KullĦadd_25.08.2019

www.kullhadd.com Il-Ħadd 25 ta’ Awwissu, 2019

Ħarġa Nru 1,363

Prezz €1

IKTAR RABJA GĦAL AZZOPARDI FIL-PN • Bl-invenzjoni tiegħu reġa’ fakkar f’wieħed mill-ikbar skandli tal-aħħar Gvern Nazzjonalista u kif il-Gvern ta’ Joseph Muscat żamm kelmtu meta aġixxa differenti minn ta’ qablu. Fuq kollox reġa’ wera kif b’nies bħalu l-kritika tal-Partit Nazzjonalista ma tistax tkun kredibbli.

Ara paġna 7

F’TAL-PIETÀ MĦASSBA LI MARLENE FARRUGIA SE TIFTĦILHOM KAŻIN

Ara paġna 4

RESTAWR FLIMKIEN BIEX ISEBBĦU T-TOROQ MALTIN

Ara paġna 3

MALTA BI “KWALITÀ TA’ ĦAJJA AĦJAR” • Espert barrani dwar l-ekonomija tkellem mal-gazzetta KullĦadd dwar kif qed tingħalaq id-differenza li kienet teżisti fil-kwalità tal-għajxien bejn Malta u l-medja Ewropea. Xhieda ċara li r-ratings A ma jiqfux mal-kalkoli ekonomiċi.

Ara paġna 28

02

25.08.2019

kullhadd.com

IT-TEMP GĦAL-LUM L-Ogħla Temperatura: 32°C L-Inqas Temperatura: 24°C L-Indiċi UV: 8 Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Arja ta’ pressjoni għolja ser tiksi l-biċċa l-kbira mill-Ewropa u ċ-Ċentru tal-Mediterran.

It-Temp: Xemxi Ir-Riħ: Ħafif mill-Majjistral itTramuntana li jsir mill-Majjistral Il-Viżibilità: Tajba Il-Baħar: Ħafif L-Imbatt: Ftit li xejn It-Temperatura tal-Baħar: 28°C

Editur ALEANDER BALZAN email: aleander.balzan@partitlaburista.org

Reklamar u Distribuzzjoni KIMBERLY CUTAJAR email: sales@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

Disinn tal-Paġni KIMBERLY CUTAJAR tel: (+356) 2568 2570

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbgħa

Kuntatt Ġenerali KullĦadd email: editorial@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

Indirizz Postali KullĦadd

33°C

UV 8

23°C

Il-Ħamis

32°C

UV 8

23°C

33°C

Il-Ġimgħa

UV 8

22°C

Is-Sibt

One Complex, A 28B, Industial Estate Il-Marsa MRS 3000

Sit Elettroniku KullĦadd

33°C

UV 8

23°C

31°C

UV 8

24°C

30°C

UV 8

24 °C

kullhadd.com

SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD

Mezzi Soċjali www.facebook.com/kullhadd

Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili – 2393 0000

Royal Pharmacy, 271, Triq ir-Repubblika, Il-Belt Valletta – 21252396 Darwin Pharmacy, 152, Triq il-Kbira San Ġużepp, Il-Ħamrun – 21221512 Evans Pharmacy, 96/98, Triq San Bastjan, Ħal Qormi – 21487020 St. Paul’s, Triq Brared, Birkirkara – 21442135 Charing Pharmacy, Triq il-Mimosa, Tal-Pietà – 21232954 St. Andrew’s Pharmacy, Triq il-Qasam, Tal-Ibraġġ – 21371062 The Economical Dispensary, 86/87, Triq Sir Adrian Dingli, Tas-Sliema – 21330376 Iklin Pharmacy, Triq Geronimo Abos, L-Iklin – 21415499 St. Mary Pharmacy, 14, Pjazza Rotunda, Il-Mosta – 21433833 El Medina Chemist, Triq il-Maskli, Il-Qawra – 21576308 Fleming Pharmacy, 61, Triq Ħaż-Żabbar, Raħal Ġdid – 21696893 Alpha Pharmacy, Triq Bormla k.m Vjal il-Kottoner, Il-Fgura – 21673811 May Day Pharmacy, Triq il-Vittorja, Ħaż-Żabbar – 21826529 Beta Pharmacy, 190, Dawret Ħal Għaxaq, Ħal Għaxaq – 21663311 Bronja Pharmacy, Sonata, Triq il-Bronja, Iż-Żurrieq – 21682251 Spiżerija Ħal Mula, Triq Dun Salv Ciappara, Ħaż-Żebbuġ – 21461693 Nova Pharmacy, 142, Triq il-Kulleġġ, Ir-Rabat – 21454274

Il-Gwardjani Lokali – 2132 0202

Għawdex

Stampat Miller Newsprint Ltd. Numri Importanti Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza​– 112​ Il-Pulizija ta’ Malta – 2122 4001-9​

L-Isptar ta’ Malta – 2545 0000 L-Isptar ta’ Għawdex – 2156 1600 Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza – 5004 3888 Servizz ta’ Direttorju Telefoniku – ​1182

Castle Pharmacy, 2, Misraħ l-Indipendenza, Ir-Rabat – 21556970 St. John Pharmacy, 85, Triq l-Indipendenza, Ix-Xewkija – 21563052 Servizz ta’ tobba fiċ-Ċentri tas-Saħħa fil-Ħdud u l-festi pubbliċi Iċ-Ċentri tas-Saħħa tal-Mosta, ta’ Raħal Ġdid u tal-Furjana jiftħu għall-emerġenzi 24 siegħa, sebat ijiem fil-ġimgħa. Fil-Ħdud u fil-festi pubbliċi, iċ-Ċentru tas-Saħħa tal-Gżira jiftaħ għallemerġenzi bejn it-8.00am u l-5.00pm. Ikun hemm ukoll servizz ta’ infermier bejn it-8.00am u t-8.00pm. Il-pubbliku jrid jattendi ċ-Ċentru tas-Saħħa tad-distrett tiegħu. Persuni mingħajr karta tal-identità ma jiġux moqdija.

03

25.08.2019

kullhadd.com

Ritratti: Planning Authority

38 APPLIKAZZJONI BIEX JIRRESTAWRAW FLIMKIEN • IWIEĠBU GĦAL SKEMA MAĦSUBA BIEX IN-NIES JIRRANĠAW DJARHOM U JSEBBĦU T-TOROQ FL-ISTESS ĦIN Skema tal-Awtorità tal-Ippjanar biex isir restawr fuq residenzi f ’toroq b’karatteristiċi Maltin li jkun b’mod organizzat bejn ġirien, jew fuq djar li jinsabu biswit xulxin rat 38 applikazzjoni.

Il-Perit David Mallia, mill-istess Awtorità, spjegalna li din l-iskema hija miftuħa għal residenzi li huma skedati jew li jinsabu f ’żoni ta’ konservazzjoni urbana u żied x’inhuma l-kriterji ta’ din l-iskema. “Streetscape tikkonsisti f ’aktar minn dar waħda almenu tnejn li jrid ikollhom faċċata bejniethom ta’ 50 metru u s-sidien iridu jaqblu li jaħdmu bl-istess perit u jsir restawr fuq barra. Dawn ma jitħallsux sakemm ix-xog-

ħlijiet kollha tad-djar flimkien ikunu lesti,” qal il-Perit. Il-ħsieb hu li jkun hemm toroq sħaħ jew partijiet sostanzjali minnhom li jgawdu minn din l-għajnuna. B’hekk l-effett ikun isbaħ u wieħed iktar evidenti.

Huwa għal din il-kategorija biss li l-applikazzjonijiet għadhom miftuħa hekk kif l-iskema Irrestawra Darek għal sena oħra reġgħet inħatfet. L-Awtorità għandha miljuni kbar allokati għal din l-iskema u dawk li wettqu x-xogħol skont kif miftiehem diġà bdew jitħallsu.

Minn dawk li applikaw is-sena li għaddiet kien hemm 57 applikant li ħadu flushom u minn dawk li applikaw f ’ta’ qabel hemm

250 li lestew ix-xogħol skont il-kriterji miftiehma u għalhekk daħlu flushom ukoll.

Filwaqt li s-sena li għaddiet l-applikanti ħadu medja ta’ €5,000 kull wieħed, is-sena ta’ qabel l-applikanti ħadu €6,500 kull wieħed.

Is-57 applikazzjoni tal-2018 huma parti minn total ta’ 1,142 talba ta’ nies li kwalifikaw għall-iskema Irrestawra Darek u li fil-maġġoranza tagħhom bħalissa għaddejin bix-xogħlijiet jew bdewhom wara li kisbu l-permess. Is-sena ta’ qabel kien hemm 884 talba.

Din is-sena diġà kien hemm 825 talba.

Biex dawn l-iskemi jkunu possibbli l-Aw-

torità tal-Ippjanar investiet miljuni kbar ta’ ewro tant li din is-sena għandha baġit ta’ €8 miljun.

Għal applikazzjonijiet li jiġu milqugħa u jsiru skont kif ippjanat, l-Awtorità tkopri 70% tal-ispejjeż.

Il-Perit David Mallia kompla jispjega li l-aktar bliet li raw applikazzjonijiet kienu Tas-Sliema u l-Belt Valletta.

“Dan mhux sorprendenti għax Tas-Sliema ħafna minnha hija urban conservation area u l-Belt hija kollha kemm hi kollha urban conservation area allura tistenna li fejn hemm ħafna area ta’ UCA wieħed japplika,” spjega l-Perit Mallia.

IL-ĠURI TAL-”VOJT” SE JIBDA KIF STABBILIT L-Imħallef Consuelo Scerri Herrera ma laqgħetx rikors biex ma jibdiex il-ġuri ta’ Etienne Bartolo magħruf bħala “Il-Vojt” fit-2 ta’ Settembru li ġej.

Ir-rikors tressaq mill-familja tal-vittma Roderick Grech li kien inqatel jumejn wara li qala’ daqqiet ta’ sikkina f ’Birkirkara.

Il-familja tal-vittma megħjuna mill-Avukat Franco Debono tilfet ir-rikors biex ma jibdiex il-ġuri anki jekk l-avukat tagħhom argumenta li l-qraba tal-vittma ma ġewx notifikati li se jibda l-ġuri.

Fir-rikors, l-Imħallef qalet li quddiem il-Qorti, il-familja tal-vittma qatt ma kell-

ha sehem u qatt ma kienet tidher bħala parte civile.

Dan anki jekk l-Avukat Franco Debono ġieli deher jassisti lill-familja tal-vittma.

Fir-rikors li ressqet, il-familja tal-vittma qalet li l-ġurati mhux se jkollhom il-ħiliet meħtieġa biex joħorġu verdett ġust.

Allegatament “Il-Vojt” qatel lil dak li kien magħruf bħala “ċ-China” wara li dan tal-aħħar ried jixtri d-droga iżda ma kellux flus.

L-akkużat saħaq li hu kien ħareġ sikkina biex jiddefendi ruħu hekk kif skont hu l-vittma ta daqqiet fuq spalltu.

04

25.08.2019

kullhadd.com

PULI MĦASSEB LI MARLENE SE TIFTĦILHOM KAŻIN Fid-Dar Ċentrali, partikolarment fl-uffiċċju tas-Segretarju Ġenerali, nibet tħassib ġdid. Dak li f ’mument fejn il-Partit Nazzjonalista tilef numru ta’ każini, l-alleat tagħhom qabel l-elezzjoni ġenerali li għaddiet, jaf qed taħsibha biex tkun hi li tiftaħ każin.

Dan l-inkwiet beda wara applikazzjoni tad-Deputat Marlene Farrugia quddiem l-Awtorità tal-Ippjanar biex proprjetà li akkwistat f ’Ħaż-Żabbar fl-aħħar snin tibdilha f ’dak li qed jissejjaħ ċentru soċjali u kulturali.

L-applikazzjoni ilha xhur li tressqet quddiem l-Awtorità iżda kien biss dan l-aħħar li kienet innutata.

Uffiċjalment il-Partit Demokratiku qatt ma ħabbar li se jkun qed jiftaħ xi

każin politiku u l-gazzetta KullĦadd m’għandha ebda konferma mingħand il-partit tal-oranġjo.

Iżda, kulħadd jaf li l-proprjetajiet ta’ Farrugia huma l-lok fejn isiru ħafna mil-laqgħat u fejn isir ħafna mix-xogħol tal-Partit Demokratiku li bħalissa reġa’ jinsab bla kap wara r-riżenja (mhux l-ewwel darba) ta’ Godfrey Farrugia.

Kienu nies qrib l-uffiċċju tas-Segretarju Ġenerali Clyde Puli li kixfu magħna kif f ’Tal-Pietà huma mħassba bl-applikazzjoni li hi ffirmata millPerit Paul Camilleri, li nzerta hu l-prim kuġin tal-eks Prim Ministru Lawrence Gonzi.

Din l-applikazzjoni titlob biex il-pro-

prjetà, li min jaf Ħaż-Żabbar jgħidlek li hi ta’ ċertu valur u ġġib il-mijiet ta’ eluf ta’ ewro, ikollha permess imġeded għal alterazzjonijiet, estensjoni.

Fl-istess ħin qed tintalab bidla fl-użu għal dak li qed jissejjaħ ċentru soċjali u kulturali.

Fl-istamperija dan kien interpretat bħala l-ftuħ ta’ każin ġdid u l-inkwiet kiber wara dikjarazzjonijiet li saru fl-aħħar ġimgħat li nies mill-Partit Nazzjonalista telqu lejn il-Partit Demokratiku wara li l-Kap tal-Partit Adrian Delia rebaħ il-vot ta’ fiduċja.

Kulħadd jaf li nies bħal Simon Busuttil, Karol Aquilina u Jason Azzopardi jħossuhom ferm iktar komdi ma’ Marlene u Godfrey Farrugia u l-biża’

li dawn jiftħu xi tip ta’ ċentru politiku hija theddida reali li mhix tkun injorata.

Is-Segretarju Ġenerali Clyde Puli ilu jattakka żmien lill-Eks Kap tal-Partit Nazzjonalista, Simon Busuttil, minħabba l-alleanza qabel l-aħħar elezzjoni ġenerali li għaddiet. Għal bosta drabi attakka lil Farrugia għallmod kif imxiet wara li l-Partit Nazzjonalista ta’ palk u leħen biex fl-aħħar elezzjoni ġenerali rebħet siġġu fil-Parlament minflok deputati tradizzjonali tal-Partit Nazzjonalista. Issa mhux talli Marlene Farrugia se jkollha palk iżda talli l-biża’ hi li jkollha każin meta l-Partit Nazzjonalista qed jagħlaq minnhom.

IMFAĦĦAR IS-SEHEM TA’ MALTA 20 għaqda mhux governattiva fosthom il-Fondazzjoni Aditus u dipartimenti tal-Università ta’ Malta faħħru l-azzjoni tal-Gvern Malti li daħħal it-356 immigrant li għamlu 15-il jum abbord l-Ocean Viking.

Fi stqarrija l-għaqdiet qalu li t-tfal u n-nisa fost l-oħrajn tħallew abbandunati fuq il-bastiment Ocean Viking

u saħqu li l-Unjoni Ewropea kaxkret saqajha dwar dan.

Il-Gvern Malti kien qal li wara diskussjonijiet mal-Kummissjoni Ewropea, intlaħaq ftehim biex l-immigranti jiddaħħlu f ’Malta u wara jitqassmu kollha bejn sitt pajjiżi Ewropej oħra fosthom Franza li se tieħu 150 immigrant minnhom.

Is-soluzzjoni offruta minn Malta ġabet ukoll ir-reazzjoni

tal-Kummissarju Ewropea għall-Immigrazzjoni Dimitris Avramopoulos faħħar lill-Gvern Malti u lill-Prim Ministru Joseph Muscat għall-pożizzjoni li ħadet Malta.

Huwa faħħar ukoll lis-sitt pajjiżi Ewropej li aċċettaw li jirrilokaw f ’pajjiżhom lill-immigranti u ħeġġiġhom biex jagħmlu dan mill-aktar fis.

ĠLIEDA OĦRA BEJN IL-FAZZJONI DELIA U L-FAZZJONI BUSUTTIL Diżgwid ieħor fil-Partit Nazzjonalista, reġa’ kixef il-qasma kbira li hemm fil-Partit Nazzjonalista bejn il-fazzjoni Delia u l-fazzjoni Busuttil.

Kien il-Kunsillier ta’ Birkirkara Justin Schembri li ħoloq kwistjoni oħra fil-Partit Nazzjonalista li rrabjat lil fazzjoni tal-Eks Kap Simon Busuttil.

Il-Ġimgħa fuq Facebook, Justin Schembri kiteb li jaqbel mal-politika tal-Ministru Taljan, Matteo Salvani. Politika estremista.

Il-kumment, ġab rabja kbira mill-fazzjoni Busuttil li riedu jiddistingwu ruħhom minn dak li kiteb Schembri.

Schembri huwa esponent qrib il-Kap Nazzjonalista Adrian Delia, u fil-ġurnata li vvutaw dwar il-futur tiegħu, il-kunsilliera Nazzjonalisti, Justin Schembri tela’ fuq il-palk jit-

kellem favur Delia.

Fid-dawl ta’ dan kollu, il-fazzjoni Busuttil ħatfet l-okkażjoni u mill-ewwel kitbet kontrih u attakkatu. Anki għaliex dak li kiteb xejn ma jagħmel ġieħ.

Id-Deputat Nazzjonalista

Karl Gouder meta ra l-opinjoni ta’ Schembri sejjaħlu bħala miġnun, filwaqt li ddisassoċja ruħu mill-kumment ta’ Schembri.

Kiteb ukoll id-Deputat Nazzjonalista Beppe Fenech Adami u

tefa’ ritratt ta’ missieru, Eddie Fenech Adami u qal li dawn huwa l-valuri li jħaddan.

Intant, il-Kap Nazzjonalista Adrian Delia ma ħariġx jikkundanna dak li kiteb Justin Schembri.

05

25.08.2019

kullhadd.com

30,000 SIEGĦA TA’ JOB COACHING GĦALL-PERSUNI B’DIŻABBILTÀ Il-ħidma bil-għan li persuni b’diżabbiltà jsibu posthom fid-dinja tax-xogħol mhijiex tieqaf malmulti u d-dixxiplina għal dawk li ma josservawx il-liġi.

Iktar minn hekk qed isir xogħol kbir biex persuni b’abbiltajiet differenti jkunu mħejjija tajjeb biex jimlew il-postijiet tax-xogħol li jinħolqu f ’suq li kulma jmur għandu bżonn iktar ħaddiema.

Il-liġi tgħid li kumpanija jrid ikollha 2% tal-impjegati tagħha li huma persuni b’diżabbiltà u wara deċennji injorata, tul dawn l-aħħar snin l-awtoritajiet daħlu għal impenn b’saħħtu biex din il-liġi ma titħalliex biss fuq il-karta.

Fost l-entitajiet li qed ikollhom irwol importanti f ’dan kollu hemm Jobsplus u l-Lino Spiteri Foundation. Fondazzjoni li nħolqot flaħħar snin u taħdem bil-multi ta’ dawk li ma jkunux osservaw il-liġi.

Fi tweġibiet lill-gazzetta KullĦadd dwar kif qed jintużaw il-flus ta’ dawk il-kumpaniji

li jagħżlu li jħallsu kontribuzzjoni minflok jimpjegaw persuna b’diżabbiltà kien spjegat kif illum huma ferm inqas il-kumpaniji li jagħżlu jieħdu dik it-triq.

Fl-istess ħin intqal lilna li ngħata s-servizz ta’ 30,000 siegħa job coaching lill-persuni b’diżabbiltà matul esperjenzi ta’ work exposure jew waqt l-impjieg.

Jirriżulta li sal-aħħar ta’ Diċembru 2017 kien hemm 487 intrapriża privata, fosthom 20 grupp ta’ kumpaniji, li fallew milli jilħqu l-kwota ta’ impjegati b’diżabbiltà.

Minnhom, 335 intrapriża privata, fosthom 18-il grupp ta’ kumpaniji, ħallsu l-kontribuzzjoni bejn is-sena l-oħra u din is-sena. Bejniethom ħallsu €1,176,600. Fl-istess waqt Jobsplus għadha għaddejja bil-proċess biex tiġbor il-kumplament tal-flus.

“Il-flus imsemmija li nġabru mill-kontribuzzjonijiet intużaw minn Jobsplus u l-Lino Spiteri Foundation fl-2018 biex jassistu

Dan in-numru żdied minn 24% fl-2015 għal 60% sal-aħħar tal-2017 persuni b’diżabbiltà jidħlu fid-dinja tax-xogħol,” kien spjegat lillgazzetta KullĦadd. Fost dawk li qed jagħmlu xogħol li hu deskritt bħala wieħed li jiswa mitqlu deheb hemm il-Profiling & Guidance Officers. Dawn jiltaqgħu b’mod regolari mal-persuni b’diżabbiltà li qed jirreġistraw għax-xogħol biex jidentifikaw l-abbiltajiet u l-ħiliet biex ifasslu pjan t’azzjoni li potenzjalment iwassalhom għal xogħol addattat.

Imbagħad hemm il-Corporate Relations Officers. Dawn għamlu madwar 600 żjara f ’kumpaniji diversi biex jidentifikaw u joħolqu (job crafting) opportunitajiet ta’ xogħol addattati għall-klijenti.

Flimkien mat-taqsima li toffri t-taħriġ ġew riferuti 585 persu-

na b’diżabbiltà għal taħriġ speċifiku organizzat minn Jobsplus filwaqt li 68 persuna b’diżabbiltà severa ipparteċipaw fi programm ta’ sena ta’ Sheltered Employment Training.

Barra minn hekk, instab xogħol lil 138 persuna b’diżabbiltà filwaqt li nżammu fl-impjieg bis-sapport ta’ coaching 366 persuna. Ta’ min jinnota li dawn il-bidliet huma wkoll riflessi fl-istatistika tal-qgħad bil-persuni b’diżabbiltà huma fost dawk li rreġistraw l-ikbar titjib fejn ir-rata ta’ qgħad fost dawn il-persuni qatt ma kienet baxxa daqs illum.

M’hemmx dubju li dawn isservizzi ta’ dawn l-entitajiet ukoll wasslu biex iktar kumpaniji laħqu

l-kwota stabbilita fil-liġi ta’ 2%. Dan in-numru żdied minn 24% fl-2015 għal 60% salaħħar tal-2017. Titjib konsiderevoli fl-implimentazzjoni ta’ liġi li għal snin twal tħalliet għalkollox fuq l-ixkaffa.

06

25.08.2019

kullhadd.com

F’SITT XHUR 4,000 GAWDEW MINN SERVIZZI ĠODDA Iż-żieda ta’ numru ta’ servizzi mediċi ġodda fi tliet bereġ partikolari fil-komunità wasslet biex fl-ewwel sitt xhur ta’ din is-sena aktar minn 4,000 persuna ngħataw dawn is-servizzi b’aktar kumdità u f ’inqas ħin peress li l-bereġ huma eqreb lejn djarhom.

Fl-istess ħin dan l-eżerċizzju wassal ukoll biex naqset il-pressjoni ta’ xogħol minn fuq iċ-Ċentri tas-Saħħa li minnhom kienu u għadhom jingħataw l-istess servizzi. Ittliet bereġ partikolari huma dawk ta’ Ħ’Attard, Tal-Pietà u ż-Żurrieq.

Is-servizzi mediċi ġodda li bdew jingħataw mill-berġa f ’Ħ’Attard huma dawk tal-podjatrija, tas-saħħa mentali u ta’ stil ta’ ħajja. Fl-ewwel sitt xhur ta’ din is-sena għal dawn is-servizzi rrikorrew 1,220 pazjent. Minn din il-klinika jingħataw is-servizzi mediċi ġodda lir-residenti ta’ Ħ’Attard, Ħad-Dingli, l-Imtarfa u r-Rabat. Qabel ma żdiedu dawn isservizzi mediċi ġodda mill-Berġa ta’ Ħ’Attard sar xogħol ta’ manutenzjoni u rinnovar tal-post u ġiet mgħammra b’għamara u apparat ġdid għal servizzi mediċi bi spiża ta’ madwar €11,500.

L-akbar ammont ta’ servizzi mediċi ġodda ddaħħal filBerġa f ’Tal-Pietà, fejn ukoll sar xogħol estensiv ta’ manutenzjoni u rinnovar flimkien ma’ attrezzar b’għamara u

apparat mediku bi spiża ta’ madwar €28,000.

Is-servizzi mediċi ġodda provduti minn din il-berġa huma l-podjatrija, is-saħħa mentali, l-istil ta’ ħajja u t-teħid ta’ demm għal testijiet speċifiċi u nutritionist. Minn din ilberġa jinqdew ir-residenti ġejjin minn Tal-Pietà, Ta’ Xbiex, il-Ħamrun, l-Imsida u Gwardamanġa li qabel kien ikollhom imorru fiċ-Ċentru tas-Saħħa tal-Furjana. Fl-ewwel sitt xhur ta’ din is-sena għamlu użu minn dawn is-servizzi madwar 950 ruħ.

Tul dan l-istess perjodu madwar 1,850 ruħ mill-irħula tal-Imqabba, il-Qrendi, Ħal Safi, iż-Żurrieq u Ħal Kirkop għamlu użu mis-servizzi ta’ podjatrija, stil ta’ ħajja u saħħa mentali li issa bdew jingħataw ukoll mill-berġa taż-Żurrieq.

Din il-berġa wkoll sarilha xogħol ta’ rinnovar u attrezzar ta’ apparat mediku bi spiża ta’ madwar €3,000.

Mitlub jikkummenta dwar l-introduzzjoni ta’ dawn isservizzi mediċi ġodda f ’livell ta’ bereġ fil-komunità, id-Deputat Prim Ministru u Ministru għas-Saħħa Chris Fearne qal li “jagħmel ħafna sens li fejn ikun possibbli s-servizzi mediċi jingħataw fil-komunità. Tkun qiegħed tipprovdihom b’aktar kumdità u f ’inqas ħin filwaqt li ttaffi mill-pressjoni ta’ xogħol kemm minn fuq iċ-Ċentri tas-Saħħa kif ukoll minn fuq l-Isptar Mater Dei. Il-Gvern jemmen bis-sħiħ fl-importanza tal-kura primarja fil-komunità. Kien għalhekk li tajna spinta qawwija lil dan il-qasam kif jixhed il-fatt li f ’Mejju li għadda kien sar l-iffirmar ta’ Memorandum of Understanding bejn il-Fond għall-Iżvilupp Nazzjonali u Soċjali (MDSF) u d-Dipartiment tal-Kura Primarja fi ħdan il-Ministeru għas-Saħħa li permezz tiegħu l-NDSF se jgħaddi €10 miljuni lid-Dipartiment tal-Kura Primarja biex jintużaw għall-programm ta’ xogħlijiet fuq tmien Ċentri tas-Saħħa u 54 berġa fil-komunità.”

ŻGĦAŻAGĦ KONTRA D-DROGA, FAVUR IL-VOLONTARJAT Illum grupp ta’ żgħażagħ ta’ bejn il-15 u l-24 sena qattgħu nofstanhar f ’esperjenza li qarrbithom mal-kunċett ta’ xogħol volontarju fl-Arkivji Notarili l-Belt Valletta.

Din l-inizjattiva mtellgħa mis-Segretarjat għar-Riforma, Ċittadinanza u Proċessi Amministrattivi fi ħdan l-Uffiċċju tal-Prim Ministru, hi parti mill-kampanja Achievers fir-riforma mmirata biex żgħażagħ jinvestu l-ħin liberu tagħhom b’dixxiplini differenti fosthom sports, arti u kultura u jitbiegħdu mill-vizzji fosthom tad-droga.

Iż-żgħażagħ segwew mill-qrib il-ħidma li ssir fl-Arkivji Notarili ta’ Malta, minjiera ta’ wirt storiku li tiġbor fiha kollezzjoni vasta ta’ dokumenti storiċi u li jmorru lura għal mijiet ta’ snin. Huma kellhom spjega fuq dokumenti li jitfgħu dawn fuq x’tip ta’ ikel kien jittiekel fuq il-vapuri fi żmien il-kursari kif ukoll sezzjoni ta’ kif isir kafè tipiku Malti.

Dr Joan Abela storiku fi ħdan l-Arkivji Notarili spjegat il-ħidma f ’dawn l-arkivji. Fissret kif bosta volontiera minn żmien għal żmien jagħtu l-ħin liberu tagħhom f ’dan

il-post mimli storja.

Il-Ministru għall-Ġustizzja, Kultura u Gvern Lokali Owen Bonnici, li wkoll kien preżenti filwaqt li feraħ liż-żgħażzaġħ preżenti qal li l-protezzjoni tal-wirt storiku hija xi ħaġa kruċjali u għalhekk inizjattivi li jħeġġu l-volontarjat fost iż-żgħazagħ f ’dan is-settur huma inizjattivi ta’ min ifaħħarhom.

Is-Segretarju Parlamentari Julia Farrugia Portelli ferħet liżżgħażagħ preżenti li wieġbu għas-sejħa biex jingħaqdu mar-Riforma Achievers.

“Aħna rridu nkunu ġenerazz-

joni ta’ politiċi li nagħmlu differenza bl-eżempji li nagħtu. Irridu niżirgħu mentalità u kultura li mhux kollox jgħaddi imma li nagħmlu dawk il-passi differenti li jħallu impatti pożittivi fis-soċjetà tagħna,” sostniet is-Segretarju Parlamentari.

“F’ħajti sibt li l-volontarjat jagħmlek bniedem komplut f ’kull sens, u nawgura li l-pass tal-lum se jkun il-bidu ta’ avventura sabiħa fil-vjaġġ tagħkom iż-żgħażagħ,” fissret Julia Farrugia Portelli.

Iż-żgħażagħ ingħataw ċertifikat ta’ attendenza.

07

25.08.2019

kullhadd.com

RABJA GĦAL JASON MINN “SĦABU”

• JASON AZZOPARDI REĠA’ B’KALKOLU POLITIKU ŻBALJAT LI IKTAR ĦAMMEĠ LILU MILLI LIL MIN RIED IĦAMMEĠ HU • NURU IKTAR DIKJARAZZJONIJIET TAL-ASSI LI JIXHDU KEMM RIED IQARRAQ Illum qed nippubblikaw numru ta’ dikjarazzjonijiet tal-assi minn żmien l-aħħar Gvern ta’ Lawrence Gonzi. Dikjarazzjonijiet li jixhdu kif dakinhar Segretarju Parlamentari kien idaħħal ferm iktar minn kemm idaħħal illum. Dan wara li l-Gvern ta’ Joseph Muscat kien żamm il-wegħda tiegħu li l-politiċi jitħallsu fl-istess livelli ta’ qabel l-istess Gonzi u l-Ministri tiegħu taw żieda bil-moħbi lilhom infushom.

Dawn id-dikjarazzjonijiet tal-assi erġajna rreferejna għalihom wara li flimkien ma’ dik li kienet il-campaign manager ta’ Simon Busuttil, id-Deputat Nazzjonalista Jason Azzopardi, prova jagħti x’jifhem li l-Gvern żied il-pagi tas-Segretarji Parlamentari. Għalhekk Jason Azzopardi ħareġ jattakka lil min tkaża bil-€500 fil-ġimgħa żieda għax skont hu l-istess għamel ilGvern ta’ Joseph Muscat. Iżda, l-maltempata li prova joħloq hu serviet biss biex tefa’ l-ġebla fuq saqajh.

Irrabjati għalih ukoll eks Ministri u Segretarji Parlamentari li huma konxji li b’dak li għamel Azzopardi reġa’ daħħal-

hom fil-kredu u att li għal xi wħud seta’ kien beda jintesa kellu jkun hu li jfakkru u jerġgħu jitfgħu fuq nett tal-aġenda.

Imkejjen fl-istamperija sostnew li dan kien kalkolu żbaljat ieħor ta’ Azzopardi li strateġikament ma jikkordina xejn midDar Ċentrali. Xi ħaġa li hi riflessa wkoll fil-mod kif Azzopardi ftit li xejn għadu jkun mistieden fuq il-midja tal-PN. Wara li beda din il-qlajja’ ġdida lil Azzopardi dlonk kxifnieh il-ġimgħa li għaddiet meta esponejna li meta hu kien Segretarju Parlamentari kien idaħħal, minn tal-inqas, €22,000 iktar minn kemm idaħħal Segretarju Parlamentari llum.

Għalkemm sa nhar il-Ħadd li għadda kien hemm affarijiet oħra li konna għadna ma nafux u li ġew esposti fl-aħħar jiem inkluż fl-analiżi ta’ midja bl-Ingliż. Fil-fatt ta’ min jinnota anke ġurnalisti magħrufa għal kemm huma qrib ta’ Azzopardi ma setgħux jagħtuh raġun.

Bil-Gvern jaġixxi bl-iktar mod trasparenti u jippubblika kollox, l-ikbar prova ta’ min m’għandux x’jaħbi, sirna nafu wkoll

li mhux biss qatt ma reġgħet ingħatat l-onorarja li kienet tingħata fi żmien GonziPN iżda allowance li kienu jieħdu l-membri tal-Kabinett ukoll tnaqqas biex illum huwa inqas minn dak li kienu jieħdu fi żmien l-aħħar leġiżlatura Nazzjonalista.

Dakinhar dan l-allowance kien 20% ta’ skala wieħed tas-servizz pubbliku u għalhekk kien dejjem jiżdied għax bil-ftehim kollettiv l-iskali tal-ħaddiema tas-servizz pubbliku jiżdiedu kull sena. Illum dak l-allowance mhux talli ma jiżdidx talli huwa fiss f ’livelli li huma eluf ta’ ewro inqas minn kemm kien fl-aħħar leġiżlatura Nazzjonalista. Filwaqt li s-salarju bażiku baqa’ dak ta’ 105% ta’ skala wieħed tasservizz pubbliku.

Tħares minn fejn tħares id-dħul tal-membri tal-Kabinett kollha huwa inqas mill-aħħar leġiżlatura bil-Malta Today tirrapporta: “Salary storm: Breakdwon shows no sign in minister’s pay.”

L-istess għamlet it-Times of Malta li bit-tabelli li ppubblikat uriet kif dak li jieħu bħala paga llum membru tal-Kabinett

huwa ferm inqas minn dak li kienu jieħdu Jason Azzopardi u sħabu. Is-sabiħa hi li dawk li kienu jieħdu l-€500 żieda daħlu l-pajjiż fi proċedura ta’ defiċit eċċessiv u dawk li tħallsu ferm inqas minnhom taw lill-pajjiż surplus wara l-ieħor.

Kienu f ’waqthom ħafna wkoll id-dikjarazzjonijiet ċari tal-Gvern li spjega kif “mill-bidla fil-Gvern fl-2013, ma kien hemm assolutament l-ebda żieda fis-salarji tal-politici, inkluż tas-Segretarji Parlamentari.”

It-tgħaffiġa ta’ Jason Azzopardi bdiet meta qabbel salarju ta’ sena ma’ ta’ nofs. Dan għax qabbel dak li Segretarju Parlamentari daħħal fl-2017, meta daħal fil-kariga f ’Ġunju, ma’ dak li ddikjara għal sena sħiħa fl-2018.

Iżda, wara li rriżulta dan, minflok ammetta l-iżball, kompla jħawwad bit-tama li jingħata r-raġun. Huwa minnu li għal xi mument seta’ ħawwad xi ftit l-imħuħ, iżda meta saret u kienet ippubblikata l-analiżi n-nies waslu għal konklużjoni waħda: Jason Azzopardi reġa’ kien qed iqarraq.

08

25.08.2019

kullhadd.com

IL-QABRU MHEDDED KAWŻA TA’ ŻBILANĊ BEJN IS-SESSI

Il-qabru, speċi endemiku għal pajjiżna, jinsab taħt theddida li jkun estint. Għal ħafna snin, qabel qlibna għall-ewro, il-qabru sebbaħ il-munita tal-ħames ċenteżmi. Minn riċerka li saret dan l-aħħar qed jirriżulta li waħda mir-raġunijiet ewlenin għall-fatt li jinsab taħt theddida hemm il-fatt li jeżisti żbilanċ kbir bejn is-sessi.

Ir-riċerka kienet ippubblikata fuq il-magażin Think u saret minn Clayton Sammut. F’żewġ perjodi partikolari, fis-sħana ta’ Awwissu u fl-istaġun iktar imxarrab ta’ Ottubru-Jannar, Sammut kien qed janalizza

Dan żvela iktar informazzjoni dwar il-popolazzjoni riproduttiva...

Sibna li kien hemm żbilanċ fin-numru ta’ nisa u rġiel adulti li setgħu jirriproduċu

l-qabru li jgħix f ’postijiet differenti madwar il-pajjiż. Fost oħrajn kellu x-xogħol li jirriċerka kemm ilhom jgħixu l-ispeċi li jitlaqa’ magħhom u s-sess tagħhom.

“Dan żvela iktar informazzjoni dwar il-popolazzjoni riproduttiva... Sibna li kien hemm żbilanċ fin-numru ta’ nisa u rġiel adulti li setgħu jirriproduċu,” qal ir-riċerkatur li nnota sfidi oħra.

Iżda, hemm kwistjonijiet oħra li jolqtu din il-kreatura li tgħix f ’għadajjar tal-ilma. Fosthom il-fatt lil-għadajjar tal-ilma qed isiru iktar skarsi tant li fis-sajf qed issir problema ikbar biex il-qabru jgħix u jispiċċa jifga bis-sħana. B’rabta mal-ilma abbużi li jissemmew u li huma tort tal-bniedem hemm l-estrazzjoni ta’ ilma b’mod illegali u l-użu ta’ fertilizzant.

Sammut jgħid li b’dan ir-ritmu l-qabru m’għandux ġejjieni u ta tliet miżuri li jistgħu jittieħdu.

Jgħid li għandu tkun iffinanzjata r-riċerka u jsir xogħol f ’siti fejn jgħix jew kien jgħix il-qabru. Jistgħu jinħolqu postijiet ġodda fejn jibda jkun introdott il-qabru u postijiet fejn għadu jgħix ikun meqjus bħala riserva naturali li tkun imħarsa. “Li nipproteġu l-annimali li jsejħu lil Malta bħala d-dar tagħhom huwa d-dmir tagħna bħala ċittadini responsabbli,” temm jgħid Sammut li żied dan ikun ifisser li nipproteġu wkoll l-għeruq tagħna u li meta nipproteġu lilhom nipproteġu lilna nfusna.

09

25.08.2019

kullhadd.com

LEAD QED JERĠA’ JIĠBED INTERESS • APPLIKAZZJONIJIET MIFTUĦIN SAS-6 TA’ SETTEMBRU Il-programm LEAD qed jerġa’ jiġbed l-interess ta’ diversi persuni. Meta baqa’ sas-6 ta’ Settembru biex nisa interessati li jsiru parti mid-dinja politika japplikaw għal dan il-programm, hemm diġà numru ta’ nisa li għażlu li jkunu parti minnu.

LEAD huwa programm tal-Partit Laburista maħsub biex iktar nisa jinvolvu ruħhom b’mod dirett filħajja politika. Bl-esperjenza ta’ erba’ gruppi li wieġbu għall-ewwel tliet sejħiet tal-programm kienet waħda mill-aqwa, il-prospettivi għall-programm li jmiss huma pożittivi ħafna u l-esperjen-

za għall-parteċipanti se tkun l-aħjar waħda.

Aleander Balzan, Direttur tal-Komunikazzjoni tal-Partit Laburista, u involut ukoll fit-tmexxija tal-programm spjega: “Fil-ħajja titgħallem mill-esperjenza u tuża dawk it-tagħlimiet biex ittejjeb u hekk qed nagħmlu f ’dan il-programm. LEAD diġà offra esperjenza mill-isbaħ lil għexieren ta’ nisa u tfajliet, iżda nemmen li wara li dorna l-bażi tal-programm flimkien ma’ parteċipanti nfushom ninsabu mħejjija biex ikollna esperjenza aqwa u tal-ikbar siwi fix-xhur li ġejjin.”

LEAD mhuwiex sempliċement taħriġ. “Il-programm dejjem intlaqa’ b’mod tajjeb. Kemm minn akkademiċi kif ukoll minn politiċi ta’ esperjenza. Il-kritika li xi drabi jkun hemm ġejja minn min jgħidlek għax in-nisa m’għandhomx raġuni għaliex għandhom bżonn it-taħriġ u l-irġiel le.

Min għex LEAD jaf li mhux din l-esperjenza. LEAD jagħti ċans lil ħafna nisa li jew huma ġodda fil-politika, jew li involvew ruħhom iżda qatt ma ħasbu li se jkunu fuq quddiem nett, biex jagħmlu dak il-pass. Għalhekk l-esperjenza ta’ networking u l-esperjenza tal-mentoring fost oħrajn.

Biex min forsi ma kienx tant espost għal din id-dinja għal ħafna snin jibda jkun espost imbagħad jaqta’ l-frott tax-xogħol li jkun għamel.”

Fil-fatt fl-aħħar elezzjonijiet għall-Kunsilli Lokali l-parteċipanti ta’ LEAD li kkontestaw kważi kienu eletti kollha. “Ir-raġuni? Sempliċi. Tkellmu flimkien. Ħolqu idea ta’ teamwork.

Tgħallmu mill-esperjenzi ta’ xulxin b’mod li forsi żball tagħmlu persuna u l-oħra titgħallem minnu. Għamlu kuraġġ lil xulxin. Bħala grupp emmnu li dak li ma kinux għamlu sa issa setgħu jagħmluh u għamluh b’suċċess,” qal Balzan li tenna li r-realtà li l-parteċipazzjoni tan-nisa fil-politika għadha waħda baxxa ma tistax tkun injorata.

“Min jipprova joffri r-riċetti

tal-imgħoddi għal sfida li l-pajjiż falla fiha jkun kuntent bl-istatus quo. Jien konvint li l-maġġoranza tal-Maltin mhumiex kuntenti bl-istatus quo u issa huwa ċ-ċans għal ħafna nisa biex jersqu ’l quddiem iniżżlu l-applikazzjoni minn lead.org.mt u jibdew magħna din l-avventura ġdida,” temm jgħid Balzan LEAD għandu l-involviment ta’ politiċi ewlenin tal-Partit Laburista, inkluż il-Prim Ministru, Joseph Muscat. Jieħdu sehem fih ukoll akkademiċi ewlenin f ’pajjiżna. Filwaqt li jagħti ċ-ċans lill-parteċipanti jesperjenzaw b’mod dirett id-dinja tal-politika. M’hemmx limitu ta’ età għal dawk li jridu jingħaqdu f ’LEAD u s-sessjonijiet huma mfassla u maħsuba wkoll għal nisa li għandhom karriera jew qed jistudjaw u għalhekk jaffaċċjaw l-isfida ta’ immaniġġjar ta’ ħin.

“Sa issa kellna kull tip ta’ nies, ġejjin minn sfond differenti u b’aspirazzjonijiet u b’ambizzjonijiet differenti. Ħloqna programm, anke bl-għajnuna tagħhom.

CASA MA JĦABBARX X’ĦA “FL-IKTAR KARIGA IMPORTANTI” Meta ftit tal-ġimgħat ilu David Casa nħatar Quastor fil-Parlament Ewropew tgħidx kemm daqq trombi u qal li għandu l-iktar kariga importanti li Malti qatt kellu fil-Parlament Ewropew. Ħalli li min jaħdem Brussell jaf li din ta’ Quastor mhix xi kariga li jkun hemm gzuz ta’ MEPs jiġġieldu għaliha. Iżda, Casa kien wieħed mill-ftit li daħlilha. Tant li ma kien hemm ħadd li ried isir Quastor u baqa’ barra.

Iżda, interessanti kif meta dan Casa ħa l-kariġa tgħidx kemm pompa kellu, stqarrijiet u tweets.

Però donnu żamm daqsxejn iktar lura meta ġie biex jgħid x’responsabbiltajiet se jkollu. Fittixna ftit online u sibna li issa l-MEP Nazzjonalista beda bil-ħidma u

llum se ngħinuh ftit jirriklamaha u nħabbrulu aħna x’qed jieħu ħsieb.

F’din l-iktar kariga importanti David Casa qed jieħu ħsieb it-trasport tal-MEPs. Partikolarment kif se jaslu mill-ajruporti ta’ Strasburgu u Brussell għad-destinazzjoni f ’dawn l-ibliet fejn iwettqu xogħolhom. Għandu f ’idejh ukoll ir-responsabbiltà li jieħu ħsieb iċ-ċentru sportiv tal-MEPs u l-organizzazzjonijiet ta’ wirjiet li jkunu sponsorjati mill-MEPs. Biex f ’dik li skont Casa hi l-iktar kariga importanti li qatt kellu Malti ftit li xejn hemm li minnha jistgħu jgawdu ċ-ċittadini Maltin jew Ewropej. Iżda, ladarba kuntent hu kuntent kulħadd. Tal-inqas ħa xi ħaġa wara li Adrian De-

lia, Kap tal-Partit Nazzjonalista, ma reġax għamlu kap tad-delegazzjoni fil-parlament Ewropew.

Roberta Metsola, li saret kap tad-delegazzjoni minfloku pru-

vat issir Viċi President tal-Partit Popolari Ewropew. Iżda, kellha tirtira isimha qabel biss saret l-elezzjoni. Misteru ieħor li ftit smajna dwaru f ’pajjiżna!

10

25.08.2019

kullhadd.com

IL-VJAĠĠ TAL-ĦAJJA TA’ MONS. VICTOR GRECH “L-akbar hena tiegħi hi meta jkollna gradwazzjoni. Nitla’ fuq il-palk u nara dawk l-20 żagħżugħ jew żagħżugħa, u ngħid li għamlu vjaġġ ta’ sentejn, u baqgħu nodfa mid-droga. Nies li nkun nafhom mit-triq u sirt midħla tagħhom meta ġew iħabbtuli l-ewwel darba; imkissrin minn fuq s’isfel, bil-familji tagħhom b’kollox. Imbagħad narahom fuq il-palk, kollhom saħħa. Dak hu l-akbar sodisfazzjon tiegħi: li nara bniedem qed jagħmel pass ’il quddiem f’ħajtu, qed jibni lilu nnifsu flok jitkisser.” Dan kien dak li qalli Mons. Victor Grech meta ltqajt miegħu għal din il-kitba.

Minn Charles B. Spiteri

Min nistgħu ngħidu li hu Mons. Victor Grech?

jn, li b’kumbinazzjoni ħadu l-istess suġġetti. Dawn kienu Guido de Marco u Ugo Mifsud Bonnici, żewġ eks Presidenti.

Kif temmejt il-kors, bdejt nistudja t-Teoloġija u kont mgħarraf li rbaħt borża ta’ studju mill-Università talli ġejt l-ewwel fil-kors tal-B.A. Suppost kelli mmur Oxford biex inkompli nistudja, iżda għamilt talba, li aċċettawhieli, biex nipposponi l-kors għal wara li nqaddes. Anki l-Arċisqof Gonzi kien qabel ma’ dan.

Meta kien baqa’ l-aħħar xahar, l-Arċisqof stedinni għall-ikel.

Jien mort bl-idea li se nsib xi numru ta’ nies oħra mistednin, iżda konna weħidna, jien u hu.

Waqt l-ikel tkellimna fuq bosta affarijiet, iżda meta ġejt biex nitlaq qalli: “Dun Victor, insieha ta’ Oxford. Għidilhom li ma tistax tmur.”

Tlabt għar-raġuni u qalli li kellu bżonni għas-Seminarju, għax fi żmien xahar riedni nkun Viċi Rettur. Hekk bdiet l-istorja tiegħi.

Ħassejt li ridt nidħol saċerdot.

Imbagħad, meta ta’ 18 għamilt il-Matrikola, u ġejt biex niddeċiedi x’kors naqbad fl-Università, jiġifieri nagħmilx kors ta’ qassis jew tal-mediċina, tħawwadt u kelli diffikultà fl-għażla.

Iltqajt ma’ Monsinjur Salvinu Grima, li kien bena d-dar għas-saċerdoti anzjani fi Fleur de Lys u li kienu direttur spiritwali tiegħi għal ħafna snin u aċċertani li kont se nagħmel deċiżjoni tajba, jekk nagħżel il-kors għas-saċerdozju.

Hu jien, li twelidt f ’Bormla fid19 ta’ Ottubru 1929. Fil-familja konna missieri, ommi u ħames ulied. Tnejn minnhom mietu ta’ età żgħira u bqajna tlieta; jien il-kbir, oħti, li llum m’għadhiex magħna u ħija Joe. Meta kelli 10 snin, beda ċ-ċaqliq tal-gwerra u minħabba li l-ġenituri beżgħu jibqgħu Bormla, għax konna qrib it-Tarzna, spiċċajna morna Raħal Ġdid. Hemm ukoll bdew neżlin ruxxmata bombi u rġajna ġarreU xi kemm domt Viċi Rettur jna għaż-Żejtun. tas-Seminarju?

Fiż-Żejtun, ommi u ħija laqqtuha, għax korrew b’bomba li Għamilt madwar sitt snin nieħu waqgħet fit-triq. Għalija u għal ħsieb kemm is-Seminarju tażoħti, li kellha disa’ snin, kien żgħar kif ukoll tal-kbar fil-Furżmien iebes. Missieri kien imjana. Aktar tard, fl-1963 sirt Retsiefer, peress li kien fin-Navy u tur, fejn domt 15-il sena, iżda kif ommi u ħija kellhom iqattgħu is-Seminarju ttrasferixxa ruħu tliet xhur l-isptar. Wara ftit, zija li għal Tal-Virtù, ħadt deċiżjoni li kienet toqgħod qrib tagħna, ħama nibqax fil-kariga li kelli. ditna ngħixu magħha.

Meta fl-1977 kont għadni RetBħala edukazzjoni primarja attur, f ’Malta kien hawn taqlib tendejt il-Kulleġġ ta’ De La Salle kbir bil-ġlieda politiko-reliġjuża. f ’Bormla, meta l-Freres kellhom Terġa’ kien hawn il-Konċilju l-ewwel skola tagħhom. Kienet Iżda l-ħajra saċerdotali Vatikan II, bir-riformi kollha li tinsab fi Triq Buongiorno, li llum tiegħek, kif bdiet? ġab miegħu u bil-bidliet fil-forsaret magħrufa bħala Good Day Street. Mal-Freres għamilt ukoll Bdiet minn meta kelli 11-il sena. mazzjoni tal-istudji fis-seminarl-Ewwel Tqarbina. Kont ukoll wieħed mill-ewwel studenti li dħalt fl-iskola l-ġdida tal-Kottonera.

Imbagħad meta kelli 11-il sena dħalt is-Seminarju taż-żgħar għal sitt snin sakemm għamilt Għandna bżonn nitkellmu inqas il-Matrikola u wara dħalt l-Università, fejn bdejt kors tal-Baċelu naħsbu aktar fil-fond. Hawn lerat tal-Arti. Kien kors partikuħafna tqasqis. U meta nitkellmu, lari li ma tantx kien jingħażel.

Kien jikkonsisti fl-Ekonomija, għandna nagħmlu dan biss bl-iskop fil-Psikoloġija u t-Taljan. Miegħi kien hemm żewġ studenti oħrali nagħmlu l-ġid

isti. Dawk kienu żminijiet diffiċli ħafna, iżda kellna Seminarju mimli bis-seminaristi. Kellna 100 żagħżugħ fil-kors tal-Filosofija u tat-Teoloġija. Jiġifieri qatt ma kien hemm daqshekk studenti.

Illum il-ġurnata, is-Seminarju rriduċa ruħu għal ħaġa żgħira, iżda dak iż-żmien kellna ħafna vokazzjonijiet. Tant kellna, li bil-permess tal-Arċisqof, ftaħna missjoni f ’Londrina, fin-naħa ta’ fuq tal-Brażil.

Minn hemm bdejna nibagħtu seminaristi f ’Curitiba, f ’Maringà u f ’postijiet oħra, għax in-numru tas-seminaristi li bdew jitilgħu, kont nibgħathom hemm għat-Teoloġija u biex jitgħallmu l-lingwa u wara jiddeċiedu jridux jibqgħu hemm jew le. Illum hemm komunità kbira ta’ saċerdoti Maltin. Hemm ukoll wieħed minnhom, li bgħatt jien, li sar Isqof; Mons. Costa ta’ Birkirkara u kont bgħatt ukoll nies fl-Awstralja, u hemm sar ukoll Isqof, Joe Grech, li miet f ’età żgħira.

Dak iż-żmien konna ftaħna wkoll fl-Ewropa, f ’Maastricht, għax kien żmien ta’ ċaqliq kbir u turbolanza kbira fil-pajjiż, iżda fejn jidħlu vokazzjonijiet kellna grazzja hekk kbira, li bdejna nibagħtu ’l hawn u ’l hemm.

Jien kont diġà fuq ir-radju, għax bdejt inxandar mill-1956, appena qaddist. Domt għaddej bil-programm ta’ kull ġimgħa għal 50 sena sħaħ. Bdejt fuq ir-Rediffusion, imbagħad fuq Radju Malta, għamilt 10 snin fuq l-RTK u dawn l-aħħar snin kont fuq Radju Marija, nagħti taħdita ta’ darba fix-xahar. Issa m’għadnix. Iżda ħassejt vokazzjoni biex nersaq lejn in-nies. Kont naf x’inhuma l-problemi tagħhom; kont naf li hawn problemi li l-Istat ma kellux servizzi għalihom u bdejt noħloq din l-idea ta’ Caritas b’mod differenti – Caritas li tkun fuq innaħa tal-bniedem fil-bżonn.

Mela kienu żminijiet li minkejja t-taqlib, ir-Reliġjon offriet aktar frott.

Iżda din ma nqatgħetx ukoll min-naħa tal-Knisja?

Iva, għax minn dak iż-żmien, prattikament ħarġu tliet Isqfijiet; it-tnejn li semmejtlek u Mons Annetto Depasquale.

Meta mbagħad sar dan kollu fl1977, ħassejt li Alla l-Imbierek jixtieqni nagħmel xi ħaġa oħra iktar pastorali; iktar viċin in-nies.

Illum ma tħossx li naqsu dawn il-programmi?

Iva, naqsu bil-kbir. Ngħidlek il-verità, meta spiċċajt jien minn jeddi mill-RTK, stennejt xi ħaġa minflok il-programm tiegħi.

Ikun hemm affarijiet tajbin, iżda mhux replika bħal dik, fejn tisma’ n-nies il-ħin kollu, tkun taf il-problemi u l-weġgħat tagħhom, tkun taf x’għandhom bżonn; imbagħad wara jkollok follow-ups b’ittri u nies jiġu jarawk, jitkellmu miegħek... Ħaġa bħal dik spiċċat, inqatgħet, ma teżistix iktar.

Iva, iva. U kelli l-Eżerċizzi Spiritwali taż-Żgħażagħ, fejn kienu jiġu l-eluf tagħhom dak iż-żmien. Ġieli kellna 3,000 żagħżugħ u żagħżugħa. Niftakar kont bdejt l-Eżerċizzi fit-Teatru Plaza, tas-Sliema. L-ewwel darba barra mill-knisja. Kelli diffikultajiet kbar, anki mill-Arċisqof, li speċi

11

25.08.2019

kullhadd.com

kien tal-fehma li l-Eżerċizzi kellhom isiru fil-knisja.

Iżda fehemtu li jekk iż-żgħażagħ ma jirrikorrux fil-knisja, kellna mmorru aħna għall-Eżerċizzi, u nagħmluhom fil-Plaza. U l-Plaza mtela. Wara sirt naf li dakinhar l-Arċisqof ġie wkoll.

Ma setax jidħol fit-teatru u waqaf fil-foyer għax kien hemm ħafna nies anki hemm. L-għada ċempilli u inkuraġġieni nkompli. Kien hu stess li semmieli li l-jum ta’ qabel kien hemm.

Tħares lura, x’taħseb li wassal għal din il-bruda tan-nies li jersqu lejn il-Knisja?

Id-dinja nbidlet. F’dawn l-aħħar snin sar tibdil kbir fis-soċjetà Maltija.

Iżda forsi għax il-mara toħroġ taħdem u ma jkollhiex ħin iddur ma’ familtha fil-ħtiġiet ta’ fidi Nisranija?

Le, mhux għalhekk. Meta jkun hawn ġid ekonomiku kbir bħalma għandna bħalissa u jkun hawn ċertu progress fis-soċjetà, ħafna nies isiru aktar materjalisti. Il-bżonn t’Alla fil-ħajja tagħhom ma jħossuhx.

Għaliex il-ħaddiema li kienu jaħdmu l-art kienu jħossu l-bżonn ta’ Alla? Għax qed imissu mal-frott li joħroġ mill-ħamrija, mal-ġid naturali li jibgħat Alla mix-xejn, biex ngħidu hekk. Allura bilfors li meta l-bniedem kien qrib in-natura, kien qrib t’Alla.

Illum mhux talli tbegħidna min-natura, talli qegħdin inkissruha, qegħdin noħolqu inkwinament fin-natura. U din hi waħda mir-raġunijiet. Barra minn dan, il-familja m’għadhiex li kienet. Dari konna familji magħqudin; illum ħlief b’separazzjonijiet ma tismax.

Illum, qisu l-pedament tal-familja ċċaqlaq għalkollox u dan iċ-ċaqliq qed ikollu effetti kbar fuq il-fidi tagħna u l-mod kif nirrelataw ma’ Alla.

Iżda taqbel mal-fehma ta’ bosta, li jsostnu li l-Knisja ppruvat iżżomm l-injoranza fost il-poplu?

Dażgur li le. Anzi kienet il-Knisja li ppromwoviet l-għarfien, fetħet skejjel u l-universitajiet. F’Malta, l-ewwel università, bdewha l-Ġiżwiti. Anki d-Dumnikani ħadmu f ’dan il-qasam.

Jiġifieri l-Knisja ma baqgħetx lura, la fis-settur edukattiv, u għadha sallum, bl-iskejjel kollha li għandha, u anki fuq il-linja soċjali. Hi kienet minn ta’ quddiem nett biex tnebbaħ lill-Gvernijiet li hawn problemi ta’ natura soċjali li jrid isolvihom.

U meta l-Gvern ma kienx pront fil-problemi tal-anzjani, tad-droga u tal-użura, intbaħna li kien hawn tiċritiet fis-soċjetà Maltija, li l-Gvern tal-ġurnata ma kienx ħa ħsiebhom.

Illum qed jieħu ħsiebhom ukoll, iżda dak iż-żmien kienet il-Knisja li wriet għarfien tal-problemi u daħlet għallpiż.

Aktar tard insibuk tmexxi l-Caritas. Kif spiċċajt hemm?

Fl-1977, meta lill-Arċisqof Gonzi

wrejtu xewqti li ma xtaqx inkompli bħala Rettur, qalli li dan ma setax ikun. Iżda wara ftit Gonzi rtira u laħaq l-Arċisqof Mercieca. Lanqas dan ma ħa gost bix-xewqa tiegħi, għax qal li se jaħsbu li keċċieni hu mis-Seminarju.

Wara ftit għarrafni li kien se jiftaħ Segretarjat għal Servizzi Soċjali u ta’ Karità fil-pajjiż u xtaqni nkun id-delegat tiegħu u fl-istess ħin inkun Direttur tal-Caritas. Dak iż-żmien il-Caritas kellha l-isem, iżda ma kinitx tagħmel ix-xogħol li beda jsir wara.

fil-ħajja. Insibu wkoll loneliness fost iż-żgħażagħ, li tilfu d-direzzjoni. Ma jafux fejn sejrin u lanqas xi jridu, u b’hekk, dak li jiġi f ’idejhom dak il-mument jeħduh biex iħossuhom ftit high. Infatti hekk jgħidulek: “Naf li d-droga mhix tajba u qed tagħmilli ħażin, iżda neħodha għax dak il-ħin inħossni aħjar u nista’ nitkellem ma’ ħbiebi.” Imbagħad, bħal f ’kull vizzju ieħor, U x’sar sew mill-1977 ’l hawn? jibdew problemi oħra serji ħafna -- saħħa L-ewwel nett twaqqfet il-Fondazz- mentali, fiżika, tkissir ta’ joni għall-persuni li għandhom prob- familja, serq. lemi tad-droga u tal-użura u affarijiet bħal dawn, bis-servizzi kollha li tof- Il-problema tadfri. Illum għandha sitt idjar miftuħin, droga hi ekwivalenti jaħdmu 24 siegħa kuljum. Ftaħna dar bejn l-irġiel u oħra f ’Birkirkara għat-tfajliet u għall- n-nisa? irġiel, li nagħtuhom ikla bla ħlas, u meta jkun hemm bżonnijiet speċjali Hekk ngħid, iżda nraqqduhom hemm. n-nisa jersqu inqas Imbagħad għandna ħafna servizzi g ħ a l l - p r o g r a m m , ta’ counselling u servizzi oħrajn, anki għax ħafna jkunu fil-parroċċi u fid-djakonija. Noffru mgħobbijin bil-familwkoll servizzi fl-iskejjel, għax illum ja u bit-tfal. U ġieli il-Caritas għandha diversi program- anki jkunu tqal. mi ta’ formazzjoni. Issa ma ndumux ma niftħu dar oħra f ’Ta’ Kandja, li Jiġifieri int għadek se tkun għal persuni taħt it-18-il sena attiv fil-Caritas? bi problema tad-droga. Ikun post apposta għalihom għax dawk iridu Mhux kif kont, għax kura differenti mill-oħrajn. Jiġifieri issa hemm direttur, li biex ngħid hekk, il-Caritas baqgħet qed imexxi tajjeb, iżda tespandi. bqajt nagħti konsulenza Hemm ċerti servizzi li nagħmluhom u kultant immur inżur b’sussidju tajjeb mal-Gvern. id-djar.

Mela ssibu għajnuna. Anki fl-għoti ta’ artijiet, hux?

Kieku kellhom jerġgħu joffrulek programm għar-radju, Iva. Pereżempju l-art ta’ San Blas hi tidħol għalih? tal-Gvern. Ingħatatilna b’ċens. U rrid ngħid li llum qed insibu għajnuna Irrid naħsibha. Fija nħoss siewja mill-Gvern. Fil-bidu kien dif- li ngħidlek iva, għax għadni nħoss li għandi esperfiċli ħafna. jenza x’nagħti.

Problemi sibt?

Finalment, kif tħares Sibt ħafna. Għamilt tmien snin ma lejn il-futur tal-familja nieħu l-ebda flus, għajnuna jew sus- Maltija? sidju min-naħa tal-Gvern, meta bdejt id-djar tad-drogati. U d-djar Ma tantx nara futur sabiħ, tal-anzjani tal-Knisja baqgħu sal-lum għax qed nitilfu s-sinsmingħajr għajnuna finanzjarja. Anzi la tad-dahar tas-soċjetà. issa kien hemm ċaqliq, għax il-Gvern Meta s-soċjetà tiddiżinqed jagħti ftit sodod u jħallas għali- tegra lill-familja, tkun qed hom, bħal f ’Ta’ Saura u Casa Leone. tiddiżintegra lilha nnifiIżda mhux sussidju regolari. Fil-fatt sha. Jekk il-komunjonijiet il-Knisja qed titlef eluf kbar ta’ ewro jibdew jitkissru, ma jkollokx il-komunjoni kbira fuq id-djar tal-anzjani.

Fejn jidħlu d-drogati u affarijiet bħal tas-soċjetà. Insiru nies naħsbu biss għal rasna u dawn, il-Gvern qed jgħin ferm. nfasslu kollox skont kif Illum, kif tħares lejn il-problema jidhrilna, li hu żball kbir. tad-droga f ’pajjiżna?

U għalhekk tagħti xi Serja ħafna. Illum agħar mill-bieraħ u messaġġ? għada se jkun agħar mil-lum.

Għandna bżonn nitkellmu inqas u naħsbu Xi tkun ir-raġuni li bniedem aktar fil-fond. Hawn jirrikorri għad-droga? ħafna tqasqis. U meta Illum il-ġurnata saru jeħduha biex nitkellmu, għandna jagħmlu bħal ħaddieħor, għax l-in- nagħmlu dan biss fluwenza tal-ħbieb għandha fattur bl-iskop li nagħmlu kbir. It-tieni hawn ħafna dipressjoni l-ġid.

12

25.08.2019

kullhadd.com

IR-REGATTA; TRADIZZJONI LI F’PAJJIŻNA TMUR LURA 450 SENA Kitba ta’ CLIFFORD GALEA L-oriġini tar-Regatta tmur lura għal għexieren ta’ snin u bdiet minn ġolbelt tal-Isla. Ma kinitx bħar-Regatta li nafu llum, iżda bdiet bħala parti miċ-ċelebrazzjoni tal-festa tal-Porto Salvu fejn kienu jsiru tiġrijiet bejn ilbarklori Sengleani u iktar tard bdiet tinfirex mal-bliet tad-dawra tal-port.

Maż-żmien saret u ħadet is-sura tarRegatta li nafu llum.

Għaldaqstant, għas-Sengleani r-Regatta tfisser ħafna u jħobbuha b’passjoni kbira fejn jistennew b’ħerqa r-Regatta tat-8 ta’ Settembru li tiġi wkoll fil-ġurnata li fl-Isla tkun iċċelebrata l-festa ta’ Marija Bambina u għalhekk hemm raġuni

Xi tfisser ir-Regatta għalik?

Ir-Regatta hija parti importanti mit-tradizzjoni tal-belt Sengleana, hekk kif kull tifel Senglean fi tfulitu dejjem joħ-

doppja għaliex ir-regatta tinsab tant f’qalbhom.

Bħala klabb tal-Isla mhux faċli wieħed ikun jaf id-data eżatt ta’ meta ġie ffurmat. Però minn studji li saru jidher li s-sena 1822 hija s-sena li fiha probabbli ġiet iffurmata għaqda ta’ nies li bdew jieħdu ħsieb id-distrett Senglean.

Maż-żminijiet saru diversi tiġrijiet u regatti. Biss però r-Regatta li għadna ngawdu sal-lum bdiet fil-bidu tal1950 fejn f’dawk iż-żminijiet id-distrett Senglean kien b’saħħtu ferm u anke rebaħ l-edizzjonijiet tar-Regatta bejn l-1951-1958 jiġifieri tmien rebħiet konsekuttivi li għadhom rekord sal-ġurnata tal-lum. Wara dan il-perjodu is-saħħa tad-distrett Senglean naqset ħafna u wara li

lom li xi darba jkollu ċ-ċans jaqdef u jieħu sehem fir-regatta. In-namra għall-qdif bla ma trid tiġi awtomatika meta tkun mill-Isla. Hekk kif joqrob żmien ir-Regatta kulħadd jit-

kellem fuq it-tiġrija u kulħadd ikun ħerqan isegwi t-taħriġ ta’ kuljum. Il-fatt li missieri kien jaqdef u kont immur narah jaqdef u jikkompeti kompla jħajjarni li xi darba jasal iż-

s-Sengleani ħarġu rebbieħa fl-1966 wasal perjodu kemxejn twil mingħajr ma tintrebaħ regatta. Kienu 23 sena twal u xotti mir-rebħ però wara dan il-perjodu id-distrett Senglean irritorna lura għar-rebħ fl-1989 biex minn hemm qatt ma reġa’ ħares lura u baqa’ jiddomina l-Port il-Kbir sas-sena 2012. Id-distrett Senglean huwa l-iktar klabb rebbieħ tax-Shield b’ total ta’ 23 Shield u dan grazzi wkoll għall-ħidma kollettiva bejn kumitati preċedenti u s-Sengleani kollha.

Għalkemm sal-lum il-klabb ilu assenti mir-rebħ għal seba’ snin, ilklabb huwa attiv ferm u qed jaħdem biex jirritorna lura fil-glorja u anke finalment għar-rebħ tax-shield.

Tkellimt ma’ Emerson Farrugia li huwa qaddief fi ħdan il-klabb tal-Isla.

żmien li nieħu sehem jien ukoll u hekk kif wasal iż-żmien u ċ-ċans li ninżel nipprattika dan l-isport. Kien missieri stess li għallimni it-teknika tal-qdif.

Jista’ jippratikah kulħadd dan id-delizzju jew irid ikollok xi skills partikolari?

L-isport tal-qdif jista’ jiġi pprattikat minn kulħadd; kbar u żgħar, nisa u rġiel: hekk kif ġieli saru tiġrijiet apposta għal nies ’il fuq min 40 sena, u ftit taż-żmien ilu reġgħet ġiet introdotta l-kategorija tan-nisa, u kif ukoll ta’ kull sena jkun hemm regatta apposta għal tfal taħt it-18-il sena. Bħal kull sport, il-qdif għandu t-teknika tiegħu, għalhekk sabiex wieħed

jitgħallem jaqdef irid jitgħallem il-bażi ta’ din it-teknika li b’ċerta attenzjoni wieħed jista’ jidra l-bażi ta’ kif jaqdef f ’qasir żmien.

Irrakkuntali ġrajjiet li ma tinsiex. Ġrajja li żgur se nibqa’ niftakar hi fil-fatt fl-aħħar Regatta li għaddiet, dik tal-31 ta’ Mar-

13

25.08.2019

kullhadd.com

zu 2019. Hekk kif kontra kull mistenni fit-tiġrija li ħadt sehem fiha, dik imsejħa tal-midalji, dħalna fl-ewwel post u għaddejna crew ta’ qaddiefa li kienu ilhom jieħdu l-ewwel għal bosta snin. Apparti minn hekk, żgur li ma tistax tinsa minn fejn bdejt u tiftakar il-bidu ta’ kollox. Għalhekk l-ewwel tiġrija li qatt mort fiha fl-under 18 meta kien għad kelli biss 15-il sena żgur li se nibqa’ niftakarha.

Kif titqassam is-sena kalendarja tagħkom?

Ir-Regatta tigi darbtejn fis-sena - f ’Jum il-Ħelsien u f ’Jum il-Vitorja. It-taħriġ isir matul is-sena kollha però jinqasam f ’off u f ’in season. Fl-in season, li jkunu l-aħħar xahrejn, it-taħriġ jintensifika u jsir fuq id-dgħajjes fil-baħar, fejn nipprattikaw id-distanza tat-tellieqa u nżommu xi ħinijiet biex naraw jekk aħniex qegħdin fittriq it-tajba. Fl-off season ittaħriġ ikun fil-gym fejn wieħed jipprepara ruħu għal meta jasal iż-żmien li ninżlu fuq il-baħar.

Ma’ min taqdef inti?

Naqdef mal-Isla. Il-klabb tal-Isla hu wieħed mill-klabbs l-iktar glorjużi fir-regatta hekk kif hu l-iktar klabb li rebaħ ir-Regatta ta’ Jum il-Vitorja. Ilklabb tal-Isla kellu tista’ tgħid l-aħjar żmien tiegħu bejn 2008 u 2012 fejn minn total ta’ 10 shields irnexxielu jerbaħ disa’ minnhom. L-ikbar żewġ ġrajjiet fl-istorja tal-klabb seħħew fin-1992 u fl-2008. Hekk kif mill-ħames tiġrijiet li jkun hemm fil-kategorija open (imsejħa tal-kbar) l-Isla rebħet

it-tiġrijet kollha.

Intant tkellimt ukoll ma’ Mark Cutajar li huwa l-Kap Eżekuttiv ta’ SportMalta dwar dan l-isport fejn saħaq li kif dejjem ghamlet SportMalta f ’dawn l-aħħar snin, tagħti l-finanzi kollha neċessarji biex ir-Regatta issir. Madwar €150,000 fis-sena jiġu investiti għal dan l-isport hekk popolari. Mhux hekk biss iżda SportMalta tat ukoll sponsor lil kull distrett sabiex ikollu dgħajsa oħra sabiex iktar tfal u żgħażagħ jipprattikaw dan l-isport. SportMalta żiedet ukoll il-premjijiet u anke għall-ewwel darba tat premjijiet għar-rebħ ta’ shields. Però l-aktar ħaġa importanti hija li SportMalta tat l-awtonomija fit-tmexxija lill-Għaqda Regatta Nazzjonali u qdif ieħor. Cutajar tenna li SportMalta fehmet li għandhom ikunu huma li jmexxu l-isport tagħhom flimkien malklabbs tagħhom. Fil-preżent hemm ukoll diskussjonijiet mal-Fondazzjoni Kottonera biex dan l-isport ikompli jkber.

ROAD TECHNOLOGIES LTD Jinħtieġu nies bl-esperjenza fuq żebgħa u sinjali tat-toroq biex jaħdmu ma’ kumpanija rinomata fuq dan ix-xogħol.

Nies li għandhom il-liċenzja jiġu ppreferuti. Persuni li huma interessati għandhom japplikaw personalment Road Technologies, MRA28A Industrial Estate Marsa jew iċemplu fuq 99725390. Ixxogħol huwa mħallas paga tajba bil-benefiċċji kollha applikabbli.

Ritratti: TCM Photography

Bħal kull sport il-qdif għandu t-teknika tiegħu, għalhekk sabiex wieħed jitgħallem jaqdef irid jitgħallem il-bażi ta’ din it-teknika li b’ċerta attenzjoni wieħed jista’ jidra l-bażi ta’ kif jaqdef f’qasir żmien

14

25.08.2019

kullhadd.com

DAWL ĠDID FUQ IĊ-Ċ Permezz ta’ dokumenti storiċi miktuba minn Franċiżi li għexu f’Malta matul iż-żmien li kellna fostna lill-Kavallieri, qed nibdew naraw il-perjodu Franċiż taħt lenti differenti minn dak li missirijietna tgħallmu fl-iskola. Wieħed minn dawn il-kotba ġie miktub minn Pierre-Jean Doublet u ġie tradott mill-Franċiż għall-Ingliż minn Joe Scicluna, li jgħix fi Franza iżda twieled u trabba f’Santa Luċija. F’dawn il-memorji, Doublet ħallielna rendikont storiku imprezzabbli. Jiddeskrivi d-degradazzjoni tal-Ordni li finalment wasslet għat-tmiem tagħha. Iwasslilna r-rivalitajiet li kienu jeżistu bejn kavallieri ta’ lingwi differenti u d-distinzjonijiet ġerarkiċi bejn l-Ordni, in-nobbiltà Maltija u r-raħħala. U naturalment, f’dettall affaxxinanti, jagħtina l-wasla tal-flotta ta’ Napuljun fil-Port il-Kbir u kif ingħaqad mad-delegazzjoni li telgħet abbord l-Orient, biex tinnegozja l-armistizju.

Minn Charles B. Spiteri Fid-9 ta’ Ġunju, 1798, qrib ix-xtajtiet Maltin intlemħet il-flotta ta’ Napuljun bi 30,000 ruħ. Il-Ġeneral Franċiż talab il-permess li jidħol fil-port għall-provvista tal-ilma. Iżda l-Gran Mastru Hompesh kien attent: kien jaf x’kienet l-intenzjoni ta’ Napuljun. U dan hu l-mod kif is-segretarju tiegħu, Pierre-Jean Doublet, jiddeskrivi l-wasla ta’ Napuljun f ’pajjiżna.

“Il-Maltin kienu qed isegwu kollox minn fuq ilbjut tagħhom, hekk kif minn taħt Sant’Iermu dehret foresta ta’ arbli li litteralment ksew l-orizzont.

Din ix-xena kessħet lill-Kavallieri kollha. It-truppi abbord in-numru qawwi ta’ bastimenti ma wrew ebda sinjal ostili, avolja setgħu josservaw il-batteriji tagħna u l-kanunieri jistennew lill-uffiċjali tagħhom jagħtuhom l-ordni biex jiftħu n-nar. Bonaparte qagħad kwiet, josserva madwaru.

Malli l-frejgata tiegħu resqet lejn il-port, ordna li titniżżel dgħajsa żgħira biex titwassal ittra lil M. Caruson, il-konslu tagħna tar-Repubblika Franċiża.

Kif waslet fl-Uffiċċju tas-Saħħa, fid-daħla talport, l-uffiċjal inkarigat mit-tqassim tal-ittra ltaqa’ mal-kaptan tal-port fid-dgħajsa tiegħu, li staqsieh l-intenzjonijiet tiegħu. Dan spjega li kien ikkummissjonat iwassal ittra lill-konslu tagħhom u li xtaq iwassalhielu personalment. Hekk sar.

Caruson qara l-ittra fid-dar tiegħu, waqt li l-kaptan tal-port ħejja rapport għall-Gran Mastru.

L-ittra ta’ Caruson kienet konċiża. Inkitbet mill-Ġeneral Berthier, il-maġġur ġenerali tal-armata. Ħeġġeġ lil Caruson jitolb “lill-Eċċellenza Tiegħu l-Gran Mastru, f ’isem il-Kmandant Ġenerali Bonaparte, jikkonċedilhom il-permess biex il-flotta koll-

ha tidħol fil-port għall-provvisti meħtieġa wara 22 jum fuq il-baħar. Caruson mar dritt għand il-Gran Mastru bl-ittra u stenna t-tweġiba. Wiċċ il-Prinċep ħmar kif qraha u beda jtemtem li ma setax jippermetti d-dħul tal-flotta kollha. Caruson reġa’ enfasizza l-ħtieġa u talab lill-Gran Mastru jirrikunsidra u jikkomunika l-ittra lill-Kunsill. Hekk sar.

Il-Kmandant Royer, qal lill-Gran Mastru li għalkemm kienu lesti jiddefendu ruħhom xtaq li jevitaw konsegwenzi mhux mixtieqa għall-Ordni u għall-poplu.

Il-Gran Mastru qabel ma’ dan, iżda qal lil Royer: “Taħseb li jien jew il-Kunsill nistgħu nwarrbu l-politika tan-newtralità? Idejna marbuta. Ma nistgħux nipperemettu d-dħul ta’ armata hekk kbira tidħol fostna mingħajr ebda garanzija ta’ intenzjonijiet ta’ ħbiberija.”

Il-Franċiżi f ’Malta Napuljun Bonaparte ma damx ma żbarka lit-truppi tiegħu fil-gżira Maltija bl-inqas oppożizzjoni, biex jaħtaf lill-Belt Valletta. Sadanittant il-Gran Mastru Hompesch, flimkien mal-Kunsill tal-Gwerra tal-Ordni kienu qed jiddibattu x’għandu jsir, meta grupp ta’ dinjitarji qalbiena Maltin, fosthom Testaferrata, Torregiani, Bonanno u Guido qatgħuha li jinterrompu s-sessjoni biex jagħtu fehemthom. Kavallier Franċiż jirrakkonta d-dħul tagħhom bla avżat fuq Doublet, li kien is-Segretarju tal-Gran Mastru.

“Imxew sa nofs il-kamra. Inkinaw kemm-il darba quddiem il-Gran Mastru u l-membri tal-Kunsill u

mbagħad Guido resaq aktar ’il quddiem u b’vuċi għolja qara l-istqarrija li ħejjew bit-Taljan: Maestà Tiegħek, bħala deputati ta’ dan in-nazzjon Malti u in vista tal-qagħda kritika kurrenti, bl-ikbar rispett qed nippreżentaw lill-Kunsill, din il-petizzjoni li għandi f ’idejja.

F’dan il-waqt, il-Gran Mastru għamel sinjal lill-Viċi Kanċillier li rreaġixxa immedjatament. Hu talab lil Guido jaqra l-petizzjoni u jitlaq minnufih. Il-kliem magħżul kien mirqum u b’manjiera rispettuża.

Elenka li l-Maltin kienu ssagrifikaw il-ġid tagħhom, il-libertà u wkoll ħajjithom fis-servizz tal-Ordni, biex jiġġieldu għadu komuni; is-segwaċi ta’ Mohammed. Iżda din id-darba, l-għadu kien potenza Kristjana, b’qawwa li milli jidher l-Ordni ma setax jiqfilha. Il-kampanja kienet taħt kontroll ta’ numru enormi ta’ truppi, li setgħu jattakkaw, jisirqu u jwettqu vjolenza fuq il-Maltin fil-ħamba tal-lejl.

Konsegwentement, l-abitanti Maltin, permezz tad-deputati tagħhom, talbu lill-Maestà u lill-Kunsill biex jevitaw il-ġrajjiet inevitabbli, billi jaslu għal armistizju ma’ Napuljun. Talbu wkoll li jieqfu l-ostilitajiet u jippermettu lill-Franċiżi jagħtu r-raġuni għall-aggressjoni tagħhom, ladarba huma dejjem kienu ħbieb tal-Ordni u tal-Maltin.”

Hu magħruf li bl-insulti li sarulu, hekk kif kien jaqra l-petizzjoni, Guido twaqqaf kemm-il darba u Doublet ma jsemmix b’isimhom lil dawk li nsultawh. Iżda faċilment wieħed jasal għal ismijiethom.

Theddid bil-forka “Madankollu, Guido ma kienx intimidat; hu sempliċement għolla leħnu aktar minn ta’ dawk li għaddewlu l-kummenti u riduh jieqaf. Kull darba li jinterrompuh, hu kien jerġa’ jibda s-sentenza. Meta temm il-petizzjoni li kellu, il-Viċi Kanċellier, Bailli Caravaglio, qam u indirizza lid-Deputati Maltin bit-Taljan.

“Intom ħaqqkom it-tgħalliq,” qalilhom “għall-atti tal-biża’ li dħaltu għalihom. Kieku kont ilGran Mastru, kont nibgħatkom immedjatament għall-forka.”

“Il-forka hi għall-assassini u l-ħallelin, Monsieur le Baille,” wieġbu Guido. “Aħna qed nindirizzaw lid-deputati li m’għandhom xejn x’jirbħu, anzi l-probabbiltà hi li jitilfu kulma għandhom. It-talbiet

tagħna huma ġustifikati u zati lilkom b’kull rispett. ħares lejn il-Gran Mastru mit-tjubija tiegħek ta’ m magħqudin biex tagħti ka kompassjoni għall-futur l jkollha tħabbat wiċċha m għall-prosperità tal-Emine Il-Gran Mastru assigura jagħti kas tal-petizzjoni li abhom jagħtuha lill-Awdi jippermettulhom jilliberaw do ħabbar li se jkunu barr biex iwassluha lill-assembl Kif jista’ xi ħadd jidde mozzjoni li rrenjat fil-K siegħa u nofs? Uħud rie arrestati fuq tradiment u tru talli qagħad jismagħh li l-Maltin kienu miftiehm du jeħdulhom setgħethom l-Maltin kienu diġà nfurm sijiet li kien hemm fil-Belt l-vjolenza. Madankollu, k għas-sigurtà tal-Gran Mas manda li jieħdu refuġju f ’w Putirjal, li jiddomina lill-b kapaċi jieqfu lir-ribelli. Uħ magħhom il-fided kollha teżori tal-Knisja ta’ San Ġ Ipparalizzat bil-biża’

Ikolli nieħu jum sħiħ kie l-ideat tad-daħq li kelli nism rrilkom li l-Gran Mastru u baqa’ jitlobni noħroġ ma jkun hemm ebda rve bagħad beda jitlobni mmu belli kinux għadhom miġ Assigurajtu li sa dak il-ħi xejn ma naqqas mill-isfid innifsu.

Fl-aħħar, il-Maltin iddejq dawk meqjusa bħala depu Bonanno baqgħu u talbu diem il-Kunsill biex ikun

15

25.08.2019

kullhadd.com

ĊEDIMENT TAL-ORDNI

u normali, u kienu indirizMonsinjur,” qal hekk kif u, “nitlob li ssir ġustizzja missier u nitolbok b’idejja as tal-ilmenti tagħna u turi li din il-gżira miskina se miegħu, u li dejjem talbet enza tiegħek u tal-Ordni.” lid-delegazzjoni li kien se i wasslulu. Imbagħad talditur Bruno u jitilqu, biex w b’mod aktar ħieles. Guira, jistennew id-deċiżjoni, blea li qed tistenniehom. eskrivi l-istorbju u l-komKunsill għal aktar minn edu li dawk il-Maltin jiġu kkritikaw lill-Gran Mashom. Oħrajn issuspettaw ma mal-għedewwa u riem. Ieħor sa ssuġġerixxa li maw lill-għadu bin-nuqqat u dan biex jinkoraġġixxu kunsillier ieħor, imbeżża’ stru u tal-Kunsill, irrakkowieħed mill-kavallieri qrib belt kollha u mnejn ikunu ħud sa ssuġġerew li jieħdu u l-oġġetti prezzjużi mitĠwann.

eku kelli nirrakkuntalkom ma’. Iżda biżżejjed nistqakien ipparalizzat bil-biża’ fil-gallarija u naċċerta li ell għaddej fil-Pjazza. Imur sal-bieb, nara jekk ir-riġburin fl-indana tat-taraġ. in kollox kien kwiet, iżda duċja li kien qed iħoss fih

qu jistennew. Tnejn minn utati, telqu. Iżda Guido u li jerġgħu jiddaħħlu qudnu jafu x’ħareġ mid-delib-

erazzjonijiet.

Sadanittant, il-Gran Mastru rċieva rapporti li żewġ kavallieri żgħażagħ inqatlu fil-Kottonera minn xi residenti Bormliżi. Dan ġara wara li l-kavallieri insultaw lill-Maltin li kienu taħt il-kmand tagħhom.

Il-Gran Mastru beża’ li jekk ma jordnax l-armistizju immedjatament, il-kavallieri kollha kienu se jħabbtu wiċċhom mal-istess destin.

Il-paniku li ħakmu nfirex ukoll fost il-ftit membri preżenti li kellu fil-Kunsill (għax ħafna minnhom irritornaw fi djarhom biex jistrieħu). Għalhekk bla stennija ta’ xejn, iddeċieda li jkun hemm sospensjoni tal-armi b’mod immedjat u kiteb ittra fuq hekk lil Bonaparte.”

It-teħid ta’ Għawdex: bl-ordni ta’ Napuljun Il-Ġeneral Reynier irċieva l-ordni biex jokkupa l-gżira Għawdxija waqt li ġenerali oħrajn ingħataw struzzjonijiet jinżlu Malta. Hekk kif lesta l-missjoni tiegħu Reynier bagħat dan ir-rapport lil Napuljun: “Lill-Ġeneral Bonaparte Malta, 13 ta’ Ġunju, 1798 Ir-Rabat tal-gżira Għawdxija Fuq l-ordnijiet tiegħek, ħadt il-pussess tal-gżira ta’ Għawdex. Il-gżira kienet difiża minn korpi tal-miliżja u abitanti lokali. Sibt 800 muskettier, reġiment ta’ mal-kosta b’1,200 raġel u kumpanija ta’ 300 raġel ieħor, li 30 minnhom kienu fuq iż-żwiemel. B’kollox, sibna 2,300 raġel jiddefendu l-fortizzi u l-batteriji tul il-kosta tan-naħa ta’ fuq tal-gżira.

Qtajtha li ma ninżilx qrib il-fortizzi jew il-batteriji biex nevita li jinbdew l-ostilitajiet u biex nipproteġi l-bastimenti tagħna mill-batteriji kostali. Għalhekk fittixt parti li ma kinitx imħarsa u mort f ’Redum Kibir, bejn it-torri l-ġdid u l-ewwel batterija fil-Bajja tar-Ramla. L-abitanti assumew li l-inżul tagħna ma setax ikun possibbli, għax hemm, il-kosta hi ħarxa żżejjed. Iżda aħna rnexxielna nitilgħu l-għoljiet minn passaġġ li fforma min-nixxigħat.

Għamilt jum sħiħ ngħaqqad il-konvoj, nibgħat sinjali u nersqu lejn il-kosta. Il-bdil fl-irjieħ u t-temp kalm tawlulna konsiderevolment il-ħin tagħna. Fissiegħa ta’ waranofsinhar kont mal-konvoj fuq il-frejgata L’Alceste, f ’distanza ta’ madwar 2,000 metru mill-kosta. It-temp kalm li sibna u ma ħalliniex navvanzaw. Biex ma nitilfux żmien u ninżlu l-art qabel

ma jinduna bina l-għadu u jattakkana, tajt l-ordni lis-suldati jaqdfu bid-dgħajjes.

Meta l-għadu lemaħna, tferrex biex jiddefendi l-għoljiet. Qdifna b’saħħitna kollha u kif qrobna lejn ix-xatt stajna naraw lir-raħħala miġburin. Ġew sparati xi tiri ta’ xkubetti.

Iċ-ċittadin Bertrand, is-surġent maġġur tal-grenadieri, inqatel fid-dgħajsa tiegħi. Il-batteriji tar-Ramla u Terre-Neuve fetħu n-nar fuqna. Jien kont fuq il-landing boat tal-Alceste mal-Ġeneral Fugière, l-aide-de-camp tiegħek u l-kaptani u inġiniera Geoffrey u Sabatier. 200 raġel telgħu sal-quċċata tal-blata li tiddomina l-kosta, fejn kellna d-dgħajjes tagħna.

Irnexxielna nitilgħu l-blata wieqfa fl-inqas ħin possibbli, bla ma sparajna l-ebda tir, u evitajna n-nar tal-għadu u l-ġebel li xeħtulna. Mistagħġbin bil-perseveranza tal-grenadieri tagħna, fl-aħħar l-għadu ħarab, malli ra lill-ewwel irġiel resqin lejn il-quċċata.

L-għedewwa u l-batteriji tagħhom qalgħu bumbardament b’saħħtu mill-Etoile u mill-Pluvier. Jien ġbart lit-truppi fuq Redum-Kebir u mmarċjajt mal85 demi-brigade lejn il-belt ta’ Chambray, mir-raħal Nadur, bil-ħsieb li nieħu l-forti ta’ Port Migiaro biex naqta’ l-kuntatt bejn Malta u Għawdex.

Fl-istess waqt tajt l-ordni lill-irġiel tiegħi tad-disa’ taqsima biex jimmarċjaw lejn il-Kastell ta’ Għawdex mir-raħal Sciara. Grupp ieħor immarċja lejn il-forti ta’ Mazzal-Formio. Il-Forti Chambray kien ippakkjat bl-abitanti, li flimkien mal-annimali tagħhom sabu refuġju hemm. Għamilt proklama biex ikunu jafu l-intenzjonijiet tagħna u b’hekk nevitaw xi ritaljazzjoni li taf twassal għal konsegwenzi terribbli.

Hemm ħallejt tliet kumpaniji jgħassu l-forti u mort lejn il-kastell.

Hekk kif l-abitanti ta’ Rabato raw lit-truppi Franċiżi resqin lejhom, ċedew immedjatament u tawna ċ-ċwievet tal-kastell. Il-Gvernatur u l-Kavallieri ta’ Malta kienu ħarbu u sa filgħaxija t-truppi Franċiżi kienu fil-kastell t’Għawdex.

Il-proklamazzjoni li għamilt fil-Forti Chambray kellha riżultat pożittiv u l-pont ittella’. L-abitanti, għenu lit-truppi tagħna jidħlu fil-forti, u wara rritornaw fi djarhom bl-annimali li kellhom.

X’sabu fuq il-gżira Fuq il-gżira sibna 140 kanun. 40 minnhom kienu

fil-Kastell t’Għawdex, 22 fil-Forti Chambray u l-kumplament f ’fortizzi u batteriji kostali oħra. Sibna wkoll numru qawwi ta’ xkubetti u tliet imħażen tal-qamħ.

L-abitanti armati li ħarbu ma kienu liebsa ebda ħwejjeġ li jiddistingwuhom u għalhekk ma ħadt lil ħadd priġunier. Ħassejt li jkun aħjar jekk nittrattahom b’mod ġentili biex niżgura ruħi li jmorru lura fi djarhom u jkomplu b’xogħolhom. Tlieta mill-feruti tagħhom jinsabu fl-isptar.

Il-Gvernatur u l-Kavallieri l-oħra ta’ Malta kienu mistoħbijin. Uħud minnhom taw ruħhom f ’idejna waqt li oħrajn inqabdu. Tajthom il-libertà sakemm inkunu nafu x’destin imiss lill-Kavallieri ta’ Malta.

Komplejt inżomm l-amministrazzjoni ċivili u ġudizzjarja tal-gżira biex inkun kapaċi nikseb dak li hu meħtieġ għat-truppi. Kull villaġġ għandu sindakat li jiddependi minn amministrazzjoni ċentrali bbażata fir-Rabat. Il-Gvernatur tal-gżira kien ilħames membru u president. Jien bdiltu ma’ ieħor; membru li għażiltu minn lista li ngħatali mill-maġistrati l-oħra.

Il-popolazzjoni ta’ Għawdex tvarja għal bejn 13 u 14-il elf ruħ. Il-kultivazzjoni hi mħaddma sew, iżda l-aktar li jipproduċi hu l-qoton, li joffri ftit wisq f ’termini ta’ proviżjon għat-truppi. Nispera li hawn annimali biżżejjed biex is-suldati jkollhom laħam frisk tul il-qagħda tagħhom. Milli jidher m’hawnx biżżejjed nagħaġ; il-gżira ġa tinsab nieqsa mill-inbid. Jista’ jkun li hawn biżżejjed qamħ għall-ħobż u l-gallettini għas-suldati u l-abitanti. Madankollu, hawn nuqqas kbir ta’ injam għat-tisjir. Neħtiġuk tibgħatilna minn Malta. Jekk se nibqgħu għal tul ta’ żmien, hemm bżonn niksbu l-injam minn Sqallija jew Lampedusa. U qajla għandna tiben u xgħir biżżejjed għaż-żwiemel li għandna fuq il-bastimenti.

Issa, l-abitanti qed jibdew jifhmu kemm jistgħu jgawdu mill-invażjoni li wettaqna. Uħud minnhom konvinti li lesti nagħtuhom artijiet li qabel kienu f ’idejn l-Ordni, u diġà bdew jagħmlu t-talbiet tagħhom għall-aqwa art. Jien kelli nwaqqaf dan kollu. Għamilthielhom ċara li l-irziezet u l-art tal-Ordni, issa huma proprjetà nazzjonali.

Nistenna mingħandek ordnijiet ġodda fuq kif għandha tkun amministrata l-gżira qabel it-tluq tiegħi, hekk kif jaslulna l-provvisti għall-konvoj.”

Reynier.

16

25.08.2019

kullhadd.com

PERSPETTIVA KBIRA MINN ANNIMAL ĊKEJKEN Bil-pinna tal-awtriċi Leanne Ellul u l-moħħ tal-Psikologa Stephanie Bugeja, il-ktejjeb Noè U L-Iskojjattlu Bla Kwiet jirrakkonta storja ħlejja mmirata għat-tfal sabiex isiru aktar familjari mad-dinja ta’ bniedem bil-kundizzjoni tal-ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder). Il-ktieb huwa mżejjen bit-tpenġija u l-illustrazzjonijiet minn id Derek Fenech.

Leanne diġà stabbiliet isimha fost il-qarrejja Maltin permezz tar-rumanz debuttanti tagħha Gramma, ir-rebbieħ tal-Konkors ta’ Kitba – Letteratura għaż-Żgħażagħ tal2014. Mhux hekk biss, iżda hija familjari wkoll mad-dinja tal-letteratura għat-tfal permezz ta’ kotba bħal L-istorja ta’ Seb it-Tieni, parti minn sensiela għat-tfal tal-primarja. Min-naħa l-oħra, Stephanie tispeċjalizza

fil-Psikoloġija tal-Edukazzjoni (Educational Psychology) u taħdem bħala lettriċi ġewwa Ġ.F. Abela Junior College kif ukoll fl-Università ta’ Malta.

Leanne u Stephanie jgħaddu kelmtejn magħna dwar kif dan il-proġett ġie fis-seħħ u l-ħsieb li hemm warajh, filwaqt li jaqsmu ftit mill-esperjenza tagħhom fid-dinja tal-kitba u l-psikoloġija rispettivament.

Leanne Ellul

Stephanie Bugeja Kif żviluppat in-namra tiegħek lejn il-letteratura u l-psikoloġija?

diffiċli ħafna jitgħallmu jiktbu u jaqraw. Kien xogħol li kont nagħmlu b’ħafna passjoni u mħabba li spirani sabiex inkompli nistudja. Gradwajt bħala psikologa fl-2014 u llum il-ġurnata kemm nipprattika u kemm ngħallem. F’xogħli nara diversi tfal li jkollhom mhux biss diffikultajiet fil-kitba u lqari iżda wkoll fl-attenzjoni u fl-imġiba fost oħrajn. Hija professjoni li titlob ħafna mħabba u dedikazzjoni, iżda hija professjoni li tagħtini ħafna sodisfazzjon. Anki l-iċken progress li tara huwa imprezzabbli.

Bdejt nikteb bħal kulħadd jiena, fl-iskola. Eventwalment imbagħad bdejt nidħol f ’għaqdiet differenti u ċrieki li jiddiskutu l-letteratura, u minn hemmhekk qisni bdejt nieħu kemm il-kitba u kemm il-qari ftit aktar bis-serjetà. Ma nimmaġinanix nagħmel xi ħaġa oħra b’mod daqshekk kostanti: il-films u l-mużika nħobbhom, però l-ħaġa li dejjem b’mod jew ieħor nispiċċa ndur għaliha hija l-kitba. Għalija l-kitba mhix terapija imma wġigħ kważi – tkun X’laqqagħkom sabiex din il-kollaborazzjoni bejnietkom trid taqbad tpoġġi u tikteb! tiġi fis-seħħ?

Ilni ’l fuq minn 10 snin Stephanie hija psikologa naħdem fil-qasam talu kellha din l-idea ta’ kotlitteriżmu, u bdejt il-karba li, mingħajr ma jkunu riera edukattiva tiegħi ġewwa St.Patrick’s ma’ tfal li jsibuha didattiċi, jagħtu stampa ċara ta’

xi jfisser li xi ħadd ikollu l-ADHD, u jien ġejt avviċinata bħala l-kittieba. Peress li Stephanie tiltaqa’ mat-tfal kif ukoll malkbar li għandhom l-ADHD allura setgħet tagħtini perspettiva sħiħa, bħal kemm it-test huwa leali jew le lejn dak illi jgħaddu minnu. Fl-istess waqt, jiena kont libera biex nesperimenta u nesplora din l-istorja.

Allura kif żvolġiet l-idea li t-tema ewlenija tkun ilkundizzjoni tal-ADHD? Bdejna fuqu kemm għalletajiet li qed nimmiraw iżda wkoll għaliex saret waħda mill-aktar kundizzjonijiet komuni li hawn. Infatti morna fl-iskejjel u qrajna l-istorja, anki ċerti tfal li forsi għall-ewwel ma kinux jafu x’inhi bdew jgħidu, “Eh, dak qisu l-ħabib tiegħi!” u setgħu jifhmuhom aħjar.

Inħoss li xi drabi dawn it-tfal jissejħu mqarbin u nonqsu milli nifhmu x’inhi d-diffikultà. Meta jirriżulta li xi tfal ikollhom ADHD, donnu l-etiketta tkun l-ewwel ħaġa li ħafna nies jaraw u jinsew li t-tfal għandhom karatteristiċi oħrajn ta’ min jifhimhom u japprezzahom.

jagħmel Noè. Barra minn hekk naħseb li hija kelma sabiħa – anki l-fatt li forsi mhux kulħadd huwa familjari magħha, u f ’dan is-sens tista’ tkun kelma li tqanqal interess. L-iskojjattlu huwa annimal fuq tiegħu mhux ħażin, allura daħal perfettament fittematika tal-ktieb.

Inti ġieli ktibt għaż-żgħar Leanne, pereżempju L-istorja ta’ Seb it-Tieni (u ta’ Seb l-Ewwel Ukoll) għall-iskejjel tal-primarja.

X’iħajrek l-aktar biex tolqot Waqt li kont qed nikteb dik id-demografija? ridt inżomm f ’moħħi li din potenzjalment tista’ Kienet sfida sabiħa nikttkun sensiela, allura fuq kollox bu dak, għaliex għalkemm xtaqt insib titlu li seta’ jaħdem fil-ħajja ta’ kuljum nqgħal kotba oħrajn. F’dan il-każ, isni persuna tad-daħk, il-kitbiet għażilt l-iskojjattlu għaliex, l-ew- tiegħi sa dak il-punt kienu ħafna wel nett, huwa annimal gustuż aktar solenni u mmirati għażħafna, però sa ċertu punt jista’ żgħażagħ. Jiena u nikteb daljservi ta’ mera ta’ dak li jkun qed ktieb bdejt insib il-vuċi tiegħi L-idea ta’ ‘skojjattlu’ minn fejn ġiet, u għaliex kien dan il-ħlejjaq li ngħata r-rwol ewlieni?

17

25.08.2019

kullhadd.com

anki fil-kotba tat-tfal: irrealizzajt li nista’ nikteb tad-daħk ukoll u li dawk iċ-ċuċati kollha li ngħid nista’ nagħmel nagħmel xi ħaġa ta’ sugu bihom! Anki l-kbar li qrawh qaluli li daħku, u dik għalija dik hija l-marka ta’ ktieb tajjeb għat-tfal.

Semmejt li l-kitba tiegħek kienet tkun aktar solenni, u infatti inti l-awtriċi ta’ ‘Gramma’ li wkoll jiddiskuti kundizzjoni mentali oħra: l-anoressja. Minn fejn titnissel ix-xewqa li dawn il-kundizzjonijiet toħroġhom fid-deher?

Qabel xejn dawn jintrigawni personalment, però fil-każ tal-anoressja kienet xi ħaġa aktar viċin tiegħi għaliex kienet esperjenza li għaddejt minnha jiena stess f ’ċertu punt f ’ħajti. Minbarra hekk nemmen li hemm bżonn li dawn l-affarijiet nitkellmu fuqhom: għal ħafna snin donna tfajna ħafna suġġetti taħt ittapit, speċjalment fejn jidħol ilmard jew kundizzjonijiet mentali, u hemm bżonn nitkellmu fuqhom.

Filwaqt li ngħid hekk, aktar ma jgħaddi ż-żmien, aktar nirrealizza kif ix-xogħlijiet għażżgħażagħ dejjem jindirizzaw problemi. Huwa minnu li ħafna żgħażagħ jgħaddu minn żmien turbulenti, imma mhumiex hekk biss. U hekk xtaqt inwassal bi ktieb bħal Gramma: in-nies blanoressja mhumiex l-anoressja, l-istess mod kif dawk bl-ADHD mhumiex l-ADHD.

tidħol is-sengħa tal-awtur.

Ktieb bħal Iċ-Ċkejken Prinċep ta’ Antoine de SaintExupéry ta’ spiss jintuża bħala xempju ta’ xogħol li jirnexxilu jmur lil hinn mid-demografija li jixtieq jolqot. Taħseb li ktieb bħal Noè jista’ jkun ta’ sugu għal demografija akbar?

tagħkom?

Fl-aħħar mill-aħħar huwa l-fatt li l-istejjer jibqgħu miegħek.

Il-karattri jgħallmuna lezzjonijiet li nġorru magħna fil-ħajja ta’ kuljum. Kultant, issib li l-istudenti jistgħu jitgħallmu wisq aktar weħidhom sempliċiment permezz tal-qari milli meta nippruvaw nedukawhom u nbellgħulhom kemm Kif għedtlek ftit ilu, nifilħu. naħseb li ktieb tajjeb għattfal jew għaż-żgħażagħ X’taħseb li jista’ jsir sabiex irid ikun tajjeb ukoll għall-kbar. etajiet akbar ikollhom Anki jiena stess, xi minn daqqiet għarfien aħjar dwar inħobb naqra kotba tal-istampi kundizzjonijiet mentali? għaliex jagħtuni xi ħaġa li lL-edukazzjoni, fuq kolkotba oħrajn ma jagħtunix; forsi lox. Hemm ħafna tħassib huma wħud mill-ftit kotba li rigward is-saħħa mentali, naqra ġenwinament għall-gost biss, bla ma noqgħod nanalizza u li nsiru aktar konxji ma jfissirx li bilfors irridu nsiru esżżejjed!

Noè ġie maħsub għal raġunijiet perti djanjostiċi. Għaldaqstant differenti: l-ewwel nett, biex jin- jiswielna sew jekk nitgħallmu qara minn tfal bl-ADHD sabiex ftit informazzjoni ġenerali iżda jifhmu aktar lilhom infushom. importanti fuq is-saħħa mentali, It-tieni, intenzjonat ukoll biex pereżempju xi kors jew laqgħat, jinqara minn tfal kwalunkwe, diskussjonijiet ma’ professjonisgħaliex finalment hija storja ti, jew stħarriġ sempliċi fuq sorsi li tista’ tinqara b’gost minn reputabbli online.

It-tieni, irridu nikkumbattu lkulħadd. Però l-ktieb huwa intenzjonat ukoll għall-kbar sa- istigma. Hemm ħafna miti dwar biex jifhmu ż-żgħar u minn xiex għaddejjin.

L-istorja hi mmirata għattfal, però l-ktieb jappella anke għall-kbar. Infatti, fl-aħħar ftit paġni hemm informazzjoni u anke pariri għallgħalliema u għall-ġenituri sabiex jifhmu aħjar din il-kundizzjoni.

Stephanie, nifhem li inti lettriċi ġewwa l-Università Tħoss li forsi jeżistu xi ta’ Malta u l-Junior College. similaritajiet bejn Analiża, Taħseb li f ’Malta hemm il-protagonista ta’ għarfien sew rigward kundizzjonijiet mentali Gramma, u Noè? b’mod ġenerali barra Għalkemm m’hemm xejn l-klassi tal-iskola? li jorbothom per se, xi Id-diskussjonijiet rigward ħaġa li għamilt kemm fi is-saħħa mentali żdiedu, Gramma kif ukoll f ’Noè hija li u hemm ħafna servizzi ppruvajt nikkapitalizza fuq dak li għaddejjin minnu u nittraduċi u gruppi ta’ appoġġ għal nies l-kontenut fl-istil. Fi Gramma b’kundizzjonijiet differenti. Ma kellna lil Analiża u l-anoressja nħossx li dwar is-saħħa mentali li qed titħaddet magħha kważi nnifisha li n-nies iridu jsiru aktar ppersonifikata, b’mod illi tibda konxji, iżda aktar il-fatt li s-saħħa tinduna li din hija l-marda li hija mentali kapaċi tieħu xejra li titkellem u għalhekk tifhem ak- ma nkunux qed nistennew, kif tar minn xiex tkun għaddejja spiss jiġri. Meta s-saħħa mentali tiddgħajjef, in-nies għandhom Analiża.

Teknika li ħaddimt hawnhekk jirċievu l-istess attenzjoni daqs biex noħroġ aħjar il-kwalità tal- kwalunkwe ġerħa fiżika u mhux ADHD hija li Noè, li fil-ktieb stmerrija jew stigmatizzazzjoni. hija mmarkata b’tipa ħamra Hawnhekk fejn tgħin il-kuxjengrassa, jaqbeż fin-nofs u jitkel- za dwar is-saħħa mentali, iżda lem minflok Ben, li huwa ħuh li tkun konxju tagħha biss mhiu n-narratur. Huwa kultant jiex is-soluzzjoni: din ma tfissirx jaqtagħlu kliemu għaliex ma awtomatikament li l-problemi li jkollux is-sabar jistenna lil ħuh jitfaċċaw nies b’kundizzjonijiet jispiċċa s-sentenza. F’dan is- differenti se jiġu solvuti. Ilsens ta’ stil hemm qrubija fil- kuxjenza hija biss il-bidu u mod li ħsibt li għandi niktbu. mhux it-tmiem, għaliex jeħtieġ li Għalkemm kulħadd jista’ jkol- tissarraf f ’azzjoni. lu storja tajba, huwa l-mod li tgħid l-istorja li jgħodd l-aktar, Għaliex qiegħed jintuża u hawnhekk naħseb fejn veru ktieb bħala l-pjattaforma

is-saħħa mentali li jostakolaw ferenti għal etajiet differenti ta’ lin-nies milli jfittxu l-għajnuna, tfal fil-primarja. u ħaġa tajba li noqogħdu aktar attenti dwar il-lingwaġġ tagħna rigward is-saħħa mentali u l-messaġġi li nxandru dwarha.

Irridu nżommu f ’moħħna listerjotipi, u jekk qatt ninzertaw din l-istigma sseħħ quddiemna, naħtfu l-opportunità li niddjalogaw ma’ dak li jkun u nikkumbattu l-istigma.

Fl-aħħar, huwa wisq importanti L-istorja hi li nieħdu ħsieb is-saħħa mentali tagħna stess. M’hemmx bżonn mmirata niġġieldu l-ġlieda waħidna, u għat-tfal, però jekk inħossu l-bżonn, m’hemm xejn ħażin li nfittxu l-professl-ktieb jappella jonisti jew gruppi ta’ appoġġ saanke għall-kbar. biex jgħinuna fil-vjaġġ tas-saħħa mentali tagħna.

Hemm il-ħsieb li terġgħu tikkollaboraw?

Bħalissa qegħdin naħdmu fuq it-tieni storja, li se tkun qed tindirizza kundizzjoni oħra. Ilħsieb huwa li jkun hemm sensiela, li għandu l-isem ta’ Lenti fuq. Noè kien l-ewwel wieħed, u għandna l-pjan li aktar tard niddiskutu kundizzjonijiet dif-

Infatti, fl-aħħar ftit paġni hemm informazzjoni u anke pariri għall-għalliema u għall-ġenituri sabiex jifhmu aħjar din il-kundizzjoni

18

25.08.2019

kullhadd.com

X’JIMPURTAHOM MILL-FATTI!

Josianne Cutajar Membru Parlamentari Ewropew

Donnu s-sħana tas-sajf tant nixxfet l-aħbarijiet u l-ġrajjiet kurrenti, li Jason Azzopardi u sħabu ta’ The Shift iddeċidew li jivvintaw storja, flok jirrappurtaw il-ġrajjiet kurrenti.

Sfortunament, il-kunċett ta’ fake news daħal f ’pajjiżna wkoll. Kmamar tal-aħbarijiet li jidhru serji, qed jaħbu aġenda insidjuża: dik li jagħmlu ħsara lill-Gvern b’kull mezz possibbli anki permezz tal-pubblikazzjoni ta’ miżinformazzjoni u gideb sfaċċat, liema gideb imbagħad jixxandar online minn individwi bħal Azzopardi u sħabu.

L-iktar bravura riċenti ta’ The Shift hi rapport li skonthom jikxef kif il-paga tal-Membri

tal-Kabinett irduppjat is-sena l-oħra. Il-fatt li dan ir-rapport ġie bbażat fuq analiżi ta’ dikjarazzjonijiet tal-Membri tal-Kabinett fl-2017 u fl-2018 jikxef mill-ewwel l-intenzjoni malizzjuża ta’ dan is-sit. Dan għaliex fl-2017, il-Ministri u s-Segretarji Parlamentari l-ġodda setgħu biss, minħabba l-elezzjoni ta’ Ġunju, jirrappurtaw id-dħul il-ġdid tagħhom minn Ġunju lil hemm, ċjoè minn wara l-ħatra tagħhom. Mhux ovvja, allura, li d-dħul tal-2018 ikun id-doppju meta mqabbel massitt xhur li kellhom il-Membri l-ġodda fl-2017?

In-nies mhumiex ċwieċ. Dan il-gideb sfaċċat tal-Partit Nazzjonalista u l-midja tiegħu m’għadu jitwemmen minn ħadd.

Dan ma qalux il-Gvern biss.

Dan ħareġ ukoll minn gazzetti indipendenti, li kixfu l-ingann ta’ dan ir-rappurtar permezz ta’ analiżi serja tal-fatti. Din l-analiżi mhux talli xejnet l-allegazzjonijiet li saru, iżda wriet kif mill-2013 lil hawn, il-Membri tal-Kabinett bdew jaqilgħu ferm inqas minn dawk Nazzjonalisti.

Minn tant nies, kellu jkun proprju Jason Azzopardi, li

sal-2013 kien qed jaqla ’l fuq minn €82,000 fis-sena bħala Segretarju Parlamentari, li kien parti mill-Gvern li ta żieda ta’ €500 lilu nnifsu, li jakkuża lillGvern Laburista li għolla l-pagi tal-Kabinett!

Donnu l-matematika mhix il-forte ta’ Azzopardi, għaliex fil-verità, is-Segretarji Parlamentari Laburisti llum jaqilgħu €22,000 inqas minn dak li kien jaqla’ hu fl-istess kariga.

Din mhix l-ewwel darba li Azzopardi ivvinta l-ħrejjef. Iktar kmieni din is-sena, pereżempju, Azzopardi ddeċieda li jmur fil-Kunsill tal-Ewropa u jallega li għandu informazzjoni dwar il-qtil ta’ Daphne Caruana Galizia, liema informazzjoni allegatament twassal għal persuni b’influwenza u poter konsiderevoli. Dawn l-allegazzjonijiet baqa’ ma ppruvahom bl-ebda evidenza.

Punt bażiku li kull avukat jaf hu li l-kummenti tiegħek fl-awla trid tissostanzjahom bil-provi.

Azzopardi donnu nesieh dan, almenu fil-karriera politika tiegħu.

It-tfigħ tat-tajn mingħajr suċċess jidher li hu l-metodu favorit ta’ Azzopardi li jibqa’

jiġbed l-attenzjoni. F’Ġunju ta’ din is-sena, il-Qorti tal-Appell ikkonfermat dak li l-Qorti tal-Maġistrati kienet diġà sostniet dwar il-każ ta’ libell fil-konfront tal-Ministru Owen Bonnici. Iż-żewġ Qrati fil-fatt ikkonfermaw li l-kummenti tal-Ministru Bonnici dwar valutazzjoni tal-art tal-birrerija Löwenbräu fi żmien meta Azzopardi kien responsabbli mid-Dipartiment tal-Artijiet ma kinux malafamanti, anzi, kienu sempliċiment kummenti politiċi bbażati fuq il-fatti.

Minkejja t-twiddiba tal-Qorti, jidher ċar li Azzopardi m’għandu l-ebda intenzjoni li jwaqqaf din l-aġenda qarrieqa. Mhux ta’ b’xejn anka l-mexxej tal-Partit tiegħu biegħed ruħu minnu!

Issa iktar minn qatt qabel, jidher biċ-ċar li l-Oppożizzjoni mhux talli m’għandhiex ideat biex tmexxi, iżda lanqas ma għandha x’tikkritika fil-Gvern, tant li fadlilha biss il-ħrejjef ta’ sit aġġornat minn nies li – meta jaqbel lilhom – jiftakru fis-saltna tad-dritt, u jippritkaw l-ipokresiji tagħhom. Il-poplu iżda llum tgħallem, u l-Partit Nazzjonalista l-kredibbilità tiegħu man-nies ilu li tilifha.

In-nies mhumiex ċwieċ. Dan il-gideb sfaċċat tal-Partit Nazzjonalista u l-midja tiegħu m’għadu jitwemmen minn ħadd.

Dan ma qalux il-Gvern biss.

Dan ħareġ ukoll minn gazzetti indipendenti, li kixfu l-ingann ta’ dan ir-rappurtar permezz ta’ analiżi serja tal-fatti

MEDHIJIN FIL-KULURI Georvin Bugeja Segretarju Ġenerali FŻL

Ninsabu fl-eqqel tas-sajf Malti, tipikament ikkaratterizzat mill-festi. F’dan il-perjodu sħun li ftit jagħtik ħeġġa, għajr biex tgawdi l-baħar ikħal li jdawwar il-Gżejjer Maltin jew issiefer biex taqta’ mir-rutina, id-dibattitu politiku jtaffi wkoll. Però, xorta waħda jispikka l-fatt ta’ poplu polarizzat; aħmar, blu, aħdar jew xi kulur ieħor. Jekk mhux politika, festi. Hu x’inhu, il-kuluri jagħmlu bina wisq! Speċjalment jekk simbolikament, jitħalltu mal-bandiera Maltija. F’dak il-każ ħallina nitkażaw għax “qed ikasbruha”. Qiegħed niġġeneralizza,

naf, imma f ’dawn l-aħħar xhur innutajt kif anke fuq suġġett fejn nistgħu niġbdu ħabel wieħed, jirnexxielna ninqasmu. Qiegħed nirreferi għall-ambjent.

Dan hu suġġett diskuss minn kulħadd – tajjeb, hekk għandu jkun! Għax fl-aħħar minn l-aħħar, aħna, u l-ġenerazzjonijiet li ġejjin irridu ngħixu fih.

Nifhem li jkun hemm min ġenwinament hu mħasseb dwar x’se jgawdu dawk li ġejjin warajna (il-veru ambjentalisti fost l-oħrajn), u onestament nissimpatizza u naqsam l-istess ħsibijiet magħhom, għaliex nixtieq li dak li gawdejt jien, jitgawda minnhom ukoll. Imma mbagħad ikollok min jipprova jirkeb fuq dan il-karru u jaħkmu biex jiskorja xi punt politiku.

Id-dibattitu kien dwar is-siġar, u ż-żbir tagħhom, il-kwalità tal-arja u t-tniġġis mit-traffiku.

Imma l-ambjent mhux dak biss.

L-ambjent huwa wkoll l-indafa, l-ispazji pubbliċi, il-ġonna, kif ukoll l-ibħra li jdawruna.

Pajjiżna għal bosta snin staġna ma’ sistema ta’ konnettività, li fallietna. It-toroq li nbnew

snin ilu ma baqgħux ilaħħqu mal-bżonnijiet tagħna. Iż-żieda ta’ karozzi fit-toroq u s-servizz (jew nuqqas tiegħu) tat-trasport pubbliku, primarjament il-farsa Arriva (ta’ għaref fuq l-għorrief) ma tantx għenu lanqas biex din il-problema tkun fil-livell li hi. Imma dan ukoll għax ma kienx hemm pjan tajjeb li jħares fil-futur. Għaldaqstant żdied it-traffiku, żdied l-użu ta’ vetturi privati u l-emmissjonijiet komplew jiżdiedu wkoll. Għalhekk bdejna, bħala pajjiż, nesploraw metodi ġodda ta’ kif nivvjaġġaw – u bdejna nutilizzaw aħjar ilbaħar (f ’ċerti nħawi fejn hu possibbli) u bħalissa l-Gvern għaddej bi programm fejn jirranġa u jimmodernizza t-toroq, iwessagħhom u jagħmel ukoll xogħol kapitali (bħal dak li għaddej il-Marsa bħalissa). U hawnhekk fejn beda d-dibattitu kollu.

Nifhem li d-deċiżjonijiet mhux dejjem ikunu faċli biex teħodhom u naħseb li xi kultant ikun hemm mumenti fejn wieħed jista’ jieħu deċiżjoni b’aktar ħsieb – u fil-fatt meta dan ma ġarax, ilGvern irreveda l-pjanijiet tiegħu

biex inaqqas l-impatt ambjentali.

Nifhem ukoll li dawn m’għandhomx ikunu l-uniċi pjanijiet, iżda trid tinstab soluzzjoni li tħalli l-frott tagħha fit-tul.

Tajjeb li wieħed ifaħħar ukoll li se jkunu qed jitħawlu siġar ġodda fit-toroq, l-afforestazzjoni ta’ nħawi differenti, pereżempju f ’Birżebbuġa, f ’Ta’ Qali u riċentement smajna bl-eks miżbla f ’Wied Fulija, iż-Żurrieq. Għalhekk ma naqbilx ma’ pjanijiet biex spazji pubbliċi u miftuħa jinbnew. Għall-kuntrarju, jekk dawn kienu eżempju żoni ta’ parkeġġ, issib bilanċ biex mal-ispazju fejn tara biss ħadid ta’ karozzi, tara wkoll pjanti u siġar li jagħtu nifs ġdid u dehra isbaħ.

Għalhekk infaħħar inizjattivi oħra ambjentali li għandhom l-għan li jissalvagwardjaw l-ambjent tagħna. L-isforz, iżda, irid ikun kollettiv. Inutli ngergru, jekk fl-aħħar mill-aħħar, aħna bħala individwi ma nibżgħux għal dak li diġà għandna. Niftakru li l-ambjent huwa tagħna lkoll – u r-responsabilità tiegħu taqa’ fuqna wkoll, mhux fuq l-awtoritajiet biss.

Id-dibattitu kien dwar is-siġar, u ż-żbir tagħhom, il-kwalità tal-arja u t-tniġġis mit-traffiku.

Imma l-ambjent mhux dak biss.

L-ambjent huwa wkoll l-indafa, l-ispazji pubbliċi, il-ġonna, kif ukoll l-ibħra li jdawruna

19

25.08.2019

kullhadd.com

KORP TAL-PULIZIJA: INVESTIMENT KONTINWU Editorjal

Ninnutaw b’sodisfazzjon kif dan il-Gvern jagħraf li jekk il-Korpi tal-Ordni ma jkunux sostnuti u ma jingħatawx l-appoġġ u l-immodernizzar meħtieġ, dawn ma jkunux jistgħu jiffunzjonaw tajjeb biex tkun miġġielda l-kriminalità u fuq kollox biex ikollna l-ordni.

Investiment san huwa l-pedament f ’kull settur, biex dak is-settur partikolari jkun jista’ jiffunzjona kif għandu jkun. U dan huwa dak li għaddej minnu l-Korp tal-Pulizija - investiment kontinwu.

Investiment li qed isir mhux biss fl-għodda li għandu bżonn il-Korp, imma wkoll investiment fl-ambjent li l-Korp jaħdem fih u investiment fil-membri tal-Korp infushom.

Jekk wieħed iħares lejn dawn l-aħħar sitt snin jara miljuni li ġew u qed ikomplu jiġu investiti. Investiment fir-riżorsi umani, fit-taħriġ, f ’infrastruttura aħjar, f ’vetturi ġodda, f ’innovazzjonijiet, f ’użu aħjar tat-teknoloġija tal-informatika, f ’introduzzjoni prattika ta’ diversi faċilitajiet, fi proġetti bħall-Community Policing u oħrajn. Qed isir investiment qawwi bla preċedent fuq apparat ieħor li jiswa l-miljuni.

Imma mhux dan biss. Il-membri tal-Korp tal-Pulizija kellhom ukoll titjib fil-kundizzjonijiet tax-xogħol.

Dan huwa investiment kontinwu li qed isir biex il-Korp tal-Pulizija

jkun jista’ jaqdi l-funzjoni tiegħu mhux biss b’kundizzjonijiet aħjar, imma wkoll b’użu ta’ għodda moderna. U l-investiment qed jagħti wkoll riżultati tajbin.

Mhux ta’ b’xejn il-Maltin jibqgħu jafdaw lil dawk responsabbli biex iħarsuhom. Anke jekk fl-aħħar snin kienu taħt attakk kontinwu minn min għax motivat politikament aġixxa bla skrupli kontra dawk li huma mijiet ta’ ħaddiema dedikati li jagħmlu xogħolhom b’reqqa kbira.

U dan qed jagħmluh b’suċċess.

Jekk inħarsu lejn dawn l-aħħar tliet snin naraw li fl-2017 ir-rata tal-kriminalità naqset b’1%, fl2018 ir-rata tal-kriminalità naqset b’7% filwaqt li fl-ewwel nofs ta’ din is-sena diġà qed jidher li hemm tnaqqis ta’ bejn 4% u 5%.

Minkejja dan it-tnaqqis pożittiv, diversi inizjattivi se jkomplu jittieħdu biex tkompli tissaħħaħ il-prevenzjoni fil-kriminalità.

Fil-jiem li għaddew rajna l-wegħda ta’ aktar investiment tkompli titwettaq. Ġew inawgurati 21 vettura u 6 segways ġodda li se jintużaw fid-distrett u fil-komunità. Il-21 vettura jagħmlu

parti mix-xiri ta’ 50 vettura. Id29 l-oħra ser jintużaw fi branki speċjalizzati. Investiment li kważi jlaħħaq mal-miljun ewro.

Is-segways se jintużaw biex iżidu l-effiċjenza tal-Pulizija b’mod speċjali f ’postijiet pedonali.

Ingħata tagħrif dwar kif bħala parti mill-pjan tal-immodernizzar tal-flotta, diġà saret ordni biex jinxtraw 24 vettura oħra, li permezz tagħhom ikunu nbidlu l-karozzi antiki kollha li jintużaw fid-distretti.

Dan huwa kollu parti minn business plan li jkopri seba’ snin mill2018 sal-2024 li permezz tiegħu l-flotta kollha tal-Korp trid tiġi modernizzata. Huwa previst li fi ftit xhur oħra, għall-ewwel darba fl-istorja tal-Korp, id-distretti se jkunu mgħammra b’vetturi kollha ġodda. Ma ninsewx li ftit talġimgħat ilu rajna wkoll ix-xiri ta’ 15-il mutur ġdid b’investiment ta’ €210,000 biex din is-sezzjoni talkorp ukoll tkun modernizzata, anki permezz ta’ life-saving vests u body cameras.

L-investiment li qed isir jinkludi wkoll programm ta’ rinnovar ta’ diversi għases madwar Malta

u Għawdex, u wkoll ta’ rinnovar f ’uffiċini oħra. Tant li anki f ’dawn l-aħħar jiem tħabbar li fil-jiem li ġejjin se jibda x-xogħol fuq l-iskavar u l-bini ta’ Għassa tal-Pulizija ġdida fiċ-ċentru ta’ Wied il-Għajn b’investiment ieħor ta’ kważi €800,000. Għassa moderna li ilu jinħass il-ħtieġa għaliha.

Il-Korp tal-Pulizija, flimkien mal-forzi tal-ordni l-oħra li għandna fil-pajjiż, qed jagħmel xogħol impekkabbli. Ninnutaw b’sodisfazzjon kif dan il-Gvern jagħraf li jekk il-Korpi tal-Ordni ma jkunux sostnuti u ma jingħatawx l-appoġġ u l-immodernizzar meħtieġ, dawn ma jkunux jistgħu jiffunzjonaw tajjeb biex tkun miġġielda l-kriminalità u fuq kollox biex ikollna l-ordni.

Huwa għalhekk li apparti li wieħed jieħu gost b’attivitajiet li jiċċelebraw il-205 anniversarju tal-Korp, kif sar fil-ġimgħat li għaddew, il-pajjiż iħossu mistrieħ li hemm Korp li qed isir investiment fih biex iċ-ċittadin ikun protett mill-kriminalità u jkun jista’ jgħix f ’pajjiż kemm jista’ jkun seren b’ambjent li jkun jixraq anki f ’dan is-settur.

20

25.08.2019

kullhadd.com

ĦIDMA GĦALL-GVERN, ĠID GĦAL KULĦADD

Felix Busuttil

Fil-ħajja wieħed faċli jinsa dak li jkun akkwista meta l-akkwist isir xi ħaġa ta’ kuljum. Il-moħħ jiftakar l-ilment u l-inkwiet imma jevita li jiftakar is-sabiħ li toffri l-ħajja u iktar ma dak it-tajjeb isir parti integrali fil-ħajja, iktar l-amnesija tirkibna. L-iktar affarijiet li jagħmlu l-ħajja iktar sinjura u feliċi jsiru kif jgħid l-Ingliż “taken for granted”. U għal din ir-raġuni tajjeb li nfakkru kemm pajjiżna mexa ’l quddiem – fejn tassew rajna Malta tinbidel, tiffjorixxi u ssir pajjiż minn tal-ewwel f ’kull klassifika fl-Ewropa.

Iktar flus fil-bwiet ta’ kulħadd. It-tnaqqis fit-taxxi, iż-żieda fil-pensjoni, iċ-child care b’xejn, it-trasport lejn l-iskejjel u l-eżamijiet b’xejn,

it-trasport pubbliku għal eluf mingħajr ħlas, iż-żieda fis-sussidju tal-kera, il-paga minima għal sena biss bil-liġi, iż-żieda fiċchilden’s allowance u xogħol, xogħol u aktar xogħol. Dan kollu għen sabiex il-familja Maltija u Għawdxija tgawdi aktar ħin mal-maħbubin, qraba u ħbieb tagħha, aktar lussu u aktar safar.

Il-Vot 16. Għall-ewwel darba fl-istorja ta’ pajjiżna, iżżagħżagħ għaqlin u intelliġenti tagħna, li kellhom 16 u 17-il sena, offrejnielhom parteċipazzjoni konkreta fl-ikbar deċiżjonijiet nazzjonali. Saru vuċi friska u soda u ngħataw importanza xierqa.

Drittijiet ċivili. Malta fl-ewwel post fid-dinja kollha fejn jidħlu d-drittijiet ċivili. Kulħadd bla ebda distinzjoni, gay jew straight, għandu d-dritt li jiżżewweġ, li jibni familja, li jiddivorzja, li jrabbi t-tfal. Malta tat dinjità u rispett għax fejn tidħol l-imħabba, dan hu dritt fundamentali. Ugwaljanza u serenità fil-qlub ta’ ħafna.

Infrastruttura strutturali speċjalment fit-toroq. Quddiem għajnejna qegħdin inkunu xhieda ta’ toroq jisbieħu, jitwessgħu u jsiru aktar sikuri għas-sewwieqa. L-ewwel komu-

nikazzjoni bejn lokalità u oħra hija t-toroq u kull triq f ’pajjiżna qiegħda tinbidel mill-qiegħ u Malta u Għawdex issa qegħdin ngħidu li għandna toroq li qegħdin ilaħħqu mal-iżvilupp ekonomiku straordinarju.

Tibdil fil-liġijiet. Il-liġi tal-kremazzjoni – għażla ta’ kif wieħed jingħata l-aħħar tislima. Il-liġi tal-IVF – sabiex iktar familji li kienu jsofru jsibu l-opportunità li jisimgħu t-tarbija tagħhom fid-djar tagħhom. Il-liġi fl-użu tal-kannabis mediċinali – il-Gvern fetaħ widnejh għall-karba ta’ ħafna li jeħtieġu din il-mediċina bi bżonnijiet partikolari. Dan ukoll fetaħ settur fejn Malta diġà saret pajjiż imfittex għal din il-produzzjoni.

Malta iktar ħadra. Mhux billi nisimgħu l-ilmenti fuq il-midja soċjali li qegħdin jinqerdu ħafna siġar għax qegħdin jitwessgħu t-toroq, f ’ħames snin tħawlu 23,000 siġra. Dawk li qed jitneħħew minħabba t-twessigħ tat-toroq qegħdin jiġu miżrugħa f ’postijiet oħra. Daqs erba’ grawnds tal-futbol f ’Bengħajsa fejn kien ippjanat li ssir estensjoni tal-Freeport, ser isiru żoni ta’ afforestazzjoni u żoni tal-camping. L-istess qed isir

f ’żona kbira abbandunata f ’Ta’ Qali. Il-Gvern preżenti qiegħed jisma’ lill-poplu għax jifhem li Malta sabiex tisbieħ u jkollha arja aktar pulita jeħtieġ tinvesti fin-natura.

Edukazzjoni kulturali u fiżika. Malta issa għandha strateġija Nazzjonali għall-Isport u Attività Fiżika. Sal-2023 se jintefqu €30 mljun fuq faċilitajiet sportivi – iktar inċentivi għal entitajiet sportivi sabiex jilħqu quċċati ikbar ta’ suċċess. L-investiment fil-kultura u r-restawr huma kbar. Dħul b’xejn u passaport għat-tfal tagħna akkumpanjati minn adulti sabiex jesperjenzaw is-siti prezzjużi tal-wirt ta’ pajjiżna. TeatruMalta, ŻfinMalta, KorMalta – u t-tisħiħ tal-Orkestra Filarmonika Maltija. Għajnuna u fondi għall-baned Maltin. Tinfetaħ l-Iskola tal-Arti Performattiva.

Surplus. Malta għandha ekonomija tassew b’saħħitha – l-ikbar waħda li baqgħet fil-quċċata tal-klassifika Ewropea. U dan riżultat għax għandna direzzjoni b’viżjoni ċara, ministeri li jwettqu dak li jwiegħdu u poplu għaqli u bieżel.

Jekk nibda nsemmi dak kollu li kien kliem u sar realtà jkolli bżonn il-paġni tal-gazzetta

kollha. Tisħiħ fil-liġijiet u l-istituzzjonjiet fejn id-demokrazjia tiġi tassew irrispettata. Liġijiet li ilhom ma jiġu ristrutturati għal snin sħaħ. Użu massimu tal-Fondi Ewopej. Miljuni għall-mediċini tal-kanċer.

Farmaċija fl-isptar nazzjonali mingħajr problemi. Trasport pubbliku effiċjenti. Deċiżjoni konkreta fuq il-mina bejn Malta u Għawdex. Għajnuna sostanzjali lil dawk li jixtiequ jaddottaw. Ġustizzja bi ħlasijiet lill-eks ħaddiema tal-korpi u ritorn ta’ taxxi li kienu inġusti fuq xiri ta’ karozzi. Tisbiħ ta’ pjazez u żoni pubbliċi. Proġetti tal-bini tal-Housing Soċjali. Tnaqqis tal-faqar f ’pajjiżna. Ċentri ġodda tas-saħħa. Għaqda fil-Gvern.

Gvern sod. Pajjiż fejn ix-xogħol hu abbundanti – is-settur turistiku b’rekords storiċi. Kontijiet tad-dawl u tal-ilma orħos u proġetti u tibdil f ’kull settur li qegħdin fil-pipeline u żgur se jitwettqu. Bla budju xejn ma hu perfett u hemm ħafna aktar xi jsir però żgur li tkun qiegħed tigdeb jekk tgħid li Malta infern.

Malta grazzi għal dan il-Gvern sar pajjiż pożittiv, produttiv, inklussiv – pajjiż li tassew għandna biex niftaħru bih. Ġenna talart fil-qalba tal-Mediterran.

FAVUR RAPPREŻENTANZA AKTAR XIERQA

Donnha Barbara

Sena ilu meta ntgħażilt għal LEAD qatt ma immaġinajt li sena wara kont se nkun nista’ nitkellem dwar il-ħidma tiegħi fil-Kunsill ta’ Ħal Qormi, il-kuntatti li għamilt, in-nies li sirt naf u l-esperjenza li ksibt. Ħafna jistaqsuni dwar xi jfisser għalija LEAD. LEAD huwa t-tieni familja tiegħi. Il-politika minn dejjem kienet tinteressani iżda qatt ma sibt l-opportunità biex nipparteċipa u lanqas kelli gwida biżżejjed biex nasal fejn xtaqt.

Kien il-Partit Laburista permezz tal-Programm LEAD, immexxi mill-Membru fil-Parlament Ewropew Dr Miriam Dalli, li tani

din l-opportunità lili u nisa bħali biex jersqu lejn il-politika.

Permezz ta’ LEAD tħarriġt fuq aspetti differenti fil-politika. Issabiħ ta’ dan il-programm huwa d-diversità tal-parteċipanti, nisa u tfajliet b’backgrounds differenti, b’etajiet li jvarjaw minn 16 il-sena sa 50 sena u aktar, li ġejjin minn oqsma differenti u b’karatteristiċi differenti. Matul is-sessjonijiet tgħallimna għaliex smajna u apprezzajna l-esperjenzi differenti li kull mara tkun għaddiet minnhom. Huma dawn l-esperjenzi li jagħmluna dak li aħna. Differenti, b’mod li nistgħu nirrappreżentaw id-diversità tal-elettorat bl-aħjar mod. Tibda tinduna kemm hawn min verament lest li jikkontribwixxi u jkun attiv fis-soċjetà Maltija permezz tal-politika.

Naf li hemm ħafna tfajliet li l-politika tinteressahom u jistaqsu fiex jikkonsisti LEAD. Is-sessjonijiet dejjem ikunu differenti.

Kellna numru ta’ membri parlamentari li ġew iqattgħu l-ħin tagħhom magħna, jaqsmu l-esperjenzi tagħhom, jagħtu l-opportunità lilna niddiskutu, nistaqsu u niffurmaw argumenti differenti.

Permezz tas-sessjonijiet, tal-ħidma hands on min-naħa tagħna, ta’ esperjenzi prattiċi, tifhem iktar kif taħdem u xi tfisser il-politika.

Meta nħares lura rrealizzajt li tgħallimt naħdem f ’tim, tgħallimt napprezza l-kwalitajiet differenti tal-membri individwali għaliex mit-talenti u l-ħiliet ta’ xulxin titgħallem. Kien grazzi għal LEAD li bnejt network ta’ nies li għenuni u ssapportjawni. Proprjament issapportjajna lil xulxin, meta kkontestajna għall-elezzjoni, meta bdejna nagħmlu l-attivitajiet, meta kkampanjajna, meta bdejna d-door-to-door.

Il-programm LEAD huwa għodda importanti biex nisa jersqu lejn il-politika, biex jieħdu din l-opportunità u biex jeliminaw l-isfidi li jkollhom fil-politika. Il-politika qiegħda hemm għal kulħadd. Ħadd m’għandu jħossu inqas minn ħaddieħor. LEAD huwa l-opportunità ideali għal min irid jipparteċipa fil-politika jew jikkontesta l-elezzjonijiet.

Għalkemm il-politika kienet minn dejjem togħġobni qatt ma sibt il-kuraġġ li nikkontesta l-elez-

zjonijiet. Bis-saħħa ta’ LEAD u grazzi għan-nies involuti, sibt il-kuraġġ u l-għajnuna meħtieġa biex nikkontesta għall-ewwel darba l-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali. L-ewwel elezzjoni ma tkunx faċli għax tibda tistaqsi lilek innifsek minn fejn ser tibda. Imma grazzi għall-għajnuna mogħtija u t-tagħrif li LEAD jipprovdi kien ferm iktar faċli.

Imma għaliex LEAD? Għaliex, din hija opportunità unika.

Għaliex il-Partit Laburista jemmen fil-ħiliet tan-nisa bil-fatti u mhux bil-paroli. Għaliex dan mhux programm ta’ taħriġ. Din hija opportunità fejn jien stajt naħdem mal-mentor tiegħi. Fejn stajt nosserva mill-qrib ix-xogħol u l-ħidma tal-membri parlamentari f ’Malta u anke ta’ membri fil-Parlament Ewropew, kif ukoll uffiċjali tal-Partit Laburista.

Matul il-programm kelli l-opportunità li naħdem fil-kampanja ta’ Dr. Miriam Dalli. Apparti li hija l-moħħ tal-programm, Miriam hija wkoll waħda mill-mentors. Ħdimt magħha mill-qrib u sirt naf mara b’viżjoni, b’valuri soċjali u bi prinċipji politiċi

soda u b’saħħithom. Matul ilħin li għaddejt ma’ Miriam Dalli, kemm waqt id-door-to-door kif ukoll waqt attivitajiet politiċi differenti, tgħallimt ħafna kif nista’ nħaddem il-politika. Għodda li użajt matul il-kampanja u issa anke fil-ħidma tiegħi fil-kunsill lokali.

Inħeġġeġ lil dawk in-nisa u tfajliet li tinteressahom il-politika biex ma joqogħdux jaħsbuha, biex ma joqogħdux lura u japplikaw għal LEAD. LEAD hija opportunità għal min tinteressah il-politika, għal min qed jersaq l-ewwel darba lejn il-politika, għal min m’għandux idea minn fejn jibda, għal min irid jitgħallem, għal min dak li jaf qatt mhu biżżejjed. Il-Partit Laburista minn dejjem kien minn ta’ quddiem biex jagħti aktar opportunitajiet u drittijiet lilna n-nisa u din l-opportunità hija pilastru ieħor biex jgħin lin-nisa jersqu ’l quddiem fix-xena politika.

Inħeġġeġ lil dawk kollha interessati biex japplikaw. Għandkom ċans sas-6 ta’ Settembru. L-applikazzjoni tista’ titniżżel minn fuq http://www.lead.org.mt/.

21

25.08.2019

kullhadd.com

TURIŻMU, STORJA KONTINWA TA’ SUĊĊESS

Catherine Fenech Membru fl-Eżekuttiv Nazzjonali PL

Il-qasam tat-turiżmu huwa bla dubju storja ta’ suċċess industrijali f ’pajjiżna. Dan huwa awgurju tajjeb għaliex kif jgħidu mit-turiżmu jiekol kulħadd.

Bis-saħħa ta’ dak li jissejjaħ multiplier effect, anki n-negozji li mhumiex involuti direttament fit-turiżmu wkoll igawdu mill-ġid li kontinwament qed toħloq din l-industrija.

Irridu nkunu ġusti u objettivi u ngħidu li kull Gvern, inkluż dak Nazzjonalista, investa u ħadem sabiex itturiżmu jibqa miexi ’l quddiem. Madanakollu, meta ma kinux fil-gvern kemm snin ilu kif ukoll fil-preżent, raw u qed jaraw x’jagħmlu biex inaffru l-investiment u l-interess tal-barrani f ’pajjiżna, sabiex ixekklu r-ritmu tant tajjeb li qabad it-turiżmu. Dawk li llum iħabbtu fuq sidirhom rigward l-Air Malta, ma ninsewx li kienu laqqmu l-ajruplani tagħha bħalha “għasafar taċċomb”. Kienu bbojkottjaw lil din il-linja tal-ajru ewlenija ta’ pajjiżna u fi żmienhom ġabuha għarkupptejha bi tmexxija xejn għaqlija.

Hekk kif tela’ Gvern Laburista fl-2013, il-viżjoni għat-turiżmu kienet waħda long term fejn illum il-ġurnata b’ħidmet il-Ministri tatTuriżmu mill-2013 ’l hawn, Karmenu Vella, Edward Zammit Lewis u Konrad Mizzi qed naraw ġid u xogħol maħluq minn din l-industrija bla preċedent. Il-viżjoni għall-Air Malta ma baqgħetx waħda ta’ mażżra ma’ għonq l-ekonomija Maltija, imma saret ispirazzjoni ta’ opportunitajiet. Wara li sar ix-xogħol fejn l-Air Malta ġiet ristrutturata u mqajma fuq saqajha, issa wasal iż-żmien li nħarsu ’l quddiem u nilqgħu l-isfida tas-suq internazzjonali u nikkompetu. B’diversi miżuri bħal tnedija ta’ rotot

ġodda, investiment f ’ajruplani ġodda u tkabbir tal-flotta u kif ukoll il-ħsieb li l-Air Malta ittir saħansitra Medium u anki Long Haul, huma kollha serħan il-moħħ għall-ħaddiema tal-Air Malta u għall-poplu inġenerali li din il-kumpanija għandha futur sabiħ quddiemha u tassew issir il-linja tal-ajru tal-Mediterran.

F’dawn l-aħħar snin żdied bil-kbir l-investiment li qed isir għal tisbiħ fiż-żoni turistiċi u kif ukoll fl-infrastruttura ta’ pajjiżna biex tkun tiflaħ għaż-żieda ta’ turisti li qed nesperjenzaw b’ammonti akbar sena wara sena. Żdiedu bil-kbir ukoll l-avvenimenti kulturali u ta’ divertiment fuq livell internazzjonali li qed jinġiebu ġewwa pajjiżna grazzi għall-Ministeru għat-Turiżmu flimkien mal-Awtorità għatTuriżmu. Qed naraw policy li qed titħaddem bil-għaqal fejn inżidu s-seating capacity, permezz ta’ aktar rotot ġodda kemm mill-Air Malta kif ukoll minn linji tal-ajru oħra li qed joperaw minn pajjiżna u li qed iżidu kull mument. Ħarsa lejn ftit figuri naraw li fl-aħħar sena sħiħa ta’ Gvern Nazzjonalista, jiġifieri fl-2012 waslu Malta 1.45 miljun turist li nefqu mal-€1.3 biljun. Fl2018 it-turisti f ’Malta għaddew għal 2.6 miljun u n-nefqa kienet ta’ €2.16 biljun. Dan ifisser li tkabbir fl-ammont ta’ turisti minn mindu tela Gvern Laburista kien ta’ 79% filwaqt li l-infiq tat-turisti f ’pajjiżna żdied bi €800 miljun, jew aħjar b’61.5%.

Dan huwa kollu grazzi għall-viżjoni u għall-ħidma bil-għaqal ta’ Gvern Laburista mill-2013 ’l hawn li għaraf jibni fuq it-tajjeb li kien hemm diġà u kompla jsaħħu. Kif ukoll fassal strateġiji u implimentahom fl-oqsma turistiċi li ma kinux sejrin tajjeb u llum il-ġurnata diġà qed naqtgħu mill-frott ta’ din il-ħidma tul il-medda ta’ sitt snin sħaħ.

Grazzi wkoll lill-istakeholders kollha, fosthom l-investituri privati lokali u internazzjonali li huma involuti f ’din l-industrija li jemmnu fit-turiżmu li hu tassew mutur tal-ekonomija Maltija u komplew flimkien mal-Gvern, jaħdmu id f ’id sabiex din l-istorja sabiħa ta’ suċċess tkompli u jkollha ġejjieni mill-isbaħ quddiemha.

Mid-Djarju ta’

Nazju n-Nazzjonalist Il-Ħamis, 15 ta’ Awwissu U saħansitra, issa qiegħed jivvinta biex jattakkahom.

Kont ili ma nafx kemm ma Ma jagħmilx ħażin kieku, nitla’ Għawdex għall-festa għalkemm l-invenzjonijiet u ta’ Santa Marija, imma Ġorġ l-gideb iffabbrikat, bħalma tal-ħanut ta’ ħdejna din is-se- kienet l-istorja tal-Egrant, na hemm xtaq li jmur, u jien ma għenuniex nirbħu l-elezm’għedtlux le. Erħejnielha zjoni ta’ sentejn ilu. Imma lejn Għawdex minn kmieni jekk ma nivvintawx, ma filgħodu bil-ħsieb li ngawdu jkollniex munizjon biex natjum il-festa mill-bidu sat- takkaw lil tal-Labour. Tmur tmiem, u ma ridniex li ndu- fejn tmur, man, ma tisma’ lil mu nistennew iċ-Ċirkewwa. ħadd igerger kontra l-Gvern, Ma konniex weħidna, imma għajr fuq ir-radju tagħna. lanqas xejn ma domna nistennew. U x’kien hemm tan- Il-Ħadd, 18 ta’ Awwissu nies, Għawdex, man! Kull fejn tmur ħlief ma’ turisti u Dalgħodu bakkart kemm ma’ Maltin ma tiltaqax. Anke stajt biex immur nara lil biex ħadna bukkun f ’nof- Santa Liena ħierġa. Il-festa sinhar, tgħidx kemm domna tagħha ma nitlifha qatt għax nduru ’l hemm u ’l hawn biex hija unika. Hija unika għax sibna restorant. Kulħadd il-purċissjoni toħroġ filgħoimballat bin-nies, imma fl- du. Ngħid id-dritt, nieħu aħħar sibna post u tgħidx gost immur għax rari ma niltaqax mal-kbir Eddie. U x’ikla fenek kilna. din is-sena ma kinitx eċċezIl-Ġimgħa, 16 ta’ Awwissu zjoni. Anzi kienet speċjali.

Rajt lill-Kap jitkellem ma’ Ġurnata sħiħa ma nafx fejn Beppe Fenech Adami u se nagħti rasi. Filgħodu bde- t-tbissima f ’wiċċhom kienet jt naħsibha immurx sal-ista- indikazzjoni ċara li issa li mperija, imma ma domtx kien, kien, u li sar, sar. Imnaħsibha wisq għax kont bagħad rajt lill-Kap jitkellem konvint li l-għada ta’ Santa mal-kbir Eddie. M’għandi Marija ma kont se nsib lil l-ebda dubju li Eddie pariħadd. Erħejtilha lejn il-Belt, ri tajba tah lil Adrian Delia, imma ma ltqajt ma’ ħadd li bħalma m’għandix dubju stajt inqatta’ siegħa ngħid li Adrian, dawn il-pariri se kelma miegħu. Iddeċidejt jagħti kashom. li mmur lura d-dar, insajjar platt għaġin tajjeb, flixkun It-Tnejn, 19 ta’ Awwissu inbid u norqod raqda tajba.

Mhux għax irnexxieli għax Jgħid x’jgħid il-Gvern ta’ ma stajtx nissaporti s-sħana Joseph Muscat, jgħidu li għamlet. Għedt li l-isbaħ x’jgħidu tal-Labour, inklużi ħaġa kienet li mmur inqatta’ dawk tas-Super One, fil-każ siegħa l-baħar, u hekk għam- taż-żieda fis-salarji tas-Segretarji Parlamentari, jiena ilt. Ma ddispjaċinix! lil Jason Azzopardi qiegħed Is-Sibt, 17 ta’ Awwissu nemmen u lilu se nibqa’ nemmen. L-ewwel u qabel Qed tara kif sewwa ħsibt, kollox għax issa Jason Azman! It-tbeżbiża li taw lil zopardi qiegħed jattakka Jason Azzopardi, kemm il- lil tal-Labour u mhux aktar Kap Adrian Delia, kif ukoll lill-Kap tagħna Adrian DeLouis Galea qiegħda taħdem lia. Raġuni oħra li se nibqa’ u Jason, minflok jattakka lil nemmen lil Jason AzzoparAdrian Delia, issa qiegħed di għax jien konvint li Jason jattakka biss lil tal-Labour, la hu iblah u lanqas baħnan. kif wara kollox għandu jkun. Għax trid tkun iblah jew

baħnan biex tagħmel l-iżball li l-Gvern qiegħed jgħid li għamel Jason Azzopardi.

Keep it up, Jason! Lili warajk issibni sakemm ma terġax tibda tattakka lil Adrian Delia.

It-Tlieta, 20 ta’ Awwissu Mhux ta’ b’xejn li kellna dak l-inkwiet kollu xahar ilu, man! Minn dak li smajt, ix-xahar ta’ Lulju kien l-aktar wieħed sħun li qatt ġie rreġistrat, u aħna s-sħana tagħmel bina, malajr titla’ għal rasna.

Mhux kwistjoni ta’ Simon Busuttil, Jason Azzopardi u l-bella kumpanija biss, għax jien bħalhom is-sħana titlagħli għal rasi. Ikolli ngħid li bħali ma jifilħux telfa, għax jien, ngħid għalija, għadha ma tridx tinżilli li m’għadniex fil-Gvern, anke jekk għaddew aktar minn sitt snin. Mhux l-ewwel darba li nidħol il-Belt u nispiċċa niskanta lejn Kastilja, aħseb u ara x’jiġrilu Simon Busuttil bħala l-uniku kap ta’ partit li qatt ma kien Prim Ministru!

L-Erbgħa, 21 ta’ Awwissu Happy Birthday to Roselyn Knight, is-Segretarja Internazzjonali tal-partit darba glorjuż tagħna u li kienet ħarġet għall-elezzjoni tal-Parlament Ewropew, imma baqgħet l-art! Għedtilha Happy Birthday mill-qalb għax verament ħarġet b’idea eċċellenti biex forsi xi darba nsolvu l-problemi finanzjarji kbar li għandu l-partit. Ħeġġet lill-partitarji biex fl-okkażjoni ta’ jum it-twelid tagħha, jiftakru fiha, imma minflok jagħtuha xi rigal, jagħtu donazzjoni lill-partit.

Min jaf kieku fuq l-istazzjonijiet tagħna nibdew inħabbru l-ismijiet ta’ dawk in-Nazzjonalisti li jkollhom il-birthday u nħeġġu lill-qraba tagħhom, biex minflok jagħtu rigal lilhom, jagħtu donazzjoni lill-partit?!

22

25.08.2019

kullhadd.com

“FRANĠISKANA IŻJED MILL-FRANĠISKANI”

Kitba ta’ Maria Rachele Ventre, imseEMAN BONNICI jħa minn kulħadd “Mariele” fil-qosor, appellattiv mogħti Jekk nistaqsikom: tiftakruh lilha minn ommha, kienet bint iż-“Zecchino d’Oro”? Użgur koppja minn Lucania. Ħajjitha li niftakruh iweġbuni bos- kellha tgħaddiha hekk qrib talta minnkom. Mela tiftakruha Franġiskani sa minn ċkunitha li wkoll il-Maestra simpatika li ’l quddiem huma stess kellhom mexxiet il-kant ta’ tant tfal sena isejħulha “Franġiskana iżjed wara l-oħra: qsajra, rqiqa, sma- minnha!”. Infatti sa minn tfujra, xagħarha griż. Xi żmien ilu litha, iffrekwentat il-kunvent żort iċ-Ċimiterju Monumen- ta’ Sant’Antnin f ’belt twelidha, tali ta’ Bologna u ta’ bla ħsieb fejn ma damitx ma bdiet issersibt ruħi fuq qabarha, miżmum vi ta’ katekista, waqt li l-istudji tassew mill-aħjar u mżejjen tagħha ffukathom fuq il-mużikollu fjuri. F’nofshom ilmaħt ka, f ’liema suġġett kisbet grad daqsxejn ta’ karta li ġibditli fil-pjanu fl-1961 mill-Konserl-attenzjoni: talba għall-beat- vatorju Giuseppe Verdi ta’ Miifikazzjoni ta’ Mariele Ventre. lan, wara fl-1957 kisbet grad Beatifikazzjoni? Kont sorpriż! ieħor bħala għalliema fl-iskejjel Fittixt li niskopri aktar dwar elementari.

F’dik l-istess sena, il-Patrijiet dil-biċċa u sibt infatti li fl-2011 Franġiskani tal-istituzzjoni Anġiet ippreżentata t-talba b’mod uffiċjali għall-ftuħ tal-kawża toniano mwaqqfa f ’Bologna tal-beatifikazzjoni tagħha. Min ħajruha tibda taħdem b’risq kienet imma sewwasew din il- iż-“Zecchino d’Oro”, li kien ser jittella’ għall-ewwel darmara? ba f ’Bologna wara li l-ewwel żewġ edizzjonijiet tiegħu saru Maria Rachele Ventre fil-belt ta’ Milan. IppreżentaImwielda fil-belt Taljana ta’ ta lil Cino Tortorella, kondutBologna fis-16 ta’ Lulju 1939, tur taż-Zecchino għal 49 sena,

Il-karatteristiċi ħelwin tagħha, b’ħarsa manjetika, attitudni ħelwa u awtorevoli, rigoruża, tenaċi, disposta u abbli, mogħnija b’fidi profonda, mgħajxa bl-eżempju u bl-apprezzament ta’ mqar l-iċken fost l-affarijiet tal-ħajja, dawruha f’mara popolari immens u viċin il-qlub tan-nies

bdiet għaldaqstant l-impenn tagħha fil-Festival Internazzjonali tal-Kanzunetti tat-Tfal, li kellu jtul għall-kumplament ta’ ħajjitha. Fl-1963 waqqfet il-“Piccolo Coro dell’Antoniano” li għarfet tmexxi tul is-snin b’daqstant ħila, li seħħlu jsir preżenza fissa fiż-“Zecchino d’Oro” minn sena għal oħra.

Ir-rivista settimanali popolari “TV Sorrisi e Canzoni”, fl-okkażjoni tat-22 edizzjoni

taż-Zecchino, ippreżentalha l-premju “Telegatto” b’rikonoxximent lejn ħidmietha fl1979.

Mużiċista assidwa, it-talent tagħha flimkien mal-fama li kisbet qasmet f ’qasir żmien il-fruntieri nazzjonali ta’ pajjiżha. Il-karatteristiċi ħelwin tagħha, b’ħarsa manjetika, attitudni ħelwa u awtorevoli, rigoruża, tenaċi, disposta u abbli, mogħnija b’fidi pro-

fonda, mgħajxa bl-eżempju u bl-apprezzament ta’ mqar l-iċken fost l-affarijiet tal-ħajja, dawruha f ’mara popolari immens u viċin il-qlub tan-nies. Ħidmietha nkorporat l-ideal etiku u pedagoġiku li l-Antoniano stabbilixxa bħala pedament għall-attivitajiet mużikali, rikreattivi u soċjali tiegħu b’risq it-tfal.

“Omm” ta’ bosta u bosta tfal Hi, xebba, seħħilha tkun il-veru omm ta’ bosta tfal li kienet tant tħobb, hekk li fost il-kitbiet tagħha naqraw: “Kull darba li tifel jitlaq mill-kor, speċjalment jekk dan ikun ilu parti minnu għal żmien twil, għalija tfisser daqslikieku tkun qed titqaċċat parti minni.” Kitbietha jgħoddu 15,000 ittra, miktuba bit-tajprajter, miġbura f ’total ta’ 85 volum li flimkien jiffurmaw għamla ta’ djarju spiritwali, konservati llum fi ħdan il-fondazzjoni li ġġib isimha f ’belt twelidha, li 300 minnhom dehru fi ktieb bl-isem “Lettere da Mariele…

23

25.08.2019

kullhadd.com

oltre le note dello Zecchino d’oro” li ħareġ f ’Awwisu 2015, 20 fuq mewtha. Oħtha Maria Antonietta, li llum tmexxi l-fondazzjoni, tirrakkonta li Mariele kienet tirċievi mal-10 ittri kuljum, li kienet imbagħad tieħu ħsieb tweġibhom kollha.

Il-korrispondenza ma kinitx tasal biss mingħand eks alljevi tagħha u nieshom, imma wkoll mingħand reliġjużi, ammiraturi u saħansitra diplomatiċi li f ’ħajjithom qatt ma kienu ltaqgħu magħha personalment.

Kull meta oħtha kienet tistaqsiha għalfejn ma kinitx tqabbad segretarja biex toħdilha ħsieb ta’ dan kollu, Mariele ma kinitx twieġeb. Meta mietet, hija u tqalleb dawn l-ittri fiehmet sewwa għalfejn: kull ittra kienet mhux biss tagħlaq b’rikjesta u wegħda ta’ talb, imma kienet iġġorr fiha element hekk personali li l-ebda segretarja ma setgħet qatt timlieh. Koka tajba, li kienet tħobb issajjar b’passjoni b’mod speċjali fil-ġranet ta’ vaganza li kienet tqatta’ f ’Sardinja, magħha kienet tieħu kull darba bagalja ittri, li kienet tieħu ħsieb tirrispondi waħda waħda.

Rikonoxximenti diversi Mariele mexxiet il-kor tagħha għal 32 sena u f ’dan il-perjodu kitbet u kkonduċiet mat-800 kanzunetta mhux biss bit-Taljan imma wkoll bir-Russu u bil-Latin. L-aħħar li dehret fil-pubbliku kien 20 jum qabel il-mewt tagħha biex tmexxi t-38 edizzjoni taż-“Zecchino d’Oro”. Milquta minn kanċer f ’sidirha, il-mard ġarrabha ħafna u xejjaħha b’mod daqstant evidenti, li meta mietet, fis-16 ta’ Diċembru 1995, ftit basru li kien għad kellha biss 56 sena għax il-kalvarju tal-mard ġabha tidher avvanzata.

Mogħtija l-premju “LucaniaOro” mill-Amministrazz-

tiegħu, iżda minflok laqgħet it-talba tal-Patrijiet Franġiskani u bdiet tħejji t-tfal ċkejknin bħala solisti għaż-Zecchino, li għalihom kellha tiddedika l-bqija ta’ ħajjitha u li ħabbithom daqslikieku kienet l-omm tagħhom ilkoll, uriet li anki minn fuq il-palk, wieħed jista’ jaqbad ittriq tiegħu għall-qdusija. Ta’ Mariele mexxiet madwarha dan rawh u fehmuh sew, hekk li ftit qabel miet, il-kor tagħha għal il-bijografu tagħha P. Berardo 32 sena u f’dan Rossi OFM., wieħed mill-fundaturi tal-Antoniano flimkien il-perjodu kitbet u mal-Patrijiet Ernesto Caroli, Gabriele Adani u Benedetto kkonduċiet mat-800 Dalmastri, popolarment imsekanzunetta mhux jħa “L-Erba’ Muskettieri”, ressaq formalment it-talba lill-Arċbiss bit-Taljan imma idjoċesi ta’ Bologna għall-ftuħ wkoll bir-Russu u tal-kawża għall-beatifikazzjoni tagħha. Nittamaw li xi darbil-Latin. L-aħħar li ba għad naraw mela lit-twajba dehret fil-pubbliku Maestra mgħollija għall-ġieħ tal-artali, biex tfakkarna dejjem kien 20 jum qabel illi l-qdusija hija miftuħa għal mewt tagħha biex kulħadd, fi kwalunkwe stadju u ħidma tal-ħajja ordinarja tagħna tmexxi 38 edizzjoni ta’ kuljum. Wara kollox, bħalma esprima l-istess P. Berardo, taż-“Zecchino d’Oro Mariele seħħilha mingħajr ebda teħid ta’ voti kwalunkwe, tgħix ħajjitha fi stil “aktar Franġiskan iżjed minnha l-Franġiskani!”. ident Francesco Cossiga u Fuq qabarha nsibu din l-iskrizzbil-Medalja għat-Tbissima joni ħelwa: “Ġesù qal: Mariele mill-Polonja flimkien mal-Paissa jeħtieġlek tiġi tidderieġi pa Ġwanni Pawlu II u Sir Pel-kor tal-anġli”. U aħna nemmnu ter Ustinov, wara mewtha, li, l-Maestra tant ħelwa imma twaqqfu mhux biss monumenti tena, Salerno. Żewġ eks alljevi jaraha tistabbilixxi ruħha bħa- fl-istess waqt dixxiplinata, tinsf ’ġieħha, imma wkoll isemmew tagħha, Antonella Boriani u la kunċertista, sforz tal-fatt ab medhija llum f ’dan l-impenn għaliha ġonna, pjazez, skejj- Gian Marco Gualandi, idde- li l-mużika kienet il-passjoni ċelesti! el u toroq, fosthom il-pjaz- dikawlha kanzunetta bl-isem za ta’ quddiem il-Bażilika ta’ “Mariele chi è?” fis-sena 2005 Sant’Antnin f ’Bologna, għar- fl-okkażjoni tat-48 edizzjoni fien partikolarment prestiġ- taż-“Zecchino d’Oro”, waqt li już. Lokalitajiet li fihom insi- 10 snin wara, Cristina D’Avbu t-tali memorjali jinkludu ena, eks alljeva oħra tagħha, mhux biss il-belt ta’ Bologna iddedikatilha oħra bl-isem “Il imma wkoll Marsico Nuovo, segreto (per Mariele)”.

Din il-mara, dejjem pronta, pajjiż missierha, flimkien ma’ imsejħa “la maga delle note” Sestri Levante, Ġenova; Sasso u “fata dolce”, li mal-graddi Castalda, Potenza; Pettino, L’Aquila; Latina, Lazio; u Pas- wazzjoni tagħha missierha ried joni Komunali ta’ Pomarico, Matera, fl-1991 u ddekorata bl-Ordni tal-Kavallerat tar-Repubblika tal-Italja mill-Pres-

24

25.08.2019

kullhadd.com

TIBNI GĦALL-PUPI satemp ma għandux għalfejn jiswilek ħafna flus. Dak hu s-sabiħ ta’ dan il-passatemp. Ħadd mhu qed jiġri warajk biex tlestih f ’qasir żmien. Niftakar l-ewwel dar tal-pupi tiegħi domt sitt snin biex lestejtha kompletament. Issa jekk inti persuna li trid tixtri kollox lest u tridha lesta kemm jista’ jkun malajr imbagħad iva din tiġi tiswa ħafna flus,” spjegatli Rebecca.

Kitba ta’ RAMONA PORTELLI

Il-paċenzja għandha l-limitu tagħha. Jiena personali nqisni paċenzjuża sa ċertu punt. Indum nissaporti, iżda l-limitu tal-paċenzja tiegħi mhuwiex tant twil. Ħafna passatempi jirrikjedu paċenzja kbira, fosthom is-sajd.

Dan l-aħħar sirt naf b’mara li l-gost u pjaċir tagħha huwa li tibni d-djar tal-pupi u tattrezzahom sal-inqas dettall. Qed nirreferi għal Rebecca Micallef.

Toqgħod Marsaskala, miżżewġa u għandha tlett itfal żgħar. Taħdem ġo uffiċċju u għal dawn l-aħħar 23 sena l-akbar passatemp li għandha hu li tibni d-djar tal-pupi u tattrezzhom sal-inqas dettall.

Tiddeskrivi lilha nnifisha bħala mara sempliċi. Min jafha jaf kemm hija dħulija u li tkompli man-nies. Ġeneralment taf fejn tkun magħha. Il-familja tiġi l-ewwel f ’ħajjitha, dik minn dejjem ta’ dejjem. Id-djar tal-pupi tista tgħid li jagħmlu parti kbira minn ħajjitha.

Illum il-ġurnata ma tgħidx li baqa’ passatemp għaliha, imma huwa iktar ta’ passjoni. Kuljum praċett trid tagħmel xi ħaġa tal-minjatura.

Hija xi ħaġa li ma tistax toqgħod mingħajrha. Kulħadd jafha ta’ waħda paċenzjuża. Fil-fatt tisħaq li kieku mhix ma tagħmilx dak li tħobb tagħmel.

“Tista tgħid in-namra tad-djar tal-pupi bdiet minn tfuliti. Niftakar kulma kelli erba’ snin meta qlajt l-ewwel dar tal-pupi tiegħi għall-Milied. Kont issaħħart warajha u llum il-ġurnata għadha għandi. Ta’ tfal li kont dejjem kont nara x’nivvinta biex nagħmel xi dar għall-pupi b’xi kaxxa tal-kartun u nżejjinha b’dak li kont insib. Ta’ 17-il sena, meta waqaft mill-istudji u bdejt naħdem, poġġejt rasi hemm biex nibni l-ewwel dar tal-pupi tiegħi,” bdiet tgħidli.

Illum il-ġurnata għandha fuq 27 dar tal-pupi, b’qisien u stil ta’ perjodi differenti.

Konxja mill-fatt li fihom biċċa xogħol u ħafna ħin u attenzjoni, tlabtha tispjegali l-proċess kollu sabiex toħloq dar ta’ pupa waħda, u xi kemm jinvolvilha ħin. “Iva fihom ħafna xogħol, ħin u attenzjoni kbira. L-ewwel fattur hu li trid tkun kunfidenti u komdu b’dak li ser twettaq. Ġeneralment qabel ma nibda nfassal, dejjem nagħmel riċerka kbira u studju tal-era u tal-perjodu li nkun se naħdem fuqu. Ma tistax tgħid se tagħmel dar tal-pupi fi stil eżempju Vittorjan u ma taf xejn fuqu. Allura trid tara l-istil, trid tara d-drawwiet, it-tip ta’ kuluri li kienu jużaw, it-tip ta’ għamara, l-aċċessorji, kif kienu jilbsu u x’tip ta’ ikel ukoll.

Il-proċess huwa twil, ħafna drabi jieħu s-snin

Kull perjodu hu differenti. Wara li jsir it-tfassil u tinbena d-dar, nibda niddekoraha, bid-dawl ta’ veru, ħitan b’karti b’kulur, is-soqfa u l-art. Niżbogħha b’ċertu dettall u fl-aħħar inżid l-għamara u l-aċċessorji biex nagħmilha reali kemm jista tkun,” spjegatli b’mod dettaljat Rebecca.

Esposti għall-pubbliku Ta’ min jgħid li dawn id-djar kollha tal-pupi jinsabu esposti għall-pubbliku fil-garaxx tad-dar tagħha stess. Ħallejt f ’idejha sabiex tgħaddili aktar informazzjoni. “Iva hekk hu, allavolja llum il-ġurnata ma nsejjaħlux garaxx għax lanqas jidher li hu garaxx, grazzi lir-raġel tiegħi għas-sigħat twal li għamel ġo fih jaħdem biex iġibu mużew biex tinżamm din il-kollezzjoni tad-djar tal-pupi. Dawn huma esposti għall-pubbliku fejn tingħata mawra dettaljata ta’ kull dar.

Din iddum kważi siegħa u nofs.

Min jixtieq jara l-esibizzjoni jrid jagħmel appuntament billi jċempel fuq in-numru 77761860.

L-entratura hija b’donazzjoni u

tinsab My Miniature World, Triq l-Għaġuża, Marsaskala.”

Qabel ma mort għal din l-intervista, kont naf ukoll li dan l-aħħar naqqset is-sigħat ta’ xogħol millpost tax-xogħol tagħha, sabiex ikollha aktar ħin u ċans fuq idejha biex tiddedika għad-djar tal-pupi.

“Proprjament naqqast is-sigħat ta’ xogħol mill-post tax-xogħol biex ikolli iktar ħin mat-tfal u għall-familja. Kif dejjem ngħid il-familja tiġi l-ewwel. Il-vantaġġ ta’ dan li stajt insib iktar ħin biex niddedikah għad-djar tal-pupi.

L-iktar li nieħu pjaċir hu li f ’dan il-ħin ukoll ninvolvi lit-tfal tiegħi.

Nieħu pjaċir meta narahom jieħdu interess fix-xogħol li nagħmel u nħobb ninvolvihom,” stqarret miegħi.

Immaġinajt li passatemp bħal dan apparti li jeħdilha ħafna ħin u paċenzja, jiswieha ħafna flus, peress li l-kontenut tad-djar ikun jiswa mhux ħażin. Fil-fatt ikkonfermat miegħi li passatemp bħal dan jeħdilha ħafna ħin u jrid ikollha ħafna paċenzja. “Jekk tkun tħobb tagħmel l-affarijiet inti minn affarijiet li ssib imbagħad dan il-pas-

Fil-fatt skoprejt li kull dar tal-pupi tieħu żmien differenti minħabba l-qies u d-dettall li fiha. Hemm minnhom li jieħdu ftit xhur u hemm minnhom li jieħdu anke sa sena u ftit iktar.

Komplejt niskopri dwar il-fatt li dar tal-pupi tista’ tkun replika ta’ dar reali, forsi ta’ xi dar li laqtitek b’xi mod minn barra, kif ukoll minn ġewwa. Trid issir riċerka profonda speċjalment jekk qed taħdem fuq perjodu partikolari.

Kollox ma’ kollox dar tal-pupi tista toħloqha kif trid int, kif timmaġina u ovvjament kif togħġbok.

“Jekk għall-mod tal-kelma qed taħdem fuq proġett medjevali ma tistax iddaħħal xi ħaġa li ġejja miżżmien Vittorjan minħabba l-fatt li Medjevali huwa żmien bikri ħafna kkumparat mal-Vittorjan, allura trid toqgħod attent ħafna, u dawn huma żbalji li sfortunatament isiru ħafna f ’dan il-passatemp. Dar tal-pupi tista’ tinħoloq anki b’xi ħaġa li tkun ispiratek. Jista’ jkun xi film jew ktieb, xi esperjenza li għaddejt minnha jew anki xi ħaġa sentimentali. Għandi diversi djar tal-pupi li huma maħluqin mill-fantażija tiegħi stess. Meta jiġu d-djar fejn hemm ċertu perjodu bħall-Vittorjan, il-Medjevali u anki l-modern, jien personalment inħobb inżomm mal-perjodu ta’ dak iż-żmien. Ġewwa l-mużew tiegħi għandi triq kollha ħwienet fil-perjodu Vittorjan. F’dawn iddjar tal-pupi hemm diversi pupi li kollha għandhom isem u karattru. Ġieli noħloq stejjer biex iddar tal-pupi stess tkun iktar ħajja.

Dawn tista’ tgħid li ġew ispirati min-nies u minn ġrajjiet li għandi ħafna għal qalbi.”

Immaġinajt li maż-żmien Rebecca bniet xi kuntatti tagħha ma’ dilettanti oħra bħalha minn madwar id-dinja. Fil-fatt, grazzi għall-internet u għall-midja soċjali għandha ħafna ħbieb artisti li għandhom l-istess passjoni tagħha. “Huwa tajjeb li żżomm kuntatt magħhom għax ikolli ħafna opportunitajiet biex naqsam ix-xogħol tiegħi, nitgħallem iktar u anki nagħti pariri min-naħa tiegħi. Mhux l-ewwel

darba li sifirt f ’dan il-qasam biex naġġorna ruħi iktar, niltaqa ma’ artisti bħali fejn naqsmu esperjenzi u ideat,” stqarret miegħi.

Ta’ min jgħid ukoll li kull dar tal-pupa li għandha ġġorr sentimenti personali, kemm sbieħ u anke ta’ niket. “Iva għandi diversi djar tal-pupi li jġorru sentimenti personali. Għandi għal qalbi ħafna d-djar tal-pupi li huma msemmijin għat-tfal tiegħi, hemm dar partikulari li bnejtha għal missieri għax għandi relazzjoni sabiħa ħafna miegħu. Hemm oħra li tfakkarni fit-tfulija tiegħi u kif inħares lejn il-Milied. Kull dar tal-pupa hija parti minn fażi f ’ħajti, siegħa meta kont għadni tfajla, kif ukoll miżżewġa u omm. Hemm ferħ u fl-istess ħin mumenti tan-niket bħal waħda meta ħadt l-aħbar li tlift persuna għażiża f ’ħajti.”

Xi affarijiet li tuża għad-djar tal-pupi huma magħmulin minnha stess

Qlibt id-diskors dwar il-kontenut tal-għamara li tagħmel fid-djar tal-pupi tagħha. Skoprejt li pjuttost ħafna mill-affarijiet li tuża llum għal djar tal-pupi tagħha huma magħmulin minnha u mhux mixtrija. “Nara kif nagħmel biex nkun iktar oriġinali kemm jista’ jkun. Nagħmel ħafna minjaturi, bħal għamara bl-injam, platti taċ-ċeramika, kull tip ta’ ikel bit-tafal u kotba li jinqraw. Ħafna mill-affarijiet li nixtri lesti ma jibqgħux kif ikunu għax inħobb inbiddel.”

Tkellimt ma’ Rebecca dwar il-popolarità tad-djar tal-pupi hawn Malta. Fil-fatt stqarret miegħi li d-djar tal-pupi hawn Malta mhux daqshekk popolari u qaltli li My Miniature World huwa l-unika post f ’Malta li għandu kollezzjoni ta’ dan it-tip u huwa miftuħ għall-pubbliku biex jara.

“M’hawnx ħwienet li huma addattati b’dan ix-xogħol u lanqas biex tagħmlu. Qabel ma kien hawn l-internet kienet diffiċli ħafna għalija.”

Fl-aħħar nett Rebecca xtaqet tgħaddi messaġġ lill-qarrejja ta’ din il-gazzetta. “Waħda mir-raġunijiet li ftaħt il-kollezzjoni tiegħi tad-djar tal-pupi għall-pubbliku hija biex inħajjar aktar nies għal dan id-delizzju. Kienet diffiċli ħafna għalija meta bdejt b’dan il-passatemp għax ma kellix min jiggwidani u jgħinni. Nixtieq li jekk hemm xi individwi li jixtiequ jibdew u ma jafux minn fejn ma jistħux ikellmuni. Min hu interessat li jiġi jżur din l-esibizzjoni unika tad-djar tal-pupi jista’ jsibni fuq Facebook jew anki jċempilli,” temmet tgħidli.

25

25.08.2019

kullhadd.com

reċensjoni tal-ktieb

INSALVAW IL-PJANETA L-BLU Bl-għajnuna tiegħek nistgħu nevitaw diżastru ambjentali!

Għandek idea kif tidher il-pjaneta tiegħek mill-għoli? Globu blu bl-abjad bl-inħawi abitati mniġġsa, ilma inkwinat, irqajja’ ta’ żejt fil-baħar, artijiet maħtufa mill-ispekulaturi, foresti qodma jaqbdu … Malli l-ekstraterrestri Gwi Do ra did-dehra orribbli, qabad il-vettura spazjali tiegħu u beda jterraq fl-ispazju sa ma wasal fid-dinja bil-għan li jsalvaha. Int u hu, flimkien se terħulha madwar l-erbat irjieħ tal-pjaneta biex issewwu l-ħsara li għamlulha l-umani.

Se ssaffu l-arja u x-xmajjar, tagħtu r-ruħ lill-ħamrija, issalvaw l-eqdem foresti u titgħallmu tirriċiklaw l-iskart. Dan il-ktieb eċitanti u mimli avventuri se jdawrek mad-dinja ambjentali.

Il-futur tad-dinja f ’idejk — minnek jiddependi tintemmx jew tibqax teżisti.

F’dal-ktieb issib: • 5 ambjenti mimlija illustrazzjonijiet bil-kulur • 5 kotba ċkejknin mimlija informazzjoni biex jikkumplimentaw l-avventura • 20 għatu x’tiftaħ (lift-the-flap)

IL-ĦANUT TAL-ĦELU LI MAR DAWRA Max imur għand tal-ħelu spiss. Imma darba rah b’geddum sal-art u Max iddispjaċih. “Naf x’nagħmlu,” qallu, “immorru dawra.”

U dak il-ħin, il-ħanut inqala’ minn postu, rama żewġ pari saqajn u telqu. Rajthom? Max liebes ta’ pirata qed jidderieġi l-ħanut mimli ħelu. Tgħid x’se jsibu fittriq dawn it-tnejn?

Għax din mhix dawra tas-soltu u, fuq kollox, forsi mhux kulħadd iħobb il-ħelu.

Int tħobbu l-ħelu? Jekk iva, dan il-ktieb għalik.

X’ĠURNATA HI? Tridu tqattgħu ġimgħa magħna? Taraw x’nagħmlu filħin liberu tagħna!

Picture books li jeħodna nesploraw flimkien il-ġranet tal-ġimgħa Mistoqsija: Kemm insibu ambjenti fil-ktieb Insalvaw il-Pjaneta Blu?

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-kotba GĦAT-TFAL. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 1 ta’ Settembru.

Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi.

Intant, ir-rebbieħ tal-ktieb ĠUŻI huwa: A. VASSALLO - SAN ĠWANN

IDĦOL BIĊ-ĊANS LI

TIRBAĦ €100

04

Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Kemm kienet l-ispiża fil-berġa taż-Żurrieq wara li sarilha xogħol ta’ rinnovar u attrezzar?

Isem: Numru tat-telefown:

Tweġiba: Indirizz:

26

25.08.2019

kullhadd.com

GĦAQQAD IL-KAXXI

Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi.

Eżempju: Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Ilkaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. In-numru huwa indikazzjoni tat-total ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa.

SIB IL-VALUR

Kull ittra fiha valur, uħud mill-valuri huma diġà mpoġġija. Uża dawn il-ħjilijiet biex issib il-kumplament tal-valuri tal-ittri.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

25.08.2019

kullhadd.com

] SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irbaħ shampoo u conditioner tad-ditta Wella.

Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil: KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Isem: Indirizz:

TISLIBA 291

C. VELLA - ĦAL SAFI

Bi 3 Numri 012 027 052 060 071 077 123 125 228 259

261 264 276 290 324 419 438 582 612 615 642 696 780

932 939 984 997 B’4 Numri 1515 1594 1701 1791 2196

2398 2914 3156 3708 3737 5058 5125 5361 5461 5935 6827 6952 6956

7211 7223 7523 8762 8887 8959 9138 9185 9660 9798 B’5 Numri

07561 24094 28591 44162 61455 63688 91699 B’6 Numri 182851

271631 348999 389059 B’7 Numri 1412397 3569395

Mimdudin: 1.

Kompli l-qawl:

.......... rieqed baħrin

imqajma (5) 4.

Fidil (4) 7,11. Mhux supperv (4) 9,21W. Kellhom

imperu kbir (6) 10.

Jaqbad

l-għasafar (6) 12.

Taħt l-art (6) 16.

Noel Holland

Azzopardi

(1,1,1)

18,22.

19.

20.

21.

23.

24.

Tal-arloġġ (5) Jaqa’ fil-logħob tal-karti (3) Kunjom (5) Fra (3) Kontra jnaqqas (4) Kunjom ieħor (5)

6.

8.

11.

12,13.

13.

14.

Weqfin:

1.

Bhejjem (6) 15.

2,3. Fejn jiċċelebraw 17.

San Gejtanu (6) 21.

3.

Ara 2 22.

5,15. Qattiela? (9)

Hekk għamel wara li fittex (3) Frotta (9) Ara 7 Il-mara tiegħu (5) Ara 12 wieqfa Tintlibes mal-wiċċ (6) Ara 5 Mhux mejjet (3) Ara 9 Ara 18

SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA Mimdudin: 1.Andar, 4.Bjar, 7,9.Attur, 10.Warajk, 12.Kikkra, 18.LO, 20.Ħamis, 21.Art, 23.Dras, 24.Arani

Weqfin: 1.Attakk, 2,Dur, 3.Raw, 5.JMA, 6,16.

Rakkmu, 8.Takkomoda, 11.Si, 12,22.

Kutra, 13,19.Klassi, 14.Assuma, 15.Pilużi, 17.Mar, 21.And

28

25.08.2019

kullhadd.com

“XHIEDA LI L-KWALITÀ TAL-ĦAJJA TJIEBET” • JAVIER ROUILLET ESPERT TAD-DBRS JITKELLEM DWAR KIF ID-DIFFERENZA LI KIEN HEMM MAL-UNJONI EWROPEA QED TINGĦALAQ FTIT FTIT Qed tingħalaq id-differenza bejn il-Prodott Gross Domestiku għal kull persuna f ’Malta u dak fl-Unjoni Ewropea. B’Javier Rouillet, espert tal-aġenzija tal-klassifikazzjoni tal-kreditu, DBRS jgħid mal-gazzetta KullĦadd li dan ifisser li l-kwalità tal-ħajja f ’Malta qiegħda titjieb.

“It-tkabbir ta’ Malta wassal għal tnaqqis sinifikanti fid-differenza tal-PDG per capita meta mqabbel mal-medja Ewropea,” qal Rouillet li spjega kif illum f ’Malta dan ilaħħaq il€25,556 u fl-Unjoni Ewropea jlaħħaq it-€30,935. Dan skont stimi tal-Kummissjoni Ewro-

pea. “Minn perspettiva soċjali, dan ifisser li l-kwalità tal-għajxien f ’Malta tjiebet fl-aħħar snin,” kompla Rouillet li qal li għal aġenzija tal-klassifikazzjoni tal-kreditu bħad-DBRS din tista’ tfisser ukoll riflessjoni fil-produttività tal-ekonomija.

Id-DBRS tat l-ogħla rating lil pajjiżna din is-sena meta klassifikatu A (High). Rouillet qal li fost affarijiet oħra dan kien riżultat talfatt li l-Gvern żamm it-trend kien hemm Rouillet meta mal-KullĦadd mal-miri tiegħu dwar żewġ fatturi: wirja kien qed jikkumenta dwar bosta id-dejn pubbliku li mqabbel mal-Prodott Gross Domestiku ekonomika b’saħħitha u titjib aspetti tar-rapporti tad-DBRS. dan kompla jonqos. “Wara din fil-bilanċ tal-baġit pubbliku,” qal Iżda, id-dejn qed jonqos fl-istess ħin li fil-pajjiż isir l-investiment li hemm bżonn. U Rouillet jitkellem dwar dak li qed isir fis-settur tal-infrastruttura.

Bħall-ekonomisti lokali li tkellmu dwar id-differenza li jagħmlu l-proġetti infrastrutturali, l-espert tad-DBRS qal: “Meta wieħed jara t-tkabbir li kien hemm, il-bottlenecks fl-infrastruttura saru iktar evidenti u jistgħu jillimitaw it-tkabbir fil-ġejjieni.

Għalhekk li wieħed jindirizza dawn il-bottlenecks permezz ta’ investiment pubbliku ogħla se jgħin biex jinżamm it-tkabbir.”

Hawn reġa’ rrimarka li dak li hu inkoraġġanti li dan kollu qed isir filwaqt li qed tinżamm politika fiskali prudenti.

Politika fiskali li llum tagħti lillGvern Malti l-fakultà li f ’każ ta’ xi xokk għall-ekonomija, lokali jew internazzjonali, ikun jista’ jinvesti fiha mingħajr ma jitfa’ f ’theddida tas-sostenibbiltà tad-dejn. “Din hija partikolarment importanti għal ekonomija miftuħa u żgħira bħal dik Maltija,” kompla jgħid l-espert tadDBRS. Mitlub jikkummenta wkoll dwar il-Programm ta’ Ċittadinanza b’Investiment li l-kontribut tiegħu jkun innutat dejjem fir-rapporti ta’ din l-aġenzija tal-klassifikazzjoni tal-kreditu, l-espert tad-DBRS

jgħid li filwaqt li hemm flus li qed imorru għal setturi importanti bħall-housing huma jinnutaw ukoll il-kontribut fiskali.

Għalkemm fir-rapport innutaw li Malta kien ikollha surplus xorta waħda mingħajr l-IIP l-espert tad-DBRS qal li l-aġenzija tħares “b’mod pożittiv lejn l-impenn tal-Gvern” li juża l-IIP ukoll biex isaħħaħ il-qagħda finanzjarja tal-pajjiż għall-ġejjieni.

Rouillet isejjaħ din bħala miżura tal-Gvern “to build up its fiscal buffers.”

Biex wara numru ta’ rapporti ta’ aġenziji tal-klassifikazzjoni tal-kreditu qed ikun ikkonfermat mill-esperti indipendenti li jaħdmu fuqhom kemm ċertu aspetti li nbidlu f ’dawn l-aħħar ftit snin qed ikun kruċjali biex pajjiżna llum għandu qagħda finanzjarja ferm aħjar u iktar b’saħħitha.

Minn perspettiva soċjali, dan ifisser li l-kwalità tal-għajxien f’Malta tjiebet fl-aħħar snin