KullĦadd_06.01.2019

www.kullhadd.com Il-Ħadd, 6 ta’ Jannar, 2019

Ħarġa Nru 1,330 Prezz €1

IMEXXUHA LI DELIA RRIŻENJA • IMKEJJEN VIĊIN ADRIAN DELIA JGĦIDU LI MHUX IL-KAŻ, IŻDA DAWK VIĊIN SIMON BUSUTTIL JGĦIDU LI DELIA “RRIŻENJA” DARBTEJN Ara paġna 5

Ara paġna 4

TAF X’INHUMA FATTORIJI? Jekk le, ara paġna 6

EMMA U NOAH L-IKTAR ISMIJIET POPOLARI FL-2018 Ara paġna 8

MALTA ŻŻOMM SODA U TAĦDEM GĦAL SOLUZZJONI

60 SENA ILU KARIKATURA BAGĦTITU L-ĦABS

Ara paġna 7

02

06.01.2019

kullhadd.com

IT-TEMP GĦAL-LUM L-Ogħla Temperatura: 15°C L-Inqas Temperatura: 08°C L-Indiċi UV: 2 Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Arja ta’ pressjoni baxxa minn fuq it-Turkija li qed testendi fuq iċċentru tal-Mediterran ser tersaq lejn il-Lvant It-Temp: Pjuttost imsaħħab bil-ħalbiet taxxita iżolati jew bis-silġ li jsir ftit imsaħħab waranofsinhar Ir-Riħ: Ftit qawwi mill-Majjistral Il-Viżibilità: Tajba minbarra fix-xita jew fis-silġ Il-Baħar: Qawwi L-Imbatt: Baxx u mħawwad li jsir baxx millPunent Majjistru It-Temperatura tal-Baħar: 17°C

Editur ALEANDER BALZAN email: aleander.balzan@partitlaburista.org

Reklamar u Distribuzzjoni KIMBERLY CUTAJAR email: sales@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

Disinn tal-Paġni KIMBERLY CUTAJAR tel: (+356) 2568 2570

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbgħa

Kuntatt Ġenerali KullĦadd email: editorial@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570

Indirizz Postali KullĦadd

14°C

UV 3

7°C

Il-Ħamis

13°C

UV 3

10°C

15°C

Il-Ġimgħa

UV 1

10°C

Is-Sibt

One Complex, A 28B, Industial Estate Il-Marsa MRS 3000

Sit Elettroniku KullĦadd

14°C

UV 1

6°C

13°C

UV 3

8°C

13°C

UV 3

7°C

kullhadd.com

SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD

Mezzi Soċjali www.facebook.com/kullhadd

Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili – 2393 0000

Chemimart Pharmacy, 14, Triq Sant’Anna, Il-Furjana – 21239310 Brown’s Pharmacy, 706, Triq il-Kbira San Ġużepp, Il-Ħamrun – 21238623 Lantern Pharmacy, Misraħ il-Kebbies, Santa Venera – 21444648 Pharmaplus, Triq Ganu, Birkirkara – 21492958 Regional Pharmacy, Triq E. H. Furse, L-Imsida – 21312449 San Giorgio Pharmacy, Triq Manwel Buhagiar, Pembroke – 21378485 Victor’s Pharmacy, 9, Triq it-Torri, Tas-Sliema – 21330352 Iklin Pharmacy, Triq Geronimo Abos, L-Iklin – 21415499 Naxxar Pharmacy, Vjal il-21 ta’ Settembru, In-Naxxar – 21411438 El Medina Chemist, Triq il-Maskli, Il-Qawra – 21576308 Brown’s Pharmacy, 45, Telgħet Raħal Ġdid, Paola – 21694818 Milia’s Pharmacy, Triq il-Kottonera, Il-Birgu – 27600126 St. James Pharmacy, Misraħ San Ġakbu, Ħaż-Żabbar – 21666194 Martin’s Pharmacy, 182, Triq Birżebbuġa, Birżebbuġa – 21651031 Mqabba Central Pharmacy, 5, Triq Santa Katerina, L-Imqabba – 21641133 Tal-Grazzja Pharmacy, Triq Franġisk Farrugia, Ħaż-Żebbuġ – 21462068 Nova Pharmacy, 142, Triq il-Kulleġġ, Ir-Rabat – 21450743

Il-Gwardjani Lokali – 2132 0202

Għawdex

L-Isptar ta’ Malta – 2545 0000

Taċ-Ċawla Pharmacy, Triq 7 ta’ Ġunju 1919, Ir-Rabat – 21557819 Nadur Pharmacy, Pjazza it-28 t’April 1688, In-Nadur – 21563589

Stampat Miller Distributors Ltd. Numri Importanti Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza​– 112​ Il-Pulizija ta’ Malta – 2122 4001-9​

L-Isptar ta’ Għawdex – 2156 1600 Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza – 5004 3888 Servizz ta’ Direttorju Telefoniku – ​1182

Servizz ta’ tobba fiċ-ċentri tas-saħħa fil-Ħdud u l-festi pubbliċi Iċ-Ċentri tas-Saħħa tal-Mosta, tar-Raħal Ġdid u tal-Furjana jiftħu għall-emerġenzi 24 siegħa, sebat ijiem fil-ġimgħa. Fil-Ħdud u fil-festi pubbliċi, iċ-Ċentru tas-Saħħa tal-Gżira jiftaħ għallemerġenzi bejn it-8.00am u l-5.00pm. Ikun hemm ukoll servizz ta’ infermier bejn it-8.00am u t-8.00pm. Il-pubbliku jrid jattendi ċ-ċentru tas-saħħa tad-distrett tiegħu. Persuni mingħajr karta ta’ identità ma jiġux moqdija.

03

06.01.2019

kullhadd.com

TINĦATAF SERATA U TINFETAĦ OĦRA • STENNIJA KBIRA GĦALL-KUNĊERT TAL-PARTIT LABURISTA FL-OKKAŻJONI TAL-40 ANNIVERSARJU MILL-KISBA TAL-ĦELSIEN • DIĠÀ BDEW JINBIEGĦU SEW IL-BILJETTI GĦALL-ĦADD 10 TA’ MARZU “Konna qed nistennew rispons pożittiv. Iżda, mhux daqstant qawwi.” Kienu dawn il-kummenti tas-Segretarju Organizzattiv tal-Partit Laburista, William Lewis, meta kkuntattjat mill-gazzetta KullĦadd dwar id-deċiżjoni tal-Partit Laburista li jiftaħ it-tieni serata għallkunċert TEMA 79. Dan il-kunċert bl-orkestra kbira ta’ Joe Brown u wħud mill-aqwa kantanti lokali hu maħsub biex ifakkar l-40 sena mill-kisba tal-Ħelsien u huwa parti minn programm ta’ attivitajiet mifruxa fuq diversi ġimgħat.

Fi ftit jiem minn meta fil-ġbir ta’ fondi tal-Partit Laburista tħabbar dan ilkunċert is-serata tas-Sibt filgħaxija ġiet prattikament sold out u l-Perit Lewis spjega li dan wassal biex kontinwament kien hemm nies li qed iċemplu ċ-Ċentru Nazzjonali Laburista iżda ma jsibux il-biljetti li jkollhom bżonn.

“Il-ftit biljetti li kien baqa’ kienu waħdiet. Issa ftit huma dawk li jmorru kunċert waħedhom. Għalhekk ħafna nies bdew jitolbuna biex niftħu serata oħra u tant ir-risposn kien tajjeb li ma stajniex ngħidu le. Minn meta fi Pjazza tal-Ġimgħa tħabbar li għamilna dan, il-biljetti reġgħu bdew mexjin b’ritmu mgħaġġel u għalhekk min ma jridx ikun

diżappuntant jaqbel li jaħseb kmieni, għax din id-darba żgur mhux se jkun hemm it-tielet serata,” qalilna bi tbissima s-Segretarju Organizzativ.

Mistoqsi dwar fiex waslu l-preparamenti Lewis qal li x-xogħol fuq l-arranġamenti mużikali issa huma lesti u dalwaqt jibdew ilprovi mal-kantanti. “Hemm xogħol kbir. Min hu ftit midħla ta’ dawn l-affarijiet jaf kif jaħdem il-Maestro Joe Brown u għalhekk għandhom jistennew kunċert mill-aqwa. Aħna sodisfatti li din l-idea oriġinali ntlaqgħet u tagħtina kuraġġ għal dak li se nħabbru fiż-żmien li ġej bħala parti minn dan il-programm,” qal Lewis.

Fost il-kantanti li se jieħdu sehem f ’dan l-avveniment hemm Mary Spiteri, Claudia Olivia Lewis, Ritianne Azzopardi, NevBiljetti miċ-Ċentru Nazzjonali LaFaniello, Brooke, Mark Tonna, William ille Refalo, Ella, Christabelle, Glenn burista, mit-Tnejn sal-Ġimgħa, u misMangion, Georgina, Lawrence Gray, Vella u Tiziana Calleja. sit elettroniku www.mcc.com.mt.

MEDJA TA’ TMINT IJIEM L-ISPTAR

Turkey

Serbia

Montenegro

Norway

Liechtenstein

Iceland

Switzerland

Netherlands

Bulgaria

Denmark

Ireland

Sweden

Cyprus

Belgium

Slovenia

Spain

United Kingdom

Poland

Estonia

Slovakia

Latvia

Romania

Malta

Lithuania

Italy

Austria

Finland

Luxembourg

France

Germany

Croatia

8.0

Czechia

L-aħħar statistika tal-Unjoni Ewropea wriet li f ’pajjiżna l-medja ta’ żmien li pazjent idum rikoverat hija ta’ tmint ijiem. Dan ipoġġina fost il-pajjiżi bl-iktar żamma twila fl-isptarijiet, għalkemm id-differenzi mhumiex kbar ħafna.

Huma r-Repubblika Ċeka u l-Kroazja l-pajjiżi fejn pazjent idum l-iktar l-isptar fejn il-pazjenti jdumu iktar minn disat ijiem. L-inqas pajjiż fejn pazjent idum l-isptar huwa l-Olanda fejn pazjent idum rikoverat medja ta’ erbat ijiem u nofs.

Il-medja ta’ kemm idumu l-pazjenti l-isptar hija maħduma fuq it-total ta’ ljieli li qattgħu l-pazjenti, diviż man-numru ta’ pazjenti.

04

06.01.2019

kullhadd.com

MALTA ŻŻOMM SODA U TAĦDEM GĦAL SOLUZZJONI Minkejja l-pressoni kontinwa fuq Malta biex iċċedi u ddaħħal immigranti li nġabru minn viċin il-kosta Libjana minn żewġ bastimenti ta’ għaqdiet mhux governattivi, Malta baqgħet iżżomm soda fuq il-pożizzjoni li ma kellha l-ebda kompetenza jew responsabbiltà fiżżewġ każijiet.

B’hekk filwaqt li l-Italja baqgħet iżżomm il-portijiet magħluqa, Malta bdiet taħdem mal-Unjoni Ewropea biex tinstab soluzzjoni għal dawn id-69 persuna, inklużi ommijiet u tfal, biex dawn, flimkien ma’ 250 immigranti oħrajn li ġew salvati jiġu rilokati f ’diversi pajjiżi Ewropej.

Fl-aħħar jiem, in-negozjati mmexxija mill-Unjoni Ewropea intensifikaw b’soluzzjoni suppost li tinsab fil-qrib. S’issa fost il-pajjiżi li offrew li jieħdu ammont ta’ immigranti li jinkludu dawk salvati mill-bastimenti tal-NGOs u anke dawk salvati minn Malta hemm il-Ġermanja, Franza, il-Portugall, l-Olanda u r-Rumanija.

Il-250 immigrant li ġew salvati mill-Forzi Armati ta’ Malta kienu kollha viċin Malta, fiż-żona ta’ salvataġġ ta’ Malta u f ’periklu imminenti. B’hekk il-Forzi Armati ma kellhom ebda triq oħra ħlief li jsalvaw lil dawn l-immigranti.

Id-69 persuna li jinsabu fuq il-bastimenti SeaWatch 3 u Prof Albrecht Penek ġew miġbura viċin il-kosta Libjana (ara mapep uffiċjali ppubblikati mill-Gvern ta’ Malta) fit-22 ta’ Diċembru. Il-bastimenti talbu li jidħlu Lampedusa, li kien l-eqreb port wara l-Libja u t-Tuneżija. Madanakollu l-Italja rrifjutat u l-bastimenti resqu qrib Malta minkejja li Malta ma kellha ebda kompetenza.

L-immigranti issa ilhom fuq il-bastiment tliet ġimgħat sħaħ bis-sitwazzjoni abbord tiddeterjora. Bit-temperaturi neżlin u l-maltemp, Malta offriet lil dawn il-bastimenti biex jidħlu fl-ibħra Maltin biex jistkennu.

B’hekk filwaqt li l-Italja baqgħet iżżomm il-portijiet magħluqa, Malta bdiet taħdem mal-Unjoni Ewropea biex tinstab soluzzjoni

Il-mapep li qed nippubblikaw juru l-lokazzjoni ta’ fejn kienu l-immigranti fil-mument li nġabru mill-NGOs. Ċar kristall fiż-żewġ istanzi li l-eqreb port kien Lampedusa.

NAS DAILY JTEMM IL-MINUTA KULJUM F’MALTA “That’s one minute see you tomorrow” Din il-frażi hija popolari ma’ ħafna li kienu jsegwu l-filmat ta’ minuta li ta’ kuljum kien itella’ fuq Facebook Nusseir Yassin minn madwar id-dinja.

Madankollu, wara 1,000 filmat u 1,000 ġurnata ilvjaġġ ta’ Nas Daily wasal fi tmiemu. Il-vjaġġ tiegħu intemm f ’pajjiżna fejn f ’Dar il-Mediterran iltaqa’ ma bosta Maltin u persuni li ġew apposta minn madwar id-dinja sabiex jiċċelebraw miegħu tmiem dan il-vjaġġ.

Nusseir Yassin saħaq li għalkemm il-filmati ta’ minuta tiegħu spiċċaw, il-pubbliku madwar id-dinja ser jara iktar filmati tiegħu fil-ġejjieni qrib hekk kif diġà għandu pjanijiet għal proġett ġdid.

Għal dan l-avveniment ġiet ukoll il-familja ta’ Nas. Oħt Nusseir qalet ma’ ONE NEWS li filwaqt li dan il-vjaġġ bidel il-ħajja ta’ ħuha u permezz tiegħu sar ferm iktar popolari, għaliha dejjem jibqa’ ħuha li kiber magħha.

“It’s crazy cause .. I never expected my brother to be this big and I’m so incredibly proud and .. yeah still crazy. I don’t think of him as Nas Daily, he’s just my brother so being here

and seeing all these people is just so surreal.”

Għal dan l-avveniment ġew ukoll bosta artisti li saru popolari wkoll għall-filmati tagħhom fuq is-siti soċjali. Tkellimna mal-magician popolari Julius Dein li rrakkontalna kif sar jaf lil Nas mix-xogħol tagħhom fil-midja. Huwa saħaq li dan l-avveniment huwa evidenza ċara tas-saħħa li għandha l-midja soċjali.

Allan Dixon li huwa fotografu rinomat għall-istessi tiegħu m’annimali f ’pajjiżi differenti saħaq li pajjiżna kien ideali sabiex Nas jagħlaq il-vjaġġ tiegħu.

“It’s an amazing destination, location. I love the energy of Malta, the people, they just walk around with smiles everywhere and they are just so welcoming.”

Iċ-ċelebrazzjoni rat il-parteċipazzjoni ta’ Djs lokali u l-Orkestra Filarmonika ta’ Malta li flimkien ma’ kantanti Maltin taw spettaklu qabel is-sala laqgħet lil Nusseir fuq il-palk. Filwaqt li din id-darba Nas ma setax jispiċċa bl-istess frażi, illum kellu messaġġ ieħor x’jgħaddi lill-Maltin.

“Thank you guys so much. I hope you continue watching my videos and I’ll be back in Malta, you are a wonderful host and I couldn’t feel more at home. Thank you for this.”

05

06.01.2019

kullhadd.com

TIĠRI L-KELMA LI DELIA OFFRA R-RIŻENJA • SFORZ BIEX JIDDISKUTU L-KAP F’KUNSILL ĠENERALI

Iżda, tenna li l-kwistjonijiet li qed idawru lill-Partit Nazzjonalista bħalissa għandhom bżonn deliberazzjoni u diskussjoni li ma jkunux fuq l-internet Il-fazzjoni ta’ kontra Adrian Delia fil-Partit Nazzjonalista qed tispara minn kullimkien u tweġġa’ kull fejn tista’. Dan fi sforz biex tkompli timmina lill-Kap fl-iktar mument dgħajjef tiegħu.

Fl-aħħar jiem bdiet tiġri x-xniegħa li Adrian Delia offra r-riżenja tiegħu u li kien is-Segretarju Ġenerali Clyde Puli li m’aċċettahiex anke wara direzzjoni u pressjoni

f ’dan is-sens minn Pierre Portelli, il-Kap Eżekuttiv tal-midja tal-Partit Nazzjonalista u wieħed fost l-eqreb ta’ Adrian Delia. Imkejjen fil-Partit Nazzjonalista qrib ta’ Simon Busuttil qalu li dan hu minnu u saħansitra tennew li din mhix l-ewwel darba li l-Kap offra li jirriżenja. Sostnew li l-ewwel okkażjoni kienet f ’Novembru li għadda.

Interessanti ħafna kif ftit wara li bdiet tiġri din ix-xniegħa dawk li huma magħrufa bħala parti mill-fazzjoni ta’ Delia bdew itellgħu dikjarazzjonijiet pubbliċi li jappoġġjawh

Iżda, imkejjen viċin Adrian Delia ċaħdu mill-ewwel din l-istorja meta kkuntattjati minn din ilgazzetta l-Ħamis filgħodu. Qalu li dan hu biss tentattiv ieħor ta’ dawk li ma jridux lill-Kap biex jibqgħu jimminawh.

Interessanti ħafna kif ftit wara li bdiet tiġri din ix-xniegħa dawk li huma magħrufa bħala parti mill-fazzjoni ta’ Delia bdew itellgħu dikjarazzjonijiet pubbliċi li jappoġġjawh. Fosthom Pierre Portelli nnifsu, il-Viċi Kap David Agius, id-Deputati Kristy Debono u Mario Galea u oħrajn.

Il-Ġimgħa mbagħad kien Adrian Delia nnifsu li kiteb status twil li fih indika b’mod ċar li l-attakki kontra tiegħu ġejjin minn ħdan il-Partit Nazzjonalista. Saħansitra rrefera għal dawk li tradewh u dawk li jattakkaw minn ġewwa.

Referenza ċara wkoll għal dawk li

Għalhekk Briguglio kiteb. Qal ma riduhx jagħlaq din is-sena bħala Kap u wieġeb billi qal li se jibqa’ li dejjem osserva l-proċeduri tal-partit, kemm biex ikun kanhemm. didat għall-Parlament Ewropew u kif ukoll fil-ħatra tal-kap. Meta Iridu diskussjoni dwar il-Kap hu magħruf li kien qed jappoġġIżda, il-kamp ta’ Simon Busut- ja kandidat ieħor. Iżda, tenna til irid jiftaħ id-diskussjoni dwar li l-kwistjonijiet li qed idawru it-tmexxija u għamel din il-kwist- lill-Partit Nazzjonalista bħalissa joni ċara Michael Briguglio, li għandhom bżonn deliberazzjoni fil-Partit Nazzjonalista daħħlu Si- u diskussjoni li ma jkunux fuq mon Busuttil u prova jintgħoġob l-internet. Offline sejħilha hu. Qal ma’ Adrian Delia biex iżid iċ- li l-istrutturi tal-partit għandhom ċans li jkollu suċċess fl-elezzjoni jiltaqgħu biex il-kunsillieri jgħidu tagħhom. tal-Parlament Ewropew.

Briguglio kellu pressjoni kbira Dan għall-ġid tal-partit u tal-Opbiex jikkummenta minħabba l-as- pożizzjoni, qal Briguglio.

Jidher li ta Briguglio hi l-ewwel soċjazzjoni tiegħu ma’ nies qrib Occupy Justice u sehem li kellu mossa minn sensiela li se jitolbu qabel l-elezzjoni ġenerali li għad- interna fi ħdan il-Partit Nazzjondiet. Jirriżulta li kien hemm min alista. Dan bil-għan li tinfetaħ bagħat messaġġ li bis-skiet tiegħu għalkollox id-diskussjoni dwar Briguglio se jitlef il-ftit kredibbiltà it-tmexxija, inkluż fil-kunsill ġenerali. li kien baqagħlu.

06

06.01.2019

kullhadd.com

VERA NGĦIDUHOM, IMMA MA NIKTBUHOMX FL-EŻAMI! • ŻBALJI LI JINGĦADU FIT-TAĦDIT JISPIĊĊAW FL-EŻAMI TAL-O LEVEL • L-INFLUWENZA TAL-INGLIŻ TIDHER FI KLIEM “IVVINTAT” • L-ORTOGRAFIJA SEJRA LURA MHUX ‘IL QUDDIEM Ir-rapport tal-eżaminaturi dwar l-eżami tas-SEC fil-Malti, magħruf aħjar bħala l-O Level, tefa’ dawl fuq ċertu kliem li ntuża fil-kitba li għalkemm forsi jingħad żgur li ma jgħaddix fil-miktub.

Jirriżulta li minn total ta’ 3675 li applikaw għall-O Level talMalti kienu 66% li ġabu minn grad 1 sa 5, dak meqjus bħala marka tajba.

L-eżaminaturi kienu mħassba ħafna bl-iżbalji fl-ortografija tant li qalu li “sfortunatament kienu tassew ftit dawk li kellhom kitba impekkabbli u kienu r-regola u mhux l-eċċezzjoni dawk li tilfu l-marki kollha allokati għall-ortografija.” L-eżaminaturi kienu ċari li l-ortografija qed tmur għall-agħar.

Hemm żbalji tal-ortografi-

ja komuni li forsi naċċetawhom meta nitkellmu imma żgur mhux fil-kitba. Bħal meta nkiteb naqa minflok naqra jew ħabba minflok minħabba jew nixxi minflok nixtri.

“Inħass li numru mhux żgħir ta’ kandidati ma jagħmlux distinzjoni bejn il-Malti miktub u l-Malti mitħaddet. Dan joħloq kitba fqira u żgur li ma tilħaqx l-aspettattiva tal-livell tal-eżami taċ-ĊES,” qalu l-eżaminaturi li kellhom kritika wkoll għall-Ingliżiżmi fil-Malti. Fejn maġġoranza tiġi majjorità (majority) jew jipplanjaw (they plan) jew saħansitra nessesitajiet (necessities).

Minflok nikri karozza kien hemm min kiteb nirrentja karozza u fabbriki saħansitra saru fattoriji. U jekk ma tridx

Ftit mill-iżbalji komuni tal-ortografija

dawn l-iżbalji kollha saru fl-ewwel parti tal-ewwel karta. Karta li l-eżaminaturi jiddeskrivuha bħala waħda li għandha twassal lill-kandidati biex iħaddmu l-lingwa b’mod indipendenti u profiċjenti. “Ħakma tajba tfisser li jifhmu u jikkomunikaw b’mod produttiv u effiċjenti, u japprezzaw sfumaturi differenti ta’ tifsir,” qalu l-eżaminaturi li tennew li b’dan ifisser li jiksbu l-ħiliet li jaslu jiktbu kulma jkollhom bżonn fis-soċjetà adulta.

L-influwenza / interferenza mill-Ingliż

L-Ingliżiżmi (jew kalki [imma żbaljati] )

07

06.01.2019

kullhadd.com

MAR IL-ĦABS FUQ KARIKATURA FIL-GAZZETTA. GĦALIEX? Joseph Micallef Stafrace huwa isem sinonimu mal-midja. Apparti li gradwa u ħadem bħala avukat kien ukoll ġurnalist u editur tal-gazzetta Is-Sebħ.

Nhar it-Tlieta li ġej jagħlaq 60 sena mindu sentenza tal-Maġistrat Refalo ġiet ikkonfermata mill-Imħallef Harding u ntbagħat erbat ijiem ħabs fuq karikatura li kien ippubblika filgazzetta Is-Sebħ.

Fil-fatt nhar it-Tlieta li ġej waqt il-programm ONE Breakfast ippreżentat minn Wayne Sammut u Dr. Elaine Degiorgio se tixxandar intervista estensiva ta’ Micallef Stafrace.

Mal-ġurnalist Edward Montebello, Micallef Stafrace jitkellem dwar dan l-episodju li se jibqa’ jiftakar f ’ħajtu proprju ftit qabel gradwa t’avukat.

Kien proprju fid-9 ta’ Jannar 1959 meta huwa ġie kkundannat il-ħabs u multa ta’ 35 Lira Maltin.

Dan għaliex fis-6 t’Awwissu 1958 kien ħareġ karikatura li l-ħakkiem barrani deherlu li kien ta’ insult għall-Gvernatur Ingliż Sir Robert Laycock.

Fl-intervista ma’ ONE, l-Eks Ministru Laburista sostna kif nibtet l-idea tal-karikatura.

Huwa qal li kien u għadu midħla tal-Paroċċa ta’ San Duminku l-Belt u dik il-ħabta meta ġara l-każ tiegħu, Malta kienet għaddejja minn żminijiet diffiċli.

“Kienu żminijiet iebsa fejn ma

6 ta’ Awwissu 1958. Karikatura fil-gazzetta Is-Sebħ li swiet lil Joe erbat ijiem ħabs kien permess xejn wara l-irvellijiet u l-istrajk ġenerali t’April 1958,” saħaq Micallef Stafrace li hu u jitkellem jartikola ħafna anki jekk għandu l-età sabiħa ta’ 85 sena.

Fil-fatt kien hemm biża’ li l-marċ tradizzjonali tat-Te-Deum tal-festa ta’ San Duminku ma kienx se jitħalla jsir iżda imbagħad, il-Professur Zarb li kien patri u midħla tal-familja

Micallef Stafrace jidher dieħel fil-vann tal-pulizija għall-ħabs ta’ Kordin.

Strickland daħal għall-komunità Dumnikana Beltija u l-marċ sar.

“Jien ħadt pjaċir li l-marċ sar u minn hemm nibtet il-karikatura,” saħaq Micallef Stafrace li spjega wkoll kif qatt ma basar li se jispiċċa fl-inkwiet.

Fl-intervista li nistgħu narawha nhar it-Tlieta waqt ONE Breakfast, Micallef Stafrace jgħid għaliex spiċċa mressaq il-Qorti b’reat kriminali.

L-intervista ma’ Joseph Micallef Stafrace se tixxandar f ’ONE Breakfast nhar it-Tlieta li ġej

Saħaq li kien hemm min kien Ingliż iżjed mill-Ingliżi u keskes kontrih.

Huwa jitkellem ukoll dwar l-esperjenza tiegħu fil-ħabs.

“Jien dħalt il-ħabs bi tlett ikpiepel; l-ewwel bħala priġunier, kont ukoll fil-bord tat-tmexxija tal-ħabs u anki bħala avukat kont immur inkellem lill-klijenti tiegħi,” saħaq Joseph Micallef Stafrace.

Hu u jqalleb fil-kotba tiegħu u jurini l-memorji li għandu jispjega kif bħala priġunier żammewh f ’dik id-diviżjoni tal-ħabsin li kienu qed jistennew sentenza u ma ngħatax uniformi ta’ priġunier.

“Kont hemm għall-erbat ijiem kollox imma kien hemm min kien kattiv u staqsa għaliex jien ingħatajt dak it-trattament,” qal Micallef Stafrace.

Joseph Micallef Stafrace li kien ukoll il-pijunier tal-liġi dwar il-midja jgħid li hija ħaġa tajba li l-libell m’għadux jitqies bħala reat kriminali.

Min-naħa l-oħra Joseph Micallef Stafrace li mar il-ħabs għaliex 60 sena ilu l-libertà tal-espressjoni ma kinitx tassew imħaddna, saħaq fuq ir-responsabbiltà tal-ġurnalist li jrid iwassal l-aħbar.

“Il-ġurnalist irid ikun fattwali u jrid iħalli dejjem il-familja ta’ dak li jkun barra jekk mhux f ’każijiet eċċezzjonali,” kompla jgħid Micallef Stafrace.

L-intervista ta’ Joseph Micallef Stafrace se tixxandar proprju fis-60 anniversarju mindu mar il-ħabs għaliex il-liġijiet tal-pajjiż immexxi mir-Renju Unit kienu jippermettu li dak iż-żmien joħonqu l-libertà tal-espressjoni.

ONE Breakfast jixxandar kuljum mit-Tnejn sal-Ġimgħa bejn is-6:45 u t-7:45 ta’ filgħodu. L-intervista se tidher nhar it-Tlieta 8 ta’ Jannar 2019.

Silta mis-sentenza ta’ ħabs ikkonfermata mill-Imħallef Harding - 9 ta’ Jannar 1959

08

06.01.2019

kullhadd.com

EMMA U NOAH L-IKTAR POPOLARI

Is-sena li għaddiet kienu rreġistrati 2,158 isem differenti għal eluf ta’ tfal li twieldu f ’pajjiżna.

Għat-tieni sena konsekuttiva Noah kien l-iktar isem popolari għall-ulied subien. Filwaqt li l-isem Emma ħa post Emily f ’dawk li huma l-iktar ismijiet popolari

L-IKTAR ISMIJIET POPOLARI BNIET Emma Mia Valentina Ella Emily Julia Leah Martina Nina Giulia

SUBIEN Noah Luca Liam Matteo Jake Ben Jack Adam Thomas Zack

għall-bniet.

L-isem Emma huwa isem Ingliż li ġej mill-kelma antika Ġermaniża għal xi ħaġa sħiħa jew universali. Dan hu isem popolari sa mis-seklu 19.

Noah huwa isem mill-Ebrajk li jfisser mistrieħ u comfort. Naturalment dan hu wieħed mill-ismijiet b’influwenza biblika fejn jingħad li Alla għażel lil Noah biex jibni l-arka u jimlieha b’ikel u annimali biex isalvaw minn għarar.

Mill-iktar tlieta popolari tas-sena l-oħra spiċċaw barra Emily u Sophia għall-bniet u Alexander u Samuel għas-subien. Minflok kienu Mia u Valentina t-tieni u t-tielet l-iktar ismijiet popolari għall-bniet. Filwaqt li fil-każ tas-subien kien hemm Luca u Liam.

Wieħed irid jinnota li dawn l-ismijiet huma popolari wkoll meta wieħed iżid it-tieni isem magħhom. Hekk kif l-ismijiet doppji reġgħu kienu popolarissimi. Ngħidu aħna l-isem Emma nsibuh ukoll Emma

Jade, Emma Kate, Emma May u Emma Ruby. L-istess l-isem Noah li nsibuh Noah Ġużè, Noah Mohamed u Noah Arthur fost oħrajn.

Għall-bniet isem popolari ieħor huwa Julia li fil-fatt jekk wieħed jiġbor il-varjanzi Julia u Giulia flimkien faċilment l-isem jidħol fl-aqwa 3 wara Emma.

Fil-lista tal-ismijiet tidher evidenti wkoll l-influwenza tan-numru ta’ barranin fostna. Anke jekk dejjem konna nħobbuhom bħala pajjiż, inkluż minħabba l-mod kif aħna esposti għat-televixin, hemm influwenza ċara ta’ ismijiet Taljani.

Imma l-preżenza b’saħħitha ta’ ismijiet Taljani hija wkoll riflessjoni tal-komunità Taljana b’saħħitha fostna. Giulio, Giorgio, Gloria, Federica u ħafna oħrajn insibuhom kollha fost l-ismijiet ġodda f ’pajjiżna din is-sena.

Bl-istess mod, għalkemm b’ħafna inqas saħħa, hemm ċerti ismijiet b’influwenza Għarbija u Afrikana.

IN-NET JOĦLOQ SENSAZZJONI BL-INFLUWENZA Fiż-żmien li taħkem l-influwenza anke minħabba l-kesħa, in-NET ħareġ jipprova jissensazzjonalizza każi ta’ influwenza fir-residenza San Vinċenz De Paule. Dan b’rapporti li jippruvaw jallarmaw u jgħidu li l-Gvern qed jaħbi każi ta’ Swine Flu f ’San Vinċenz De Paul.

F’reazzjoni, is-Segretarjat Parlamentari għal Persuni b’Diżabilità u Anzjanità Attiva nnota li l-influwenza li hemm ġewwa l-Faċilità għal Kura fit-Tul San Vinċenz De Paul hija l-istess bħal dik li ħakmet lill-kumplament tal-Ewropa. Dan b’kuntrarju għal dak li ġie rrappurtat fuq il-midja tal-Partit Nazzjonalista.

“Il-każijiet tal-influwenza f ’dawn iż-żminijiet ikunu numerużi imma l-Faċilità tipprovdi s-servizzi kollha meħtieġa għall-kura tal-influwenza u

għall-kontrol kontra tixrid tal-virus. Fil-fatt, il-maġġoranza tar-residenti f ’San Vinċenz ħadu t-tilqima u għalhekk ingħataw l-aktar protezzjoni effettiva biex tilqa’ għall-influwenza,” qal is-Segretarjat Parlamentari.

Dan b’rapporti li jippruvaw jallarmaw billi jgħidu li l-Gvern qed jaħbi każi ta’ Swine Flu f’San Vinċenz De Paul

10

06.01.2019

kullhadd.com

TIĠDID FI ĦDAN FONDAZZJONI IDEAT Fondazzjoni iDEAT fil-preżent tinsab għaddejja bi proċess ta’ tiġdid, fid-dawl li l-istess Fondazzjoni iDEAT fl-2019 se tkun qiegħda tiċċelebra l-10 anniversarju mit-twaqqif tagħha.

Kien proprju fl-2009 meta kienet għaddejja diskussjoni fi ħdan l-istrutturi tiegħu dwar ilbżonn li l-Partit Laburista jkollu t-think-tank tiegħu sabiex din isservi bħala sors ta’ ħsibijiet u ideat progressivi fi ħdan il-Partit Laburista bil-għan li timbotta ’l quddiem ideat u ħsibijiet ġodda li nemmnu li għandu bżonn pajjiżna.

Permezz ta’ din l-istruttura, il-Partit Laburista jassigura li jkompli jiġġedded tul is-snin u jżomm qrib u jifhem aħjar dak li l-poplu jkun qiegħed jesprimi dwar diversi temi li jkunu qegħdin jiġu diskussi fil-pajjiż.

Għaldaqstant f ’Settembru 2009 ġiet uffiċjalment imwaqqfa Fondazzjoni iDEAT, fondazzjoni li għal dawn l-aħħar snin mexxiet ’il quddiem diskussjonijiet importanti fil-pajjiż, bħalliġi dwar il-finanzjament tal-partiti, it-tneħħija tal-preskrizzjoni kontra politiċi f ’każijiet ta’ korruzzjoni, leġiżlazzjoni dwar il-prostituzzjoni f ’Malta, il-liġi tad-divorzju u għadd ta’ temi oħra li ġew diskussi f ’pajjiżna f ’dawn l-aħħar snin.

Aktar minn hekk f ’dawn l-aħħar snin Fondazzjoni iDE-

Hekk kif issa ninsabu qrib l-għeluq tal-10 snin, Fondazzjoni iDEAT tinsab għaddejja b’ħidma fuq għadd ta’ proġetti fosthom dak tat-twaqqif ta’ Akkademja Politika AT serviet bħala ċentru ta’ studji politiċi b’għadd ta korsijiet ta’ formazzjoni politika, fosthom il-kors YouProgress li attira numru kbir ta’ żgħażagħ matul dawn l-aħħar snin, fejn illum numru minn dawn il-parteċipanti kkontestaw elezzjonijiet b’suċċess u jinsabu jservu fil-Parlament Malti kif ukoll f ’diversi Kunsilli Lokali f ’Malta u f ’Għawdex.

Hekk kif issa ninsabu qrib l-għeluq tal-10 snin, Fondazzjoni iDEAT tinsab għaddejja b’ħidma fuq għadd ta’ proġetti fosthom dak tat-twaqqif ta’ Akkademja Politika li misten-

nija titwaqqaf is-sena d-dieħla u għadd ta’ inizjattivi oħra li se jitħabbru fil-ġimgħat li ġejjin.

F’dawn il-jiem Fondazzjoni iDEAT qiegħda tniedi kompetizzjoni sabiex jiġi magħżul logo ġdid għall-Fondazzjoni li għandu jiġi mniedi kmie-

ni s-sena d-dieħla. L-għan ta’ din il-kompetizzjoni se jkun li tingħata l-opportunità lill-pubbliku inġenerali sabiex jipparteċipaw f ’din il-kompetizzjoni billi jibagħtulna d-disinn proposti minnhom sat-Tnejn 4 ta’ Frar 2019, biċ-ċans li dan ikun il-logo

uffiċjali ta’ Fondazzjoni iDEAT. Is-sottomissjonijiet se jkunu qegħdin jiġu evalwati minn bord indipendenti li se jkun qiegħed jevalwa d-disinji mibgħuta, sabiex eventwalment jintgħażel il-logo ġdid tal-istess Fondazzjoni iDEAT f ’Marzu 2019.

11

06.01.2019

kullhadd.com

KENNEDY IMPRESSJONA BL-ASSEDJU L-KBIR • KIEN JAF DWARU IKTAR MINN BORG OLIVIER Dokumenti tal-Gvern Amerikan li jitfgħu dawl fuq l-istorja tal-Istati Uniti jixhdu ċ-ċertu għerf li l-President Amerikan John F. Kennedy kellu dwar l-istorja ta’ Malta. Saħansitra iktar minn Prim Ministru Malti nnifsu.

In-noti huma rakkont ta’ ċertu William R. Tyler li kien jaħdem viċin il-President Kennedy tant li kien preżenti għal-laqgħa li l-President Kennedy kellu malPrim Ministru Malti George Borg Olivier. Laqgħa li ġrat f ’Settembru tal-1963 u baqgħet ittimbrata f ’moħħu tant li niżżilha fin-noti tiegħu.

Tyler jirrakkonta kif fi żmien ta’ kwistjonijiet razzjali f ’post jismu Birmingham il-President Kennedy laqa’ lill-Prim Ministru ta’ Malta. Minkejja li kien perjodu fejn kellu mhux ħażin dwar xiex jinwkieta. Fi ftit kliem il-messaġġ hu li seta’ kellu prijoritajiet oħra anke għax dakinhar pajjiżna ma kienx indipendenti.

F’għajnejn l-uffiċjal li rrakkonta, il-Prim Ministru Borg Olivier ma kienx xi wieħed li jimpressjona u għalhekk jirrakkonta xi ftit sorpriż kif ma ħassarx il-laqgħa skedata. Dawn in-noti li llum jinstabu f ’arkivji sħaħ online kienu meħuda deċennji ilu u għalhekk ir-rakkonti huma mistennija li jkunu xi ftit jew wisq korretti għax intqalu friski.

“Għalkemm il-Prim Ministru kien mistħi biex nibdew, fi ftit minuti l-President ġiegħlu jħossu komdu u żammu hemm għal 45 minuta,” jirrakkonta.

Jingħad li ħafna mill-ħin kien iffukat fuq mistoqsijiet pertinenti marbuta mal-ekonomija ta’ Malta. Dan sakemm il-President Kennedy dar fuq l-istorja ta’ Malta u beda jitkellem fuq kemm il-poplu Malti kellu okkażjonijiet fejn wera kuraġġ. Kuraġġ li kien magħruf ma’ kulħadd.

“Imbagħad il-President tkellem dwar l-Ordni tal-Kavallieri ta’ Malta b’mod li wera li kien mgħarraf ħafna dwar l-oriġini tal-ordni u l-istorja tagħna,” jirrakkonta Tyler f ’episodju li seta’ mbarazza xi ftit ukoll lill-Prim Ministru Malti.

“Il-President beda jitkellem dwar l-Assedju ta’ Malta, l-Assedju l-Kbir tal-1565, u beda jis-

taqsi mistoqsijiet lill-Prim Ministru b’mod mgħaġġel,” kompla jkun dokumentat. Hawn intqal kif Kennedy kien saħansitra infurmat dwar l-istorja ta’ Malta iktar mill-Prim Ministru nnifsu.

Almenu dwar dak il-perjodu.

Jidher li hawn Borg Olivier qallu li ma setax jifhem kif il-President tal-Istati Uniti bir-responsabbiltajiet kollha li kellu u l-piżijiet fuq spalltu kellu ċ-ċans ikun infurmat tant fuq Malta, saħansitra iktar mill-Prim Ministru Malti nnifsu. Hawn Kennedy qal lil Borg Olivier. “Dak għax madwar sena ilu qrajt ktieb bl-isem tal-Assedju l-Kbir. Qrajtu?”

Borg Olivier wieġeb li le. U dan l-uffiċjal li rrakkonta x’ġara dakinhar spjega kif Kennedy dar fuqu u staqsa lilu jekk qrahx.

Naturalment, qallu li le.

Intant, irriċerkjana kif kienet irrapportata ż-żjara fit-Times of Malta ta’ dak iż-żmien u kif jirrakonta Tyler kien hemm parti sostanzjali ffukata fuq l-ekonomija.

Dak li fil-fatt deher fl-aħbarijiet. Borg Olivier kien spjega lil Kennedy kif Malta ma setgħetx tibqa’ fortizza strateġika u għalhekk l-ekonomija kellha tinbidel għal waħda bbażata fuq industrija, turiżmu u agrikoltura.

Dan sakemm il-President Kennedy dar fuq l-istorja ta’ Malta u beda jitkellem fuq kemm il-poplu Malti kellu okkażjonijiet fejn wera kuraġġ. Kuraġġ li kien magħruf ma’ kulħadd

12

06.01.2019

kullhadd.com

VIŻJONI U ĦIDMA SFIQA FAVUR PERSUNI LGBTIQ Chris Vella - Kordinatur ta’ Drachma Malta u li jistinka bis-sħiħ biex tinkiseb ugwaljanza sħiħa għal nies LGBTIQ fis-soċjetà Maltija; soċjetà li tippermetti lil persuni li jgħixu b’mod miftuħ u sħiħ mingħajr biżà ta’ diskriminazzjoni bbażata fuq l-orjentazzjoni sesswali, l-identità jew l-espressjoni tal-ġeneru jew karatteristiċi tas-sess ta’ dak li jkun.

X’inhu l-irwol tiegħek bħala Kordinatur ta’ Drachma?

L-irwol tiegħi bħala Kordinatur huwa li ngħin biex nikkordina l-ħidma ta’ Drachma, ibda mil-livell amministrattiv u legali, imma aktar minn hekk fl-organizzazzjoni ta’ laqgħat, attivitajiet, outreaches u ħidmiet oħra li l-grupp tagħna jkun involut fihom. Tajjeb ngħidu li fi Drachma, għandna żewġ Kordinaturi u jiena wieħed minnhom u responsabbli primarjament għall-ispazju LGBTIQ fil-komunità tagħna. Joseanne Peregin hija l-Kordinatriċi l-oħra u hija responsabbli mill-ispazju tal-ġenituri ta’ persuni LGBTIQ fil-komunità tagħna.

barra minn xtutna. Fil-fatt, it-tnejn li aħna nirrappreżentaw lil Drachma fuq il-Kunsill Konsultattiv, kif ukoll f ’entitajiet internazzjonali bħalma huma l-European Network of Parents of LGBTI+ Persons (ENP: li hi rreġistrata Malta), kif ukoll il-Global Network of Rainbow Catholics (GNRC), u l-European Forum of Christian LGBT Groups. Irridu ngħidu wkoll li din il-ħidma nagħmluha id f ’id mal-membri tal-kumitati tagħna li jaħdmu bla heda biex inmexxu ’l quddiem il-ħidma mal-persuni LGBTIQ u l-familja tagħhom, speċjalment dawk li huma l-aktar vulnerabbli u fil-periferija.

X’responsabbiltajiet iġġorr magħha din il-kariga?

Xi skop għandha din l-għaqda u x’attivitajiet torganizza matul is-sena?

Naturalment, għandek il-livell legali u ġuridiku fuq naħa, u hemm il-livell pastorali/uman. Ġaladarba, Drachma hi organizzazzjoni volontarja, irreġistrata mal-Kummissarju tal-VO, kemm jien, kif ukoll Joseanne, għandna responsabbiltà legali li nġorru magħna. Imma aktar minn hekk, din il-kariga hija wkoll missjoni li tirrikjedi minna t-tnejn impenn u dedikazzjoni kbira għall-ħidma ta’ Drachma. It-tnejn li aħna naħdmu id f ’id biex inżommu l-komunità ħajja b’mod attiv u biex inkomplu l-missjoni tagħna kemm mal-komunità f ’Malta, kif ukoll ma’ dik

Il-grupp Drachma beda f ’Settembru 2004 meta Tyrone Grima ħa l-inizjattiva, bl-għajnuna talMGRM, biex jinħoloq spazju għall-persuni LGBTIQ li kienu jħossu x-xewqa li jqarrbu lejn xulxin ir-realtà tagħhom bħala persuni LGBTIQ lejn ir-realtà tagħhom bħala persuni li jemmnu: ħafna minnhom kienu jħaddnu it-twemmin Kattoliku. Din kienet l-ispirazzjoni bikrija tal-grupp li baqgħet bħala għan ewlieni. Ilgrupp beda jissejjaħ Drachma mill-2008 ’l quddiem. Sadanittant, mill-2005 beda jikkordinah Mario Gerada li għin ħafna biex tiġi żvi-

luppata l-filosofija ta’ Drachma li kienet tinkludi enfasi fuq il-mixja personali spiritwali u l-akkumpanjament spiritwali li l-kommunità ta’ Drachma toffri għall-membri tagħha. Fl-2008, kien hemm żvolta oħra pożittiva għall-grupp, għaliex beda l-ispazju tal-ġenituri, immexxi minn Joseanne Peregin, li serva ta’ spalla għal bosta ġenituri u familji ta’ persuni LGBTIQ, fil-proċess li jikbru flimkien, u jimxu ’l quddiem bħala familji u bħala ċittadini fil-pajjiż.

Il-grupp illum jorganizza diversi laqgħat, fosthom laqgħat regolari għall-membri, darbtejn fix-xahar għall-membri LGBTIQ – fl-ewwel ġimgħa u fit-tielet ġimgħa ta’ kull xahar fil-Kappella tal-Università u fiċ-Ċentru Pastorali tal-Gudja rispettivament, u fit-tielet Ħamis ta’ kull xahar, fid-Dar tal-Irtiri tal-Ġiżwiti Mount Saint Joseph fil-Mosta għall-ġenituri. Barra minn dawn il-laqgħat, norganizzaw mumenti ta’ talb fil-Milied, fl-Għid, kif ukoll fil-Jum Internazzjonali Kontra l-Omofobija (IDAHO), seminars, live-ins u irtiri, kif ukoll laqgħat soċjali, ħikes u BBQs. Norganizzaw laqgħat f ’parroċċi, kollaborazzjonijiet ma’ skejjel u gruppi ta’ għalliema u seminars pubbliċi fuq temi diversi.

gay għall-gost u biex ikun ipprova kollox f ’ħajtu...

Din hija mistoqsija li kont nisma’ u nistenna ħames snin ilu jew ftit iktar meta forsi kien hawn ħafna inqas awareness mil-lum, anke minħabba li ma kienx hemm l-istess framework legali ta’ drittijiet bħalma hawn illum. Wara dibattitu sħiħ li kellna f ’pajjiżna meta qamet il-kontroversja dwar il-Conversion Therapy fl-2016, kont naħseb li mistoqsija bħal din kienet sorvolata. Mid-dehra, il-fatt stess li qed issir din il-mistoqsija, u l-fatt ukoll li qamu wkoll ċerti reazzjonijiet favur il-Conversion Therapy fuq il-midja soċjali wara l-famuża stqarrija ta’ konkorrent fuq l-X Factor – turi kemm fil-fatt, inbidlu l-liġijiet, imma l-mentalità għadha ma nbidlitx għalkollox, u għal xi wħud baqgħet fejn kienet, u ċerti ideat u informazzjoni ħażina għad għandhom għeruq fondi.

Illum ix-xjenza mxiet ħafna u qed turina li l-orjentazzjoni sesswali hija realtà minnha nnifisha u mhix kwistjoni ta’ għażla, jew ta’ aptit, jew xi moda jew trend.

Huwa minnu li x-xjenza għadha ma waslitx b’mod konklussiv għal kollox biex tispjega l-oriġini proprja ta’ dan l-aspett fis-sesswalità tagħna. Imma naħseb ix-xjenza tal-psikoloġija u s-sesswoloġija Ħa mmur mal-ewwel għadllum huma ħafna ċari li din hija diskussjoni - Gay titwieled naturali u li tiżviluppa fil-bniedem jew issir? Qed nistaqsik din fil-kors tal-ħajja tiegħu. Għalhekk, id-domanda għax hawn min hu tal-opinjoni li wieħed jaqleb hemm min jitwieled eterosesswali,

u hemm min, jitwieled gay, lesbjana jew bisesswali. Din għalhekk mhix kwistjoni ta’ moda, aptit jew għażla, imma realtà umana. Ħadd ma jqum filgħodu u jgħid: “Illum ħa nkun gay”, jew “għada ħa nkun eterosesswali”. Int jew int jew m’intix. Ma tistax illum tkun gay u minn rajk, jew bl-għajnuna ta’ xi terapija, issir eterosesswali.

Jista’ jkun, li tkun għadek qed tfittex, biex anke tifhem lilek innifsek.

Huwa wkoll fatt li s-sesswalità ta’ kull bniedem tevolvi u tiżviluppa iktar ma jagħraf lilu nnifsu u jikber f ’dan l-għarfien. Imma din mhix xi swiċċ, jew xi ħaġa li bit-terapija tista’ tinbidel. Min jagħmel dan, jew forsi biss jipprova jagħmel dan, ikun qed jagħmel ħsara kbira lilu nnifsu jew lilha nnifisha fit-tul taż-żmien.

Irrid ukoll ngħid, li min jargumenta li xi ħadd jiddeċiedi li jsir gay biex ikun tal-moda jew sempliċement għall-gost jew biex jipprova kollox qed jinsa fatt li hu reali ħafna fil-mument preżenti, u li kien iktar fl-imgħoddi: li tkun gay iġġib magħha – sfortunatament – element ta’ stigma, preġudizzju u wkoll ċerta tbatija psikoloġika – għax qed ngħixu f ’soċjetà, li fil-qalbha tagħha, għadha m’aċċettatx verament lill-persuni LGBTIQ. L-aktar li waslet hija li tittollerahom. Il-fatt stess li qed nitkellmu fuq dan il-livell juri kemm għadha sfida – għaliex sa issa stess irrid niġġustifika li neżisti u li jien dak li jien miegħek u mal-qarrejja ta’ dan

13

06.01.2019

kullhadd.com

il-ġurnal!

Kif tirribatti lil min iqis l-omosesswalità bħala dnub?

Ejjew nagħmluha ċara li anke minn lenti ta’ duttrina Kattolika dak li int għadek kemm għidt mhuwiex korrett. Il-Knisja waslet biex tagħmel distinzjoni bejn il-bniedem omosesswali u l-azzjonijiet hekk imsejħa omosseswali u huma dawn tal-aħħar li għadha tqis bħala dnub. Dan tagħmlu fuq bażi tal-interpretazzjoni tagħha tal-hekk imsejħa Liġi Naturali, li tqis bħala naturali biss relazzjonijiet sesswali bejn raġel u mara, li huma mifuħin għall-ħajja fil-kuntest ta’ żwieġ Kattoliku. Għalhekk tqis dawk li ssejjaħ bħala attrazzjonijiet bejn l-istess sess (same-sex attraction) oġġettivament bħala diżordni, għalkemm tammetti li għadha ma fehmitx l-għeruq tal-omosesswalità. Għalhekk titlob lil kull persuna omosesswali tgħix ħajja kasta.

Il-pożizzjoni tal-Knisja hija għalhekk prinċiparjament imsejsa fuq l-interpretazzjoni tal-Knisja talLiġi Naturali, li fil-fatt ma teħux f ’kunsiderazzjoni, l-iżviluppi kollha tax-xjenza, li fi żminijietna qed juru li l-omosesswalità mhix xi moda jew xi fattur superfiċjali, imma fil-fatt hija minsuġa fl-istess natura tal-bniedem. Li qed ngħidu aħna, u wisq iktar ix-Xjenza hi, li n-natura umana hija aktar varjata u diversa milli naħsbu aħna. Li nfittxu li npoġġu kollox bħala abjad jew iswed huwa żball. F’kelma waħda, l-omosesswalità hija naturali, daqskemm hija naturali l-eterosesswalità: huma biss varjanti tal-istess realtà ta’ orjentazzjoni sesswali tal-bniedem. Meta xi snin ilu ġie jżurna t-Teologu Kattoliku James Alison huwa kien semma l-eżempju ta’ persuni xellugin, li fl-imgħoddi kien hemm saħansitra min ikkunsidrahom bħala imxajtna, imma meta s-soċjetà għarfet li dan kien biss varjant fin-natura, u lil dawn in-nies ħalliethom jgħixu ta’ persuni xellugin (left-handed), dawn għamlu suċċess minn ħajjithom u ffjorixxew. Alison spjega kif din ukoll hija r-realtà ta’ persuni LGBTIQ, li wkoll jistgħu jikbru jekk jitħallew ikunu dak li huma.

Il-Knisja wkoll tgħallem – per-

mezz ta’ San Tumas ta’ Akwinu – li hu Duttur tal-Knisja – li l-Grazzja tibni fuq in-Natura.

Aħna nemmnu li jekk bniedem ikun sinċier miegħu nnifsu u jgħix il-verità li jġorr f ’laħmu stess – jista’ jsir qaddis. Imma, mhux biss bit-triq waħdanija taċ-ċelibat/kastità – li sa issa qed tiġi ppreżentata bħala l-unika triq possibbli biex persuna gay jista’ jsir qaddis. Imma bħal kull persuna oħra, jista’ jagħżel li jħobb persuna oħra tal-istess sess u miegħu (jew magħha f ’każ ta’ mara lesbjana) jibni familja. U bħalma Alla jista’ jqaddes koppja eterosesswali li joffru ħajjithom lil xulxin, daqstant ieħor, Alla jista’ jqaddes koppja tal-istess sess. Flaħħar mill-aħħar, hija l-imħabba li tgħaqqad żewġ persuni flimkien u tagħmel il-frott u dan il-frott jieħu diversi forom, inkluż fit-trobbija ta’ wlied, ħidma fil-komunità, ħidma filantropika, u l-bqija. Id-dokument pre-sinodali tal-Knisja li ħareġ f ’Ottubru 2015 waqt is-Sinodu tal-Isqfijiet dwar il-Familja, irrikonoxxa l-għożża bejn koppja tal-istess sess. Il-Knisja wkoll tgħallem li l-imħabba li koppja tagħti lil xulxin, hija mħabba li twassal għall-qdusija tat-tnejn. Jien inħoss li dan il-kliem jagħmel sens ukoll għall-koppja tal-istess sess.

X’tikkummenta fuq il-fatt li kemm ilu Prim Ministru Dr Joseph Muscat, id-drittijiet ta’ persuni LGBTIQ splodew b il-kbir tant li bħalissa ninsabu l-aqwa fl-Ewropa minn dan il-lat?

Nammetti li meta kont żgħir, qajla kont naħseb li xi darba fi żmieni, kont se nkun nista’ nkun persuna LGBTIQ b’wiċċi minn quddiem, jew li kont se ngawdi drittijiet bħal persuni oħra fis-soċjetà tagħna. Irridu ngħidu li l-impenn u l-inizjattiva ta’ dan il-Gvern biex jibdel din is-sitwazzjoni kienet konsistenti u llum, iva, pajjiżna, f ’dak li hu qafas legali, joffri l-aqwa qafas fl-Ewropa u fost l-aqwa fid-dinja. Ta’ min ukoll jinnota, b’mod pożittiv, li diversi liġijiet ġew ukoll maqbula b’unanimità fil-Parlament – u dan hu ta’ ġieħ għal pajjiżna. Dan kollu

Meta nħares lejn il-mixja tagħna fid-dinja u nqabbilha mal-mixja għad-drittijiet tan-nisa, li wara 100 sena, ukoll, f’ċertu sens għadna ma wasalniex għaliha, nifhem li t-triq għadha twila u mhix ħafifa

tajje b .

Imma l-liġi waħedh a mhix biżżejjed.

Tajjeb li hemm il-qafas, imma hemm bżonn ta’ bidla mill-qiegħ tal-mentalità li mhux tittolera nies differenti imma tħaddanhom b’mod sħiħ. Nemmen li għad fadlilna x’naqdfu f ’dan ir-rigward.

Bosta ma jaqblux li żewġ persuni gay ikunu jistgħu jiżżewġu. Xi twieġeb għal dan?

Dan għaliex il-mudell taż-żwieġ li huma jħaddnu huwa msejjes fuq l-interpretazzjoni tradizzjonali talLiġi Naturali li tirrikjedi kunċett dejjaq ta’ kumplimentarjetà bijoloġika u ftuħ għall-ħajja (jiġifieri riproduzzjoni sesswali). Ħafna huma dawk li jħarsu lejn ir-raġel u l-mara bħala żewġ ġeneri u realtajiet riġidi u allura kwalunkwe ħaġa li ma tidħolx f ’dan il-mudell ma tistax tiġi kkunsidrata bħala żwieġ. Kien hemm ukoll min ħaseb li bl-adozzjoni ta’ żwieġ gay, qed jiġi mnaqqas jew imxejjen jew saħansitra meqrud il-kunċett ta’ żwieġ. Jiena nemmen li dawn l-argumenti kollha riduttivi, fil-fatt inaqqsu mill-ġmiel u l-profondità taż-żwieġ.

Iż-żwieġ huwa qabelxejn rabta bejn żewġ persuni li jagħtu ħajjithom għal xulxin, b’fedeltà, b’impenn u b’perseveranza. Fi żmien meta ħafna jqisu dan l-impenn bħala piż u jfittxu forom ta’ relazzjonijiet b’inqas impenn dejjiema bejn xulxin (inkluż bejn nies straight), li ssib nies li jixtiequ jidħlu għal dan l-impenn b’serjetà hija xi ħaġa imprezzabli u ta’ min jinkoraġġiha. Fl-esperjenza tiegħi, relazzjonijiet straight u relazzjonijiet gay għandhom l-ist-

ess dinamiċi, l-istess sfidi, l-istess diffikultajiet u l-istess teżori imprezzabbli. Fil-fatt l-idea ta’ kumplimentarjetà riġida bejn iż-żewġ sessi hija ftit diminuttiva, għaliex naħsbu li hemm mod wieħed biss ta’ kif wieħed ikun maskili jew femminili. Anke l-fissazzjoni ta’ xi wħud li jridu jafu min hu r-raġel jew il-mara bejn koppja tal-istess sess turi fil-fatt nuqqas ta’ għarfien tal-ġeneru tal-bniedem, u li fil-fatt anke f ’koppja gay hemm il-kumplimentarjetà fuq tant livelli, kemm dak ta’ karattru, temperament, imġiba u l-bqija. U f ’kollox hemm l-imħabba li verament tgħaqqad lil dawk iż-żewġ persuni flimkien. Dik li xi wħud fil-fatt jagħtu inqas valur lil relazzjoni ta’ koppja tal-istess sess meta kkumparata ma’ relazzjoni ta’ koppja straight – turi wkoll nuqqas ta’ għarfien dwar dawn ir-relazzjonijiet li huma sbieħ u kumplessi daqs kull forma ta’ relazzjoni oħra. Fuq kollox, min jaħseb li f ’koppja gay hemm inqas imħabba, jew inqas impenn jew inqas lealtà, speċjalment f ’koppja ta’ rġiel gay, juri li fil-fatt għadu jimxi bi sterjotipi, u ma jħarisx lejn il-persuni u l-mixja f ’ħajjithom!

U bħala konklużjoni, iva nemmen li ż-żwieġ hu tajjeb, u jien fil-fatt, wieħed minn dawk li flimkien mar-raġel tiegħi Tyrone, iddeċidejna li ningħaqdu flimkien fiż-żwieġ...

Fl-aħħar iżda mhux l-inqas, bħala persuna li tant taħdem favur id-drittijiet ta’ persuni gay f ’pajjiżna, għaddi messaġġ finali lill-persuni gay u speċjalment lil dawk li għal diversi raġunijiet qed jibżgħu jesprimu din l-orjentazzjoni sesswali tagħhom fil-pubbliku u qed isofru fis-skiet ta’ darhom.

Il-messaġġ tiegħi huwa sempliċi. Ma naqtgħux qalbna mid-diskriminazzjoni u mill-preġudizzju, imma nfittxu li nkunu aħna b’mod awtentiku u b’mod ordinarju. Jiena u Tyrone dejjem emminna li iktar ma nġibu ruħna b’mod naturali u ninnormalizzaw ir-relazzjoni tagħna quddiem in-nies, inqas ikun hemm min jarana qisna xi ħaġa eċċentrika jew xi ħaġa ta’ wara l-muntanji – imma jarana verament għal dak li aħna. Se jkun hemm – iva – min mhux se jifhem u lanqas irid jifhem u jkompli jpinġina b’kuluri koroh. Imma dik hija parti mir-realtà tagħna wkoll. Meta nħares lejn il-mixja tagħna fid-dinja u nqabbilha mal-mixja għad-drittijiet tan-nisa, li wara 100 sena, ukoll, f ’ċertu sens għadna ma wasalniex għaliha, nifhem li t-triq għadha twila u mhix ħafifa. Imma diġà għamilna passi kbar. Ejja ma naqtgħux qalbna. Min ikollu bżonn ifittex l-għajnuna, hemm ir-Rainbow Support li semmejna qabel, hemm diversi għaqdiet volontarji LGBTIQ u hemm ħafna għajnuniet anke minn professjonisti ġenwini. Tibqgħux fis-satra u s-skiet. Fittxu l-għajnuna – fittxu lil min jista’ jimxi magħkom.

Bħal dik il-pjanta li trid id-dawl, int għandek bżonn toħroġ minn qoxortok u tikber. Aħna bħala Drachma noffru s-sapport tagħna, u min ikollu bżonn jista’ jikkuntattjana fuq Facebook, jew b’email (drachmalgbt@gmail. com) jew bit-telefown (79253875 LGBTIQ, 79442317 ĠENITURI). Fuq kollox, intix gay jew le, ma tagħmilx differenza għal Alla.

Ftakar li int persuna prezzjuża quddiem Alla, għaliex Hu ħalqek xbieha tiegħu, u tak l-aqwa don li seta’ jagħtik: tak l-imħabba, jiġifieri tak lilu nnifsu.

14

06.01.2019

kullhadd.com

IL-BINI BAROKK F’PA

Billi Malta tinsab f’nofs il-Mediterran, dejjem kienet suxxettibbli għal ħafna movimenti tal-arkitettura li kienet tinbet fl-Ewropa. F’dak li hu bini bdejna u g ma nistgħux nonqsu milli nsemmu l-bini kbir u sabiħ li nbena bl-istil Barokk, li introduċewh il-Kavallieri wara l-Assedju l-Kbir. Biex jgħidilna aktar fuq il-bi Direttur tal-Istitut Internazzjonali għall-Istudji Barokki fl-Università u l-awtur ta’ kotba fuq il-Barokk.

Profs bħala binjiet xi nsibu f ’Malta apparti l-Barokk?

Il-Barokk hu stil ta’ arkitettura assoċjata mal-Kavallieri li kienu f ’Malta (1530-1798). Nistgħu ngħidu li l-Barokk insibuh fil-bidu tas-seklu 17 u kompla sa ma telqu l-Kavallieri fl-1798. Minbarra l-espressjoni Barokka fl-istorja tal-arkitettura ta’ Malta, kien hemm stili oħra qabilhom.

Pereżempju f ’Malta tal-Qedem, kellna l-istil ta’ bini msejjaħ Megalitiku li kien ibbażat fuq l-użu ta’ ġebel kbir.

Iżda dawk ma kinux binjiet għat-talb?

Dawn ’l hekk imsejħa tempji ċertament kienu marbuta ma’ xi tipi ta’ ritwali sagri. Probabilment fihom kienu joqogħdu n-nies li kienu jieħdu ħsieb dak li jiġri fihom, li forsi kienu jinkludu riti tat-twelid tat-trabi u tal-mejtin. Iżda dawn it-Tempji Megalitiċi, bħalma huma dawk tal-Imnajdra jew ta’ Ħaġar Qim, huma biss espressjoni waħda tal-arkitettura f ’Malta, qabel ma waslu l-Kavallieri.

Kellna wkoll l-istil Puniku meta Malta kienet taħt il-ħakma tal-Kartaġiniżi. Dan, kif ukoll il-lingwa Semitika tagħhom, baqgħu jestendu wkoll fiż-żmien tal-Imperu Ruman, fejn illum, fir-Rabat, għadna nistgħu nżuru ’l hekk imsejħa Domus Romana. Imbagħad fl-Imdina kellna żewġ stili Medjevali: l-istil tal-Gotiku Chiaramonte, li kien impurtat minn Sqallija fis-seklu 14 u wkoll mill-istess post, kien hawn qabel ma ġew il-Kavallieri, l-istil Gotiku Katalan li nsibuh ukoll fil-Birgu u fiċ-Ċittadella ta’ Għawdex. Wara kien hawn l-istil Manjeristiku Taljan tal-perjodu Rinaxximentali tard, li ma tantx dam, għax bħalma ġara f ’Ruma, mill-ewwel qaleb għall-Barokk. Nistgħu nsibu eżempji ta’ dawn l-influwenzi tar-Rinaxximent tard, fl-ewwel bereġ u knejjes li bnew il-Kavallieri fil-Birgu, qabel l-Assedju Ottoman massiv tal-1565.

Jekk insemmu l-Imdina, qabel ma reġgħu nbnew il-faċċati ta’ numru ta’ postijiet, nistgħu ngħidu li l-bini t’hemmhekk kien ta’ tip Għarbi?

Fl-Imdina kien hemm ħafna saffi ta’ bini wieħed fuq l-ieħor, jibdew bil-livelli ta’ żmien il-Bronż, tal-Kartaġiniżi, Rumani u Biżantini, iżda iktar tard fil-Medjuevu, kien hemm l-influwenza tal-Musulmani, li kienu hawn Malta għal tul ta’ żmien. Jidher li ħafna mill-bini tal-Musulmani, kien ippjantat madwar bitħa ċentrali mdawra bil-kmamar.

Dan kien bini ta’ sular wieħed imfassal fuq pjanta tat-tip li ssib fit-Tuneżija kif ukoll fi Sqallija ta’ żmien l-Għarab.

Kull fejn kienu jgħixu l-Musulmani, wieħed isib dawn it-tipi ta’ djar.

Iżda li ġara kien, li wara l-perjodu Għarbi, meta l-Imdina saret mill-ġdid belt Kristjana wara l-miġja tar-Re ta’ Sqallija, Ruġġieru II fl-1127, għalkemm il-qafas tal-bini baqa’ kif kien, insibu tibdil drastiku fil-faċċati ta’ palazzi u knejjes, fejn wara s-seklu 13, bdew jidhru faċċati mill-isbaħ assoċjati mal-kunċett tal-Gotiku, li nfirex mal-Ewropa kollha f ’dawk iż-żminijiet. Għalhekk, ħafna faċċati nbnew millġdid. Forsi xi ftit minnhom bħal Palazzo Falsone nbnew iktar tard wara l-1500. Jiġifieri qabel ma ġew il-Kavallieri f ’Malta kien hawn espressjoni arkitettonika medjevali, influwenzata minn xogħol simili fi Sqallija.

X’fih li permezz tiegħu jiddistingwi ruħu l-bini Barokk?

Il-Barokk nistgħu ngħidu li għandu erba’ karatteristiċi ew-

lenin: L-ewwel nett: forza komunikattiva qawwija. Il-bini kien jitkellem! Għalhekk, meta tara dan il-bini, mill-ewwel tista’ tgħid li ċerta knisja, jew ċertu palazz, kienu importanti waqt li oħrajn iżgħar u inqas dekorati, kienu inqas importanti minnhom. Dan għax l-arkitettura Barokka kienet iddisinjata biex tirrifletti b’mod ċar u inekwivoku l-poter tan-nies li kienu jużawh; hekk li palazz ta’ re jew ta’ prinċep kien ikollu ħafna ornament u skala kbira, waqt li dak ta’ xi ħadd inqas fil-grad soċjali, kien ikun iżgħar u dekorat b’mod inqas ambizzjuż. Dan il-fenomenu talBarokk insibuh fl-Ewropa kollha.

Karatteristika oħra hi li fi żmien il-Barokk kien hemm approċċ lejn l-arkitettura fejn l-integrazzjoni ta’ arkitettura, pittura u skultura, kienu miġbura flimkien biex joħolqu ħaġa ħolistika u armonjuża sabiex, kif jgħid Corrado Rizza, “il Barocco è un inno all’occhio e alla teoria della visione.”

It-tielet karatteristika tal-bini Barokk kien li dan l-istil kien jagħti kas ħafna u jesplora l-ispazju estern. Dan kien jinkludi l-perspettiva ta’ kif tara l-bini mill-bogħod u t-tip ta’ relazzjoni tal-palazz jew knisja mal-pjazza jew mat-triq quddiemhom. L-istess ngħidu għal-logħob bil-livelli permezz ta’ turġien u rampi maestużi. Kien hemm “investigazzjoni tal-ispazju”, li toħloq kuntrast ma’ x’kien jiġri fil-perjodu Medjevali fl-Ewropa, fejn, katidral Gotiku, kien prattikament imdawwar bid-djar tal-injam, li jagħmluha diffiċli tiġbed ritratt tajjeb. Għall-kuntrarju, fil-perjodu Barokk, il-bini ta’ katidral jew palazz kbir, kien normalment ikun fi pjazza u għalhekk fotoġeniku. Hu għalhekk li f ’ċerti bliet - bħal f ’Pariġi fi Franza, Noto fi Sqallija, Lecce fil-Puglia, il-Belt Valletta f ’Malta u l-pjazez ta’ Ruma u Madrid – kull min iżurhom jesklama kemm huma postijiet sbieħ. L-arkitetti kbar tal-Barokk: Borromini, Bernini, Pietro da Cortona, Guarini, Juvara u tant oħrajn, kienu jagħtu importanza kbira biex isebbħu l-ispazju urban għall-glorja tal-papiet u tal-prinċpijiet tal-perjodu Barokk.

Ir-raba’ karatteristika tal-Barokk hi li dan l-istil kien konxju ħafna tal-mod kif id-dawl tax-xemx jaqa’ fuq il-faċ`ata tal-bini biex joħloq kuntrast qawwi bejn elementi mdawla u oħrajn fid-dell, kif għamel Caravaggio fil-kapolavuri tiegħu. Allura l-iskultura tal-faċċati kienet tinqala’ aktar u tirrendi l-bini iktar sabiħ. L-arkitetti, il-pitturi u l-iskulturi ta’ dak iż-żmien (li kellhom bażi artistika komuni fittagħlim, kienu konxji ferm tal-effetti tad-dawl naturali (u artifiċjali) fl-intern tal-bini li jagħmlu – biżżejjed wieħed jidħol fil-knisja tipika Barokka Santa Maria della Vittoria f ’Ruma u jammira l-istatwa tal-Estasi ta’ Santa Tereża ta’ Avila, skolpita mill-Bernini, biex jirrealizza dan!

Allura meta nirriferu għall-Barokk u għall-Gotiku hemm differenza qawwija bħala xogħol fil-ġebla? U ċ-Ċimiterju tal-Addolorata hu tal-aħħar stil?

Id-differenza kienet qawwija ħafna u dan jimmanifesta ruħu fil-kuntrasti bejn l-iskala vertikali u orizzontali, fit-tipi differenti tal-pjanta u fit-tipi u s-sinifikat differenti tal-ornament skulturali.

Il-knisja taċ-Ċimiterju tal-Addolorata hi mfassla fuq stil Neo-Gotiku, li ġie wara l-Barokk. Dan l-istil wasal Malta mill-Ingilterra għax l-Ingliżi riedu jintroduċuh bħala simbolu tal-Imperu Ingliż, peress li f ’pajjiżhom il-Gotiku kien meqjus b’kontinwazzjoni tan-National Style tal-Ingilterra, li wieħed għadu jista’ jammirah f ’Westminster Abbey jew fil-Katidral ta’ Canterbury eċċ. Ta’ min iżid li l-istil Noe-Gotiku, kuntrarju għall-istil Neo-Klassiku, ukoll tas-seklu 19, qatt ma kien popolari mal-Maltin minħabba l-assoċjazzjoni tiegħu mal-Protestanti.

Iżda int temmen li kull binja toħloq kultura, xjenza, reliġjożità eċċ?

Iva. Immorru lura u naraw x’inhi d-differenza bejn arkitettura u bini. Il-bini hu xi ħaġa fiżika; materjali u struttura, waqt li l-arkitettura, kif jikteb Andrew Ballantyne, hi marbuta ma’ kultura u filosofija u għalhekk għandha ruħ.

Pereżempju l-ħajt tal-fortifikazzjoni f ’Istanbul. Dan il-ħajt kien importanti ħafna fl-istorja tal-bniedem għax intrabat ma’ landmark importanti fl-istorja - meta l-Ottomani ħadu Kostantinopli fl-1453 u l-Iżlam sar forza dominanti fil-Mediterran. Għalhekk, minħabba r-rabta li dan il-ħajt kellu ma’ ġrajja b’impatt kbir fuq il-politika u l-kultura tal-Ewropa – naturalment ma baqax sempliċement bini iżda sar xogħol ewlieni ta’ arkitettura militari.

Għalhekk l-arkitettura dejjem għandha ingredjent kulturali qawwi.

Jekk il-barokk nassoċjawh mal-Kavallieri, nistgħu ngħidu li kienu ħassieba mill-aqwa? U dawn mnejn ġabu l-ideat tagħhom?

Il-Kavallieri kienu assoċjati mal-familji aristokratiċi ewlenin tal-Ewropa, li fi żmien il-Barokk kienet maqsuma f ’żewġ soċjetajiet: l-aristokratiċi, li kellhom kollox, u l-poplu, li kien bla poteri u mejjet bil-ġuħ. Ir-rivoluzzjoni Franċiża għalhekk kienet seħħet, wara li persuni bħal Voltaire u membri oħra tal-Illuminati Franċiżi bdew jistaqsu jekk dan kienx sew! Bħala nies aristokratiċi u kolti ta’ żmien il-Barokk, il-Kavallieri ġabu Malta arkitetti u artisti kbar biex jieħdu ħsieb il-bini tagħhom. Insemmu fost oħrajn, l-Arkitetti Buonamici, Blondel, Carapecchia, Mondion u Ittar.

Jiġifieri l-Barokk beda fi Franza?

Le, l-ewwel ma beda kien fl-Italja bħala riżultat tal-Kontro-Riforma Kattolika. Kien San Carlo Borromeo, li ppubblika direttivi ġodda għall-bini tal-knejjes Kattoliċi wara l-Konċilju ta’ Trento, fis-sena 1577. Dan il-proċess

15

06.01.2019

kullhadd.com

AJJIŻNA

Minn Charles B. Spiteri

għandna l-isbaħ u l-aqwa tempji fid-dinja, iżda żgur ini Barokk, intervistajt lill-Professur Denis De Lucca,

ta’ bidla ġie aċċellerat meta l-Ġiżwiti bnew il-knisja ta’ Ġesù f ’Ruma, bħala l-knisja omm tagħhom. L-ewwel inbniet minn barra u mbagħad ġiet iddekorata minn ġewwa b’mod grandjuż.

Mill-Italja, il-Barokk infirex mal-Ewropa kollha, għax tqies li kien is-simbolu tal-Kattoliċiżmu kontra l-Protestantiżmu ta’ Luteru u sħabu. Tant hu hekk, li fl-Ingilterra Protestanta tat-Tudors u wara, il-Barokk qatt ma kien popolari ħlief għal perjodu qasir marbut mal-hekk imsejjaħ Restoration, assoċjat mas-sovran il-ġdid tal-Ingilterra, Charles II, li ried jerġa’ jdaħħal il-Kattoliċiżmu fil-pajjiż peremezz tas-suċċessur tiegħu, id-Duka ta’ York, li kien Kattoliku.

Imbagħad insibu li f ’ċerti postijiet bħal Franza, fi żmien ir-Re Luiġi XIV, Le Roi Soleil, il-Barokk laħaq il-qofol tiegħu, fosthom f ’Versailles, li kien palazz Barokk mudell, li l-istil tiegħu nfirex mal-Ewropa kollha u laħaq ir-Russja, fejn inbena San Pietruburgu. F’dawk iż-żminijiet ilBarokk sar simbolu tal-politika tal-Assolutiżmu, assoċjat ma’ twemmin fid-dritt divin tar-rejiet. Kien għalhekk li l-Barokk beda jiġi assoċjat ma’ din il-klassi diriġenti li kienet tgawdi poteri assoluti “ġejjin minn Alla”; klassi privileġġata li kienet tikkontrolla lill-Ewropa kollha.

Issa l-Kavallieri kienu lkoll relatati ma’ dawn il-familji rjali jew nobbli u għalhekk meta ġew Malta, riedu wara l-1600, joħolqu riflessjoni ta’ dak kollu li diġà spjegajt.

Naraw li l-ewwel m’għamlu kien li bnew il-Belt Valletta bħala fortizza kontra l-Ottomani, iżda kif jaqleb is-seklu u fis-snin ta’ wara, narawhom iġibu arkitetti li kienu jifhmu sew il-lingwa tal-Barokk. B’hekk meta l-Belt Valletta ttrasformat ruħha għal belt ċivili Barokka, impurtaw dan l-istil Barokk biex iħossuhom aktar familjari f ’ambjent li kien jirrifletti l-filosofija politika u kulturali tal-Ewropa Kattolika, fejn kienu joqogħdu l-familjari tagħhom. Wara dak iż-żmien kollu, għadna ngawdu l-bini kollu Barokk tagħhom, għajr dak li nqered fil-gwerra.

Illum, baqa’ jsir bini Barokk?

Sa ftit ilu, knejjes fi stil Barokk kienu għadhom jinbnew f ’Għawdex. Pereżempju l-knisja tax-Xewkija nbniet fi stil Barokk Venezjan. Ħafna knejjes oħra f ’Għawdex, li ma nbnewx wisq lura fiż-żmien, komplew jużaw il-Barokk.

Illum l-atteġġjament lejn il-bini nbidel għax hu influwenzata mill-filosofija arkitettonika tal-modern movement. Dan il-moviment narawh sew fil-bidu tas-seklu 20 fl-Ewropa kollha u kien hemm ħafna fergħat tiegħu. Naturalment, id-disinn tal-bini tal-lum hu radikalment differenti minn dak li kien isir fi żmien il-Barokk.

Ir-raġuni hi sempliċi: illum għandna dinja bbażata fuq twemmin f ’sistemi politiċi, demokratiċi, waqt li fiż-żmien tal-Barokk kienet ibbażata fuq l-assolutiżmu, fejn kollox kien ikkontrollat mill-papiet u mill-familji renjanti tal-Ewropa. Allura dawn l-influwenzi politiċi, kif dejjem ġara fl-istorja tal-bniedem, influwenzaw atteġġjamenti kuntrastanti lejn l-arkitettura.

Nistgħu ngħidu li l-Barokk f ’Malta hu għall-knejjes u l-palazzi ta’ żmien l-Ordni biss?

Barra l-Belt Valletta, fl-Imdina u fi rħula wkoll issib bini Barokk, bħall-Katidral tal-Imdina, il-Matriċi ta’ Għawdex fiċ-Ċittadella, il-knisja tal-Għarb, il-Bażilika Santa Elena f ’Birkirkara u ħafna oħrajn. Jekk biex nagħti eżempju, nieħdu l-Bażilika ta’ Birkirkara; li nbniet fl-ewwel parti tas-Seklu XVIII, din hi l-epitomija ta’ knisja Barokka f ’Malta, għax il-kunċett tagħha, sew minn barra u wkoll minn ġewwa, kien il-kunċett ta’ disinn Barokk. U l-ornament u l-intensità tiegħu; il-mod kif huma ddisinjati l-faċċata, il-kampnari u l-koppla, dan kollu jagħmel dan il-maqdes wieħed mill-eżempji ewlenin tal-Barokk Malti.

Fl-istess żmien, ħafna djar fl-irħula Maltin, ukoll bdew jinbnew bl-influwenza tal-arkitettura tal-Kavallieri fil-Belt Valletta.

Iżda fl-opinjoni tiegħi, l-isbaħ knisja li għandna bl-isbaħ stil ta’ Barokk minn ġewwa, hi l-Konkatidral ta’ San Ġwann, li kienet il-knisja konventwali tal-Kavallieri. Għalhekk dawn investew flus kbar biex jinħoloq simbolu dehen tal-prestiġju internazzjonali tal-Ordni tagħhom.

U allura għaliex il-Konkatidral ma sarx fuq stil Barokk minn barra wkoll?

Għax kien hemm il-kwistjoni taż-żmien. Il-knisja nbniet malajr ftit wara l-Assedju, fis-snin wara l-1570. Issa dak iż-żmien, il-Barokk kien għadu ma ħax hawn Malta u

għalhekk l-istil oriġinali ta’ San Ġwann kien wieħed militari ħafna; mingħajr dekorazzjoni. Kienet binja ta’ natura awstera, assoċjata mal-bini tal-ewwel bereġ fil-belt, bħal dik ta’ Aragona li għadha teżisti. Imbagħad, wara l-1635 meta wasal Malta l-Arkitett Francesco Bonamici, membru tal-Akkademja ta’ San Luqa ta’ Ruma, li kienet l-aqwa skola tal-Barokk fl-Italja, beda jinbidel il-ġewwieni tal-knisja ta’ San Ġwann, u minn kaxxa tal-ġebel kif kienet qabel, saret kaxxa tas-sbuħija liema bħalha, dekorata bl-isbaħ xogħlijiet tal-Barokk, fosthom Chapelle Ardente tal-ifjen injam sabiex tintuża f ’ritwali funerarji bħalma kien jiġri fil-bqija tal-Ewropa. M’hemmx rokna f ’San Ġwann li mhix ornamentata.

U l-ornamenti huma kollha tal-ġebel, jew hemm tal-injam ukoll?

Fil-Konkatidral, ix-xogħol kollu hu skolpit fil-ġebel. Insemmi wkoll li apparti mix-xogħol skolpit, fil-Konkatidral insibu l-ġmiel ta’ saqaf impitter minn Mattia Preti, li hu meqjus bħala wieħed mill-aktar pitturi importanti fi żmien il-Barokk. Ma ninsewx ukoll dak il-paviment meraviljuż ta’ rħam intarzjat li taħtu huma midfunin kavallieri importanti.

Illum qed naraw ħafna bini bil-briks u l-Barokk ħadd ma jaħseb fih. Kemm tara d-differenza?

Naħseb din hi ħaġa ta’ atteġġjament. Illum is-sistemi politiċi tal-pajjiżi Ewropej huma kollha bbażati fuq sistemi demokratiċi, fejn kulħadd għandu d-drittijiet. Ħafna huma dawk li llum għandhom il-mezzi biex jgħixu f ’dar jew f ’appartament u kulħadd irid ċerti standards. Fi żmien il-Barokk ma kien jeżisti xejn minn dan, għax l-uniċi nies li kellhom dawn il-mezzi kienu l-aristokratiċi.

Nafu li fi żmien il-Kavallieri, in-nies komuni li ħafna minnhom kienu fqar, kienu jgħixu fi djar żgħar, b’kamra jew tnejn. L-istandards imfittxija ma kinux ambizzjużi.

Illum il-ġurnata, il-kultura tal-għajxien inbidlet għalkollox. Waqt li fil-perjodu tal-Barokk, palazz kbir u l-ġonna tiegħu kienu jokkupaw art kbira, illum f ’dan l-istess spazju, jistgħu faċilment joqogħdu numru ta’ appartamenti, forsi neċessarji biex jakkomodaw deċentement in-numru dejjem jikber ta’ nies u l-vetturi tagħhom.

Peress li Malta hi gżira żgħira fejn l-ispazju hu limitat ħafna, hemm bżonn tat-tfassil ta’ bilanċ studjat bejn l-esiġenzi tal-konservazzjoni ta’ ambjenti storiċi, ħafna minnhom assoċjati mal-Barokk u l-bżonn ta’ bini ġdid.

16

06.01.2019

kullhadd.com

IT-TIFLA BIĊ-ĊURKETT MARY ISTORJA CHETCUTI MILL-

Il-kunflitt fil-Jemen beda fl-2015.

Nibet fl-2011 meta nxterdet ix-xrara tar-Rebbiegħa Għarbija u kienet ħaġa naturali u inevitabbli li l-poplu Jemenit iqum b’għajta waħdanija ta’ protesta kontra l-president Ali Abdullah Saleh, li mill-1978 mexxa b’id tal-ħadid; in-nies riedu tibdil kostituzzjonali u ċivili.

Biex jikkalma l-qiegħa, il-President Saleh għadda t-tmexxija talpajjiż f ’idejn id-deputat tiegħu, Abdrabbuh Mansour Hadi, iżda ma seħħitx l-istabbiltà u lanqas it-titjib fil-ħajja ta’ kuljum li stennew in-nies ta’ dal-ifqar pajjiż filLvant Nofsani.

Fil-verità, il-President Hadi sab diffikultajiet enormi hu u jipprova jsib tarf il-korruzzjoni rampanti li teżisti fil-Jemen minbarra l-attakki spissi mill-militanti. Sabha diffiċli wkoll jiġġieled l-iskarsezza fl-ikel, anki jekk fir-reġjun muntanjuż ta’ dal-pajjiż teżisti art agrikola mill-aktar fertili.

U biex tgħaqqad kollox ma’ kollox, parti kbira mill-uffiċjali għoljin tal-korpi militari baqgħu juru lealtà lejn il-President preċedenti Saleh. Fl-2014 faqqgħet gwerra ċivili meta l-moviment tar-ribelli Houthi, li huma Musulmani Xiiti, rigbu fuq id-dgħufija tal-Gvern u ħatfu l-kontroll fit-tramuntana tal-provinċja ta’ Saada u rħula oħrajn madwarha.

B’hekk ir-ribelli Houthi saru b’saħħithom biżżejjed sabiex ikomplu javvanzaw u wettqu offensiva fuq il-belt kapitali Sanaa. Il-President Hadi tneħħa mit-tmexxija u ġie sfurzat fl-eżilju ’l barra mill-pajjiż.

Mhix l-ewwel darba li l-awtorità fil-Jemen tilfet il-kontroll u l-pajjiż ippreċipita fi gwerra ċivili. Madanakollu, dal-kunflitt ġdid eskala għal livelli tal-biża’ meta f ’Marzu tal-2015 l-Arabja Sawdija, flimkien ma’ tmien pajjiżi Għarab kollha Musulmani Sunni, bdew sensiela ta’ bumbardamenti mill-ajru kontra r-ribelli Houthi.

L-Istati Uniti tal-Amerka, ir-Renju Unit u Franza ssieħbu wkoll f ’dawn l-attakki mill-ajru bħala alleati tas-Sawdi.

Il-biża’ tal-Arabja Sawdija hija li aktar mar-ribelli jirbħu bliet aktar se jissaħħu l-Musulmani Xiiti fil-Jemen. Fi ftit kliem, dis-sitwazzjoni toħloq periklu kbir għas-Sawdi imma opportunità għall-għadu tagħhom l-Iran,

li huwa stat Xiita, biex jiffiltra u jieħu l-kontroll fil-Jemen.

Bdejna sena ġdida, iżda l-attakki fuq il-poplu tal-Jemen ma jidhrux li sa jbattu.

Lil hinn mill-intriċċi u r-regħba li huma maqbudin fihom il-politiċi tan-naħat kollha, ftit li xejn qed jingħata kas tal-kriżi umanitarja li nġiebet fuq l-irġiel, in-nisa u t-tfal li nqabdu f ’dal-kunflitt imdemmi.

Korrispondenta tal-BBC Lucy Rodgers, irrakkuntat ġrajja, waħda mill-eluf ta’ grajjiet simili ta’ qsim il-qalb konsegwenza ta’ gwerra bla ħniena. Hi qalet hekk: It-Tifla biċ-Ċurkett forma ta’ Frawla.

Min hi? Għaliex tirrifjuta li tneħħi ċ-ċurkett ġugarell tal-plastik?

Jisimha Alaa u għandha sitt snin.

Tħobb tilgħab m’oħtha ikbar minnha u ma’ ħuha ż-żgħir. L-aktar ħaġa li għandha għal qalbha huwa ċ-ċurkett forma ta’ frawla li rċeviet mingħand nannitha bħala rigal.

Alaa tinsab l-isptar fejn qed tingħata tiekol minn pajp.

Il-familja tagħha ma tistax tħallas għall-ikel li jeħtieġu sabiex jibqgħu b’saħħithom. Din hija problema li għandhom eluf ta’ familji oħrajn.

Konsegwenza ta’ hekk, fil-pajjiż ta’ Alaa li huwa l-Jemen, ħafna familji qegħdin ibatu l-ġuħ.

Il-gwerra, l-iskarsezza tal-ikel u l-mard ħolqu l-akbar kriżi umanitarja fid-dinja. Il-popolazzjoni tinsab f ’xifer ta’ karestija.

It-tfal huma l-aktar li qegħdin jintlaqtu ħażin minn dil-kriżi.

Eluf inqatlu jew ġew feruti fil-gwerra li ilha għaddejja aktar minn tliet snin.

Il-Ġnus Magħquda tgħid li l-Jemen huwa l-agħar pajjiż għat-tfal.

Omm Alaa tgħid: “Kulma nixtieq huwa li nsib naħdem biex insalva lil uliedi.” Hija biegħet kull ħaġa ta’ preġju li kienet tipposjedi biex titma lil familtha.

1.8 miljun tifel u tifla taħt ilħames snin qed ibatu minn malnutrizzjoni akuta. Kważi 400,000 minn dawn it-tfal huma kkundannati li jmutu jekk mhux se jsibu għajnuna.

Tmien miljun ruħ fil-Jemen mhux qed isibu l-ikel li jeħtieġu u għalhekk qed ibatu minn forma jew oħra ta’ malnutrizzjoni.

11–il miljun ruħ fil-Jemen jeħtieġu għajnuna urġenti sabiex jibqgħu ħajjin. 16–il miljun ruħ jeħtieġu kura tas-saħħa bażika u saħansitra m’għandhomx aċċess għall-ilma tax-xorb nadif.

Kważi 18–il miljun ruħ, jew tnejn minn kull tliet Jemeniti, ma jafux mnejn se jsibu l-ikla li jmiss.

22 miljun ruħ, jew tlieta minn kull erbgħa, jeħtieġu l-għajnuna – nofshom huma tfal.

Wara li ngħatat il-kura għall-malnutrizzjoni, Alaa ħadet it-tuberkulosi u kellha tirritorna lejn l-isptar.

Bħalissa tinsab lura d-dar mal-familja u qed tipprova tfiq.

Alaa għadha liebsa ċ-ċurkett forma ta’ frawla.

17

06.01.2019

kullhadd.com

MANDAT LI JRID JITWETTAQ Editorjal

Dan hu pajjiż li jaspira li jkun fost l-aqwa. U bħalma sar f’setturi oħra biex inkunu fost l-aqwa hemm bżonn nisfidaw dak li mdorrijin bih

Il-Prim Ministru kien ċar ħafna fil-messaġġ tiegħu għall-ewwel tas-sena. Indika li din li bdejna ftit tal-jiem ilu trid tkun is-sena li matulha nagħmlu l-pass li jmiss f ’dik li hi rappreżentanza femminili fl-ogħla istituzzjonijiet tal-pajjiż. Wasal iż-żmien li pajjiżna jerġa’ jikteb l-istorja favur l-emanċipazzjoni tal-mara.

Anke għax issa ilna nitkellmu wisq dwar dan is-suġġett.

Ilna niddiskutu ħafna jekk f ’pajjiżna għandhiex tidħol id-diskriminazzjoni pożittiva jew le. U sakemm konna qed nagħmlu din id-diskussjoni kollha, fl-arena pubblika, f ’dik politika u fl-akkademja, bħala pajjiż bqajna fejn konna. Ir-riżultat ta’ dan id-diskors kollu kien rappreżentanza femminili li żgur ma tirriflettix is-soċjetà. Qed inkunu diretti u ċari għax jekk mhux se nagħmlu hekk jaslu ħames deċennji oħra u nkunu għadna bl-istess riżultati li għandna llum. Jew agħar.

Għax meta nqabblu mal-imgħoddi pjuttost kien hemm ċirkostanzi fejn morna lura.

Kull darba li qamet din id-diskussjoni smajna argumenti bħal li n-nisa kapaċi u għandhom ħafna x’jikkontribwixxu. Jew li jekk in-nisa jemmnu fihom infushom is-sitwazzjoni tkun differenti.

Kollha argumenti veri iżda sallum dan id-diskors ma wassal għal imkien. Għalhekk irridu nagħrfu r-realtà u naffaċċjawha.

Min f ’dan il-pajjiż irid il-bidla jrid jirrikonoxxi r-realtà u jingħaqad fil-ħsieb mal-moviment ta’ min jiġġieled l-istatus quo.

Fejn għandu x’jaqsam is-sehem tan-nisa fis-soċjetà, il-Gvern diġà mexxa bl-eżempju f ’diversi ċirkostanzi.

Il-ħatra ta’ mara ta’ ħila bħala President tar-Repubblika kien wieħed minnhom. Tkellem dwar dan il-Prim Ministru nnifsu meta fil-messaġġ qal: “Il-President Coleiro Preca hija simbolu b’saħħtu ħafna għall-ugwaljanza bejn il-ġeneri, u role model għal eluf ta’ tfajliet u nisa li jridu jidħlu fil-ħajja pubblika. Is-saħħa tal-messaġġ li jingħata meta l-ogħla kariga tal-Istat tkun mara huwa kbir. Issa hemm bżonn li

nkabbru dan is-sentiment u naraw li jkun istituzzjonalizzat.”

Nazzardaw ngħidu li daqstant ieħor kien b’saħħtu l-messaġġ tal-ħatriet kontinwi ta’ avukati nisa kapaċissimi fil-ġudikatura. Riċenti kien hemm ukoll in-nomina femminili għall-Qorti tal-Ġustizzja. Nomina li ġiet wara sejħa pubblika.

Dawn il-bidliet pożittivi issa rridu nesperjenzawhom fil-Parlament. Hekk irridu aħna li nemmnu fil-bidla u hekk irid il-poplu Malti. Għax infakkru li f ’dan il-każ il-poplu diġà kien ċar ftit inqas minn sentejn ilu.

Fl-2017, il-Maltin u l-Għawdxin taw lill-Partit Laburista mandat ċar ħafna biex idaħħal azzjoni pożittiva li twassal li jkollna aktar nisa fil-Parlament.

U dak il-mandat ifisser li issa huwa l-mument tat-twettiq. IlPrim Ministru spjega kif daqt tibda l-konsultazzjoni biex nimplimentaw. Però tajjeb nerġgħu nenfasizzaw għax nemmnu 100% f ’dak li qal il-Prim Ministru. “Iżda ilna nistennew wisq u qatt ma sar xejn. Issa huwa l-waqt. Irridu niddiskutu ma’

kulħadd, flimkien mal-Oppożizzjoni u niddiskutu mhux jekk il-mandat tal-poplu hux se jitwettaq, iżda kif se jitwettaq.”

L-ispirtu hu ċar. Mhux jekk iżda kif. U fid-diskussjoni li jrid ikollna fil-ġimgħat u x-xhur li ġejjin dak li rridu nżommu f ’moħħna. Jista’ jkun hawn ħafna ta’ rieda tajba li l-bidla jirreżistuha b’tant intenzjonijiet tajbin. Iżda, ikollna nammettu, li d-diskors sabiħ u x-xewqat tal-aħħar snin baqgħu biss ħsus fl-imħuħ u l-kitbiet. Għax meta tiltaqa’ l-Kamra tar-Rappreżentanti l-għadd ta’ nisa hu minimu u saħansitra n-numru jpoġġina mal-agħar fl-Ewropa.

Dan hu pajjiż li jaspira li jkun fost l-aqwa. U bħalma sar f ’setturi oħra biex inkunu fost l-aqwa hemm bżonn nisfidaw dak li mdorrijin bih. Ċerti li minn hawn u ftit għexieren ta’ snin oħra wliedna jħarsu lura u jkunu kburin b’dak li se jkun riżultat li jgħixuh huma. Bħal f ’oqsma oħra, il-bidla mbagħad tinbidel f ’waħda ta’ mentalità iktar milli legali u pajjiżna jkun għamel pass ieħor ’il quddiem.

18

06.01.2019

kullhadd.com

ŻEWĠET IL-MALTI U N-NOTI MUŻIKALI Corazon Mizzi - kantanta li m’għandha bżonn tal-ebda introduzzjoni f’pajjiżna u li fil-kanzunetti tagħha jirnexxilha żżewwaq b’mod uniku l-imħabba tagħha lejn l-ilsien Malti li tiddeskrivih bħala wieħed uniku u dik lejn il-kant u l-mużika.

Kif bdiet l-imħabba tiegħek lejn il-kant / il-mużika?

L-imħabba tiegħi lejn il-mużika writtha mingħand ommi u missieri li, għalkemm ma kinux mużiċisti professjonali, dejjem kienu japprezzaw u jieħdu gost jisimgħu l-mużika. Id-dar dejjem kont esposta għall-mużika u kull okkażjoni kienet tkun tajba biex nibdew inkantaw u niżfnu magħha – il-mużika kienet tagħtini gost u ġabet ħafna ferħ fid-dar tagħna.

U dik lejn il-liġi hekk kif int ukoll nutara?

Din żgur mingħand il-mamà tiegħi li daħlet għall-kors tal-liġi meta jien kont għadni bilkemm nimxi. Fi tfuliti lillmamà nafha tistudja l-Università, imbagħad kif bdejt nitfarfar nafha tipprattika l-professjoni tagħha u tikber fiha.

Jien kont magħha tul il-vjaġġ kollu u, ġieli kont anke ngħinha tistudja, ta’ tifla li kont, kif kont naf jien! Kif tista’ ma tinfluwenzax ruħek? Meta ġejt biex insegwi l-passi tagħha, dejjem sibtha ta’ spalla u ta’ faraġ fil-mumenti diffiċli tal-istudju u l-professjoni tiegħi.

Kif jirnexxilek tlaħħaq max-xogħol notarili u mal-mużika?

naċċettax aktar xogħol milli niflaħ biex il-kwalità tax-xogħol qatt ma tiġi kompromessa. Il-fatt illi fl-uffiċċju tagħna qegħdin aktar min-nutar wieħed jgħinni nserraħ fuq in-nutara l-oħra fi żminijiet partikolarment impenjattivi biex il-klijenti jibqgħu jinqdew f ’dak li għandhom bżonn. Dan jgħodd anke fil-qasam tal-mużika – nara sew xi impenji naċċetta sabiex nibqa’ dejjem insib il-gost f ’dak li nagħmel u qatt ma jsir dover jew ta’ bilfors. Fuq kollox naħdem ħinijiet straordinarji, u skont l-esiġenzi tax-xogħol, mhux skont l-aptit – għaliex iż-żewġ professjonijiet tiegħi jagħtuni identità u sens ta’ kuntentizza kbir, il-motivazzjoni m’għandhiex bżonn wisq xprunar!

Kif tiddeskrivi l-popolarità u kif tħares lejha?

Il-popolarità hija l-konsegwenza tax-xogħol tiegħi: li kieku ma jsegwunix in-nies, allura x’artista nkun? Però tajjeb ngħid illi l-popolarità mhi bl-ebda mod it-tmiem tal-vjaġġ tiegħi. Issib min jagħmel l-arti u l-mużika bl-għan li jsir popolari. Fil-każ tiegħi il-popolarità hija biss mezz biex inkun nista’ nwassal ix-xogħol li nagħmel lill-pubbliku.

Inti kantawtriċi. X’tippreferi tikteb jew tkanta jew m’hemmx L-aktar ħaġa importanti hi li tippjana, differenza? tipprova tlesti x-xogħol minn qabel u tiskeda kollox – għalkemm fix-xog- L-aktar rwol li jagħtini sodisfazzjoni u ħol notarili trid tkun hemmhekk anke li nħossni komdu fih huwa appuntu dak għall-imprevvist, imma almenu dak li ta’ kantawtriċi: meta ninterpreta kanzutista’ tilqagħlu minn qabel, taħseb għa- netti li nkun ktibt jiena stess. Nemmen lih. It-tieni l-aktar ħaġa importanti hija li dan l-irwol jagħtini identità artistika u l-abbilità li tgħid le – fil-każ tiegħi li ma mużikali.

Hemm xi waħda li tħoss li hi aktar diffiċli minn oħra bejn dawn it-tnejn?

Din hija xi ħaġa suġġettiva ħafna. Għal uħud, il-kant huwa l-aktar ħaġa naturali fid-dinja u għal oħrajn l-aktar ħaġa diffiċli. Kollox jiddependi skont il-predispożizzjoni naturali li jkollok għalloġġett, u l-imħabba u l-passjoni lejh.

Fil-każ tiegħi insibha ħafna aktar faċli nkanta milli nikteb – jista’ jkun għaliex nissettja standards għoljin ħafna għalija nnifsi fejn tidħol il-kitba, u mhux kollox jgħaddi. Fil-fatt ħafna mill-kanzunetti tiegħi jispiċċaw karti mqatta’ fid-dustbin, u ftit huma dawk li jirnexxilhom jgħaddu mill-għarbiel! Ħa nikkonċentraw fuq l-album Hawn Jien. Ħafna huma dawk li għadhom qed jirreferu għalih bħala wieħed mill-aqwa albums li nħarġu lokalment. Kont qed tistenna li dan l-album jinżel daqstant tajjeb?

tal-kotba u mhux tal-kanzunetti, li bil-kitba tiegħi jirnexxili nemozzjona lin-nies.

Il-kanzunetti fl-album Hawn Jien jirriflettu bosta temi soċjali. X’kienu l-ispirazzjonijiet tiegħek għal dawn il-kanzunetti?

L-ewwel kanzunetti li ktibt kienu għall-Festival L-Għanja tal-Poplu fejn it-tema soċjali kienet, u nittama li għadha, b’saħħitha u tingħata valur kbir.

Għalhekk, għandi ħafna kanzunetti li jitkellmu dwar realtajiet soċjali u ġrajjiet li ġraw tassew. Fil-kanzunetti l-ġodda tiegħi ppruvajt ħafna ndaħħal elementi lokali – sabiex l-identità Maltija tkun riflessa mhux biss fl-użu tal-lingwa imma anke fl-ambjent u l-karattru tal-kanzunetti. Bla ma trid, iddaħħal elementi soċjali, realtajiet u sitwazzjonijiet eżistenti fil-ħajja tagħna l-Maltin. Il-professjoni tiegħi tlaqqagħni ma’ ħafna minn dawn – u m’hemmx dubju, speċjalment f ’dan l-album il-ġdid, li tinfluwenza ħafna x-xogħol tiegħi bħala kantawtriċi.

Grazzi tal-kumpliment! Le, assolutament li ma kontx! Pjuttost bil-kontra – u Kieku jkollok tagħżel silta partikolari l-fatt li llum huwa daqshekk magħruf u bħala l-favorita tiegħek assoluta milqugħ sew, jagħmilli kuraġġ enormi. minn dan l-album, liema kanzunetta tagħżel u għal xiex?

Id-Dar tan-Nanna hi kanzunetta li tittratta t-tfulija tiegħek. Iżda meta L-aktar kanzunetta għal qalbi minn dan tħares lura, x’kien il-ħolm tiegħek l-album hija Imqar għal Ftit: kanzunetta għall-futur bħala tifla? li ktibt għall-papà tiegħi, u dan għaliex għandha sinifikat partikolari ħafna għaliMeta kont tifla kont noħlom ħafna – ja. għamilt żmien nixtieq insir astronawta, ieħor ngħid li rrid inkun l-ewwel Prim Iddeskrivi l-esperjenzi varji li kellek Ministru mara, iżda l-akbar ħolma tiegħi fil-passat fil-Malta Eurovision Song kienet li nkun kittieba, dak iż-żmien Contest.

19

06.01.2019

kullhadd.com

Naħseb li l-Malta Eurovision Song Contest għenni biex insir aktar magħrufa mannies, u nsaħħaħ ir-relazzjonijiet tiegħi ma’ artisti oħra bħal pereżempju dik ma’ Paul Giordimaina u Fleur Balzan u awturi oħra barranin. Tant hu hekk, li f ’dan l-album il-ġdid qed nikkollabora ma’ Paul Giordimaina f ’kanzunetta li tippersonifika l-lingwa tagħna bl-isem Il-Kliem Poeżija.

Tqis li fil-futur terġa’ tieħu sehem f ’dan il-konkors dejjem jekk jigi organizzat?

Iva, fejn inħoss li jkun ta’ ġid għall-karriera tiegħi.

Għaliex ma ħadtx sehem f ’X Factor Malta?

Għall-istess raġunijiet għaliex għamilt sentejn nieqsa mill-MESC. Għaliex tagħżel li tkanta esklussivament bil-Malti?

tal-provi, biex nibqa’ nikteb u nuża Malti sabiħ ta’ mużiċisti mistiedna taħt id-dikorrett u rilevanti. rezzjoni ta’ Aurelio Belli. Il-biljetti huma għall-bejgħ minn www.ticketline.com.mt Ġieli ssib Maltin illi flok jitkellmu u f ’dan il-kunċert l-udjenza ser tesperjenl-lingwa tagħhom jużaw il-lingwa za għall-ewwel darba 12-il kanzunetta ġdiIngliża għax jgħidu li din hija iktar da bil-Malti! Wara, riċeviment b’tema, fejn tal-moda, tagħmlek iktar pulit u hija inkun nista’ niltaqa’ mal-udjenza b’mod aktra rikka mil-ilsien Malti. Kemm personali. taqbel ma’ dan kollu?

Nixtieqek tgħaddi l-aħħar messaġġ lil Min jitkellem bil-Malti ma jfissirx li ma dawk in-nies Maltin illi qed jiskartaw jafx jitkellem sew bl-Ingliż. Li ma tkunx xi ftit il-lingwa Maltija u minflok taf il-lingwa tiegħek huwa nuqqas – u jużaw ilsien ieħor biex jikkomunikaw. nitħassar lil min għandu dan in-nuqqas.

Mhux biss għaliex ma jafx il-Malti, iżda L-aktar messaġġ qawwi tiegħi nixtieq għaliex huwa nieqes minn lingwa natti- ngħaddih lill-ġenituri li bejniethom jitkellva – lingwa li tippermettilu li jifhimha mu bil-Malti u qattgħu ħajjithom jitkellmu b’mod sħiħ għaliex jgħix ukoll il-kuntest bil-Malti, iżda li lit-tfal tagħhom, għal xi tagħha. Għal min hu Malti u l-ewwel ling- raġuni bizzarra jkellmuhom bl-Ingliż minwa tiegħu hija l-Ingliż, sakemm mhux qed flok ma jgħaddulhom il-lingwa tagħna! jgħadduhielu kelliema nattivi tal-Ingliż, Illum it-tfal huma esposti għall-Ingliż kulallura qed jitgħallem verżjoni mgħawġa limkien, fuq it-televixin, fuq it-tablets, fuq u korrotta tal-Ingliż bħala l-ewwel lingwa il-mobiles, fiċ-ċinema – ejja ma ntellfultiegħu. Ħasra! homx iċ-ċans li jitgħallmu l-lingwa tagħna, u l-isbaħ mod kif ngħadduhielhom hu li Hemm min jgħid illi bil-Malti mit-twelid inkellmuhom biha! ma tasal imkien għax huwa lsien limitat u llum il-ġurnata għandek bżonn l-Ingliż. Taqbel ma’ dan irraġunament?

Qatt ma kantajt esklussivament bil-Malti – b’kollox inkanta b’ħames lingwi u nqis ruħi persuna tal-lingwi għaliex kollha jaffaxxinawni bl-istess mod. Meta nikteb, nagħżel dik il-lingwa li hija l-aktar qrib ta’ qalbi – għaliex biha biss nista’ noħroġ Naqbel perfettament. U mhux l-Ingliż l-aktar elementi profondi u l-aktar ħsibijiet biss, iżda t-Taljan, il-Franċiż, il-Ġermaniż u kemm jista’ jkun lingwi oħra! Kollha jifintimi tiegħi. tħulek toroq ġodda! Il-lingwa ma titlobx l-esklussività – anzi li tkun taf lingwi oħra Ma taħsibx li pajjiżi barranin jgħin fl-għarfien tal-lingwa tiegħek. Perma jkunux jistgħu jifhmu l-lirika sonalment inqis lili nnifsi bilingwi – jiġital-kanzunetti tiegħek u għalhekk ilfieri nitkellem l-Ingliż bl-istess kumdità fatt li qed tkanta bil-Malti qed tillimita l-bejgħ ta’ dawn id-diski biss għal li nitkellem il-Malti. Illum qed jiskopru li l-bilingwiżmu għandu ħafna vantaġġi anke pajjizna? fil-psikoloġija u l-edukazzjoni tal-bniedem Naf – iżda li kieku kien jimpurtani mis- inġenerali. suq jew li nsir famuża u sinjura, kieku m’għamilt xejn! Jinteressani li l-pajjiż U x’tikkummenta fuq l-aħħar tagħna u l-poplu Malti jixraqlu repertor- żviluppi li kien hemm fis-sistema ju b’saħħtu ta’ mużika bil-lingwa tiegħu, u edukattiva f ’pajjiżna fejn sar jekk ma nkunux aħna li nikkontribwixxu, magħruf li l-Malti se jibda jiġi mgħallem ukoll bħala lingwa min se jagħmel dan? barranija? Int taqbel ma’ dan il-kunċett?

Kif tqis l-ilsien Malti?

L-ilsien Malti qisu sirenetta; ħuta/bnie- Naqbel li għandu jkun hawn livell ieħor dem li jislet l-isbaħ elementi minn lingwi ta’ studju bażiku tal-Malti għal min mhux differenti u jirrendihom uniċi u speċjali. imwieled f ’Malta jew qatta’ l-ewwel snin ta’ ħajtu jitkellem lingwi oħrajn – basta Skont int, x’inhi dik il-ħaġa unika li bħala suġġett ma jitqiesx fl-istess li nsibuha fil-Malti u ma nsibuhiex livell bħal min ikun ta l-eżami f ’lingwi oħrajn? proprja tal-Malti, u basta li għal ċerti livelli ta’ studju u ċerti proL-aktar ħaġa partikolari hija li l-Malti huwa fessjonijiet, bħal ngħidu aħna l-uniku lsien b’bażi Semitika li jinkiteb l-kors tal-liġi, jibqa’ meħtieġ bl-alfabett Latin. Għalija bħala kantawtriċi livell għoli ta’ għarfien tal-lingl-aktar ħaġa sabiħa tal-Malti hija l-versatil- wa tagħna. ità tiegħu – li jista’ jkun goff daqskemm ġentili. Lili jagħtini l-lussu li nagħżel l-ak- Xi proġetti oħra għandek tar kliem jew espressjonijiet li fis-sinifikat fil-qasam mużikali? u fil-ħoss akustiku tagħhom iqarrbu X’siltiet mużikali l-emozzjoni li nixtieq noħroġ fil-kanzu- ġodda se nkunu qed netta. nistennew fl-album li ħiereġ fil-jiem li ġejjin?

X’inhuma l-ħsibijiet tiegħek fuq l-aħħar żviluppi li saru L-album tiegħi se jitniefil-lingwa Maltija? da fit-12 ta’ Jannar 2019 fis-Sala Sir Temi Zammit Għalkemm konxja li dawn l-iżviluppi ma fl-Università ta’ Malta. ntlaqgħux tajjeb minn kulħadd, għandi fi- F’dan il-kunċert tat-tnediduċja għamja fil-persuni li ħarġu b’dawn ja ser inkun akkumpid-deċiżjonijiet u ħadt il-ħin biex nifhem anjata mill-Orkestra il-motivazzjonijiet warajhom. Għalhekk Filarmonika Nazaġġornajt ruħi, għamilt il-kors tal-qarrejja zjonali u grupp

Li kieku kien jimpurtani mis-suq jew li nsir famuża u sinjura, kieku m’għamilt xejn!

Jinteressani li l-pajjiż tagħna u l-poplu Malti jixraqlu repertorju b’saħħtu ta’ mużika bil-lingwa tiegħu, u jekk ma nkunux aħna li nikkontribwixxu min se jagħmel dan?

20

06.01.2019

kullhadd.com

reċensjoni tal-ktieb

Lupu Lupettu ma jħobbx jaqra Lupu Lupettu jħobb il-kotba.

Iħobb JIKOLHOM, imma, mhux jaqrahom. Għalih l-ikel favorit mhix iċ-ċikkulata, imma t-togħma indeskrivibbli tal-karta.

Jum minnhom il-ħabiba tiegħu Lupa Lupetta qaltlu, “Lupu! Għax ma tippruvax tiftħu l-ktieb, u taqra x’hemm ġewwa, flok tieklu?”

Lupu nħasad. “Imma jien ma

Lupu Lupettu mitluf fl-istilel Lupu Lupettu jqatta’ l-iljieli fl-għelieqi, mitluf iħares lejn l-istilel, u jipprova jibgħat sinjali lill-aljeni u jistaqsi lilu nnifsu dawn hux qed jarawh. Lejl minnhom, hu u jħares ’il fuq - tada! - ra dawl iteptep.

“L-aljeni!” ġera jgħid Lupu lil sieħbu l-Kokka. Imma din mill-ewwel merietu, “U le, x’qed tgħid! Dik kulm’hi kometa!”

Imma Lupu kellu raġun, u ftit iljieli wara stenbaħ b’ħoss qawLupu Lupettu jrid isir supereroj Lupu Lupettu stenbaħ filgħodu u ħares fil-mera, u ħaseb, “Issa kieku kelli nsir supereroj? Ara kif tiġġennen warajja Lupetta kieku?!”

U hekk għamel.

Mar sab kostum, bil-kappa b’kollox, u telaq biex isalva d-dinja kif jagħmlu l-aqwa supereroj. Imma …

LUPU LUPETTU nħobbx naqra,” qallha.

Imma sħabu fasslu pjan: għażlulu ktieb speċjali u tawhulu. Qalulu li sakemm jaqrah kollu, ma kinux se jilagħbu iżjed miegħu.

“Uff!” qal il-Lupu, imma ntefa’ fuq is-sufan jaqra. U proprju dak ilħin ġrat xi ħaġa maġika: Lupu Lupettu sab ruħu fid-Dinja tal-Kotba.

U meta sħabu ġew iħabbtulu biex jilagħbu, weġibhom, “Le ta, issa ma nistax. Issa rrid naqra.” wi fil-ġnien. Ħareġ mis-sodda u mar jiġri fil-ġnien jara xi nqala’.

U hemm kienu: l-aljeni ħerġin min-naviċella spazjali tagħhom, quddiem daru!

“Ej Lupu! Ejja magħna, għandna bżonnok!”

U hekk kien li Lupu Lupettu spiċċa jivvjaġġa fis-sistema solari u jagħmel ħbieb aljeni ġodda.

Dan il-ktieb huwa perfett biex jitgħallmu l-ismijiet Maltin għall-pjaneti u jibdew jiskopru dwar l-ispazju bil-Malti. erm … l-affarijiet ma mxewx eżatt kif kien ippjana, speċjalment meta pprova jsalva lill-maħbuba Lupetta u minflok spiċċa qalibha fl-ilma u din miskina xxarrbet għasra.

Imma naturalment, l-avventura ta’ supereroj ta’ Lupu Lupettu ntemmet b’wiċċ il-ġid, b’Lupetta tikkunslah li “Jien inħobbok kif int, bid-difetti u l-kwalitajiet sbieħ tiegħek.”

Il-kotba ta’ Lupu Lupettu huma perfetti għat-tfal li għadhom mhumiex daqshekk konvinti millgost tal-qari. Il-vjaġġ tal-Lupu - bil-kummiedji kollha li dejjem jaqla’ fi triqtu - żgur se jgħinhom jibdlu fehmithom u jaraw il-kotba b’mod għalkollox differenti minn qabel.

Lupu Lupettu fi ftit snin sar wieħed mill-karattri l-aktar popolari mat-tfal fil-kotba bilMalti, u kull ktieb ġdid fis-sensiela jagħmel suċċess kbir. It-tfal jidentifikaw miegħu għax, bħalhom, ma jħobbx jimxi, iħobb

jiekol biss l-għaġin, idejquh il-mużewijiet, irid jirbaħ f ’kull logħba li jilgħab. U għalhekk ittfal iħobbuh.

U fil-fatt, il-Merlin Publishers regolarment joħorġu titli ġodda fis-sensiela ta’ dan il-karattru tant maħbub.

Il-kotba ta’ Lupu Lupettu jistgħu jinqraw minn etajiet differenti. Tfal minn sitt snin ’il fuq

jistgħu jaqrawh waħidhom, u tfal iżgħar jistgħu jieħdu gost jisimgħu lillkbar jaqrawulhom.

Lupu Lupettu huwa kreatura tal-awtriċi Franċiża Orianne Lallemand u l-illustratriċi Eléonore Thuillier, li flimkien ħolqu dan il-karattru li dar id-dinja u għamel suċċess f ’kull pajjiż fejn ġie ppubblikat.

Għall-edizzjoni Maltija, il-Merlin Publishers ikkummissjonaw lill-awtriċi Clare Azzopardi.

Dawn l-kotba jinsabu għall-bejgħ mill-ħwienet tal-kotba kollha jew online direttament minn merlinpublishers.com.

Mistoqsija: Lil min prova jsalva Lupettu?

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-kotba LUPU LUPETTU. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 13 ta’ Jannar.

Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi.

Intant, ir-rebbieħ tal-KOTBA GĦAT-TFAL huwa: MRS. ATTARD - QRENDI

IDĦOL BIĊ-ĊANS LI

TIRBAĦ €100

01

Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Semmi wieħed mill-ismijiet li kien popolari fis-sena 2018?

Tweġiba:

Isem:

Indirizz:

Numru tat-telefown:

Rebbieħ: C. ATTARD - IL-MELLIEĦA

21

06.01.2019

kullhadd.com

CHAR-À-BANC GĦAL KULĦADD

Mid-Djarju ta’ Nazju n-Nazzjonalist Il-Ħamis, 27 ta’ Diċembru Sewwa għamel Adrian Delia li weġibhom b’mod immedjat Ma kontx naf x’se naqbad u qalilhom ċar u tond li mhux nagħmel illum. Mort s’għand se jċedi u li se jibqa’ jiġġildilĠorġ tal-ħanut ta’ ħdejna u sib- hom. U lilna n-Nazzjonalisti tu magħluq. Ma fetaħx għax qal ta’ vera se jsibna warajh. Imma għaqqadhom daqskemm biegħ. naħseb li wasal il-waqt li jibda Mort sal-każin, ħlief il-bar- jqaċċat l-irjus ta’ dawk li skont man ma kienx hemm. Ħadt ma kien qal Pierre Portelli, kafè u erħejtilha lejn l-Istamp- ħlief ħsara lill-partit mhumiex erija għax hemmhekk dejjem jagħmlu. Imisshom jgħidulinsib ma’ min ngħid kelma. na, pereżempju, jekk fosthom Issa drawni, u jgħiduli l-akbar hemmx kandidati għall-elezwieħed għax jafu li jien l-akbar zjoni tal-Parlament Ewropew Nazzjonalist. Il-kliem waqa’ biex ma nivvutawlhomx. Imma fuq Pierre Portelli. Min ifaħħ- naħseb li qiegħed nitlob wisq! ru għax skont huma l-mezzi tax-xandir tal-partit glorjuż Il-Ħadd, 30 ta’ Diċembru tagħna sejrin ’il quddiem, u min imaqdru għax skont dawn Imnalla ma ħriġtx illejla u fejn konna bqajna, jekk ma qgħadt nisma’ l-aħbarijiet għax morniex għall-agħar. Lil dawn kieku lanqas biss kont inkun tal-aħħar għedtilhom biex naf li l-Kap Adrian Delia ta jieħdu paċenzja għax il-mirakli kummenti fuq ir-radju tagħna ma jsirux mil-lum għal għada, kmieni filgħodu. Illum lanimma pront wieħed minnhom qas għaddhieli minn moħħi weġibni: “Naz il-mirakli ma jsi- li niftaħ ir-radju għax għedt li fl-aħħar jiem tas-sena, ir-raġel ru qatt”. ħaqqu jieħu ftit tal-mistrieħ Il-Ġimgħa, 28 ta’ Diċembru wara dak ix-xogħol kollu li għamel matul is-sena. U mhux Mela skont l-Unjoni Ewropea, biss ta kummenti fuq ir-raddak Zahra tat-turiżmu, u dak ju, imma saħansitra kompla Muscat l-Għawdxi, kollox sejjer jdur ’l hemm u ’l hawn jiltaqa’ ward u żahar. Il-Maltin l-aktar li man-nies, tant li dalgħodu teljonfqu f ’restoranti u lukandi, aq lejn il-Għargħur. Jaħasra tal-ħwienet marru tajjeb, tal-lu- li kont naf kont immur biex kandi marru tajjeb, u Għaw- niltaqa’ miegħu u nagħmillu dex u l-Għawdxin marru tajj- kuraġġ biex ma jaqtax qalbu u eb ukoll. Ara veru maqtugħin jibqa’ jiġġieled lil dawk li qegħmir-realtà dawn in-nies man! din jagħmlulu l-bsaten fir-roti, Ara Adrian Delia mhux hekk anke jekk, minn dak li qiegħed jgħidilna. Jgħidilna li l-faqar jidher, dawn jiżdiedu qegħdin u qiegħed jiżdied. Li hawn ħafna mhux jonqsu. nies lanqas saqaf fuq rashom m’għandhom. Li ħafna familji It-Tnejn, 31 ta’ Diċembru lanqas qegħdin ikollhom biex jieklu. Insomma li l-maġġoran- L-aħħar jum tas-sena. Mort za tal-familji Maltin u Għawdx- qattajt nofstanhar il-Belt. Iltqajt in mill-ħażin sejrin għall-agħar. ma’ xi erbat iħbieb u ma naqasx U Adrian Delia jaf x’qed jgħid li nieħdu grokk. Filgħaxija ma għax dak kuljum idur ’l hemm kelli l-ebda pjanijiet u ddeċidejt li mmur sal-każin tagħna għax u ’l hawn jiltaqa’ man-nies. ma ridtx li ma nkun nista’ ngħid Is-Sibt, 29 ta’ Diċembru xejn fuq politika lejlet il-bidu ta’ sena ġdida li jien konvint li se Daqshekk mort għall-attivi- tkun sena li se tara mill-ġdid tajiet li dawk l-għaqdiet jor- il-qawmien ta’ dan il-partit gloganizzaw kull xahar, għax rjuż tagħna. Konna erba’ minissa qiegħed ninduna li dawn nies mhux ħażin. Ovvjament l-attivitajiet qegħdin jorganiz- erba’ min-nies iffissati għax zawhom bi skopijiet politiċi, ħlief fuq politika ma tkellifosthom li jagħmlu ħsara miniex, l-aktar fuq dak li ġara lill-partit tagħna, u b’mod speċ- f ’dawn l-aħħar ġranet. Xi wħud jali lill-Kap Adrian Delia. Issa minnhom kellhom qalbhom jriduh jirriżenja. Isa, paxxi- sewda u qalbhom maqtugħa, hom, ħej! Tgħid mhux hekk! għax imsieken għandhom qa-

lbhom żgħira. Għamilt minn kollox biex nagħmlilhom il-kuraġġ, imma ma tantx irnexxieli.

Sakemm daqq nofsillejl u għedtilhom li l-aħjar mod kif nibdew is-sena huwa billi nkantaw l-innu tal-partit, u miegħi nfexxew ikantaw: “Ejjew Nazzjonalisti, ejjew bil-bnadar magħkom, ejjew għax Alla magħna, ejjew għax nirbħu żgur”.

It-Tlieta, 1 ta’ Jannar Illum, għax Ġorġ tal-ħanut ta’ ħdejna fl-aħħar sema’ minni u ħadna ħsieb nibbukkjaw, sibna restorant fejn nieklu l-ikla ta’ nofsinhar. Ovvjament konna miftehmin li ma nitkelmux fuq politika, imma Ġorġ tal-ħanut ta’ ħdejna, żaqqu tesa’ ħobża, imma kelma ma żżommhiex.

Meta l-inbid beda tiela’ xi ftit għal rasna, Ġorġ, biex jiġbidli saqajja, qalli li Marlene Farrugia kienet Nazzjonalista iżjed minni għax offriet is-siġġu tagħha fil-Parlament lill-partit tagħna, fl-eventwalità li jkollna nagħżlu kap ġdid. Staqsieni x’kont nagħmel jien kieku kont membru parlamentari. Kont pront qtajtlu l-għatx bil-perżuta u għedtlu li jien, għal dan il-partit glorjuż tagħna, lest li nagħmel kollox!

L-Erbgħa, 2 ta’ Jannar Imnalla għandi l-kompjuter, man, għax kieku l-messaġġ tal-Kap għall-bidu tas-sena, lanqas kont inkun naf bih.

Naħseb li lanqas tal-każin ma kienu jafu bih għax kieku kienu jixegħlu t-televixin biex nisimgħuh. Imma llum rajtu fuq is-site tal-partit. X’idea ġietu Pierre Portelli jpoġġi lillKap f ’nofs ta’ taraġ imdawwar biż-żgħażagħ li, bis-saħħa tal-Labour se jivvutaw l-ewwel darba. U x’diskors għamel!

Jimpurtah minn kulħadd. Jimpurtah minn tal-ħwienet, minn tal-lukandi, minn tar-restoranti anke jekk dawn għaddejjin mill-aqwa żmien. Jimpurtah miż-żgħażagħ, mill-pensjonanti, mill-ħaddiema, u saħansitra minn dawk li ma jaħdmux, anke jekk ix-xogħol qiegħed jiġri wara l-ħaddiema. Nesa biss lil dawk fil-partit tagħna li ma jimpurtahomx minnu. U sewwa għamel!

Lorna Vassallo Kandidata għall-Elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew

Il-Ħadd li għadda kont mistiedna riċeviment ir-Rabat. Tant ma sibtx fejn nipparkja li spiċċajt inħallas €6 min-Nigret mat-triq ta’ Ħad-Dingli sa San Pawl.

Din kienet it-tielet darba li tlajt ir-Rabat u kont se nerġa’ nitlaq lura minn fejn ġejt. L-ewwel darba fil-fatt tlaqt lura. It-tieni u t-tielet darba ħallast taxi.

Iżda l-verità hi li għar-Rabat, kif ukoll għall-Mosta, spazju għal Park & Ride jeżisti. Jeżisti fi Triq l-Infetti (li tintuża f ’Medieval Mdina) kif ukoll f ’Ta’ Qali. Ħarsa lejn ir-rotot tat-trasport f ’Malta fil-fatt juru li jeżistu diversi karozzi tal-linja li jgħaddu minn Ta’ Qali. Il-waqfiet Ambaxxata u Stadium, it-tnejn li huma għandhom parkeġġ kbir ħdejhom. Ilkarozzi tal-linja li jgħaddu minn dawn iż-żewġ waqfiet huma l-186, is-56, il-202 u l-X3.

Iżda bħal fil-każ tal-ferry tal-Belt Valletta minn Tas-Sliema, il-frekwenza u l-ħinijiet meta jgħaddu mhumiex suffiċjenti. Jidher ċar li dawn ir-rotot huma magħmulin għat-turisti mhux għall-Maltin.

Kieku dawn ir-rotot jibdew qabel u jispiċċaw ferm wara jkun diġà pass ’il quddiem. Bħalissa, l-ewwel karozzi tar-rotta 56 jgħaddu fid-9:46am u l-aħħar karozza terġa’ lura fis-18:46pm. Ir-rotta 202 topera wkoll f ’ħinijiet simili.

L-X3 hija topera f ’ħinijiet ferm itwal imma mhix frekwenti (kull siegħa). Iżda kieku t-tliet rotot jaħdmu l-ħinijiet tal-X3, jista’ jkun li s-servizz diġà jkun suffiċjenti.

Estensjoni ta’ dawn il-ħinijiet u żieda fil-frekwenza flimkien ma’ kampanja pubbliċitarja qawwija (fosthom televiżiva) żgur li tista’ twassal biex il-Maltin li jkunu sejrin jieklu r-Rabat billejl jew il-Ħadd filgħodu (meta jarma l-Monti) jużaw dawn ir-rotot.

Soluzzjoni oħra għal din il-problema hija kopja perfetta ta’ dak li jiġri f ’Medieval Mdina. Din tista’ tikkumplimenta lis-servizz tal-linja biex b’hekk, min ma jirkibx tal-linja, jirkeb il-Park & Ride. Jew inkella topera meta ma toperax tal-linja, pereżempju qabel id-9am u wara s-7pm.

Hemm min jgħid illi l-finanz-

jament ta’ Park & Ride fi ġranet normali mhuwiex vijabbli. Iżda l-finanzjament jista’ jsir b’diversi modi. Fost ideat li jistgħu jitħaddmu hemm dik li restoranti fir-Rabat u fl-Imdina, ikollhom parkeġġi riservati Ta’ Qali li jħallsu għalihom sena bil-quddiem u li jkunu garantiti lill-klijenti tagħhom. Jitwaqqaf sit elettroniku kollettiv u l-klijenti, meta jibbukkjaw posthom fir-restorant u jħallsu depożitu fuq l-ikel, ikollhom ukoll parkeġġ garantit f ’Ta’ Qali, jekk iridu. Ir-restoranti jkunu jistgħu jew joffru l-parkeġġ b’xejn jew inkella bil-flus. B’hekk dan mhux talli jindika minn ġranet bil-quddiem li l-parkeġġ qed jittieħed, iżda jista’ wkoll iwassal sabiex sidien ta’ negozji litteralment idaħħlu depożiti ta’ klijenti prospettivi minn ġranet qabel. Xi ħaġa li tista’ tgħaġġel id-dħul tan-negozji.

Mawra sal-Imdina filgħaxija nhar ta’ Ħadd turi sew li għajr għal restorant wieħed jew tnejn, l-Imdina tkun mejta. Jista’ jkun dan huwa frott tal-problema talparkeġġ stess? Jista’ jkun li t-tali sistema tista’ twassal għal bidla f ’dan?

Ngħiduha kif inhi, teżisti wkoll it-tielet sistema li tista’ ssostni dan kollu. Il-bastun flok il-karrotta. L-introduzzjoni ta’ spazji ta’ parkeġġ riservati għar-Rabtin, li mbagħad verament twassal biex wieħed jistaqsi fejn jista’ jipparkja.

Naħseb li wasal iż-żmien li problema bħal din tiġi indirizzata sabiex aħna l-Maltin inkunu nistgħu faċilment ingawdu t-tliet ġawhriet storiċi tar-Rabat, l-Imdina u l-Mosta mingħajr problemi ta’ parkeġġ.

Għall-kummenti jew għas-suġġerimenti idħlu fuq www. facebook.com/lejnmaltaaaa jew www.vassallolorna.com

Naħseb li wasal iż-żmien li problema bħal din tiġi indirizzata sabiex aħna l-Maltin inkunu nistgħu faċilment ingawdu t-tliet ġawhriet storiċi tar-Rabat, l-Imdina u l-Mosta mingħajr problemi ta’ parkeġġ

22

06.01.2019

kullhadd.com

NIMPLIMENTAW DAK LI WEGĦIDNA

Michael Falzon Ministru

Malta hi pajjiż li qed jitmexxa minn Gvern illi kostantament qed ikun dejjem fuq in-naħa t-tajba tal-istorja. Dan jista’ jixhdu l-poplu Malti, u l-barranin li jaħdmu f ’pajjiżna. Dan kollu jawgura sena b’saħħita għal pajjiżna u ottimiżmu anke fost dawk li dejjem sabuha diffiċli jlaħħqu mal-ħajja.

Is-sena 2019 se tfisser l-intro-

duzzjoni u t-tisħiħ ta’ għexieren ta’ miżuri soċjali li tħabbru fil-baġit għas-sena 2019. Sena li matulha, se terġa’ tispikka r-ruħ soċjali li għandu dan il-Gvern, fejn reġa’ għażel li jintroduċi firxa ta’ inċentivi, filwaqt li ma daħħal l-ebda piż addizzjonali, u l-ebda taxxa diretta jew indiretta. Komplejna nesperjenzaw is-surpluses, se nagħtu żidiet fiċ-children’s allowance, żidiet lill-pensjonanti, u dan, filwaqt li se nkomplu noffru s-servizz ta’ childcare b’xejn.

Madwar 8,100 familja (12,200 wild) se jkunu qed jieħdu żieda diretta fiċ-children’s allowance, fir-rata li tvarja sa massimu ta’ €96 fis-sena għal kull wild.

Dawn jinkludu kemm ġenituri fuq il-beneficcji soċjali kif ukoll ġenituri li jaħdmu. Din il-miżura se tgħin biex nas-

siguraw li l-ebda tifel jew tifla ma tispiċċa fil-faqar jekk minn tal-inqas hemm ġenitur wieħed jaħdem f ’dik id-dar.

Is-sena 2019, se tfisser ukoll li għar-raba’ darba konsekuttiva, se nerġgħu nagħtu żieda lill-pensjonanti kollha, li jlaħħqu ’l fuq minn 92,000. Żieda ta’ €4.50 fil-ġimgħa għall-pensjonanti kollha, u mhux se nieqfu hawn, gradwalment se nkomplu nżidu l-pensjonijiet ukoll.

Fl-istess waqt se nkomplu nsaħħu l-inċentivi biex il-familji jkomplu javvanzaw ’il quddiem. Irridu nsaħħu l-pagi filwaqt li nagħtu aktar stipendji li jirriflettu l-bżonnijiet tallum il-ġurnata. Irridu soċjetà li taħseb f ’kulħadd u ma tħalli lil ħadd jaqa’ lura. Nemmen li rnexxielna nagħmlu dawn fl-ewwel snin tal-Partit La-

burista fil-Gvern, mill-2013 ’il quddiem.

Dan ma jfissirx li wasalna. Fadal sfidi ta’ numru ta’ familji li ma jistgħux ilaħħqu mal-kera jew inkella qed ibatu biex jgħixu ħajja diċenti u ta’ kwalità. Ħadd mhu se jintnesa, kull individwu se jibqa’ jingħata l-attenzjoni meħtieġa, biex ħadd ma jaqa’ lura. Dan hu Gvern, li bil-fatti jemmen fil-ġustizzja soċjali, u riflessjoni ta’ dan kienu l-għexieren ta’ miżuri introdotti fl-aħħar xhur.

Nixtieq intemm billi nwassal l-awgurju tiegħi lil kulħadd.

Ejjew f ’dawn iż-żminijiet ma ninsew lil ħadd, speċjalment dawk l-anzjani u persuni oħra li qed jgħixu f ’residenzi. Millġdid nixtieq sena mimlija risq u hena, u sena ġdida illi nawgura illi tkun aqwa minn dawk li kellna s’issa.

Fl-istess waqt se nkomplu nsaħħu l-inċentivi biex il-familji jkomplu javvanzaw ’il quddiem. Irridu nsaħħu l-pagi filwaqt li nagħtu aktar stipendji li jirriflettu l-bżonnijiet tal-lum il-ġurnata

BIDLA. PROGRESS. VALURI.

Felix Busuttil Kandidat għall-Elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew

L-ewwel darba li smajna l-kliem ta’ progressivi fix-xena politika lokali kien lura fl-2009 meta Joseph Muscat, li taħt it-tmexxija ta’ dak iż-żmien kien il-Kap tal-Oppożizzjoni u llum Prim Ministru, kien rebaħ l-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew.

Illum, il-Partit tas-Soċjalisti Demokratiċi li l-Partit Laburista hu affiljat miegħu, qed jitkellem bl-istess lingwa, dik li rridu l-Ewropa progressiva, ġusta, ħielsa u sostenibbli. Fl-ewwel leġiżlatura li għaddiet u l-leġiżlatura li ninsabu fiha, dan il-Gvern ra kif għamel u dejjem poġġa l-bidla u l-progress fuq nett tal-lista tal-prijoritajiet.

Meta nitkellmu fuq il-bidla, m’aħniex qed nirreferu biss għall-bidla fir-rigward ta’ għajxien aħjar jew toroq ġodda.

Ma jfissirx biss bidla fil-mod kif inħarsu lejn l-ambjent u kif mid-djar tagħna nistgħu nagħtu l-kontribut tagħna billi nisseparaw l-iskart. Probabbilment din

il-bidla hija riżultat li ġab miegħu l-progress u l-passi ta’ ġgant li għamilna flimkien bid-direzzjoni ta’ dan il-Gvern. Kif qal il-Prim Ministru fid-diskors tiegħu meta indirizza n-nazzjon fl-okkażjoni tal-bidu tas-sena l-ġdida - il-bidla m’għandhiex tkun biss fl-infrastruttura tas-siment, tat-tarmak u tal-ġebla imma fl-infrastruttura edukattiva, kulturali u nazzjonali. Dan il-kliem iwassalna biex nifhmu l-ħolma Maltija, dik li mhux biss inkunu l-aqwa fl-Ewropa imma l-għira tad-dinja. Pajjiżi Ewropej oħrajn u lil hinn iħarsu lejna u jgħidu: “Dan il-poplu miraklu. Dan il-poplu nbidel mil-lejl għan-nhar. Dan ilpajjiż mingħajr riżorsi ħlief dawk umani, hu l-eżempju, il-prototip ta’ poplu tassew irrappreżentat mill-istituzzjonijiet għoljin li jiggvernawh.”

Hemm tinsab il-bidla. Jekk il-bidla ma sseħħx ukoll meta l-affarijiet ikunu sejrin tajjeb nistgħu naffaċċjaw ukoll staġnar.

Il-bidla ġġegħelna nħarsu lejn il-passat u bl-umiltà, jekk inkunu żbaljajna, naslu nagħrfu dawn l-iżbalji. Meta niltaqa’ magħkom, dejjem nisma’ kelma waħda, kif dan il-Gvern għamel qabża ta’ kwalità mill-gvernijiet preċedenti, u t-tweġiba tiegħi dejjem tkun li dan il-Gvern u l-poplu li tah il-fiduċja kollha tiegħu għal darba darbtejn, ma beżax mill-bidla u l-opportunitajiet.

Il-bidla ġġegħelna nħarsu lejn il-preżent, naħdmu fil-preżent flimkien ma’ dak li ġej sabiex

nagħtu widen lil dawk li jinsabu fil-periferija, dawk emarġinati u dawk vulnerabbli. Din hija parti mill-qofol ta’ tibdil li l-Ewropa għandha bżonn. Hemm bżonn li tisma’ lil dik il-qalb, tħares fl-għajnejn, filwaqt li terġa’ tikseb il-kredibbiltà li forsi tilfet matul iż-żmien li għadda. Il-fomm u l-moħħ għandhom ikunu l-magni tal-ġustizzja soċjali.

In-nuqqas iwassal għal poplu li jiżbroffa u jixba’, bħalma rajna ġewwa Franza x-xahar li għadda.

Jekk lill-poplu ma tisimgħux u ma jkunx hemmx djalogu kontinwu, il-poplu jbati u n-nazzjon jibda jitmermer. Dan il-Gvern hu gvern għaqli għax jaf li l-pedament li llum irridu nibnu fuqu jrid iservi għal uliedna u wlied uliedna, u l-għaqal hu valur kbir.

Jien nifhem meta Joseph Muscat jitkellem fuq il-kelma pożittività.

Dejjem jitkellem b’mod pożittiv u qatt ma jinsulta jew iħammeġ.

Matul dawn l-aħħar snin rajna lill-Partit Laburista jikber bħala moviment kbir, sena wara l-oħra għax dejjem mexxa kampanji pożittivi. Żgur li l-ħsibijiet ta’ kuljum ta’ kull wieħed u waħda minna jkunu dwar il-bidliet li jkun hemm bżonn nagħmlu f ’ħajjitna biex intejbu kemm ilħajja tagħna u dik ta’ madwarna.

Irridu ngħallmu lil uliedna jkunu iktar grati lejn is-soċjetà u li aħna l-kbar bħala individwi u membri ta’ komunità progressiva, bħala ċittadini Maltin, Għawdxin u Ewropej, inkunu ta’ eżempju tajjeb għalihom u nilqgħu l-is-

fidi tal-bidla għall-ġejjieni tat-tfal tagħna. Ma rridux nibżgħu għax kif kien qal il-perit Mintoff: ‘Jekk inkunu ġwejjef aħna, jisħtuna wliedna u wlied uliedna.” Ma rridux nibżgħu mill-opportunitajiet tax-xogħol li l-pajjiż qed joħloq b’pass mgħaġġel. Opportunitajiet li qatt qabel ma konna nimmaġinaw u li jagħtu viżjoni ġdida, bħal ngħidu aħna l-intelliġenza artifiċjali li se tkun qed tgħin lill-professjonisti fil-qasam tas-saħħa, il-blockchain u l-manifattura tal-mediċina tal-marijuana. Ma rridux nibżgħu mid-diversità jew inħallu lil min inisslilna l-biża’ li wara ż-żmien tal-ġid il-bużżieqa se tinfaqa’. Bi gvern bħal tagħna, jekk timtela bużżieqa, jimtlew aktar bżieżaq.

Madanakollu m’għandha qatt ninsew il-valuri u r-rispett. Irrispett għandu jkun lejn kulħadd, anke lejn nies li m’għandhomx l-istess twemmin tagħna, anke meta ma jirrispettawniex u jigbdu fuqna, anke lejn dawk ta’ orjentazzjonijiet jew kulur differenti. Għandna nuru rispett lejn l-awtoritajiet u l-istituzzjonijiet tagħna, lejn min tana t-trobbija tagħna, ħutna u qrabatna.

Dan kollu flimkien mal-valuri tad-dixxiplina, tal-ġustizzja u l-kompassjoni kif ukoll il-valuri marbutin mal-imħabba u l-karità. Għandna nżommu dan il-karattru li dejjem kien tal-poplu Malti. Il-bidla tfisser li nsaħħu dak kollu sabiħ u li ma nsibuhx f ’pajjiżi oħrajn. L-ospitalità u t-tbissima Maltija, il-kenn u

l-paċi Għawdxi, l-ugwaljanza tal-ġeneru huma biss ftit minn dawn il-karatteristiċi. Nibqgħu nrawmu soċjetà fejn il-mara tiġi stmata, it-tfal tagħna jkunu t-tfal ta’ għada b’valuri tajbin, edukati u li ma jkunux jibżgħu mill-bidla u l-progress anzi jkunu kburin b’dak li wettqu.

Matul dawn l-aħħar snin rajna lill-Partit Laburista jikber bħala moviment kbir, sena wara l-oħra għax dejjem mexxa kampanji pożittivi

23

06.01.2019

kullhadd.com

INKOMPLU NWETTQU Ian Borg Ministru

Bdejna s-sena 2019 u filwaqt li nagħtu ħarsa lura biex naraw ir-riżultati importanti li ksibna permezz ta’ ħidmietna matul is-sena 2018, huwa aktar importanti li issa nħarsu ’l quddiem għal din is-sena ġdida li tinsab quddiemna.

Is-sena 2019 żgur li se tkun sena dinamika għall-Ministeru li jien responsabbli minnu.

Matul is-sena li għaddiet ħdimna imma ser naħdmu ħafna aktar; wettaqna imma ser inwettqu ħafna aktar. Għandna quddiemna sena ġdida li fiha nistgħu mhux biss inkomplu bl-implimentazzjoni tal-pjanijet tagħna, zgħar u kbar, imma fuq kollox irridu inkomplu nsibu opportunitajiet ġodda li jistgħu jkomplu jgħinu lil pajjiżna jimxi ’l quddiem. Ksibna riżultati u irridu nkomplu niksbu riżultati ferm akbar ħalli l-kwalità talħajja tal-poplu Malti u Għawdxi tkompli titjieb.

L-2019 se tkun is-sena li fiha se nibdew inwettqu l-proġett ta’ €700 miljun fuq it-toroq kollha ta’ Malta. Smajna lill-Prim Ministru tagħna fil-messaġġ tiegħu għal din is-sena l-ġdida jirreferi għal kif l-aqwa mod li tinvesti fil-futur huwa meta tinvesti fl-infrastruttura. Matul is-sena 2018, kulħadd seta’ japprezza

t-titjib fl-infrastruttura li kien qed isir f ’pajjiżna - toroq ġodda li qatt ma rajna bħalhom, u toroq oħrajn li qed jingħataw wiċċ għall-ewwel darba.

Matul is-sena l-ġdida se nkomplu inżidu l-ħidma infrastrutturali tagħna biex pajjiżna jkompli javvanza mit-tajjeb għall-aħjar.

Is-sena 2019 tfisser investiment ta’ €100 miljun biex nagħtu wiċċ ġdid lil diversi toroq residenzjali fl-ibliet u fl-irħula kollha talpajjiż, filwaqt li nkomplu l-ħidma biex jinbnew mill-ġdid mal-40 kilometru ta’ toroq fil-kampanja.

L-2019 se tkun is-sena li fiha se tkun qiegħda tidħol fis-seħħ it-tielet fażi tal-Marsa Junction Project – il-fażi li se tibdel darba għal dejjem il-mod ta’ kif aħna naraw, nippjanaw u nimplimentaw l-infrastruttura ta’ pajjiżna u li se twassal sabiex Malta jkollha l-ewwel multi-level junction fl-istorja tagħha. Din

is-sena se tkun ukoll is-sena li se tara l-bidu ta’ żewġ proġetti oħra maġġuri – is-Central Link Project, u l-mini ta’ Santa Luċija.

Dawn kollha huma investimenti infrastrutturali li ser iservu biex joffru traġitti aktar sereni lil kull min juża t-toroq tagħna kif ukoll kwalità ta’ arja aħjar għal pajjiżna.

Ma nistax ma nsemmix il-mina ta’ bejn Malta u Għawdex – proġett ieħor ta’ importanza nazzjonali fejn fis-sena 2019 ser noħorġu s-sejħa għall-kostruzzjoni ta’ din il-mina. Dan huwa proġett kapitali li jmur lil hinn minn sempliċiment infrastruttura u li jħares ukoll lejn il-benefiċċji soċjali u ekonomiċi li tista’ tikseb il-gżira ta’ Għawdex ladarba jkun hemm konnessjoni permanenti bejn iżżewġ gżejjer.

U l-2019 ma tiqafx biss mal-infrastruttura tat-toroq. Din se

tkun is-sena li fiha t-trasport pubbliku b’xejn se jiġi estiż għażżgħażagħ ta’ 14 u 15-il sena kif ukoll għall-istudenti kollha fuq bażi full-time. Se tkun is-sena li fiha se nerġgħu ninvestu aktar minn €2.5 miljun fi skemi għal vetturi privati alternattivi u aktar nodfa. Se tkun sena oħra ta’ investimenti f ’faċilitajiet pedonali u għaċ-ċiklisti favur mezzi alternattivi. Is-sena 2019 ser tkun sena mimlija b’ħafna u ħafna pjanijet oħra u fuq kollox b’implimentazzjoni ta’ ħafna proġetti u inizjattivi importanti.

Inħares lejn is-sena li għandna quddiemna b’determinazzjoni u b’enerġija biex inkompli nwassal l-impenn tiegħi bħala ministru responsabbli mit-trasport, mill-infrastruttura u mill-proġetti kapitali, sabiex bix-xogħol li nwettqu nkomplu nagħtu lill-poplu livell ta’ għajxien tal-ogħla kwalità, kif jixraqlu.

RIĊERKA, INNOVAZZJONI U UŻU B’MOD AFFORDABBLI Mario Fava President Sezzjoni Kunsillier PL

Illum, l-ispejjeż ta’ wħud mill-vetturi tal-enerġija u t-teknoloġija avvanzati b’livell baxx ta’ karbonju għadhom għoljin u d-disponibbiltà tagħhom hija limitata.

Fiż-żewġ deċennji li ġejjin, fl-UE huwa meħtieġ sforz kbir ta’ riċerka, koordinazzjoni u innovazzjoni, mibni madwar aġenda strateġika u koerenti dwar ir-riċerka, l-innovazzjoni u l-investiment, biex is-soluzzjonijiet b’livelli baxxi ta’ karbonju jew ħielsa minnu jkunu ekonomikament vijabbli u jinstabu soluzzjonijiet ġodda.

F’dan il-kuntest, strateġija ta’ riċerka u innovazzjoni li tħares ’il quddiem jeħtieġ li tiġi ggwidata minn soluzzjonijiet ħielsa mill-karbonju, bil-potenzjal li jintużaw sal2050. Il-Kummissjoni Ewropea

qed tipproponi li tinvesti 35% talbaġit ta’ kważi €100 biljun f ’għanijiet klimatiċi, permezz tal-iżvilupp ta’ soluzzjonijiet innovattivi u ekonomikament effiċjenti ħielsa mill-karbonju.

L-UE qed tistabbilixxi dawn l-istrumenti ġodda. Wieħed minn dawn l-istrumenti huwa l-Kunsill Ewropew tal-Innovazzjoni li se jiffoka fuq prodotti, servizzi u proċessi ġodda u rivoluzzjonarji.

L-Istitut Ewropew tal-Innovazzjoni u t-Teknoloġija se jkompli wkoll jappoġġja lill-innovaturi żgħażagħ u lin-negozji ġodda fl-Ewropa. Il-politika ta’ koeżjoni trid tkompli toffri appoġġ b’segwitu tal-approċċ ta’ speċjalizzazzjoni intelliġenti, sabiex tingħata għajnuna lin-negozji fl-innovazzjoni u l-konnessjoni ma’ organizzazzjonijiet ta’ riċerka. Dawn huma opportunitajiet għal sett b’saħħtu ta’ attivitajiet ta’ riċerka, innovazzjoni u użu tul l-10 snin li ġejjin.

Ir-riċerka tal-UE għandha tiffoka fuq soluzzjonijiet trasformazzjonali newtrali fil-karbonju f ’oqsma bħall-elettrifikazzjoni (sorsi ta’ enerġija rinovabbli, netwerks intelliġenti u batteriji), iċ-ċelluli tal-idroġenu u tal-fuel, il-ħżin tal-enerġija, it-trasformazzjoni lejn in-newtralità fil-karbonju ta’ industriji li jużaw ħafna l-enerġi-

ja, l-ekonomija ċirkolari, il-bijoekonomija u l-intensifikazzjoni sostenibbli tal-agrikoltura u l-forestrija.

Impatti ekonomiċi u soċjali

Anki mingħajr it-trasformazzjoni lejn emissjonijiet ta’ gass serra żero netti, fl-2050 l-ekonomija u s-soċjetà tal-Ewropa se jkunu differenti ħafna mil-lum. Id-demografija tindika li s-soċjetà tagħna se tkun qed tixjieħ b’mod sinifikanti, b’implikazzjonijiet potenzjali fuq is-sostenibbiltà tal-finanzi pubbliċi. Min-naħa l-oħra, il-popolazzjoni tagħna se tkun ġeneralment mgħammra aħjar biex taħdem bit-teknoloġiji tal-informazzjoni u tal-komunikazzjoni. Jibqa’ d-dubju dwar kemm dawn se jkunu affordabbli minn kulħadd.

It-tranżizzjoni se tixpruna t-tkabbir fis-setturi l-ġodda. L-“impjiegi ekoloġiċi” diġà jirrappreżentaw 4 miljun impjieg fl-UE. Investiment ulterjuri għall-modernizzazzjoni industrijali, it-trasformazzjoni tal-enerġija, l-ekonomija ċirkolari, il-mobbiltà nadifa, l-infrastruttura ekoloġika u blu, u l-bijoekonomija se joħolqu opportunitajiet ta’ xogħol ġodda, lokali u ta’ kwalità għolja. L-azzjonjijiet u l-politiki biex jiġu implimentati l-miri

tal-UE dwar il-klima u l-enerġija għall-2020 diġà ġabu żieda ta’ bejn 1% u 1.5% fil-forza tax-xogħol tal-UE u din it-tendenza se tkompli.

Filwaqt li l-għadd ta’ impjiegi se jiżdiedu fis-setturi tal-kostruzzjoni, il-biedja u l-forestrija, u l-enerġija rinnovabbli, din it-tranżizzjoni tista’ tkun diffiċli għal għadd ta’ setturi. Ir-reġjuni li l-ekonomiji tagħhom jiddependu fuq attivitajiet li fil-ġejjieni mistennija jonqsu jew li se jkollhom jinbidlu, jistgħu jintlaqtu b’mod partikolari.

L-oqsma bħall-estrazzjoni talfaħam, iż-żejt u l-esplorazzjoni talgass probabbilment se jintlaqtu.

Is-setturi li jużaw ħafna enerġija, bħal dawk tal-azzar, is-siment u l-kimiċi, kif ukoll il-manifatturi talkarozzi, se jaraw bidla fil-proċessi ta’ produzzjoni fejn se jkunu meħtieġa ħiliet ġodda. Ir-reġjuni, li ħafna minnhom jinsabu fl-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant, li ta’ spiss jinsabu fi Stati Membri b’introjtu iktar baxx, u li jiddependu b’mod ekonomiku fuq dawn is-setturi, se jkollhom sfida.

Impjiegi eżistenti oħra se jkollhom jiġu ttrasformati u adattati għall-ekonomija l-ġdida. Il-ġestjoni ta’ din il-bidla teħtieġ li jitqiesu l-forza tax-xogħol fl-UE, li possibbilment se tkun qed tonqos u

tixjieħ, u ż-żieda fis-sostituzzjoni tal-ħaddiema minħabba l-bidliet teknoloġiċi, inklużi d-diġitalizzazzjoni u l-awtomatizzazzjoni.

Pereżempju, iż-żoni rurali jeħtieġ li jżommu forza tax-xogħol b’ħiliet biżżejjed li jagħmlu tajjeb għad-domandi li qed jiżdiedu u jinbidlu fis-setturi tal-agrikoltura u l-forestrija, filwaqt li jaffaċċjaw popolazzjoni rurali li qed tonqos.

It-tranżizzjoni hija opportunità għall-intrapriżi żgħar u medji, iżda toħloq ukoll sfidi speċifiċi, bħallaċċess għall-ħiliet u l-finanzi, li jeħtieġ li jiġu indirizzati.

Dawn l-isfidi għandhom il-potenzjal li jżidu d-differenzi soċjali u reġjonali fl-UE, kif ukoll ixekklu l-isforzi għad-dekarbonizzazzjoni.

Għaldaqstant, il-proċess ta’ modernizzazzjoni profonda sussegwenti se jkun irid jiġi ġestit tajjeb, filwaqt li tiġi żgurata tranżizzjoni ġusta u soċjalment aċċettabbli għal kulħadd fl-ispirtu tas-solidarjetà u l-inklużjoni. Il-konsegwenzi soċjali tat-tranżizzjoni ma jistgħux jiġu indirizzati wara li ssir. Kemm l-UE, kif ukoll l-Istati Membri, jeħtieġ li jqisu mill-bidu nett l-implikazzjonijiet soċjali u jużaw bissħiħ il-politiki kollha rilevanti biex irażżnu din l-isfida qabel jikkonsidraw it-tali bidliet.

24

06.01.2019

kullhadd.com

ARTIST MALTI F’LONDRA U FIL-FILM MAMMA MIA

Kitba ta’ ruħu f ’attivitajiet fejn tidħol RAMONA PORTELLI ftit avventura jew divertiment bħal theme parks, games night, cosplay, jew kull sport ieħor u Dan l-aħħar skoprejt b’Malti li jħobb iġemma’ l-figuri ta’ Antelaq minn pajjiżna u mar jgħix ime/Manga.

Bħala karattru jista’ jgħid li Londra sabiex jibda karriera miż-żfin, mill-kant u mir-reċtar. huwa persuna soċjevoli. Iħobb Hija ħolma ta’ ħafna, u xi dra- iqatta’ ħin mal-familja u ma’ bi tirrikjedi li persuna b’ċerta sħabu kemm f ’Malta kif ukoll passjoni għal dawn l-arti jkoll- barra. Ħafna mid-drabi jkollu ha titlaq pajjiżha, sabiex tferrex attitudni pożittiva. Jemmen li it-talenti u tieħu l-opportunita- huwa persuna ġenwina u persujiet. Qed nirreferi għal Nathan- na li jħobb jaħdem fis-sod. Jaf preċiżament dak li jixtieq u kif iel Ellul.

Għadu kif għalaq 28 sena. jixtieq jgħix ħajtu. Jiddeskrivi Bħalissa jgħix Londra sempliċe- lilu nnifsu bħala persuna ferm ment minħabba l-fatt li x-xog- alternattiva u jogħġbuh wisq ħol tiegħu jispiċċa jkun f ’Lon- il-ħwejjeġ. dra jew f ’xi pajjiż ieħor. Allura Nathaniel beda jiżfen minn età meta jkollu ċans jinżel Malta żgħira minn meta kellu madwar sitt snin. Beda jiżfen ma’ Angħall-vaganzi.

Jaħdem bħala artist fl-indus- nalise Dance Studio għal ftit trija taż-żfin, tal-kant u tar- tas-snin fejn irrealizza kemm reċtar. Bħala passatempi jħobb iħobb iż-żfin u bena l-fiduċja joħroġ ma’ sħabu, u jinvolvi tiegħu fuq il-palk. Wara beda

jagħmel l-eżamijiet tal-ISTD ħadt pjaċir naħdem għal TeatMrs Astrid f ’Incite Motion li ru Rjal bħala żeffien għall-Pantomima bil-Malti u l-kunċerti jinsab f ’Tigne Sliema. tagħhom. Spettaklu ieħor kien Strait Street ma’ MK Leisure Ġie offrut bora ta’ studju f ’Montekristo”. f ’Londra u għamel tliet Eventwalment, Nathaniel kien snin f ’kulleġġ li jaqsam ġie offrut borża ta’ studju f ’Bird l-għarfien u l-passjoni College Performing Arts. Filgħall-arti tal-ispettaklu fatt jemmen li meta persuna tisTa’ min jgħid li matul iż-żmien, piċċa tagħmel dak li tħobb, l-esNathaniel ħa sehem f ’diversi perjenza tkun waħda mill-aħjar. shows f ’Malta. Ħallejt f ’idejh “Kelli xorti tajba biżżejjed li ofsabiex jelabora aktar. “Waħ- frewli borża ta’ studju f ’Londra da mill-ewwel spettaklu tiegħi u għamilt tliet snin f ’kulleġġ li kien grazzi għal Annalise Ellul jaqsam l-għarfien u l-passjoni li kont niżfen fuq il-programm għall-arti tal-ispettaklu. Tittat-televixin tagħha msejjaħ għallem ħafna fil-kulleġġ u int Kool. Wara dak kelli ċ-ċans li ukoll tasal biex taqsam l-espernieħu sehem ukoll fil-Junior jenza ma’ sħabek. Bird College Song for Europe bħala żeffien għandu għalliema mill-aqwa li ma’ Brooke Borg. Ħadt sehem jippreparawk għal meta tkun fit-Teatru Manoel bħala żeffien lest għad-dinja ta’ barra tal-arti tal-kantanta fuq spettaklu mse- tal-ispettaklu. Grazzi għalihom jħa This Thing called Love Dirigit tgħallimt ħafna u assolutament minn Marco Calleja. Kif ukoll gawdejt u ħadt pjaċir ħafna,”

stqarr miegħi.

Tajjeb li ngħid li Nathaniel daħal fid-dinja tal-ispettaklu u tal-filming bis-saħħa tażżfin. Fil-fatt beda kollox millkulleġġ. “Kien ikollna ħamest ijiem fil-ġimgħa ta’ taħriġ intensiv, konna niżfnu, inkantaw u nirreċtaw kuljum u kuljum titgħallem xi ħaġa ġdida. Il-prattika u t-taħriġ kienu ċ-ċwievet li jbiddluk f ’dak l-artist li għandek bżonn tkun, ladarba tispiċċa mill-kulleġġ u tibda tagħmel l-auditions. Normalment ikollok aġent wara l-iskola u dawn jibdew idaħħluk għall-auditions. Iktar ma tagħmel auditions iktar se tiltaqa’ ma’ nies fl-industrija, u iktar ma tibbukkja x-xogħol iktar tagħmel kuntatti li mbagħad tibni fil-linja tax-xogħol tiegħek,” stqarr miegħi.

Ta’ min jgħid ukoll li għal xi żmien kien żeffien u kantant fuq

25

06.01.2019

kullhadd.com

Kelli xorti tajba biżżejjed li offrewli borża ta’ studju f’Londra u għamilt tliet snin f’kulleġġ li jaqsam l-għarfien u l-passjoni għall-arti tal-ispettaklu. Kienet esperjenza kbira, li tqum kmieni filgħodu u taf li għandek ġurnata mimlija sfidi u li qed tagħmel dak li tħobb

l-AIDA Cruise Lines. Fi kliemu meta kien jaħdem fuq il-cruise liners kien jispiċċa tant jieħu gost, li eventwalment jispiċċa jagħmel iżjed minn kuntratt wieħed. “Imma l-iktar kuntratt twil li għamilt kien ta’ 10 xhur.

Xahar rehearsals u tmien xhur nagħmlu l-ispettakli. Il-ħaġa sabiħa dwar dawn il-cruise liners partikolarment hija li kellna aktar minn spettaklu wieħed li jfisser li kellna ċ-ċans li nkunu versatili għal kull spetaklu skont it-tema jew l-istil. Il-cruise liners fl-opinjoni tiegħi huma ta’ gost kbir għaliex ikollok iċ-ċans li tivvjaġġa d-dinja u taħdem filgħaxija. Waħda mill-ispettakli favoriti tiegħi kienet imsejħa More than a Feeling u kienet pop/rock show li għamilt bħala kantant ta’ żeffien. Kien show vera sabiħ u dejjem kont ninnota kemm in-nies igawdu jaraw dawn ix-shows,” spjegali Nathaniel. Ħa sehem fil-film Mamma Mia 2 Maż-żmien ukoll beda jieħu sehem f ’films kbar. Riċentament fil-fatt ħa sehem fil-film Mamma Mia 2, fejn kien qed jinterpreta parti ta’ kantant/attur/ żeffien. Ħallejt f ’idejh sabiex jelabora aktar. “Mamma Mia 2 kienet esperjenza inkredibbli. Kelli l-pjaċir li nkun f ’żewġ xeni differenti. Hekk kif intom probabilment kollha tafu dan huwa t-tieni film ibbażat fuq dak li ġara wara, kif ukoll dak li ġara fil-passat u kif wasal.

L-ewwel xena li hi x-xena talftuħ tara lil Donna żagħżugħa (interpretata minn Lily James) li tiggradwa mill-Università ta’ Oxford. F’dik ix-xena aħna l-istudenti li niggradwaw fl-1979 nispiċċaw nkantaw u niżfnu.

Dan ġie ffilmjat f ’Oxford l-Ingilterra. It-tieni xena hija waħda maġika għax il-cast kollu u ż-żeffiena żfinna mal-kanzu-

netta kbira Super Trooper bħala xena ta’ ċelebrazzjoni li ġiet iffilmjata ftit ’il barra minn Londra f ’Shepperton Studios,” infurmani Nathaniel.

Xtaqt inkun naf kif kienet ir-reazzjoni tiegħu meta mar jara l-istess film fiċ-ċinema u naturalment segwa lilu nnifsu fih. “Onestament ma stajtx nieqaf nitbissem infatti kont ma’ sħabi li wkoll ħadu sehem filfilm. Aħna spiċċajna nkantaw fiċ-ċinema. Imma ġenwinament hija sensazzjoni kbira ta’ ferħ u apprezzament lil dawk in-nies li għażluna u tawna ċ-ċans li nieħdu sehem,” tbissem jgħidli.

Mhux hekk biss, iżda Nathaniel ħa sehem ukoll bħala attur

fil-film The Festival, u bħalissa qed jaħdem film għal Disney.

“Iva, hekk hu. Onestament dawn kollha jiġu bis-saħħa talaġent tiegħi, li jissottomettini għall-auditions. Il-panel jitolbuni nagħmel audition quddiemhom, u wara nittama li nkun għaddejt. Xi kultant tgħaddi u xi kultant ma tgħaddix,” stqarr miegħi.

Bħala kantant, Nathaniel ħadem ukoll bħala backing u anke żeffien ma’ żewġ kantanti ta’ X Factor – Fleur East u Ebony Bones. Ħallejt f ’idejh sabiex jirrakkonta din l-esperjenza. “Kont onorat ħafna li ħadt sehem magħhom. Huma nies mill-aqwa u dejjem jafu dak li

jridu. It-tnejn li huma tawni dak il-mument eċitanti. Ħadt pjaċir ħafna u l-fatt li stajt naqsam ilpalk magħhom kienet sempliċement xi ħaġa mill-aqwa,” B’kurżità fuqi ridt inkun naf jekk Nathaniel jaqlax il-ħobża ta’ kuljum permezz tal-filming, tal-kant u taż-żfin biss, jew ikollux jaħdem xi xogħol ieħor biex ikampa mal-ħajja. Fil-fatt weġibni: “Il-biċċa l-kbira talħin iva, b’xorti tajba hemm ħafna impjiegi differenti f ’Londra li jinkludu arti tal-ispettakli.

Jekk le, normalment inkun qed ngħallem iż-żfin jew inkanta ma’ grupp ġo gigs żgħar.”

Fl-aħħar nett għadda messaġġ lill-qarrejja ta’ din il-gazzetta.

“L-ewwel nett, xtaqt nirringrazzja lil kull min iħeġġiġni u jappoġġjani. Ġenwinament napprezza ħafna. Jekk għandek ħolma li tiffoka fuq l-arti tal-ispettaklu kemm jekk tkun żfin jew kant jew reċtar u trid tipprova - tmur barra jew Londra - għamilha! M’iniex ngħid li se tkun faċli, iżda ladarba tasal hemm tkun worth it.

F’Malta hawn ħafna talent u jekk irnexxieli jien, int tista’ wkoll. Hija sfida kbira, iżda jekk inti żżomm dik il-pożittività u l-paċenzja hija xi ħaġa li ’l quddiem tgħinek ħafna. Li ninkoraġġixxu lil xulxin huwa l-aqwa ħaġa li nistgħu nagħmlu,” temm jgħid Nathaniel.

26

06.01.2019

kullhadd.com

] SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irbaħ xampù u conditioner tad-ditta Wella.

Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil: KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 Isem: Indirizz:

TISLIBA 258

DORIANNE SANT - MELLIEĦA

Mimdudin:

Bi 3 Numri

B’4 Numri

017 155 231 234 245 399 468 527 637 707 716 910

2510 3910 4613 4622 4641 5497 5564 5734 6029 6719 7847 7869 8355

9017 B’5 Numri 06743 09294 20524 39424 39785 41190 47059 48517 53824 90287

B’6 Numri 170587 212648 246385 715747 737825 739727 775146 792899 845775 949447 B’7 Numri

0717384 1139562 1228481 1300585 2001055 3097849 4776699 5014979 6049890 6150245 6651128 7114270 8029050 8115544 8235239 8375159

8569274 9196198 9507151 9583257 9812055 9851225 B’9 Numri 164346688 599903601 702633619 944147963

21.

1.

Kompli l-qawl: 23.

Faħħar il- 24.

........... u ibqa’

fuq l-art (5)

4.

Iġib id-daħk (4) 7,21W. Żball? (5) 9,11. Mhux 1.

misjura (5) 2,16.

10.

Taħwid? (6) 3.

12.

Nobbli (6) 5.

16.

Ara 2

18,19. Hekk ikun (5) 6.

19.

Ara 18 8.

20.

Aktar sabiħ (5)

Brian Inglott Orlando (1,1,1) Ċert (4) Kunjom (5) Weqfin: Itella’ l-bini (6) Xennaq? (6) Lemħet (3) Kulħadd Ingliż (3) Frott (3) Dar tal- ħamiem (9)

11.

12,22.

13.

14.

15.

17.

21.

22.

Ara 9 Soppa? (5) L-ogħla parti tal-ġisem (3) Frotta tal-baħar (6) Id-dentatura tiegħi! (6) Isem Għarbi (3) Ara 7 Ara 12 wieqfa

SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA Mimdudin: 1.Jerma, 4.Udit, 9,12.Sudan, 10.Żraben, 12.Abbona, 16.Win, 18.AG, 19.Rum, 20.Bnadi, 24.Iżidu

Weqfin: 1,7.Jissewwa, 2.Red, 3,17,23.Awżiljarji, 5.Dab, 6.Tin, 8.Arroganti, 11,21M.Xbajt, 13,21W.Banana, 14.Aringi, 15.Imiddu, 22.Taj

27

06.01.2019

kullhadd.com

GĦAQQAD IL-KAXXI

Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi.

Eżempju: Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Ilkaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. In-numru huwa indikazzjoni tat-total ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa.

SIB IL-VALUR

Kull ittra fiha valur, uħud mill-valuri huma diġà mpoġġija. Uża dawn il-ħjilijiet biex issib il-kumplament tal-valuri tal-ittri.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

28

06.01.2019

kullhadd.com

SE JKUNU ESTIŻI S-SERVIZZI OFFRUTI MILL-PERINATAL MENTAL HEALTH CLINIC Mistennija jkunu estiżi s-servizzi mill-Perinatal Mental Health Clinic tal-Isptar Mater Dei konnessi mas-saħħa mentali offruti lil nisa li jkunu se jwelldu jew welldu. L-estensjoni u l-iżvilupp ta’ dawn is-servizzi mhux se jkunu biss fid-Dipartiment tal-Outpatients ta’ Mater Dei imma wkoll għall-pazjenti li jkunu rikoverati fl-isptar kif ukoll li jkunu qegħdin jingħataw kura fil-komunità.

Is-servizzi jkopru kemm il-perjodu tat-tqala kif ukoll wara li titwieled it-tarbija.

Studji epidemjoloġiċi juru li waqt it-tqala madwar 20% tan-nisa jesperjenzaw xi forma ta’ problema mentali. Dawn il-problemi psikoloġiċi jistgħu jibqgħu jippersistu anke wara t-twelid tat-tarbija u jistgħu jibqgħu għaddejjin anke sa sena wara li l-mara tkun welldet.

F’każijiet severi diffikultajiet fis-saħħa mentali wara li mara twelled jistgħu jibqgħu jippersistu tul ħajjitha kollha. Għal raġunijiet varji diffikultajiet fis-saħħa mentali li jiżviluppaw ftit talġimgħat qabel it-twelid tat-tarbija jew ftit tal-ġimgħat wara t-twelid jistgħu ma jkunux ġew innutati waqt il-kura li tkun qed tingħata l-omm kemm qabel it-twelid tat-tarbija kif ukoll wara. Fil-fatt, jirriżulta li sa kważi 75% tan-nisa li jkunu qegħdin jistennew tarbija ma tkunx ġiet stabbilita d-dijano-

si konċernata bil-konsegwenza li ma tingħatax il-kura fiż-żmien adegwat. Fin-nuqqas ta’ trattament inadegwat jista’ jkun hemm konsegwenzi kemm għal żmien qasir kif ukoll fit-tul bir-riżultat li dawn iħallu impatt fuq il-kwalità tal-ħajja kemm tal-omm kif ukoll ta’ wliedha u tal-familja.

Abbażi ta’ dan, id-Dipartiment tal-Obstetrija u l-Ġinekoloġija fl-Isptar Mater Dei kien stabbilixxa dik li tissejjaħ Perinatal Mental Health Clinic bħala preludju għal aktar espansjoni u żvilupp tas-servizz tul it-tqala u wara t-twelid mhux biss fid-Dipartiment tal-Outpatients imma wkoll għall-pazjenti fl-isptar u fil-kura fil-komunità.

Mitlub jikkummenta dwar dan il-pjan id-Deputat Prim Ministru u Ministru għas-Saħħa Chris Fearne qal lil dan il-ġurnal li “l-iżviluppi fis-servizzi kollha tas-saħħa provduti mill-Gvern ma jieqfu qatt. Dan qegħdin narawh f ’kull fergħa tal-qasam tas-saħħa. Madanakollu żvilupp interessanti ħafna huwa li kull fejn huwa possibbli dawn l-iżviluppi u dawn l-estensjonijiet fisservizzi qegħdin inwassluhom eqreb lejn iċ-ċittadin billi ma jkunux provduti biss f ’Mater Dei imma wkoll fuq livell komunitarju. B’hekk apparti li jkun hemm aktar kumdità għall-individwu, jitnaqqas il-piż minn fuq Mater

F’każijiet severi diffikultajiet fis-saħħa mentali wara li mara twelled jistgħu jibqgħu jippersistu tul ħajjitha kollha

Dei.” L-użu mis-servizz mogħti mill-Perinatal Mental Healty Clinic u mmexxi minn konsulent tal-psikjatrija qiegħed dejjem jiżdied. Fil-fatt, fis-sena 2013 kien hemm 269 każ meta fl-istess sena kien reġistrat 4,073 twelid.

Is-sena ta’ wara kienu reġistrati 4,275 wild bi 342 mara jagħmlu użu mill-klinika msemmija.

Fis-sena 2015 kienu reġistrati 4,385 wild b’466 omm jagħmlu użu mill-klinika filwaqt li fis-se-

na 2016 kien hemm 556 każ waqt li kienu reġistrati 4,455 wild. Fis-sena 2017 kien hemm 663 każ.

Ma jfissirx li kull wieħed minn dawn il-każijiet ikun każ ġdid.

Fil-fatt, mis-663 każ reġistrati mal-Klinika matul is-sena 2017, in-numru ta’ każijiet ġodda kien jammonta għal 141 filwaqt li l-kumplament, 522, kienu dawk li jissejħu follow-ups, meta l-paz-

j e n t jissejjaħ għal aktar minn darba.

Huwa kalkulat li l-medja ta’ ommijiet li jagħmlu użu mill-Perinatal Mental Health Clinic kull sena hija ta’ 500, b’kull omm ikollha madwar 10 sessjonijiet mal-qwiebel u l-infermieri tal-psikjatrija, sessjonijiet li jistgħu jkunu kemm bħala outpatients, kif ukoll fis-swali tal-isptar u anke żjarat fid-djar tal-pazjenti.