuq l-istatwi nagħmluh fil-laboratorju tagħna. Issa fuq l-istatwa tal-Bambina sibna wkoll li kellha ħafna xpakki mhux biss fl-ilbies u d-deheb, iżda wkoll fil-ġibs u fl-injam. Is-CT scan għenna wkoll biex naraw kemm kienu estensivi dawn ix-xquq, għax qabel kienu jew jimlew bil-ġibs jew b’xi feles, li jkomplu jiftħu l-qasma. Illum il-ġurnata hawn materjali apposta li bihom nikkonsolidaw l-injam, iżda rridu nkunu nafu wkoll kemm ikunu fondi x-xquq.

Tajjeb insemmi li ħsara estensiva lill-istatwi ssir waqt it-tqandil tagħhom fil-purċissjonijiet, għalkemm ħafna minnhom ma jistgħux ma joħorġux. U hemm raġuni oħra għax-xquq: l-artist ma jkunx ħaffer iz-zokk li juża.

It-tħaffir hu importanti, għax inaqqas mill-movimenti tal-injam. Lill-istatwa għamilnielha l-konservazzjoni u r-restawr anki tal-idejn oriġinali ta’ Pietru Pawl, li ġew sbieħ immens u reġġajna lill-Bambina għall-kulur oriġinali li kellha. Dan kien intervent fejn naddafna l-istatwa u kkonservajnieha, iżda l-ħsara li saret bil-bdil tar-ras, hi xi ħaġa irriversibbli.

Fiha wkoll sibna ħafna xquq. Sant Elena hi statwa li għall-festa jiġru biha fit-triq għal fuq iz-zuntier. Din il-ġirja, il-Karkariżi xtaqu li tibqa’ ssir, peress li hi tradizzjoni, iżda tista’ timmaġina minn xiex tgħaddi l-istatwa. Ħsara oħra li sibna hi kaġunata mill-ġojjellerija li jlibbsuha matul il-festa, fejn jinbarrax mhux biss id-deheb, iżda tinbarrax ukoll iż-żebgħa fejn jinkixef is-sapport tal-injam li hemm taħt. Il-ward indurat fuq il-mantell ta’ Santa Elena sar kollu f ’basso reliev fil-ġibs, fejn l-induratura kienet saret minn Francesco Coleiro.

Apparti li kienet maħmuġa ferm, kellha bosta tikek suwed, ikkaġunati mill-murtali ta’ meta l-istatwa tinħareġ mill-bażilika, u dawn jispiċċaw jaħarqu l-kulur. Meta wrejna r-ritratti lill-każini, fehmu l-ħsara u m’għadx ikun hemm il-musketterija u n-nar li kien ikun hemm qabel. Ħaġ’oħra li nsibu f ’bosta statwi hija l-biofilm, moffa li titrabba fuq l-istatwa u hi kkaġunata mit-trab li jinġema’ matul iż-żmien. Ġeneralment l-istatwa ma titnaddafx regolarment u t-trab jibqa’ fuq l-istatwa. Meta toħroġ, l-aktar filgħaxija, u Santa Elena toħroġ anki f ’Mejju, filgħaxija, it-trab jassorbi ħafna umdità, li imbagħad jikkaġuna l-batterja u l-moffa.

Liema kienet l-ewwel statwa Tkun tidher fl-għajnejn? li rrestawrajtu?

L-ewwel waħda kienet dik ta’ Santa Elena. Hi statwa kbira u biex wettaqna l-intervent kellna bżonn scaffolding żgħir.

Viżwalment mhux dejjem tidher u ħafna drabi tkun f ’partijiet fejn min jieħu ħsieb l-istatwa ma jilħaqhiex.

13

02.12.2018

kullhadd.com

U x’xogħol kellkom fuq l-istatwa ta’ Sant’Elena? Ħtieġet ħafna xogħol ta’ konsolidament, fejn permezz ta’ siringi rqaq b’kolla apposta, dħalna taħt il-kulur u applikajnieha.

Permezz tas-sħana, inrattbu l-kulur u nerġgħu nimbuttawh f ’postu, biex id-distakk jerġa’ jeħel. Aħna dejjem nisħqu li kull darba li statwa toħroġ għal purċissjoni ssirilha l-manutenzjoni. Ġieli jċemplulna u mmorru nnaddfuhom aħna, għax jekk ma tneħħilhomx it-trab jerġgħu jiġru l-istess problemi.

Il-mant tal-istatwa kellu storja oħra, għax fil-passat reġa’ nżebagħ b’żebgħa tal-bibien ta’ barra u ngħata dellijiet oskuri.

Oriġinarjament kien bajdani.

Aħna qaxxarna ż-żebgħa u rġajna ħriġna dik oriġinali. Ħafna nies kienu qalulna li l-mant jiftakruh bajdani u skont huma kien skura bil-ħmieġ. Meta filfatt kienet iż-żebgħa li ngħatat li ġabitu dak il-kulur.

Jidhirli, irrestawrajtu wkoll l-istatwa tar-Redentur.

Dik ġiet inawgurata f ’Marzu tas-sena l-oħra. Hi statwa magħrufa ferm minħabba d-devozzjoni lejha. Kien proġett importanti ferm għalina u ta’ responsabbiltà u studju. L-istatwa hi tal-kartapesta u kien jingħad li għandha bżonn restawr ta’ malajr għax kienet fi stat ta’ konservazzjoni ħażin ħafna, għalkemm viżwalment ma kont tara l-ebda ħsara. Minħabba d-daqs tal-istatwa ma setax issirilha

CT scan, u għalhekk minflok għamilna X-ray. Ħadnieha d-Dwana, li għandha apparat li jiskenja l-kontejners. L-X-ray għenna ħafna biex sibna kif u fejn kienet l-istruttura u l-anima tal-istatwa. Sfortunatament dan l-iscan ma kienx dettaljat ħafna, u l-informazzjoni li ħadna minnu kienet limitata.

Għalhekk, lura fil-Knisja, ħadna apparat tal-X-ray portabbli u studjajna l-ġonta taż-żewġ seratizzi. Sibna li din tinsab fi stat tajjeb ta’ konservazzjoni.

L-X-rays għenuna wkoll naraw kemm kellha ħsara t-tunika u sibna li madwar 70% tal-kulur beda jaqta’ minn mat-tila.

It-tunika hi magħmula minn drapp bħal xkora, li tabilħaqq ġiet meħjuta u mlibbsa fuq l-istatwa. Kien fiha ħafna ħsara fejn il-kulur beda jiddistakka.

Mill-iscan gie identifikat wkoll li l-bażi tal-istatwa hi magħmula mis-sufra u mqabbda ma’ speċi ta’ skeletru tal-metall.

Anki fil-bust tar-Redentur hemm struttura simili. Permezz ta’ borsocope apposta, dħalna ġewwa l-istatwa u sibna li kien hemm ħafna tiben u injam. Ridna naraw jekk l-injam fihx susa jew le – li ma kienx fih, għajr ftit fl-injam tal-bażi.

Permezz tal-iscan skoprejna wkoll li taħt it-tunika li naraw illum, kien hemm tunika oħra.

Ma nafux għaliex reġa’ tlibbes mill-ġdid, għax dan l-intervent ma sibnieh miktub fl-ebda dokument, għalkemm sibna li l-istatwa kellha ħafna ħsara, forsi wkoll aċċidentali, u dak iż-żmien, l-aktar ħaġa faċli li tagħmel kienet li terġa’ tlibbsu.

Nafu li l-aħħar li ħadem fuqu kien is-Senglean Carlo Darmanin lejn l-aħħar tas-seklu 19 u għalhekk aktarx li l-intervent sar minnu. Fuq l-istatwa tar-Redentur sibna għajnuna kbira mid-DSL (diagnostic laboratories) ta’ Heritage Malta, fejn analizzajna diversi kampjuni u sibna li l-polikromija tal-wiċċ hi differenti ħafna minn dak tal-idejn u tas-saqajn, li ġegħlitna nemmnu li dawn inbidlu kompletament, għax il-kulur li sibna, mhux antik daqs dak talwiċċ. Bdejna nnaddfu t-tunika u sibna li ġiet miżbugħa tliet darbiet. Morna għall-eqdem kulur, li aktarx kien applikat għall-bidu tas-seklu 19 u jidher li fih hemm kulur rikk ħafna li hu s-cinnabar. Hu pigment ħamrani, bħalma wieħed isib fil-pitturi ta’ Leonardo Da Vinci jew t’artisti kbar Taljani. Hu kulur li jiswa ħafna flus u jindika li lill-istatwa riedu jagħtuha pigment ta’ ċerta importanza.

Fit-tindif irnexxielna noħorġu mill-ġdid ċerti dellijiet li kienu ntilfu biż-żebgħa kummerċjali li ngħatat fuqu.

Xi xogħol ieħor li laqatkom x’kien?

L-istatwa ta’ San Ġiljan, fejn tgħallimna wkoll l-ilwien oriġinali taċ-ċerva li tinsab fl-istatwa, kif ukoll il-kulur tal-għajnejn tal-qaddis. Statwa oħra interessanti kienet tal-Bambina tal-Isla. Għal din, kontra dak li jingħad, nistgħu niċċertifikaw li hi magħmula minn zokk wieħed f ’tul ta’ metru u 30 ċentimetru.

14

02.12.2018

kullhadd.com

IL-GOST TA HUWA FL

It’s Christmas in the heart that puts Christmas in the air

Kitba ta’ naf ukoll li Angelo l-Milied RAMONA PORTELLI ħabbu minn tfulitu, filwaqt li jġiblu nostalġija ta’ żminijiet Il-Milied dalwaqt magħna. Għal xi wħud ifisser ferħ u hena, filwaqt li oħra. Miegħu ddiskutejt dwar jekk għal xi oħrajn sfortunatament ifisser imrar u diqa. Kollox ma’ kollox f ’għajnejh jarax li żmien il-Milied ilkulħadd jipprova jagħmel mill-aħjar. Dan l-aħħar kont qed nitkellem lum sar artifiċjali u kummerċjali. “Ħa ma’ ħabib tiegħi u kelma ġġib l-oħra u d-diskors bħaċ-ċirasa. Fil-fatt, nwieġbek bi kwotazzjoni ta’ W.T. Ellis: air.” Fi sirt naf li sieħbu ffissat bil-kbir fuq il-Milied u f ’kemm ili ngħidlek “It’s Christmas in the heart that puts Christmas in the kliem ieħor jekk ma tħossx il-ferħ tal-Milied f ’qalbek, fis-sens ġenlaqqagħni miegħu. Qed nirreferi għal Angelo Schembri.

Għandu 38 sena, miż-Żejtun iżda joqgħod Ħal Kirkop. Iħobb ħafna win tiegħu, mela allura inutli li tfittxu fit-tiżjin, fl-alkoħol jew fl-ikliet. l-kultura, il-festi, il-Ġimgħa l-Kbira u xejn anqas passiġġati fil-kam- Għandu ħabta li l-ħażin jirbaħ iżjed fis-sensazzjonaliżmu. Qatt mort panja matul ix-xitwa u l-għawm fis-sajf. Jiddeskrivi lilu nnifsu bħala għamilt xi xirja u tajtha lil xi istitut tat-tfal? Jew, għadek tmur tara persuna normali b’karattru li kultant mhux daqstant ħelu, iżda b’qalb l-ferħ tat-tfal fil-purċissjoni tal-Mużew bil-Bambin? Nassigurak li li tesa’ d-dinja kollha sakemm ma tittradihx jew ittih bis-sieq. Jidħak hemm tista’ ssib risposti aħjar milli nista’ nwieġbek jien dwar l-artifiċjaliżmu. Nammetti li l-Milied ta’ dari kien iżjed ta’ ġabra b’inqas ma’ min jifraħ u jibki ma’ min jibki.

Angelo huwa persuna tant iffissat fuq il-Milied li joħlom bil-Milied xejra konsumista, iżda huwa kif tagħmlu int li jgħodd u mhux kif is-sena kollha. Tkellimt miegħu dwar it-tip ta’ ppjanar li normalment jagħżel li jiċċelebrah ħaddieħor.” jagħmel u jfassal f ’moħħu sakemm jasal iż-żmien proprju tal-Milied.

“Il-pjanijiet normalment jibdew minn qabel il-Milied tas-sena ta’ Il-ferħ tal-Milied jibda mill-Knisja bit-tħejjija tal-Avvent qabel fis-sens li nibda nirraġuna miegħi innifsi - “Ara hawn jixraq nagħmel hekk” jew “Din aħjar għamiltha hekk milli kif għamiltha.” Għal Angelo, Milied mingħajr tiżjin mhu xejn. Fil-fatt, jinġibed Daqsxejn ta’ post-mortem biex niftehmu. Jien l-ewwel kritiku tiegħi l-aktar lejn tiżjin fuq skala iżjed professjonali. Ħallejt f ’idejh sabiex nnifsi, perfezzjonist u diffiċili immens biex inkun mija fil-mija sodis- jelabora aktar. “Nasal ngħid li Milied mingħajr tiżjin mhu xejn għax it-tiżjin huwa espressjoni tal-ferħ li jġib miegħu l-Milied u mhux għax fatt b’xi ħaġa li nagħmel jien stess.”

Konxja mill-fatt li għal xi persuni l-Milied huwa żmien ta’ ferħ, jissorpassa ċ-ċentru ta’ kollox li huwa t-twelid tal-Mulej. Il-Milied filwaqt li għal xi oħrajn huwa żmien ta’ diqa u anke artifiċjali, kont huwa festa, huwa ferħ minnu nnifsu u meta int tiċċelebra, iżżejjen

darek iżjed minn ġranet je min ikollu gosti tajbin ser kalibru aħjar, biss jien tip ta tixgħel armata ġo tieqa, għax x jgħidli.

Mistoqsi sakemm normalment u b’liema mod igawdih, Angelo in nofsillejl, jinkiser is-seħer tal-Milie biex iżarma kollox mill-għada tal-M l-Ewwel tas-Sena mhi xejn. Iżda b tagħna nħalli kollox armat sal-Epif fis-7 ta’ Jannar normalment. Ingaw ta’ Novembru u nagħmel mezz li biex tal-anqas ingawdi dak li jkolli Immaġinajt li jkun irid ħafna ħin spazju għat-tiżjin biex iwarrbu fidjrid ġimgħa għaddej bil-kwiet u mi nagħti ġurnata lil kull oġġett, pere s-siġra tal-Milied u nibqa’ sejjer h sena għal oħra, ovvjament tinħolo

Jgħożż kollox għax jaf x’sagrifi

Ħafna nies fiż-żmien tal-Milied ma u b’hekk forsi l-bniedem sar jagħml lar. Ħadt il-kummenti ta’ Angelo

AL-MILIED L-ISPIRTU

ew okkażjonijiet oħra. Ovvjament imurlek għal dekorazzjonijiet ta’ a’ bniedem li napprezza anke stilla xorta toħloq l-atmosfera,” tbissem

jibqa’ bit-tiżjin tal-Milied fid-dar, nfurmani li kien għalih kif idoqq ed, u jaħseb li kieku xi ħadd jgħidlu Milied, jasal jikkunsidraha. “Għalija b’rispett lejn it-twemmin Kattoliku fanija. Fi kliem ieħor nibda nżarma wdih billi narma kmieni lejn l-aħħar diversi ljieli ma noħroġx mid-dar jien,” stqarr miegħi. biex jarma u jżarma, u anke ħafna -dar. Fil-fatt, ikkonferma miegħi li ingħajr għaġla żejda. “Nieħu pjaċir eżempju llum il-presepju u għada hekk. Biex terfa’, jekk iżżid minn oqlok problema.”

fiċċji għamel biex akkwistahom

a jinkludux funzjonijiet u n-novena lu artifiċjali u sar itiha biss għax-xadwar dawn il-fatti reali. “Diffiċli

15

02.12.2018

Ritratti ta’ Pierre Balzia u Stephen Baldacchino

kullhadd.com

Ingawdih billi narma kmieni lejn l-aħħar ta’ Novembru u nagħmel mezz li diversi ljieli ma noħroġx mid-dar biex tal-anqas ingawdi dak li jkolli jien tattendi għall-funzjonijiet kollha speċjalment b’xogħlijiet li jinkludu ljieli jew b’funzjonijiet li jkunu kmieni, iżda żgur li ma titwemminx li ma tista’ tattendi għall-ebda waħda minnhom. Sforz żgħir, tqassim ta’ ħin aħjar u jirnexxilkom bħalma jagħmel ħaddieħor. Il-ferħ tal-Milied jibda mill-Knisja bit-tħejjija tal-Avvent,” sostna miegħi.

Angelo sostna miegħi li Malta sabiħa biex tgħix fiha għax imqassma staġuni kulturali. Nibdew bil-Karnival, imbagħad il-Ġimgħa l-Kbira, is-sajf bil-festi fl-irħula u l-ibliet tagħna u wara li jintemmu jibda dieħel żmien il-Milied. “Kollox sabiħ fi żmienu bħalma ngħidu aħna s-sħana fis-sajf u l-kesħa fix-xitwa. Ovvjament m’inix ser niddejjaq b’xi bambin maġenbi sena sħiħa, iżda jekk tħalli kollox tispiċċa toqtol l-istennija għal daż-żmien sabiħ.”

Ridt inkun naf dwar l-iċken u l-ikbar tiżjin li għandu u li jgħożż b’mod personali. Fil-fatt, sostna miegħi li jgħożż kollox għax jaf x’sagrifiċċji għamel biex akkwistahom. “Ma sibt xejn lest u ma writt xejn. In-nanniet lanqas bambin ma kellhom u allura kull oġġett qiegħed għandi bil-ħila tiegħi u ta’ ħadd iżjed. Għamilt 18-il sena involut f ’għaqda volontarja u fl-aħħar snin tant kien żdiedli l-volum tax-xogħol li lanqas kien fadalli ċans narma. Kont nibkih dak it-tiżjin kollu merfugħ. Iżda erba’ snin ilu dawwart ir-rotta u ġibt lura ż-żmien mitluf fejn ma żejjintx,” tbissem jgħidli.

Dwar il-kollezzjoni tiegħu tal-Milied, Angelo infurmani li t-tiżjin dejjem jiżdied b’xi ħaġa ġdida. Daqqa presepju jew sett pasturi, xi bambin sabiħ jew iżjed dekorazzjonijiet għas-siġra tal-Milied, li diġà ma tiflaħx iżjed fuqha!

Ta’ min jgħid ukoll li minbarra tiżjin u funzjonijiet reliġjużi, iħobb

ukoll jagħti sehmu bil-kbir fit-tisjir li jagħmlu d-dar, kemm ħlewwiet, kif ukoll l-ikliet ta’ Jum il-Milied u nhar l-Ewwel tas-Sena. Bejni u bejn ruħi immaġinajt allura li l-ikel ikun bit-tiżjin u b’dedikazzjoni speċjali lejn il-Milied. Ħallejt f ’idejh sabiex jelabora aktar. “F’Santa Katarina, xahar qabel il-Milied nibdew billi nippreparaw il-mili talmince pies biex jilħaq jixxarrab sew fl-alkoħol u l-meraq tal-lumi u tal-larinġ. Il-kejk tal-Milied ukoll huwa prerogattiva tiegħi għax kull sena f ’idejja. Ommi tieħu ħsieb il-christmas log u l-coconut kisses fost l-oħrajn. Ma nagħtux daqstant importanza lit-tiżjin. Għalina jgħodd l-essenzjali u mhux ix-xinxilli. F’Jum il-Milied u l-Ewwel tas-Sena nagħmlu ikla speċjali, xejn tal-għaġeb iżda aħjar minn ġranet oħra. Nagħti kas li anke l-kontorni mal-main course ikunu differenti mis-soltu u ommi tħejji deżerta tajba. L-aħħar żewġ Milidijiet kienu speċjali wisq għalina għax żdidna fil-familja bit-tifla t’oħti Julia li għaliha dan huwa t-tielet Milied. Inderruha bil-Christmas Father li jġibilha r-rigal u anke bir-rigal tal-Istrina fl-Ewwel tas-Sena, li kienet tradizzjoni oħra li kważi nqatgħet.”

Fl-aħħar nett, Angelo spiċċa din l-intervista billi sostna miegħi li spiss itenni lilu nnifsu dwar kemm hu sabiħ il-Milied. “Jiena nixtieq li ħafna mill-qarrejja jistgħu jgħidu bħali. Ovvjament iċ-ċirkostanzi talħajja mhumiex ta’ kulħadd l-istess, u min ikun għaddej minn problemi, b’mod partikolari ta’ saħħa, qajla jista’ jiċċelebra l-Milied. Jalla biss kulħadd isib faraġ fil-ġrajja tal-Milied fejn Alla bagħat lil Ibnu Ġesù biex isalvana u nqeda b’persuni sempliċi u fqajra bħall-Madonna u San Ġużepp. Nawgura Milied ħieni u sena ġdida mimlija risq, saħħa u barka lil kulħadd,” temm jgħid Angelo.

16

02.12.2018

kullhadd.com

IL-KREDIBILITÀ POLITIKA

Mid-Djarju ta’ Nazju n-Nazzjonalist

Il-Ħamis, 15 ta’ Novembru kunjomu Camilleri li ħlief kliem ta’ tifħir għall-amministrazzQiegħda tikber l-attendenza joni preżenti ma kellux. Faħħar fil-Kunsill Ġenerali u m’għandi lill-Kap Adrian Delia. Faħħar l-ebda dubju li l-Ħadd li ġej se lill-Viċi Kapijiet David Agius jkunu eluf dawk in-Nazzjonalisti u Robert Arrigo. Faħħar ukoll li jingħaqdu magħna biex nisi- lil Clyde Puli u qalilna bl-aktar mgħu d-diskors importanti li se kliem ċar li dawn kollha qegħdin jagħmel il-Kap tagħna Adrian jagħtu l-enerġija tagħhom għallDelia. Ngħid għalija ma mmis- ġid tal-poplu Malti u Għawdxi, jajtx laqgħa waħda u ilni min- jiġifieri għall-ġid tagħna lkoll. nhar it-Tnejn insegwi dak kollu li Meta smajtu jitkellem xtaqt inqiegħed isir u jingħad. Illejla ħadt qum u nagħtih standing ovation, gost nisma’ lill-Vici Kap, David imma reġa’ bdieli meta ma rajt lil Agius. Ikolli ngħid li d-diskors li ħadd jiċċaqlaq. għamel illejla huwa l-aħjar diskors li qatt smajtu jagħmel, għalkemm Il-Ħadd, 25 ta’ Novembru ngħid id-dritt, inkwetani mhux ħazin meta qal li pajjiżna jeħtieg Wara ġimgħa sħiħa, jum wara pjan serju u fit-tul fejn tissar- jum nattendi s-sessjonijiet kollha raf fil-prattika l-viżjoni tal-partit tal-Kunsill Ġenerali, tant li anke tagħna għal Malta fl-2030. Kif Għawdex mort, għal naqra ma smajtu jsemmi s-sena 2030, għedt spiccajtx fl-idejn fi tmiem l-istess li mela jonqosna 12-il sena oħra Kunsill. Tgħidx kemm ħadt gost biex nerġgħu nidħlu Kastilja. Ta’ nisma’ d-diskors ta’ Clyde Puli, ħdejja, wkoll bħali fehma u bħali u mbagħad dak tal-Kap ta’ dan il-partit għażiż u glorjuż tagħna għamel il-geddum.

Adrian Delia. Tkellem fuq kollox Il-Ġimgħa 23 ta’ Novembru u fuq kulħadd. Fuq il-pulizija u l-għases. Fuq l-immigranti. Fuq Aktar ma jgħaddi żmien, aktar l-inkjesta Egrant. Fuq il-każ qiegħed inħossni fid-dover li niġri ta’ 17 Black. Fuq il-faqar. Fuq wara l-Kap Adrian Delia, mhux il-pensjonanti. Fuq il-kontijiet biex nuri li jien l-akbar Nazz- tad-dawl u tal-ilma. U ma niftajonalist f ’Malta u f ’Għawdex, karx fuq xiex iżjed, tant tkellem imma għax ħaqqu r-raġel, man. fuq affarijiet. Kont poġġejt ħdeMa tgħaddix ġurnata waħda li jn wieħed li kont qiegħed inqisu ma nisimgħux b’aħbaru. Għan- bħala Nazzjonalist akkanit kbir, du enerġija tal-ġenn. Jaħdem bla għalkemm mhux akkanti daqsi, waqfien. Iżur in-nies. Jindiriz- għax bħali tista’ tgħid li attenda za konferenzi stampa. Jitkellem s-sessjonijiet kollha tal-Kunsill. kważi kuljum fil-Parlament. U din Imma meta spiċċa d-diskors il-ġimgħa, bil-Kunsill Ġenerali, Adrian Delia u staqsejtu x’jaħseb, kienet waħda verament impenjat- kien pront wieġeb: “Dejjem l-isttiva għalih. Illum saħansitra kellu ess diskors. Korruzzjoni tielgħa jitla’ Għawdex biex jiltaqa’ mal-at- u korruzzjoni nieżla. Ma qbadtx tivisti Għawdxin. Waħda biss jid- nagħtih għax il-ġurnalisti kienu dispjaċini, li sħabna l-Għawdxin, għadhom hemm u ma ridthomx bħall-Maltin, ftit li xejn urew en- jirrappurtaw li l-Kunsill Ġenerali tużjażmu għax kieku l-attendenza spiċċa bil-ġlied. ma kinitx tkun waħda fqira. U jaħasra tgħidx kemm jaqbeż għa- It-Tnejn, 26 ta’ Novembru lihom Adrian Delia. Saħansitra qalilna li l-Gvern nesa għalkol- Kultant ċerti affarijiet ma niflox lil Għawdex, għalkemm kien himhomx, man! Nitħawwad hemm min qal li ma kienx jaf meta nisma’ ċerti affarijiet li ma jdoqqux għal widnejja. Mela x’qiegħed jgħid. nhar il-Ġimgħa tlajt Għawdex Is-Sibt, 24 ta’ Novembru għas-sessjoni tal-Kunsill Ġenerali tal-partit glorjuż tagħna Illum, dejjem sa issa, kienet l-aħ- fejn il-Kap Adrian Delia qaliljar ġurnata tal-Kunsill Ġenerali. na li l-Gvern ta’ Joseph Muscat Tgħidx kemm żgħażagħ għamlu nesa lil Għawdex u la għamel, u l-intervent tagħhom. U kemm lanqas qiegħed jagħmel, imqar huma bravi, man! Kollha jafu xi ħaġa zgħira għal Għawdex xi jgħidu. Min semma’ lill-kbir u l-Għawdxin. U llum toħrog Eddie Fenech Adami. Min sem- l-Ewroparlamentari tagħna Roma’ x’kien jgħidilna l-Professur berta Metsola u tgħidilna li fetħet Gwido Demarco. Min semma’ bażi ta’ kostitwenza f ’Għawdex. lill-Perit Mintoff. Imma jien l-ak- Kif smajt l-aħbar, l-ewwel reazztar li laqatni kien ċertu wieħed joni tiegħi kienet about time.

U m’għandix dubju li r-reazzjoni tal-maġġoranza tal-Għawdxin, bħal tiegħi kienet. Għax ngħid jien, biex tiftaħ bażi ta’ kostitwenza f ’Għawdex kellha għalfejn tistenna li nkunu daqshekk qrib tal-elezzjoni tal-Parlament Ewropew?!

It-Tlieta, 27 ta’ Novembru Minn dak li stajt nifhem, illum kien pubblikat xi rapport minn xi ċentru tal-midja internazzjonali, (ismu nsejtu għax kien bl-Ingliż) fejn intqal li l-indipendenza politika tal-midja f ’pajjiżna hija f ’riskju. Ma nafx għal-liema midja kienu qegħdin jgħidu, għax safejn naf jien, m’hawn l-ebda gazzetta jew stazzjon li huma politikament indipendenti. Jgħidu li huma indipendenti iva, imma fil-verità jxaqilbu jew lejna jew lejn tal-Labour. Ma jridux jgħidu li L-Orizzont hija indipendenti hux! Daqskemm hija indipendenti The Times, jew The Malta Indpendent, x’kull waħda. Kieku dawn it-tnejn ma jxaqilbux lejna bil-kbir, kieku nini nini nixtrihom kuljum. Daqskemm jixtri kuljum L-Orizzont u It-Torċa kull nhar ta’ Ħadd Ġorg tal-ħanut ta’ ħdejna, li kieku dawn ma kinux ixaqilbu lejn il-Labour. Bilfors li dan iċ-ċentru, jew xi mniefaħ hu ma jaf xejn fuq pajjiżna.

L-Erbgħa, 28 ta’ Novembru Ngħid għalija, dawn ir-rapporti tal-Awditur Ġenerali, tal-Avukat Ġenerali, tal-aġenziji ta’ kreditu u oħrajn bħalhom lili jħawduni bil-kbir. U nitħawwad aktar meta kulħadd qisu jkun irid jgħid li kulħadd ferħan, kulħadd kuntent. Pereżempju, bir-rapport tal-lum tal-Awditur Ġenerali dwar il-Power Station, jidher li Konrad Mizzi ħareġ kuntent u ferħan. U l-istess jidher kuntent u ferħan il-Kap tagħna Adrian Delia għax qalilna li l-Awditur Ġenerali tana 200 miljun raġuni għalfejn Konrad Mizzi għandu jirriżenja. Jien kont qiegħed nistenna li l-Awditur Ġenerali joħroġ jgħid ċar u tond li sab il-korruzzjoni daqskemm ilna nisimgħu f ’dawn l-aħħar ġimgħat dwar 17 Black. Imma milli jidher korruzzjoni ma sab imkien, anzi bilkemm ma spiċċax jgħid li l-Gvern ma għamel xejn ħazin. Insomma, jien fuq dak li jgħid il-Kap tagħna noqgħod u daqshekk, u la qal Konrad Mizzi għandu jirriżenja, jien naqbel miegħu.

Catherine Fenech Membru fl-Eżekuttiv Nazzjonali PL

Il-kredibilità hi l-ħaġa li tiddistingwik u tagħmlek persuna li n-nies jafdaw fik. Mal-kredibilità timxi id f ’id il-konsistenza. Meta tkun konsistenti, in-nies tkun qed toffrilhom serħan il-moħħ fuq ħajjithom u jħarsu lejn il-futur b’ottimiżmu. Ma dan kollu hemm marbuta wkoll iċ-ċavetta tal-lealtà. Il-lealtà hija l-qalb li tippompja sabiex il-ħidma ssir, l-għanijiet jintlaħqu u r-riżultati jiġu miksuba. Il-kredibilità tiksibha bl-għaraq ta’ ġbinek. Diffiċli ħafna biex tibniha imma f ’leħħa ta’ berqa tista’ titlifha. U għalhekk min akkwista l-kredibilità jrid jibqa konsistenti u leali lejn il-prinċipji li jsawruh u jwaħħduh mal-poplu.

Il-politika fl-opinjoni tiegħi tissawwar minn dawn it-tliet ideali.

Mingħajr kredibilità l-politiku jsir irrelevanti. L-inkonsistenza tirriduċi lill-politiku f ’pupazz. Il-lealtà tagħmel lill-politiku maħbub u ssawru f ’parti integrali tal-partit li jirrappreżenta.

Kliem l-eks Deputat Prim Ministru Louis Grech jibqa’ dejjem jidwi f ’widnejja meta kien jisħaq fuq l-importanza tal-kredibilità u kemm hu importanti li l-PL filgvern jibqa’ jirsisti sabiex qatt ma tonqoslu l-kredibilità, anzi jfittex li jissudaha u jkabbarha.

U dan li jagħmel dan il-partit tant popolari. Il-kredibilità dan il-partit ma akkwistahiex permezz tal-paroli imma permezz tal-fatti fl-azzjoni.

Dak li wiegħed lill-poplu, dan ilGvern qed iroddu mingħajr skossi imma bi pjan. Dan il-Gvern baqa’ dejjem konsistenti fil-prinċipji li sawru dan il-moviment, baqa’ t-tarka taż-żgħir, tal-minoranzi, tal-vulnerabbli, tal-batut. Fuq kollox il-PL baqa’ dejjem umli, viċin il-poplu u dejjem lest li jbiddel għax jisma’ dak li għandu xi jgħid il-poplu.

Il-poplu jirreċiproka billi f ’kull test elettorali tul dawn l-aħħar 9 snin wera fiduċja fil-politika tal-PL. Il-kredibilità li jgawdi dan il-moviment hija prinċiparjament il-kredibilità li rnexxielu jikseb madwaru il-Mexxej tagħna Dr. Joseph Muscat. Biżżejjed tara kemm huwa stmat u jgawdi rispett f ’fora barranin bħall-Commonwealth, il-Ġnus Magħquda u fil-Kummissjoni Ewropea. Dr. Muscat huwa l-istan-

dard ewlieni li jgħolli isem pajjiżna ’l fuq barra minn xtutna. Mhux ta’ b’xejn li l-Oppożizzjoni tagħmel minn kollox biex tipprova tħammeġ lil pajjiżna u tnaffar il-kredibilità li pajjiżna jgawdi f ’dawn il-fora barranija. Il-ħsara barra minn Malta minn dejjem kienet l-arma ewlenija tagħhom sabiex fl-aħħar mill-aħħar inaffru l-investiment lejn pajjiżna bit-tama li l-opportunitajiet tax-xogħol jonqsu u l-flus fil-but jonqsu u b’hekk il-kredibilità tal-Gvern mal-poplu tonqos, bit-tama li jerġgħu jaħtfu dak l-imbierek poter li tant għamluh tagħhom bi dritt divin.

Is-sondaġġi xahar wara xahar qed jibqgħu konsistenti fir-rapportaġġ tagħhom tal-polz elettorali. Issondaġġi mhumiex vanġelu, imma jekk wieħed wara l-ieħor jibqgħu juru l-istess tbassir, allura dan jikkonferma kemm il-poplu jemmen li dan hu gvern li hu kredibbli għaliex iwettaq u għaliex isarraf ħidmietu f ’ġid li jitgawda minn kullħadd. U dan tixhdu l-popolarità ta’ dan il-Gvern u tal-Mexxej Joseph Muscat ma’ kull age-group tal-elettorat. Il-poplu għandu rasu mistrieħa li x-xogħol mhux se jonqos, li l-ekonomija u l-finanzi huma tassew fis-sod, li mill-ġid li qed jinħoloq ser igawdi, partikolarment min hu l-aktar fil-bżonn ħalli jintrefa’ ’l fuq.

U għaliex l-Oppożizzjoni mhix tieħu r-ruħ? Għaliex mhix takkwista kredibilità? L-Oppożizzjoni baqgħet imwaħħla ma’ politika passata, li l-poplu warrab fl-2013.

Wiegħdu nifs ġdid, triq ġdida, imma baqgħu idoqqu l-istess diska mkissra. Barra minn hekk jekk fi ħdanhom stess qed jiddubitaw fil-kredibilità tagħhom stess u jissuppervjaw bejniethom, x’alternattiva qed joffrulu lill-poplu? F’xenarju bħal dan il-poplu ma tlumux li ma jagħtix appoġġ lill-PN. Il-poplu ma jistax jafda ħajtu u ħajjet uliedu f ’idejn nies li rnexxielhom ikissru darhom u qas kapaċi jerġgħu jibdew jibnuha mill-ġdid. Kif qal tant tajjeb l-Onor. Arrigo fil-ġranet li għaddew li min ma jistax imexxi daru ma jistax imexxi gvern.

Il-Gvern Laburista madanakollu qatt m’għandu jieħu l-kredibilità bħala xi dritt divin. Hemm ikun waqa’ fil-labirint u l-mentalità tal-Oppożizzjoni Nazzjonalista.

Hemmhekk ikun il-bidu ta’ niżla li twassal għat-tmiem ta’ dan il-moviment li nħoloq biex dejjem ikollu widnejh miftuħin beraħ biex jisma’ u l-bibien miftuħin biex jilqa’ aktar nies fi ħdanu. Nemmen li l-konsistenza, il-ħidma sfiqa u fuq kollox l-umiltà huma dawk l-elementi li jkomplu jixprunaw lil dan il-Moviment sabiex ikompli jikber u jissokta joħloq il-ġid għal pajjiżna u għalina lkoll.

17

02.12.2018

kullhadd.com

IKTAR RIŻULTATI TAJBIN Editorjal

L-importanza lejn is-sostenibbiltà jinħass sew fit-turiżmu, li kulma jmur qed jikseb riżultati tajbin

Din il-ġimgħa kellna l-aħbar li l-Air Malta ngħatat il-premju “Turnaround Airline of the Year” tal-2018 waqt summit prestiġjuż tal-CAPA World Aviation Outlook, li sar f ’Berlin. L-Air Malta ntgħażlet fost il-linji dinjija għallbidliet strateġiċi innovattivi u l-eżerċizzju ta’ ristrutturar tagħha.

Infatti l-Air Malta nbidlet minn entità li kienet qed tagħmel telf kbir għal riżultat tajjeb għas-sena fiskali li ntemmet f ’Marzu 2018.

Ta’ min infakkar li l-Air Malta kienet ilha ma tagħmel profitt għal kważi 20 sena, hekk kif tħabtet biex tegħleb bosta sfidi, inkluż żieda fil-kompetizzjoni minn low cost carriers, prattiċi antiki ta’ xogħol u tensjonijiet fis-suq tal-Afrika ta’ Fuq, li kellhom impatt fuq ir-rotot li tradizzjonalment kienu l-aktar b’saħħithom.

L-Air Malta bniet mill-ġdid l-operazzjonijiet tagħha b’mudell li huwa kummerċjalment vijabbli. Dan sar permezz ta’ aktar għaqal fl-ispejjeż u żidiet fl-użu tal-ajruplani, rotot, u ammont ta’ passiġġieri. Hawn nosserva li dan il-mod ta’ ħidma

rajnieh iseħħ ukoll fl-Enemalta, li sa ftit ilu kienet korporazzjoni li titlef il-flus, imtaqqla bi djun li jmorru lura snin twal. Illum l-Enemalta żviluppat taħlita ta’ sorsi ta’ ġenerazzjoni tal-elettriku sostenibbli, u fl-istess waqt, it-tariffi tal-elettriku raħsu u saru fost l-irħas fl-Ewropa.

F’dan kollu jidħol fattur importanti ħafna, ċoè s-sostenibbiltà.

Fil-każ tal-Air Malta, diġà ħabbret li qed tippjana espansjoni ulterjuri fl-2019, filwaqt li ġeddet il-flotta attwali tagħha b’ajruplan modern.

Il-pass li jmiss se jkun kontinwazzjoni ta’ din il-viżjoni u t-twettiq tal-istrateġija ta’ dan il-Gvern biex jistabbilixxi l-Air Malta bħala l-linja tal-ajru tal-Mediterran.

L-importanza lejn is-sostenibbiltà jinħass sew fit-turiżmu, li kulma jmur qed jikseb riżultati tajbin.

Infatti f ’dawn l-aħħar ġimgħat, ċifri ppubblikati mill-Uffiċċju Nazzjonali tal-Istatistika indikaw żidiet kemm fl-ammont ta’ turisti li qed jiġu fil-Gżejjer Maltin, kif ukoll fl-ammont ta’ turisti li qed iqattgħu ljieli f ’lukandi Maltin u

Għawdxin. Dan huwa kkumplimentat mill-fatt li l-konnettività minn u lejn Malta qed titjieb, tant li din is-sena rajna l-introduzzjoni ta’ 21 rotta ġdida minn u lejn l-Ajruport Internazzjonali ta’ Malta.

Parti mill-mezzi kif il-Gvern qed jilqa’ għaż-żidiet fl-ammont ta’ turisti huwa billi jtejjeb l-infrastruttura tal-pajjiż. Minbarra proġetti infrastrutturali kbar fit-toroq Maltin u Għawdxin, f ’dawn l-aħħar xhur rajna proġetti ta’ riġenerazzjoni ta’ bajjiet, bħall-Balluta, San Ġorġ u Buġibba. Il-ħidma tal-Awtorità Maltija għat-Turiżmu qed tiffoka fuq profili differenti ta’ turisti u fuq turiżmu mqassam tul diversi xhur is-sena kollha. Mhux biss l-etajiet ikunu differenti iżda wkoll ir-raġuni għal xiex iżuru pajjiżna. Pereżempju, li qed isiru avvenimenti bħall-Festival Internazzjonali tal-Logħob tan-Nar, fl-istess waqt li nies popolari ħafna maż-żgħażagħ bħal Annie Mac ġew rikonoxxuti għall-kontribut tagħhom lejn it-turiżmu, u fl-istess waqt li s-sena d-dieħla se jsir avveniment flimkien ma’ Nickelode-

on; isem sinonimu mat-tfal. Dan fl-istess waqt li għandek ammont ta’ turisti li ġejjin Malta għall-konferenzi, bħalma kienet il-konferenza b’kollaborazzjoni ta’ ITB Berlin dwar persuni LGBTI+.

Għandek min saħansitra ġej biex jilgħab, bħalma rajna dan l-aħħar bil-parteċipazzjoni ta’ tmien timijiet minn madwar id-dinja fil-kompetizzjoni CS:GO Supernova; l-ewwel eSports tournament għal pajjiżna.

Filwaqt li n-numri qed jiżdiedu, qegħdin ikunu mferrxin fost numru ta’ attivitajiet u dawn huma r-raġunijiet li ma jinterferixxux waħda fuq l-oħra. Dan jipproġetta wkoll lil pajjiżna bħala destinazzjoni li hija kapaċi tilqa’ kull tip ta’ turist; minn dak li jħobb il-bajjiet għal dak li ġej biex jaħdem, minn dak li jħobb il-kultura għal dak li ġej għax għandu delizzju partikolari. Fi Frar li ġej huwa mistenni li nkunu nafu r-riżultati fil-qasam turistiku għal din is-sena. Jidher ċar li r-riżultati se jkunu tajbin; riżultat ieħor li dan il-Gvern jista’ jkun kburi li qed jikseb.

18

02.12.2018

kullhadd.com

RIFORMI LI QED JAGĦTU R-RIŻULTATI

Owen Bonnici Ministru

Rapport li ħareġ bħal-lbieraħ ġimgħa jkompli mal-kullana ta’ rapporti – kollha minn esperti barranin fil-qasam tagħhom – li jagħtu stampa pożittiva kemm preżenti u wkoll għall-futur ta’ pajjiżna. L-aħħar rapport li ħareġ ukoll jagħti ħarsa estensiva lejn is-sitwazzjoni ekonomika ta’ pajjiżna u jaffirma l-pożizzjoni ta’ Malta b’A+ bi prospetti stabbli.

Dan ir-rapport li qed insemmi huwa maħruġ mill-agenzija rinomata Ġermaniża Creditreform, li tingħaqad ma’ kumpaniji oħra fosthom Standard and Poor’s, Fitch, DBRS u wkoll Moody.

Mhux se nidħol fl-ekonomija u

l-finanzi, imma tajjeb li ngħid li din ir-rata pożittiva tirrifletti l-espansjoni qawwija ekonomika ta’ pajjiżna, li f ’dawn l-aħħar ħames snin kienet tisboq it-tkabbir ekonomiku fl-Unjoni Ewropea b’marġini wiesgħa.

Fost affarijiet oħra r-rapport isemmi miżuri pożittivi li daħħal il-Gvern li għenu biex Malta jkollha dan l-aspett pożittiv.

Kif qal il-kollega tiegħi Edward Scicluna, din hija aġenzija oħra Ewropea li qed tagħti r-rata ta’ A+ lis-suċċess fit-twettiq tarroad map ta’ dan il-Gvern.

Dan is-suċċess qed narawh f ’kull qasam. B’riżultat li kull fejn tħares tara l-kisbiet li qed jagħmel dan il-Gvern, jum wara l-ieħor, b’ħeġġa ma taqta’ xejn.

Huma riżultati li qed jolqtu lil kulħadd, għaliex meta jkollok ekonomija u finanzi li jkunu b’saħħithom, il-ġid li joħroġ minnhom ikun jista’ jinxtered fuq is-soċjetà kollha kemm hi. U kulħadd igawdi minn dan il-ġid.

Nieħu gost nara wkoll is-setturi li jaqgħu taħt il-ministeru tiegħi, u għalhekk ninsab responsabbli għat-tmexxija tagħhom flimkien mat-tim magħqud li għandi, li qed jagħti wkoll it-timbru għal

din is-sitwazzjoni li għandna quddiemna bħala pajjiż – sitwazzjoni li permezz tagħha l-poplu għandu rasu mistrieħa għall-futur tiegħu u ta’ wliedu.

Fil-qasam tal-ġustizzja għamilna passi kbar. Illum dan is-settur jinsab ħafna aħjar minn kif sibtu, meta dħalna b’ruħna u b’ġisimna mmexxu gvern li kellu verament għal qalbu l-ġid tal-poplu Malti. F’dawn l-aħħar snin kemm ilu hemm il-Gvern Laburista għamilna passi kbar ’il quddiem fil-qasam tal-ġustizzja. Illum dan is-settur jinsab bil-wisq aħjar minn dak li writna mil-leġiżlazzjonijiet ta’ qabilna.

Faċli li ngħid jien u noqgħod niftaħar b’dak li sar. Imma huwa bil-wisq aktar importanti li dak li sar qed ikun imfaħħar minn aġenziji barranin – li żgur mhumiex influwenzati minn xi ħadd b’mod partiġġjan – għaliex dawn jinsabu hemm biex jagħtu stampa ċara ta’ kif inhuma l-affarijiet.

Jekk huwa tajjeb, jirrapportaw it-tajjeb, jekk huwa ħażin, jirrapportaw il-ħażin.

L-aħħar rapport tal-Creditreform jagħmel proprju dan.

Nagħti eżempju: ir-rapport ippubblikat iħares, kif għidt, lejn

diversi oqsma. Iħares lejn il-ġustizzja. U jfaħħar ir-riformi li għamilna f ’dan is-settur. Hemm riformi li daħlu u għamlu differenza, oħrajn qed isir aktar xogħol fuqhom. Imma dan ir-rapport jgħid li dak li qed isir fil-qasam tal-ġustizzja qed ikollu effett tajjeb fuq dan is-settur u jindika wkoll ir-riżultati ta’ dan.

Filwaqt li fl-2010, każ fil-Qorti kien qed idum 866 ġurnata biex jinqata’, dan diġà tnaqqas għal 446 jum, grazzi għar-riformi li għamel il-Gvern. Dan huwa riżultat tal-ħidma wiesgħa li saret biex jitnaqqas id-dewmien fil-qrati tagħna. Għamilna ħafna biex niksbu dan it-titjib – żidna l-awli, waqqafna l-Qorti tal-Kummerċ, żidna l-maġistrati.

Dawn ikomplu jtejbu l-effiċjenza tal-qrati hekk kif huma mtejba wkoll bid-diversi inizjattivi oħra, fosthom li daħħalna t-teknoloġija fl-awli. Qed inressqu s-servizz lejn il-klijent biex ikun moqdi aħjar. Illum il-ġurnata klijent jista’ mill-kumdità ta’ daru jaċċessa diversi servizzi tal-qrati u jkun moqdi. B’hekk qed niffrankaw li klijent ikollu jieħu vaganzi mix-xogħol, qed niffrankaw li jkollu jidħol il-Belt biex jinqeda,

qed ngħinu wkoll b’mod indirett l-ekonomija tal-pajjiż.

Fadlilna x’nagħmlu. Imma li huwa żgur huwa, li l-ħidma tagħna ma taqta’ xejn u għandna l-kmiem imxammrin biex inkomplu naħdmu bla waqfien.

F’dawn l-aħħar snin kemm ilu hemm il-Gvern Laburista għamilna passi kbar ’l quddiem fil-qasam tal-ġustizzja. Illum dan is-settur jinsab bil-wisq aħjar minn dak li writna mil-legiżlazzjonijiet ta’ qabilna

X’INHU L-PASS LI JMISS?

Noel Cassar Cassar Noel

Illum il-ġurnata l-ekonomija hija waħda mill-aħjar fl-Ewropa bi tkabbir ilaħħaq il-5% fis-sena u rata ta’ qgħad qiegħda 3.5% biss. Għal dawn l-aħħar sentejn il-pajjiż irreġistra surplus wara 32 sena.

In-numru ta’ turisti li jaslu Malta, qed jikber sena wara sena, jirreġistra rekord wara l-ieħor. Dan ifisser li l-pajjiż miexi fit-triq it-tajba, bil-ġid mistenni jkompli jikber fissnin li ġejjin.

Imma wara dan is-suċċess ekonomiku, imiss li nibdew nieħdu ħsieb li jkun hawn iktar dixxiplina u infurzar. Ma nistgħux nagħtu l-impressjoni

li l-pajjiż qiegħed f ’xi anarkija. Jien naqbel perfettament ma’ dak li qal il-Prim Ministru Dr Joseph Muscat, meta spjega l-fatt li rridu nneħħu l-idea li kulħadd jagħmel li jrid. Ħa naqbad tliet nuqqasijiet li qed ikunu ta’ ħafna inkonvenjent illum il-ġurnata.

Waħda mill-problemi li niltaqgħu magħha ta’ kuljum hija l-ipparkjar ħażin tal-karozzi.

Ma nistgħux nibqgħu nagħmlu li rridu fit-toroq tagħna għax b’hekk qed nipperikolaw ħajjitna u ħajjet ħaddieħor u qed nispiċċaw noħloqu konġestjoni tat-traffiku bla bżonn. Il-problema kbira ta’ parking hija waħda inkwetanti, anke għallfatt li karozzi jieqfu f ’nofs ta’ triq biex iniżżlu persuni millkarozzi minflok jipparkjaw f ’parking normali. L-istess problema qed tinħoloq anke meta vannijiet tal-wholesalers ikunu qed jagħtu servizz lil talħwienet. Hemm bżonn cameras ġot-toroq arterjali u dawk distributorji li kuljum jgħaddi ammont kbir ta’ traffiku, biex l-anarkija fit-toroq Maltin ton-

qos sew. Apparti minn hekk, hemm il-problema li n-nies jużaw il-mobiles waqt li jkunu qed isuqu.

It-tieni suġġett li nixtieq nitkellem dwaru huwa l-ħmieġ u l-iskart. Nibda bil-fatt li ma nistgħux nibqgħu naraw jew nisimgħu b’nies li marru jarmu xi washing machine, xi saqqu jew xi skart goff ieħor f ’xi wied jew għalqa, għax dan qed iħalli effett ambjentali u turistiku negattiv. Hawn servizz provdut b’xejn mill-Kunsill Lokali li jiġu jiġbru l-iskart goff minn quddiem id-dar. Hemm bżonn ukoll li nieħdu ħsieb l-ibħra u iktar il-bajjiet tagħna u nevitaw li jintrema skart jew terrapien fil-baħar. Fil-fatt, bejn Jannar u l-aħħar ta’ Awwissu ta’ din is-sena, l-Aġenzija LESA rrapportat li b’kollox ġew imwiddba madwar 800 persuna u li minnhom tħarrku madwar 648 b’rabta ma’ offiżi ambjentali. Hemm bżonn li jiġu installati cameras f ’dawk l-areas li huma suġġetti għal xi rimi ta’ skart biex min jagħmel dawn l-affarijiet, jiġi mħarrek. Anke

fir-rigward tal-boroż tal-iskart li noħorġu kuljum, il-fatt li qed ikun hemm l-infurzar iktar fuq x’tip ta boroż noħorġu kuljum, qed jgħin biex innaqqsu l-munzell ta’ skart.

Qabel ma nikkonkludi nixtieq nappella li hemm bżonn iktar dixxiplina u infurzar fir-rigward tas-settur tal-kostruzzjoni. Hemm bżonn li l-ħaddiema tagħna jkunu attrezzati bl-apparat kollu meħtieġ biex ikunu jistgħu jaħdmu mingħajr biża’ ta’ xi inċidenti. Hemm bżonn nieħdu dan il-qasam bis-serjetà u ma nkunux reattivi.

Illum il-ġurnata pajjiżi Ewropej iħarsu lejn Malta bħala pajjiż avvanzat ħafna.

Imma l-ebda pajjiż ma jista’ jqis lilu avvanzat jekk għandna nuqqas ta’ dixxiplina u infurzar. F’dan l-artiklu tkellimna fuq tliet problemi li niltaqgħu magħhom ta’ kuljum, biss konvint li d-dixxiplina u l-infurzar iridu jkunu preżenti f ’oqsma oħra wkoll. L-infurzar irid ikun kontinwu u hemm bżonn pieni għal min

ma jimxix mar-regoli u l-liġijiet. B’hekk nirrispettaw lil xulxin iktar u tikber ukoll il-kwalità ta’ għajxien tagħna.

In-numru ta’ turisti li jaslu Malta, qed jikber sena wara sena, jirreġistra rekord wara l-ieħor. Dan ifisser li l-pajjiż miexi fit-triq it-tajba, bil-ġid mistenni jkompli jikber fis-snin li ġejjin

19

02.12.2018

kullhadd.com

FONDI EWROPEJ GĦAL MALTA WARA L-2020 Aaron Farrugia Segretarju Parlamentari

Il-baġit Ewropew għal wara l-2020 kien qiegħed fuq nett tal-aġenda tal-Gvern din ilġimgħa. Il-Ħamis li għadda pparteċipajt mal-Prim Ministru f ’laqgħat importanti fi Bratislava organizzati mill-Prim Ministru Slovakk Peter Pellegrini. Minn hemm bqajt sejjer Brussell għallaqgħa tal-Kunsill tal-Ministri.

It-tema prinċipali kienet il-fondi ta’ koeżjoni li kull pajjiż se jieħu u xi prijoritajiet għandu, kif ukoll kif se nindirizzaw in-nuqqas ta’ qbil li hemm fil-mument. Dan mhux biss bejn il-pajjiżi iżda wkoll bejn il-Kunsill tal-Ministri, il-Kummissjoni Ewropea, u l-Parlament Ewropew.

Tajjeb ngħid li ftit tax-xhur ilu l-Kummissjoni Ewropea ħabbret l-ewwel ideat tagħha għal kif tixtieq tqassam il-flus tal-aktar karus importanti fil-Baġit tal-Unjoni Ewropea; dak ta’ koeżjoni. Dan il-karus hu maħsub li jnaqqas id-differenzi fl-iżvilupp ekonomiku tal-pajjiżi membri.

Filwaqt li napprezzaw il-mod li bih il-Kummissjoni qed tipprova tindirizza sfidi u prijoritajiet ġodda, ma naqblux li dan għandu jimmina l-politika ta’ koeżjoni, li hi l-għodda prinċipali ta’ investiment fl-Unjoni Ewropea. Huma

l-fondi li jibdlu l-ħajja taċ-ċittadini Ewropej għax bihom inwettqu proġetti li jindirizzaw l-isfidi tagħna fl-oqsma tas-saħħa, edukazzjoni, infrastruttura, u ambjent fost l-oħrajn. Huma l-fondi li qed nużaw biex nagħtu l-ħiliet lill-ħaddiema tagħna għall-industriji tal-lum u ta’ għada.

Punt ieħor li qed nagħmel f ’dawn il-laqgħat hu li l-fondi Ewropej ta’ koeżjoni għandhom imorru anke għal dawk il-pajjiżi bħal Malta li qed jiksbu suċċess ekonomiku u dan għaliex il-fondi Ewropej li jmiss se jgħinuna nkomplu nsostnu u nikkonsolidaw it-tkabbir ekonomiku li għandna. Ma jagħmilx sens li naħsbu li pajjiż li kiseb suċċess issa wasal u m’għandux sfidi li jeħtieġ jiġu indirizzati, mhux b’inqas fondi Ewropej.

Bl-istess mod, filwaqt li huwa tajjeb li l-Unjoni Ewropea

qiegħda tagħti prijorità lil sfidi bħall-immigrazzjoni u s-sigurtà, nemmnu li iktar riżorsi għandhom jiġu allokati għall-istati membri li huma f ’pożizzjoni li jallokaw il-fondi fejn huma l-iktar meħtieġa. Għalhekk qed nipproponu li l-programm il-ġdid għandu mhux biss ikun simplifikat iktar, biex iktar ċittadini, iktar negozji, jagħmlu użu mill-programmi ta’ fondi Ewropej, imma għandu jieħu f ’kunsiderazzjoni wkoll id-diffikultajiet partikolari ta’ kull pajjiż u ta’ kull reġjun, fosthom diffikultajiet ġeografiċi.

Naċċettaw li l-prijorità fis-snin li ġejjin għandha tkun ir-riċerka u l-innovazzjoni sabiex tissaħħaħ il-kompetittività tas-suq Ewropew, imma nemmnu li dan għandu jkun akkumpanjat b’miżuri konkreti biex titnaqqas il-participation gap. Apparti minn dan kollu, Malta qiegħda

f ’sitwazzjoni unika fejn jidħlu fondi diretti għall-bdiewa, bħala eżempju, u s-sitwazzjoni speċifika tal-agrikoltura f ’pajjiżna għanda tiġi kkunsidrata.

Waqt il-laqgħat li kelli, emfasizzajt l-importanza li jintlaħaq ftehim, anke jekk fil-prinċipju, dwar il-baġit kemm jista’ jkun fil-futur qrib u dan qabel l-elezzjoni tal-Parlament Ewropew tal-2019. Madankollu, il-pajjiżi kollha se jkollhom jagħmlu kompromess fuq xi livell jew ieħor.

Malta hija determinata li tibqa’ pożittiva anke jekk il-kontribuzzjoni tagħna għall-baġit Ewropew — issa li l-ekonomija tagħna qed tilħaq livelli ġodda bla preċedent — se tiżdied b’mod konsiderevoli. Inħares ’il quddiem lejn il-presidenza Rumena biex naqbdu r-ritmu meħtieġ bil-għan li nilħqu l-aġenda politika li qbilna dwarha fi Bratislava u f ’Ruma.

20

02.12.2018

kullhadd.com

MILL-ĠURNALIŻMU GĦAL TERAPISTA TAL-FAMILJA KARL WRIGHT

persuna magħrufa sew fil-qasam ġurnalistiku fejn saħansitra kien jokkupa wkoll l-irwol ta’ President tal-Istitut tal-Ġurnalisti Maltin (IĠM), li iżda ftit taż-żmien ilu beda avventura ġdida fil-karriera tiegħu bħala terapista tal-familja - xi ħaġa li hija ferm għal qalbu.

jieħdu s-sick-leave minn fuq ix-xogħol. Ma tarax din bħala xi ħaġa ferm ironika u L-għażla li nispeċjalizza x’taħseb li qed iwassal għal fil-psikoterapija tal-familja dan? L-istress żejjed? mal-Institute of Family Therapy (IFTMalta) għamiltha meta kont Id-dipressjoni hi waħda mill-ħafgħadni ngħallem lill-adolexxen- na esperjenzi diffiċli li jgħadti u ż-żgħażagħ. Kienu huma li du minnhom in-nies u mhijiex ispirawni biex napprofondixxi xi ħaġa tal-lum biss. Apparti l-istudji tiegħi għax meta kienu mill-aspett ġenetiku, huwa fatt jersqu għandi biex jitkellmu li nies li għandhom stima baxxa miegħi dwar il-problemi differ- tagħhom infushom u li jgħaddu enti tagħhom, kont nagħraf li minn esperjenzi ibsin li jistresskelli bżonn ħafna iżjed għodda jawhom ħafna, jistgħu jimirbiex ngħinhom. Kont nagħraf du. Biex ma nsemmux il-kuntukoll li qabelxejn, kelli ngħin iż- est partikolari li jista’ jiffaċċja jed lili nnifsi, nirrifletti ħafna ik- l-bniedem meta jkun kontintar fuq ħajti, fuq il-passat tiegħi wament ittraskurat mill-għeżież stess, fuq kulma jagħtini l-iden- tiegħu, jew espost għall-abbuż, tità tiegħi, inkluż l-esperjenzi ta’ għall-vjolenza, għall-mard u/jew uġigħ, it-telfiet u l-iżbalji. L-es- għall-faqar. Dan żgur li jdgħajjef perjenza tiegħi fl-iskejjel, kif lill-bniedem u jagħmlu iżjed vulukoll fil-midja bħala ġurnalist u nerabbli għad-dipressjoni.

L-aspett ta’ soċjetà avvanzata xandar, komplew jgħinuni nifhem il-kumplessità tal-problemi u ekonomija aħjar, iġibni nirridifferenti li qed jiffaċċjaw ħafna fletti fuq is-sens ta’ vojt li qed nies fil-mixja tal-ħajja tagħhom jesperjenza l-bniedem anki jekk ta’ kuljum. Tgħallimt li huwa ma jkun jonqsu xejn minn dak meta bniedem isir jaf aħjar lilu li hu materjali. Sfortunatament nnifsu u jkun kapaċi jinbidel hu mhux faċli li nitkellmu fuq instess li mbagħad ikun jista’ jgħin nuqqas ta’ kuntentizza interna, li nħossuha ġewwa fina. Aktar diflil ħaddieħor. fiċli minn hekk huwa li nfittxu għaliex. Huwa proprju hawn li Ilkoll nafu li llum qed tidħol il-psikoterapija tal-familja ngħixu f ’soċjetà inklussiva biex isir xogħol mal-individwi, b’ekonomija tal-ogħla livelli mal-koppji u mal-familji biex u fejn donnu ħadd ma wieħed jibda jaħseb u jirrifletti jonqsu xejn. Madankollu dwar il-vojt tiegħu, jagħmel sens studji riċenti wrew li d-dipressjoni se tkun l-aktar minnu, minn fejn ġej, x’inhu dak li jixtieq u x’lest jagħmel differmarda komuni fis-snin li enti biex ikollu riżultat differenġejjin, waqt li kawża tagħha ti. bosta persuni se jkollhom Kif għażilt li tispeċjalizza bħala terapista tal-familja?

Fejn tinsab il-familja llum u liema huma l-problemi li l-familji qed jersqu bihom għall-għajnuna terapewtika?

B’mod ġenerali, il-familja llum tibqa’ turina kemm hi sabiħa meta tagħraf iżżomm magħquda bl-imħabba. Bħala struttura, illum għandna familja li fit-tifsira u fid-dimensjoni tagħha hi ferm differenti minn dik tradizzjonali. Mhijiex neċessarjament iffurmata biss minn raġel u mara miżżewġin li jgħixu fiddar flimkien ma’ wliedhom. Illum il-familja hi iżjed miftuħa għad-diversità. Insemmi ftit eżempji. Fis-soċjetà tal-lum żdiedu n-nies f ’koabitazzjoni – jiġifieri li jagħżlu li jgħixu flimkien mingħajr ma jiżżewġu. Żdiedet ir-realtà ta’ ġenituri waħedhom (single parents) bl-ulied jew mingħajr l-ulied. La semmejna l-ulied ma nistgħux ma nsemmux li l-familja mhijiex iżjed kbira b’xi tmien ulied jew 12-il wild. Koppji miżżewġin u anki mhumiex, iqisu lilhom infushom familja anki jekk m’għandhomx tfal. L-istess bħalma jiddeskrivu lilhom infushom individwi li jagħżlu li jgħixu waħedhom (singles). Relazzjoni u saħansitra żwieġ bejn koppji tal-istess sess hija wkoll realtà li llum hi aċċettata mis-soċjetà tagħna u li hi mitkellma u mitħaddta iżjed fil-beraħ, deskritta wkoll bħala realtà ta’ familja li qed tara l-istess koppji jrabbu t-tfal, anki jekk ikunu adottati u mhux tagħhom bijoloġikament. Il-familji llum

jirriflettu iżjed taħlit etniku u multi-razzjali, biex ma nsemmux ir-realtà tad-divorzju li wkoll wessgħet it-tifsira ta’ taħlit fi ħdan l-istess familja għax tat l-opportunità lill-koppja miżżewġa biex wara li tinfired terġa’ tiżżewweġ.

Ilum nara l-familja bħala dik l-għaqda ta’ nies li, irrispettivament mill-età, mill-ġeneru, mill-orjentazzjoni sesswali, mir-razza u mit-twemmin u l-kultura tagħhom, għarfu kif iħobbu lil xulxin u jaqsmu ħajjithom flimkien.

Il-problemi li bihom in-nies qed jersqu għall-psikoterapija tal-familja jvarjaw minn problemi fir-relazzjonijiet romantiċi, għal problemi ta’ imġiba. Minn problemi ta’ saħħa mentali għal oħrajn ta’ abbuż verbali, fiżiku u/jew sesswali, kif ukoll emozzjonali. Minn problemi bejn il-koppji għal problemi li jkunu qed jimmanifestaw ruħhom fl-imġiba tat-tfal. Problemi wkoll ta’ individwi li jkunu fil-vizzji talalkoħol jew droga. Problemi ta’ min hu midrub minn esperjenzi tal-passat li saħansitra jmorru lura għat-trobbija speċjalment fiż-żgħorija u fiż-żgħożija, żmien kruċjali meta l-bniedem ikun qed jifforma l-karattru u l-personalità tiegħu.

fl-edukazzjoni u fis-saħħa, kif ukoll iż-żieda fl-istrutturi u l-mekkaniżmi li joffru sapport lill-familji.

Min-naħa l-oħra, ir-ritmu mgħaġġel tal-ħajja, il-ġirja sfrenata mal-ħin biex inlaħħqu bejn xogħol u ieħor għax inkella ma nlaħħqux mal-kontijiet u forsi anki mal-kapriċċi fil-ħajja, il-kultura individwalista u l-materjaliżmu qawwi li rikeb fuqna, l-użu esaġerat tat-teknoloġija li ħa post id-djalogu u l-esperjenza umana wiċċ imb wiċċ u l-qerda tal-ambjent naturali u l-iżvilupp bla rażan, nara li huma fost ħafna fatturi oħra li bihom is-soċjetà tal-lum qed tippreżenta lill-familja sfidi kbar, li xi drabi nibża li mhix jirnexxilha tiflaħ għalihom.

X’inhu post il-familja fil-qasam edukattiv u fil-qasam professjonali?

Nemmen li post il-familja hu wieħed mill-iktar kruċjali fiżżewġ oqsma. Il-familja, iktar ma tkun fiċ-ċentru tal-politika edukattiva u professjonali, iktar ikollna soċjetà b’saħħitha. Iktar ma nilqgħu għall-problemi u l-isfidi li jaħbtu għall-familja, inqas ikollna għaliex ninkwetaw biex naraw kemm se nonfqu, x’riżorsi rridu u kif se nipprovdu l-għajnuna biex ngħinu fejn hemm Kif is-soċjetà qed tgħin u/ il-kriżijiet. Dan hu l-kunċett ta’ jew ittellef lill-familja? investiment li nara li għandu Meta naħseb fuq kif is-soċ- jkun iżjed fil-prevenzjoni iktar jetà qed tgħin lill-familja, jiġuni milli fil-kura. l-ewwel f ’moħħi l-inklussività, id-diversità, l-avvanzi kbar Kif tista’ tgħin ħidma

21

02.12.2018

kullhadd.com

Għaliex taħseb li familji li jkollhom lil xi ħadd qrib tagħhom fil-ħabs jispiċċaw jitqiesu bħala grupp Il-ħidma kollaborattiva bejn vulnerabbli fis-soċjetà? il-professjonisti differenti hi inevitabbli jekk verament irri- Waħda mir-raġunijiet possibbdu nilħqu u ngħinu lil kulħadd li għaliex jiġri hekk, fil-fehma bl-aħjar mod possibbli. Jidhirli tiegħi, hija marbuta mal-kultura li spiċċa ż-żmien fejn profess- ta’ sterjotipi li kbirna fiha, fejn jonist iqiegħed lilu nnifsu f ’qa- qisu tiġi wisq faċli biex nittimgħda aħjar minn xi professjonist braw lil xulxin. Li hu żgur huwa ieħor. Kulħadd għandu l-ispeċ- li l-qraba ta’ min jinsab f ’xi jalizzazzjoni tiegħu, però meta faċilità korrettiva, bħall-istess l-ispeċjalizzazzjonijiet differen- detenuti, jeħtieġu min jissapti jiġu flimkien, ir-riżultat ikun portjahom u mhux min jiġġuferm iktar koerenti u b’saħħtu. dikahom. Jixħet dawl ħafna iżjed Ir-riċerka wkoll turi li l-profess- dettaljat u ċar dwar dan studju jonisti iżjed ma jikkollaboraw ppubblikat riċentement u li sar tal-familja bejniethom, iktar iġibu flim- mill-psikoterapista kien ideat diversi, għarfien u Dr Charlie Azzopardi, Fundatur esperjenzi. Dan minbarra li din tal-Institute of Family Therapy il-kollaborazzjoni bejn il-pro- f ’Malta (IFT-Malta). fessjonisti differenti tagħti iżjed opportunità biex isir skambju Il-familji u tfal tal-priġunieri ta’ riflessjonijiet fuq il-perspet- ħafna drabi jitqiesu bħala tivi varji, fuq l-istess feedback li l-vittmi tal-kriminalità li jinġabar minn xulxin u mill-kli- ma jidhrux? jenti nfushom. Dan kollu ċertament li jżid il-benefiċċji Ċertament huma vittmi għall-klijenti. Jien stess, li min- taċ-ċirkostanzi u ħafna drabi vittbarra l-ħidma ta’ psikoterapista mi tal-ġudizzji tan-nies. L-għemil tal-familja fil-privat naħdem ħażin, jagħmlu min jagħmlu, qatt ukoll għall-Home Based Thera- ma hu ġustifikat, però ta’ ħsara peutic Services (HBTS) tal-Fon- huma wkoll il-ġudizzji li jsiru dazzjoni għas-Servizzi ta’ Ħar- addoċċ, nieqsa mill-empatija u sien Soċjali (FSWS), nara kif l-kompassjoni. il-klijenti jibbenefikaw immens mill-ħidma terapewtika meta Minn riċerka li għamilt, din hi offruta minn tim multi- iltqajt ma’ esperjenzi dixxiplinarju ta’ psikoterapisti, xokkanti ta’ ġenituri li fost psikoterapisti tal-familja, coun- oħrajn kienu ħaduha bi kbira sellors, ħaddiema soċjali u psi- wisq li wliedhom spiċċaw kologi. Il-proċess kollaborattiv il-ħabs. It-trawma li jkollhom ma’ psikjatri, edukaturi, profess- jgħaddu minnha dawn jonisti u entitajiet oħra li jkunu il-ġenituri hija kbira. Uħud b’xi mod jew ieħor involuti fil- saħansitra qalu li mhumiex każi partikolari jkompli jtejjeb se joħorġu iktar mid-dar. ir-riżultat għat-terapija.

X’tikkummenta? kollaborattiva bejn professjonisti differenti f ’dan il-qasam?

Għaliex taħseb li wieħed donnu jibża’ jfittex terapija għand terapista bħalek, jew jistħi jgħid li qed ifittex għajnuna ta’ dan it-tip?

Irridu nammettu li mhu faċli xejn għal xi ħadd, ikun min ikun, li jmur quddiem persuna ma jafhiex u b’kuraġġ jitkellem dwaru nnifsu, dwar il-problemi u dwar il-passat u l-preżent tiegħu. Iktar minn hekk irridu wkoll nagħtu kas tal-kultura li wieħed ikun trabba fiha, ta’ kif l-individwu jkun tgħallem isolvi l-problemi tiegħu, ta’ problema x’tikkostitwixxi għal kull individwu. Aħna lkoll differenti.

Huwa fatt ukoll li meta wieħed jersaq għall-psikoterapija, lanqas ma jkun ċert kif u kemm se jħossu komdu jitkellem mat-terapista u huwa normali li qabel ma tinbena relazzjoni terapewtika, il-klijent ma jidħolx wisq f ’dettall. It-terapisti min-naħa tagħhom, huma mħarrġin sewwa biex jimxu bil-pass tal-klijent u jagħmluha faċli biex il-klijent iħossu komdu jafdahom.

Huma biss jafu kemm hi iebsa.

Lanqas biss nistgħu nippruvaw nimmaġinaw. Għandhom raġun jeħduha bi kbira. Mhix esperjenza faċli. Lil dawn in-nies irridu noffrulhom is-sapport, irridu ngħinuhom b’għemilna stess biex iħossuhom komdi jerġgħu joħorġu minn darhom mingħajr ħadd ma jħarsilhom bl-ikrah.

Nestendi minn hawn id-disponibilità tiegħi stess u ta’ sħabi l-professjonisti li żgur lesti nisimgħu mingħajr ma niġġudikaw.

Irridu fl-istess waqt inkomplu nedukaw lill-poplu tagħna biex jirrifletti fuq kif jista’ jkun ta’ iżjed għajnuna għal dawn ħutna.

jonijiet diffiċli fil-ħajja tiegħu li jinkludu fallimenti fir-relazzjonijiet/żwiġijiet. Hi wkoll realtà li s-subien qed jimmanifestaw iktar diffikultà minn żmien l-adolexxenza tagħhom biex jesprimu lilhom infushom u l-emozzjonijiet tagħhom. Dan qed iwassal biex individwi jiġmgħu iżjed ġo fihom tant li jispiċċaw ma jitkellmu ma’ ħadd. Ma jaqsmu ma’ ħadd dak li jkunu jħossu. Dan jispiċċa jwassalhom biex jitilfu l-fiduċja kollha fihom infushom, jaqtgħu qalbhom, ma jagħmlux differenza bejn dak li jkun ġralhom u ħajjithom inġenerali tant li jqisu lilhom infushom stess bħala falliment, bħallikieku ma jiswew għalxejn u li mhuma kapaċi jagħmlu xejn tajjeb. Jispiċċaw jirrikorru għas-suwiċidju. Interessanti li nsemmu li minkejja li huma iktar irġiel li attwalment jirnexxilhom ineħħu ħajjithom b’idejhom, ħafna iżjed mill-irġiel huma n-nisa li jittantaw ineħħu ħajjithom. L-irġiel jirnexxilhom aktar għaliex jużaw modilitajiet iżjed vjolenti min-nisa. Qabel ma jaslu s’hawn, lil dawn in-nies irridu ninkoraġġuhom jitkellmu. Irridu nikkommettu ruħna li nisimgħuhom u ftit ftit inressquhom għall-għajnuna li tant jeħtieġu.

Is-soċjetà Maltija bħalissa kemm hija b’saħħitha fil-livell soċjali? Kemm hi sana u ġusta s-soċjetà Maltija fil-preżent?

din il-problema għax b’hekk qed tnaqqas il-kuntatt uman fil-livell ta’ komunikazzjoni bejn il-persuni?

Intenni li d-doża esaġerata tat-teknoloġija li qed nikkunsmaw, xi drabi l-użu ħażin tat-teknoloġija, mhumiex qed jgħinu biex niddjalogaw bejnietna. Waħda qed tieħu post l-oħra mingħajr element ta’ bilanċ. Biżżejjed inħarsu madwarna mingħajr ma niġġeneralizzaw, huwa fatt li llum faċli ħafna nosservaw nies mitlufin fid-dinja tagħhom fuq il-mobile; nies li minkejja li mdawrin b’nies oħra, xorta jkunu jħossuhom waħedhom minħabba r-realtà li jkunu qed jgħixu wara l-iscreen tal-mobile/tablet; koppji u familji jużaw il-mezzi teknoloġiċi tagħhom minflok jiddjalogaw bejniethom sakemm jistennew biex jieklu f ’xi ristorant; tfal bil-gadgets f ’idejhom biex joqogħdu kwieti u jħallu lill-ġenituri jiddevertu bil-kwiet; u ħafna eżempji oħra.

Dan jista’ faċilment iwassal biex intellgħu ħitan bejnietna li jbegħduna minn xulxin, speċjalment meta nsibu ruħna f ’xi kriżi. Biex ma nsemmux id-diffikultajiet filmod kif nitgħallmu nesprimu ruħna, fil-mod kif eventwalment nirrelataw ma’ ħaddieħor anki f ’relazzjonijiet romantiċi.

Kif taħseb li din il-problema tas-solitudni fis-soċjetà Maltija u anki f ’soċjetajiet Ma nistgħux ngħidu li mhix oħra madwar id-dinja soċjetà b’saħħitha però qatt tista’ tingħeleb jew mhi biżżejjed. Nemmen li rri- almenu titnaqqas? du ninvestu iżjed biex nilqgħu għall-problemi soċjali. Kif Billi nagħmlu ħin għal xulxin. aċċennajt f ’risposti oħra, irri- Billi nqassmu sew il-prijoritajiet du nindirizzaw b’ħafna iktar tagħna. Billi nifhmu li fil-ħajja, saħħa l-faqar u l-istress ta’ ħaf- ix-xogħol, il-flus u s-suċċess na familji sa minn etajiet żgħar. huma importanti, però iżjed Irridu nirriflettu kif se ninkludu minnhom huwa importanti l-ħin sa mill-etajiet bikrija dan is-set- għalina nfusna u għall-għeżież tur fil-proċess edukattiv tat-tfal tagħna. Li nisimgħu u nifhmu u taż-żgħażagħ tagħna u naraw l-bżonnijiet ta’ xulxin, li niddiskif se nibqgħu nimmotivaw lilladulti u lill-ġenituri biex jibqgħu jedukaw lilhom infushom u jfittxu s-sapport fil-mixja tal-ħajja tagħhom.

Kemm hi kbira l-problema tas-solitudni f ’pajjiżna?

Fost fatturi li jikkontribwixxu għas-suwiċidju hemm is-separazzjoni, id-divorzju u li wieħed ikun tas-sess maskili. Il-kummenti tiegħek.

M’għandix riżultati ta’ riċerka f ’idejja dwar dan is-suġġett f ’pajjiżna. Għaldaqstant mill-esperjenza tal-klijenti tiegħi, inħoss li dan huwa suġġett li bħala pajjiż jeħtieġ li nkomplu nimpenjaw lilna nfusna għalih, speċjalment billi nagħmluha iżjed faċli għal min qiegħed fis-solitudni biex isib min jisimgħu u jgħinu professjonalment.

Hemm studji li jsaħħu dan l-argument minħabba l-mod kif l-individwu konċernat ikun tgħallem jittratta mat-telfiet, mal-fallimenti u mas-sitwazz-

Taħseb li l-avvanzi fit-teknoloġija u l-fatt li persuna donnu jħossu iktar komdu jikkomunika permezz tat-teknoloġija qed tkabbar

kutu flimkien u naċċettaw id-differenzi bejnietna, u li nissapportjaw u nkunu hemm għal xulxin fil-mumenti diffiċli, huma żgur fost l-iktar azzjonijiet importanti li nistgħu npoġġu fil-prattika biex nevitaw li naqgħu jew biex ngħinu lill-oħrajn jinqalgħu mis-solitudni.

Għaddi messaġġ lill-persuni li jiffurmaw is-soċjetà Maltija biex jagħtu kas iktar tal-bżonnijiet tal-oħrajn u joffrulhom l-għajnuna tagħhom biex tabilħaqq ikollna soċjetà iktar sana u ġusta.

Qabel jew fl-istess waqt li nagħtu kas għall-bżonnijiet tal-oħrajn, neħtieġu nagħtu kas tagħna nfusna wkoll. Il-messaġġ ngħaddih lil kull persuna li tagħmel parti mis-soċjetà Maltija. Nagħżel li nagħmel hekk għax jekk kulħadd jilqa’ dal-messaġġ, ngħixu f ’iżjed armonija, nifhmu iżjed wieħed lill-ieħor u naħsbu iktar f ’xulxin, u naċċertaw li ma ninsewx il-bżonnijiet ta’ xulxin f ’kull deċiżjoni li nieħdu, hu x’inhu x-xogħol tagħna.

Lil kull persuna - Apprezza fik dak li hu sabiħ u pożittiv. Tinsa qatt li int persuna unika u fik għandek riżorsi biżżejjed biex tirbaħ id-diffikultajiet li tiltaqa’ magħhom, anki jekk ikollok bżonn lil min jgħinek. Fittex l-għajnuna. Emmen fik innifsek. Is-soċjetà, bik u mingħajrek mhix l-istess. Agħmel il-ħin għalik innifsek u għall-għeżież tiegħek. Fl-għajja tiegħek tgħallem strieħ u mhux iċċedi l-armi. Ħu ħsieb tiegħek innifsek biex tgawdi saħħa mentali tajba u tgħix ferħan. Tibżax, anzi fittex li tirrifletti fuqek innifsek, fuq il-ħsibijiet, l-imġiba u l-emozzjonijiet tiegħek. Ilqa’ l-feedback tal-oħrajn. Taqtax qalbek meta tiżbalja, anzi tgħallem mill-iżbalji biex tkun iżjed b’saħħtek.

23

02.12.2018

kullhadd.com

reċensjoni tal-ktieb

IT-TFAJLA TAT-TEMPJU Eric iqatta’ l-vaganzi tas-sajf għand Marco u oħtu Margaret fid-dar tagħhom taħt irdum. Marco jistqarr li wara panew fil-librerija kien skopra xi għerien.

Bis-saħħa ta’ piramida li sab f ’għar minnhom kienu jmorru lura fil-passat.

It-tliet żgħażagħ bdew isibu ruħhom fi rħajjel f ’Malta ta’ 4,500 sena ilu. Kienu

jsiru inviżibbli u setgħu jaqraw il-ħsibijiet ta’ ħaddieħor.

B’dawn il-ħiliet huma jintebħu li Vanki, it-tfajla tat-tempju, kienet kontra l-ftehim ta’ missierha u x-Xaman biex tiżżewweġ lil ibnu Kadu, għax kienet tħobb lil Bitka.

Ix-Xaman jagħmel minn kollox biex

tgħaddi tiegħu.

Għalkemm kienu konxji li kien hemm perikli kbar tul dawn il-vjaġġi fiż-żmien, Marco, Margaret u Eric kienu jistennew b’ħerqa kbira l-vjaġġ li jmiss.

Jirnexxilha Vanki tiżżewweġ lil Bitka?

Kif tinbidel ħajjet iż-żgħażagħ sa tmiem dak is-sajf ?

IL-PRASPAR TA’ KALĊIDON Kalċidon hu raġel li ħajtu hi mimlija praspar. Xi drabi jivvinta xi praspura hu wara li jkun fassal xi ħaġa f ’moħħu. Bħal meta taparsi tah ħass ħażin jew meta ddeċieda li jagħmilha ta’ perit.

Drabi oħra jpaspar xi waħda wara li xi ħadd ikun qabbdu

ĊINU

jagħmillu xi qadja. X’jagħmel Kalċidon meta t-tabib jordnalu jieħu banju? U meta s-Sinjura Liża bagħtitu jaqdiha f ’Ħal Lewża? Għamlet sew oħt Kalċidon meta qaltlu biex jieħu ħsieb il-borma?

Ir-risposti għal dawn il-mis-

toqsijiet issibuhom f ’dawn l-istejjer ħelwin li żgur se jnisslulkom tbissima.

U bilħaqq… għax insejt ngħidilkom… b’xi mod jew ieħor dejjem hemm Żeppi mdaħħal fil-praspar ta’ Kalċidon. Imma Żeppi min hu?

- Il-ġurdien tal-imramma li jgħix fi skola primarja

Ċinu hu ġurdien tal-imramma li jgħix ma’ ommu f ’toqba fi skola primarja. Hu jara ħafna avventuri u praspar li jgħaddu minnhom it-tfal li jattendu dik l-iskola.

Imma lil Ċinu ħadd ma jarah? U jekk ja-

rawh jirnexxilhom jaqbduh? Aqraw minn xiex jgħaddi Ċinu waqt ir-reċta tal-Milied li jkunu qed jagħmlu t-tfal jew meta t-tim tal-futbol tal-iskola jkun sejjer jilgħab logħba kontra tim ta’ skola oħra.

Insomma tfal. F’idejkom għandkom ktieb mimli avventuri li forsi min jaf . . . xi wħud minnhom għextuhom intom stess jew għaddew minnhom il-ħbieb tagħkom.

Mistoqsija: Lil min xtaqet tiżżewweġ Vanki?

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-kotba IT-TFAJLA TAT-TEMPJU, IL-PRASPAR TA’ KALĊIDON U ĊINU. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 9 ta’ Diċembru.

Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi.

Intant, ir-rebbieħ tal-ktieb IL-KALĊI QIEGĦED IFUR huwa: S. GATT - IŻ-ŻURRIEQ

IDĦOL BIĊ-ĊANS LI

TIRBAĦ €100

01

Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000

Kemm alloka l-Gvern għas-sena 2019 għal xiri ta’ mediċini?

Isem: Numru tat-telefown:

Tweġiba: Indirizz:

Rebbieħ: M.VELLA - RABAT

24

02.12.2018

kullhadd.com

BREXIT – KIF SE TOLQTOK?

Kitba ta’ qrob iż-żmien ta’ Brexit, tajjeb JAMES GRECH li wieħed janalizza kif il-ħajja taċ-ċittadini Maltin tista’ tiġi Hekk kif qed jgħaddu affettwata minn dan l-avvenil-ġimgħat u toqrob id-data tad- ment storiku.

29 ta’ Marzu 2019, meta l-Ingilterra se tinħall mill-Unjoni Kummerċ u turiżmu Ewropea (UE), jidher li l-inċertezza rigward l-impatt ta’ Malta u r-Renju Unit għandBrexit u x’effetti jista’ jħalli fuq hom rabtiet ekonomiċi imporil-ħajja taċ-ċittadini Ewropej, tanti bejniethom u għalhekk minflok qiegħda tonqos fil-fatt Malta hija fost dawk il-pajjiżi tal-UE li l-iktar li jistgħu jiġu qiegħda tiżdied.

Dan minħabba l-fatt illi filwaqt affettwati minn Brexit. Fil-fatt, li hemm qbil bejn il-mexxejja ir-Renju Unit huwa t-tielet l-iktal-pajjiżi kollha tal-UE dwar tar pajjiż importanti għall-kuml-arranġament “ta’ divorzju” merċ fl-Unjoni Ewropea, bejn l-Unjoni u r-Renju Unit, wara l-Italja u l-Ġermanja. kif ukoll dwar id-dikjarazzjoni Madwar 12% tal-importazzpolitika tar-relazzjoni futura joni ta’ Malta mill-UE ġejja bejniethom, il-Prim Ministru mir-Renju Unit u s-suq Ingliż Theresa May qiegħda tiffaċċ- jirrappreżenta madwar 6% ja kritika qawwija għal dan tal-esportazzjoni lejn l-Unjoni. il-ftehim, kemm mill-partiti Minbarra dan, madwar kwart politiċi fl-Oppożizzjoni kif tat-turisti li jżuru Malta ġejjin ukoll minn membri tal-partit mir-Renju Unit. Għalhekk, tagħha stess. Huwa għalhekk għalkemm l-ekonomija Maltimistenni li se jkun diffiċli ja m’għadhiex dipendenti fuq ferm li jirnexxilha tikkonvinċi is-suq Ingliż bħal qabel, xorta lill-Parlament Ingliż biex jap- huma bosta dawk il-kumpaniji prova l-ftehim dwar Brexit Maltin li n-negozju tagħhom fil-vot li se jittieħed fil-11 ta’ huwa espost għall-iżviluppi ta’ Diċembru. Jekk dan il-vot ma Brexit. Dawn l-intrapriżi jintjgħaddix, tikber il-possibilità li laqtu minn tariffi jew ostakli r-Renju Unit joħrog mill-UE oħrajn fil-kummerċ li jistgħu mingħajr ftehim maqbul, xi jidħlu fis-seħħ iktar ’il quddiħaġa li l-partijiet kollha jixtiequ em. Madankollu, dan jiddependi fuq il-ftehim kummerċjali jevitaw.

Għalhekk, hekk kif qed jo- li se jkun hemm bejn l-UE u

l-Ingilterra fil-futur u għalissa Mill-banda l-oħra, bi sterliħadd ma għadu jaf x’forma se na iktar dgħajfa, l-importazzjieħu dan l-arranġament. jonijiet mir-Renju Unit ikunu orħos. B’hekk ikunu jistgħu Ir-rata tal-kambju jibbenefikaw mhux biss il-konsumaturi Maltin iżda wkoll Brexit jista’ jkollu effett ukoll dawk l-intrapriżi li jimpurtaw fuq l-isterlina u din il-ħaġa materja prima minn dan iswkoll tista’ tolqot lill-ekonomi- suq. Minbarra hekk, dan l-efja Maltija. Iktar ma jkun hemm fett tal-kambju jkun jista’ jpatti inċertezza dwar ir-relazzjoni- xi ftit għal żidiet fit-tariffi li jiet futuri bejn ir-Renju Unit jistgħu jidħlu fis-seħħ aktar ’il u l-UE, iktar hemm il-pos- quddiem. sibilità li l-valur tal-isterlina jinżel vis-à-vis l-ewro u l-mu- L-ekonomija u l-impjiegi nita Ingliża iktar dgħajfa tfis- f ’Malta ser li l-esportazzjoni Maltija u t-turiżmu jistgħu jsiru inqas Għalkemm huma bosta kompetittivi. Madankollu tajj- dawk il-kumpaniji Maltin li eb li wieħed jinnota li dan l-ef- għandhom parti min-negozju fett ma jolqotx biss lil Malta tagħhom espost lejn ir-Reniżda wkoll lill-pajjiżi l-oħrajn ju Unit, jidher li l-ekonomija li qegħdin fiż-żona tal-ewro, Maltija ser tibqa b’saħħitha fosthom kompetituri fis-suq għas snin li ġejjin irrispettivatat-turiżmu bħal Spanja, il-Por- ment minn Brexit. Dan jidtugall, il-Greċja u Ċipru. Fil- her ċar mir-rapporti ta’ bosta fatt, għalkemm l-isterlina til- aġenziji internazzjonali fosthfet aktar minn 20% tas-saħħa om il-Kummissjoni Ewropea tagħha kontra l-ewro, f ’dawn stess li saħansitra riċentament l-aħħar tliet snin, it-turiżmu ikkonfermat li Malta se jkollmis-suq Ingliż kompla jiżdied ha l-akbar tkabbir ekonomiku sena fuq oħra. fl-Unjoni Ewropea għas-sena Dan it-tibdil fil-kambju jkollu d-dieħla. effett ukoll fuq investimenti li Madankollu, għadd ta’ kumpl-Maltin għandhom fil-muni- aniji li jimpurtaw materja prita Ingliża, hekk kif il-valur ta’ ma jew li jesportaw prodotti dawn l-assi jonqos minħabba mir-Renju Unit jistgħu jħossu li l-valur tal-isterlina jkun iktar effett minn tariffi jew dazji ġodda li jistgħu jidħlu fis-seħħ baxx.

hekk kif ir-Renju Unit joħroġ mill-Unjoni Ewropea. Jidher iżda li fl-aħħar snin dawn il-kumpaniji użaw bil-għaqal ilħin tagħhom biex isibu swieq ġodda, jew metodi kif jiġġieldu dan ir-riskju. Fil-fatt, wieħed jinnota li l-impjiegi f ’dawn il-kumpaniji mhux talli ma naqsux imma saħansitra żdiedu flaħħar snin anke wara r-riżultat tar-referendum fuq Brexit.

Investiment L-investiment lejn Malta wkoll jista’ jintlaqat bi Brexit.

Bir-Renju Unit barra mill-UE, jistgħu jinħolqu ostakli biex investiment Ingliż jiġi attirat lejn Malta u dan is-suq huwa ta’ importanza għall-ekonomija Maltija. Minbarra hekk, jekk wara Brexit, l-Ingilterra tadotta sistema ta’ taxxa iktar favorevoli biex tkompli tattira l-investiment, Malta tista’ ssir inqas kompetittiva.

Madankollu, jista’ jkun hemm ukoll opportunitajiet ta’ investiment, hekk kif kumpaniji jiddeċiedu li minflok jibqgħu jew imorru fir-Renju Unit, imorru f ’pajjiżi oħrajn tal-UE biex jibqa’ jkollhom aċċess għas-suq Ewropew. Malta tista’ tgawdi wkoll minn dan l-investiment u fil-fatt diġà kien hemm kumpaniji li ħabbru dan, f ’dawn

25

02.12.2018

kullhadd.com

l-aħħar xhur.

Pjan u preparazzjoni għaqlija F’dan il-kuntest ta’ inċertezza qawwija, ninnota b’sodisfazzjon li l-Gvern Malti kien proattiv ħafna u ilu jaħdem u jippjana biex Malta tkun tista’ tilqa’ għall-isfida ta’ Brexit.

Għalhekk ġiet stabbilita Task Force speċjali biex jiġi attirat investiment Ingliż lejn Malta, fejn qed isiru bosta laqgħat, inkluż bis-sehem tal-Prim Ministru Joseph Muscat. Apparti dan kollu, riċentament, tnediet skema mill-Malta Enterprise għall-kumpaniji Maltin li se jintlaqtu. Din l-iskema – Get Ready - li għandha baġit allokat ta’ €200,000 toffri ħlas ta’ €4,000 għall-kumpaniji Maltin sabiex dawn ikunu jistgħu jieħdu parir fuq kif l-aħjar jippreparaw irwieħhom għall-Brexit.

Migrazzjoni, Edukazzjoni u Saħħa Fattur importanti fid-diskussjonijiet dwar Brexit huwa, bla dubju ta’ xejn, l-immigrazzjoni.

In-numru ta’ Maltin li jgħixu u jaħdmu fir-Renju Unit huwa sostanzjali, kif ukoll in-numru ta’ Ingliżi li jgħixu u jaħdmu f ’Malta. Dan huwa qasam ferm sensittiv għall-Ingilterra

li wieħed irid isegwi mill-qrib, madankollu kollox jiddependi fuq il-ftehim aħħari tar-relazzjonijiet bejn ir-Renju Unit u l-UE. Tajjeb li wieħed isemmi li jekk il-migrazzjoni bejn l-UE u l-Ingilterra ssir iktar diffiċli, dan jista’ jaffettwa s-suq tax-xogħol f ’Malta minħabba li jista’ jkun hemm xi ħaddiema li jagħżlu li jiġu Malta minflok.

Minbarra ħaddiema, ir-Renju Unit dejjem attira għadd kbir ta’ studenti Maltin, speċjalment f ’livell terzjarju, f ’diversi oqsma, inkluż dak tal-mediċina. Hawnhekk wieħed irid jara jekk l-edukazzjoni tkunx parti mill-ftehim bejn l-UE u l-Ingilterra. Il-Gvern Malti jista’ dejjem jaħdem fuq ftehim bilaterali mar-Renju Unit wara Brexit sabiex niżguraw li l-Maltin jibqgħu jgawdu minn din l-opportunità.

Qasam ieħor importanti huwa dak tas-saħħa, fejn ħafna Maltin kull sena jibbenefikaw minn servizzi speċjalizzati fi sptarijiet ġewwa r-Renju Unit.

Peress li dan iseħħ grazzi għal ftehim bilaterali bejn iż-żewġ pajjiżi, mhuwiex se jkun affettwat direttament minn Brexit.

Il-Baġit tal-UE u l-kuntest Ewropew It-tluq tar-Renju Unit mill-UE se jħalli impatt ukoll fuq il-baġit tal-UE, hekk kif l-Ingilterra kienet waħda mill-kontributuri

Għalkemm huma bosta dawk il-kumpaniji Maltin li għandhom parti min-negozju tagħhom espost lejn ir-Renju Unit, jidher li l-ekonomija Maltija ser tibqa’ b’saħħitha għas-snin li ġejjin irrispettivament minn Brexit

ewlenin. Fil-kuntest Ewropew ta’ bħalissa, il-probabbiltà hija li dan ifisser baġit iżgħar għall-perjodu 2021-2027.

Flimkien mat-tkabbir qawwi tal-ekonomija Maltija meta mqabbel ma’ pajjiżi Ewropej oħrajn, dan ifisser li n-negozjati, dwar il-kontribuzzjoni ta’ Malta lejn il-baġit tal-UE u dwar il-fondi Ewropej li se nkunu nistgħu nirċievu, se

jkunu ferm diffiċli.

F’kuntest Ewropew, hemm sfidi oħrajn li jirriżultaw minn Brexit. Fosthom, Malta dejjem sabet alleat siewi fir-Renju Unit f ’bosta oqsma, inkluż dak tal-armonizzazzjoni tattaxxa. Mingħajr l-Ingilterra, il-pożizzjoni ta’ Malta f ’dawn id-diskussjonijiet tista’ tkun iktar dgħajfa.

B’mod ġenerali, Brexit toffri

sfida għal Malta, għalkemm jista’ jkun hemm ukoll opportunitajiet. Il-Gvern ilu jħejji bil-għaqal biex nilqgħu għar-riskji assoċjati ma’ dan l-iżvilupp. Madankollu, iljum tad-29 ta’ Marzu 2019 se jkun jum ta’ diqa għal Malta u għall-pajjiżi l-oħrajn tal-Unjoni Ewropea, hekk kif għall-ewwel darba minn wara t-Tieni Gwerra Dinjija, il-proċess ta’ integrazzjoni Ewropea se jmur lura u mhux ’il quddiem. Dan għandu jwassal biex nirriflettu sewwa u bir-reqqa fuq il-futur tal-Unjoni Ewropea, sabiex naraw li din toffri opportunitajiet ta’ ġid ekonomiku u soċjali għaċ-ċittadini Ewropej kollha.

B’hekk biss nistgħu niżguraw li dak li nbena matul is-snin minn ta’ qabilna ma jkomplix jinħall.

James Grech huwa kandidat għall-Parlament Ewropew f ’isem il-Partit Laburista.

26

02.12.2018

kullhadd.com

] SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irbaħ xampù u conditioner tad-ditta Wella.

Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil: KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Isem: Indirizz:

TISLIBA 254

B. AGIUS - Ħ’ ATTARD

Mimdudin:

Bi 3 Numri

B’4 Numri

038 211 238 331 440 445 475 502 627 745

0105 0461 0562 0801 0832 0879 1271 1514 1853 1863 2370 2583 3238

3556 3576 3613 3725 3955 4206 4664 4692 4972 5125 5465 5715 5728 5795 6114 6138

6142 6185 6235 6541 6889 6925 6927 7045 8575 8617 8653 8893 9355 9475 9780

B’5 Numri 06586 17390 19057 20323 38026 53553 57497 69434 73514 75324 75672 77189 81431

82025

3363563

B’6 Numri

B’8 Numri

033119 381190 496211 603221 845198 998335

02311142 22704376 60907011 77871343

B’7 Numri 2449092

1.

Kompli l-qawl:

........ l-qalb 20.

teħber (5) 21.

4.

Mediċina (4) 23.

7,23. Weġġa’ (6) 24.

9.

Isem Għarbi (3) 10.

Għamel

bħan-naħal (6) 12. Ħut (6) 16.

Ara 3 1.

18.

Alcoholic 2,12W.

Anonymous (1,1) 3,16.

19.

Tliet ittri użati 5.

fl-aħħar tal-indirizzi tas- siti elettroniċi (3) Irrabja (5) Jilbsuh in-nisa (3) Ara 7 Iqassmuhom tal-posta (5) Weqfin: Isem (6) Kunjom (9) Intebaħ (6) Umberto

6, 15.

8.

11.

12.

13.

14.

15.

17.

21.

22.

Attard Kingswell (1,1,1) Imneħirhom imxammar (9) Għasafar (9) Nota mużikali (2) Ara 2 Kap? (3) Inxellef ? (6) Ara 6 Jaħraq (3) Mingħajr (3) Ħares (3)

SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA Mimdudin:

Weqfin:

1.Sliem, 4.Mard, 7,9.Aħrab, 10.Raħħal, 12.Lembut, 18.Ma, 19.Inn, 20,21.Jigirfuh, 21,24.Fizzjali, 23.Huma

1.Strina, 2,15.Ibbanjati, 3.Mar, 5,16.

Aħħari, 6,12W. Dalli, 8.Ħabba Gozz, 11,13.Demmi, 14.Tirana, 17.Rai, 22.ZBM

27

02.12.2018

kullhadd.com

GĦAQQAD IL-KAXXI

Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi.

Eżempju: Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Ilkaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. In-numru huwa indikazzjoni tat-total ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa.

SIB IL-VALUR

Kull ittra fiha valur, uħud mill-valuri huma diġà mpoġġija. Uża dawn il-ħjilijiet biex issib il-kumplament tal-valuri tal-ittri.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

28

02.12.2018

kullhadd.com

MIET GEORGE H.W. BUSH George Bush, il-41 President tal-Istati Uniti, miet ilbieraħ.

Bush kien President li mexxa l-Istati Uniti fi żminijiet mhux faċli, u kien mexxa l-pajjiż għal terminu wieħed biss wara li ma kienx reġa’ ġie elett f ’perjodu li l-Istati Uniti sofriet minn tnaqqis kbir fl-andament ekonomiku. Hu miet fl-età ta’ 94 sena u l-mewt tiegħu ssegwi dik ta’ martu Barbara tmien xhur ilu.

Saħħtu kienet ilha sejra lura għal

diversi snin.

Il-Gvern ta’ Malta sellem il-memorja ta’ Bush fejn il-Ministru għall-Affarijiet Barranin Carmelo Abela ddeskriva lill-Eks President Bush bħala patrijott li kien jemmen li l-Istati Uniti kellha tmexxi lid-dinja b’pożittività.

Bush kien il-41 President tal-Istati Uniti, u kien veteran tat-Tieni Gwerra Dinjija li għex ukoll il-Gwerra l-Bierda. Fi ftit jiem, se nfakkru wkoll id-29 an-

niversarju mill-Malta Summit, li kien sar f ’Marsaxlokk nhar it-2 ta’ Diċembru 1989, ftit wara li waqa’ l-ħajt ta’ Berlin. Dan is-summit baqa’ mnaqqax fl-istorja bħala l-ewwel pass għad-diskussjonijiet li eventwalment temmew il-Gwerra l-Bierda.

MALTA BL-INQAS PIŻ FUQ AFFARIJIET ESSENZJALI Mill-Unjoni Ewropea kollha l-Maltin l-anqas li jħallsu għall-affarijiet essenzjali bħall-ilma, l-elettriku, il-gass u fuel ieħor. Dan tikkonfermah l-aġenzija tal-istatistika tal-Unjoni Ewropea l-Eurostat li tikkonferma li dawn l-affarijiet flimkien mal-housing

jieħdu kwart tad-dħul tal-familji bħala medja filpajjiżi Ewropej. F’Malta huwa kkalkulat li dawn jieħdu 10%. L-iktar pajjiżi fejn in-nies jonfqu mill-paga tagħhom fuq dawn l-affarijiet huma l-Finlandja, id-Danimarka u r-Renju Unit. Din l-istatistika ħarġet

fl-istess ġimgħa li kienet ippubblikata statistika dwar il-bidla kbira fil-prezz tal-elettriku f ’pajjiżna fejn filwaqt li sa ftit snin ilu Malta kellha fost l-ikbar żidiet f ’dawn il-prezzijiet, illum kellha fost l-iktar tnaqqis b’saħħtu.