KullĦadd_06.06.2021

MINN WARA L-KAMERAS TA’ BLOOD ON THE CROWN Il-Ħadd, 6 ta’ Ġunju, 2021

Ħarġa Nru 1,456

Rapport f’paġni 14 u 15

Prezz €1

Waqt li nhar il-Ħamis tfakkar ir-raba’ anniversarju mindu l-Partit Laburista reġa’ ġie fdat mill-poplu bl-akbar maġġoranza, ġbarna ftit mill-aħjar miżuri meħuda mill-Gvern mill-2017 lil hawn li wasslu għal ġid kbir lill-poplu Malti u Għawdxi. Bl-għaqal u l-ħidma sfiqa, l-istess bħal-leġiżlatura ta’ qabel, l-aħħar erba’ snin kienu miżgħuda bi żviluppi, inkluż xi wħud mingħajr preċedent, li laqtu kull faxxa tas-soċjetà biex komplew jaqilbu ta’ taħt fuq is-sitwazzjoni ġenerali li konna nafu sal-2013.

Ara paġni 8 u 9

BIL-FTUĦ IT-TLIETA RDOPPJAW DAWK LI JIĠU F’PAJJIŻNA Din il-gazzetta hi infurmata li, għalkemm il-medja rreġistrata fl-ewwel jiem hi mal-ħames darbiet inqas minn dak li normalment kienu jidħlu kuljum bħal dan iż-żmien tas-sena qabel laqtitna l-pandemija, l-awtoritajiet huma wkoll fiduċjużi li, bl-isforzi li għaddejjin u l-miżuri attwati, in-numri se jkomplu jiżdiedu fil-jiem u l-ġimgħat li ġejjin.

Jirriżulta li, matul Mejju li għadda, kien hemm medja ta’ 1,200 passiġġier kull ġurnata dieħel fil-pajjiż, bi ġranet jirreġistraw inqas minn 300 jew 350 passiġġier. Minkejja dan, b’riżultat ta’ miżuri f’pakkett ta’ €20 miljun li introduċa l-Gvern, in-numri żdiedu qatigħ fl-aħħar ġimgħa, anke qabel fetaħ formalment l-Ajruport nhar it-Tlieta.

Bernard Grech qiegħed jagħmel sforz enormi biex id-Deputat Toni Bezzina ma jikkontestax l-Elezzjoni Ġenerali li jmiss. Dan mhux minħabba n-nuqqas ta’ kompetenza tiegħu, iżda għax Bezzina llum il-ġurnata hu mqabbad ferm fuq il-Ħames Distrett elettorali u l-Kap Nazzjonalista qed jibża’ li jeħodlu mijiet ta’ voti tal-ewwel preferenza, fiddawl li hu ħiereġ ukoll fuq dak id-distrett.

Li l-akkaniti tal-partiti jivvo­taw lillKap u jkomplu fuq kandidati oħrajn hi n-norma, iżda Grech, li daħal fil-politika minn imkien għax poġġewh il-grupp ta’ Jason Azzopardi, hu mħasseb bilkbir li Bezzina jista’ jtellfu mill-unijiet.

Bl-iskuża ta’ saħħtu, nies qrib il-Kap Nazzjonalista u anke Grech innifsu qed jgħidu lil Bezzina biex ma joħroġx u minflok jistrieħ. Fil-bidu tas-sena l-oħra kien ġie rrapportat li d-Depu­ tat iddaħħal b’emerġenza l-Isptar Mater Dei fejn qatta’ erbat ijiem rikoverat fit-Taqsima tal-Kardjoloġija.

Tkompli f’paġna 4

Tkompli f’paġna 7

GĦALKEMM BISS FRAZZJONI TAL-AMMONTI LI KIENU JASLU FOSTNA SAL-2019, IĊ-ĊIFRI INIZJALI HUMA POŻITTIVI ĦAFNA MEQJUSIN IĊ-ĊIRKOSTANZI KOLLHA …

“MNALLA MĦEJJIJIN TAJJEB BIEX INQUMU FUQ SAQAJNA WARA L-PANDEMIJA” Mal-ftuħ tal-Ajruport nhar it-Tlieta li għadda kien hemm żieda ta’ aktar minn 1,000 passiġġier kuljum li waslu fostna, indikazzjoni li huma lkoll turisti. Tagħrif f’idejn il-KullĦadd jindika li ċifri uffiċjali għall-ewwel jiem ta’ Lulju kienu pożittivi ħafna u, meqjusin iċ-ċirkostanzi kollha bl-effetti tal-pandemija, sorsi fl-industrija turistika kienu sodisfatti mir-riżultati, avolja huma biss frazzjoni tal-ammonti li sal2019 pajjiżna kien imdorri bihom f’dan il-perjodu tas-sena.

Sa nhar il-Ħamis li għadda jirriżulta li kienu waslu ftit inqas minn 7,000 passiġġier, medja ta’ iżjed minn 2,200 passiġġier kuljum. Ftit inqas minn nofshom waslu nhar l-Erbgħa, l-għada li pajjiżna fetaħ il-fruntiera għallivvjaġġar turistiku. Fil-maġġoranza kienu ġejjin mis-swieq tal-Ġermanja, Franza, l-Olanda u d-Danimarka.

JIBŻA’ LI JEĦODLU L-UNIJIET

02

06.06.2021

DETTALJI EDITUR RONALD VASSALLO email: ronald.vassallo@partitlaburista.org

REKLAMAR U DISTRIBUZZJONI KIMBERLY CEFAI email: sales@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570 mob:(+356) 7943 4722

IT-TEMP GĦAL-LUM L-Ogħla Temperatura: 29°C L-Inqas Temperatura: 20°C L-Indiċi UV: 11 Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Arja ta’ pressjoni għolja fuq iċċentru tal-Mediterran ser tersaq ftit lejn il-Lvant It-Temp: Sabiħ b’xi sħab għoli Ir-Riħ: Ħafif għal moderat min-Nofsinhar ix-Xlokk li jsir moderat għal xi ħin Il-Viżibilità: Tajba Il-Baħar: Ħafif L-Imbatt: Ftit li xejn It-Temperatura tal-Baħar: 22°C

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbgħa

DISINN TAL-PAĠNI KIMBERLY CEFAI tel: (+356) 2568 2570 mob:(+356) 7943 4722

KUNTATT ĠENERALI

29°C UV 11

19°C

Il-Ħamis

27°C UV 11

19°C

Il-Ġimgħa

28°C UV 11

19°C

Is-Sibt

KullĦadd email: editorial@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

INDIRIZZ POSTALI KullĦadd One Complex, A 28B, Industial Estate Il-Marsa MRS 3000

SIT ELETTRONIKU www.one.com.mt

MEZZI SOĊJALI www.facebook.com/kullhadd

STAMPAT Miller Newsprint Ltd.

NUMRI IMPORTANTI Emerġenza Covid 19 - 111 Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza​– 112​ Il-Pulizija ta’ Malta – 2122 4001-9​ Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili – 2393 0000 Il-Gwardjani Lokali – 2132 0202 L-Isptar ta’ Malta – 2545 0000 L-Isptar ta’ Għawdex – 2156 1600 Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza – 5004 3888 Servizz ta’ Direttorju Telefoniku – ​1182

27°C UV 11

19°C

28°C UV 11

20°C

28°C UV 11

19°C

SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD

SPIŻERIJI LI SE JIFTĦU NHAR IT-TNEJN 7 TA’ ĠUNJU

20/21, Triq ir-Repubblika, Il-Belt Valletta – 21246051 Brown’s Pharmacy, 706, Triq il-Kbira San Ġużepp, Il-Ħamrun – 21238623 Collis Williams St. Venera Pharmacy, 532, Triq ilKbira San Ġużepp, Santa Venera – 21238625 Pharmaplus, Triq Ganu, Birkirkara – 21492958 Remedies Pharmaacy, 5, Tagliaferro Mansions, Triq il-Prinċipessa Margerita, L-Imsida – 21346547 Krypton Pharmacy, Triq l-Ibraġġ, Tal-Ibraġġ – 21370141 Brown’s Pharmacy, Unit 22, Triq Tigne, Tas-Sliema – 21313233 Il-Mehrież Pharmacy, 31, Triq Giovanni Curmi, L-Iklin – 21435567 Victory Pharmacy, 16, Pjazza il-Vitorja, In-Naxxar – 21412454 Remedies Pharmacy, 111, Triq George Borg Olivier, Il-Mellieħa – 21523462 Maddalena Pharmacy, Shop 2, Binja tal-Faqqani, Dawret it-Torri, Santa Luċija – 21677037 Brown’s Pharmacy, 8, Misraħ l-Arċisqof Gonzi, Il-Kalkara – 21673811 Hompesch Pharmacy, 207/2011, Triq Hompesch, Il-Fgura – 21807503 Martin’s Pharmacy, 182, Triq Birżebbuġa, Birżebbuġa – 21651031 Qrendi Pharmacy, 6, Triq il-Kbira, Il-Qrendi – 21683781 Tal-Grazzja Pharmacy, Triq Franġisk Farrugia, Ħaż-Żebbuġ – 21462068 St. Anthony Pharmacy, 18 Triq il-Kbira, Ir-Rabat, Malta – 21454187 Batu Pharmacy, 38, Triq il-Palma, Ir-Rabat, Għawdex – 21551841 Ta’ Pinu Pharmacy, Triq Franġisk Portelli, L-Għarb, Għawdex – 27888128

Floriana Dispensary,29, Triq Vincenzo Dimech, Il-Furjana – 21233034 National Pharmacy, 17, Triq Santa Marija, Il-Ħamrun – 21225539 Collis Williams St. Venera Pharmacy, 532, Triq ilKbira San Ġużepp, Santa Venera – 21238625 Remedies Pharmacy, Triq Tumas Fenech, Birkirkara – 21441589 St. Matthew’s Pharmacy, Triq ix-Xatt, Il-Gżira – 21311797 Brown’s Medical Plaza Dispensing Chemists, Cass-i-Mall Buildings, San Ġwann – 21372195 Drug Store: Anglo Maltese Dispensary Ltd. 382, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema – 21334627 Brown’s St. Mary Pharmacy, 2, Triq Antonio Schembri, Ħ’Attard – 21436348 Mġarr Pharmacy, Triq il-Kbira k/m Triq Vitale, L-Imġarr, Malta – 21577784 Remedies Pharmacy, 111, Triq George Borg Olivier, Il-Mellieħa – 21523462 Brown’s Pharmacy, 45, Telgħet Raħal Ġdid, Raħal Ġdid – 21694818 Verdala Pharmacy, 57, Triq il-Gendus, Bormla – 21824720 Sharon’s Pharmacy, 6, Triq in-Nadur, Marsaskala – 21637300 Blossoms Pharmacy, Triq il-Gurgier, Birżebbuġa – 21652226 Salus Pharmacy, 21, Misraħ ir-Repubblika, Iż-Żurrieq – 21680761 The Bypass Pharmacy, Triq Mikiel Azzopardi, IsSiġġiewi – 21461681 Anici Pharmacy, BLK A, Town Centre HOS, L-Imtarfa – 21452833 Batu Pharmacy, 38, Triq il-Palma, Ir-Rabat, Għawdex – 21551841 St. Joseph Pharmacy, 28, Pjazza San Ġużepp, Il-Qala, Għawdex – 21555348

03

06.06.2021

ĦADDIEMA B’DIŻABILITÀ DARBTEJN U NOFS TAL-2012 Mill-bidu tagħha, amministrazzjoni Laburista għamlet sforzi kbar biex il-persuni b’diżabilità jkunu jistgħu jipparteċipaw fid-dinja tax-xogħol, anke jekk liġi relatata kienet ilha għexieren ta’ snin rieqda. Dan wassal biex mill-2013 ’l hawn kien hemm żieda ta’ 2,328 persuna b’diżabilità li huma impjegati, fl-istess ħin li żdiedu bil-goff anke l-benefiċċji ta’ dawk li, għal xi raġuni jew oħra, ma jistgħux jaħdmu.

Dan ir-riżultat pożittiv, grazzi għall-miżuri introdotti, kien inkluż f’informazzjoni li ngħatat mill-Ministru għall-Finanzi u x-Xogħol Clyde Caruana wara Mistoqsija Parlamentari mid-Deputat u Whip Laburista Glenn Bedingfield.

Ifisser li l-ammont ta’ dawk li kienu impjegati fi tmiem Marzu li għadda kienu kważi darbtejn u nofs l-ammont li kien hawn f’pajjiżna fi tmiem l-2012. Dan hu ferm iżjed inkoraġġanti meta jitqies li l-ammont ta’ persuni jaħdmu f’pajjiżna hu darba u nofs l-ammont li kien hawn fi tmiem l-2012. Dan ifisser li r-rata ta’ żieda fl-impjiegi fost dawk b’diżabilità kienet tliet darbiet dik fil-bqija tal-popolazzjoni.

Waqt li fl-2012 dawk b’diżabilità kienu jammontaw għal inqas minn 1% tal-forza tax-xogħol f’pajjiżna, illum dawn saru aktar minn 1.5%. Bħala medja, f’kull ġurnata tax-xogħol taħt amministrazzjoni Laburista kien hemm żieda ta’ persuna b’diżabilità li sabet impjieg. B’kuntrast taħt l-aħħar amministrazzjoni Nazzjonalista biex tiżdied persuna b’diżabilità f’impjieg, bħala medja, kienet tgħaddi kważi ġimgħa ta’ xogħol.

Anke waqt pandemija, u minkejja l-ħlas ta’ aktar minn nofs miljun ewro f’benefiċċji għal dawk li għażlu li jieqfu jaħdmu, l-ammont ta’ persuni b’diżabilità li kienu impjegati kompla jiżdied. Fil-fatt, kien hemm tkabbir ta’ 133 persuna mill-bidu tal2020 s’issa. Din hi darba u nofs iż-żieda medja annwali li kien hemm taħt

SENA

ĦADDIEMA B’DIŻABILITÀ

Diċ 2008

1,321

Diċ 2012

1,699

Diċ 2019

3,894

Mar 2021

4,027

Gvern Nazzjonalista.

Sadanittant sar magħruf li, sa tmiem April 2021, kien hemm 259 persuna b’diżabilità li kienu qed jirreġistraw għal impjieg. Filwaqt li dan kien aktar għoli mill-237 persuna li kien hemm qabel bdiet il-pandemija, ta’ min ifakkar li fl-aħħar xahar qabel il-bidla fil-Gvern fl-2013 kien hemm 563 persuna b’diżabilità li kienu jirreġistraw.

Dan ifisser li, waqt pandemija, mhux biss kien hawn darbtejn u nofs l-ammont ta’ persuni b’diżabilità li jaħdmu, imma talli hawn inqas minnofs l-ammont li kienu jirreġistraw għall-impjieg.

Għalkemm sar progress kbir f’dan ir-rigward, statistika tal-Eurostat xorta tindika li s-sitwazzjoni f’pajjiżna tista’ titjieb aktar. Pereżempju filwaqt li huma biss 4% tal-persuni bejn 16 u 60 sena li m’għandhomx diżabilità jgħixu f’familji fejn ma tantx hemm xogħol, il-proporzjon jitla’ għal 15% fejn jidħlu persuni b’diżabilità.

Statistika oħra tindika li, filwaqt li l-proporzjon ta’ dawk bla diżabilità f’Malta li huma f’riskju ta’ faqar jew esklużjoni soċjali hu inqas minn dak fl-UE (17% vs 18%), meta tqabbel il-persuni b’diżabilità ssib li f’Malta l-proporzjon f’sitwazzjoni vulnerabbli hu aktar għoli (34% vs 28%).

Minbarra hekk, riċerka, li saret lokalment b’fondi Ewropej, żvelat li 52% ta’ dawk li jħaddmu jsostnu li huma qatt m’offrew impjieg lil per-

suni b’diżabilità, filwaqt li inqas minn żewġ terzi tal-employers għandhom il-minimu ta’ persuni b’diżabilità impjegati magħhom, huma inqas minn kwart li jħallsu l-kontribuzzjoni neċessarja. Madwar terz ta’ dawk li suppost iħallsu kontribuzzjoni jew inkella jimpjegaw aktar persuni b’diżabilità jagħżlu li ma jagħmlux dan. Dan filwaqt li l-maġġoranza ta’ dawk li jiġu impjegati qatt ma ngħataw xi forma ta’ taħriġ. B’riżultat ta’ dan, il-paga medja ta’ dawn il-persuni qed tibqa’ relattivament baxxa.

F’dan il-kuntest il-Gvern qed

jaħdem biex tissaħħaħ il-liġi ħalli min iħaddem jagħti opportunitajiet aħjar lil persuni b’diżabilità. Minbarra l-infurzar, il-Gvern irid jibni fond li jintuża għal proġetti ħalli jitjiebu l-ħiliet kemm ta’ dawk li jaħdmu kif ukoll fuq programmi ta’ attivazzjoni għal dawk li jixtiequ jaħdmu, imma li s’issa ma ngħatawx opportunità.

Filwaqt li sar progress kbir għad hemm bżonn bidla fil-kultura ħalli l-inklużjoni tkompli tissaħħaħ u pajjiżna jirrepeti s-suċċess li kellu fl-aħħar żmien fejn tidħol ir-rata ta’ impjieg fil-popolazzjoni.

04

06.06.2021

NUMRI POŻITTIVI FIĊ-ĊIRKOSTANZI Tkompli minn paġna 1 “Meta tqis li għandna l-aħjar riżultati mill-kontroll tal-pandemija u kulħadd baqa’ ggerjat biex inqumu fuq saqajna wara l-pandemija, hemm triq imwittija biex niffaċilitaw għal iżjed turisti ladarba tiżdied aktar il-fiduċja tal-barranin li jivvjaġġaw. Imnalla konna ppreparati għax almenu qed nagħtu serħan il-moħħ hemm barra li, mill-pajjiżi kollha li qed jiftħu għat-turiżmu, Malta hi fost l-aktar siguri,” tenna s-sors, waqt li wera diżappunt għall-fatt li l-akbar suq turistiku tagħna, dak Ingliż, din ilġimgħa baqa’ ma żiedx aktar pajjiżi fil-lista l-ħadra tiegħu u allura pajjiżna tħalla barra wkoll.

Din il-ġimgħa kien irrapportat bi prominenza li Malta kienet l-uniku pajjiż Ewropew li ġie ddikjarat sigur għall-ivvjaġġar miċ-Ċentru Ewropew għall-Kontroll u l-Prevenz- diet, li jfisser li s-sitwazz- suhom siguri, b’rata baxxa ta’ joni tal-Mard (ECDC). Waqt li joni tagħhom tjiebet b’mod infezzjonijiet u aktar minn 70% l-aġenzija tal-Unjoni Ewropea sinifikanti. tal-popolazzjoni mlaqqma bilaġġornat il-lista tagħha talOran­ġjo” jfisser li r-riskju ta’ vaċċin. pajjiżi skont l-infezzjonijiet u infezzjoni issa hu meqjus bħaFil-fatt, pajjiżna kien l-ewr-rata ta’ tilqim, Malta kienet la “moderat” minflok “għoli”. wel fl-Unjoni Ewropea li laħaq l-uniku pajjiż immarkat aħRapport fil-Brussels Times l-immunità tal-massa (herd dar, bil-maġġoranza l-oħrajn qal li, minbarra l-qagħda taj- immunity), riżultat tal-operat oranġjo. ba ta’ Malta, ftit inbidel għall- impekkabbli tas-servizzi tasMinkejja dan, għat-tieni pajjiżi barra l-Unjoni Ewropea saħħa u l-Gvern Malti fil-prodarba, tħallejna barra mil-lista u ż-Żona Schengen. Pajjiżi ter- gramm ta’ tilqim nazzjonali li l-ħadra tal-ivvjaġġar imħabbra zi baqgħu ddikjarati “ħomor” nfetaħ biex jilqa’ lill-faxex kollmill-Gvern tar-Renju Unit, li b’riskju għoli, minbarra l-Aw- ha tas-soċjetà, inklużi dawk minbarra li ma żiedet lil ħadd stralja, New Zealand, ir-Rwan- minn 12 sa 15-il sena. iżjed irtirat il-pożizzjoni favor- da, Singapore u l-Korea t’Isfel, “Li Malta kisbet il-herd imevoli li kienet tat preċedente- li huma “ħodor”, u t-Tajlandja, munity hu ta’ importanza ment lill-Portugall. li tinsab fuq il-lista “oranġjo”. kbira għall-ekonomija lokali, Il-Kunsill Dinji għall-Ivvjaġ­ speċjalment għas-settur turġar u t-Turiżmu (WTTC) qal istiku. L-istrateġija tal-Gvern li r-Renju Unit jinsab f’riskju għal rata qawwija ta’ tilqim, li “jsir dejjem aktar iżolat” ikkumplimentata b’miżujekk jibqa’ jżomm il-bibien ri restrittivi gradwali tul tiegħu magħluqa għal il-pandemija, kienu ingrevjaġġar inter­nazzjonali, djenti ewlenin għal din fl-istess ħin li, bħal l-aħbar pożittiva. FiduċPassiġ­ġieri li jridu pajjiżna, għandu waħda jużi li pajjiżna se jibqa’ jivvjaġġaw lejn Malta mill-ogħla rati ta’ tilqim. viġilanti fil-ġlieda konjkollhom jimlew formola Setturi lokali wrew tra l-pandemija, filwaqt apposta u jippreżentaw frustraz­zjoni dwar din li jiżgura li l-industrija id-deċiżjoni Brittanika u, (tat-turiżmu) ssir tassew riżultat negattiv fi stqarrija uffiċjali, l-Assostenibbli fl-era ta’ wara tal-COVID-19 qabel soċjazzjoni Maltija tal-Lul-pandemija,” stqarrew jirkbu l-ajruplan kandi u r-Restoranti (MHRA) magħna sorsi mis-settur qalet li tħossha frustrata blturis­tiku. aħbar, għax m’hemm l-ebda Minn nhar it-Tlieta, il-pas­ raġuni xjentifika u loġika għasiġ­­ġieri li bdew deħlin f’pajjiżliha, speċjalment meta Malta F’ġurnata impenjattiva għa- na riedu, qabel jirkbu l-ajruqed teċċella fl-immaniġġjar liha nhar l-Erbgħa li għadda, plan, jimlew formola apposta u tal-COVID-19 u fil-programm kelliem għall-Air Malta spjega jippreżentaw riżultat negattiv ta’ tilqim li jissodisfaw il-krit- li l-indikazzjonijiet jawguraw ta’ test (Polymerase chain reacerji kollha kif stabbiliti mill- tajjeb biex il-linja nazzjonali tion - PCR) tal-COVID-19. Il-PCR Gvern Ingliż. terġa’ tirranka l-vjaġġi tagħha test hu l-ogħla livell għad-djanSkont l-ECDC, ħafna mill- għal dan is-sajf. Bil-wasla jożi kontra l-COVID-19 għax hu pajjiżi tradizzjonali għall-va- ta’ turisti Ċeki, ONE News ħa l-iżjed preċiż u affidabbli. ganzi tas-sajf għandhom ukoll l-kummenti ta’ xi wħud u lkoll Persuni li jinstabu fi ksur ħafna aktar żoni oranġjo milli stqarrew li għażlu lil Malta ta’ dawn ir-rekwiżiti mal-waskellhom il-ġimgħa li għad- minn tant pajjiżi għax iħos- la f’Malta jkunu meħtieġa

Fost l-ewwel turisti li waslu f’Malta din il-ġimgħa b’titjira tal-linja nazzjonali minn Praga, fir-Repubblika Ċeka

jagħmlu PCR test obbligatorju u joqogħdu fi kwarantina f’akkomodazzjoni apposta sakemm ikun magħruf ir-riżultat. L-ispiża tat-test u l-akkomodazzjoni f’lukanda apposta titħallas mill-individwu u l-kwarantina obbligatorja tiġi estiża għal kwalunkwe perjodu meqjus meħtieġ f’każ li r-riżultati jkun pożittiv.

Passiġġieri taħt il-ħames snin huma eżentati minn dawn ir-rekwiżiti.

Kif tħabbar mill-Prim Mi­nis­ tru Robert Abela, minn nhar it-Tlieta l-pubbliku Malti wkoll seta’ jibda jniżżel iċ-ċertifikat tal-vaċċin lokali b’mod diġitali minn fuq is-sit certifikatvaccin.gov.mt, biex meta persuna tiġi lura mis-safar f’pajjiżna ma jkunx hemm bżonn li tipprovdi riżultat negattiv minn swab test.

Dan iċ-ċertifikat m’għandux vantaġġi għas-safar biss, imma anke biex persuni jżuru qraba b’mod faċli fid-djar tal-anzjani u mistenni jiffaċilita l-parteċipazzjoni f’ċerti attivitajiet f’pajjiżna ladarba jkunu permessi li jsiru fiż-żmien li ġej.

L-Unjoni Ewropea wkoll ne­ diet iċ-ċertifikat tagħha bi prova f’xi pajjiżi. Dan iċ-ċertifikat, li wkoll se jkun disponibbli b’mod diġitali jew stampat, se jservi ta’ prova li persuna tkun ġiet mlaqqma kontra l-COVID-19 jew kisbet riżultat negattiv fi swab test inkella rkuprat minn infezzjoni.

Il-pass li ħa pajjiżna dwar ilftuħ tal-ivvjaġġar kellu reazzjo­ nijiet ferm pożittivi.

L-aġenti tal-ivvjaġġar u t-tu­

riżmu fi ħdan l-assoċjazzjoni FATTA laqgħu l-avviż legali li stabbilixxa l-kundizzjonijiet li jippermettu vjaġġar sigur minn u lejn Malta hekk kif ilpajjiż qed iħejji ruħu għal bidu mill-ġdid kawt tat-turiżmu.

L-assoċjazzjoni tħeġġeġ lill-awtoritajiet biex b’mod proattiv isegwu u jinnegozjaw ftehimiet bilaterali rilevanti ma’ pajjiżi terzi ewlenin għar-rikonoxximent reċiproku taċ-ċertifikati tal-vaċċin, għall-vaċċini approvati mill-Agenzija Ewropea tal-Mediċini (EMA) bil-għan li jkunu jistgħu jivvjaġġaw mingħajr periklu bejn Malta u pajjiżi terzi.

L-assoċjazzjoni ttenni li l-inizjattivi diretti biex jgħinu l-ivvjaġġar u t-turiżmu lejn Malta għandhom, madankollu, ikunu ggwidati b’mod kawt li jżommu restrizzjonijiet stretti ħalli ma jkunux ipperikolati r-riżultati notevoli miksuba sal-lum fil-kontroll tal-imxija.

Il-Kamra tal-Kummerċ ukoll kellha reazzjoni pożittiva li reġa’ nfetaħ l-ivvjaġġar permezz tal-PCR test għal dawk li jkunu deħlin f’territorju Malti, għax jipprovdi serħan il-moħħ għall-vjaġġaturi u l-poplu Malti, filwaqt li jiffaċilita l-ivvjaġġar b’mod sinifikanti.

Ovvjament aħbar bħal din tat ukoll nifs lil-linji tal-ajru li jaħdmu minn u lejn pajjiżna.

Il-linja Turkish Airlines ħabbret skeda ġdida ta’ titjiriet fir-rotta minn Istanbul għal Malta, bil-frekwenza tat-titjiriet tiżdied minn ħamsa għal seba’ titjiriet fil-ġimgħa minn din il-ġimgħa stess.

05

06.06.2021

TIFĦIR LIL MALTA GĦAT-TMEXXIJA EKONOMIKA U L-GOVERNANZA L-aġenzija internazzjonali Fitch ikkonfermat ir-rating ta’ pajjiżna bħala ‘A+’ bi prospetti stabbli.

Dan minkejja l-impatt ekonomiku negattiv tal-pandemija fuq id-dinja li qed iwassal biex l-istess aġenzija tirrevedi ’l isfel il-klassifikazzjoni ta’ diversi pajjiżi.

L-esperti ta’ Fitch Ratings taw fiduċja lil Malta għax sostnew li, “GDP growth will recover and that debt will resume a gradual downward path”. L-aġenzija internazzjonali tejbet it-tbassir tagħha għat-tkabbir ta’ Malta s-sena d-dieħla, minn 3.9% għal 6%, jiġifieri saħansitra aktar milli qed ibassar il-Gvern Malti.

Element importanti huwa li, “Malta has been a front runner in terms of vaccination distribution”, tant li kienet l-ewwel pajjiż Ewropej li laħaq il-“herd immunity”. Dan filwaqt li Fitch innutat li diversi setturi wrew tkabbir minkejja l-pandemija, fost l-oħrajn servizzi bħall-online gaming, is-settur finanzjarju u s-settur tal-informatika.

Ir-rapport tal-esperti barranin jikkonkludi li, “Malta’s labour market remained remarkably resilient amid the pandemic”. Filfatt, ir-rata tal-qgħad hija t-tieni l-anqas fiż-żona ewro u kien reġistrat tkabbir fl-impjiegi.

Ritratt: COLOURSPEAK/KERRY G

Fitch tikkonferma r-rating ta’ A+ għal pajjiżna Filwaqt li tfaħħar l-andament ekonomiku, l-aġenzija Fitch tgħid li l-Gvern Malti għamel progress fil-ġlieda globali kontra l-ħasil tal-flus u l-finanzjament tat-terroriżmu. Dan filwaqt li, “Malta’s World Governance Indicators (WGI) remain above the ‘A’-rated median”. L-esperti ta’ Fitch Ratings isostnu li pajjiżna għandu, “Strong institutional capacity, effective rule of law and a low level of corruption”.

Filwaqt li l-Oppożizzjoni ssostni li l-Gvern qed iberbaq il-flus u s-sitwazzjoni fiskali mhix sostenibbli, l-esperti ta’ Fitch ibassru li d-defiċit din is-sena ser ikun anqas milli qed ibassar il-Gvern u li l-piż tad-dejn nazzjonali ser jibqa’ taħt il-65% tal-ġid nazzjonali, jiġifieri, “5% below the 2011 peak of 69.3% of GDP, illustrating Malta’s strong fiscal track record”.

Dan iċ-ċertifikat pożittiv lil pajjiżna mill-aġenzija internazzjonali Fitch Ratings huwa konferma oħra tal-għaqal li bih tmexxew l-ekonomija u l-finanzi pubbliċi f’dan iż-żmien ta’ sfida.

Flimkien mat-titjib fil-qasam tal-governanza, dawn ir-riżultati ser jipprovdu pedament sod għat-tkabbir b’saħħtu ta’ pajjiżna fis-snin li ġejjin.

till the 15TH extended June @ noon 15TH June | 12:00pm

06

06.06.2021

Robert Hornyold-Strick­land

L-EREDI TA’ STRICKLAND JIFTĦILHA KONTRA DE MARCO U L-INVOLVIMENT FIT-TIMES WAQT INTERVISTA MA’ ONE NEWS HU JITLOB GĦAR-RIŻENJA TAD-DEPUTAT TAL-PN LI GĦANDU RABTIET MILL-QRIB MA’ ADRIAN HILLMAN, AKKUŻAT B’KORRUZZJONI In-neputi tal-fundatriċi tatTimes, Robert HornyoldStrick­land, fetħilha fuq idDeputat Nazzjonalista Mario De Marco f’intervista, li siltiet minnha diġà xxandru fuq ONE News u oħrajn li għadhom iridu jixxandru.

Din il-gazzetta tista’ tiżvela li Strickland, shareholder filkumpanija Allied Newspapers, li hi responsabbli mill-pubbli­ kazzjoni tat-Times, tkellem fit-tul dwar ir-rabtiet li jeżistu bejn De Marco u Adrian Hillman, li fl-aħħar jiem inġieb Malta arrestat wara li t-talba tiegħu għall-estradizzjoni ntlaqgħet f’Qorti Ingliża, biex jiffaċċja akkużi kriminali f’pajjiżna.

Fil-fatt, Hillman diġà tressaq il-Qorti mixli bi frodi u nhar ilĦamis tpoġġa taħt att t’akkuża wara li l-Maġistrat Donatella Frendo Dimech qalet li hemm biżżejjed provi kontrih. Filproċess ġudizzjarju ngħad li Hillman allegatament irċieva bil-moħbi mal-€1 miljun, pos­ sibbilment dwar negozju fuq magni tal-istampar.

Minbarra Hillman, bħala jgħid li De Marco u Hillman Fl-intervista bl-Ingliż, li se Eks Direttur Maniġerjali tal- kienu ħbieb tal-iskola u kienu tkompli tixxandar fil-bulettini kumpanija tat-Times hemm bestmen fit-tieġ ta’ xulxin. ta’ ONE, Strickland iżid jgħid ukoll fl-iżbarra, Vincent Buha­ Hornyold-Strick­land hu li t-Times, b’reputazzjoni giar u Michel Rizzo, li kien l-uniku eredi ta’ bint l-Eks Prim ta’ gazzetta indipendenti, għadu jokkupa l-pożizzjoni Ministru Gerald Strickland spiċċat b’politiku u Eks sa ftit tal-ġimgħat ilu qabel u attwal­­­ment għandu kawżi Ministru Nazzjonalista jdur issospenda ruħu. l-Qorti li jirrelataw mal-inter­ ma’ saqajha, b’kontroll u Fl-intervista, li saret mill- pretazzjoni tal-wirt ta’ zitu. influwenza enormi. Dan għax Kap tal-Aħ­barijiet ta’ ONE Hu jgħid li l-maġġo­ranza De Marco hu membru ewlieni News, Edward Montebello, tal-ishma tal-Allied News­ minn ħamsa fil-Kunsill talStrickland jitkellem dwar ir- papers għaddew illegalment Fondazzjoni Strickland, ixrabtiet kbar li jeżistu bejn lill-Fondazzjoni Strickland, li shareholder ewlenija tal-Allied id-Deputat u Eks Viċi Kap Newspapers, il-kumpanija Nazzjonalista Mario De li tippubblika t-Times.

Marco u Hillman.

Strickland jis­ħaq li, Strickland, li għandu quddiem l-allegazz­jonijiet sehem ta’ 13% fl-Allied serji li fih hemm implikati Quddiem allegazz­jonijiet Newspapers, saħaq flnies bħal Hillman, De serji li jimplikaw lil Hillman, Marco għandu jir­ri­żenja. intervista esklussiva ma’ ONE News li Hillman u De “Mhux postu fit-Times”, De Marco għandu jir­ri­żenja Marco ilhom ħbieb. Saħaq jisħaq Strickland li tkellem li b’riżultat tar-rabta bejn il- fuqha hemm Mario De Marco. kif De Marco u Hillman fost familja De Marco u Hillman, Meta feġġew l-allegazzjoni­ oħrajn imblukkawh meta dan tal-aħħar spiċċa fuq il- jiet ta’ korruzzjoni b’rabta beda jgħarrex u jfittex biex bord tad-diretturi tal-Allied max-xiri ta’ makkinarju tal- jikseb informazzjoni dwar biex minn hemm Hillman istampar mit-Times għal €5.5 l-operat tat-Times. Strickland kompla javvanza u laħaq miljun, Strickland kien qal jissuspetta li, peress li hu Direttur Maniġerjali. li zitu aktarx qed titqalleb accountant forensiku u allura Fil-fatt in-neputi ta’ Mabel f’qabarha. Illum jisħaq li t-tgerfix ixommu minn mili ’l Strickland, l-ewwel Editriċi u De Marco għandu jġorr bogħod, tħalla barra apposta, fundatriċi tal-gazzetta Times, responsabbiltà kbira. bħalma tħalla bla kopja ta’

inkjesta interna li saret millImħallef Emeritu Giovanni Bonello fi żmien li saru numru t’allegazzjonijiet dwar l-operat tal-kumpanija u r-relazzjoni tul is-snin bejn it-tmexxija tal-kumpanija u negozji oħrajn, partikolarment Adrian Hillman u Keith Schembri.

Meta mistoqsi dwar ilkon­te­nut tal-inkjesta, Bonello, li ftit wara li għamel l-inkjesta nħatar Ċermen talFondazzjoni Strickland, kien ikkwotat jgħid fuq il-midja li hu marbut bil-kunfidenzjalità.

Strickland, li bħala share­ holder baqa’ bla kopja tagħha, jgħid li mbagħad il-membri talKunsill tal-Fondazzjoni Strick­ land, fosthom id-Deputat Nazzjonalista De Marco kellu kopja ta’ dik l-inkjesta li saret fuq l-allegazzjonijiet ta’ frodi u ħasil ta’ flus, liema każ imur lura 13-il sena.

Hawnhekk jgħid li allura De Marco għandu ħafna fuq xiex iwieġeb, bħalma għandu fuq xiex iwieġeb kif, bħala membru tal-Kunsill tal-Fondazzjoni Strickland, kien parti middeċiżjoni tal-ħatra ta’ Hillman bħala Direttur Maniġerjali talkumpanija tat-Times.

Min-naħa l-oħra, meta l-Kap Nazzjonalista Bernard Grech kien iffaċċjat b’mistoqsijiet dwar ir-rabtiet ta’ De Marco ma’ Hillman meta feġġew l-alle­ gazzjonijiet, hu kien iddikjara li huwa komdu bid-Deputat filGrupp Parlamentari tiegħu.

L-għada li kienu tressqu 11-il persuna fil-Qorti, Grech kien ta x’jifhem barra l-Istamperija li hu qed jistrieħ fuq dak li qallu u spjegalu b’mod korrett Mario De Marco dwar ir-rabtiet li kellu ma’ Hillman.

07

06.06.2021

Bernard Grech mingħajr Bezzina fiż-Żurrieq (xellug), waqt li Toni kompla għaddej fid-Distrett minkejja l-pariri mod ieħor biex “jieħu ħsieb saħħtu”

JIBŻA’ LI BEZZINA JEĦODLU L-UNIJIET Tkompli minn paġna 1 Minn tagħrif li għandha l-KullĦadd, jirriżulta li Bezzina xejn ma niżlitlu tajjeb din l-aħħar manuvra u sal-aħħar jiem kien qed iħabbat il-bi­ bien jikkampanja u juri biċċar li biħsiebu jikkontesta l-istess distrett. Fl-aħħar Elezzjoni Ġenerali hu dabbar l-akbar għadd ta’ voti għall-Partit Nazzjonalista minn hawn bi

kważi 3,000 unijiet mal-ewwel għadd u sussegwentement ġie elett mal-21 għadd.

B’inqas min-nofs il-voti tal-ewwel preferenza segwa Hermann Schiavone, li minnaħa tiegħu mbagħad ġie elett mas-26 għadd. B’hekk Bezzina u Schiavone saru l-uniċi kandidati Nazzjonalisti eletti mid-distrett, li hu magħmul miż-Żurrieq, Ħal Safi, Ħal Kirkop, Birżebbuġa, il-Qren-

di, l-Imqabba u Ħal Farruġ, fil-limiti ta’ Ħal Luqa.

Kanvasers ta’ Bezzina qed iħossu li ż-żiemel tagħhom qiegħed ikun stmat ħażin mit-tmexxija l-ġdida tal-Partit, speċjalment wara li ġabha żewġ f’investigazzjoni tal-Pulizija dwar każ li jmur lura diversi snin u dwaru anke kien tilef żewġ libelli li fetaħ hu stes­s fil-Qorti.

Minkejja dan, sorsi fid-Dar

Ċentrali saħqu li mhuma sorpriżi xejn b’dan l-aġir, anke għax Bezzina ilu żmien jingħata l-ġenb. L-istess kif ma kinux sorpriżi li meta ġimgħat ilu l-Pulizija kellmu lid-Deputat dwar il-każ tax-xogħlijiet fil-Każin Nazzjonalista taż-Żurrieq b’ħaddiema talGvern li kienu jaqgħu taħtu, kien ġurnal online li jintuża ħafna mill-PN l-ewwel li ħareġ l-aħbar b’mod li pprova jitfa’

l-pressjoni fuq Bezzina nnifsu.

“Min hu midħla tad-Dar Ċentrali jagħrafhom sew ċerti sinjali, iżda Toni (Bezzina), li fl-aħħar elezzjoni mar tajjeb ħafna, mhux se jċedi kif ġieb u laħaq sakemm ma jsirx iktar moqżież l-attakk fil-konfront tiegħu,” qal sors li infurmat sew xi jkun għaddej fl-ibliet u l-irħula grazzi għall-kuntatti li għandu mal-kumitati sezzjo­ na­li tal-PN.

extended till the

15TH June | 12:00pm

08

TURIŻMU

06.06.2021

DEĊIŻJONIJIET GĦAQLIN JISSARRFU F’ĠID GĦAN-

● Pjan ta’ rkupru ta’ €20 miljun għat-turiżmu wara l-pandemija ANALIŻI TAL-EWWEL ERBA’ SNIN TAL-LEĠIŻLATURA MINDU L-PARTIT LABURISTA ● Strateġija għat-turiżmu sal-2030 ● Tkabbir li kien aktar minn dak REĠA’ NGĦATA L-FIDUĊJA ASSOLUTA TAL-POPLU MALTI FIT-3 TA’ ĠUNJU 2017 osservat fl-40 sena ta’ qabel magħdudin kollha flimkien L-ewwel erba’ snin minn din ilmaġġoranza elettorali nhar it-3 ta’ ras għal ras f’pajjiżna laħaq il-medja ● Rotot ġodda tal-ajru biex leġiżlatura kienu kkaratterizzati Ġunju fl-2017.

Ewropea u qabeż dak tal-Italja, fost jiżdiedu turisti potenzjali ● Riġenerazzjoni tal-bajjiet minn riżultati ta’ suċċess u Anke jekk dan il-perjodu inkluda l-akbar seba’ ekonomiji fid-dinja.

avvanzi fl-oqsma kollha tal-ħajja li għamlu differenza kbira fil-ħajja DIŻABILITÀ tal-maġġoranza tal-poplu Malti u Għawdxi. Grazzi għall-għaqal u ● Żieda fil-pensjoni tad-diżabilità biex ġiet tlaħħaq l-ħidma sfiqa tiegħu, simili għalil-paga minima nazzjonali u żieda leġiżlatura preċedenti, Gvern fil-benefiċċju għal tfal b’diżabilità Laburista rnexxielu jilħaq miri minn €5 għal €25 fil-ġimgħa oħrajn straordinarji mindu ● Rekord ta’ €29 miljun f’benefiċċji, reġa’ ġie fdat bl-akbar aktar mid-doppju li ngħataw fl-2012 (€12-il miljun) ● L-ewwel helpline nazzjonali għall-persuni b’diżabilità

ENERĠIJA

wkoll il-pandemija tal-COVID-19, Malta issa hi wkoll waħda mill-10 l-agħar kriżi globali l-aktar ekonomiji mit-Tieni Gwerra sinjuri fl-Unjoni Dinjija lil hawn, ma Ewropea kollha. naqsux lanqas kisbiet Ma’ dan, li m’għandhom l-ebda studju Il-ġid ras għal ras, għall-ewwel preċedent, inkluż isdarba, qabeż il-medja Ewropea internazzjonali sena l-oħra. F’dawn sab li fl-2017 u ngħaqadna mal-aktar 10 iż-żewġ paġni ġbarna il-familji Maltin u pajjiżi sinjuri fl-UE kollha biss uħud mill-frott Għawdxin kienu soċjoekonomiku, li qed t-tieni l-aktar jitgawda bid-deċiżjonijiet tal-Gvern fl-UE li għandhom ġid personali wara attwali li beda taħt it-tmexxija ta’ ċ-ċittadini tal-Lussemburgu. Bħala Joseph Muscat u kompla taħt medja, familja Maltija għandhom assi Robert Abela minn Jannar 2020. li jammonta għal iżjed mid-doppju Fost oħrajn, dawn wasslu ta’ familja medja Ġermaniża. Meta biex għall-ewwel darba mqabbel mal-medja nazzjonali fl-istorja, li l-ġid nazzjonali mindu Malta saret membru tal-UE,

● Skemi għal kontijiet tad-dawl u l-ilma orħos, inkluż ĊITTADINANZA KULTURA skema ta’ rifużjoni għan-negozji fil-pandemija ● L-akbar tnaqqis fl-UE fil-kont tal-elettriku ● It-tipa tal-ilsien ● Fl-2018 fl-okkażjoni tat-titlu ● Iddaħħal id-dritt taż-żwieġ għall-familji bejn l-2013 u l-2020, kontra Malti fl-ismijiet Kapitali Ewropea tal-Kultura, il-Belt għall-koppji tal-istess sess l-ogħla żieda li kien hemm sal-2013 tat-trabi u ● Introdott mekkaniżmu biex Valletta laqgħet programm vast ta’ ● It-tniġġis fis-settur tnaqqas kważi għażla sħiħa attivitajiet li ħolqu promozzjoni jiġu eletti iżjed deputati mis-sess bin-nofs mill-2012 sal-lum fil-kunjomijiet internazzjonali u legat li għadu jitgawda l-inqas rappreżentattiv fil-Parlament ● L-impjant ta’ Dellimara nqaleb ● Programm ta’ residenza ● Inħoloq l-ewwel mużew nazzjonali tal-arti, MUŻA ● Inbdiet riforma fil-liġi tal-kannabis li kompletament għall-gass b’investiment ġdid ● Inawgurat il-Valletta Design Cluster, fis-sit ma tinkriminax persuni b’joint ● Malta baqgħet fl-ewwel post tal-indiċi tal-Biċċerija l-Antika, spazju kreattiv u kulturali ġdid ● Imsaħħaħ il-patrimonju Malti, b’numru ta’ akkwisti internazzjonali tal-ILGA-Europe bl-akbar importanti, fosthom Villa Gwardamanġa drittijiet għall-persuni LGBTIQ

DRITTIJIET ĠODDA

EDUKAZZJONI

AFFARIJIET BARRANIN

● Eliminati l-ħlasijiet kollha li kienu jsiru EKONOMIJA DIĠITALI għall-eżamijiet tas-SEC u tal-MATSEC ● Pjan komprensiv biex jilqa’ għall-effetti U TAL-FUTUR ● Investiti €30 miljun biex l-iskejjel reġgħu fetħu u għall-opportunitajiet b’riżultat ta’ Brexit ● Titjib fil-kundizzjonijiet wara l-għeluq tagħhom fil-pandemija ● Ripatrijati ’l fuq minn 1,600 ċittadin tax-xogħol tal-forzi dixxiplinati ● Ċertifikati edukattivi bil-Blockchain ● It-trasport b’xejn estiż fl-iskejjel kollha lejn pajjiżna fil-pandemija kollha permezz ta’ ftehimiet ● Imnedija viżjoni tal-Gvern fl-Intelliġenza ● Mal-€50 miljun investiti fl-infrastruttura ● Eletti fil-Kunsill Ekonomiku u kollettivi ġodda Artifiċjali li tpoġġina fost l-aqwa 10 pajjiżi tal-iskejjel, inkluż bi skejjel ġodda Soċjali tal-ĠM mill-2019 sal-2021 ● Trasformazzjoni tal-Korp tal-Pulizija ● Tisħiħ tas-servizzi ta’ e-Government ● Komplew jitqassmu t-tablets ● Ambaxxati ġodda fil-Ghana, ● Introdott is-servizz tal-Community ● Għall-ewwel darba s-settur tal-informazzjoni ● Estiż is-servizz taċ-childcare il-Ġappun u Abu Dhabi Policing u l-komunikazzjoni jaqbeż il-valur miżjud ta’ €1 biljun, ● Imwaqqfa l-Aġenzija għall-Vittmi titjib ta’ kważi €250 miljun f’erba’ snin tal-Kriminalità ● Mal-aqwa ħames pajjiżi fid-Digital Economy SPORTS RIĊERKA & Society Index tal-Kummissjoni Ewropea ● Faċilitajiet ġodda, bħar-range ● Investiment bla tal-isparar f’Ta’ Kandja preċedent fir-riċerka u ground tal-football tant li ġew ittripplati f’Marsaskala, flimkien l-fondi allokati ma’ tiġdid tal-padiljun ● Strateġija għal wara tal-basketball f’Ta’ Qali u l-pandemija għal l-korsa tal-atletika fil-Marsa konsultazzjoni pubblika

SIGURTÀ

09

06.06.2021

LI QED NIES

DJALOGU SOĊJALI

AMBJENT

FAMILJA

● Il-festi pubbliċi ta’ tmiem ● Żidiet konsekuttivi il-ġimgħa ntraddu lura fil-pensjonijiet sena wara oħra, ● Il-leave għall-IVF jitla’ tant li mill-2017 il-ħlas żdied għal 60 siegħa b’€130 miljun ● Kummissjoni biex ● B’investiment ta’ €1 biljun, l-2020 tirrakkomanda żieda kellha l-akbar spiża f’benefiċċji soċjali, fil-Paga Minima kull erba’ snin b’inqas benefiċjarji u ferm aktar servizzi ● L-ewwel Liġi dwar il-Protezzjoni tat-Tfal ● Wara għexieren ta’ snin żdiedet INFRASTRUTTURA għall-ewwel darba ċ-Children’s Allowance

● Introdotta l-borża griża għall-iskart organiku ● Jitwaqqaf plastik li jintuża biss darba ● Titwaqqaf Ambjent Malta biex tħares siti naturali ● Il-miżbla ta’ Wied Fulija riabilitata ● Il-bini tat-toroq kollha fil-pajjiż f’żona ħadra miftuħa b’investiment ta’ €700 miljun, b’aktar ● Eluf kbar ta’ siġar imħawlin, minn 500 triq residenzjali ġdida diġà lesti, inkluż 38,000 fis-sena tal-pandemija flimkien mat-tlestija tal-akbar proġett intlaħaq ukoll l-ogħla livell ta’ ġid minn Ambjent Malta, Infrastructure infrastrutturali: il-Marsa Junction nazzjonali ras għal ras fil-gżira Malta u Parks Malta ● Is-servizz tal-fast ferry bejn Malta u Għawdex Għawdxija. waħedhom ● Investiment f’ship-to-shore għall-cruiseliners It-tali ġid fiż-żewġ gżejjer hu rifless biex jitnaqqas it-tniġġis b’aktar minn 90% ● Trasport pubbliku b’xejn għal bosta ukoll fl-ammont ta’ tifdil li familji FINANZI faxex tas-soċjetà lokali għandhom fil-banek. Dawn

GĦAWDEX

● Ekonomija Għawdxija li ● Ippreżentat l-akbar baġit fl-istorja fil-fatt żdiedu b’10% fuq l-2016 u kibret b’rata akbar minn Malta (għall-2021) minkejja l-pandemija aktar mid-doppju tat-tifdil li kien għal erba’ snin konsekuttivi ● Tnaqqsu t-taxxi biex mal-40,000 persuna hemm fl-2012. ● Żieda ta’ 5,000 impjieg f’Għawdex qed jiffrankaw €44 miljun kull sena Fis-suq tax-xogħol, għall-Għawdxin imqabbel mal-2012 ● Tneħħiet it-taxxa minn fuq il-pensjoni, qabel il-pandemija kellna ● Skola medika tal-ogħla livell ta’ Barts b’valur ta’ €10 miljun kull sena ● Introdott ir-raba’ vapur fil-flotta l-inqas numru ta’ nies ● Taxxa tal-Boll orħos għal first-time u second-time tal-Gozo Channel buyers biex diġà gawdew mal-14,000 persuna jirreġistraw għal xogħol ● Inawgurat it-tieni fibre optic cable ● Tqassmet għajnuna addizzjonali ta’ €3.3 biljun fl-istorja ta’ Malta (1,616 EKONOMIJA bejn Malta u Għawdex biex ġew sostnuti negozji u ħaddiema tul f’Ġunju 2019) meta tmien il-pandemija ● Il-ġid nazzjonali kompla snin ilu taħt l-aħħar Gvern jissaħħaħ biex irdoppja fuq medda Nazzjonalista l-għadd kien ta’ żewġ leġiżlaturi iżjed minn erba’ darbiet u nofs ● Rekord ta’ impjiegi, sena wara l-oħra, aktar (7,350 f’Marzu 2013). inkluż fil-pandemija Għall-ewwel darba wkoll, fl● Salvati 100,000 impjieg bil-Wage Supplement ta’ €800 għal kull ħaddiem li ngħata lin-negozji 2020 ir-rata ta’ impjiegi fost in-nisa ● Żewġ settijiet ta’ vouchers ekwivalenti għal Maltin qabżet il-medja Ewropea – €200 tqassmu lil kull ċittadin bħala parti kważi 65% kontra 62% fl-UE. Fl-2012 SAĦĦA mill-pjan ta’ rkupru ekonomiku f’Malta kellna rata ta’ 45% kontra ● Fost l-aħjar ippjanar u twettiq t-58% fl-UE. L-Għawdxin ukoll tal-miżuri fl-agħar pandemija li laqtet irreġistraw l-akbar ammont lid-dinja kollha f’għexieren ta’ snin, inkluż fl-istorja ta’ persuni jaħdmu, bix-xiri tal-vaċċin u t-tilqim kważi 14,000 full-timer, ● Żieda ta’ mediċini ġodda fuq il-formularju kontra inqas minn 10,000 tal-Gvern, inkluż għall-kanċer ● Proġetti fil-qasam tal-kura primarja, bħal rinnovar disa’ snin ilu.

ANZJANI ta’ bereġ, u makkinarju ġdid fl-Isptar Mater Dei Fl-erba’ snin li ● Emendata l-Liġi tal-IVF b’aċċess lil iżjed għaddew minn din il● Estensjoni ta’ San Vinċenz de Paul u persuni, inkluż omosesswali leġiżlatura saħansitra ġew l-bini ta’ swali ġodda f’tisħiħ tas-servizzi ● Estensjoni tas-servizzi fil-komunità, irreġistrati l-inqas ammonti inklużi psikoterapisti u nutritionists ta’ persuni f’sitwazzjoni ta’ ● Indirizzajna l-listi ta’ stennija ċaħda materjali severa, inkluż fid-djar tal-anzjani bix-xiri ta’ f’nofs pandemija fejn ir-rata sodod mill-privat kienet terz ta’ dik taħt Gvern ● Infieq ta’ €100 miljun SALTNA TAD-DRITT aktar fil-qasam mill-2012 Nazzjonalista. Fl-istess ħin dawk dipendenti fuq assistenza soċjali ● Riformi Kostituzzjonali kbar għat-tisħiħ tas-saltna tad-dritt u ħatriet iżjed trasparenti bil-Prim Ministru naqsu b’500 f’sena ta’ pandemija, KOSTRUZZJONI AKKOMODAZZJONI għall-ewwel darba jerħi poteri minn idejh kontra żieda ta’ 900 fil-kriżi ● Il-President tar-Repubblika jibda jinħatar SOĊJALI finanzjarja ferm iżgħar li kien ● Imwaqqfa l-Awtorità tal-Bini u bl-appoġġ ta’ żewġ-terzi tal-Parlament l-Kostruzzjoni għal immaniġġjar hawn fl-2009. ● Riformi fis-suq tal-kirjiet privati ● Awtonomija amministrattiva akbar sostenibbli tal-industrija tal-bini u Fost ħafna oħrajn, din u l-kirjiet protetti ta’ qabel l-1995 fil-Qrati bit-twaqqif ta’ Aġenzija apposta l-kostruzzjoni ● Skema għal żgħażagħ li, avolja ● L-akbar għadd ta’ ġudikanti, l-akbar il-leġiżlatura se tibqa’ ● Inċentivi qawwija fil-pandemija wasslu jistgħu jissellfu, ma jifilħux joħorġu allokazzjonijiet fuq forzi tal-ordni magħrufa bħala l-aktar li għal rekords kontinwi ta’ konvenji l-10% f’konvenju biex jixtru proprjetà u fuq awtoritajiet regolatorji għaddiet liġijiet ġodda ● Aktar minn 151,000 familja li hi sid ta’ darha, ● €110 miljun fl-akbar proġett ta’ u emendi f’liġijiet qabża ta’ madwar 30,000 familja mill-2012 housing soċjali fl-aħħar 40 sena ● Għajnuna lill-industrija biex tinvesti eżistenti, flimkien mal● Il-lista ta’ stennija għal housing soċjali FONDI EWROPEJ f’makkinarju li jniġġes inqas preżentazzjoni tal-akbar naqset b’900 applikazzjoni mill-2017 ● L-akbar pakkett ta’ Baġit fl-istorja ta’ pajjiżna €2.25 biljun f’fondi bi spiża ta’ aktar minn €5.9 Ewropej ġie allokat biljun, fosthom aktar minn għall-perjodu ta’ bejn biljun ewro fuq benefiċċji l-2021-2027 soċjali, li wkoll hu bla ● €150 miljun oħrajn inġiebu bħala għajnuna fil-pandemija preċedent.

10

06.06.2021

L-NAO MITLUB JINVESTIGA FI ĦDANU IL-KAMPANJA BILĠRI TAL-PN MAL-IŻVELAR TA’ PARTI MINN RAPPORT MHUX KONKLUŻ TINDIKA “KOLLUŻJONI” MINN DAN L-UFFIĊĊJU BI RWOL FIL-GOVERNANZA T-TAJBA U S-SALTNA TAD-DRITT Ir-rapportaġġ mill-midja dwar investigazzjoni mhux iħallsu kontijiet tad-dawl 25% orħos milli kienu qa- minn hekk, l-ebda “paladin tas-saltna tad-dritt” konkluża mill-Uffiċċju tal-Awditur Ġenerali (NAO) u bel. Dan jammonta għal madwar €80 miljun inqas f’pajjiżna ma lissen imqar kelma waħda dwar dan kampanja bilġri attwata mill-Partit Nazzjonalista kull sena. il-każ serjissimu. Dan hu nuqqas serju mill-NAO, proprju fuq dan il-fatt qanqal tħassib fost membri Is-sors tenna li l-abbozz tar-rapport tal-Awditur wieħed mill-pilastri tas-saltna tad-dritt f’pajjiżna. tal-istess entità li jqisu li allegat abbuż intern qed seta’ ġie llikjat lit-Times mill-NAO inkella mill-ARMS. Il-każ ifakkar f’sa­bo­taġġi li kienu żvelati ftit żmien jaffettwa l-kredibbiltà fil-ħidma tagħhom.

Issa jekk dak li s’issa (għax l-NAO stess ikkonferma wara l-bidu tal-leġiżlatu­ra minn Gvern Laburista fl“Hu inkwetanti meta istituz­zjoni importanti fil- li għadu mhux finali u jista’ jinbidel) jista’ jikkawża 2013 fejn uffiċjali mill-Bank Ċentrali, l-Uffiċċju Nazzpajjiż tidher li qed tikkonfoffa mal-midja u partit danni lill-ARMS, hu ovvju li l-ARMS ma kellha ebda jonali tal-Istatistika (NSO) u l-Awtorità Malti­ja għaspolitiku biex tgħinu (lil dan tal-aħħar) jieħu vantaġġ interess li tillikja d-dokument. Li allura jfisser li Servizzi Finanzjarji (MFSA) inqabdu jikkonfoffaw minn sitwazzjoni li għadha qed tiġi investigaminn taħt mal-PN. ta,” qal lill-KullĦadd is-sors li ma riedx ikun F’ċirku li kien jikkomunika permezz ta’ identifikat. grupp online msejjaħ “Finance Shadow Fi ftit sigħat, l-Oppożizzjoni Nazzjonalista Group” u okkażjonalment jilta­qa’ fid-Dar kienet qed tagħmel konferenza tal-aħbari­ Ċentrali, avolja l-Liġi ċċaħħad lill-uffiċjali Il-każ ifakkar f’sa­bo­taġġi li kienu żvelati ftit jiet wara li t-Times fil-ħarġa tagħha tas-26 ta’ impjegati mal-awtoritajiet msemmijin, kolżmien wara l-bidu tal-leġiżlatu­ra minn Gvern Mejju żvelat dettalji minn abbozz ta’ rapport lox kien ikkordinat biex jaġevola lill-Eks Minli l-NAO għadu qed iħejji dwar allegat kalkoistru tal-Finanzi Tonio Fenech, li kien għadu Laburista fl-2013 fejn uffiċjali mill-Bank li ħżiena ta’ kontijiet fil-konsum tad-dawl.

Parlamentari. L-għan prinċipali kien Ċentrali, l-NSO u l-MFSA nqabdu jikkonfoffaw Deputat Sa tlett ijiem wara l-PN niżżel lin-nies fitbiex il-ħidma tal-Gvern tiġi mminata, anke minn taħt mal-PN triq biex imorru d-Dar Ċentrali bil-kontijiet. b’rapporti b’fatti mgħawġin fit-Times biex L-għada għamel numru ta’ billboards. iwass­lu messaġġi foloz internazzjo­nalment.

Dan kollu f’erbat ijiem biss meta suppost il-PN d-dokument seta’ ġie llikjat mill-uffiċċju tan-NAO “Jekk l-NAO ma jordnax investigazzjoni serja biex ma kienx jaf la bl-abbozz tar-rapport tal-Awditur u lit-Times u lill-PN fl-istess ħin jew b’xi mod għadda iserraħ ras kulħadd li ma kienx hu li daħal f’kollużlanqas bir-rapport li kien ħiereġ fit-Times. Lil hinn minn waħda għall-oħra. “Il-kampanja li bena l-PN fi joni mal-mid­ja u/jew mal-PN, allura dan l-uffiċċju mill-fatt sagrosant li l-mod kif jiġu kkalkolati il-kon- ftit siegħat ma kinitx spontanja, iżda ppjanata.” tant importanti se jitlef mill-kredibilità. Għal ħafna, tijiet dwar il-konsum tad-dawl ilu l-istess sa millIs-sors saħaq li t-tħas­sib tagħhom hu kif, ħaġa ir-rapporti li nagħmlu se jkunu qed jidhru li huma 2009, jiġifieri jekk suppost illum il-konsumatur qed tal-iskantament, l-NAO, għajr stqarrija, ma tkixxi- motivati b’għan uniku, li mhux li ninvestigaw u jinsteraq, allura ilu jinsteraq 12-il sena. fx internament biex jara kienx hemm illikjar min- ngħinu biex l-affarijiet isiru sewwa. Dak li ġara flL-unika verità, li hi wkoll irreġistrata fl-istatistika naħa tiegħu tad-dokument jew ta’ dettalji minnu. aħħar jiem isostni din it-teżi,” ikkonkluda s-sors Ewropea, hi li l-familji u n-negozji ilhom mill-2014 Analisti politiċi wkoll ġibdu l-attenzjoni kif, iżjed dwar il-ħidma tan-NAO.

ILLUM

Xogħlijiet li saru dan l-aħħar minn Infrastructure Malta f’Dawret it-Tunnara fil-Mellieħa u l-qagħda li kienet fiha

QABEL

JISTAQSI DWAR PROBLEMI LI ILHOM MINN ŻMIENU Id-Deputat Nazzjonalista Robert Cutajar din ilġimgħa ġie servut bl-għeruq u x-xniexel fi tweġiba għal Mistoqsija Parlamentari tiegħu dwar xogħlijiet li qed isiru minn Infrastructure Malta fil-Mellieħa, li hi l-kostitwenza tiegħu. Hu staqsa jekk l-Aġenzija għamlitx laqgħat minn qabel u ma’ min kkonsultat dwar ix-xogħlijiet li qed isiru mal-kosta ta’ Dawret it-Tunnara.

Mit-tweġiba li ngħatatlu mill-Ministru res­pon­ sabbli Ian Borg, joħroġ, li Cutajar donnu mhux aġġornat fil-każ u aktar minn hekk sar magħruf li t-tali xogħlijiet ta’ kostruzzjoni u lqugħ millbaħar qed isiru minħabba problemi strutturali serji li kienu ilhom jakkumulaw għal għe­xieren ta’ snin, inkluż meta l-istess Cutajar kien iservi bħala Sindku fil-lokal bejn l-2008 u l-2013.

Cutajar staqsa: “Jista’ l-Ministru jikkonferma jekk ix-xogħlijiet li qed isiru bħalissa fiż-żona magħrufa bħala Tunnara Promenade fil-Mellie­ ħa, hux qed isiru minn Infrastruttura Malta u, jekk iva, jista’ l-Ministru jgħid ma’ min saru laqgħat ta’ konsultazzjoni dwar dawn ix-xogħlijiet u jpoġġi fuq il-Mejda tal-Kamra l-minuti ta’ dawn il-laqgħat?”

Min-naħa tiegħu, il-Ministru tenna li Infras­ tructure Malta qed tlesti l-ewwel fażi tal-bini mill-ġdid ta’ din it-triq resi­­denzjali mal-baħar “wara appelli ripetuti mir-residenti minħabba l-biża’ li partijiet mit-triq setgħu jċedu, peress li l-ħajt tul ix-xatt ġarrab ħsarat kbar mill-elementi bħalma huma baħar qawwi u maltempati matul għexieren ta’ snin, kif ukoll nuqqas ta’ manutenzjoni adegwata. Wieħed mis-sidien saħansitra ħa passi legali biex iżomm lill-Gvern responsabbli minħabba r-risku li l-bini jċedi,

kemm-il darba t-triq titħalla tiddeterjora.”

Jirriżulta li l-Aġenzija applikat għall-permessi meħtieġa tal-iżvilupp f’Diċembru tal-2019, inkluż biex tibni l-ħajt max-xatt b’disinn aħjar u bl-użu ta’ materjali li jifilħu aktar għall-kundizzjonijiet marittimi. “Il-pjani tal-proġett kienu suġġetti għal konsultazzjoni pubblika, li matulha ma sarux sottomissjonijiet jew oġġezzjonijiet mill-pubbliku. Il-pjani ġew riveduti wkoll millAwtorità għall-Ambjent u r-Riżorsi (ERA) li ma oġġezzjonatx għax-xogħlijiet meħtieġa li jsiru,” insista l-Ministru, filwaqt li żied li l-aġenzija ltaqgħet ma’ bosta residenti biex iddiskutiet ilproġett magħhom u organizzat laqgħa ta’ informazzjoni fejn ħadu sehem madwar 30 resident.

It-Tweġiba Parlamentari tat tagħrif ukoll dwar id-disinn imtejjeb tal-ħajt il-ġdid maħsub biex irażżan il-qilla tal-mewġ ħalli din ma tagħmilx ħsara lir-residenzi u t-triq ma tegħ­riqx fil-maltemp kif kien isir sal-lum.

Il-pjani approvati mill-Awtorità tal-Ippjanar kienu jinkludu l-bini mill-ġdid tal-ħajt għoli metru, għal aktar sigurtà. Madankollu, wara dis­ kussjonijiet kontinwi ma’ sidien ta’ proprjeta­ jiet tal-pjan terran fit-triq, Infrastructure Malta mmodifikat il-pjani biex tnaqqas l-għoli ta’ partijiet mill-ħajt b’inqas impatt fuq il-veduta.

Il-Ministru għat-Trasport, l-Infrastruttura u l-Pro­ġetti Kapitali temm jgħid li l-bini mill-ġdid tal-ħajt se jkun lest qabel is-sajf u mhu se jsir l-ebda xogħol f’din it-triq matul ix-xhur sajfin biex ix-xatt kollu jkun aċċessibbli. “It-tieni fażi tal-proġett titkompla f’Ottubru, biex isir wiċċ ġdid tat-triq u xogħlijiet oħrajn relatati,” temm jgħid Dr Borg.

06.06.2021

STUDENTI FIS-SERVIZZ PUBBLIKU Minn din is-sena, l-Istitut għasServizzi Pubbliċi se jkollu l-ewwel studenti diretti tiegħu.

Għada stess se jinfetħu l-applikazzjonijiet biex persuni interessati li jkollhom karriera fis-Servizz Pubbliku jidħlu għal żewġ korsijiet imnedija mill-Istitut bil-kollaborazzjoni sħiħa tal-MCAST. Dawk li jtemmu l-kors tagħhom b’suċċess isiru impjegati sħaħ tas-Servizz Pubbliku, wara li matul il-kors kollu jkunu ngħataw l-opportunità li jħalltu l-istudju max-xogħol.

Dan tħabbar mis-Segretarju Permanenti Ewlieni Mario Cutajar, meta bħala parti mill-Ġimgħa għas-Servizz Pubbliku mexxa attività li fakkret il-ħames anniversarju mit-twaqqif tal-Istitut għasServizzi Pubbliċi. Is-Sur Cutajar qal li fl-okkażjoni ta’ dan l-anniversarju huwa xieraq li jsir pass ieħor biex l-Istitut ikun tabilħaqq l-akkademja u l-kulleġġ tas-Servizz Pubbliku. Għalkemm għalissa se jkun hemm żewġ korsijiet biss, il-ġejjieni se jiftaħ bibien oħra f’dixxiplini differenti.

Hu semma li s-sħubija stra­ teġika bejn l-Istitut, l-MCAST u l-Università ta’ Malta tissarraf billi dawn tal-aħħar ikunu f’qagħda li jirrispondu aħjar għall-ħtiġijiet tas-Servizz Pubbliku. Flimkien mal-Università u mal-MCAST, l-Istitut għasServizzi Pubbliċi ħoloq degrees u ta opportunità lil 100 uffiċjal pubbliku biex jiggradwaw, parti kbira minnhom fil-livell ta’ Masters.

Bħalissa l-Istitut għandu 26 student isegwu kors ta’ Masters, b’16 oħra f’livelli differenti. Kemm ilu mwaqqaf, l-Istitut sponsorja 275 uffiċjal pubbliku b’investiment ta’ €1.1 miljun.

Fis-sena akkademika li għaddiet, l-Istitut għamel 265 kors li jvarjaw minn dawk għal gradi industrijali u tekniċi sa oħrajn għal gradi klerikali u amministrattivi kif ukoll oqsma oħra.

Is-Sur Cutajar saħaq li fil-ġej­ jieni qrib iridu jinħolqu wkoll strutturi li jiċċertifikaw esper­ jenza li sservi daqs kwalifika, għax l-esperjenza msarrfa hija wkoll l-investiment ta’ persuna fiha nnifisha, li allura għandha tagħtiha l-opportunità li tavvanza biha.

Hu tkellem ukoll dwar l-importanza tar-riċerka biex l-Istitut għas-Servizzi Pubbliċi jkompli jsib triqtu ’l qud­diem u li permezz t’hekk jingħarfu aktar il-ħtiġijiet tas-Servizz Pubbliku, jintlaħqu iktar l-aspirazzjonijiet tal-poplu u, fuq kollox, jitwasslu servizzi dejjem ta’ livell ogħla.

11

UNUR RARI GĦAL FOTOGRAFU MALTI Ritratt ta’ Vince Piscopo li għadu kemm sar l-ewwel fotografu lokali li rnexxielu jniżżel ismu fid-Distinctions Gallery tal-Institute of Photography (IOP) UK fejn kiseb l-ogħla grad (distinction) fil-Professional Diploma in Photography.

L-artist Malti rċieva l-ogħla unur – Professional Photography ACE – wara li ssottometta l-proġett finali ta’ livell għoli ħafna f’din l-iskola akkreditata u ta’ prestiġju fil-qasam tal-fotografija.

Jirriżulta li dan hu unur rari ħafna fejn huma biss 2% tal-istudenti li jirnexxilhom jakkwistaw dan illivell abbażi tal-ħiliet tagħhom.

12

06.06.2021

PN VS KUMMISSJONI VENEZJA

EDWARD ZAMMIT LEWIS Ministru

Wara l-pubblikazzjoni tal-Opinjoni tal-Kummissjoni Venezja huwa ċar li l-Gvern Malti ngħata raġun. Fil-fatt, l-Abbozz li jemenda l-Kostituzzjoni (Abbozz Nru. 166) u l-Abbozz li jemenda l-Att tal-Interpretazzjoni (Abbozz Nru. 198) ma jmorrux kontra d-Drittijiet Fundamentali tal-Bniedem.

Din l-Opinjoni tikkonferma l-pożizzjoni tal-Gvern Malti li l-emenda kostituzzjonali sabiex l-awtoritajiet pubbliċi jingħataw aktar poteri, mingħajr l-ebda preġudizzju lid-dritt ta’ smigħ xieraq (Artikolu 6 tal-Konvenzjoni Ewropea għad-Drittijiet tal-Bniedem), għandha ssir

permezz tal-emendi fil-Kosti- Bilanċ Tajjeb tuzzjoni ta’ Malta, jiġifieri, Irrid ngħid li minn meta l-artikolu 39. daħal l-Att. 39 tal-Kostituzzjoni sal-lum, Malta nbidlet.

Għalfejn wasalna s’hawn?

L-ekonomija tagħna nbidlet.

Tajjeb li wieħed jifhem għal- Huwa appuntu dan li qed fejn il-Gvern kellu jasal jgħidulna l-istituzzjonijiet s’hawn u għalfejn jiena kel- bħal Moneyval tal-Kunsill li nikteb lill-Kummissjoni tal-Ewropa. Hemm bżonn li Venezja. Jiena ressaqt Ab- l-awtoritajiet pubbliċi tagħna bozz bin-Numru 166 sabiex jkunu jistgħu jimponu, f’setf’dan ir-rigward aħna niġu turi importanti bħall-online bħall-kumplament tal-Ewro- gaming u s-servizzi finanzjarpa. L-awtoritajiet pubbliċi ji, pieni li huma disswasivi, efjkunu jistgħu wara proċess li fettivi u proporzjonati u dan jisimgħu liċ-ċittadini u wara mingħajr proċess twil b’apdritt t’appell ġenerali, jim- plikazzjoni tal-Art. 6 tal-Konponu somom amministrat- venzjoni Ewropea tad-Drittivi li huma proporzjonati tijiet tal-Bniedem.

Hekk ma’ dak li jkun qed iseħħ bi prova jagħmel il-Gvern u ġie ksur ta’ liġi. Hawnhekk kelli mwaqqaf mill-Oppożizzjoni. bżonn il-koperazzjoni tal-Op- Jagħmel sistema fejn iċ-ċittapożizzjoni għaliex din kienet din ikollu smigħ xieraq, anke tirrikjedi vot taż-żewġ terzi quddiem l-istess awtorità, tal-Kamra. b’appell ġenerali quddiem Il-PN qalu le. Ippropone- il-Qrati tagħna. Tal-PN jgħijt Abbozz ieħor bin-Numru du li jridu lil pajjiżna jgħaddi 198 sabiex fejn hemm il-vojt minn kull test li għandu qudtiddaħħal iċ-ċertezza legali. diemu, però jagħtu l-gambetHawnhekk qam putiferju u ti kull darba li jkollhom ċans. akkużawna li rridu mmorru Fost il-punti li joħorġu il-Kummisskontra l-Kostituzzjoni. Propr- mill-Opinjoni, ju jiena f’14-il xahar wettaqt joni Venezja tgħid li kull min riformi kostituzzjonali u is- għandu maġġoranza fil-Partituzzjonali li ma twettqux fi lament għandu jippromwovi kwart ta’ seklu favur is-salt- d-djalogu u l-kunsens. Fl-Opinjoni tagħha l-Kummisna tad-dritt!

sjoni Venezja tirrikonoxxi wkoll li l-poter tal-imblukkar tal-minoranza għandu jkun użat b’attenzjoni u mfassal speċifikament għall-kuntest kostituzzjonali u l-politika nazzjonali.

Djalogu strutturat mal-Kummissjoni Nistqarr li ninsab sodisfatt bix-xogħol tal-Gvern wara li tlabt għal djalogu mal-Kummissjoni Venezja fuq din il-kwistjoni.

Inkompli billi ngħid li huwa ferm importanti li nkomplu naħdmu favur sistema tal-ġustizzja aktar effiċjenti u aċċessibbli. Għalhekk ilGvern ser ikompli jaħdem biex jemenda l-Abbozz li jemenda l-Kostituzzjoni wara li ġiet ippubblikata l-Opinjoni tal-Kummissjoni Venezja.

Il-PN ma Jinbidel Qatt Jiena mill-ewwel stedint lill-Oppożizzjoni sabiex issa tkun responsabbli u tikkopera sabiex jimxi ’l quddiem l-Abbozz Nru. 166 skont ilparir tal-Kummissjoni Venezja u kif emmen li għandu jsir il-Gvern Malti sa mill-bidu nett. Dan għaliex fost il-

punti li joħorġu mill-Opinjoni, il-Kummissjoni Venezja tgħid li kull minn għandu maġġoranza fil-Parlament għandu jippromwovi d-djalogu u l-kunsens. Fl-Opinjoni tagħha l-Kummissjoni Venezja tirrikonoxxi wkoll li l-poter tal-imblukkar tal-minoranza għandu jkun “użat b’attenzjoni u mfassal speċifikament għall-kuntest kostituzzjonali u l-politika nazzjonali.”

Madanakollu, ftit kelli tama, għaliex il-PN bl-arroganza intellettwali solita tiegħu ġie qal li issa ħadd m’għandu raġun, lanqas il-Kummissjoni Venezja li tant semmewha fil-passat.

Huma jikkritikaw lill-Gvern Laburista għaliex ma addottax il-proposti li kien hemm fid-diversi Opinjonijiet tal-istess Kummissjoni.

Dak passat u sar, l-iktar flaħħar 14-il xahar. Il-PN però jibqa’ ma jinbidilx. Kif ġietu kontra, issa ħadd m’għandu raġun, lanqas il-Kummissjoni Venezja. Mhux ta’ b’xejn li l-PN jibqa’ jitlef elezzjoni wara oħra. Il-poplu ma jridx letarġija u arroganza millGvern, iżda xogħol u umiltà li fejn hemm bżonn jitranġa dan isir. Dak hu l-Partit Laburista fil-Gvern!

ID-DINJA DIĠITALI, IX-XOGĦOL U L-MISTRIEĦ

ALEX AGIUS SALIBA Membru Parlamentari Ewropew

Il-pandemija COVID-19 ħalliet diversi impatti fuqna, fuq in-negozji u fuq kull aspett ieħor tal-ħajja, inkluż ix-xogħol. Impatt kbir li nistgħu nosservaw huwa li bil-flessibilità li kellna naddottaw sabiex insegwu l-miżuri li kellna nieħdu minħabba l-pandemija, illum il-ġurnata nistgħu naraw kif kellna bidla fundamentali fil-mod li bih naħdmu b’mod ġenerali.

Illum il-ġurnata tgħallimna naddattaw, sirna aktar

dipendenti fuq prattiċi ta’ xogħol remot u dan naturalment huwa kollu pożittiv u jġib miegħu ħafna vantaġġi.

Din il-ġimgħa f’laqgħa tal-Kumitat għall-Impjiegi u l-Affarijiet Soċjali li ħadt sehem fiha ddiskutejna proprju l-impatt tat-teleworking u x-xogħol diġitali fuq il-ħaddiema u s-soċjetà, fejn ġie ppreżentat studju li minnu ħareġ li aktar minn terz tal-ħaddiema fl-Unjoni Ewropea kienu qed jaħdmu b’mod remot waqt il-pandemija, f’setturi u oqsma ħafna aktar varjati minn dawk li konna mdorrijin bihom tradizzjonalment.

Bla dubju, din ix-xejra mistennija li tkompli fil-futur, anke b’mod ibridu. U din mhux sorpriża għaliex illum il-ġurnata nafu sew li nistgħu niksbu l-istess effiċjenza, jekk mhux aktar, permezz ta’ aktar flessibilità u xogħol li jsir b’mod remot, filwaqt li nilħqu wkoll aktar bilanċ bejn l-impenji tax-xogħol u l-ħajja personali. Rajna b’mod speċjali kif matul dawn l-aħħar sena

u nofs, diversi arranġamenti ta’ xogħol remot salvaw il-ħajjiet ta’ ħafna nies, ġew salvati l-impjiegi u d-dħul tal-ħaddiema, tnaqqas il-ħela ta’ ħin fl-ivvjaġġar minn u lejn il-postijiet tax-xogħol u miegħu tnaqqas it-tniġġis fl-arja, u fuq kollox permezz ta’ hekk diversi setturi tal-ekonomija setgħu jibqgħu għaddejjin.

Però, filwaqt li llum huwa fatt li dawn il-mudelli jaħdmu u m’hemm l-ebda dubju dwar il-benefiċċji tagħhom, irridu nitkellmu aktar fuq ilbżonn ta’ protezzjoni lill-ħaddiema għaliex huma qegħdin iħallsu l-akbar prezz. Tkellimt bosta drabi, u anke permezz tal-ħidma fil-familja politika tiegħi tas-Soċjalisti u d-Demokratiċi, rajt li nindirizzaw dan is-suġġett fil-Parlament Ewropew sabiex nassiguraw li ma jkunx hemm abbużi u li fl-istess ħin, inżommu bħala prijorità l-iskop li għalih nemmnu li t-teleworking huwa ta’ benefiċċju.

Bl-użu aktar wiesa’ matul dawn l-aħħar xhur ġew espo-

sti aktar għadd ta’ żvantaġġi li jġib miegħu x-xogħol remot, fost oħrajn intensità miżjuda fix-xogħol, sigħat tax-xogħol twal u mhux normali, nuqqas ta’ tagħmir u spazju adegwat għall-ħaddiema, kunflitt bejn il-ħin tax-xogħol u l-ħajja tal-familja, u kif ukoll każi ta’ sorveljanza u monitoraġġ online invażiv. Apparti minn hekk wara xhur ta’ teleworking, nafu li n-nies qed ibatu aktar minn eżawriment, iżolament, għeja, dipressjoni, u mard muskolari jew tal-għajnejn.

Dawn huma r-realtajiet u l-isfidi li għandna quddiemna u li rridu nfittxu nindirizzaw illum qabel għada, sabiex niżguraw kundizzjonijiet tax-xogħol ġusti u sikuri għan-nies. Minkejja l-importanza tat-telework u r-rilevanza tiegħu li qiegħda dejjem tiżdied, bħalissa m’hemm l-ebda qafas regolatorju uniformi għall-implimentazzjoni fl-Unjoni Ewropea, ħlief għall-Ftehim mill-2002, li fih biss qafas legali ġenerali li ma jorbotx legalment lill-Istati

Membri.

Diġà permezz tal-ħidma li wettaqt jien, il-Parlament Ewropew tkellem ċar fuq dawn l-isfidi meta vvota b’saħħa fuq ir-Rapport li ressaqt għal proposta dwar leġiżlazzjoni biex jiġi introdott id-Dritt għad-Diskonnessjoni. Ir-rapport appella għal qafas leġiżlattiv li jistabbilixxi rekwiżiti minimi għal xogħol remot madwar l-Unjoni, li jiżgura li t-teleworking jibqa’ volontarju u ma jaffettwax il-kundizzjonijiet tax-xogħol u tal-impjieg tal-ħaddiema. Fuq din l-istess linja, jien kommess li nkompli naħdem sabiex nara li bħala Unjoni Ewropea nipprovdu qafas legali li jirrifletti r-realtajiet tad-dinja diġitali u moderna li qed ngħixu fiha.

Fl-aħħar mill-aħħar, sabiex ikollna regoli ċari li jagħtu s-serħan il-moħħ dwar dak li hu permess u dwar il-konfini li għandhom jiġu rrispettati ħalli l-ħaddiema tagħna jibqgħu igawdu l-ħin ta’ mistrieħ tant neċessarju.

13

06.06.2021

INTEJBU L-AĊĊESSIBILITÀ

CLINT CAMILLERI Ministru

Nhar it-Tlieta l-1 ta’ Ġunju flimkien mal-Prim Ministru u mal-Ministru Ian Borg nedejna s-servizz tal-fast ferry li nemmen li se jkun game changer fil-gżira Għawdxija. Din kienet ġurnata li aħna l-Għawdxin, b’mod partikolari l-ħaddiema u l-istudenti tagħna konna ilna nistennew għal żmien twil u permezz ta’ din il-link diretta u spedita bejn il-Port tal-Imġarr u l-Belt Valletta komplejna ntejbu l-aċċessibilità.

Biex wasalna s’hawn, kif wegħedna lill-poplu ftit talġimgħat ilu, ħdimna bla heda sabiex inbnew żewġ mollijiet u żewġ terminals, kemm flImġarr kif ukoll fil-Belt, fejn f’temp rekord irnexxielna

nlestu u nżommu mat-timeframes li għamilna aħna stess.

Dan il-Gvern huwa Gvern għan-Nies. Gvern għan-Nies għaliex wegħedna li se ntejbu l-aċċessibilità, wegħedna li se ngħinu lill-Għawdxin u ntaffulhom ftit mill-piż li jġib miegħu l-ivvjaġġar u dak huwa proprju li għamilna u li qegħdin nagħmlu.

Nisimgħu ħafna kif Għawdex nixtiquh destinazzjoni tal-ogħla livell, ta’ kif Għawdex ma rriduhx li jkun kopja ta’ Malta, ta’ kif Għawdex irriduh jipprogressa ’l quddiem filwaqt li nissalvagwardjaw dak kollu li huwa Għawdxi, l-ambjent, in-natura, il-kultura u l-ħajja soċjali tal-Għawdxin. Però, sabiex Għawdex jibqa’ Għawdex l-ewwel u qabel kollox f’Għawdex iridu jibqgħu jgħixu l-Għawdxin. Irridu nibqgħu nippriservaw il-familji f’Għawdex u rridu naraw li ż-żgħażagħ Għawdxin ikomplu jaħdmu, jinvestu u fl-aħħar mill-aħħar jibnu s-soċjetà Għawdxija.

Għaldaqstant nemmen li huma l-Għawdxin li fl-aħħar millaħħar jagħmlu lil Għawdex dak li hu. Dan huwa biss il-punt tattluq.

Permezz tal-fast ferry qegħdin ninvestu f’mijiet ta’ studenti u ħaddiema Għawdxin

li ta’ kuljum jaqsmu l-fliegu lejn Malta minħabba raġunijiet ta’ edukazzjoni jew xogħol.

Lill-Għawdxin mhux biss qed niffrankawlhom il-ħin sabiex jaqsmu lejn Malta, iżda b’mod effettiv qegħdin ninċentivaw il-ġenerazzjoni żagħżugħa tagħna sabiex tibqa’ tgħix f’Għawdex, sabiex ikollhom aktar ħin mal-familjari tagħhom, sabiex intejbu wkoll il-kwalità tal-ħajja tagħhom. Dan is-servizz se jkompli jgħin sabiex Għawdex ma jkomplix jitlef lin-nies tiegħu, u nibdew, għall-ewwel darba, nindirizzaw l-isfida tal-brain drain li esperjenzajna tul dawn l-aħħar snin.

L-aċċessibilità u l-konnettività bejn il-gżejjer hija sfida li ilna naħdmu fuqha tul dawn l-aħħar xhur. Irrid infakkar kif kien dan il-Gvern, li ftit taxxhur ilu, anki introduċa r-raba’ vapur, kif ukoll kien dan l-istess Gvern li offra servizz ta’ trasport pubbliku spedit anke meta l-unika konnettività kienu l-vapuri tal-Gozo Channel. U għaldaqstant, huwa ta’ pjaċir ukoll għalija li dan is-servizz, permezz tat-trasport pubbliku se jkun marbut mas-servizz tal-fast ferry sabiex inkomplu nnaqqsu l-użu tal-vetturi, filwaqt li persuna tasal minn punt għal ieħor

b’mod organizzat u effiċjenti.

It-titjib fil-konnettività se jfisser ukoll benefiċċji tajbin għan-negozji f’Għawdex. Ftit tax-xhur ilu nedejna t-tieni fibre optic cable bejn Malta u Għawdex li se jgħin sabiex ikun attirat aktar investiment f’Għawdex relatat mat-teknoloġija u l-oqsma usa’ relatati magħha u dan se jwassal biex Għawdex ikollu aċċessibbiltà aktar sigura mal-kumplament tad-dinja. Però parallel mal-konnettività diġitali jrid ikollna l-konnettività għat-trasport bejn il-gżejjer sabiex il-kumpaniji verament jitħajru jistabbilixxu ruħhom fil-gżira Għawdxija.

Infakkar hawn kif fl-aħħar snin, l-ekonomija fil-gżira Għawdxija kibret b’rata mgħaġġla, tant li kellna tkabbir ekonomiku ikbar minn dak ta’ Malta. Inċentivajna aktar xogħol f’Għawdex għall-Għawdxin, b’żieda ta’ 5,000 ruħ fuq l-2012 u f’sena ta’ pandemija żdiedu l-impjiegi f’Għawdex u l-irkupru ekonomiku f’Għawdex kien aqwa minn dak f’Malta. U dan kollu bis-saħħa ta’ Gvern Laburista għaliex bil-fatti huwa Gvern għan-nies.

Iż-żieda fl-aċċessibilità, b’mod awtomatiku se tfisser ukoll żieda ta’ turiżmu intern u

ta’ turiżmu estern li forsi qabel ma konniex narawhom iżuru l-gżira Għawdxija. Nemmen li l-fast ferry mhux biss se jkun qed jintuża mill-Għawdxin li jaħdmu Malta iżda wkoll se jattira u jħajjar iżjed Maltin u aktar turisti li jiġu jqattgħu ftit ġranet ta’ btala f’Għawdex.

Din hi t-tip ta’ bidla li qed joħloq dan il-Gvern għaliex jemmen fil-potenzjal li għandu Għawdex u jkompli jaħdem sabiex jiffaċilita l-ħajja tal-Għawdxin u jattira l-investiment lejn din il-gżira.

U għalhekk, kif għedt qabel, nemmen li dan huwa biss ilpunt tat-tluq. Bħala Ministru responsabbli mill-affarijiet ta’ Għawdex, nemmen bis-sħiħ li rridu nkomplu ngħaqqdu lil Għawdex ma’ Malta u mal-bqija tad-dinja. Nemmen li fix-xhur li ġejjin irridu nesploraw ukoll konnettività b’modi oħra, fuq quddiem nett anki permezz tal-ajru.

Se nkomplu naħdmu flimkien għall-ġid tal-Għawdxin u tal-Maltin, se nkomplu ntejbu l-infrastruttura u l-aċċessibbiltà sabiex filwaqt li nirrikonoxxu l-kisbiet li għamilna, naħdmu u nistinkaw għal Għawdex u Malta aħjar, għaliex Gvern Laburista huwa verament Gvern għan-Nies.

tkun spalla ma’ spalla mannies fil-bnazzi u fil-maltemp.

Dan urejnieh b’mod mill-iktar ċar waqt il-pandemija fejn ma ħallejna lil ħadd waħdu fl-iktar mumenti sensittivi.

L-għaqal ta’ dan il-pajjiż wassal ukoll sabiex ħsibna minn kmieni għall-vaċċin talCOVID-19, u llum Malta mhux talli laħqet il-herd immunity, imma talli rajna tnaqqis sostanzjali fin-numru ta’ każijiet attivi u kulħadd għandu ċ-ċans sabiex jirreġistra u jitlaqqam.

Bla dubju, dan kollu jkompli jimliena b’kuraġġ sabiex in-

ħarsu ’l quddiem, inkomplu nieħdu ħsieb saħħitna filwaqt li nkomplu bil-ħajja soċjali tagħna.

Nemmen li wieħed xorta waħda għandu jżomm f’moħħu prattiċi ta’ iġjene sabiex b’hekk nibqgħu nbiegħdu dan il-virus, li għadu madwar id-dinja, kif ukoll mard ieħor. Iżda l-fatt li issa qegħdin ukoll naraw iċ-ċertifikat tal-vaċċin nemmen li dan se jkun għodda tajba sabiex b’mod kawt wieħed ikun jista’ jkompli bil-ħajja soċjali tiegħu. Dak li qegħdin naraw f’Malta fejn ammont kbir ta’ persuni diġà tlaqqmu u issa ħa naraw ukoll it-tilqim ta’ tfal bejn it-12 u 16-il sena kif huwa approvat, juri biċ-ċar il-ħidma tal-Gvern li għandu sistema ta’ saħħa ta’ livell għoli, sistema ta’ saħħa b’xejn għal kulħadd.

Filwaqt li nħarsu ’l quddiem, b’sodisfazzjon bħala Gvern għal darb’oħra se nqassmu l-€100 vouchers sabiex nerġgħu nagħtu spinta lill-ekonomija tagħna u naraw lin-nies iqattgħu ħin ta’ kwalità mal-maħbubin tagħhom.

GVERN SENSITTIV

ANTHONY AGIUS DECELIS

Membru Parlamentari

Għexna żminijiet differenti, żminijiet bla preċedent u li ħadd ma ħaseb li d-dinja se tgħaddi minnhom. Iżda dawn iż-żminijiet ġegħluna iktar nirriflettu kemm hu importanti li jkun hemm Gvern bil-għaqal fit-tmexxija tal-pajjiż.

Gvern li meta kien il-waqt kabbar l-ekonomija, ħoloq is-surplus, kien ta’ sostenn għan-negozji sabiex jinvestu u jkabbru l-workforce tagħhom, saħħaħ id-drittijiet tal-ħaddiema, iżda fuq kollox beża’

għall-ġid li ħoloq sabiex fil-ħin tal-prova jqassam dak il-ġid skont il-bżonn. Ġid li bis-saħħa tiegħu stajna nkunu ta’ spalla għall-ħaddiema li ma setgħux ikomplu bil-ħidma tagħhom; ġid li għen ukoll lin-negozji tagħna f’dan iż-żmien partikolari. Iżda fuq kollox ġid li bih stajna nħarsu saħħet il-poplu tagħna; investejna fl-apparat mediku, f’ilbies protettiv għall-ħaddiema u f’hubs imxerrdin madwar Malta u Għawdex sabiex stajna mmorru nagħmlu t-test tal-COVID-19 mingħajr ħlas fi żmien qasir.

Gvern li jmexxi bil-għaqal sabiex isib bilanċ bejn is-saħħa tal-poplu u l-għajxien ta’ kuljum. Bla dubju din hija linja sensittiva ħafna, iżda meta jkollok tmexxija għaqlija bħalma għandna bil-Prim Ministru Dr Robert Abela, ma tibżax tieħu deċiżjonijiet, anke jekk ikunu ibsin sabiex tiżgura li l-interessi ta’ kull individwu jiġu mħarsa. Komplejna ninvestu fl-edukazzjoni ta’ wliedna sabiex jibqgħu għaddejjin bit-tagħlim tagħhom.

Iżda ħsibna wkoll f’dawn il-familji li għal xi raġuni jew oħra ma kellhomx internet jew għodod teknoloġiċi sabiex it-tfal ikunu jistgħu jkomplu bl-edukazzjoni tagħhom.

Għamilna dan għax verament nemmnu li kulħadd għandu jkollu l-istess opportunitajiet.

Għax dan li jagħmilna Gvern tan-Nies, li nisimgħu lin-nies u ngħixu magħhom ir-realtajiet tal-ħajja; naħdmu bla waqfien sabiex inbiddlu fejn hemm ilbżonn għall-ġid tal-kwalità tal-ħajja tal-poplu tagħna. Li tkun Gvern tan-Nies ifisser li

Għax dan li jagħmilna Gvern tan-Nies, li nisimgħu lin-nies u ngħixu magħhom ir-realtajiet tal-ħajja; naħdmu bla waqfien sabiex inbiddlu fejn hemm il-bżonn għall-ġid tal-kwalità tal-ħajja tal-poplu tagħna

14

06.06.2021

MINN WARA L-KAMERAS T

Lejlet is-Sette Giugno nitkellmu mal-produtturi dwar is-suċċess miksub diġà fl-Amerka Il-films huma l-aktar mezz komuni kif il-pubbliku modern ikun espost għall-istorja u jekk dan ikun magħmul tajjeb, dan jista’ jinforma, isaħħaħ jew jiddubita l-perċezzjonijiet tagħhom. Il-films storiċi huma kolonna ta’ suċċess ta’ Hollywood u għaċ-ċinema dinjija. Sfortunatament Malta kienet pjuttost assenti minn dawn l-isforzi artistiċi għax l-industrija tal-films lokali f’dan ir-rigward għadha fil-bidu tagħha. Minkejja dan, riċentement il-film Malti bl-isem Blood on the Crown inħareġ b’suċċess fuq il-pjattaformi VOD ewlenin kollha fl-Istati Uniti tal-Amerka u l-Kanada.

Il-film, li jara liż-żewġ atturi leġġendarji Harvey Keitel u Malcolm McDowell fil-partijiet ewlenin, jesplora l-ġlieda impenjattiva ta’ Malta għall-indipendenza mill-ħakma Brittanika fis-snin ta’ wara t-tmiem tal-Ewwel Gwerra Dinjija u partikolarment il-jum imdemmi tas-7 ta’ Ġunju 1919, li nfakkru kull sena bħala s-Sette Giugno.

Il-KullĦadd tkellmet mat-tliet producers, Aaron Briffa, Pedja Miletic u Jean Pierre Magro, li wkoll tawna ħarsa minn wara x-xeni tal-proġett, li qanqal interess qawwi internazzjonali.

Huma spjegaw kif il-film ipinġi lil Malta ta’ aktar minn mitt sena ilu bħala dgħajfa b’riżultat tal-miżuri t’awsterità f’sitwazzjoni li kienet tassew ħażina għall-poplu Malti. Dan wassal biex f’Ġunju, eluf mifnijin fil-ġuħ, il-faqar u qtigħ il-qalb għall-ġejjieni niżlu fit-toroq tal-Belt biex juru r-rabja tagħhom.

Sfortunatament, il-forzi militari wieġbu bil-balal u d-demm iċarċar. L-awtoritajiet Ingliżi mminimizzaw kemm setgħu l-avvenimenti u pprovaw jaħbu l-istorja.

Dan il-film kien pass importanti għall-istorja ċinematika Maltija u kien il-moħħ tal-Fondazzjoni Ċelebrazzjonijiet Nazzjonali. L-intenzjoni tagħhom kienet li jġibu l-istorja għall-ħajja u juru l-problemi tal-antenati tagħna. Proġetti bħal dawn huma importanti biex jistimulaw il-faxxinu fil-pubbliku għall-passat.

Il-produtturi jgħidu li r-riċerka kienet kruċjali ħafna fl-istadji kollha tal-film. “B’mod assidjuż kell-

na nikkonsultaw ma’ ħafn zetti ta’ dak iż-żmien,” qal mu fuq rakkonti ta’ seklu i mhux kapaċi jolqtu l-fatti tezzi jew preġudizzju stori agħar, ħafna drabi huma l-aħħar kelma. Aħna pprov awtentika, mill-qalb. Ridn David kontra Gulija li kapa xtut Maltin. Ovvjament f’ l-libertajiet artistiċi, imm mill-ispirtu reali tal-avven Il-kittieb u produttur Je il-kuxjenza orribbli tagħn pendi parzjalment fuq fil The Pianist jew Sophie’s żmien li proġett bħal dan di l-istorja għal qalbi ħafn lejha. Nittama li l-pubbliku il-film u ma jfissirx li nis li n-nies jiddibattu dawk s-sinifikat ta’ dan kollu,” h Il-film għandu kast eċċ darba li atturi ta’ kalibru b parteċipaw f’xi produzzjon Mistoqsija ovvja għat-t irnexxielhom jikkonvinċu taċ-ċinema biex ikunu pa tivament żgħir. “Ma kinux tenna Briffa.

“Aħna dejjem emminna li nistgħu ndawru l-limit f’opportunitajiet. Aħna pa l-istorja u din l-imħabba m mod kif nitkellmu dwar għenna ħafna biex nuru ke et tagħna,” kompla Miletic Meta kienu mistoqsijin ma’ atturi ġganti bħal da kienu ġenerużi u kienu ta forma lill-proġett fil-proċe “Ħloqna relazzjoni soda

15

06.06.2021

TA’ BLOOD ON THE CROWN

a u l-Kanada għall-film Malti bbażat fuq l-avveniment storiku ta’ iżjed minn 100 sena ilu

na kotba, rapporti u gazlilna Miletic. “Qed nitkellilu. Kif nafu, anke l-istoriċi kollha mingħajr xi ineżatiku. U biex l-affarijiet jiġu a r-rebbieħa li jkollhom vajna nirrakkontaw storja na noħolqu narrattiva ta’ aċi tivvjaġġa lil hinn mix’xi waqtiet kellna nieħdu ma dak m’għandux inaqqas niment,” kompla Briffa. ean Pierre Magro jgħid kif na dwar l-Olokawst tiddelms bħal Schindler’s List, s Choice. “Kien wasal iżn isir anke f’Malta. Għanna u nħoss responsabbiltà u Malti jinvolvi ruħu f’dan stennew biss tifħir. Irridu k l-avvenimenti u jifhmu hu qalilna. ċellenti u din hija l-ewwel bħal Keitel u McDowell ipni lokali. tliet produtturi kienet kif u lil dawn il-heavy weights arti minn dan il-film relatx l-uniċi atturi li aċċettaw,”

a fl-iskript u konna nafu tazzjonijiet kollha tagħna assjonati ħafna dwar din malajr ġiet trażmessa filil-proġett. Bla dubju dan emm aħna serji fil-ħsibijic. n kif ħassewhom jaħdmu awn, il-produtturi qalu li a’ għajnuna kbira biex taw ess kollu. a magħhom u dawn saru

jħobbu l-gżira, l-ikel tagħna u n-nies inġenerali. Fi kliem Harvey Keitel innifsu, il-Maltin għandhom ikunu kburin bl-istorja tagħhom,” qal Magro.

Il-film għandu direzzjoni tat-Taljan Davide Ferrario, li rebaħ diversi unuri ċinematografiċi. Magro u Ferrario, li huma ħbieb, kienu ilhom jitkellmu dwar il-potenzjal ta’ kollaborazzjoni bejniethom u din l-istorja dehret perfetta. Wara laqgħa qasira f’Ruma, Ferrario aċċetta li jmexxi l-ġbid tal-film, li għalih ġew impjegati numru kbir ta’ Maltin bħala crew u cast.

Il-produzzjoni tal-films hija forma ta’ arti għalja ħafna. Minbarra l-investiment li sar mill-Arts Council Malta, finanzjament addizzjonali ġie assigurat permezz ta’ investituri privati ​​oħrajn li emmnu fil-proġett. “Dawn kienu ta’ għajnuna biex jagħtu ħajja lill-ħolma tagħna. Ma nistgħux ma nsemmux lil Konstantin Ishkhanov, li kien strumentali.

Il-Fondazzjoni Ewropea għall-Appoġġ tal-Kultura pprovdiet ukoll is-servizzi tal-kompożitur ta’ talent kbir Alexey Shor, li kkompona l-mużika għall-film.

Il-mużika kellha parti importanti ħafna u x-xogħol tiegħu għolla dak kollu li għamilna quddiem il-kameras għal livell ieħor,” żied Miletic.

S’issa l-film inħareġ b’suċċess fuq Amazon Prime u iTunes fejn laħaq il-11-il post tal-aħjar films tal-mument kemm fl-Amerka kif ukoll fil-Kanada.

“Irċevejna ħafna messaġġi ġenerużi mid-dijaspora Maltija fl-Amerka ta’ Fuq. Il-produtturi jgħidu li hemm il-ħtieġa għal materjal bħal dan fl-Amerka u għal din ir-raġuni kienu kkomunikaw magħna.

Il-produtturi rringrazzjaw lil Albert Marshall u Mario Azzopardi, żewġ kolonni tal-kultura lokali, Johan Grech u t-tim tiegħu fil-Kummissjoni tal-Films, l-Awtorità Maltija għat-Turiżmu (MTA), il-Ministri għat-Turiżmu u għall-Kultura, li lkoll kienu strumentali biex jgħinu din il-produzzjoni u għenu jfasslu l-viżjoni ambizzjuża tagħhom.

Il-premiere lokali tal-film kien mistenni jseħħ għada, proprju fis-Sette Giugno, iżda minħabba r-restrizzjonijiet imposti mill-pandemija l-pjani kollha kellhom jiġu rtirati għal data aktar tard.

16

06.06.2021

GVERN LI JKOMPLI JINVESTI FIN-NIES CHRIS BONETT

KANDIDAT GĦAR-4 DISTRETT Missier ta’ Matteo, 7 snin, u Luca, sena u miżżewweġ lil Maxilene Bonett. Żewġ avukati, li ħarġu minn familji tal-ħaddiema. Jien l-iben il-kbir fost tliet aħwa, b’ħajja sempliċi u valuri sodi li għaddewli l-ġenituri tiegħi u sawruni f’dak jien illum. Inqis lili nnifsi persuna determinata, inħobb inkun man-nies, u li nqis l-integrità bħala l-pilastru fundamentali li tagħmilni dak li jien.

PROFESSJONI - Ili 13-il sena avukat, fejn speċjalizzajt b’mod partikolari fil-liġi tal-familja, proprjetà u l-isport.

STAT – Miżżewweġ.

LOKALITÀ FEJN TGĦIX - Ngħix Marsaskala, però l-ġurnata nagħmilha kważi kollha fl-uffiċini tiegħi ta’ Raħal Ġdid u Ħal Tarxien IKEL FAVORIT – L-ikel mediterranju m’hawnx bħalu, u ta’ Malti li jien il-fenek inħobbu wisq.

PASSATEMP – Insegwi kull tip ta’ sport, il-ġrajjiet Għalfejn iddeċidejt li tikkontesta mal-Partit Laburista?

Bdejt fil-politika minn età żagħżugħa, fosthom bħala President tal-għaqda Pulse u anki bħala Sindku tal-Gżira, f ’dik li kienet l-ewwel darba li l-Partit Laburista rebaħ l-elezzjoni tal-Gżira. Dejjem emmint fil-prinċipji bażiċi li jħaddan dan il-partit: li jgħin lill-ħaddiem u jgħin lil min hu batut, filwaqt li joħloq inċentivi ta’ ekwità sabiex int min ini u int minn fejn ġej tista’ timxi ’l quddiem u tirnexxi wkoll. Issa, wara li

kurrenti u l-politika, u ndoqq il-pjanu.

KTIEB FAVORIT – First Among Equals ta’ Jeffrey Archer ĦSIEB TA’ ISPIRAZZJONI – Huma tnejn ilmessaġġi li nsib ispirazzjoni fihom: 1) Qatt tinsa minn fejn bdejt.

2) Il-bidla ma tiġix billi nistennew lil xi ħaddieħor jew żmien ieħor. Aħna l-bidla li qed infittxu. “Change will not come if we wait for some other person or some other time. We are the ones we’ve been waiting for.

We are the change that we seek.” – Barack Obama

għamilt numru ta’ snin nikkonċentra fuq il-professjoni tiegħi, inħoss li rabbejt dik il-maturità u l-esperjenza li jpoġġuni f ’pożizzjoni li nagħti servizz lil pajjiżi. Għalhekk, meta tkellimt mal-Prim Ministru fuq kif nista’ ngħin, ittieħdet id-deċiżjoni li għandi nikkontesta l-Elezzjoni Ġenerali li jmiss fuq ir-raba’ distrett.

ekonomiċi, soċjali, infrastrutturali u ta’ governanzna li għamel ilGvern. Però naħseb l-iktar ħaġa li impressjonatni kienet li proprju fl-agħar żmien tal-pandemija, filwaqt li Gvernijiet barranin issikkaw iċ-ċinturin u tefgħu l-piż ekonomiku tal-pandemija fuq in-negozji u l-ħaddiema, il-Gvern Laburista assorba d-daqqa hu, u kompla jinvesti finXi tħoss li huma l-akbar kisbiet li nies. Jinvesti fin-negozji u fil-ħadgħamel Gvern Laburista fl-aħħar diema, filwaqt li b’tim ta’ ministri b’saħħtu baqa’ jwettaq il-proġetti snin? kollha f ’kull qasam. Dan wassal Huwa faċli li nsemmi s-suċċessi biex issa ninsabu f ’pożizzjoni fejn l-esperti barranin qed jarawna bħala l-iktar pajjiż Ewropew li se jkollu suċċess ekonomiku fiż-żmien li ġej.

Kif baqa’ jiġġedded il-Partit Laburista tul is-snin?

l-aħħar xhur rajna lill-Prim Ministru jiffaċċja sfida wara l-oħra li ħarġu l-kwalitajiet essenzjali f ’mexxej, li fl-opinjoni tiegħi huma d-dixxiplina, il-kalma u d-determinazzjoni.

F’Robert Abela dawn il-kwalitajiet rajniehom jispikkaw. Ħa deċiżjonijiet diffiċli anki forsi ma kinux se jinżlu tajjeb ma’ kulħadd. Ma kellux bidu faċli minħabba l-pandemija però rnexxielu jżomm bilanċ bejn is-saħħa u l-għajxien tagħna, bilanċ li żgur mhux faċli iżżomm. Minkejja dan kollu baqa’ għaddej jimplimenta l-manifest tal-Partit Laburista b’miżuri u investimenti ġodda.

Hawnhekk naraw kemm huwa Prim Ministru kapaċi li meta jagħmel xi ħaġa jkun jaf fejn irid jasal u jżomm lilna kollha li qed ngħinuh saqajna mal-art biex inkomplu naħdmu għal pajjiżna. U jidher li anki n-nies qed jaraw fih l-aqwa mexxej li pajjiżna jista’ jkollu f ’dawn iż-żminijiet u dawk li ġejjin.

X’inhi l-ħolma tiegħek għal Malta?

Nixtieq nara lil pajjiżi jkompli jimxi ’l quddiem fid-diversi oqsma ta’ suċċess bħas-saħħa u l-ekonomija. Fl-istess waqt nixtieq li nitfgħu wkoll ħarsitna aktar lejn setturi oħra – li jkollna soċjetà aktar ġusta u inklussiva li tassisti lil dawk l-aktar vulnerabbli, żieda fil-minimum wage, li nixprunaw sistema edukattiva li tippromwovi aktar il-ħiliet bażiċi ta’ kuljum, il-ħsieb ħieles u sens imprenditorjali, soċjetà fejn l-ugwaljanza bejn is-sessi u l-ġeneri ma tkunx biss kitba fuq karta imma prinċipju li kulħadd iħaddan u jgħix, b’mod partikolari l-kunċett ta’ equal pay for equal work, soċjetà fejn issaħħa mentali u l-kwalità ta’ ħajja tajba tingħata aktar l-importanza li jistħoqqilha u soċjetà fejn l-iżvilupp u l-progress jimxu f ’sinerġija waħda mal-ambjent naturali u mhux f ’kunflitt kontinwu. Din mhix biss il-ħolma tiegħi bħala kanditat li qed naspira li X’impressjoni ħadt bid-deċiżjonijiet nkun Membru Parlamentari iżda fuq kollox bħala missier li nixtieq nara li ħa Robert Abela fl-aħħar xhur? lil uliedi jikbru f ’Malta aħjar, fejn Baħar bnazzi qatt m’għamel baħri ikollhom opportunitajiet aħjar milli tajjeb – u jekk inħarsu lejn dawn kelli jien f ’pajjiżhom stess.

Il-Partit Laburista f ’dawn l-aħħar snin ma kellux biss suċċessi. Kellu wkoll sfidi. Iżda kull sfida hija opportunità li l-Partit Laburista ħadha biex ikompli jimxi ’l quddiem u jkompli jissaħħaħ. Kien kapaċi jieħu deċiżjonijiet li forsi mhux dejjem kienu faċli iżda li riedu jittieħdu.

Kellek partit li baqa’ dejjem viċin innies, li fehem xi jrid il-poplu u b’hekk li l-poplu wiret il-fiducja tagħha darba wara l-oħra. U dan huwa eżerċizzju importanti li, irrispettivament mis-suċċessi u r-rebħiet kbar, irid jibqa’ jsir. Kellna bidla fit-tmexxija li ġabet ideat u enerġija ġdida u għandna grupp formidabbli ta’ kandidati ġodda li lesti joffru l-enerġija tagħhom għall-partit u għall-pajjiż.

Il-Partit iġġedded u ser jibqa’ jiġġedded għax huwa Partit ħaj fejn nies differenti jistgħu kollha flimkien jikkontribwixxu għall-ġid.

17

06.06.2021

NIBQGĦU NIĠĠEDDU F’DIVERSI LIVELLI REBECCA BUTTIGIEG KANDIDATA GĦALL-10 DISTRETT

PROFESSJONI - Uffiċjal tal-Komunikazzjoni fi ħdan il-Ministeru għall-Intern, Is-Sigurtà Nazzjonali u l-Infurzar tal-Liġi STAT – Miżżewġa LOKALITÀ FEJN JGĦIX – Il-Gżira IKEL FAVORIT – Risotto

Għalfejn iddeċidejt li tikkontesta mal-Partit Laburista?

Il-politika hija għodda mill-isbaħ meta tintuża għall-ġid tal-komunità u hija din il-motivazzjoni wasslitni biex inkun kandidata fuq l-10 distrett elettorali.

Ilni attiva fil-Partit għal kważi 10 snin u mill-ħidma tiegħi fuq livell lokali indunajt kemm il-politika taffettwa l-ħajja tan-nies tista’ tgħid minn kull aspett.

Il-politika tista’ litteralment issawwar l-ambjent tagħna u lkoll kemm aħna għandna nagħtu sehemna b’xi mod jew ieħor. Jekk le, inkunu qed inħallu lil ħaddieħor jieħu d-deċiżjonijiet għalina. Tista’ tkun kwistjoni sempliċi li nieħdu for granted jew inkella kwistjoni li tista’ titfa’ lill-pajjiż fuq rotta differenti. Din rajnieha sseħħ fl-aħħar snin hekk kif il-Parlament għadda diversi liġijiet dwar il-libertajiet ċivili li biddlu lil Malta minn pajjiż konservattiv għal wieħed mill-iktar nazzjonijiet progressivi fl-Ewropa.

Dan wassalni għad-deċiżjoni li nikkontesta l-elezzjoni ġenerali mal-Partit Laburista. Għaliex huwa l-partit li jemmen li kulħadd għandu jkun fil-libertà li jkun dak li jrid ikun, huwa l-partit li jimpurtah minn kull tip ta’ familja, il-partit li xpruna d-drittijiet ċivili, il-partit li dejjem jaqbeż għaż-żgħir, il-partit li jemmen fil-ġustizzja soċjali u l-partit li għen biex tinbena l-middleclass kif nafuha llum. Din il-lista tiġbor fiha x’inhuma l-valuri ewlenin tiegħi. Fl-aħħar, l-istorja tal-Partit Laburista u dak li wettaq u sostna matul is-seklu li għadda, huma parti kbira għalfejn għażilt li nikkontesta l-elezzjoni ġenerali li jmiss.

It-tibdil fil-klima, l-iżvilupp sostenibbli, edukazzjoni ta’ kwalità, u l-ugwaljanza bejn is-sessi huma biss ftit mill-kwistjonijiet li jolqtu lilna b’xi mod jew ieħor u kollha jridu jiġu indirizzati mir-rappreżentanti eletti tagħna. Kull deċiżjoni tgħodd u għalhekk nemmen li bħala żgħażagħ, il-futur ta’ pajjiżna jinsab f’idejna.

Xi tħoss li huma l-akbar kisbiet li għamel Gvern Laburista fl-aħħar snin?

L-istorja ta’ dan il-moviment hija msejsa fuq kisbiet kbar li wasslu għal bidla pożittiva fil-livell tal-għajxien u fil-kwalità tal-ħajja tal-ħaddiema u l-familji tagħhom. F’dawn l-aħħar snin,

PASSATEMP – Inħobb inqatta’ l-ħin liberu tiegħi fil-kċina, insajjar u nipprova riċetti ġodda.

KTIEB FAVORIT – Pride and Prejudice ta’ Jane Austen ĦSIEB TA’ ISPIRAZZJONI – “everyday you have the power to choose” – Michelle Obama

Gvern Laburista rnexxielu jwettaq riformi soċjali kbar u ħadem għat-tisħiħ tad-demokrazija ta’ pajjiżna.

Mill-2013 sal-lum, tħabbru sensiela ta’ inizjattivi li bidlu lil Malta għall-aħjar.Però l-iktar kisbiet li jispikkaw għalija huma l-bidla fil-mentalità u drawwiet li ħadd qatt ma basar li setgħu jinbidlu.

Insemmi l-introduzzjoni tad-drittijiet ċivili li ġabu magħhom revoluzzjoni soċjali hekk kif fl-aħħar bosta persuni setgħu jgħixu ħajjithom fil-libertà li jixirqilhom. Il-fatt li llum il-ġurnata kulħadd jista’ jħobb lil min irid mingħajr il-biża’ li jagħmel dan hija sinifikanti ħafna.

Iżda bidla oħra li ġab Gvern Laburista hija l-kontabbiltà. Qabel l-2013, Gvernijiet Nazzjonalisti kienu jwiegħdu mingħajr ma jwettqu. Dan il-Gvern biddel din id-drawwa biex illum għandna Gvern kontabbli lill-elettorat tiegħu tant li jagħti rendikont tal-wegħdi elettorali li jkunu twettqu matul il-leġiżlatura.

Hekk kif għadda r-raba’ anniversarju ta’ Gvern Laburista, sirna nafu li ġew implimentati 84% tal-proġetti u l-miżuri mwiegħda fil-manifest elettorali. Rata sostanzjali, meta mqabbla ma’ dak li konna mdorrijin bih taħt amministrazzjonijiet preċedenti, u meta wieħed iqis l-isfidi bla preċedent iffaċċjati. Numru minn dawn il-proġetti implimentati tqiesu kważi impossibbli minn uħud.

Kif baqa’ jiġġedded il-Partit Laburista tul is-snin?

Nemmen li minkejja s-suċċessi li kiseb il-Partit tul l-aħħar snin baqa’ jiġġedded fuq diversi livelli. Iġġedded fil-ħsieb u filmod kif indirizza l-isfidi li qed tiffaċċja s-soċjetà. Żgur li hemm ċirkostanzi li llum, wara l-COVID-19, huma xi ftit jew wisq differenti minn kif kienu sa ftit xhur ilu. Huwa l-obbligu tal-Partit Laburista li jiddiskuti, jaħseb dwar u jipproponi politika aġġornata li twassal biex il-pajjiż iżomm ir-ritmu li qabad flaħħar snin.

Iżda, hemm ukoll oqsma fejn irridu naraw x’bidliet jista’ jkun hemm jekk irridu ntejbu wkoll il-kwalità tal-ħajja tal-Maltin u l-Għawdxin. Irridu nkunu aħna, l-iktar forza progressiva fil-pajjiż, li noffru din it-tip ta’ triq u viżjoni.

M’hemmx dubju li l-white paper dwar ir-riforma tal-cannabis, il-white paper fuq l-electronic tagging u r-riforma filliġi tal-kirjiet qabel l-1995, huma xhieda

ċara ta’ dan.

Jekk irridu nfasslu l-futur ninsabu f’pożizzjoni mill-aqwa biex nagħmlu dan anke fid-dawl li llum għandna l-iktar kabinett żagħżugħ fl-istorja b’persuni li jħarsu b’entużjażmu u eċitament lejn għada. Naturalment, dan irid jitwaħħad mal-parir ta’ min għadda minn ċerti esperjenzi u tul is-snin kiseb l-għerf anke sforz id-daqqiet li minn żmien għal żmien inkunu sofrejna bħala partit u bħala pajjiż.

L-importanti li dan kollu jibqa’ jsir fi spirtu ta’ tim. Ħadd ma jista’ jasal waħdu. Wisq inqas jista’ jasal il-Partit jekk ma nkunux magħqudin. Anke taħt it-tmexxija ta’ Robert Abela din baqgħet karatteristika li tiddistingwina.

X’impressjoni ħadt bid-deċiżjonijiet li ħa Robert Abela fl-aħħar xhur?

Meta nħares lura lejn l-aħħar sena, irrid nammetti li nħossni kburija. Kburija għax kienet sena deċiżiva għal pajjiżna. Dan għaliex minkejja kollox il-Prim Ministru qatt ma baqa’ lura milli jieħu d-deċiżjonijiet meħtieġa biex Malta tibqa’ miexja ’l quddiem. Filfatt, dawn id-deċiżjonijiet wasslu biex Malta tkun waħda mill-ewwel pajjiżi fl-Ewropa li laħqet l-immunità tal-massa u li qabdet it-triq biex tirkupra ekonomika-

ment mill-impatt tal-pandemija.

Nemmen li kienet ukoll sena deċiżiva għall-partit tagħna. L-Oppożizzjoni hija eżempju ċar ta’ kif id-diviżjoni fi ħdan il-partit tista’ tkun katastrofika. Bħala partit, irnexxielna nibqgħu magħqudin quddiem bidliet interni kbar filwaqt li fl-istess ħin, komplejna nimmodernizzaw lilna nfusna. Dan huwa kollu mertu għat-tmexxija soda li kkaratterizzat l-ewwel sena tal-Prim Ministru.

X’inhi l-ħolma tiegħek għal Malta?

Li nibqgħu nimxu ’l quddiem. Għamilna avvanzi kbar f’dawn l-aħħar snin li bidlu lil Malta minn pajjiż tat-tieni klassi għal wieħed modern u progressiv u nixtieq li dawn l-istandards mhux biss inżommuhom iżda ntejbuhom.

Fost l-oħrajn kuntenta ħafna b’numru ta’ passi pożittivi li saru fis-settur ambjentali iżda xorta nħoss li l-ambjent spiss jispiċċa vittma għall-pressjonijiet tal-iżvilupp. Nemmen li għandna bżonn inżidu l-isforzi tagħna biex nipprijoritazzaw aktar l-element estetiku tal-bini u nipproteġu dak li fadal millart rurali tagħna. Dan huwa essenzjali għall-ġid tagħna u għall-ġid ta’ wliedna.

18

06.06.2021

IL-PJANIJIET LOKALI waħda. Ma jistax ikollna Pjan Lokali f’Masterplan illi jpoġġi lokalità f’keffa waħda. Lokalitajiet bħal San Pawl, Tas-Sliema, San Ġiljan, il-Ħamrun, il-Fgura, Marsaxlokk, Birżebbuġa, Marsaskala biex insemmi ftit, għandhom bżonn pjanijiet għal żoni speċifiċi. Pjan li bi studju jkun jindika b’mod ċar fejn huma ż-żoni li fihom jistgħu jingħataw ċerti konċessjonijiet u fejn le. U fejn ma jkunux jistgħu jsiru t-tali konċessjonijiet, ma jsiru l-ebda eċċezzjonijiet tul iż-żmien.

Irridu nibdew nifhmu l-importanza li MARIO FAVA noħolqu bilanċ bejn ir-resident, in-negozPresident Sezzjoni ju, żoni turistiċi lokali u żoni ta’ importanza Kunsilliera PL ekoloġika u ambjentali. Jekk ma jsirx dan, se nkomplu nitilfu mill-importanza li m’aħniex Il-Pjan Lokali huwa pjan dinamiku fit-tul illi nagħtu lill-ambjent urban fil-lokalitajiet tagħjipprovdi gwida ta’ kif irid ikun l-iżvilupp. Huwa na. element li jgħaqqad l-iżvilupp tal-kostruzzjoni, il-ħajja f’livell soċjali fl-aktar mod wies- Masterplan għa (edukazzjoni, saħħa, arja, aċċessibilità fost l-oħrajn) u l-ambjent. Għaldaqstant, ikun Għaldaqstant, meta ssir referenza għall-Mashemm bżonn li ssir analiżi, rakkomandazz- terplan (mhux pjan lokali), huwa importanti jonijiet u proposti f’diversi oqsma oħra bħal- li niddeterminaw il-forma li rridu nagħtu lil ma huma; oqsma tad-djar, l-ekonomija, tra- ambjent urban tagħna. Jekk dan ma jsirx bil sport, faċilitajiet għall-komunitajiet u l-aħjar għaqal, jitfaċċaw problemi li ma jkunx faċli użu tal-art. Huwa bbażat għalhekk fuq l-op- li jiġu rimedjati fil-futur. Qed nirreferi b’mod injoni pubblika permezz ta’ konsultazzjoni, partikolari għal disinn tal-arkitettura tal-binistħarriġ, inizjattivi għall-ippjanar, l-iżvilupp jiet tagħna, kif dawk ġodda jidħlu ma’ dak eżiseżistenti, il-karatteristiċi taż-żona u l-kundiz- tenti u x’tip ta’ arkitettura rridu nżommu. Dan zjonijiet eżistenti u futuri soċjoekonomiċi. l-element kien l-ikbar disfatta li kellna f’dawn l-aħħar 14-il sena. Illum għandna Pjanijiet LoElementi għall-Pjan Lokali kali skaduti b’iktar minn seba’ snin, li matul dawn is-seba’ snin u qabilhom, rajna għadd ta’ Huwa importanti għalhekk li meta jsir studju atroċitajiet arkitettoniki, illi wasslu biex tlifgħall-Pjan Lokali, jittieħdu inkonsiderazzjoni; na kull sens ta’ loġika u sens komun u tlifna • Għal kemm żmien qiegħed isir dan il-Pjan kull karatteristika ta’ rħula u lokalitajiet antiki • Jidentifika l-prijoritajiet f’pajjiżna.

• Qafas ta’ żmien li fih ikunu jridu jiġu implimentati ċerti deċiżjonijiet u inizjattivi Pjan li ma jkunx destinat li jfalli sa • L-ambjent urban minn meta jkun qed jinkiteb • Spazji privati u pubbliċi u kif dawn jistgħu jitħaddmu flimkien Dan japplika b’mod amplifikat anki fejn jidħol • Ikun mezz ta’ komunikazzjoni u konsult- żvilupp ta’ torrijiet. Jekk nieħu ż-żona ta’ azzjoni f’firxa mill-aktar wiegħsa tal-pubbliku Paceville bħala eżempju, issib tħarbit totali • Isir b’ mod li l-proposti tiegħu u dak li jkun fejn permessi jiġu approvati b’mod individimsejjes fuqu jkunu jistgħu jiġu aġġornati kull wali flok ma jsir Masterplan għaż-żona u jiġu perjodu speċifikat ta’ żmien, hekk kif indikat identifikati l-modi li bihom, it-tali torrijiet jistfl-istess Pjan Lokali. għu jiġu żviluppati. Jekk se mmorru għall-apTal-aħħar hija mportanti ferm għaliex provazzjoni ta’ żvilupp simili, allura rridu id-demografija tagħna qed tinbidel f’perjodi nagħmlu studju serju u naraw f’liema żona qosra ta’ żmien u għalhekk ma jagħmilx sens dawn ikunu permessibbli li jsiru. Pajjiżna ma li jkollok Pjan Lokali għal sitta, seba’ snin meta jiflaħx għal tali żvilupp bla ma jkun hemm linji dan jispiċċa jkun skadut appena jkunu għad- gwida ċari u żoni apposta ddedikati għalihom. dew l-ewwel sentejn minn fuqu. Imbagħad Illum nistgħu nibdew naraw żviluppi simili nispiċċaw b’għadd ta’ policies u eċċezzjoniji- fil-Gżira, f’San Ġiljan, fl-Imrieħel, biex insemet għall-istess Pjan Lokali, li aktar iva milli le, mi ftit. Mhux qed ngħid li dawn ma jistgħux jkunu jmorru kontra l-prinċipji tal-istess Pjan. isiru imma għandhom isiru bi pjan. Għax iva, aħjar nitilgħu ’l fuq minflok inkompui nieħdu Pjan flessibbli u dinamiku aktar art.

Meta sar draft ta’ pjan ħolistiku għal PaceHuwa proprju għalhekk li l-Pjan Lokali jrid ville, kien draft ta’ pjan li ġie mwelled biex ifikun pjan dinamiku li jagħmilha possibbli li alli. Apparti li ma ġiex spjegat sew, ġie preżenjkun hemm aġġornamenti skont il-ħtieġa u tat b’mod li jagħmilha mill-aktar impossibbli dejjem b’konsultazzjoni. Dan japplika b’ċer- li jiġi implimentat. L-ewwel reazzjoni kienet ta saħħa anki f’dik li hija popolazzjoni. Aktar illi dan jiġi riġettat qabel biss stajna nibdew minn hekk, filwaqt li l-pjan irid ikun wieħed naraw x’fih u x’kien qed jiġi propost. Illum naħolistiku, irridu nkunu aktar kategoriċi fil- sal biex ngħid li kien bħal donnu sar apposta mod kif inħarsu f’ċerti lokalitajiet. Master- biex jiġi riġettat u ħadd ma jkun jista’ jgħid li plan huwa importanti imma miegħu jrid ikun ma ppruvajniex nagħmlu xi ħaġa. Dan għaliex hemm Pjan Lokali, proprju għal kull lokalità. il-konsultazzjoni tiegħu riedet issir waqt li Dan ukoll mhux biżżejjed. Uħud mill-lokalita- kien qed jinkiteb u mhux meta tlesta u deher jiet tagħna għandhom bżonn pjan differenti impossibbli li jitwettaq. għal żoni differenti li għandhom. Uħud mil-loIl-ġimgħa d-dieħla nagħtu ħarsa lejn kalitajiet tagħna għandhom żoni residenzjali, proċessi importanti li għandhom jiġu segkummerċjali u turistiċi. Tliet elementi li ħafna witi fi pjanijiet simili u l-implimentazzjoni drabi jkunu jifirduhom triq waħda jew tnejn. tagħhom, kif ukoll il-bilanċ li għandna nsibu Dan huwa aktar importanti meta dawn it-tliet bejn ir-resident u l-iżviluppatur, li t-tnejn iridu elementi huma mħaddma flimkien f’żona jgħixu flimkien.

Ma tgħaddix ġurnata li ma jkunx hemm xi kazzata minn tal-PeNe, Sur Editur. Jien skużani ta, imma ta’ żaqqi f’fommi, kif jgħid ilMalti. Li nħoss ngħidu u bil-Malti pur. Ara vera għal ġol-ħajt dawn in-nies, Maria tal-Ħniena. Qas jekk isir il-miraklu tal-mirakli fuqhom, ma jiġu f’posthom.

Dejjem l-istess nafhom jien. Iwiegħdu, iwiegħdu u jwiegħdu u minn dak li jwiegħdu ma jsir xejn! Dan l-aħħar Bernie sar qisu bużnannuh, l-alla Grieg Plutus. Mhux Pluto, Sur Editur, dak il-kelb tal-comics. Avolja jiġini d-dubju kultant meta naqra kliemu, jekk inkunx qed naqra comic jew le, imma nsomma. Plutus l-alla Grieg tal-flus.

Se jagħti lura lill-Maltin u lill-Għawdxin il-flus li seraq, skont hu, il-Gvern tagħna fuq il-kontijiet. Seraq zokk! Staqsi lil min kien iħallas il-kontijiet fi żmienhom u issa, jekk hemmx serq! U lanqas jaf kemm huwa l-ammont. L-aqwa li qal xi ħaġa, x’kull waħda. U qal ukoll li se jixtri Ħondoq ir-Rummien. U lanqas jaf kemm jiswa lanqas. Basta jparla, Sur Editur. Ara vera tronġa, biex nibqa’ fuq il-frott.

Issa dan qed jitkellem dwar sistema ta’ ħruġ ta’ kontijiet li daħħal il-PeNe stess fl-2009 meta kien fil-Gvern. Taf x’bidel ilGvern tagħna, Sur Editur? Mela ħa ngħidlek jien. Il-Gvern tagħna raħħas b’25% il-kontijiet tad-dawl u l-ilma. Taf xi jfissru Pluto dawn? Aktar minn nofs biljun ewro fil-bwiet tal-familji Maltin u Għawdxin. U meta kien għamel hekk il-Labour, in-Nazzjonalisti kienu qalu li dan ma jistax isir. Imma sar! Għax għandna Gvern għan-Nies aħna! U bħalissa qed ingawdu fost l-orħos kontijiet fl-Ewropa.

U jara kbir, ħanina dinja ta! Ġabar eluf qal ixejru l-kontijiet quddiem id-dar ċentrali. Fi triq dejqa li lanqas karozza ma tgħaddi komda, qagħdu l-eluf. U ħallina, Bernie! Mur għorok l-irħam tal-Akropoli!

Le, le, kif Alla jridhom qegħdin! Sieħeb l-oħra, ja qatta’ suppervi. Dik tal-Kummissjoni ta’ Venezja. Mela ilhom jippruvaw jagħsru fiha din żmien. U dejjem ma ngħatawx raġun. Anki dawk li verament iħobbu lil pajjiżhom u qed jaħdmu kontrih fl-Unjoni Ewropea, Casa u Metsola. Ipprovaw kemm felħu jżeffnu fin-nofs lil din ta’ Venezja biex iħammġu lil Malta.

U baqa’ f’wiċċhom kollha kemm huma. Imma għax ġiet kontrihom, issa x’qed jagħmlu? Qed idaħħlu d-dubji f’dak li qalet istituzzjoni internazzjonali. Ara kemm huma tan-nelħ, ħaqq l-ożbreċ!

Imma qatt ma jinbidlu dawn. Qed juru biss li huma medhijin f’aġenda u politika partiġjana u l-istituzzjonijiet internazzjonali jirrispetawhom biss jekk jaraw li bihom jistgħu jsawtu lil pajjiżna. Ħallini, Sur Editur, għax nisbel meta nara hekk!

Imbagħad l-għaref l-ieħor dil-ġimgħa wkoll! Il-Beatu Azzopardi. Hekk sew, għal ġieħna! Jiftaħlu libell Karmenu Abela u ma jidhirx fil-Qorti. U taf x’qalu? Li dak li qal Jason l-Azzopardi kien biss opinjoni tiegħu. Mela jintalab iressaq il-provi għal dak li qal, u taf x’qal l-avukat tal-Azzopardi? Li l-provi jridu jitressqu minn Abela. Issa dan l-Azzopardi mhux vera opinjoni ta qal! Imma fajjar allegazzjoni ta’ fatti serji.

Kemm qegħdin sew, min jaf jarana! Mela jien Sur Editur, nivvinta fuqek. Tiegħi jiġi vanġelu u inti, Sur Editur, trid tressaq ilprovi li mhux veru dak li ħarraft jien! U le, u le.

Fejn hi marti? “Melda! .... Melda! ... int purċinella biċ-ċertifikat”.

“Issa qanna trid iġġib il-provi li m’għandekx ċertifikat ta’ purċinella, ja mandra”. “U trid iġġib provi li m’intix mandra wkoll, jekk niġu f’dan”.

Le qegħdin sew!

Erba’ snin. Sur Editur. Erba’ snin ta’ Gvern tal-Labour. Il-Gvern għan-Nies. Jekk tħares madwarek, tinduna li veru Gvern għanNies u mhux bil-paroli biss. Qed iġib pajjiż ġenna tal-art. Investiment bl-addoċċ.

Insomma, j’Alla jekk is-Sinjur irid jiġborni, jiġborni taħt il-Labour, ħalli minn ġenna tal-art immur f’oħra! Għad-dieħla!

19

06.06.2021

“LADARBA NIBDA NIKTEB NIBQA’ GĦADDEJ” – L-AWTUR FRANCIS GALEA Kitba ta’ CLIFFORD GALEA

Forsi ġieli rajtu u litteralment qrajtu wħud mill-kitbiet professjonali tiegħu. M’għandux ktieb jew tnejn biss. Awtur metikoluż u li jżommok. Awtur li jieħu l-kitba bis-serjetà u li żgur, li fil-futur malli aħna ma nkunux għadna hawn, ser tibqa’ bħala wirt għal-letteratura Maltija, kif ukoll għall-istorja miktuba. Tkellimt ma’ Frans Galea dwar dan issuġġett ferm interessanti.

Min hu Francis Galea?

Ma tantx nieħu gost nitkellem dwari nnifsi. Nagħżel li nitkellem dwar il-kitba li għaliha ħdimt bla serħan speċjalment ta’ kull filgħaxija fis-satra ta’ kamarti. Minbarra l-kitba ta’ poeżija u proża, kif ukoll diversi pubblikazzjonijiet ma’ awturi oħrajn, għall-ħabta tal-1982 bdejt nagħmel xogħol ta’ riċerka, b’mod partikulari riċerka politiko-soċjali. Li ħajjarni kien ir-rabta li nara bejn il-politika u l-qagħda soċjali tal-ħaddiem Malti.

Tajjeb li ngħidu li sa mit-twelid tiegħu l-Partit Laburista dejjem fassal impenn lejn titjib fil-kundizzjonijiet tax-xogħol u għajnuna soċjali għal min jilħaq l-età u ma jkunx jiflaħ jaħdem, flimkien ma’ benefiċċji għal waqt ilmard u d-diżimpjieg. Dawn il-valuri, flimkien mal-edukazzjoni kienu meħtieġa biex jittaffa l-faqar u t-tbatija mentali u fiżika.

Dawn il-ħsibijiet imbuttawni biex nagħmel analiżi tal-ġrajjiet li seħħew f’pajjiżna u li fihom il-Partit Laburista kien għoddu spiċċa għalkollox waqt li f’oħrajn kiber sa ma kellu wkoll l-opportunità li jkollu l-Gvern f’idejh.

Liema kienu l-ewwel xogħlijiet tiegħek?

Fil-bidu, jiġifieri lura lejn issnin 70 kelli diversi xogħlijiet letterarji mitbugħa f’kotba ma’ awturi oħrajn. Imbagħad, fl-1975 ħriġt ir-rumanz Bugħawwieġ waqt li fl-1998 ippublikajt it-tieni rumanz bl-isem Erba’ Snin. Fl-1983 ħriġt ilktieb tal-poeżiji Kronokoppja, kull poeżija akkumpanjata bi tpinġija ta’ Twanny Darmanin.

Dan l-esperiment flimkien ma’ wirja bix-xogħlijiet ta’ Darm-

anin u li nżammet f i l- M u ż e w Nazzjonali t a l-A r k e o l o ġ ija l-Belt Valletta ntlaqgħet tajjeb ferm.

Kif nibtet in-namra għall-kitba u xi tħoss waqt li teżerċita dan?

Il-kitba tagħtik sodisfazzjon filwaqt li ġieli tbikkik ukoll.

Hemm il-weġgħat u l-ferħ tagħha. Hemm mumenti fejn tħossok qed tilħaq is-sema, waqt li f’mumenti oħrajn tkun trid tarmi l-pinna u l-karti u tieqaf hemm. Iżda din il-burdata ma tiġix ta’ spiss. Il-biża’ u t-tensjoni f’kittieb huma meta jkollu l-ħsieb jew ħsibijiet f’moħħu, u għax donnu ma jkunx il-mument jew għaliex ilħsieb ma jkunx misjur biżżejjed, ma jsibx l-aħjar kliem u tifsila biex jibda u jtemm il-kitba.

S’issa ftit li xejn batejt mill-burdata tal-aħħar għaliex jekk ma jiġux il-versi f’moħħi aktarx li ma npoġġix bilqiegħda biex nikteb. Imma ladarba nibda nikteb nibqa’ għaddej.

Naturalment skont xi tkun qed tikteb. Meta tkun poeżija neħlisha fi tliet minuti, meta tkun proża skont it-tul, u meta tkun riċerka trid taqra ħafna, tgħaqqad dak li qrajt, u tikteb b’ċertu ritmu ta’ kuljum.

Ir-riċerka ma tistax tibdieha u titlaqha. Trid tissokta tikteb filwaqt li tibqa’ taqra u tfittex għal aktar trufijiet.

Tħobb ukoll kitba ta’ riċerka.

X’differenza hemm f’xogħol ta’ dan l-istil u x’intoppi kapaċi tiltaqa’ magħhom?

Kif fissirt ir-riċerka titlob ċerta konċentrazzjoni. Trid tagħraf tagħżel timxi fid-dritt u mhux b’qalbek, tiġbor dak li hu tajjeb u tarmi dak li ma fih l-ebda siwi.

Inti u għaddej bir-riċerka tiltaqa’ ma’ bosta ħwejjeġ li wħud minnhom ma tkunx tistenniehom, iżda spiss dawn jagħtu aktar ilwien lill-kitba. Ir-riċerka teħtieġ aktar sabar u ħsieb biex tinsiġha. Jien nemmen li meta tkun qed tikteb l-istorja trid tagħraf iżżewwaqha b’tali mod li l-qarrej jieħu gost jaqra u jissokta jaqra.

Tajjeb insemmi wkoll li ħriġt ktieb ieħor li għamel suċċess, Malta Fdal Atlantis fl-2002 li jeħodna lura lejn l-ewwel nies li għammru fil-gżejjer tagħna u li fuq kollox fih studju dwar il-passat u l-formazzjoni ta’ dawn il-gżejjer f’nofs il-Mediterran. Dan inqisu bħala ktieb interessanti u iebes ħafna għaliex għamilt kważi 20 sena nfittex u ngħarbel biex sawwartu kif xtaqt jien. Barra dan ħriġt tliet kotba oħra marbuta ma’ baned lokali, li fl-istess waqt irqamthom b’tali mod li fihom pinġejt il-ħajja tas-soċjetà tal-irħula konċernati.

Għandek ukoll kitbiet relatati mal-Partit Laburista.

Spjegalna.

Il-ħidma tar-riċerka bdiet biex tagħti l-frott tagħha tant li fl1990 ippubblikajt l-ewwel ktieb Ma’ Sebħ is-Seklu, dwar il-ħajja

ta’ Gulielmu Arena wieħed mit12-il fundaturi li għenu biex twieled il-Partit Laburista.

Inzerta wkoll li Arena kien li kellu f’idejh il-ġurnal Il-Ħmar li serva bħala pjattaforma fejn il-kittieba xellugin setgħu jesprimu l-ħsibijiet tagħhom.

It-tieni ktieb ta’ riċerka politika kien Is-Sedizzjoni mitbugħ fl-1999. Dan jibqa’ ktieb għal qalbi ħafna għaliex il-ġrajja teħodna lura għall-1933 meta l-Partit Laburista nqabad bejn żewġ partiti kbar u kien għoddu miet għalkollox. Fl-Assemblea kellu biss deputat wieħed lit-Tabib Pawlu Boffa li ħadem bis-sħiħ biex iżomm lill-ħaddiem Malti milli jispiċċa taħt l-ilma. Ħadem ukoll qatigħ favur l-ilsien Malti, għax dak iżżmien il-Partit Nazzjonalista kellu moħħu ffukat fuq l-ilsien u l-kultura Taljana. Mill-banda l-oħra, il-Partit Kostituzzjonali kien favur l-Ingliżi.

Jien u għaddej bir-riċerka li wasslet għal dawn iż-żewġ pubblikazzjonijiet, intbaħt li kelli għadd ta’ xogħol ieħor imwarrab. B’hekk twebbilt li ngħaqqad kollox flimkien u ngħaddi biex nagħmel ftit riċerka fuq il-preżent. B’riżultat ta’ hekk, fis-sena 2000 u għeluq it-80 sena anniversarju mit-twelid tal-Partit Laburista ppubblikajt il-ktieb Mexxejja, Ħassieba u Deputati Laburisti. Dan il-ktieb jiġbor fih il-bijografija tad-deputati eletti kollha f’isem il-Partit Laburista mill-elezzjoni tal-1921 sas-sena 2000. Billi l-Partit dejjem kellu għadd ta’ ħassieba li qatt ma kkontestaw

l-elezzjonijiet, fosthom Mosè Gatt, it-tabib Ġużè Bonnici, Ċensu Bugeja, John F. Marks, Pawlu Montebello u oħrajn, għażilt li lil dawn nagħtihom il-mertu li jixirqilhom.

Iżda forsi l-aħħar żewġ kotba huma dawk li ħallew impatt kbir fuqi, u wkoll fuq il-qarrejja minħabba l-ammont kbir ta’ tagħrif miġbur fihom. Fl-2017 ippubblikajt L-Istorja tal-Partit Laburista mill-bidu sal-1940.

Fl-2020, fl-Anniversarju tal100 Sena mit-twaqqif tal-Partit, ippubblikajt it-tieni volum L-Istorja tal-Partit Laburista li jkompli din il-mixja mqanqla minn żmien it-Tieni Gwerra Dinjija sas-sena 1960. Dawn iż-żewġ kotba ħaduli ljieli sħaħ ta’ qari u studju biex irnexxieli nlestihom fuq medda ta’ madwar 10 snin. Iżda b’rieda kbira u b’ħafna dedikazzjoni, illum nista’ ngħid li dawn iżżewġ volumi, minbarra qari u għarfien jafu jservu ta’ skaluna ħalli kittieba oħrajn jissuktaw jirriċerkaw, għax ninsab ċert li kull kapitlu jista’ jwassal għal kitba ta’ ktieb ieħor, għax iqanqal il-moħħ għal riċerka akbar u aktar dettaljata.

Temmen li n-nies għadhom iħobbu jaqraw?

Iva, għadhom. Ma nħosshiex bħala li tħobb jew le. Jeħtieġ li l-ktieb ikun jiġbed l-għajn daqs kemm il-kitba ippreżentata jkollha ħila tqanqal kurżità u ħeġġa biex tkompli tinqara.

B’dan irrid infisser li l-qoxra tal-ktieb ikollha messaġġ li jqanqlek taqbad il-ktieb b’idejk waqt li l-kitba, anke l-qies tat-tipa jkun b’tali mod li jpaxxi l-għajnejn imbagħad ilmoħħ. Ghalhekk hu meħtieġ li jkun hemm sforz mhux biss mill-awtur iżda wkoll mill-pubblikatur. Din ir-riċetta twassal għal aktar entużjażmu biex aktar nies mhux biss jagħmlu użu tajjeb mil-libreriji tagħna, iżda wkoll jersqu biex jixtru l-kotba tal-gosti tagħhom.

Messaġġ lill-awturi li telgħin Ma tistax tpoġġi bilqiegħda u tikteb. Biex tikteb trid taqra u taqra ħafna kotba. Il-kitba tispirak u tiftaħlek aktar toroq waqt li tgħinek tesperimenta fuq binarji ġodda. Il-ftit li tikteb kuljum, bħala meta tagħmel meditazzjoni, twasslek tikteb ħwejjeġ ta’ valur li jagħtik sodisfazzjon. Il-bniedem qatt m’għandu jaħrab bogħod mit-tajjeb li jista’ jwettaq.

20

06.06.2021

IS-SAGA TA’ JULIAN ASSANGE Julian Assange, editur, pubblikatur u attivist, hu l-bniedem li żvela l-WikiLeaks fl-2006. Dawn kienu ġibdu l-attenzjoni internazzjonali fl-2010, meta kienu ppubblikati u ħarġu fid-dieher serje ta’ leaks ipprovduti mill-analist tas-sigurtà tal-Armata, Chelsea Manning. Il-leaks inkludew l-attakk mill-ajru fuq Bagdad f’April 2010; id-dokumenti tal-gwerra tal-Iraq f’Ottubru 2010 u Cablegate f’Novembru tal-istess sena. Minn bniedem imfaħħar u mogħti ġieħ, spiċċa mfittex bħala spjun.

Minn CHARLES B. SPITERI Wara li xxandru l-leaks tal2010, il-Gvern tal-Istati Uniti fetaħ investigazzjoni kriminali fil-WikiLeaks. F’Novembru 2010, l-Iżvezja talbet għall-arrest internazzjonali kontra Assange fuq allegazzjonijiet ta’ attakk sesswali.

Assange qal li l-allegazzjonijiet kienu pretest għalih biex ikun estradit mill-Iżvezja għall-Istati Uniti, minħabba s-sehem tiegħu fl-ippubblikar ta’ dokumenti sigrieti Amerikani. Wara li falliet il-battalja tiegħu kontra l-estradizzjoni, Assange kiser il-pleġġ u f’Ġunju tal-2012 ħa refuġju fl-Ambaxxata tal-Ekwador f’Londra.

Hemm ingħata refuġju a bażi tal-persekuzzjoni politika, peress li jekk ikun estradit lejn l-Iżvezja, wara jittieħed lejn l-Istati Uniti.

Fl-2019, il-prosekuturi Żvediżi waqqgħu l-investigazzjoni tagħhom għax qalu li tul iż-żmien, ix-xhieda kontrih kienet iddgħajfet. Matul il-kampanja elettorali Amerikana tal-2016, WikiLeaks ippubblikaw emails kunfidenzjali tal-Partit Demokratiku, li wrew li l-kumitat nazzjonali tal-partit kien jiffavorixxi lil Hillary Clinton aktar mir-rival tagħha Bernie Sanders fl-elezzjonijiet primarji.

Fl-2018, l-Avukat Robert Mueller akkuża lil 12-il uffiċjal tas-sigurtà bi ħħakkjar tal-kompjuter u li ħadmu ma’ WikiLeaks u organizzazzjonijiet oħrajn biex iferrxu l-materjal. Assange aċċerta li l-Gvern Russu ma kienx issors tad-dokumenti. F’April tal-2019, l-eżilju ta’ Assange twarrab wara serje ta’ argumenti u nuqqas ta’ ftehim mal-awtoritajiet Ekwadorjani. Kien l-Ambaxxatur talEkwador, Carlos Abad Ortiz li stieden lill-pulizija biex jidħlu fl-ambaxxata u jarrestaw lil Assange. Hu nstab ħati li kiser l-Att tal-Pleġġ u kien sentenzjat għal 50 ġimgħa ħabs.

Fl-istess waqt il-Gvern tal-Istati Uniti ħariġlu akkuża formali marbuta mal-leaks li pprovda Chelsea Manning.

Barra minn hekk, fit-23 ta’ Mejju 2019, il-Gvern Amerikan kompla jakkuża lil As-

Partitarji ta’ Assange miġburin quddiem l-Old Bailey

sange bil-vjolazzjoni tal-Att tal-Ispjunaġġ tal-1917. L-edituri tal-gazzetti, fosthom The Washington Post u The New York Times, kif ukoll organizzazzjonijiet favur il-libertà tal-istampa, ikkritikaw id-deċiżjoni tal-Gvern li jakkuża lil Assange taħt l-Att tal-Ispjunaġġ.

Madankollu, Assange spiċċa fil-ħabs Belmarsh, fejn marad. Fit-2 ta’ Mejju 2019, beda s-smigħ tat-talbiet tal-Gvern Amerikan għall-estradizzjoni tiegħu.

Min hu Julian Assange?

Hu twieled fit-3 ta’ Lulju 1971 f’Townsville, fi Queensland, lil Christine Ann Hawkins (artista viżwali) u John Shipton, attivist kontra l-gwerer u bennej. Iżda l-koppja sseparat qabel ma twieled binhom. Meta Julian kellu sena biss, ommu reġgħet iżżewġet lil Brett Assange, (attur) li miegħu mexxiet kumpanija ċkejkna tat-teatru u li lilu, Julian kien iqis bħala missieru, tant li ħa kunjomu.

Christine kellha dar f’Nelly Bay, fuq il-gżira Magnetic, fejn kienu joqogħdu minn żmien għal żmien, sakemm inqerdet b’nar, Christine u Brett Assange ukoll iddivorzjaw

għall-ħabta tal-1979 u l-omm qabdet ma’ Leif Meynell, fejn kellha tifel ieħor. Iżda l-koppja reġgħet isseparat fl-1982.

Julian kellu tfulija nomadika u sa ma wasal f’nofs l-adolexxenza, kien jgħix f’aktar minn 30 belt Awstraljana, fejn fl-aħħar issetilja ma’ ommu u ħuh tar-rispett.

Studju u edukazzjoni Assange attenda bosta skejjel fi New South Wales u fi Queensland, apparti milli rċieva wkoll l-edukazzjoni fiddar. Fl-1987, meta kellu 16-il sena, Assange beda jiħħakkja taħt l-isem ta’ Mendax, meħud mill-poeżija Splendide Mandax ta’ Horace. Mendax tfisser gideb nobbli. Flimkien ma’ tnejn oħra, magħrufin bħala Trax u Prime Suspect, iffurmaw grupp ta’ ħħakkjar li semmewh The International Subversives. Aktarx ukoll li fl-1989, Assange seta’ kien imdaħħal fl-iħħakkjar WANK (Worms Against Nuclear Killers) tan-NASA. Iżda din l-akkuża ma kienet ippruvata qatt. Meta kellu 19-il sena u sewwasew fl-1989, Assange iżżewweġ tifla, jisimha Tereża u kellhom tifel, Daniel. Iżda huma wkoll isseparaw wara

ftit u sal-1999 inqalgħetilhom kwistjoni fuq il-kustodja tattifel.

Hu magħruf li riżultat ta’ din il-kwistjoni, xagħar Assange, minn kannella sarlu abjad. F’Settembru 1991 f’Melbourne, Assange inqabad jiħħakkja fit-terminal prinċipali ta’ Nortel, korporazzjoni tat-telekomunikazzjonijiet multinazzjonali Kanadiża.

Il-pulizija Federali Awstraljana ttappjaw il-linja telefonika ta’ Assange u fi tmiem Ottubru rrejdjawlu daru. Dan wassal biex fl-1994 akkużawh b’31 akkuża ta’ ħħakkjar u akkużi relatati.

Ammetta 24 akkuża F’Diċembru ta’ sentejn wara, hu ammetta l-ħtija għal 24 akkuża; l-oħrajn twarrbu u kien ordnat iħallas il-ħsara li laħqet 2,100 dollaru Awstraljan. Il-kondotta tiegħu baqgħet nadifa minħabba li ma kienx hemm intenzjonijiet malizzjużi u minħabba t-taqlib li kellu fi tfulitu.

Assange studja l-ipprogrammar, il-matematika u l-fiżika fl-Università Ċentrali ta’ Queensland u fl-Università ta’ Melbourne, iżda ma kompliex għad-degree. Fl-1992, of-

fra pariri tekniċi lill-pulizija ta’ Victoria għat-Taqsima tal-Esplojtazzjoni tat-Tfal, li kienet tassisti fil-prosekuzzjonijiet.

Fl-istess sena kien involut biex jipprovdi l-ewwel servizz pubbliku bl-internet fl-Awstralja.

Fl-1994 beda jipprogramma, jikteb u jkun ukoll ko-awtur tal-port scanner Strobe tat-Transmission Control Protocoll (TCP). Hu kkontribwixxa wkoll fil-ktieb Underground ta’ Suelette Dreyfus, li hi riċerkatriċi tat-teknoloġija, ġurnali sħaħ u kittieba. Ir-riċerka tagħha tinkludi s-sistemi tal-informazzjoni, is-sigurtà diġitali u l-privatezza, l-impatt fuq it-teknoloġija fuq il-whistleblowing, l-informatika fuq is-saħħa u l-e-Education. Ilktieb tagħha jittratta l-hackers Awstraljani u s-sovversivi internazzjonali. Fl-1998, Assange kien ko-fundatur tal-kumpanija Earthmen Technology.

Id-domain leaks Hu stqarr li sena wara rreġistra d-domain leaks.org iżda ma għamel xejn biha. Kien irreklamaha bħala teknoloġija aċċettata mill-Aġenzija Nazzjonali tas-Sigurtà biex taħżen informazzjoni mitkellma.

21

06.06.2021 Kien qal li dan id-dritt għal din it-teknoloġija għandha għaliex tħasseb lill-pubbliku.

Fi żmien qasir, it-telefonati ta’ kulħadd jistgħu jkunu ttappjati, traskritti u arkivjati f’xi aġenzija barranija ta’ spjuni.

Flimkien ma’ nies oħrajn, Assange stabbilixxa l-WikiLeaks fl-2006.

Hu kien membru fil-bord tal-organizzazzjoni u jiddeskrivi lilu nnifsu bħala l-Kap Editur. Għalhekk, bejn l-2007 u l-2010 ivvjaġġa kontinwament fuq negozju ta’ WikiLeaks u żar l-Afrika, l-Asja, l-Ewropa u l-Amerka ta’ Fuq. WikiLeaks ippubblikat listi sħaħ ta’ ċensura fuq l-internet, li ma kinux għall-pubbliku, fosthom ordnijiet ta’ qtil, rimi tossiku fl-Afrika u diversi rapporti ta’ x’wettqu s-suldati matul il-gwerer.

L-ewwel darba li WikiLeaks kisbu prominenza internazzjonali kien fl-2008 meta l-maġġoranza tal-fourth estate Amerikan, li hu terminu li jirreferi għall-midja li ngħaqdet biex tiffrejmja politiċi f’ħidmiethom, ressqet l-amicus curia (ħabib tal-qorti).

Fl-Istati Uniti, dan it-terminu jirreferi għal persuna jew organizzazzjoni li jitolbu li jipprovdu sottomissjonijiet legali f’kawża fil-qorti. Hi magħrufa wkoll bħala fourth estate għax it-tliet pilastri tal-ħolm huma: il-kleru, in-nobbiltà u n-nies komuni u tirreferi wkoll għas-separazzjoni tal-poteri tal-gvern fl-oqsma leġiżlattivi, eżekuttivi u ġuridiċi. Ġurnalisti favur Assange Fil-każ ta’ Assange kienu r-Reporters Committee for Freedom of the Press li ddefendew lil WikiLeaks kontra t-talba tal-bankier Żvediż Julius Baer, li fetaħ kawża għad-Digital Millennium Copyright Act. Waqt il-kampanji elettorali presidenzjali tal-Istati Uniti, f’Settembru 2008, il-kontenut f’kont ta’ Yahoo, li kien ta’ Sarah Palin (ħabiba tan-nominat presidenzjali Repubblikan John McCain) tqiegħed fuq WikiLeaks, wara li kien iħħakkjat minn membri ta’ Anonymous. Xahrejn wara, intefgħet ukoll il-lista tas-sħubija, bil-membri tal-lemin estrem tal-Partit Nazzjonali Ingliż.

Fl-2009, WikiLeaks xandret rapport li kixef inċident serju fil-faċilità nukleari ta’ Natanz, fl-Iran. Skont rapporti fil-midja, l-inċident seta’ kien ir-riżultat ta’ attakk ċibernetiku għall-programm nukleari Iranjan, li twettaq minn Stuxnet, dudu tal-kompjuter, li hu arma ċiberneatika maħluqa bejn l-Istati Uniti u Iżrael.

Fl-2012 Assange ppreżenta programm televiżiv bl-isem ‘Id-Dinja Għada’ fuq l-RT, network b’fondi maħruġin millGvern Russu.

L-Imperu Amerikan u l-midja tiegħu

Il-materjal WikiLeaks ippubblikat bejn l-2006 u l-2009 ġibed l-attenzjoni internazzjonali ta’ numru ta’ persuni ta’ stoffa, iżda wara li bdew ikunu ppubblikati d-dokumenti fornuti mill-analista tas-sigurtà tal-Armata Amerikana Chelsea Manning, WikiLeaks bdew jiġbdu l-attenzjoni ta’ kulħadd.

Xandir ta’ ferimenti F’April 2010, WikiLeaks xandret il-vidjo Collateral Murder, li wera suldati Amerikani jodorbu fatalment lil 18-il persuna fl-Iraq, minn ħelikopter.

Fost dawn kien hemm il-ġurnalisti ta’ Reuters, Namir Noor-Eldeen u l-assistent tiegħu Saeed Chmagh, li nqatel.

Aktar kmieni, Reuters għamel talba lill-Gvern Amerikan għall-vidjow Collateral Murder, iżda din it-talba ġiet miċħuda mill-ewwel. Għalhekk, Assange u persunaġġi oħrajn ħadmu ġimgħa sħiħa biex setgħu qalbu l-proċess informatiku militari u għamluh pubbliku. Imbagħad f’Ottubru 2010, WikiLeaks ippubblikat l-Iraq War Logs; kollezzjoni ta’ 391,832 rapport tal-Armata tal-Istati Uniti fuq il-Gwerra tal-Iraq, li tiġbor il-perjodu bejn l-2004 u l-2009. Assange kien qal li jispera li l-pubblikazzjoni tikkoreġi xi ftit mill-attakk għall-verità li seħħet qabel, waqt, u wara li ntemmet il-gwerra.

Għar-rigward ta’ sehmu fil-WikiLeaks, Assange kien rappurtat li qal: “Aħna dejjem nistennew kritika tremenda.

Brażiljan Luiz Inácio Lula da Silva; mill-President Ekwadorjan Rafael Correa; mill-President Russu Dmitry Medvedev, mill-mexxej tal-Partit Laburista Ingliż Jeremy Corbyn, li dak iż-żmien kien backbencher, minn Pablo Iglesias, il-mexxej tal-Partit Podemos ta’ Spanja, mill-Kummissarju għad-Drittijiet Umani tan-Nazzjonijiet Uniti Navi Pillay u mill-ambaxxatur tal-Arġentina għar-Renju Unit Alicia Castro.

Hu kiseb appoġġ ieħor minn Il-Cablegate files bosta attivisti u ċelebritajiet F’Novembru ta’ qabel, l-istess dinjin.

WikiLeaks ippubblikat kwart ta’ miljun ta’ cables diplo- Personalità tas-sena matiċi Amerikani, magħrufin bħala l-files Cablegate. Dawn Minn dakinhar, Assange kiseb urew l-ispjunaġġ Amerikan bosta distinzjonjijiet. Il-qarkontra n-Nazzjonijiet Uniti u rejja ta’ La Monde u tal-magamexxejja oħra dinjin. Żvelaw zin Time għażluh bħala l-perit-tensjonijiet bejn l-Istati sonalità tas-sena fl-2010 u Uniti u l-alleati tagħha u es- nnegozjaw l-awtobijografija ponew il-korruzzjoni f’pajjiżi tiegħu, stmata 1.3 miljun dolmadwar id-dinja, kif doku- laru Amerikan.

Sena wara, Assange rebaħ mentati minn diplomatiċi Amerikani, li għenu titħeġġeġ il-medalja tad-deheb għallPaċi u l-Ġustizzja, mogħtiir-Rebbiegħa Għarbija.

Dak iż-żmien l-opinjoni fuq ja mis-Sydney Peace FounAssange kienet maqsuma. dation,u aktar tard ingħata Julia Gillard, il-Prim Minist- l-premju Martha Gellhorn ru Awstraljana, iddeskriviet għall-Ġurnaliżmu, wara li kien l-attivitajiet tiegħu bħala il- rebaħ ukoll il-Premju tal-Milegali, iżda l-pulizija federali dja Brittanika mill-Amnesty qalu li ma kien kiser ebda liġi International.

Iżda hekk kif dehru Awstraljana. Il-Viċi President Amerikan Joe Biden, li issa hu l-WikiLeaks ta’ Manning, l-awl-President attwali, irrifera toritajiet tal-Istati Uniti bdew għalih bħala terrorist. Uħud, jinvestigaw lil Assange biex irfosthom politiċi Amerikani, essquh quddiem il-qorti.

F’Ġunju tal-2013, in-New Kanadizi u personalitajiet tal-midja talbu għall-mewt York Times irrappurtat li jew l-eżekuzzjoni tiegħu. Iżda l-qorti b’dokumenti oħra li kien hemm ukoll appoġġ għal kellha, issuġġeriet li Assange kien qed ikun eżaminat minn Assange.

Dan ġie mill-President ġuri u minn bosta aġenziji Ix-xogħol tiegħi hu meqjus bħal dak tal-kalamita li tiġbed is-sajjetti... biex niġbdu lejna l-attakki kontra ħidmet l-organizzazzjoni tagħna, u dak hu sehem diffiċli. Min-naħa l-oħra ningħata prosit li ma ħaqqnix.” Materjal ieħor ta’ Manning li ġie pubblikat minn WikiLeaks kien l-Afghanistan War Logs f’Lulju 2010 u l-files fuq Guantanamo Bay, f’April 2011.

governattivi, fosthom l-FBI. Sentejn wara, f’ittra miftuħa lill-President Franċiż, u li kienet ippubblikata fil-ġurnal Le Monde, Assange irrifera għalih innifsu bħala ‘ġurnalist imfittex’. Iżda taħt l-Amministrazzjoni Obama, id-Dipartiment tal-Ġustizzja ma akkużax lil Assange għax ma setax isib xhieda. Madankollu, wara li tela’ Trump, id-direttur ta’ CIA Mike Pompeo u l-Avukat Ġenerali Jeff Sessions reġgħu bdew iħaffu l-proċess kontra Assange.

175 sena priġunerija Fl-Iżvezja, l-akkużi kontrih kienu fuq allegazzjoni ta’ stupru, iħħakkjar f’sistemi governattivi u spjunaġġ. Dawn l-akkużi kienu se jesponuh għal riskju ta’ 175 sena priġunerija.

Diversi mħallfin, politiċi, assoċjazzjonijiet u akkademiċi qiesu l-arrest ta’ Assange bħala attakk fuq il-libertà tal-istampa u l-liġi internazzjonali fl-Iraq u fl-Afganistan. L-Eks President tal-Bolivja, Evo Morales, kif ukoll Maria Zakharova, kelliema għall-Ministeru tal-Affarijiet Barranin Russa, qablu ma’ dan l-argument.

Assange tressaq quddiem il-Qorti Ingliża Old Bailey f’Londra, fejn l-Imħallef Vanessa Baraitser mill-ewwel qatgħetha li ma tilqax it-talba Amerikana biex testradih, għax hi tal-fehma li jkun hemm riskju fuq is-saħħa mentali tiegħu u li fl-Istati Uniti jista’ jasal iwettaq suwiċidju. Ħafna nies ħarġu jfaħħru d-deċiżjoni li ħadet l-Imħallef Baraitser.

22

06.06.2021

JOSEPH ABELA

L-GĦARFIEN LEJN L-ISTORJA U L-ĠIBDA LEJN IL-BASTIMENTI Kitba ta’ RAMONA PORTELLI

Hawn min kulma jaraw għajnejh jagħmluhom idejh. Min tajjeb għal ħaġa u min tajjeb għal oħra. Riċentement sirt naf b’persuna li minn mindu kien tifel ċkejken kien jaffaxxina ruħu bil-bastimenti li kien jara deħlin u ħerġin mit-tieqa tal-kamra tiegħu. Qed nirreferi għal Joseph Abela.

Twieled u għex ġewwa ‘l-Belt tal-Baħar’ l-Isla għomru u żmienu. Missieru kien rawwem fih ġibda lejn l-istorja tal-lokal u kien jikkontribwixxi kemm fil-qasam kulturali kif ukoll f’dak konness mal-istorja. Fil-fatt kien joħroġ ġurnal bl-isem Invicta... Nannuh kien jaħdem mar-Royal Navy fi żmien il-gwerra. “Kull meta konna mmorru għandu kien jirrakkonta dwar il-perikli li kien għadda minnhom fuq il-baħar. Mingħajr ma ridt bdejt nammira l-baħħara u ‘t-tieni dar tagħhom’ il-bastimenti navali. Biex tgħaqqad l-Isla mdawra kważi kollha bil-baħar iġġiegħlek tosserva kull attività marittima u fi ċkuniti kienet aktar intensa.

Għaldaqstant, l-għarfien lejn l-istorja u l-ġibda lejn il-bastimenti kienu żewġ ingredjenti biex insib ruħi fil-Mużew

Marittimu ta’ Malta,” beda kif nibnihom. Domt ħafna nesperimenta kif insawwar jgħidli Joseph. mudell ta’ bastiment għaliex ma kienx hawn fejn tmur Il-patrimonju Malti huwa ta’ titgħallem kif tagħmilhom valur intrinsiku minbarra fit-tarzna,” spjegali B’hekk ilu ffissat fuq il-vapuri Joseph.

Mistoqsi x’jaffaxxinah eżatt minn mindu kien tifel żgħir.

Peress li twieled l-Isla, mit-ti- fil-vapuri, Joseph weġibni: eqa tal-kamra tiegħu li kienet “Jeżistu ħafna tipi ta’ bastitħares lejn il-port tal-Birgu, menti kemm dawk kummerċkien jara ħafna vapuri nava- jali kif ukoll dawk navali. Mażli għaddejjin. Josserva llum żmien il-bastimenti evolvew u u josserva l-għada, daħħalha bdew jinbidlu kemm fil-forma, f’moħħu li joħloq u jibni va- kif ukoll inbidel il-materjali pur għalih li kien tal-kartun. li jsiru minnu. Inbidlet ukoll Ħallejt f’idejh sabiex jelabora is-sistema ta’ kif dawn jimxu b’aktar effiċjenza u mingħajr aktar.

“Missieri Senglean u al- ma jiddependu mill-elementi lura meta żżewweġ l-għażla bħalma huwa r-riħ.

Kemm il-bastimenti taltad-dar kienet l-Isla u kellna xi twieqi jagħtu għax-xatt u qlugħ, kif ukoll dawk moderni l-għaxqa tiegħi kienet li no- kollha għandhom il-faxxinu qgħod nosserva l-movimen- tagħhom. Meta tosserva l-basti tal-vapuri tar-Royal Navy timenti, inklużi d-dgħajjes loperess li biswitna kien hemm kali, min jifhem u japprezza dak li kien magħruf bħa- jista’ jsegwi l-linji u l-kurvala Fleet Maintenance Base. turi taż-żaqq (hull) bħal ngħiBl-aktar mod naturali dan du aħna l-battellar. It-tifsila sar id-delizzju tiegħi. Ta’ tifel tal-bastimenti hija waħda li kont ħlomt u xtaqt li jkolli kumplessa li tinkludi ħafna bastiment, imma bit-togħma kalkoli u prinċipji. Il-bastibqajt, u allura kelli nikkun- menti huma l-akbar oġġettenta billi nagħmel il-mudelli. ti mekkanizzati magħmula Bdejt inħabbel moħħi x’ma- mill-bniedem. Kull bastiment terjal nibda nuża u ddeċidejt u dgħajsa għandha l-eleganza li niddobba l-kartun u nara tagħha.”

Ta’ min jgħid ukoll, li Joseph tgħallem waħdu, ma tgħallem imkien, ħlief minn fuq ktieb li kien xtralu missieru.

Maż-żmien tgħallem u avvanza u beda jagħti korsijiet lill-istudenti fuq ship model making. Tkellem miegħi dwar is-sodisfazzjon li kien jieħu minn dan kollu. “Niftakar meta missieri kien jarani daqshekk entużjast kien xtrali ktejjeb bl-isem How to make ship models in cardboard - kif tagħmel il-mudelli tal-bastimenti mill-kartun. Dan kien jonqosni biex aktar inkompli nentużjażma ruħi u dejjem kont naqdef għal rasi”.

Minbarra dan kollu, Joseph kien ukoll l-ewwel ship model maker tal-Mużew Marittimu.

“Hekk hu, u dan il-Mużew kien jaqa’ taħt id-Dipartiment tal-Mużewijiet. Meta l-mużewijiet għaddew taħt Heritage Malta sirt l-ewwel ship model maker ta’ Heritage Malta u allura l-aħħar wieħed tad-Dipartiment tal-Mużewijiet. Il-kariga tiegħi involviet ħafna responsabbiltà għaliex il-mudelli li bnejt riedu jkunu ta’ standard u preċiżjoni għaliex mużew huwa l-vetrina tal-istorja martittima.”

Ir-riċerki wassluh biex jippubblika ktieb dwar il-flotta merkantili ta’ Malta tas-seklu 19 Sirt naf li maż-żmien mill-kartun qaleb għall-injam, u eventwalment beda jaħdem vapuri tal-injam. Immaġinajt li hemm xogħol ta’ dettall kbir bħal ħsieb, ippjanar u esperjenza vasta. B’hekk ridt inkun naf dwar il-proċess minn meta jistudja lill-mudell tal-vapur u eventwalment jibnih.

“Mhux daqshekk faċli tibni mudell bil-kartun għaliex dan il-materjal fih il-problemi tiegħu wkoll minħabba l-morbidezza tiegħu. Mill-kartun qlibt għall-injam li ovvjament huwa aktar prestiġjuż.

Għalkemm illum ili sena rtirat, xorta waħda għadni nitgħallem u meta nħares lura nammetti li ġbart ħafna esperjenza u anki għamilt kuntatti ma’ professjonisti f’dan il-qasam.

Din is-sengħa tinvolvi ħafna teknikalitajiet u laqtiet artisitiċi. Hemm ħafna fażijiet fil-bini tal-mudelli tal-bastimenti,” sostna miegħi.

Ta’ min jgħid ukoll, li Joseph għandu xi xogħliji-

08.11.2020 06.06.2021

23

SKEDA ONE 12:45 13:00 15:30 15:35 15:45 16:00 16:15 16:30 16:45 17:30 18:30

Telebejgħ L-Awla ONE News Liquorish Daytime Ieqaf 20 Minuta Telebejgħ Prime time Preview Duurella Mhux kemm taf Flimkien ma’ Nancy Pjazza

19:20 ONE Sports TNEJN

& Temp 07-06 19:30 ONE News 20:10 Prime Time 20:30 Xanna 20:35 Liquorish 22:45 Country Jamboree 23:30 ONE News 23:45 Liqourish Daytime 23:55 L-Awla

07:15 ONE News 07:30 ONE News 07:45 Duurella 08:00 Quddiesa tal-jum 08:30 Liquorish Daytime 08:40 Step Up 08:45 Pjazza 09:30 Telebejgħ 10:00 Espresso 12:30 ONE News 12:35 Ftit Ħin għal saħħtek

12:40 12:45 13:00 15:30 15:35 15:45 16:00 16:15 16:30 17:05 17:30

Teftif Telebejgħ Kalamita ONE News Liquorish Daytime Ieqaf 20 Minuta Telebejgħ Prime time Preview Country Jamboree Ħabrikt Dak li Jgħodd

18:30 Pjazza 19:20 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:10 Prime Time 20:30 Xanna 20:35 Follow Up 21:35 Music Legends 22:05 Distintivi 23:05 Ħabrikt 23:30 One News 23:45 Liquorish Daytime

07:15 07:30 07:45 08:00 08:30 08:40 08:50 09:35 10:00 12:30 12:40

12:45 Telebejgħ 13:00 Kalamita 15:30 ONE News 15:35 Liquorish Daytime 15:45 Ieqaf 20 Minuta 16:00 Telebejgħ 16:15 Prime Time Preview 16:30 Duurella 16:45 Pink Panther 17:30 Fish On 18:30 Pjazza

19:20

19:30 20:10 20:30 20:35 21:05 22:30 23:00 23:30 23:45

07:15 ONE News 07:30 ONE News 07:45 Duurella 08:00 Quddiesa tal-jum 08:30 Liquorish Daytime 08:40 Step Up 08:50 Pjazza 09:35 Telebejgħ 10:00 Espresso 12:30 ONE News 12:35 Ftit Ħin għal saħħtek

12:40 12:45 13:00 15:30 15:35 15:45 16:00 16:15 16:30 17:00 17:30

18:30 Pjazza 19:20 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:10 Prime Time 20:30 Xanna 20:35 Twenty ONE 21:00 Ilsien in-Nisa 22:40 Fish On 23:30 ONE News 23:45 Liqourish Daytime

07:15 07:30 07:45 08:00 08:30 08:40 08:50 09:35 10:00 12:30

13:15 ONE News 13:20 Kalamita 15:30 ONE News 15:35 Kalamita 16:05 Liquorish Daytime 16:15 Telebejgħ 16:30 Telebejgħ 16:45 Prime Time Preview 17:00 Duurella 17:30 Indhouse 18:30 Pjazza

19:20 ONE Sports ĠIMGĦA

& Temp 11-06 19:30 ONE News 20:10 Prime Time 20:30 Xanna 20:35 L-Awla 22:00 Kick Off 23:30 ONE News 23:45 Liquorish Daytime

07:15 ONE News 07:30 ONE News 07:45 Duurella 08:00 Quddiesa tal-jum 08:30 Step Up 08:45 Better Living 09:35 Ħabrikt 09:55 Twenty ONE 10:25 Il-Kostruzzjoni 10:55 Indhouse

11:55 12:30 12:35 13:10 13:40 14:10 14:50 15:30 15:35 16:30

Telebejgħ ONE News Żona Sport Country Jamboree Liqourish Omnibus Fish On The Local Traveller ONE News Dak li Jgħodd Flimkien ma’ Nancy

17:30 18:00 18:45 19:22 19:30 20:05 20:30 23:30

Il-Kelma Pink Panther Ondroad ONE Sport & Temp ONE News Ieqaf 20 Minuta Ilsien in-Nisa ONE News

07:15 07:30 07:45 08:00 08:40 10:30

12:30 12:35

15:30 15:35

19:15

ONE News Maratona Ġbir ta’ Fondi - PL ONE News Maratona Ġbir ta’ Fondi - PL One Sport & Temp

19:30 20:10

00:00

ONE News Maratona Ġbir ta’ Fondi - PL ONE News

07:15 07:30 07:45 08:00 08:30 08:40 08:50 09:35 10:00 12:30 12:40

ONE News ONE News Duurella Quddiesa tal-jum Liquorish Daytime Step Up Pjazza Telebejgħ Espresso ONE News Teftif

TLIETA 08-06

ONE News ONE News Duurella Quddiesa tal-jum Liquorish Daytime Step Up Pjazza Telebejgħ Espresso ONE News Teftif

ĦAMIS 10-06

et minn tiegħu barra minn xtutna. Ħallejt f’idejh sabiex jelabora aktar. “Minbarra mudelli esebiti u kkummissjonati f’Malta, għandi oħrajn barra minn xtutna. Fosthom waħda mill-kummissjonijiet prestiġjuża hija ta’ galera ta’ Don Juan li mexxiet il-Battaja ta’ Lepanto tal-1517. Għandi mudell ieħor ta’ lanċa tas-salvataġġ u din qiegħda esebita fil-Mużew tan-Norveġja dedikat lil dawn il-laneċ.

Mudell ieħor intenzjonat għal mużew fl-Ingilterra huwa dak tal-battleship HMS Victoria. Ħdimt ukoll mudell ta’ luzzu Malti għal kumpanija marittima Maltija biex ikun esebit f’Mużew fit-Tajwan,” żvela miegħi.

Kollox ma’ kollox, Joseph jirringrazzja lin-Navy Ingliża li indirettament wassluh s’hawn sabiex jibda jibni l-mudelli tiegħu. “Kif indikajt qabel jien kont insegwi l-attivitajiet navali u permezz ta’ dan u grazzi għar-Royal Navy skoprejt dan it-talent li rnexxieli nikkoltiva biex illum sar il-professjoni tiegħi. Kont ixxurtjat li l-ambjent u d-determinazzjoni wassluni biex nimmaterjalizza l-ambizzjoni u l-ħolma ta’ tfuliti.”

Kif stqarr miegħi stess Joseph, l-immudellar mingħajr riċerka jew tagħrif storiku mhux komplut jista’ jiżvija.

Ir-riċerki wassluh biex jippubblika ktieb dwar il-flotta merkantili ta’ Malta tas-seklu 19 The Maltese Merchant Fleet of the 19th Century.

Fl-aħħar nett, Joseph xtaq iħalli messaġġ għall-qarrejja ta’ din il-gazzetta. “Il-patrimonju Malti huwa ta’ valur intrinsiku u għandu bosta fergħat fosthom il-qasam marittimu u għandna għax inkunu kburin bih. L-arti għandha post prominenti u bħall-pittura, l-iskultura u l-bqija l-immudellar huwa inkluż. Sfortunatament ftit baqa’ mudellaturi tal-bastimenti ta’ stoffa kemm lokalment, kif ukoll barra minn Malta u tkun ħasra jekk din is-sengħa jew arti tintilef.

Huwa dmir tagħna li napprezzaw dawn ix-xogħlijiet ta’ reqqa li jixhdu t-tradizzjonijiet u l-ħiliet ta’ missirijietna.

Għalhekk, kull min għandu mudell marittimu ta’ valur għandu l-obbligu li jikkurah u jieħu parir dwar kif imantnieh għaliex wara kollox dak huwa wirt nazzjonali,” temm jgħid Joseph.

ONE News ONE News Duurella Quddiesa tal-jum Liquorish Daytime Step Up Pjazza Telebejgħ Espresso PRESS CONFERENCE: COVID 19

SIBT 12-06

ONE News ONE News Duurella Quddiesa tal-jum Paper Scan Maratona Ġbir ta’ Fondi - PL

Teftif Telebejgħ Kalamita ONE News Liquorish Daytime Ieqaf 20 Minuta Telebejgħ Prime Time Preview Żona Sport Il-Kostruzzjoni Mhux kemm taf

ONE Sports ERBGĦA & Temp 09-06 ONE News PrimeTime Xanna The Local Traveller Espressjoni Country Jamboree Ieqaf 20 Minuta One News Liquorish Daytime

ĦADD 13-06

24

06.06.2021

reċensjoni tal-ktieb

IL-VINKULARI: IL-MUFTIEĦ TAL-PASSAT Meta terġa’ teħel fit-traffiku int u dieħel il-Belt, ipprova immaġina kif kienet tidher din il-belt eżatt wara l-Assedju l-Kbir: vojta, bl-għoljiet u l-veġetazzjoni bl-addoċċ kullimkien, kollox kwiet ħlief għall-Forti Sant’Anġlu.

U preċiż dak li jaraw żewġ itfal ta’ 12-il sena meta jivvjaġġaw lura fiż-żmien għal jum iċ-ċerimonja tat-tqegħid tal-ewwel ġebla tal-Belt Valletta. Il-vjaġġ sigriet tagħhom — grazzi għal magna taż-żmien sigrieta moħbija fil-kantina tad-dar tagħhom — iwassalhom bumm f’nofs intrigu kbir: il-perit tal-Belt inħataf mill-kriminali, u hemm komplott biex jeħilsu mill-Gran Mastru de Valette. U issa, allura? It-tfal se jirnexxilhom jipproteġu din il-parti tant kruċjali mill-istorja ta’ Malta?

Dan il-plott, tal-qtugħ tan-nifs, jagħmel minn Il-Vinkulari: Il-Muftieħ tal-Passat avventura li ma tiqafx taqraha sa ma tasal sal-aħħar paġna. Huwa s-sequel tant mistenni ta’ Il-Vinkulari: Il-Vjaġġaturi taż-Żmien, li l-fans tant ilhom jistaqsu għalih. Il-kuġini-tewmin Alex u Maia jagħmlu ħilithom kollha biex jipproteġu ż-Żmien — għalkemm, bla ma jafu, qed jiġġieldu anki kontra forzi sigrieti qawwijin.

F’dan it-tieni rumanz fis-sensiela tal-Vinkulari, l-awtriċi Simone Spiteri – li fi tfulitha kienet toħlom li xi darba ssib magna taż-żmien – tiftaħ tieqa fuq il-ħajja tal-Maltin 400 sena ilu.

“Timmaġina żmien u post iżjed mimlijin faxxinu mill-Birgu tas-sittax-il seklu? Intrigu, belt kożmopolitana, atmosfera vibranti u ħajja storbjuża,” qalet Spiteri. Kien żmien, għal Malta, ta’ diversità u taħlit ta’ ilsna u kulturi.

Spiteri permezz ta’ dan il-ktieb riedet ukoll tesplora l-figura tal-Kavallieri tal-Ordni, li dejjem ipinġuhomlna bħala “nies riġidi, serji, leb-

sin korazza tal-metall li jħarsulna bl-ikrah millpaġni tal-kotba tal-Istorja”, kienu nies umani bħalna wara kollox, bl-uġigħ u l-ferħ tagħhom.

L-istorja, ovvjament, hija waħda ta’ finzjoni assoluta, imma r-riċerka warajha li għamlet Spiteri hi waħda estensiva, u l-qarrejja se jkunu qed isiru jafu iktar dwar il-passat ta’ Malta mingħajr ma biss jindunaw li qed jaqraw dwar “l-Istorja”. “Dawn il-kotba nkitbu bl-ispirtu li juru li kull parti mqar ċkejkna mill-Istorja ta’ pajjiżna hija importanti u tagħmilna dak li aħna llum,” qalet.

Spiteri temmen li l-ivvjaġġar fiż-żmien jaf joffri spunt għal problemi kontemporanji billi jitfa’ dawl fuq kif kienu l-affarijiet fil-passat.

Il-ktieb jenfasizza wkoll l-importanza tal-memorja personali u kollettiva. “Nemmen li dan punt pjuttost importanti, fi żmien – ilpreżent – fejn kollox jidher daqstant istantanju u tal-mument.”

L-istess bħal fl-ewwel ktieb tas-sensiela, l-istorja hi mżejna b’illustrazzjonijiet ċkejknin fil-bidu ta’ kull kapitlu. Xogħol l-artista Moira Scicluna Zahra, dawn jagħtu ftit ta’ togħma lill-qarrej ta’ dak li se jiltaqa’ miegħu fil-paġni li jmiss.

L-ewwel ktieb fis-sensiela, Il-Vinkulari: Il-Vjaġġaturi taż-Żmien, f’qasir żmien kien spiċċa fl-ewwel post tal-klassifika tal-kotba l-aktar mibjugħa għal tfal t’etajiet minn 9 sa 12il sena, u fil-fatt kellu jiġi rristampat wara biss ftit xhur. “Ilni nistenna t-tieni ktieb tas-sensiela, daqskemm kont inkun qed nistenna s-sequels ta’ Harry Potter!” qaltilna l-qarrejja Pippa Corrado, ta’ 11-il sena.

Il-Vinkulari: Il-Muftieħ tal-Passat jinsab għall-bejgħ mill-ħwienet tal-kotba kollha jew online direttament minn merlinpublishers.com

Mistoqsija: X’riedet tesplora iktar f’dan il-ktieb l-awtriċi?

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-ktieb IL-VINKULARI: IL-MUFTIEĦ TAL-PASSAT. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 13 ta’ Ġunju.

Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u s-13.00, u s-Sibt bejn il-11.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi.

Intant, ir-rebbieħa tal-ktieb IL-PRINĊEP TAL-BIRGU hija:

G. GALDES - ĦAL QORMI

02 Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f ’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Mill-2013 ’l hawn, kemm kienet iż-żieda fl-impjieg ta’ persuni b’diżabilità?

Isem: Numru tat-telefown:

Tweġiba: Indirizz:

25

06.06.2021

IL-MIBEGĦDA LEJN OMMU JOĦROĠHA FUQ IL-VITTMI TIEGĦU Minn dejjem jiffantasizza li jifga lin-nisa Kitba ta’ STEPHANIE CACCIATTOLO

Carroll Edward Cole kien qattiel tal-massa li qatel minn tal-inqas 15-il mara u fl-età bikrija ta’ tmien snin għerreq tifel tal-klassi tiegħu fi xmara. Hu ngħata l-piena kapitali permezz tal-injezzjoni letali fl-1985.

It-tfulija ta’ Cole Carroll Edward Cole twieled fid-9 ta’ Mejju tal-1938 f’Sioux City f’Iowa fl-Istati Uniti. Cole kien it-tieni wild ta’ LaVerne u Vesta Cole. Sena wara twieldet oħtu u l-familja marret tgħix f’Kalifornja. Ftit wara din iċ-ċaqliqa, missier Cole mar jiġġieled fit-Tieni Gwerra Dinjija u sakemm missieru kien ’il bogħod mid-dar, ommu kienet tfittex il-kumpanija ta’ rġiel oħrajn.

Ommu ġieli ħaditu magħha għal dawn il-laqgħat sigrieti ma’ rġiel stranġieri u kienet theddu li ssawtu jekk jgħid lil missieru.

Vesta ma kinitx l-omm eżemplari li tifel ta’ dik l-età seta’ jkollu u apparti dawn il-mawriet kienet tlibbsu ta’ tifla. Cole kien jiġi mgħajjar mit-tfal l-oħrajn minħabba ismu ‘Carroll’ għax skonthom kien isem tal-bniet.

Fl-età ta’ tmien snin, Cole ma felaħx għal iktar tagħjir u spiċċa biex għerreq lit-tifel li beda jgħajru fi xmara f’Richmond f’Kalifornja. Għall-bidu l-każ ġie mniżżel bħala wieħed aċċidentali mill-awtoritajiet iżda Cole ammetta li ma kienx inċident ħafna snin wara waqt li kien qed jikteb l-awtobijografija tiegħu fil-ħabs.

Iż-żgħożija ta’ Cole Iktar ma beda jikber, iktar beda jidħol f’inkwiet. Kemm-il darba ġie arrestat fuq serq u għax ikun fis-sakra. Wara li spiċċa mill-iskola, Cole ngħaqad mal-armata Amerikana iżda spiċċa b’kondotta ħażina wara li seraq xi pistoli fl-1958. Sentejn wara li tkeċċa mill-armata, Cole attakka żewġ koppji li kienu bilqiegħda fil-karozza tagħhom.

Ftit wara dawn l-attakki, Cole ċempel lill-pulizija u qalilhom li kellu fantasiji makabri li kienu jinvolvu l-qtil tan-nisa billi jifgahom. Cole spiċċa biex qatta’ tliet snin f’diversi sptarijiet tal-moħħ, fosthom fi Stockton State Hospital. Tabib li kien jarah hemmhekk qal li Cole “donnu

jibża’ min-nisa u ma setax ikollu x’jaqsam ma’ mara jekk l-ewwel ma jkunx qatilha.” Minkejja din l-istqarrija u li Cole kien ibati minn diżordni antisoċjali tal-personalità, dan l-istess tabib iffirma l-karti ta’ rilaxxament ta’ Cole f’April tal-1963.

Hekk kif ħareġ mill-isptar, Cole mar jgħix f’Dallas f’Texas qrib ħuh. Hemmhekk, Cole ltaqa’ ma’ Billie Whitworth, mara tħobb il-qatra li xogħolha kien ta’ stripper. Cole u Whitworth iżżewġu iżda ż-żwieġ sfaxxa fix-xejn wara sentejn hekk kif Cole daħħalha f’rasu li Whitworth bdiet tibdlu ma’ rġiel oħrajn. Cole mar qrib motel li kien qed jaħseb li bdiet tuża martu u taha n-nar. Hu spiċċa arrestat ta’ dan l-att.

Hekk kif ħareġ mill-ħabs, Cole reġa’ spiċċa ġewwa għax prova jifga tifla ta’ 11-il sena. Hu skonta ħames snin sentenza u telaq lejn Nevada fejn reġa’ prova jifga żewġ nisa. Għal darb’oħra, hu mar fi sptar tal-moħħ iżda minkejja l-fantasiji makabri li kellu, hu ngħata biljett biex imur lura f’San Diego.

Jibdew id-delitti L-ewwel vittma adulta ta’ Cole kienet Essie L. Buck. Cole ltaqa’ magħha fi dverna f’San Diego fis-7 ta’ Mejju tal-1971. Hu fgaha fil-karozza tiegħu u wara poġġieha fil-bagoll sakemm qagħad idur it-toroq biex jara fejn se jeħles mill-katavru tagħha. Ħmistax wara, Cole qatel mara mhux magħruf min hi u difinha qalb is-siġar. Meta ’l quddiem

ġie mixli bil-qtil tagħhom, Cole qal li qatilhom għax ma kinux leali lejn żwieġhom u fakkruh f’ommu.

F’Lulju tal-1973 Cole żżewweġ lil Diana Faye Younglove Pashal li kienet taħdem f’bar u kienet ukoll tħobb il-qatra.

Kienu jiġġieldu ta’ spiss u Cole kien jispiċċa jitlaq mid-dar għal ftit jiem wara l-ġlied ta’ bejniethom. Hu kien joqtol f’dawn il-ġranet li ma kienx ikun qed jersaq lejn id-dar. Minkejja dan, f’Settembru tal-1979, Cole qatel lil martu Pashal billi fgaha. Ġara minn tagħhom bdiet tissuspetta ħażin xħin damet tmint ijiem ma tara lil Pashal u b’hekk sejħet lill-pulizija.

Il-pulizija marru u sabu lil Pashal imgeżwra fi gverta fil-gwardarobba u ngħad li mietet minħabba x-xorb eċċessiv li kienet tixrob. Kien għalhekk li Cole ġie rilaxxat wara li ġie interrogat. Wara l-qtil ta’ martu, Cole reħielha lejn Las Vegas u hemm iltaqa’ ma’ Marie Cushman. Huma marru f’motel, kellhom x’jaqsmu sesswalment u wara Cole fgaha.

Wara li qatel lil Cushman, Cole reġa’ mar f’Dallas u f’Novembru tal-1980 fega tliet nisa.

Cole kien wieħed mis-suspettati tat-tieni qtil iżda ġie arrestat hekk kif instab fuq ix-xena tattielet qtil. Għall-bidu waqt l-investigazzjoni, il-pulizija kienu se jikkonkludu li t-tielet vittma mietet b’kawża naturali iżda Cole spiċċa biex ammetta li kien hu li qatel lilha u lill-vittmi l-oħrajn.

Cole ammetta li qatel madwar 14-il mara f’disa’ snin u kien

dejjem ikun taħt l-effett taxxorb meta jwettaq dawn l-atti.

Saħaq li jaf hemm iktar vittmi iżda ma setax jiftakar.

Fid-9 ta’ April tal-1981, Cole ġie mixli bi tliet delitti li wettaq f’Texas. Hu weħel għomru l-ħabs f’Huntsville Prison. Tliet snin wara, omm Cole mietet u ngħad li l-attitudni tiegħu nbidlet. Fil-fatt, hu aċċetta li jgħaddi ġuri f’Nevada għal iktar omiċidji, minkejja li kien jaf li hemmhekk tingħata l-piena kapitali.

Fi Frar tal-1984, Cole ttieħed f’Nevada fejn instab ħati għallqtil ta’ żewġ nisa li seħħew fl-1977 u fl-1979. F’Ottubru tal-istess sena, Cole ngħata s-sentenza tal-piena kapitali u rringrazzja lill-imħallef talli tahielu. Fis-6 ta’ Diċembru tal-1985, Cole ngħata l-injezzjoni letali fin-Nevada State Prison.

Għal darb’oħra, hu mar fi sptar tal-moħħ iżda minkejja l-fantasiji makabri li kellu, hu ngħata biljett biex imur lura f’San Diego

26

06.06.2021

GĦAQQAD IL-KAXXI

Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi.

Eżempju: Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Ilkaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. In-numru huwa indikazzjoni tat-total ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa.

SIB IL-VALUR Kull ittra fiha valur, uħud mill-valuri huma diġà mpoġġija. Uża dawn il-ħjilijiet biex issib il-kumplament tal-valuri tal-ittri.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

06.06.2021

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irbaħ shampoo u conditioner tad-ditta Wella.

Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil:

KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Isem: Indirizz:

TISLIBA 384

J. BONNICI - ĦAMRUN

MIMDUDIN: 9.

Ara 7 1.

Kompli l-qawl: 10.

Għasfur

Fir-raba’ ......... iżra’ tal-imħabba? (6)

kmieni u mwaħħar 12.

Imġedda (6)

fil-bajjad (5) 16,21M. Nipprova naqbad 4.

Ksieħ (4)

il-ħut (6) 7,9.

Namrar? (5) 18.

Ara 11

Bi 3 NUMRI 198 210 414 427 480 624 677 913 960 982 B’4 NUMRI

0068 0173 0426 0486 0564 0863 1530 1662 2070 2123 2211 2445 2621

3181 3332 3892 4018 4821 4910 4916 4972 4987 5476 5798 5967 6604

6675 6776 6981 7028 7630 7699 8457 9462 B’5 NUMRI 01737 08011 14282

15148 18236 22266 24649 28335 29217 42308 46272 48302 51198 54815 60016 64293

68698 69628 70144 80008 94080 94689 95627 99150

566484 B’7 NUMRI 3670915 4461914 5366928 7962628

Bi 8 NUMRI B’6 NUMRI 00723677 049943 22353521 142664 32200605 403814 60825906

19.

20.

21.

23.

24.

WEQFIN:

pubbliku (6)

1.

Fejn hemm iċ-ĊNL (6)6,15. Annimali kbar (9) 14.

2,3.

Jorbtu l-inġenji 8.

Partitarju? (9) 15.

tal-baħar fiha (6) 11,18. Kien imexxi 17.

3.

Ara 2

r-Russja (4) 21.

5,17. Bdiet it-tibdil 12,23. Jifhem ħafna dan (6) 22.

fit-trasport 13,21W. Għamel hekk fuq

Kap (3) Uża l-azzarin (5) Ara 16 Ara 12 wieqfa Laqgħat ta’ talb (5) l-ispalla! (6) Ikabbar? (6) Ara 6 Ara 5 Ara 13 Fejn noqogħdu (3)

SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA MIMDUDIN: 1.Ħbieb, 4.Żbul, 9,19.Librar, 10.Legali, 12.Abbona, 16.Lil, 18.AZ, 20.Bajja, 21.Pil, 24.Tribu

WEQFIN: 1,7.Ħallelin, 2.IBB, 3,5.Bilbla, 6,23.

Llimati, 8.Negozjant, 11.FB, 12,22.

Allat, 13.Baa, 14.Arawni, 15.Kredtu, 17.Ili21.Pum

28

06.06.2021

DIFFERENZA FIL-ĦAJJA Editorjal

Ħafna mill-puppaturi tal-PN, li għadhom fiċ-ċirkolazzjoni llum, ma tejbu l-ħajja ta’ ħadd meta kellhom iċ-ċans li jwettqu l-politika tagħhom, anzi lill-familji u lin-negozji għabbewhom bl-agħar piżijiet li jiżdiedu minn xahar għal ieħor

F’qafas demokratiku, il-politi­ka għandha għan wieħed li hu ko­ muni għal kull ideoloġija. Bħala politiku jeħtieġ ikollok fil-mira tiegħek it-titjib tal-għajxien ta’ dawk li jkunu tawk il-fiduċja biex tirrappreżentahom fl-isti­ tuzzjonijiet tas-setgħa. Jekk le, allura mhux ħobż għal snienek.

Kejl partikolari u importanti li jsir kontinwament fil-politika hu riflessjoni lura fiż-żmien, b’analiżi kostruttiva ta’ x’sar jew x’ma sarx, ta’ dak li seta’ sar aħjar u dak li ma messu sar qatt. Tali riżultati jkunu l-aħjar gwida biex dik il-ħidma tkun tista’ tibqa’ titjieb.

F’pajjiżna, l-erba’ snin ta’ din il-leġiżlatura, flimkien malerb­għa l-oħrajn ta’ qabel, huma kkaratterizzati minn tmexxija għaqlija li fuq quddiem nett kellha l-interessi nazzjonali.

Ir-raba’ anniversarju ta’ dan il-Gvern, li fakkarna l-Ħamis li għadda, qanqal riflessjoni profonda f’dan is-sens.

Għalkemm ma nippretendux il-perfezzjoni u jittieħed kont kull fejn hu meħtieġ li jit­ ranġa, kif diġà rajna, ma nistgħux ma nenfasizzawx kif illum l-miżuri ta’ fejda li jagħmlu

d-differenza għall-aħjar fil-ħaj­ ja ta’ kull ċittadin saru jwerżqu.

Avolja fadlilha biex tintemm, din il-leġiżlatura wrietna li mhi l-ebda eċċezzjoni, anke jekk kellha tiffaċċja l-agħar kriżi dinjija f’għexieren ta’ snin.

Mhux l-istess jista’ jiftaħar il-Partit Nazzjonalista fl-Oppo­ żizzjoni. Il-faxex kollha tas-soċjetà tagħna jiftakru l-iżjed l-imrar li kellhom iduqu sal-2013 u ħafna mill-puppa­turi ta’ dakinhar għadhom fiċ-ċirkolazzjoni jagħmluha tabirruħhom ta’ xi champions tal-politika lokali.

Kontinwament ukoll jippruvaw jagħtu l-lezzjonijiet.

Issa lkoll nafu wisq tajjeb li t-tmien snin li għaddew qalbu ta’ taħt fuq is-sitwazzjoni ġe­ ne­rali fil-pajjiż – minn waħda f’xifer l-irdumijiet u b’ġejjieni ineżistenti għal pajjiż li spiċċa jikkompeti f’diversi oqsma jekk mhux ukoll rebbieħ bil-fjokki f’oħrajn. Il-fatt li f’dawn l-aħħar snin il-ġid nazzjonali, ras għal ras, laħaq il-medja Ewropea għall-ewwel darba u l-ġid personali tal-poplu hu wkoll it-tieni l-ogħla fost ilġnus kollha fl-Unjoni Ewropea jfissru żviluppi importanti fi

triq prospera li għad fadlilha ħafna aktar x’toffri.

L-alternattiva għal dan hu t-tim immexxi minn Bernard Grech, li m’għandu l-ebda kre­ denzjali biex jiddandan. Prota­ gonisti ewlenin fi ħdanu, meta kellhom iċ-ċans li jwettqu l-politika tagħhom, ma tejbu l-ħajja ta’ ħadd, għajr tagħhom stess jew ta’ xi ħbieb li saru miljunarji b’modi inspjegabbli.

Grech innifsu wkoll m’għandux biex jiftaħar fil-ftit passat politiku tiegħu. Dak li jfaqqas eżatt wara ismu llum, minbarra l-G­reċja, huma biss ir-ras iebsa kontra d-divorzju 10 snin ilu u aktar riċenti l-ħsieb ħafif biex jimla d-dikjarazzjonijiet tat-taxxa.

Faċli nġibu l-eżempji ta’ meta jiġu jsemmgħu l-ħanqa tagħhom, ibda mill-“ġungli tal-konkos”, meta lkoll nafu li żvilup­pi li jseħħu llum huma wkoll ir-riżultat ta’ twessigħ fiż-żoni ta’ żvilupp mill-aħħar Gvernijiet Nazzjona­listi. Inkella meta jgħajtu b’“serq” fil-kontijiet tad-dawl, avolja dawn għadhom jinħadmu bis-sistema li daħħlu huma fl-2009, fl-istess perjodu li kienu wkoll

ivvotaw kontra “bil-qalb” biex ma jraħħsu­homx, kif intalbu jagħmlu dak iż-żmien mill-imsieħba soċjali kollha fil-pajjiż.

Jista’ xi ħadd minnhom jaspira fiduċja fost il-familji meta kienu għabbewhom blagħar piżijiet li jiżdiedu minn xahar għal ieħor?! Jistgħu lin-negoz­janti jnessuhom kif sal-2013 kienu jwerwruhom li ma jiħdux kuntratt imġiddem tal-Gvern jekk ma jippreżentawx donazzjoni­jiet abbundanti lill-PN?! Min se jeħodhom bis-serje­tà li għandhom għal qalbhom il-governanza t-tajba u s-saltna tad-dritt meta, anke mill-Oppo­żizzjoni, ħolqu sistemi ta’ kif jiffinanzjaw il-Partit billi jiskapulaw il-liġi kontra l-ħasil ta’ flus?! Insomma l-lista hi infinita.

Jitqanżħu kemm jitqanżħu biex jinqatgħu minn dan kollu, ma jistgħux. Il-poplu lanqas ma jista’ jinsa minn xiex għaddewh. Id-diffe­renza llum minn żmienhom hi enormi u dan jispjega bl-aktar mod sempliċi għaliex maġġoranza assoluta għadha tafda lill-Partit Laburista fil-Gvern, bil-Mexxej tiegħu Dr Ro­bert Abela.