Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΟΝΟΜΑΣΙΩΝ ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ ΜΕΞΙΑΤΕΣ - ΚΟΜΠΟΤΑΔΕΣ - ΚΑΤΑΛΕΞΙ ΚΑΙ ΦΡΑΝΤΖΙ by To Kostalexi

Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΟΝΟΜΑΣΙΩΝ ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ ΜΕΞΙΑΤΕΣ - ΚΟΜΠΟΤΑ∆ΕΣ - ΚΑΤΑΛΕΞΙ ΚΑΙ ΦΡΑΝΤΖΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ "Α" ΕΙΣΗΓΗΣΗ ∆ΕΛΟΠΟΥΛΟΥ [Στο 3ο Συνέδριο Φθιωτικής Ιστορίας (4, (4, 5, και 6 Νοεµβρίου 2005) 2005) - 1η Συνεδρίαση] Κρίνουµε σκόπιµο όπως, πριν την ανάγνωση της εισηγήσεως ∆ελόπουλου, να αναφέρουµε ορισµένα πληροφοριακά στοιχεία, προκειµένου να δηµιουργηθεί ένα αρκετά ικανοποιητικό πληροφοριακό υπόβαθρο, το οποίο θα υποβοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση στην περιεχοµένου της εισηγήσεως. Τα στοιχεία, αυτά έχουν ως εξής: ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στην αρχή της εισηγήσεώς του, ο ∆ελόπουλος, αναφέρεται στους Καταλανούς και στην καταλανική γλώσσα. Για την καταλανική γλώσσα µας αναφέρει ορισµένα στοιχεία. ∆εν αναφέρει, όµως, τίποτε, για το ποιοι ήταν αυτοί οι Καταλανοί και πως βρέθηκαν στην Υπάτη. Επίσης, δεν αναφέρει τίποτε, για το ποιο ήταν το πολιτιστικό τους υπόβαθρο και ποια η επίδραση τούτου επί του πολιτιστικού υποβάθρου του γηγενούς και κατακτηµένου Ελληνικού Πληθυσµού. Τούτο θα µας βοηθούσε να κατανοήσουµε καλύτερα το περιεχόµενο της εισηγήσεως του ∆ελόπουλου. Προς συµπλήρωση του ανωτέρω κενού παραθέτω κατωτέρω - και σε όσα σηµεία ενδιαφέρουν την παρούσα µελέτη - ορισµένες πληροφορίες για τη Φραγκοκρατία στην Ελλάδα και τους, εκ τούτων, Καταλανούς:: ΦΡΑΓΚΟΚΡΑΤΙΑ

Το 1204, 1204 Κωνσταντινούπολη.

οι

Γενικά σταυροφόροι της ∆.΄

σταυροφορίας, σταυροφορίας

κατέκτησαν

την

Πληροφορίες για τη ∆.΄ σταυροφορία: Ο Πάπας Ιννοκέντιος ο Γ’ ήταν ο πνευµατικός πατέρας της ∆.' Σταυροφορίας. Υπήρχε, σε αυτήν, ένα ανάµεικτο πνεύµα αρρωστηµένης θρησκευτικότητας και «ιπποτικής» ιδεολογίας. Οι Σταυροφόροι “Ήταν ένα συνονθύλευµα Φράγκων αποτελούµενο από ευσεβείς και θρήσκους άνδρες, αλλά και από αποβράσµατα της κοινωνίας, από ανθρώπους, δηλαδή, που ήταν ικανοί για κάθε έγκληµα”. έγκληµα”. Μυριάδες λαού έσπευσαν στο κάλεσµα των κηρύκων της Σταυροφορίας, τους οποίους έστειλε, ανά τη Φραγκιά, ο Ινοκέντιος. Η θρησκευτικότητα ήταν πρόσχηµα και επικάλυψη της κατάκτησης. Αρχικός σκοπός της ∆.΄ Σταυροφορίας ήταν η απόβαση στην Αίγυπτο. Αίγυπτο Με την πρωτοβουλία και παρόρµηση των Ενετών (∆όγης Ερρίκος ∆άνδολος) ∆άνδολος - οι οποίοι επεδίωκαν συγκέντρωση πλούτου δια της αρπαγής και καταληστεύσεως - και η ακράτητη επιθυµία των Σταυροφόρων, για λεηλασία, είχαν σαν αποτέλεσµα - η Σταυροφορία - να αλλάξει κατεύθυνση και, αντί να κατευθυνθεί προς την Αίγυπτο,

κατευθύνθηκε προς την Κωνσταντινούπολη1. Σκοπός ήταν η λεηλασία της πόλης και η κατάκτηση (και λεηλασία) των εδαφών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας2. Στις 13 Απριλίου 1204, 1204 η Κωνσταντινούπολη - η Βασιλεύουσα - κυριεύτηκε από τους Σταυροφόρους. Η λεηλασία και απογύµνωση της Κωνσταντινουπόλεως, από όλα της τα πλούτη, δεν είχε όµοιο της. Όσοι τολµούσαν να αντισταθούν σφάζονταν επί τόπου. ∆εν έµεινε παλάτι, αρχοντικό, εκκλησία - µεγάλη ή µικρή - µοναστήρι και χαµοκέλα, που να µην υποστεί φρικώδη λεηλασία. Ιδίως τους προσέλκυσε ο µυθικός πλούτος της Αγίας Σοφίας. Μπήκαν, µέσα στον Ιερό Ναό, µε άλογα και µουλάρια, που λέρωναν - µε τις κοπριές τους - το µαρµάρινο δάπεδο. Και άρχισαν µε φρενιτιώδη ταχύτητα να ξηλώνουν και να παίρνουν τα πάντα:: Από άγια δισκοπότηρα, ευαγγέλια, ιερά άµφια, άγιες εικόνες, την Αγία Τράπεζα, και το ασηµένιο εικονοστάσιο του Τέµπλου, αφού προηγουµένως το έκαναν κοµµάτια, µανουάλια, πολυκάνδηλα, µέχρι και κουρτίνες. Ούτε οι τάφοι των Αυτοκρατόρων γλύτωσαν:: Συλήθηκαν όλοι, ενώ τα λείψανα πετάχτηκαν εδώ κι εκεί. π.χ. το πτώµα του Βασίλειου Β’ Μακεδόνα πετάχτηκε έξω και στα χέρια του τοποθέτησαν, οι Φράγκοι– ειρωνικά - µια φλογέρα Με αφορµή, αυτό το γεγονός, ο Παλαµάς έγραψε το ποίηµα «η η φλογέρα του βασιλιά». βασιλιά Κυρίως όµως καταστράφηκαν αναρίθµητα έργα τέχνης. Τόσο της κλασσικής αρχαιότητας (π.χ. αγάλµατα του ∆ια, του Απόλλωνα, των ∆ιοσκούρων, το χάλκινο άγαλµα του Ηρακλή από τον Λύσσιπο τον Σικυώνιο, της Άρτεµης, της Ηρας, της Ελένης του Μενελάου κ.ά. που κοσµούσαν δρόµους, πλατείες και παλάτια της Βασιλεύουσας) όσο και της Ρωµαϊκής περιόδου, τα οποία κοµµάτιαζαν για να αφαιρέσουν το χρυσό, το ασήµι και τους πολύτιµους λίθους, ενώ τα κατασκευασµένα από χαλκό τα έλυωναν στα καµίνια για να κόψουν νοµίσµατα. Τα αρχαία ελληνικά χειρόγραφα χειρόγραφα καίγονταν, από τους σταυροφόρους, για να ψήσουν τα κρεατικά τους! Οι πιο φρικτοί, από όλους, ήταν οι Γάλλοι και οι Φλαµανδοί. Φλαµανδοί Ήταν τέτοια η έκταση της καταστροφής που, στο τέλος, το άλλοτε περικαλλές άστυ - η Βασιλίδα των πόλεων της οικουµένης που επί 9 αιώνες είχε συσσωρεύσει αµύθητα πλούτη - κατάντησε σκέτο κουφάρι!!! κουφάρι!!! Kανείς δεν είχε υπολογίσει, ότι θα µπορούσε να συµβεί τέτοια καταστροφή! Πολύτιµοι θησαυροί, έργα τέχνης, ιερά κειµήλια και λείψανα αγίων διοχετεύθηκαν, στη ∆ύση, για να καλύψουν τη γυµνότητα των καθεδρικών ναών και των φεουδαρχικών αρχοντικών οίκων. «Οι επιπτώσεις της Τέταρτης Σταυροφορίας επί του ευρωπαϊκού πολιτισµού υπήρξαν εξ ολοκλήρου καταστρεπτικές. Η λάµψη του ελληνικού πολιτισµού, την οποία το Βυζάντιο (σ.σ: διάβαζε Ρωµανία) συντηρούσε επί εννέα αιώνες µετά από την επιλογή της Κωνσταντινούπολης ως πρωτεύουσας, έσβησε ξαφνικά... Το έγκληµα της Τέταρτης Σταυροφορίας παρέδωσε, την Κωνσταντινούπολη και τη Βαλκανική Χερσόνησο, σε έξι αιώνες βαρβαρότητας..(εννοεί την τουρκική κατάκτηση, την οποία δεν µπόρεσε να αντιµετωπίσει η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, λόγω της καταστροφής την οποία υπέστη, από την κατάκτηση των Φράγκων το 1204) 1204 3. ΣΧΟΛΙΑ: - Τα ανωτέρω καταδεικνύουν τον τυχοδιωκτισµό, τη ληστρική διάθεση και την παντελή έλλειψη έλλειψη πολιτιστικού επιπέδου των Φράγκων, αλλά και το µίσος των εναντίον των Ελλήνων και του πολιτισµού τον οποίο δηµιούργησαν.

Παρά την αντίθετη θέση και απειλές του Πάπα, ο οποίος - τελικά - τους αφόρισε για την πράξη της κατακτήσεως της Κωνσταντινούπολης. 2 ∆εν πρέπει να µην αναφέρουµε το γεγονός ότι το άλλοθι - για την επέµβαση των Φράγκων στην Κωνσταντινούπολη - τους το έδωσαν οι εσωτερικές διενέξεις της Βυζαντινής ηγεσίας για τη διαδοχή στο θρόνο του Αυτοκράτορα. Αλλά, αυτό, είναι ένα άλλο θέµα. 3 Πληροφορίες από έρευνα στο Google.

- Ακόµη - τα ανωτέρω - δηµιούργησαν ένα άσβεστο µίσος των Ελλήνων κατά των Φράγκων για για την ταπείνωση την οποία τους έκαµαν4. Η κατάκτηση της Βασιλεύουσας ήταν η αρχή για την κατάληψη ολοκλήρου του Βυζαντινού Κράτους. Με αυτή την προσδοκία, οι Φράγκοι κατακτητές - οι οποίοι συµµετείχαν στη σταυροφορία και την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης - συνήψαν προκαταρτική συνθήκη διανοµής των εδαφών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, όταν θα ολοκλήρωναν την κατάκτησή τους. Για την αξιοποίηση των όρων της, αναφερθείσης ανωτέρω, προκαταρτικής συνθήκης έπρεπε να ακολουθήσουν στρατιωτικές επιχειρήσεις, για την υλοποίηση της κατάκτησης των εδαφών της Αυτοκρατορίας τα οποία δεν είχαν κατακτηθεί. Από του Σεπτεµβρίου του 1204 παραχωρήθηκε, στο Ιταλό Βονιφάτιο του Μοµφεράτο (το στρατηγό της αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως), το ιδρυθέν, τότε, Βασίλειο της Θεσσαλονίκης. Ο Βονιφάτιος συνδέονταν µε δεσµούς υποτέλειας µε τον διορισθέντα λατίνο αυτοκράτορα της Κωνσταντινουπόλεως προς τον οποίο ορκίσθηκε πίστη και υποταγή. Το Βασίλειο, τούτο, περιελάµβανε, θεωρητικώς µέχρι τότε:: Την περιοχή της Λαρίσσης, την επαρχία της Θεσσαλίας, τα Φάρσαλα, το ∆οµοκό, τον Αλµυρό, τη ∆ηµητριάδα, το έδαφος των Νέων Πατρών (Υπάτη), το Βελεστίνο, τη χώρα των Αθηνών µετά της περιοχής των Μεγάρων και το µεγαλύερο µέρος της Πελοποννήσου. Ο Βονιφάτιος έπρεπε να καταλάβει της περιοχές, που αναφέρθηκαν προηγουµένως. Για το σκοπό, αυτό, συνέπραξε µε τους Λοµβαρδούς, Φλαµανδούς, Γάλλους και Γερµανούς, Γερµανούς οι οποίοι απέβλεπαν - δια της συµµετοχής αυτής - στην απόκτηση τιµαρίων. ∆ιά της εκστρατείας του Βονιφατίου επετεύχθησαν, οι τεθέντες στόχοι, σχεδόν αµαχητί. Το γεγονός τούτο είχε, σαν συνέπεια - εκτός των άλλων - και την ίδρυση του ∆ουκάτου των Αθηνών, Αθηνών το οποίο περιελάµβανε την Αττική και Βοιωτία. Το ∆ουκάτο παραχωρήθηκε στο Γάλλο Όθωνα ντε λα ρός. ρός Το ∆ουκάτο των Αθηνών Πρωτεύουσα του ∆ουκάτου ορίστηκε η πόλη των Θηβών. Θηβών Ο δυνάστης του ∆ουκάτου οργάνωσε, µε µεγάλη προσοχή και ενδιαφέρον, την Εκκλησιαστική εξουσία (αντικατάσταση, σε όλη την έκταση του ∆ουκάτου, της Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας από την Καθολική Εκκλησία), τη διοικητική οργάνωση (Φεουδαρχία) και τη στρατιωτική οργάνωση. Σκοπός του ήταν η φραγκοποίηση, φραγκοποίηση σταδιακά, του ∆ουκάτου. Ο Οίκος των Ντε λα ρος ηγεµόνευσε µέχρι το 1308. 1308 Το 1311, 1311 στη "Μάχη της Κωπαϊδος" Κωπαϊδος"5, νικήθηκαν, οι Φράγκοι, από τους Καταλανούς και, το ∆ουκάτο, περιήλθε στην κυριαρχία τους. Οι καταλανοί πρόσφεραν, την κατακτηθείσα ηγεµονία τους - για λόγους ασφαλείας - στο στέµµα της Αραγωνίας. Αραγωνίας Η κυριαρχία των Καταλανών καταργήθηκε το 1388 από το Φλωρεντιανό Νέριο Ατζαγιόλι. Ατζαγιόλι Οι Ατζαγιόλι ηγεµόνευσαν µέχρι το 1458, 1458 οπότε, το ∆ουκάτο. καταλήφθηκε από τους Τούρκους. ΚΑΤΑΛΑΝΙΚΗ ΚΑΤΑΛΑΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Η Καταλανική Εταιρεία ή Μεγάλη Καταλανική Κοµπανία: Κοµπανία:

Εν τούτοις, µετά την κατάληψη της Κωνσταντινουπόλεως, σηµειώθηκε άνοδος της αίγλης του Ελληνισµού δια της ανιδρύσεως εις µεν τη Μικρά Ασία του Βασιλείου της Νίκαιας υπό τον Θεόδωρον Λάσκαριν, εις δε την ηπειρωτική Ελλάδα του ∆εσποτάτου της Ηπείρου υπό τον Μιχαήλ Άγγελον Κοµνηνόν. Το ∆εσποτάτο, αυτό, περιελάµβανε: Την Ήπειρο, την Ακαρνανία και την Αιτωλία και άρχιζε από του ∆υρραχίου και έφθανε µέχρι τη Ναύπακτο. 5

Θα αναφερθεί κατωτέρω.

Ήταν ένα µισθοφορικό σώµα Καταλανών, που έδρασε µέχρι τον 14ο αιώνα: αιώνα: - Στη Σικελία. - Στις µικρασιατικές και ευρωπαϊκές περιοχές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. - Στις φραγκοκρατούµενες περιοχές της Ελλάδας. Ιστορικό Η Κοµπανία δηµιουργήθηκε από τον Ροζέ ντε Φλορ. Φλορ Ο Ροζέ ντε Φλορ, αρχικά, ήταν µέλος του Τάγµατος των των Ναϊτών, Ναϊτών 6 αλλά κατηγορήθηκε, από αυτούς, για υπεξαίρεση και, αφού διέφυγε, συγκρότησε µισθοφορικό σώµα από Καταλανούς και Αραγωνέζους (Αλµογάβαρους) Αλµογάβαρους)7, προσφέροντας τις υπηρεσίες του στον βασιλιά της Σικελίας Φρειδερίκο Β'. Β' Όµως, µετά την ειρήνευση της περιοχής (1302), 1302 ο Ροζέ και οι µισθοφόροι του, έµειναν χωρίς αντικείµενο, ενώ - οι Ναΐτες - συνέχιζαν να τον καταζητούν. Έτσι, αυτός, ήρθε σε συνεννόηση µε τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ανδρόνικο Β΄ Παλαιολόγο8, που υπέφερε από έλλειψη αποτελεσµατικού στρατού για την αντιµετώπιση της ολοένα διογκούµενης απειλής των Τούρκων στη Μικρά Ασία. Έτσι, παρ' όλο που - το θησαυροφυλάκιο της αυτοκρατορίας - δεν διέθετε τους πόρους για την πληρωµή των µισθοφόρων Καταλανών - η απελπιστική θέση του Ανδρόνικου τον ανάγκασε να έρθει σε συµφωνία µαζί τους. Το 1304 σηµείωσαν, οι Καταλανοί, ορισµένες επιτυχίες εναντίον των Τούρκων και ο Ροζέ ντε Φλόρ άρχισε να σχεδιάζει τη δηµιουργία δικού του πριγκηπάτου στη Μικρά Ασία, Ασία στα πλαίσια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Ταυτόχρονα όµως - οι Καταλανοί - προέβησαν σε λεηλασίες και βιαιότητες σε βάρος των υπηκόων της αυτοκρατορίας, καθώς - ο Ανδρόνικος - αδυνατούσε να εκπληρώσει τους οικονοµικούς όρους της συµφωνίας µε την Εταιρεία. Τελικά και ύστερα από τη δολοφονία του Ροζέ ντε Φλόρ και στα πλαίσια της λεγόµενης "καταλανικής εκδίκησης" πέρασαν δυτικά του Βοσπόρου και, ύστερα από καταστροφές, λεηλασίας και σφαγές έφθασαν στη Βοιωτία. Ο ∆ούκας των Αθηνών, Γκωτιέ ντε Μπριέν, Μπριέν απέστειλε - στους Καταλανούς - τον Ροζέ Ντελόρ, Ντελόρ Καταλανό ιππότη, ζητώντας να τους προσλάβει στην υπηρεσία του, µε σκοπό την καθυπόταξη της Θεσσαλίας. Πράγµατι, οι Καταλανοί, µπήκαν στην υπηρεσία του και κατέλαβαν ορισµένα φρούρια. Αλλά ανέκυψαν χρηµατικές διαφορές, που κατέληξαν σε σύγκρουση - στη Μάχη της Κωπαΐδος - το 1311. 1311 Κατά τη µάχη αυτή εξολοθρεύτηκε ο στρατός του ∆ούκα. Κατά την περίοδο που ακολούθησε, οι Καταλανοί - και ενώ είχαν 6

Τα στρατιωτικά τάγµατα ή ιπποτικά τάγµατα ήταν χριστιανικές αδελφότητες ιπποτών, οι οποίες ιδρύθηκαν για την υπεράσπιση της Ρωµαιοκαθολικής Εκκλησίας. Ένα από τα πρώτα, τέτοια, Τάγµατα ήταν και το Τάγµα των Ναϊτών ή Ιππότες του Ναού ή Ναΐτες. Το τάγµα αυτό ιδρύθηκε στον απόηχο της Α' Σταυροφορίας, το 1118 µ.Χ, µε σκοπό να βοηθήσει το χριστιανικό νεοϊδρυθέν Βασίλειο της Ιερουσαλήµ να διατηρηθεί - ενάντια των µουσουλµάνων γειτόνων του - και να εξασφαλίσει την ασφαλή και ελεύθερη προσέλευση του µεγάλου αριθµού των Ευρωπαίων προσκυνητών, που συνέρρεαν στην Ιερουσαλήµ, µετά την κατάκτησή της από τους Σταυροφόρους. Το Τάγµα καταργήθηκε, µε άγριο τρόπο, το 1314. 7 Η Αραγονία, ή Αραγών, ή Αραγωνία, (ισπανικά: Aragón), Καταλανικά: "Aragó") είναι µια από τις αυτόνοµες κοινότητες (Περιφέρειες) της Ισπανίας. Ευρισκόµενη στην βορειοανατολική Ισπανία. Η πρωτεύουσα της είναι η Σαραγόσα (επίσης καλούµενη Ζαραγόζα). Οι Αλµογάβαροι ή Αµογάβαροι ήσαν επίλεκτα τµήµατα στρατού στην υπηρεσία του στέµµατος της Αραγώνας. 8 Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος: Αυτοκράτορας του Βυζαντίου από το 1288 µέχρι το 1328.

καταλάβει το µεγαλύτερο µέρος του ∆ουκάτου των Αθηνών, κατέλαβαν και το ∆ουκάτο Νέων Πατρών Πατρών9. Με τον τρόπο, αυτό, σηµειώνεται η παρουσία των Καταλανών στη Νέα Πάτρα (Υπάτη).

Η αρχή του τέλους, για το ανωτέρω καταλανικό δουκάτο, ήρθε το 13791379-1380, 1380 όταν, η Εταιρεία των Ναβαρραίων µισθοφόρων,10 κατέλαβε τη Θήβα και τη Λιβαδειά. Το δουκάτο καταλύθηκε οριστικά το 1388, 1388 όταν πέρασε στα χέρια του Ιταλού Νέριο Ατσαγιόλι. Ατσαγιόλι.

Ελληνική Λαογραφία για τους Καταλανούς (από την διάλεξη του Eusebi Ayensa Prat11, στην Αθήνα, το 2005) 2005 Η ανάµνηση της έλευσης και της παραµονής των Καταλανών στην Ελλάδα - και στα Βαλκάνια γενικότερα - άφησε τα ίχνη της. Ακόµα και σήµερα µπορεί να διακρίνει κανείς, σε τραγούδια και τοπικές εκφράσεις, την εντύπωση που προξένησε, στους κατακτηµένους Έλληνες, η αγριότητα των κατακτητών. Τρία χαρακτηριστικά διαφαίνονται, µέσα από τα τραγούδια και τις εκφράσεις:: Η αγριότητα, η βρωµιά και, τέλος, η ασέβεια. Ούτω: - Στην Βουλγαρία η λέξη Καταλάνος, Katalanski (?), αποτελεί βρισιά. - Στην Θράκη, σύµφωνα µε τον Φρανθίσκο Μονκάδα, υπήρχε η βρισιά "Η εκδίκηση εκδίκηση των Καταλανών να σ' εύρει". εύρει". Στη Θεσσαλία, σύµφωνα µε τον Νικόλαο Ι. Γιαννόπουλο στην "Iστορία της Θεσσαλίας" κατά το 1905, 1905 το όνοµα του Καταλάνου προφερόταν µετά τρόµου, σηµαίνον τον δύστροπο και απειθή..". απειθή - Στην Αττική, αναφέρει ο Rubió i LLuch, τον 19ο αιώνα οι "γριές της Αττικής" χρησιµοποιούσαν την έκφραση "Και τι διάβολο Καταλάνος". Αυτό το είχε αναφέρει ο Νικόλαος Πολίτης σε επτά επιστολές, που είχε αποστείλει στον Rubió i LLuch . Ο ∆ηµήτριος Καµπούρογλου αναφέρει ένα τραγούδι που τραγουδούσαν τα παιδιά, σε δύο οµάδες, µε τα ακόλουθα λόγια::

Το ∆ουκάτο Νέων Πατρών ήταν ένα από τα κρατίδια, που ιδρύθηκαν στην Ελλάδα, µετά την κατάκτηση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας κατά την ∆' Σταυροφορία (Φραγκοκρατία), µε κέντρο την πόλη των Νέων Πατρών, τη σηµερινή Υπάτη. Το 1318-1319 οι Αλµογάβαροι της Καταλανικής εταιρείας, αφού είχαν κατακτήσει το µεγαλύτερο µέρος του ∆ουκάτου των Αθηνών, επεκτάθηκαν στα εδάφη του ∆εσποτάτου της Ηπείρου στη νότια Θεσσαλία. Τα νέα εδάφη ενώθηκαν µε το ∆ουκάτο των Αθηνών µε το όνοµα ∆ουκάτο Αθηνών και Νέων Πατρών. 10 Εταιρεία των Ναβαρραίων ονοµαζόταν µια στρατιωτική µισθοφορική οµάδα, η οποία έδρασε - τον 14ο αιώνα - σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, αλλά κυρίως στον ελλαδικό χώρο, που εκείνη την εποχή βρισκόταν κάτω από την κυριαρχία των κρατιδίων που είχαν ιδρύσει οι Σταυροφόροι στην Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα. Την αποτελούσαν κυρίως στρατιώτες από τη Ναβάρρα (βόρεια περιοχή της Ισπανίας), τη Γασκώνη (νότια περιοχή της Γαλλίας) και την Καταλωνία, ενώ συµµετείχαν και Σικελοί. 11 Eusebi Ayensa Prat: Ελληνιστής, µεταφραστής και πανεπιστηµιακός, πτυχιούχος της Κλασικής Φιλολογίας του Πανεπιστηµίου της Βαρκελώνης, µε ειδίκευση στα αρχαία ελληνικά και διδάκτωρ Ροµανικής Φιλολογίας του ιδίου Πανεπιστηµίου.

"Φράγκο, Βαράγγο, Πίτσι, Καταλάγκο νίβεσαι, χτενίζεσαι µε σκατά αλείβεσαι" - Το γεγονός της βρωµιάς των Καταλανών φαίνεται ότι είχε εντυπωσιάσει τους κατοίκους, γιατί αναφέρεται και σε τραγούδια άλλων περιοχών:: Στην Υπάτη έλεγαν: "Ο Ρωµηός νιβόταν κι ο Καταλανός σκατά αλειβόταν". αλειβόταν" Πράγµατι οι Καταλάνοι, για να διατηρήσουν τα δέρµατα, µε τα οποία ήσαν ντυµένοι, τα περνούσαν µε (µαύρο από την πολυκαιρία) χοιρινό λίπος. - Στο όρος Παρνασσός υπήρχε επίσης η έκφραση (1931 1931): 1931 : "Από τους Τούρκους έφευγε, στους Καταλάνους πήγαινε" - Στην Εύβοια, κατά τον Επαµεινώνδα Σταµατιάδη, στο τέλος του 19ου αιώνα υπήρχε η έκφραση: "αυτό ούτε οι Καταλάνοι το κάνουν". Το Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών αναφέρει επίσης (το 1947) 1947 ότι στην Εύβοια η λέξη Καταλάνος αποτελεί βρισιά. βρισιά - Στην Άνδρο, κατά τον ∆ηµήτριο Πασχάλη στην "Ιστορία της Νήσου Άνδρου" - µετά την κατστροφή της νήσου από τον Αραγωνέζο Ναύαρχο της Καταλανικής Κοµπανίας de LLuria:: "έκτοτε, δ' εν Άνδρω, το όνοµα Καταλάνος δηλοί τον πονηρόν και σκληρόν και προς τα κακουργήµατα ρέποντα". - Τη µεγαλύτερη όµως ποικιλία βρήκε, ο Prat, Prat, στην Υπάτη (τις παλιές Νέες Πάτρες) Πάτρες µέσω ενός τοπικού ιερέα (Παπαναστάσης) σε διάφορα τραγούδια, στις τοπικές τους παραλλαγές, όπως:: ♦ Στο τραγούδι "της Απαρνηµένης":: "...αν βουληθείς να µ' αρνηθείς και να µε λησµονήσεις, να πέσεις σε Φράγκικα σπαθιά, σε Καταλάνου χέρια" ♦ Η απειλή:: "Να σε δω στο σπαθί του Καταλάνου". Καταλάνου" ♦ Ένα νανούρισµα της Υπάτης τελειώνει µε τα λόγια:: ".. να βαρέσω τη Φραγκιά και τους Βαράγγους, τα σκυλιά τους Καταλάνους" Καταλάνους". αλάνους" ♦ Στην Υπάτη επίσης υπήρχαν εκφράσεις για την ασέβεια, όπως : "τρώει κρέας και την Μεγάλη Παρασκευή, νηστεύει σαν τον Καταλάνο". Καταλάνο" "Καταλάνοι και σκυλί, καταγής Παρασκευή." - Στην Μεσσηνία για να περιγραφεί µια γυναίκα µε ισχυρή προσωπικότητα έλεγαν ότι είναι "Καταλάνα". - Στην Τρίπολη λέγεται επίσης ότι µια γυναίκα όταν είναι άσχηµη, µοιάζει µε "Καταλάνα". "Καταλάνα" - Στην Κρήτη επίσης υπάρχει η µαντινάδα:: "Σε τούρκικα σπαθιά βρεθείς , σε Κατελάνου χέρια, τα κριάτα σου να κόφτουσι µε δίστοµα µαχαίρια". Η ΦΡΑΓΚΙΚΗ ΕΠΙ∆ΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α12 Η σκοτεινή, αυτή, περίοδος της Φραγκοκρατίας έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον υπό την έννοια της Εθνικής Συνειδήσεως των υποδούλων Ελλήνων έναντι των προσπαθειών των Φράγκων να τους αφελληνίσουν. Οι Φράγκοι, προκειµένου να πετύχουν την πνευµατική υποδούλωση των Ελλήνων εφήρµοσαν τρεις κύκλους ενεργειών, ως εξής: Πρώτος κύκλος: Αφορά την επίµονη προσπάθεια υποταγής της Ορθοδόξου Εκκλησίας στα δογµατικά κηρύγµατα της λατινικής Καθολικής Εκκλησίας. Ούτω: ♦ Από της αλώσεως της Βασιλεύουσας εκδιώχθηκε ο Ορθόδοξος Πατριάρχης και τοποθετήθηκε βενετός επίσκοπος. ♦ Στην Αθήνα ο ηρωικός Μητροπολίτης Ακοµινάτος αντικαταστάθηκε από λατίνο Αρχιεπίσκοπο. ♦ Το ίδιο έγινε στη Θήβα, την Κόρινθο, την Πάτρα και παντού όπου εξετείνετο η κατάκτηση των Φράγκων. 12

"ΝΕΟΤΕΡΟΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙ∆ΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ ΗΛΙΟΣ - Τόµος 7ος ΦΡΑΓΟΚΡΑΤΙΑ"

♦ Απαγορεύτηκε η ανάδειξη Ορθοδόξων Επισκόπων στις φραγκοκρατούµενες πόλεις και η τέλεση της Θείας Λειτουργίας κατά τα δόγµατα και το τυπικό της Ορθοδόξου Εκκλησίας. ♦ Όλα, αυτά, συνιστούν τη µορφή άγριου διωγµού κατά της Ορθοδόξου Εκκλησίας και εξαναγκασµού, των Ορθοδόξων Ελλήνων, να ασπασθούν τα δόγµατα της ∆υτικής Εκκλησίας. ♦ Ο Ορθόδοξος, όµως, υπόδουλος λαός παρέµεινε - µε φανατισµό - στην πίστη του. ♦ Και όχι µόνο αυτό αλλά, τα µέτρα των Φράγκων, είχαν το αντίθετο αποτέλεσµα, να µεγαλώσουν το εύρος του σχίσµατος µεταξύ των δύο Εκκλησιών, αλλά και το µίσος των Ορθοδόξων για τους λατίνους κληρικούς. Άρα, ο Πρώτος Κύκλος, Κύκλος απέτυχε παταγωδώς. ∆εύτερος Κύκλος: Αφορά τη βίαιη επιβολή του αγράφου δικαίου, το οποίο επικρατούσε στις διάφορες χώρες των Σταυροφόρων. Το δίκαιο, αυτό, ήταν τελείως ξένο προς τις Ελληνικές, περί δικαίου, αντιλήψεις και δοξασίες. Ήταν τελείως ακατανόητο και άγνωστο για τους Έλληνες. Το σταυροφορικό δίκαιο δεν άντεξε, στην Εθνική αντίδραση του υποδούλου λαού και, κατόπιν τούτου, οι Φράγκοι, εγκαταλείπουν την ιδέα της βιαίας επιβολής του και αρχίζουν να το προσαρµόζουν προς το εγχώριο δίκαιο. Άρα και ο ∆εύτερος Κύκλος κατέρρευσε παταγωδώς. Ο Τρίτος Κύκλος: Οι Φράγκοι είχαν απαγορεύσει την επίσηµη διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσης και τη λειτουργία Ελληνικών σχολείων. Τούτο προήρχετο από τον φανατισµό του Καθολικού Κλήρου, ο οποίος διηύθυνε την παιδεία. Παραλλήλως - προς καταναγκασµό των Ελλήνων στη εκµάθηση της γλώσσας των Φράγκων σε όλες τις φραγκοκρατούµενες περιοχές - εξέδιδαν, τις εν γένει διοικητικές πράξεις, συντεταγµένες στη γαλλική, λατινική ή ιταλική. Αλλά δεν επιτεύχθηκε, δια του τρόπου αυτού, ο επιδιωκόµενος σκοπός. Σύντοµα, οι κατακτητές, κατενόησαν ότι δεν είναι δυνατό να γίνουν αντιληπτές οι διαταγές των - εκδιδόµενες στη φραγκική γλώσσα - και άρχισαν να τις µεταφράζουν ή και να τις συντάσσουν, απ' ευθείας, στην Ελληνική γλώσσα. Ακόµη και επικά ποιήµατα των Φράγκων, γραµµένα στη γαλλική, µεταφράσθηκαν στην Ελληνική δηµώδη γλώσσα, για να καταστεί δυνατή η κατανόηση, υπό των Ελλήνων, των κατορθωµάτων των Φράγκων για την κατάκτηση της Ελλάδος Ελλάδος!!!!! !!!!! Ακόµη και το "Χρονικό το Μορέος" Μορέος" µεταφράσθηκε στην Ελληνική, για να δείξει, στους Έλληνες, τα ηρωικά κατορθώµατα των Γάλλων ιπποτών!!!!!! ιπποτών!!!!!! Άρα και ο Τρίτος Κύκλος συνετρίβη παταγωδώς. Από όλα τα ανωτέρω µπορούµε να εκτιµήσουµε -ανεπιφυλάκτως - ότι δεν είναι δυνατή η ανεύρεση ουδεµιάς φραγκικής επιδράσεως εις την επί δύο και ήµισυ αιώνας κυριαρχία των Φράγκων επί τη Ελλάδος. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ - Με βάση όλο το ανωτέρω - πραγµατικό και µη δυνάµενο να αµφισβητηθεί ιστορικό υπόβαθρο καλείται, ο ∆ελόπουλος, να µας πείσει - µε παρουσίαση νέων και πραγµατικών πραγµατικώ στοιχείων - ότι, οι ονοµασίες των χωριών Μεξιάτες, Κοµποτάδες, Κοµποτάδες Κωσταλέξι και Φραντζί, Φραντζί, είναι καταλανικής προελεύσεως. - Θα είναι πολύ ενδιαφέρον - ιδίως - να δούµε, πως θα ξεπεράσει την πλήρη και ολοκληρωτική κατάρρευση του, ανωτέρω αναφερθέντος, Τρίτου Κύκλου. Κύκλου

Ας δούµε, στη συνέχεια, την εισήγηση ∆ελόπουλου.13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ "Β" ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ Γιώργος ∆ελόπουλος γλωσσολόγος ΘΕΜΑ Φραγκικά τοπωνύµια της περιοχής Υπάτης Mία από τις πιο σηµαντικές περιόδους της τοπικής ιστορίας είναι και η εποχή της Φραγκοκρατίας. Kαι µάλλον είναι και η σπουδαιότερη, µε την έννοια ότι ποτέ άλλοτε η περιοχή, µε πρωτεύουσα την Yπάτη, δεν έπαιξε σηµαντικότερο ιστορικά ρόλο από ό,τι στην εποχή αυτή, δηλαδή στο 13ο και 14ο αιώνα. Όµως, γι’ αυτή την εποχή για την οποία πολλά έχουν γραφτεί, δεν έχει βρεθεί ακόµα κανένα τοπωνύµιο σα γλωσσικό κατάλοιπο, σαν αποµεινάρι που να θυµίζει και να µαρτυρεί χειροπιαστά την εδώ µακροχρόνια παρουσία των Φράγκων πρώτα και ιδίως των Kαταλανών στη συνέχεια, µέχρι και τα τέλη περίπου του 14ου αιώνα, όσο αφορά την Υπάτη. Στο γνωστό και βασικό βιβλίο του Ι. Bορτσέλα για τη Φθιώτιδα δεν αναφέρεται το παραµικρό σχετικό γλωσσικό στοιχείο1 1. Και σε πιο πρόσφατες δηµοσιεύσεις βεβαιώνεται ότι στην περιοχή «δεν υπάρχει ίχνος από την περίοδο αυτή»2 2. Αλλά το ίδιο ισχύει και για όλη τη γειτονική περιοχή της Βοιωτίας· και δικαιολογηµένα: «Οι Φράγκοι ένεκα της βραχυχρονίου παρουσίας των εις την περιοχήν δεν αφήκαν αξιοσηµείωτον τοπωνυµικήν µαρτυρίαν. ∆ύο µόνον τοπωνύµια εις την επαρχίαν Λεβαδείας, τα Φραγκοκκλήσια και Φραγκοκκλησά, και εν της επαρχίας Θηβών, Φραγκο παναγιά, αποτελούν την ανάµνησιν της Φραγκικής κατακτήσεως της περιοχής»3 3. Και καλά είναι να τονιστεί ότι και αυτά τα ελάχιστα ίχνη δεν είναι φράγκικα· λειτουργούν µεν και σαν αναµνηστικά της εποχής εκείνης µε τη σηµασία τους, αλλά πλάστηκαν από ελληνικά στόµατα και είναι τοπωνύµια ελληνικά. Πρέπει να πούµε όµως ότι, γενικά, και παρά την εντύπωση που, συνήθως επικρατεί, µελετηθεί. Kαι, εποµένως, είναι αρκετά τα διάφορα στοιχεία που δεν έχουν ακόµα µελετηθεί µπορούµε βάσιµα να ελπίζουµε ότι υπάρχουν ακόµα κάµποσα να βρούµε, να αποκαλύψουµε και να µάθουµε για τα µέρη τούτα. 1. Να σηµειωθεί ότι και στην εκτεταµένη εργασία του O. Markl (βλ. βιβλιογραφία στο τέλος) για τα φράγκικα τοπωνύµια στην Ελλάδα δεν επισηµαίνεται κανένα από τα τοπωνύµια που µελετάµε εδώ. 2. Kοτσίλης K., Φθ. Xρον. 1986, 211. 3. Βαγιακάκος 990. Όσο για µη γλωσσικού χαρακτήρα καταλανικά κατάλοιπα, µπορεί να γίνεται λόγος µόνο για κάποιους πύργους και φρούρια από την Αττική ως τη Θεσσαλία: «Les seuls vestiges evoquant le passage des Catalans sur le sol grec sont les tours et les forteresses qui s’echelonnent de l’Attique a la Thessalie» (Mitsou -Talon 488).

…………………………………………………………………… Για πολλά τοπωνύµια δεν έχει γίνει συστηµατικό ψάξιµο και δεν έχουµε ακόµα οδηγηθεί σε κάποιο συµπέρασµα, που να δείχνει αρκετά καλά θεµελιωµένο ώστε να γίνεται γενικότερα αποδεκτό. Ισχύει µάλιστα αυτό και για ονόµατα µεγάλων και πολύ γνωστών οικισµών, µε σηµαντική γεωγραφική θέση. Η αλήθεια είναι πως η έρευνα προς την κατεύθυνση αυτή δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση, καθώς πρόκειται για µια περιοχή µε µακραίωνη ιστορία και µε παρουσία και συνύπαρξη πολλών και διάφορων λαών κατά

Τα αναφερόµενα τοπωνύµια, εντός της εισηγήσεως του ∆ελόπουλου, θα τα βρούµε ως εξής: Μεξιάτες: Σελ. 12, Κοµποτάδες: σελ. 14, Κωσταλέξι: Σελ. 16 και Φραντζί: Σελ. 18. Να σηµειωθεί ότι, όλοι οι τονισµοί λέξεων και φράσεων, όπου απαιτείται, έχουν γίνει από τον γράφοντα και όχι από το ∆ελόπουλο.

καιρούς. Ιδιαίτερα σύνθετη και πολύπλοκη, από την άποψη αυτή, είναι η εποχή της Φραγκοκρατίας4 4. Τα στοιχεία που αφορούν την περίπτωσή µας πρέπει να αναζητηθούν στις «φράγκικες» γλώσσες της εποχής των σταυροφοριών. H καταλανική γλώσσα είναι κι αυτή ένα γαλλο-ροµανικό ιδίωµα, ένας κλάδος, µια µορφή της προβηγκιανής γλώσσας, που εξευγένισαν οι τροβαδούροι της εποχής εκείνης. Και δεν ήταν ακόµα σηµαντικές οι διαφοροποιήσεις της καταλανικής από την προβηγκιανή αλλά και από την ιταλική, τη γαλλική και τις άλλες γλώσσες που προήλθαν από τη ροµανική κοινή. Την εποχή του ερχοµού των Καταλανών στην Ελλάδα η καταλανική γλώσσα βρισκόταν στη φάση της διαµόρφωσής της σαν ξεχωριστού κλάδου της προβηγκιανής που µιλιόταν στη νότια Γαλλία, 5. δυτικά της Προβηγκίας5 Τα ενδεχόµενα γλωσσικά αποµεινάρια που µας ενδιαφέρουν θα πρέπει να αναζητηθούν µέσα απ’ αυτές τις ροµανικές, τις «φράγκικες» γλώσσες. Aλλά, ας προσπαθήσουµε να πιάσουµε τα πράγµατα µε κάποια σειρά. Mεξιάτες Ξεκινώντας από την Υπάτη (και τα Λουτρά της) και κατηφορίζοντας στο δρόµο µε κατεύθυνση προς την Αθήνα, ο πρώτος οικισµός που συνα ντάµε είναι οι Μεξιάτες. Χωριό της Φθιώτιδας «µεταξύ των προπόδων της Oίτης και του ρού του Σπερχειού» (ΜΕΕ).

……………………………………………………………… 4. ∆εν πρέπει να µας διαφεύγει ότι Φράγκους ονοµάζουµε, από τα βυζαντινά χρόνια ήδη, όχι µόνο τους κάτοικους της Γαλατίας (όπου είχαν εγκατασταθεί οι Franci τον 3ο αι. µ. Χ.) αλλά τους λαούς της δυτικής Ευρώπης γενικά, που ήταν πολλοί και διάφοροι. Και Φραγκοκρατία είναι η περίοδος που ελληνικές περιοχές κατέχονταν από ∆υτικοευρωπαίους ηγεµόνες: Γάλλους, Καταλανούς, Ισπανούς, Ιταλούς (Βενετούς, Γενοβέζους, Σικελούς…) κλπ. (13ος-16ος αι.). 5. Η καταλανική διαµορφώθηκε στα ανατολικά Πυρηναία, στο γαλλικό Ρουσιγιόν και στην παλαιά Κοµητεία της Βαρκελώνης· µιλήθηκε και στις Βαλεαρίδες νήσους. Ήταν σαν γεωγραφική προέκταση της προβηγκιανής µε την οποία ήταν πολύ συγγενική και από την οποία διαφοροποιήθηκε αργότερα, για πολιτικούς κύρια λόγους και από ισπανικές επιδράσεις. Το 1137, µε την ενοποίηση της Αραγωνίας και της Κοµητείας της Βαρκελώνης, η καταλανική γίνεται επίσηµη γλώσσα της αραγωνικής µοναρχίας και διαδίδεται πλατιά στη Σικελία, στη Νάπολη και στη Σαρδηνία (Bourciez 288). Το πρώτο µεγάλο πεζό κείµενο στα καταλανικά ήταν ακριβώς το Χρονικό (Cronaca) που έγραψε ο Ραµόν Μουντάνερ (Ramon Muntaner) που είχε ακολουθήσει την καταλανική Εταιρεία στην Ανατολή και που, µετά την επιστροφή του, αφηγείται τα της εκστρατείας µέχρι την κατάκτηση της Αττικής.

………………………………………………………………… ………………………………………………………………… Bρίσκεται γραµµένο και Mεξιάταις ή Mυξιάταις (ΜΕΕ), Mεξάτες (Υπ. 7, 63). Oι ντόπιοι λένε στις Mιξιάτες και συχνά στη Mιξιάτα, ενικός. ∆ε µπορεί να ειπωθεί µε απόλυτη βεβαιότητα, αν το αρχικό τοπωνύµιο ήταν στον ενικό ή στον πληθυντικό, αλλά µάλλον ο ενικός είναι πιθανότερος, όπως δείχνει η παραδοσιακότερη χρήση από τους ντόπιους (∆ελ., Τοπων. σε ενικό/πληθ. 197-198). Στο Mιξ-, το ι µπορεί και να είναι στην πραγµατικότητα ένα ε που, άτονο, προφέρεται ι, όπως σε όλα τα βορειοελλαδικά ιδιώµατα. H κατάληξη -άτα είναι διαδοµένη σε πολλές ροµανικές γλώσσες και µας είναι πολύ γνωστή από ιταλικές λέξεις που πέρασαν στα ελληνικά: σαλάτα, σερενάτα, σονάτα κ. ά. Mε την πρώτη κιόλας µατιά, το στοιχείο αυτό πρέπει να στρέψει την προσοχή µας και τη διερεύνηση προς την κατεύθυνση των ροµανικών γλωσσών: Ιταλική, γαλλική, ισπανική κλπ. Το θέµα MεξMεξ- (ή Μιξ-) παρουσιάζει ενδιαφέρον. Προς την πλευρά της αρωµουνικής (της βλαχικής γλώσσας) η έρευνα δε δείχνει τίποτα. Mας οδηγεί όµως στην ιταλική, και στα παράγωγα ενός ρήµατος mischiare και λαϊκό meschiare “ανακατεύω, σµίγω, αναµιγνύω”. Και στην καταλανική υπάρχει επίθετο mesclat “ανακατεµένος, ανάµικτος” και άλλες λέξεις από την ίδια ρίζα. Στην ιταλική έχουµε τα παράγωγα, mischatura “µίξη, ανακάτεµα”,

επίρρηµα mischiatamente “ανάκατα, ανάµικτα” κλπ. Kαι meschere “χύνω, αδειάζω κλπ”. Tο εντυπωσιακό είναι ότι συναντιούνται συχνά τέτοια παράγωγα σαν υδρωνύµια στην Iταλία, για βρύσες και ποτάµια: Mischia θηλ., Meschio αρσ., Mesce θηλ. πληθ., πράγµα που Iταλός γλωσσολόγος ερµηνεύει από το γεγονός ότι στις τοποθεσίες αυτές «σµίγουν, ανακατεύονται» πολλά νερά µαζί, «περισσότερα ρεύµατα νερού σε ένα»6 6. Aλλά, ακριβώς, όπως ξέρουν πολύ καλά όσοι γνωρίζουν την περιοχή, το κύριο χαρακτηριστικό του χωριού Mεξιάτες είναι τα πολλά νερά του, οι πολλές πηγές που αναβλύζουν σε πολλά µέρη και αποτελούν µάλιστα και πρόβληµα για την καλλιέργεια γιατί δηµιουργούν πολλά βαρκά, βάλτους µέσα στα χωράφια. Kαι µάλιστα ολόκληρο ποτάµι πηγάζει απ’ αυτό το χωριό, που, αµέσως παρακάτω, σµίγει µε το Σπερχειό. Aπ’ αυτό λοιπόν το χαρακτηριστικό του θα πρέπει να πήρε το µέρος εκείνη την εποχή το όνοµά του, µε την αρχική µορφή *Meschiata ή *Mischiata. Θα έπρεπε να προφερθεί αρχικά από τους ελληνόφωνους κάτι σαν [Mιστσιάτα], µε το ιταλικό -σκι-/-στσι- παχύ, ιδιαίτερα ουρανισκοφωνηµένο, αλλά το σύµπλεγµα σ + τσ (παχύ) δε µπορούσαν να το αρθρώσουν οι ελληνόφωνοι και αποδόθηκε σαν -ξ(ι)-. Έχουµε έτσι το τελικό Mεξιάτα η Mιξιάτα.

……………………………………………………………… 6. Aξίζει να παραθέσουµε αυτούσια τη διατύπωση: «Dal fatto del “mescolarsi” di piu corsi d’acqua in uno solo, si spiegano nomi come: Mischia, fontanile di Abbiategr., il flumen Miscle di Bonvesin; Le Mesce, pr. Ventimiglia; Meschio, il fiume di Vittorio Ven. ...” (Oliv., στη λ. mescere).

………………………………………………………………… ………………………………………………………………… Aρχικά το όνοµα θα δήλωνε µάλλον το σηµείο όπου το ποτάµι συναντά το Σπερχειό και θα σήµαινε κάτι σαν “*Σµίξη”. Mετά, ταιριάζει να έγινε όνοµα του ίδιου αυτού του παραπόταµου. Aργότερα, καθώς η σηµασία της λέξης δε γινόταν πια αντιληπτή, το τοπωνύµιο όριζε την τοποθεσία συνολικά και, µε την ανάπτυξη του οικισµού σ’ αυτή τη θέση, φυσικό ήταν να καλύψει κι αυτόν. Tο τοπωνύµιο ανήκει, λοιπόν, στην εποχή της Φραγκοκρατίας. Kοµποτάδες Το επόµενο χωριό στο δρόµο µας, ανάµεσα στους πρόποδες της Oίτης και το ρού του Σπερχειού, είναι οι Κοµποτάδες. Σε διοικητικό κείµενο του 1836 αναγράφεται σαν Kοµποτάκι7 7, αλλά ασφαλώς πρόκειται για λαθεµένη γραφή (φαινόµενο όχι σπάνιο), αφού µάλιστα λίγο µετά εµφανίζεται σε Bασιλική Aπόφαση της 7-11-1840 σαν Kοµποτάδες και στη συνέχεια συστηµατικά µε αυτό µόνο το όνοµα, αλλά και στον ενικό Kοµποτάδα σε διάφορα κείµενα (Τσεκ., στη σελ. 15). Aυτός ο ενικός, στην Kοµποτάδα, σώζεται και στην προφορική χρήση, φαίνεται µάλιστα ότι οι παλιότεροι τον χρησιµοποιούσαν πιο συχνά, όπως και τη Μεξιάτα, και θα πρέπει να είναι η αρχική µορφή του τοπωνύµιου (∆ελ., Τοπων. σε ενικό/πληθ. 197-198, όπου και σχολιασµός της αβάσιµης υπόθεσης για προέλευση από ένα επώνυµο Κοµπότης). Και εδώ η κατάληξη -άδα παραπέµπει κατά πρώτο λόγο στις ροµανικές γλώσσες, όπως θα δούµε παρακάτω. Tο θέµα KοµποτKοµποτ- το βρίσκουµε λ.χ. στο γαλλικό compote, που είναι η ίδια λέξη µε το ιταλικό composta (που έδωσε και το ελληνικό κοµπόστα). Aργά στο µεσαίωνα, το sµπροστά από σύµφωνα έπεφτε, σε ορισµένα ροµανικά ιδιώµατα, ιδιαίτερα στα γαλλικά της βόρειας Γαλλίας όπου έσβησε από τα τέλη του 11ου αι. (ενώ στη γραφή εξακολουθούσε να εµφανίζεται). Στο Νότο διατηρήθηκε όλον το µεσαίωνα (Bourciez 308) και µαρτυρείται γαλλ. composte τον 13ο αι. H λέξη αρχικά περιέχει την έννοια πραγµάτων που είναι βαλµένα µαζί, σηµαίνειδηλαδή κάτι σαν “σύνθετη”, “σύνθεση”, “συσσώρευση” (λατινικό composita, από το ρήµα componere “βάζω µαζί”)8 8.

………………………………………………………………

7. Eφηµερίδα της Kυβερνήσεως, ΦEK 80/28-12-1836. 8. Στα ισπανικά (τα καστιλλιάνικα) η αντίστοιχη λέξη ξεµακραίνει µε τη µορφή compuesta, και δεν αφορά την περίπτωσή µας.

…………………………………………………………… Σχετικά είναι τα τοπωνύµια: Kοµποστέλα 1, Compostela, πόλη της B∆ Ισπανίας «πάνω σε µεµονωµένο λόφο στους N∆ πρόποδες του Mόντε Πεδρόσο» (Nouveau dict.). Λόγω του διάσηµου µοναστηριού που χτίστηκε εκεί, το νεότερο όνοµα της πόλης είναι Santiago de Compostela (Encicl.), αλλά το αρχικό όνοµά της ήταν απλά Compostela (Encicl.). Kαι επισηµαίνουµε φυσικά το χτυπητό γεωµορφολογικό χαρακτηριστικό του “µεµονωµένου λόφου”, στον οποίο φαίνεται καθαρά ότι δόθηκε αρχικά το όνοµα. Έτσι βέβαια εξηγείται και το νόηµα του υποκοριστικού επιθέµατος -ela, αφού πρόκειται για µικρότερο ύψωµα στους πρόποδες µεγαλύτερου βουνού. Tο όνοµα δηλαδή δείχνει να δηλώνει “βουναλάκι, λοφίσκο, υψωµατάκι”. Kοµποστέλα 2, Compostela, πόλη του Mεξικού, που για την τοποθεσία της δεν έχουµε στοιχεία, αλλά ξέρουµε ότι είναι κτηνοτροφική πόλη και το όνοµα αυτό της δόθηκε από τους Ισπανούς (Nouveau dict.). Περνώντας σε περιοχή γλωσσικά διαφορετική, βρίσκουµε, χωρίς το -σ-:: Kοµποτέλι, (Pointe de) Compotelli, «βουνοκορφή της Kορσικής..., δεσπόζει στην αριστερή όχθη του ρέµατος Oργκόνε» (Dict. geogr.). Kαι η απλή µορφή, χωρίς κανένα επίθεµα: Kοµπότ, χωριό της Γαλλίας, στη Σαβοΐα και σε υψόµετρο 715 µ. «πάνω από τη δεξιά όχθη του Σεράν», Compote (Dict. geogr.), αλλά Compote (LaGrande Encyclopedie). Aλλά και στην Eλλάδα βρίσκουµε:: Kοµπότι 1, «κοινότητα της επαρχίας Άρτας... σε υψόµετρο 90 µ. ...χτισµένο κοντά στον Aµβρακικό, NA από την Άρτα πάνω σε γραφικούς λόφους» (Κόσµος). «Πλησίον της σηµερινής κωµοπόλεως σώζονται τα ερείπια του παλαιού Kοµπότι» (ΜΕΕ). ‘Aρα η κωµόπολη είναι σίγουρα παλιά, µεσαιωνική. Kοµπότι 2, «χωρίον της επαρχίας Bονίτσης και Ξηροµέρου του νοµού Aιτωλίας και Aκαρνανίας... Kείται προς ∆. της κωµοπόλεως Kατούνας κατά την έξοδον της µεταξύ των ορέων Bούµιστος και Yψηλή Kορυφή κοιλάδος» (ΜΕΕ). ‘Eχουµε υπόψη και επώνυµο Kοµποτιάτης για καταγόµενους απ’ αυτό το Kοµπότι. Kοµπότι 3, τοπωνύµιο στο χωριό Tριπύλα της Tριφυλίας, που έχει καταγραφεί και µε τη µορφή Kοµπότη (του) και ο ∆. Γεωργακάς το συσχετίζει µε επώνυµο Kοµπότης (Georgakas 161). Aλλά το επώνυµο Kοµπότης δε µας φαίνεται να µπορεί να ερµηνευθεί, λαβαίνοντας υπόψη τις πιθανές γλώσσες προέλευσης στο χώρο τούτο, παρά µόνο σαν προερχόµενο και αυτό από το τοπωνύµιο Kοµπότι, όπως έχουν σχηµατιστεί τα Γαρδίκης από το Γαρδίκι, Kυριακοχώρης από το Kυριακοχώρι Φθιώτιδας (Yπάτη 6, 33), Λιδορίκης από το Λιδορίκι (Στερεά Eλλάς 237, 11 στήλη 3), Φτέρης από τη Φτέρη (Yπάτη 6, 33), Φραγκίστας από τη Φραγκίστα Eυρυτανίας (Φθ. Xρον. 1983, 178). κλπ., και όχι το τοπωνύµιο από το ανεξήγητο αλλιώς επώνυµο. Bρίσκουµε λοιπόν κάµποσα τοπωνύµια µε τη ρίζα Kοµποστ- ή Kοµποτ-. Kαι βλέπουµε, σε όλες τις περιπτώσεις για τις οποίες έχουµε γεωµορφολογικά δεδοµένα, την παρουσία υψώµατος, λόφου, έννοια που φαίνεται ότι εµπεριέχεται στη ροµανική λέξη που µας απασχολεί. Aλλά για να έρθουµε και στην Kοµποτάδα της Φθιώτιδας, το κύριο εδαφοµορφολογικό χαρακτηριστικό της είναι οι λοφίσκοι πάνω στους οποίους είναι χτισµένο το χωριό. Το επίθεµα -άδα παρουσιάζει µια κατάληξη χαρακτηριστική των ροµανικών γλωσσών. Eίναι το ίδιο το επίθεµα -άτα που είδαµε στη Μεξι-άτα, όπως αυτό εξελίχθηκε σε ορισµένες ροµανικές γλώσσες και διάλεκτους (µε χαλάρωση του t σε d και αυτού σε δ στα ελληνικά)· και στα ελληνικά είναι πολύ γνωστή από τις βενετικές (και όχι ιταλικές) λέξεις που πέρασαν στα ελληνικά: καντάδα, µαντινάδα, βαρκάδα, αράδα και άλλες. Μάλιστα το επίθεµα έχει χρησιµοποιηθεί και για παραγωγή και µερικών λέξεων στα ελληνικά, όπως φασολάδα, φεγγαράδα, στρωµατσάδα κ.ά. Και στα ελληνικά όπου έχει περάσει το επίθεµα –άδα διατηρεί γενικά τη σηµασία µια κάποιας ποσότητας ή αφθονίας, όπως στη φασολάδα, στη µακαρονάδα “πολλά φασόλια, µακαρόνια µαζί”· αλλά και στη φεγγαράδα “άπλετο φως του φεγγαριού”, λιακάδα “πολύς ήλιος”, γενιάδα “πολλά γένια” κλπ. Εποµένως, το θέµα κοµποτ- µε την κατάληξη -άδα, παράγουν µια λέξηπου σήµαινε όχι

απλά “λόφος, ύψωµα”, αλλά “συγκρότηµα λόφων, λοφίσκοι, οµάδα υψωµάτων”, αυτό δηλαδή ακριβώς που αποτελεί το χτυπητό χαρακτηριστικό των Κοµποτάδων. Κι αυτό λοιπόν το τοπωνύµιο χρονολογείται από την εποχή της Φραγκοκρατίας, και από την ίδια εποχή θα πρέπει να χρονολογούνται και τα τοπωνύµια µε τη µορφή Kοµπότι. Kωσταλέξι Το αµέσως παραπέρα χωριό µετά τις Κοµποτάδες είναι το Κωσταλέξι, χτισµένο ανηφορικά και σύρριζα στους πρόποδες της Οίτης. Η µορφή της λέξης, πολύ φυσικά και αναπόφευκτα, προκαλεί µια συγκεκριµένη παρετυµολογική ερµηνεία, γι’ αυτό και η γραφή του Κωστα- µε ωµέγα. H εκδοχή ότι το Kωσταλέξι προέρχεται από τα ονόµατα δυο αδερφιών, ενός Kώστα και ενός Aλέξη (όπως πιθανολογείται από τους κάτοικους του 9. H συνένωση των δυο ονοµάτων δυο χωριού και όχι µόνο…) ασφαλώς δεν ευσταθεί9 αδερφιών σε ένα, µε απλή παράθεση, είναι τελείως αφύσικη. Ούτε και το ουδέτερο γένος του ονόµατος εξηγείται έτσι. Γιατί, πάντως, είναι απόλυτα βέβαιο και µαρτυρηµένο από όλες τις προφορικές και παλιές γραπτές πηγές ότι το Kωσταλέξι ήταν από παλιά ουδέτερο. Kαι, ασφαλώς, το να αλλάξει γένος ένα τοπωνύµιο είναι κάτι που συµβαίνει, κάτω από ορισµένες προϋποθέσεις και για ορισµένους λόγους, ιδιαίτερα µάλιστα όταν πρόκειται για λέξη που δεν κατανοείται η σηµασία της (είτε γιατί είναι λέξη ξενόγλωσση είτε γιατί είναι απαρχαιωµένη, λόγια κλπ.). Για παράδειγµα, κάποια περιοχή στη φθιωτική πεδιάδα ανήκε φαίνεται σε κάποιον Tούρκο µε το διαδεδοµένο τούρκικο όνοµα Χαλίλ. ∆ηµιουργήθηκε έτσι το τοπωνύµιου στου Χαλίλ, που φυσικά προ φερόταν στ’ Χαλίλ και που σιγά σιγά, καθώς ξεχνιόταν η σηµασία του προσωπωνύµιου, άρχισε να γίνεται αισθητό σαν στη Χαλίλη, θηλυκό, από αναλογική επίδραση των πολλών άλλων γειτονικών χωριών µε θηλυκό όνοµα (πρόκειται για το χωριό που έχει µετονοµασθεί σε Mεσοποταµία). Aν όµως πρόκειταν για τοπωνύµιο από ένα απλό και ξεκάθαρο ελληνικό όνοµα, όπως στου Γιάννη ή στου Kώστα ή στου Παπανικολάου, πώς θα µπορούσε να γίνει το ίδιο από το όνοµα του Kώστα και του Aλέξη; Πολλά θα µπορούσε να λεχθούν για το πόσο αφύσικο θα ήταν ένα τοπωνύµιο, ένα όνοµα πόλης ή χωριού, που να προέρχεται από τα βαφτιστικά ονόµατα δυο προσώπων (ας πούµε *Στου Νίκου Γιάννη) και µάλιστα σε απλή παράθεση, χωρίς καν ένα συνδετικό και. Ούτε έχουµε συναντήσει κάτι τέτοιο, ούτε µπορούµε να φανταστούµε ότι θα ήταν ποτέ δυνατό να υπάρξει κάποιος σχηµατισµός αυτού του τύπου. Στο νου µας έρχεται η θρυλική περίπτωση του Ρωµύλου και του Ρέµου, των δυο αδερφιών που έπρεπε να δώσουν ένα όνοµα στην πόλη της Ρώµης. Πώς δε διανοήθηκαν αλήθεια την απλή λύση, του να βάλουν µαζί και τα δυο ονόµατά τους, ώστε να τακτοποιηθεί ωραία ωραία η φιλονεικία, χωρίς ν’ αδερφοσκοτωθούνε (οπότε και δόθηκε στην πόλη το όνοµα του Ρωµύλου και µόνο); Πολύ γνωστή είναι και η µυθική διένεξη ανάµεσα στην Αθηνά και τον Ποσειδώνα για το ποιος θα δώσει το όνοµά του στην πόλη της Αθήνας. Χρειάστηκε να διαγωνιστούν προσφέροντας στους Αθηναίους η Αθηνά την ελιά και ο Ποσειδώνας το άλογο, για να προκριθεί η Αθηνά. Ούτε εκεί σκέφτηκαναυτού του είδους τη «σύνθετη ονοµασία». Φαίνεται δηλαδή ότι το βάφτισµα ενός οικισµού µε δυο µαζί ονόµατα προσώπων δε συµβαίνει ούτε στα παραµύθια. H ερµηνεία που έχει δοθεί στο τοπωνύµιο Κωσταλέξι, όπως εξάλλου και η γραφή µε ωµέγα (κατά το Κώστας), οφείλονται στη γνωστή και φυσική λαϊκή τάση να δίνεται ένα νόηµα σε λέξεις, και ιδίως σε τοπωνύµια, που δε φαίνεται να σηµαίνουν τίποτα µε τη µορφή που έχουν.

………………………………………………………………… 9. Είχαµε διατυπώσει παλιότερα και κάποια άλλη εκδοχή για την προέλευση του τοπωνύµιου, εκδοχή που µετά τα νέα δεδοµένα µας φαίνεται λιγότερο πιθανή.

………………………………………………………… H ερµηνεία που έχει δοθεί στο τοπωνύµιο Κωσταλέξι, όπως εξάλλου και η γραφή µε ωµέγα (κατά το Κώστας), οφείλονται στη γνωστή και φυσική λαϊκή τάση να δίνεται ένα νόηµα σε λέξεις, και ιδίως σε τοπωνύµια, που δε φαίνεται να σηµαίνουν τίποτα µε τη µορφή που έχουν. Kαι έτσι, είτε συνειδητά είτε υποσυνείδητα, συσχετίζεται µια λέξη µε µια άλλη

που της “µοιάζει”, χωρίς να έχει πραγµατική συγγένεια µ’ αυτήν. Aυτού του είδους η παρετυµολογία, η απλοϊκή και λαθεµένη ετυµολογία, είναι φαινόµενο πολύ γνωστό στη γλωσσολογία και µε το όνοµα λαϊκή ετυµολογία. Πολλές φορές µάλιστα, αυθόρµητα προκαλούνται και κάποιες µικροτροποποιήσεις, φωνητικές ή και µορφολογικές, ώστε η λέξη να πάρει µορφή που να έχει συγκεκριµένο νόηµα. Μπροστά στο ακατανόητο είναι ισχυρή η τάση και η ανάγκη για εκλογίκευση. Στην περίπτωσή µας η παραµόρφωση ολοκληρώθηκε και… επίσηµα, ακολουθώντας αυτή την τάση, µε την αυθαίρετη µετατροπή του ονόµατος σε αρσενικό, ο Kωσταλέξης, όπως το θέλουν τώρα οι διοικητικές αρχές, ίσως επειδή έτσι φάνηκε “λογικότερο” στους αρµόδιους. Oπότε, θα µπορούσαµε να µιλάµε και για επίσηµη παρετυµολογία. Παρόλα αυτά, ενώ η επίσηµη µετονοµασία έχει γίνει από το 1940, το Kωσταλέξι εξακολουθεί γενικά να λέγεται, συχνά και να γράφεται, ουδέτερο. Το θέµα ΚοσταΚοστα αντιστοιχεί σε µια πολύ διαδοµένη και πασίγνωστη λέξη των ροµανικών γλωσσών. Aπό τη λατινική λέξη costa “πλαγιά” και “ακτή” προέρχονται αντίστοιχες λέξεις στις διάφορες ροµανικές γλώσσες και πάρα πολλά τοπωνύµια, όπως: Costa, οικισµός στην Kορσική, Coste στη νότια Γαλλία και Cote στη βόρεια, όνοµα πολλών οικισµών, συχνά ακολουθούµενο από επίθετο ή άλλον προσδιορισµό (Dauzat, etym.). Costa Brava, ακτή της Καταλωνίας·Costa del Sol, παράκτια περιοχή της Ισπανίας· Costa Rica, κράτος στην Κεντρική Αµερική· και πάρα πολλά άλλα τοπωνύµια ανά τον κόσµο. Και στην Ελλάδα έχουµε την Κόστα, ακτή και οικισµό στην Αργολίδα, απέναντι από τις Σπέτσες. Στο θέµα –λέξι, λέξι δεύτερο συνθετικό, βλέπουµε το ιταλικό lecci πληθυντικό του leccio “πουρνάρι”. Η προφορά είναι [lettchi], δηλ [λέτσι] µε τα παχύ. Και το ελλ. ξ είναι µια αναµενόµενη απόδοση του παχιού τσ της ιταλικής (το φαινόµενο το συναντήσαµε και στις Μεξιάτες). Οπότε το Κωσταλέξι παραπέµπει σε ένα *Costa a lecci “πουρναροπλαγιά, πλαγιά µε τα πουρνάρια”. Η συντακτική αυτή δοµή µε χρήση της πρόθεσης a είναι κανονική και συστηµατική σε ροµανικές γλώσσες, του τύπου όπου λ.χ. το “ιστιοφόρο” λέγεται στα ιταλικά nave a vela, και στα γαλλικά bateau a voiles (πλοίο µε πανιά). Όσο για τη µορφή της τοποθεσίας, ανταποκρίνεται τέλεια στο όνοµα, µε την πλαγιά να ανηφορίζει από το σηµερινό χωριό προς την Οίτη και µε τα πουρνάρια σαν το χαρακτηριστικότερο ενδηµικό φυτό στο µέρος αυτό. Φραντζή Ο δρόµος από την Υπάτη προς την Αθήνα, ασφαλώς δε διάβαινε το ποτάµι του Σπερχειού για να πάει στη Λαµία και να ξαναδιαβεί το ποτάµι παρακάτω για να γυρίσει πίσω. Ο Σπερχειός ήταν από πάντα πολύ άγριος το χειµώνα, η Λαµία δεν ήταν η µεγάλη πόλη που είναι σήµερα και γέφυρες σαν αυτές που ξέρουµε δεν υπήρχαν στο µεσαίωνα (κι ας µην ξεχνάµε ότι και από τις σύγχρονες αυτές γέφυρές του, πέντε γκρέµισε ταυτόχρονα σε µια πρόσφατη θεοµηνία, το Γενάρη του 1997!). Ο δρόµος λοιπόν συνεχιζόταν κανονικά ανάµεσα στους πρόποδες της Oίτης και την κοίτη του Σπερχειού. Και, µετά το Κωσταλέξι, οδηγούσε στο σηµερινό χωριό Φραντζή. Tο τοπωνύµιο προέρχεται φανερά από όνοµα κάποιου προσώπου που λεγόταν Φραντζής. Tο όνοµα αυτό σηµαίνει “Φράγκος“, αλλά όχι στην ελληνική γλώσσα. Tο ελληνικό αντίστοιχο είναι βέβαια το Φράγκος, που χρησιµοποιούνταν συστηµατικά σαν 10 (ενώ το Φραντζής όχι, από όσο ξέρουµε· εθνικό όνοµα από τα βυζαντινά χρόνια10 εµφανίζεται µόνο σαν επώνυµο)11 11. 11 H µορφή Φραντζής προέρχεται οπωσδήποτε από κάποια ροµανική γλώσσα, όπου θα προφέρονταν *Φραντσές, παλαιογαλλ. Franceis, προβηγκιανό Frances, ισπανικό Frances, πορτογαλλικό Francez, ιταλικό Francese κλπ. (αποκλείεται βέβαια προέλευση από τα αρωµουνικά Frincu, Frengu, Fringu). Φυσικά, υπάρχει πάντα και η πιθανότητα κάποιος µ’ αυτό το όνοµα να ήρθε από αλλού και να εγκαταστάθηκε εδώ σε µεταγενέστερη εποχή. ‘Oµως θα µπορούσε να θεωρηθεί πιο πιθανό να υπήρξε κάποιος Φράγκος που είχε κάποτε στην κυριότητά του αυτό το µέρος, είτε φέουδο ήταν τότε, είτε οικισµός, είτε και τα δυο ταυτόχρονα. Kαι, αυτόν το Φράγκο, άλλοι κάτοικοι της περιοχής, που µιλούσαν «φράγκικα», τον έλεγαν *Φραντσές· για τους ελληνόφωνους Φραντζής. Kαι, βέβαια, αυτή η εκδοχή

ενισχύεται περισσότερο τώρα που ξέρουµε ότι και άλλα τοπωνύµια γειτονικών οικισµών και στον ίδιο οδικό άξονα έχουν διασωθεί από κείνη την εποχή.

………………………………………………………………… 10. 10. Οι Βυζαντινοί µιλούσαν για «Φράγκικα» ρούχα (κύρια από την Ιταλία) και υπήρχαν κι αυτοί που ντυνόντουσαν, σύµφωνα µε ένα ποίηµα, «από παννάκια της Φραγκιάς από τα πλεά της φίνα» (Κουκ. Β ΙΙ 7). Ο αρχηγός των Σταυροφόρων αναφέρεται σαν ο «Ρήγας της Φραγκίας» (Κουκ. Γ’.274). Ενώ µε το θέµα φραντζ- εµφανίζεται κάπου ο όρος φραντζιασµένη µε τη σηµασία “άρρωστη από αφροδίσιο νόσηµα” (Κουκ. Β ΙΙ 148). 11. 11.Υπάρχει µάλιστα και γνωστός Βυζαντινός χρονικογράφος του 15ου αι. Γεώργιος Φραντζής. Ας σηµειωθεί πάντως ότι στη ΜΕΕ δεν αναφέρεται άλλο τοπωνύµιο µε τη µορφή Φραντζή ή άλλη παραπλήσια. ‘Oσο για το όνοµα µε την ελληνική µορφή Φράγκος, Φράγκος αξίζει να επισηµάνουµε ευκαιριακά ότι σώζεται σήµερα σαν οικογενειακό όνοµα στην Yπάτη. Eπώνυµο Φράγκος βρίσκουµε τον περασµένο αιώνα και στις Mεξιάτες (Φθ. Χρον. 1986, 16). Kαι στο κοντινό χωριό Λαδικού συναντάµε τοπωνύµιο η Aγκορτσιά του Φράγκου (Λαδικού, 4, 22). Aναφέρεται και Λαµιώτης αγωνιστής του ‘21 ∆. Φράγκος (ή Mπόµπας) (Φθ. Χρον. 1983, 76). ∆εν αποκλείεται το όνοµα να ξεκίνησε µε τη σηµασία “καθολικός”. Πάντα βέβαια υπάρχει η πιθανότητα κάποιος απ’ αυτούς να έχει µετεγκατασταθεί εδώ στη διάρκεια της Tουρκοκρατίας, προερχόµενος από άλλη περιοχή της Eλλάδας (λ.χ. εµφανίζεται και αγωνιστής του ‘21 στους κατάλογους του Mήτσου Kοντογιάννη, περιοχής Yπάτης, Aπόστολος Φράγκος από Λευκάδα). Θα µπορούσαµε πάντως να υποθέσουµε ότι, και απ’ αυτά τα ονόµατα, ίσως κάποια χρονολογούνται από τότε, σαν ονόµατα ντόπιων κατοίκων. Kαι να τα έχουµε και αυτά στα υπόψη, σαν πιθανές γλωσσικές µαρτυρίες από τη Φραγκοκρατία, από µια σηµαντική εποχή για την περιοχή τούτη, που όµως µόλις τώρα αρχίζουµε να βρίσκουµε κάποια τέτοια ίχνη της.

……………………………………………………………… Ας σηµειώσουµε τέλος ότι τα φράγκικα αυτά ονόµατα των τωρινών χωριών δηλώνουν ότι οι αντίστοιχες τοποθεσίες ήταν ιδιαίτερα σηµαντικές στην εποχή εκείνη. Οπωσδήποτε βρισκόντουσαν πάνω στο δρόµο που οδηγούσε από την Υπάτη (σπουδαία τότε πόλη και συµπρωτεύουσα του Καταλανικού κράτους για ένα διάστηµα) προς την Αθήνα και θα ήταν και τότε κατοικηµένοι κατά κάποιον τρόπο χώροι, πιθανότατα µάλιστα φρουρούµενες θέσεις για προστασία του δρόµου αυτού. Ταυτόχρονα, αυτά τα δεδοµένα, µας υποδείχνουν και έναν δρόµο για παραπέρα έρευνες. Βιβλιογραφία Βαγιακάκος ∆., Παρατηρήσεις επί του συγχρόνου τοπωνυµικού της Βοιωτίας, Πρακτικά Γ’ ∆ιεθνούς Συνέδριου Βοιωτικών Σπουδών (Θήβα, Σεπτ. 1996), τόµος Α’, τεύχος β’, 9571001. Bourciez: Bourciez Bourciez Edouard, Elements de linguistique romane, 3e ed., Librairie Klincksieck, Paris 1930. Dauzat etym.: etym. Dauzat A.-Rostaing Ch., Dictionnaire etymologique des noms de lieux en France, Paris 1963. ∆ελ., Τοπων. σε ενικό/πληθ.: ∆ελόπουλος Γ., Τοπωνύµια της Φθιώτιδας σε ενικό/πληθ. ενικό/πληθυντικό· διαχρονικότητα ενός φαινόµενου και σήµερα ζωντανού, Πρακτικά A΄Συνέδριου Φθιωτικών Ερευνών (Λουτρά Υπάτης, Απρ. 1990), Λαµία 1993, σελ. 195212. ∆ελ., Τρία τοπων.: τοπων ∆ελόπουλος Γ., Τρία τοπωνύµια της Φραγκοκρατίας στη Φθιώτιδα, περ. Νεχωρίτικα Νέα (έκδ. Σύλλογου Νεοχωριτών Υπάτης), 15 (1987), 32-34.Diccionari de la llengua catalana, Enciclopedia Catalana S.A., Barcelona 1983.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ "Γ "Γ" ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΠΑΝΤΑΖΗ ΣΤΗΝ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ∆ΕΛΟΠΟΥΛΟΥ14 (Καταχωρήθηκε στην έκδοση των Πρακτικών του 3ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας) Ο κ. ∆ελόπουλος ανέφερε στην εισήγησή του ότι, οι ονοµασίες των χωριών Μεξιάτες, Κοµποτάδες, Κωσταλέξι και Φραντζί είναι φράγκικης προελεύσεως. Να δηλώσω, εκ προοιµίου, ότι σέβοµαι τις απόψεις του κ. ∆ελόπουλου, αλλά είµαι υποχρεωµένος να προβάλλω και τις δικές µου θέσεις, οι οποίες, εενν πολλοίς, είναι διαφορετικές. Τούτο ισχύει για τα χωριά Κοµποτάδες, Κωσταλέξι και Φραντζί. Για το χωριό Μεξιάτες δεν διαθέτω στοιχεία. Οι θέσεις µου έχουν ως κατωτέρω: κατωτέρω: Για το χωριό Κωσταλέξι: Ο Κωσταλεξιώτικος θρύλος και η αυθεντικότητά του: Στο χωριό Κωσταλέξι διατηρείται και µεταδίδεται, από γενιά σε γενιά, ένας θρύλος, ο οποίος λέγει τα εξής: «Υπήρχε, παλιά, ένα χωριό στους πρόποδες της Οίτης.1 γινε, Οίτης.1 Έγινε, κάποτε, ένας µεγάλος σεισµός, ένεκα του οποίου κατέπεσαν, από το βουνό, πολλά βράχια και χώµατα, τα οποία καταπλάκωσαν το χωριό αυτό. Από τους κατοίκους του έζησαν µόνο δύο, ένας Κώστας και ένας Αλέξης. Αυτοί οι δύο έκτισαν τα πρώτα σπίτια, στη θέση του σηµερινού χωριού, το οποίο, από τα ονόµατά τους, του έδωσαν το όνοµα Κωσταλέξι». Ο κ. ∆ελόπουλος θεωρεί ότι, η προέλευση της ονοµασίας Κωσταλέξι από τα ονόµατα Κώστας και Αλέξης, «πιθανολογείται από τους κατοίκους του χωριού» και, συνεπώς, «δεν ευσταθεί». Αυτός, ασφαλώς, είναι και ο λόγος που τον αγνοεί παντελώς. Η απόρριψη ενός θρύλου είναι πολύ σοβαρή υπόθεση. Τούτο είναι δυνατό να γίνει µόνο µετά από εξονυχιστική και εµπεριστατωµένη έρευνα. Τέτοια έρευνα δεν πραγµατοποίησε ο κ. ∆ελόπουλος και, και, συνεπώς, ο τρόπος απορρίψεώς του, είναι αντιδεοντολογικός. Για την αυθεντικότητα του θρύλου έχω πραγµατοποιήσει εξονυχιστική έρευνα, µε βάση την οποία συνέγραψα ένα βιβλίο µε τον τίτλο «ΚΩΣΤΑΛΕΞΙ – ΘΡΥΛΟΣ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ». ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ» Το βιβλίο, αυτό, το συµπλήρωσα πρόσφατα, ύστερα από νέα δεδοµένα που προέκυψαν. Από το πλήθος των πραγµατικών και αδιάσειστων στοιχείων που συγκεντρώθηκαν, από την ανωτέρω έρευνα, αποδεικνύεται ότι, ο θρύλος, απηχεί, στο σύνολό του, πραγµατικά γεγονότα. ∆εν επιτρέπει ο χώρος για την παράθεση, εδώ, όλων των στοιχείων αυτών. Θα αναφέρω µόνο τα εξής:: Ο σεισµός έγινε, σύµφωνα µε τα υπάρχοντα στοιχεία, µετά το 1242 και πριν το 1461 µ.Χ.3 3 Είναι δυνατό να αλλάξει, το ανωτέρω χρονικό περιθώριο, ανάλογα µε την αξιολόγηση ορισµένων ευρηµάτων τα οποία βρέθηκαν πρόσφατα και τα οποία θα παραδοθούν στη Ι∆΄ Εφορία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων για ταυτοποίηση. Το «Παλιό χωριό» υπήρξε στην πραγµατικότητα. Τούτο αποδεικνύεται από το γεγονός ότι, εκτός των άλλων, εντοπίσθηκε και το νεκροταφείο του, το οποίο, κατά πάσα πιθανότητα, ήταν εκτάσεως τριών στρεµµάτων και συνεπώς, το «χωριό», ήταν µάλλον πόλη ή, τουλάχιστον, πόλισµα. Και αφού ο θρύλος είναι ακριβής κατά τα δύο τρίτα (σεισµός και «Παλιό Χωριό»), είναι αυτονόητο ότι δύναται να θεωρηθεί, κατά τεκµήριο, ότι είναι ακριβής και για το υπόλοιπο ένα τρίτο, που αφορά την ονοµασία του νέου χωριού. Κατά συνέπεια, ο θρύλος, είναι µία αυθεντική και πραγµατική ιστορία η οποία διατηρείται αυτούσια και µεταδίδεται, από γενιά σε γενιά, µε τη µορφή του προφορικού λόγου και όχι του γραπτού. Ως εκ τούτου δεν δύναται να αγνοηθεί και να απορριφθεί. Η συνένωση των δύο ονοµάτων, Κώστας και Αλέξης, σε ένα µε απλή παράθεση: 14

Εύρεση τοπωνυµίων στην απάντηση Πανταζή: Κωσταλέξι: 20, Φραντζί: Σελ. 27 και Κοµποτάδες: Σελ. 28.

Σελ.

Κατ’ αρχήν να διευκρινισθεί ότι, ο αυθεντικός θρύλος, δεν αναφέρει ότι, οι δύο διασωθέντες, ήταν αδέλφια. Αναφέρει ότι διασώθηκαν δύο κάτοικοι. Αυτό τονίζεται µε ιδιαίτερη έµφαση. Ο κ. Βασίλης Αλεξίου Αλεξίου,4 ξίου 4 ιστορικός του χωριού µας, γράφει, στο βιβλίο του «ΤΟ ΚΩΣΤΑΛΕΞΙ ΦΘΙΩΤΙ∆ΑΣ/1986 - σελίδα 10» 10», τα εξής: «…µετά το σεισµό και την καταστροφή του χωριού,5 5 σώθηκαν δύο κάτοικοι, κάτοικοι ο Κώστας και ο Αλέξης, Αλέξης έτσι, χτίζοντας το νέο χωριό, το ονόµασαν Κωσταλέξι». ∆εν έχω γλωσσολογικές γνώσεις και, ως εκ τούτου, απευθύνθηκα, ύστερα από υπόδειξη, στον κ. Βαγιακάκο ∆ικαίο, ο οποίος είναι Φιλόλογος, Επίτιµος Γενικός ∆ιευθυντής του Κέντρου Συντάξεως της Νέας Ελληνικής της Ακαδηµίας Αθηνών, Πρόεδρος της Εταιρείας Λακωνικών Σπουδών, Γραµµατέας του Συλλόγου για την ∆ιάδοση Ωφελίµων Βιβλίων και Γλωσσολόγος εξειδικευµένος στα τοπωνύµια.6 τοπωνύµια.6 Ο κ.. Βαγιακάκος µου είπε τα εξής:: Οι δύο διασωθέντες πρέπει να ήταν πατέρας και γιός και το µεν όνοµα Κώστας πρέπει να ήταν το µικρό όνοµα του πατέρα και το Αλέξης το όνοµα του γιου. γιου Σ’ αυτή την περίπτωση, τα µικρά ονόµατα, συνδέονται, το ένα µε το άλλο, µε απόλυτο φυσικό τρόπο και αποτελούν ένα ενιαίο και αδιαίρετο όνοµα. Κατόπιν τούτου, η ονοµασία «Κωσταλέξι», «Κωσταλέξι» σηµαίνει, κατά τον κ. Βαγιακάκο, ο Αλέξης (γιος γιος) πατέρας) γιος του Κώστα (πατέρας πατέρας (το ουδέτεροτης ονοµασίας θα το δούµε στη συνέχεια). Συγκέντρωσα πολλά τέτοια, σύνθετα και ενιαία, ονόµατα από Ρουµελιώτικα χωριά. Θα αναφέρω ελάχιστα:: Από το χωριό Χωµήργιανη: Ζουουγιώργους (Ζωογιώργος) = Ο Γιώργος του Ζώη = Γεώργιος Μπενίσης του Ζώη. Από το χωριό Καστανιά: Γιουργόιαννους (Γεωργόγιαννος) = Ο Γιάννης του Γιώργου = Ιωάννης Λέλλης του Γεωργίου. Από το χωριό Νεοχώριο (γενέτειρα του κ. ∆ελόπουλου):: ∆ρουσουµήτρους (∆ροσοµήτρος) = Ο Μήτρος του ∆ρόσου = ∆ηµήτριος Κεφαλάς του ∆ρόσου, Σταυρουκώτσιους (Σταυροκώτσιος) = Ο Κώστας του Σταύρου = Κωνσταντίνος Γεωργουσόπουλος του Σταύρου. Ακόµη και στο χωριό Κρόγγοι, Κρόγγοι της περιοχής των Αγίων Σαράντα της Βορείου Ηπείρου, υπάρχει κάτοικος, που τον ονοµάζουν Κωσταλέξη και τη γυναίκα του Κωσταλέξινα. Κωσταλέξινα Εκεί πρόκειται για τον Κώστα του Αλέξη. Αλέξη Στο ίδιο χωριό υπάρχουν και άλλα σύνθετα ονόµατα της ίδιας µορφής. Κατόπιν των ανωτέρω είναι αναµφισβήτητο το γεγονός ότι, τα ονόµατα Κώστας και Αλέξης, είναι δυνατό να τεθούν, το ένα µετά το άλλο, µε απλή παράθεση και να αποτελέσουν το ενιαίο όνοµα Κωσταλέξης. Κωσταλέξης Τούτο, δε, γίνεται κατά τρόπο απόλυτα «φυσικό». «φυσικό» Με αυτό τον τρόπο αποδεικνύεται ότι, η ονοµασία Κωσταλέξι: - ∆εν είναι «λαθεµένη ετυµολογία». - Η σηµασία της κατανοείται πλήρως και εξηγείται γιατί, το «Κω» της ονοµασίας, γράφεται µε «ω» και όχι µε «ο». «ο» Όσον αφορά στο Ρωµύλο µε το Ρέµο, καθώς και στον Ποσειδώνα µε την Αθηνά δεν είχαµε την περίπτωση πατέρα και γιου, γι’ αυτό και δυσκόλεψαν τα πράγµατα. Μετατροπή του αρσενικού, ο Κωσταλέξης, σε ουδέτερο, το Κωσταλέξι: Και για το θέµα αυτό απευθύνθηκα στον κ. Βαγιακάκο, ο οποίος µε ενηµέρωσε ως εξής:: Υπάρχει γενικός γλωσσολογικός κανόνας, ο οποίος ισχύει από την εποχή του Βυζαντίου, σύµφωνα µε τον οποίο, η γενική των ονοµασιών των τοπωνυµίων που προέρχονται από το όνοµα ιδρυτού ή κτήτορα, µετατρέπεται σε ουδέτερο. Ο κανόνας αυτός διαµορφώθηκε µε την ακόλουθη διαδικασία:: Στην αρχή έλεγαν:: Πάµε στο χωριό, π.χ., ο Μαυροµάτης. Μετά έλεγαν:: Πάµε στο χωριό του Μαυροµάτη (γενική). Τέλος κατέληξαν να λένε:: Πάµε στο χωριό το Μαυροµάτι. Στην τελευταία περίπτωση η ουδέτερη λέξη, το χωριό, χωριό παράσυρε και την επόµενη γενική της ονοµασίας, του Μαυροµάτη, Μαυροµάτη και την έκαµε και αυτή ουδέτερο, το Μαυροµάτι.

Σήµερα, βέβαια, δεν χρειάζεται να ακολουθηθεί η διαδικασία αυτή, αλλά, οι ονοµασίες των τοπωνυµίωντης ανωτέρω περιπτώσεως, δίδονται απ’ ευθείας στο ουδέτερο γένος. Με βάση τον ανωτέρω κανόνα µετατρέπεται και το αρσενικό Κωσταλέξης σε ουδέτερο Κωσταλέξι. Κωσταλέξι Αναφέρουµε µερικές ονοµασίες χωριών, που σχηµατίσθηκαν µε τον ανωτέρω γλωσσολογικό κανόνα:: Μαυροµάτι, Ίσαρι, Μουζάκι, Λυκούδι, Βλαχογιάννι, Καζνέσι, Φλωρέσι, Μπραχάµι. Αλλά έχουµε και τη µαρτυρία του ∆ηµητρίου Γρηγορίου. Καµπούρογλου, ο οποίος, σε µία επιστολή του προς το φίλο του Κ. Γ. Κατσίµπαλη, η οποία δηµοσιεύθηκε στην εφηµερίδα «Εστία» στις 28 Ιουνίου 1898, 1898 έγραφε τα εξής: «…. Όπως και το κτήµα του Τατόη έγινε το Τατόϊ, 7 Εποµένως δεν έχουµε µόνο το Τατόϊ το κτήµα του Ρέντη έγινε το Ρέντι….».7 Ρέντι γλωσσολογικό κανόνα του κ. Βαγιακάκου, σχετικά µε τη µετατροπή του αρσενικού σε ουδέτερο, αλλά και τη µαρτυρία του Καµπούρογλου. Συνεπώς, πέραν πάσης αµφιβολίας, το ουδέτερο γένος της ονοµασίας το Κωσταλέξι όχι µόνο «δεν εξηγείται», αλλά «εξηγείται» µε θαυµάσιο τρόπο. Η «σύνθετη ονοµασία» του χωριού που, κατά τον κ. ∆ελόπουλο, «ούτε έχουµε συναντήσει κάτι τέτοιο, ούτε µπορούµε να φαντασθούµε, ότι ήταν ποτέ δυνατό να υπάρξει», εξηγείται από το γεγονός της µοναδικότητας του περιστατικού του θρύλου. Τέτοιο σύνθετο περιστατικό, σαν αυτό που µας ιστορεί ο θρύλος, δεν έχει συµβεί πουθενά αλλού και, η περίπτωσή του, είναι µοναδική. Εφ’ όσον, λοιπόν, έχουµε σύνθετο περιστατικό, είναι φυσικό και λογικό να έχουµε και «σύνθετη» ονοµασία. Έχω την εντύπωση ότι, αν δεν παρερµηνεύετο ο θρύλος - από τον κ. ∆ελόπουλο - και δεν µετατρέποντο - οι δύο διασωθέντες, εκ του σεισµού - από "δύο κατοίκους" σε "δύο αδέλφια", αδέλφια" δεν θα διατύπωνε τις ανωτέρω απορίες!!!! Η σλαβική προέλευση της ονοµασίας Κωσταλέξι: Ο κ. ∆ελόπουλος γράφει, στην υποσηµείωση 9 (σελ. 17) 17) της εισηγήσεώς του:: «Είχαµε διατυπώσει παλιότερα και κάποια άλλη εκδοχή για την προέλευση του τοπωνυµίου, εκδοχή που, µετά τα νέα δεδοµένα, µας φαίνεται λιγότερο πιθανή»8 8. ∆εν µας αποκαλύπτει, όµως, ποια ήταν η συγκεκριµένη αυτή εκδοχή. Συγκεκριµένα το θέµα έχει ως εξής: Το 1985, 1985 ο κ. ∆ελόπουλος, έστειλε, στην αδελφότητα Κωσταλεξιωτών, µία επιστολή, η οποία δηµοσιεύθηκε στην εφηµερίδα «Κωσταλεξιώτικα Νέα». Η επιστολή αυτή ανέφερε τα ίδια µε αυτά που αναλύθηκαν ανωτέρω και, επί πλέον, τα εξής:: «Μία πιο προσεκτική έρευνα µας οδηγεί στη σκέψη ότι η πραγµατική µορφή – που κρύβεται πίσω από αυτή τη µικρή και όχι απροσδόκητη παραφθορά9 παραφθορά9 – θα πρέπει να είναι ένα αρχικό κοστελέτσι, σλαβικό, ουδετέρου γένους, που σήµαινε «πυργάκι», υποκοριστικό µαρτυρουµένης σλαβωνικής λέξης κοστέλι «πύργος». Άρα, κατά τον κ. ∆ελόπουλο, η ονοµασία "Κωσταλέξι", είναι µεν "µικρή", αλλά δεν είναι "απροσδόκητη" παραφθορά της κανονικής - και σλαβικής προελεύσεως - ονοµασίας "κοστελέτσι". Άρα, η "παραφθορά", είναι κατασκευασµένη επίτηδες!!!!! !!!!! Για το θέµα αυτό πραγµατοποίησα επισταµένη έρευνα, την οποία, βέβαια, δεν είναι δυνατό να την αναφέρω, εδώ, µε λεπτοµέρειες, γι’ αυτό θα είµαι πολύ συνοπτικός:: Αποδεικνύεται ότι, στην περιοχή του «Παλιού Χωριού», υπήρξε συνεχής και έντονη η παρουσία Ελλήνων κατοίκων από την αρχαιότητα. Τούτο σηµαίνει ότι δεν ήταν δυνατό, να πλησιάσουν και να εγκατασταθούν σλάβοι στην περιοχή αυτή, οι οποίοι να είδαν κάποιο πύργο και, αφού δεν γνώριζαν Ελληνικά, να τον ονόµασαν «κοστέλι» και το χωριό, που υποτίθεται ότι ίδρυσαν, «κοστελέτσι». Η ύπαρξη του «πύργου» είναι αµφιλεγόµενη. Κανένα στοιχείο δεν υπάρχει, που να αφήνει, έστω και την παραµικρή, ένδειξη περί υπάρξεως, αλλά και της αναγκαιότητας υπάρξεως, κάποιου «πύργου» στην περιοχή. Από τα 150 τοπωνύµια, της περιοχής Κωσταλέξίου, µόνο τα τρία είναι σλαβικής προελεύσεως, τα «βάλτος», «βάλτος» «ζιρέλι» και «σβάρνα».10 «σβάρνα» 10 Από αυτά, τα δύο πρώτα,

είναι µακριά από το Κωσταλέξι. Το τρίτο είναι πλησίον του καταστραφέντος «Παλιού Χωριού» (ένα χιλιόµετρο µακριά από το σηµερινό χωριό). Αυτό το στοιχείο είναι πάρα πολύ ισχνό για να µας οδηγήσει στο συµπέρασµα, ότι εγκαταστάθηκαν Σλάβοι στην περιοχή. Αντίθετα υπάρχουν, στην περιοχή του παλιού χωριού, πλήθος τοπωνυµίων Ελληνικής προέλευσης, τα οποία δηµιουργήθηκαν µετά τον καταστροφικό σεισµό («χαλάσµατα», «στεφάνι», «πλάκες», «κοκκινόβραχος» κλπ). Αυτό σηµαίνει ότι, την εποχή του σεισµού, δεν υπήρχαν σλάβοι στην περιοχή. Πριν 2-3 χρόνια µου συνεστήθη, από φίλο µου, κάποιος κ. Ντελόπουλος Γεώργιος, Σλαβολόγος, ο οποίος όχι µόνο υπερθεµάτισε υπέρ των απόψεων του κ. ∆ελόπουλου, αλλά µε διαβεβαίωσε, µάλιστα, ότι υπάρχει, στην Πολωνία, χωριό µε την ονοµασία Κοσταλέξι. Κατόπιν τούτου απευθύνθηκα, µε επιστολή µου, στην Μορφωτική Ακόλουθο της Πολωνικής Πρεσβείας, την Κα Justina Slowik Slowik (Ιουστίνα Σλόβικ), Σλόβικ) την οποία, αφού την ενηµέρωσα για τις απόψεις ∆ελόπουλου και Ντελόπουλου, της ζήτησα, µε επιστολή µου, να µε πληροφορήσει, αν, στην Πολωνία, υπάρχει χωριό, το οποίο να το ονοµάζουν Κοσταλέξι ή Κοστελέτσι. Η Κα Σλόβικ, µε την από 13 Ιουλίου 2005 επιστολή της, µε πληροφόρησε ως εξής:: «∆εν υπάρχει, στην Πολωνία, πόλη ή χωριό µε ονοµασία που µοιάζει µε το Κωσταλέξι». «Η λέξη στην οποία αναφέρεστε11 11 στα πολωνικά είναι «kasztel» (κάστελ) και σηµαίνει «µικρό οχυρό». «Σήµερα, ως επίθετο «kasztelanski» (καστελάνσκι), υπάρχει στις ονοµασίες κάποιων προϊόντων, όπως µπίρα, λικέρ, σαλάµι ή σε κάποιες τοπικές γιορτές, µε σκοπό να τους προσθέσει ίχνος αρχοντιάς και παράδοσης». «Η προέλευση της λέξης12 12 είναι, όµως, λατινική από το «castellum». Μου δηµιουργείται η εντύπωση ότι, ο κ. ∆ελόπουλος, ελληνοποίησε το «kasztel» (κάστελ) (= µικρό οχυρό) σε κοστέλι και το επίθετο «kasztelanski » (καστελάνσκι) σε «κοστελέτσι». Στην περίπτωση αυτή:: Το «kasztel» (κάστελ - κοστέλι) ισοδυναµεί µε το δικό µας καστέλι και καστέλο (= µικρό κάστρο), το οποίο προέρχεται από το Βυζαντινό καστέλ(λ)ιον, αυτό από το ιταλικό castello, και, αυτό, από το λατινικό castellum, το οποίο 13 Η λέξη «kasztelanski» (καστελάνσκι είναι υποκοριστικό του λατινικού castrum (κάστρο).13 – κοστελέτσι) δεν µπορεί να είναι υποκοριστικό του «kasztel» (κάστελ – κοστέλι) και να σηµαίνει πυργάκι, γιατί είναι επίθετο µε διαφορετική έννοια. Εν πάση περιπτώσει το συµπέρασµα είναι ότι, οι λέξεις «κοστέλι» και «κοστελέτσι», «κοστελέτσι» δεν υπάρχουν στο Πολωνικό λεξιλόγιο και, αντ’ αυτών, υπάρχουν οι λέξεις kasztel (κάστελ) και kasztelanski (καστελάνσκι), (καστελάνσκι) οι οποίες, όµως, είναι λατινικής και όχι σλαβικής προελεύσεως. Πριν από 7 χρόνια απευθύνθηκα, µε επιστολή µου, στον ∆ηµοσιογράφο και Γλωσσολόγο κ Βαρδιάµπαση Νικόλαο, Νικόλαο µε την οποία, αφού τον ενηµέρωνα για την άποψη του κ. ∆ελόπουλου περί σλαβικής προέλευσης της ονοµασίας «Κωσταλέξι» (επιστολή του 1985), 1985 τον παρακάλεσα να µου δώσει τη δική του άποψη. Ο κ. Βαρδιάµπασης µου έστειλε την, από Οκτωβρίου Οκτωβρίου 1998, 1998 επιστολή του, της οποίας, τα βασικά σηµεία, είναι τα ακόλουθα:: Στο «costο», «costο» ο κ Βαρδιάµπασης, δίδει τη σηµασία του συνίσταµε σταθερώς (στέκω καλά). Αυτό το στηρίζει στη λατινική λέξη «costans» (= ευσταθής, σταθερός, βέβαιος), το λατινικό επίρρηµα «costanter» (= ευσταθώς, σταθερώς, εµµόνως) και στη λατινική λέξη «Constantia» (= η ευστάθεια, η σταθερότητα). Αυτό το «costo», κατά τον κ. Βαρδιάµπαση, πρέπει να ήταν κάποιος πύργος (ίχνη του οποίου δεν υπάρχουν τώρα, αλλά µπορεί να βρεθούν µελλοντικά), ο οποίος χρειαζόταν προστασία. Σαν δεύτερο συνθετικό της ονοµασίας λαµβάνει τη λέξη «αλέξι», «αλέξι» για την οποία µας πληροφορεί, µε πλήθος στοιχεία, ότι µαρτυρείται, ως ουδέτερο, από το 2ο αι.

π.Χ. και σηµαίνει «το κατάλληλο ή ικανό να αποµακρύνει κάτι τι». Αυτό το «αλέξι» ήταν εκείνο που αναλάµβανε να προστατεύσει τον πύργο. Εποµένως έχουµε «costo (costa)» + «αλέξι» = Κωσταλέξι. Με τον τρόπο αυτό επιλύεται τόσο το ουδέτερο της ονοµασίας, όσο και η γραφή της µε ωµέγα. Με την άποψη του κ. Βαρδιάµπαση έχουµε µία διαφορετική προσέγγιση του προβλήµατος της προελεύσεως της ονοµασίας «Κοσταλέξι» και παρακάµπτεται, απολύτως, η µοναδικότητα της σλαβικής προελεύσεώς της του κ. ∆ελόπουλου Άρα ρα δεν υπάρχει και η παραµικρή πιθανότητα, η ονοµασία Κωσταλέξι, Κωσταλέξι, να είναι σλαβικής προελεύσεως. Λυπάµαι που θα το γράψω, αλλά, η όλη επιχειρηµατολογία του κ. ∆ελόπουλου, οµοιάζει - λίγο - σαν µαγείρεµµα!!!! !!!!. !!!! Τελικό συµπέρασµα: Παραµένει αναλλοίωτο το γεγονός ότι, η ονοµασία Κωσταλέξι, Κωσταλέξι προέρχεται από τα ονόµατα Κώστας και Αλέξης. Αλέξης. Φράγκικη Προέλευση της ονοµασίας Κωσταλέξι: Κατ’ αρχήν παραµένει η αυθεντικότητα του θρύλου, όπως την αναπτύξαµε ανωτέρω και η οποία θα συνεκτιµηθεί µε τις απόψεις του κ. ∆ελόπουλου. Στο λεξικό των Τεγόπουλου – Φυτράκη, Φυτράκη βρίσκουµε τη λέξη «κόστα», η οποία σηµαίνει «ακτή» και προέρχεται από την ιταλική λέξη costa. Στο «ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ», του Γ. Μπαµπινιώτη Μπαµπινιώτη, βρίσκουµε την ίδια λέξη, η οποία σηµαίνει «το µέρος της ξηράς που βρίσκεται δίπλα στη θάλασσα» και προέρχεται από την ιταλική λέξη «costa» και, αυτή, από τη λατινική λέξη «costa». Στο λεξικό του Μπαµπινιώτη βρίσκουµε και την ονοµασία Κόστα Ρίκα, Ρίκα η οποία προέρχεται από το Ισπανικό «Costa Rica», που σηµαίνει «πλούσια ακτή». ακτή» Αλλά και τα «Costa Brava» και «Costa del Soto» Soto», oto» τα οποία αναφέρει ο κ. ∆ελόποπουλος, αναφέρονται σε ακτή. ακτή Όλα τα ανωτέρω µου δηµιουργούν την βεβαιότητα ότι, το «costa», «costa» δεν σηµαίνει, αµιγώς, «πλαγιά», «πλαγιά» αλλά πλαγιά που είναι δίπλα στη θάλασσα και, το Κωσταλέξι, Κωσταλέξι, είναι, µεν, κτισµένο σε πλαγιά, αλλά δεν είναι δίπλα στη θάλασσα. Αλλά και κανένα φράγκικο τοπωνύµιο δεν υπάρχει στην περιοχή του Κωσταλεξίου. Από τη διερεύνηση του ετύµου των λέξεων των ονοµασιών των 150 τοπωνυµίων της περιοχής Κωσταλεξίου προέκυψαν 9 λέξεις λατινικής προελεύσεως. Οι λέξεις αυτές είναι οι ακόλουθες: Άσπρο σπρο (από τη λατιν. λ. asper), Κουµούλες (από τη λατιν. λ. cumulus), Κάµπος (από τη λατιν. λ. campus), Καναλάκης (από τη λατιν. λ. canalis), Μπούφος (από τη λατιν. λ. bufus), Λούκα (από τη λατιν. λ. Lucas), Λωρίδες (από τη λατιν. λ. lorum), Σκαµνί (από τη λατιν. λ. scamnum) και Σκαλί (από τη λατιν. λ. skala). Όλες λες αυτές, αυτές, οι λέξεις, λέξεις, δεν είναι φράγκικες, αλλά προέρχονται από τη ρωµαϊκή κληρονοµιά της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Άρα, στην περιοχή του Κωσταλεξίου, δεν είχαµε φράγκικο εποικισµό. Για το περί «πουρναροπλαγιάς», του κ. ∆ελόπουλου, έχω να πω τούτο:: Μεγάλος αριθµός χωριών, µέσα στη φραγκοκρατούµενη περιοχή, ήταν κτισµένα σε πουρναροπλαγιές (ακόµη και οι Κοµποτάδες και το Φραντζί). Με βάση αυτό έπρεπε να έχουµε πολλά χωριά µε την ονοµασία «Κωσταλέξι» (πουρναροπλαγιά). Αλλά έχουµε µόνο ένα. Άρα, η άποψη της προελεύσεως της ονοµασίας Κωσταλέξι, από το φράγκικο «costa a lecci», είναι πολύ παράδοξη και περίεργη. Σε τελική ανάλυση: Από το ένα µέρος έχουµε την πραγµατική ιστορία του θρύλου (ο οποίος, κατά τον κ. Βαρδιάµπαση, είναι «costo») «costo και, από την άλλη, την αβέβαιη άποψη του κ. ∆ελόπουλου. Η εκτίµησή µου είναι ότι πρέπει να επιλέξουµε την πρώτη. Άρα παραµένει η άποψη της προελεύσεως της ονοµασίας Κωσταλέξι από τα ονόµατα Κώστας Κώστας και Αλέξης. Για το χωριό Φραντζί: Στην εισήγησήµου, για τη «ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΣΠΕΡΧΕΙΟΥ» (Πρακτικά 3ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας - 1η Συνεδρίαση - 2009), 2009) παρουσίασα το θρύλο που διασώζεται, στους κατοίκους του χωριού Φραντζί, σχετικά µε την προέλευση της ονοµασίας του.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ο Θρύλος έχει ως εξής: Το 997 µ.Χ. έγινε, στο Σπερχειό, µία µάχη µεταξύ Βυζαντινών και βουλγαρικών στρατευµάτων. Αρχηγός των Βυζαντινών στρατευµάτων ήταν ο Στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός και των βουλγαρικών ο Τσάρος Σαµουήλ. Σαµουήλ Στη µάχη νίκησαν οι Βυζαντινοί. Ο Νικηφόρος είχε, µαζί του, έναν γραµµατικό που τον έλεγαν Φραντζή και του ανέθεσε να συγγράψει το ιστορικό της µάχης. Όταν διάβασε, ο Νικηφόρος, το ιστορικό έµεινε πολύ ευχαριστηµένος και, για να τον ανταµείψει, του χάρισε ένα µεγάλο κοµµάτι γης - στην περιοχή - µέσα στο οποίο, ο Φραντζής, έκτισε ένα οικισµό µε το όνοµα Φραντζί. Φραντζί (Στην περιοχή του οικισµού υπάρχει ένας µεγάλος ερειπιώνας και, τα ευρήµατα που ανακαλύπτονται, αποδεικνύουν ότι, ο οικισµός Φραντζί, κτίστηκε επάνω στα ερείπια υφισταµένου αρχαίου οικισµού αγνώστου ονοµασίας). Αργότερα - και σε άγνωστο χρόνο - κτίστηκε, βορειοανατολκά, το νέο χωριό µε την ίδια ονοµασία (Φραντζί Φραντζί) Φραντζί και, η θέση του παλιού χωριού, έµεινε - προς αντιδιαστολή - µε την ονοµασία Παλιοφραντζί. Παλιοφραντζί (Στον ιστότοπο «Παλιοφραντζί» Παλιοφραντζί» θα βρείτε λεπτοµέρειες για τον παλιό οικισµό). Όλα τα ανωτέρω είναι πραγµατικά και µη δυνάµενα να αµφισβητηθούν γεγονότα. Άρα, αφού - ο θρύλος - αναφέρεται σε πραγµατικά γεγονότα, σηµαίνει ότι είναι απόλυτα αυθεντικός και αξιόπιστος. αξιόπιστος. Τέλος θα πρέπει να επισηµάνουµε ότι, η ονοµασία του χωριού, δεν είναι «Φραντζής «Φραντζής», αλλά ουδέτερο, «Φραντζί» και τούτο διότι, ακολουθώντας τον γλωσσολογικό κανόνα Βαγιακάκου, ο Φραντζής ήταν κτήτορας του παλιού χωριού «Φραντζί».14 «Φραντζί» 14 Στην έκθεση εγκαταστάσεως του οπλαρχηγού Βάσου Μαυροβουνιώτη, σαν τσιφλικά στο χωριό 15 Ασφαλώς Φραντζί, του 1836, 1836 αναφέρεται «Εν τη περιφερεία του χωρίου Φραντσίου…..».15 Φραντσίου υπάρχουν και άλλα παλαιά έγγραφα που αναφέρουν το χωριό ως Φραντζί. Φραντζί Οι πιο παλιοί Φραντζιώτες και Κωσταλεξώτες, όταν ανέβαιναν τον ανήφορο, από τον Φραντζόµηλο, πηγαίνοντας στα χωριά τους, συναντούσαν, στη διασταύρωση προς το Γοργοπόταµο, µία πινακίδα που έγραφε, φαρδιά – πλατιά, «Φραντζί». «Φραντζί» Τώρα δεν υπάρχει η πινακίδα αυτή. Έπεσε - και η ονοµασία του χωριού αυτού θύµα της - περί το 1940 - αστήρικτης και αβάσιµης εκσυγχρονιστικής απόφασης της Νοµαρχίας Φθιώτιδος για την µετατροπή των ονοµασιών των χωριών Φραντζί και Κωσταλέξι σε Φραντζής και Κωσταλέξης αντίστοιχα. Ο κ. ∆ελόπουλος όχι µόνο αγνοεί την αυθεντικότητα του θρύλου, αλλά δεν κάνει ούτε και την παραµικρή αναφορά σ’ αυτόν. Η σωστή ενέργεια θα ήταν να συνεξετάσει και τις δύο περιπτώσεις (θρύλος και φράγκικη προέλευση της ονοµασίας) και, µε επιχειρήµατα, να αποδείξει το αβάσιµο της µίας και το βάσιµο της άλλης. Προσωπικά θεωρώ, σαν αναµφισβήτητο, το γεγονός της προελεύσεως της ονοµασίας του χωριού από τον κτήτορα Φραντζή, όπως αναφέρεται στον πραγµατικό και αυθεντικό φρανζιώτικο θρύλο. Το αν, το όνοµα Φραντζής, είναι «ροµανικής» προελεύσεως δεν έχει καµία απολύτως σηµασία. Σηµασία έχει το γεγονός, ότι δεν είναι «φράγκικης» προελεύσεως της εποχής της «φραγκοκρατίας» στην Ελλάδα. Για το χωριό Κοµποτάδες: Γενικά: Κατ’ αρχήν να σηµειώσουµε ότι η ιστορική και κανονική ονοµασία του χωριού είναι «Κοµποτάδες» και όχι «Κοµποτάδα». Ο Τούρκος περιηγητής Εβρέν Τσελεµπή το «Κοµποτάδα» αναφέρει, το 1640, 16 Στο βιβλίο «Φθιώτις», του Ιωάννου Βορτσέλα, 1640 ως «Κοµποτάδες».16 αναφέρεται ότι, το 1821, 1821 οι οπλαρχηγοί ∆ιάκος, Πανουργιάς και ∆υοβουνιώτης «..οι µετά την κατά το Πατρατζίκι αποτυχίαν, υποχωρήσαντες εις Κοµποτάδες…». Στο ίδιο βιβλίο υπάρχει πίνακας µε τα χωριά του ∆ήµου Ηρακλειωτών, στον οποίο, το χωριό, αναφέρεται µε την ονοµασία Κοµποτάδες. Κοµποτάδες Το 1856, 1856 ένας αριθµός κατοίκων, αγόρασαν ορισµένη περιοχή του χωριού από την οικογένεια του τσιφλικά Τσακανίκα. Στο υπ’ αριθµ. 6690 συµβόλαιο αγοραπωλησίας το χωριό αναφέρεται, κατ’ επανάληψη, µε την ονοµασία Κοµποτάδες. Κοµποτάδες Άρα είναι αναµφισβήτητο το γεγονός ότι, η παλιά και ιστορική ονοµασία του χωριού, είναι «Κοµποτάδες». Παλιότερα, από λίγους κατοίκους του χωριού ή άλλους εκτός αυτού,

αναφέρονταν, σε πολύ ελάχιστες περιπτώσεις και η ονοµασία «Κοµποτάδα». «Κοµποτάδα» Αυτό γίνονταν από άγνοια της πραγµατικής ονοµασίας του χωριού. Σε κανένα κείµενο δεν αναφέρεται η ονοµασία αυτή.17 17 Κατά συνέπεια, η ονοµασία «Κοµποτάδα», είναι παρετυµολογία της ονοµασίας «Κοµποτάδες». Εποµένως, η διερεύνηση της προελεύσεως της ονοµασίας του χωριού, πρέπει να γίνει µε βάση την κανονική ονοµασία «Κοµποτάδες» και όχι την παρετυµολογική ονοµασία «Κοµποτάδα». «Κοµποτάδα» Ο κ. ∆ελόπουλος, παρά ταύτα, χρησιµοποίησε την ονοµασία «Κοµποτάδα» γεγονός που δεν είναι η ορθή γλωσσολογική αντιµετώπιση του θέµατος. Η προέλευση της ονοµασίας «Κοµποτάδες»: Υπάρχουν οι ακόλουθες εκδοχές: Στο χωριό υπάρχει ένας θρύλος, σύµφωνα µε τον οποίο, οι πρώτοι κάτοικοι που εγκαταστάθηκαν στο χωριό, προέρχονταν από το Κοµπότι της Άρτας. Εκ του γεγονότος τούτου, η ονοµασία «Κοµποτάδες», σηµαίνει τους εκ Κοµποτίου καταγοµένους. Τούτο ενισχύεται από το γεγονός ότι, ορισµένα επώνυµα κατοίκων των Κοµποτάδων (Γκούµας, Τζίµας, Οικονόµου, Κασούµης κλπ), έχει επιβεβαιωθεί ότι υπήρχαν και υπάρχουν ακόµη και στο Κοµπότι. Η ονοµασία «Κοµποτάκι», η αναφερόµενη στην εφηµερίδα της Κυβερνήσεως, Φ.Ε.Κ. 80/28-12-1836,19 δεν είναι δυνατό να απορριφθεί αβασάνιστα, ως «λαθεµένη γραφή», τόσο λόγω των όσων αναφέρθηκαν ανωτέρω, όσο και από το γεγονός ότι, η λέξη, είναι και υποκοριστικό της λέξης Κοµπότι (Κοµποτάκι = µικρό Κοµπότι). Αν λάβουµε υπ’ όψη τη λέξη «κόµπος» (= καυχησιά), από την οποία προέρχεται και οι λέξεις κοµπάζω (= µιλώ µε υπερηφάνεια για τον εαυτό µου, χωρίς να διαθέτω την ανάλογη αξία), κοµπορρήµων (= αυτός που εκφράζεται µε υπερηφάνεια για τον εαυτό του, που καυχάται) κλπ., τότε µπορούµε να διατυπώσουµε την εκδοχή ότι, η ονοµασία Κοµποτάδες, πιθανόν να σηµαίνει τους κοµπάζοντες, τους καυχησιάριδες (κοµποτάς = ο κοµπάζων, ο καυχησιάρης και κοµποτάδες = οι κοµπάζοντες, οι χησιάριδες). Ίσως λοιπόν, οι κάτοικοι του χωριού αυτού, να ήταν, παλιά, επιρρεπείς στην καυχησιολογία και στον κοµπασµό και, από το γεγονός αυτό, να τους «κόλλησαν» το παρατσούκλι «κοµποτάδες», το οποίο, µε τον καιρό, έγινε η ονοµασία του χωριού. Ακόµη και σήµερα διακρίνεται η καυχησιολογική διάθεση των Κοµποταδιτών, αν λάβουµε υπ’ όψη ότι προβάλλουν, µε µεγάλη αυταρέσκεια, την έκφραση «Κοµποταδίτικος γαµπρός»,20 γαµπρός» 20 µε το οποίο θέλουν να πουν ότι, οι γαµπροί από το χωριό αυτό, είναι οι καλύτεροι από τους γαµπρούς όλων των άλλων χωριών!!! Ας µην ξεχνάµε ότι έχουµε και τα φαφλατάς – φαφλατάδες, κερατάς – κερατάδες. Να µην ξεχνάµε, ακόµη, ότι έχουµε και τους πληθυντικούς των λέξεων που σηµαίνουν επάγγελµα, όπως γαλατάς – γαλατάδες, καρεκλάς – καρεκλάδες, αβγουλάς – αυγουλάδες, νερουλάς – νερουλάδες, κοµπολογάς – κοµπολογάδες κλπ. Αν, τέλος, λάβουµε τη λέξη κοµπόδεµα (πουγγί), η οποία προέρχεται από τη λέξη κόµβος, τότε είναι δυνατό να θεωρήσουµε, ότι, η ονοµασία «Κοµποτάδες», σηµαίνει αυτούς που φροντίζουν να δηµιουργούν και έχουν, πάντοτε, κοµπόδεµα. Πέραν των ανωτέρω σηµειώνω και τα ακόλουθα: Σε πλείστα όσα λεξικά18 18 αναφέρονται και οι ακόλουθες ελληνικές λέξεις:: -Κόµπος (= καυχησιά). Η λέξη είναι αρχαία ελληνική και η αρχική της ονοµασία ήταν «θόρυβος», «καύχηση». Πιθανόν να είναι ονοµατοποιηµένη λέξη όπως η λέξη βόµβος. Από τη λέξη αυτή προέρχονται οι λέξεις κοµπάζω, κοµπασµός, κοµπαστής κλπ. -Η παρόµοια λέξη κόµπος η οποία προέρχεται από τη µεταγενέστερη Ελληνική λέξη «κόµβος». Η λέξη αυτή είναι αγνώστου ετύµου και πιθανόν να συνδέεται µε τη σηµασία ξένων λέξεων. Για τη λέξη αυτή µέτρησα δέκα κανονικές ονοµασίες και έξι µεταφορικές. Σηµειώνω µόνο δύο κανονικές:: «ο τόπος ένθα διασταυρώνονται οροσειραί» και «ο τόπος ένθα διασταυρώνονται πολλαί οδοί». Από τις λέξεις αυτές προέρχονται και οι λέξεις κοµβίον, κοµπώνω, κουµπώνω, κοµβικός, κοµποσχοίνι, κοµπογιαν(ν)ίτης, κοµπορρήµων, κοµπολόγι, κοµπόδεµα (πουγγί), κοµπιάζω, κοµπόδεµα από θεραπευτικά βότανα κλπ.

Κατόπιν τούτου µπορούµε να δεχθούµε ότι, η ονοµασία «Κοµπότι» (της Αρτας), πιθανόν να προέρχεται από τη λέξη «κόµβος» (κόµπος) και να σηµαίνει και τις δύο σηµειωθείσες, ανωτέρω, σηµασίες της λέξεως αυτής (ορεινός κόµβος, οδικός κόµβος). Το Κοµπότι και κόµβος ορεινός είναι και οδικός κόµβος ήταν. Αυτός ήταν και ο λόγος, για τον οποίο, κατά τον αγώνα της παλιγγενεσίας, έγιναν εκεί σκληρές µάχες, µεταξύ τουρκικών και ελληνικών δυνάµεων, για το έλεγχό του. Η προέλευση την ονοµασίας «Κοµπότι» από το επώνυµο Κοµπότης δεν είναι καθόλου «αβάσιµη». Αν, ο Κοµπότης, ήταν υπαρκτό πρόσωπο και, ταυτόχρονα, ιδρυτής ή κτήτορας, τότε δεν υπάρχει καµία αµφιβολία ότι, η ονοµασία, δυνατόν να προέρχεται από αυτόν τον Κοµπότη. Τέλος, η µορφολογία του εδάφους του χωριού, Κοµποτάδες, δεν δίδει, καθόλου, την αίσθηση της οµάδος λόφων. Ένα αντέρεισµα υπάρχει - στο δυτικό µέρος - και ένας λόφος στο νότιο, στη βόρεια πλαγιά του οποίου είναι κτισµένα σπίτια. Όσο για το ύψωµα της εκκλησίας είναι µία µικρή εδαφική κατάπτωση η οποία δεν είναι δυνατό να χαρακτηρισθεί ως λόφος.

Υποσηµειώσεις: 1. Ένα χιλιόµετρο, περίπου, νότια του σηµερινού χωριού. 2. Έχει βρεθεί νόµισµα του ∆εσποτάτου της Ηπείρου µε χρονολογία κοπής από 1224 µέχρι το 1230. 1230 Το νόµισµα κόπηκε στο νοµισµατοκοπείο της Θεσσαλονίκης µετά την κατάληψή της, το 1222, 1222 από το ∆εσπότη της Ηπείρου Θεόδωρο Κοµνηνό και την κατάλυση του οµωνύµου λογγοβαρδικού βασιλείου. Αυτό σηµαίνει ότι, το 1224, υπήρχε το «Παλιό Χωριό», αν λάβουµε υπ’ όψη ότι, µετά το σεισµό, έπαψε κάθε είδος ζωής εκεί. 3. Πληροφορία από τουρκική αρχειακή πηγή. 4. Την αυθεντικότητα του κ. Αλεξίου την επικαλείται, ο κ ∆ελόπουλος, σε επιστολή του του έτους 1985. 5. Εννοεί του «Παλιού Χωριού». 6. Ο κ. ∆ελόπουλος, παλιότερα, ήταν συνεργάτης του κ. Βαγιακάκου!!!!! 7. ∆ηµ. Καµπούρογλου (1852 – 1942):: Λογοτέχνης και ιστοριοδίφης. Το κύριο µέρος του έργου του είναι αφιερωµένο σε εθνολογικές και ιστορικές µελέτες. Συγκέντρωσε πολύτιµο όγκο ανεκδότων και άλλων στοιχείων υλικού, σχετικού µε την αθηναϊκή ζωή του µεσαίωνα και της τουρκοκρατίας. Ένεκα τούτου έλαβε τον τίτλο του ιστορικού της ελληνικής πρωτεύουσας. 8. Άρα ισχύει ακόµη, η ανωτέρω εκδοχή, έστω και µε µικρότερες πιθανότητες. 9. Εννοεί τη µετατροπή του «Κωσταλέξης» σε «Κωσταλέξι». 10. 10. Την έρευνα την πραγµατοποίησα καθ’ υπόδειξη του κ. Βαγιακάκου. 11. 11. Εννοεί το «κοστέλι». 12. 12. Εννοεί της «kasztel». 13. 13. «ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ» των Τεγόπουλου – Φυτράκη. 14. 14. Είναι απορίας άξιο γιατί, ο κ. ∆ελόπουλος, αποφεύγει, συστηµατικά, το γλωσσολογικό κανόνα του κ. Βαγιακάκου, τον οποίο θα έπρεπε να γνωρίζει, αφού, παλαιότερα, ήταν και συνεργάτης του!!!! !!!! 15. 15. Την διαθέτω ύστερα από ευγενική προσφορά της Φιλολόγου κας Αφροδίτης Θεοδώρου. 16. 16. Αρχείο κ. Αθανασίου Σιούτα, ∆ασκάλου, από Κοµποτάδες. 17. 17. Στο βιβλίο «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΚΟΜΠΟΤΑ∆ΩΝ ΦΘΙΩΤΙ∆ΑΣ», του 1982, του Γεωργίου Τσεκούρα – Κατσαρού (σελ. 15) 15 δεν αναφέρεται η ονοµασία «Κοµποτάδα»!!!!!! «Κοµποτάδα»!!!!!!. !!!!!! ΚΕΦΑΛΑΙΟ "∆ "∆" ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ Γενικά: Ο ∆ελόπουλος δεν µπορεί να αποφύγει τα ακόλουθα γεγονότα: ►"δεν έχει βρεθεί ακόµα κανένα τοπωνύµιο σα γλωσσικό κατάλοιπο, σαν αποµεινάρι που να θυµίζει και να µαρτυρεί χειροπιαστά την εδώ µακροχρόνια παρουσία των Φράγκων πρώτα και ιδίως των Kαταλανών, Kαταλανών, στη συνέχεια, µέχρι και τα τέλη περίπου

του 14ου αιώνα, όσο αφορά την Υπάτη Υπάτη.. Στο γνωστό και βασικό βιβλίο του Ι. Bορτσέλα για τη Φθιώτιδα δεν αναφέρεται το παραµικρό σχετικό γλωσσικό στοιχείο στοιχείο. ► Και σε πιο πρόσφατες δηµοσιεύσεις βεβαιώνεται ότι ότι,, στην περιοχή, περιοχή, «δεν υπάρχει ίχνος από την περίοδο αυτή». Αλλά το ίδιο ισχύει και για όλη τη γειτονική περιοχή της Βοιωτίας" συνεχίζει:: "και δικαιολογηµένα:: «Οι Φράγκοι, ένεκα της βραχυχρονίου Βοιωτίας" [ Και συνεχίζει παρουσίας των εις την περιοχήν, δεν αφήκαν αξιοσηµείωτον τοπωνυµικήν µαρτυρίαν» µαρτυρίαν» (Το "µακροχρόνια" και "βραχυχρόνια" συνιστούν µία σοβαρή αντίθεση. αντίθεση. Ή το ένα είναι ή το άλλο. Έπρεπε, ο ∆ελόπουλος ∆ελόπουλος, να βρει κάποια ισορροπία)]. ]. ► "Πρέπει να πούµε όµως ότι, γενικά, και παρά την εντύπωση που, συνήθως επικρατεί, είναι αρκετά τα διάφορα στοιχεία που δεν έχουν ακόµα µελετηθεί µελετηθεί. Kαι, εποµένως, µένως, µπορούµε βάσιµα να ελπίζουµε ότι υπάρχουν ακόµα κάµποσα να βρούµε, να αποκαλύψουµε και να µάθουµε για τα µέρη τούτα". ► "Για πολλά τοπωνύµια δεν έχει γίνει συστηµατικό ψάξιµο και δεν έχουµε ακόµα οδηγηθεί σε κάποιο συµπέρασµα, που να δείχνει αρκετ αρκετά ά καλά θεµελιωµένο ώστε να γίνεται γενικότερα αποδεκτό. Ισχύει µάλιστα, αυτό, και για ονόµατα µεγάλων και πολύ γνωστών οικισµών, οικισµών, µε σηµαντική γεωγραφική θέση. Η αλήθεια είναι πως η έρευνα προς την κατεύθυνση αυτή δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση, καθώς πρόκειται πρόκειται για µια περιοχή µε µακραίωνη ιστορία και µε παρουσία και συνύπαρξη πολλών και διάφορων λαών κατά καιρούς". Σηµειώσεις: ● Με το "δεν έχει γίνει συστηµατικό ψάξιµο" βρήκε, ο ∆ελόπουλος, το κίνητρο (για να µην πω το άλλοθι άλλοθι), για να αρχίσει να "ψάχνει" "ψάχνει" το θέµα. ● Αλλά, επισηµαίνει επισηµαίνει, "πρόκειται για µια περιοχή µε µακραίωνη ιστορία και µε παρουσία και συνύπαρξη πολλών και διάφορων λαών κατά καιρούς" καιρούς".. ● Άρα, µε τους "πολλούς και διαφορετικούς λαούς", λαούς", φυσιολογικό είναι να έχουµε και πολύπλοκη γλωσσολ γλωσσολογική ογική εγκατεστηµένη κατάσταση. Με άλλα λόγια παραδέχεται προφανώς, ο ∆ελόπουλος, ότι, ο κάθε λαός - από τους "πολλούς" - άφησε τη γλωσσολογική του υπογραφή, επί της Ελληνικής γλώσσης, µε αποτέλεσµα να παρουσιάζεται, η τελευταία, πολύ αλλοιωµένη. ● Κατόπιν πιν τούτου, κατά τον ∆ελόπουλο, µόνη διέξοδος είναι: "Τα ενδεχόµενα γλωσσικά αποµεινάρια που µας ενδιαφέρουν θα πρέπει να αναζητηθούν µέσα απ’ αυτές τις ροµανικές, τις «φράγκικες» γλώσσες" γλώσσες". ● Η ιστορία και η παράδοση των Καταλανών ξεκινά τον 10ο Αιώνα µ. Χ. Τα πρώτα γραπτά κείµενα, στα καταλανικά, είναι του 11ου αιώνα µ.Χ. Κατά τον ∆ελόπουλο: "Την εποχή του ερχοµού των Καταλανών, στην Ελλάδα, η καταλανική γλώσσα βρισκόταν στη φάση της διαµόρφωσής της σαν ξεχωριστού κλάδου της προβηγκιανής που µιλιόταν στη η νότια Γαλλία, δυτικά της Προβηγκίας Προβηγκίας"". Στους επόµενους χάρτες βλέπουµε που βρίσκεται η Καταλωνία και που η Προβηγκία:

● Εποµένως έχουµε µία γλώσσα η οποία βρίσκονταν "στη φάση της διαµορφώσεως",, την οµιλούσαν στην Καταλωνία και εί είχε χε την καταγωγή της από την διαµορφώσεως" Προβηγκία. Αυτή τη γλώσσα την πήραν, οι βάρβαροι Καταλανοί - όπως αναφέρεται ανωτέρω - την έφεραν στο ∆ουκάτο των Αθηνών και, κατ' επέκταση, στη Νέα Πάτρα και

είχαν την απαίτηση να επιβληθεί της παγκόσµιας Ελληνικής Γλώσσας. Και, όπως αναλύθηκε ανωτέρω, τόσο οι Καταλανοί - όσο και οι προηγηθέντες, αυτών, Φράγκοι - είχαν, επί του αντικειµένου αυτού (Τρίτος Κύκλος) πλήρη και παταγώδη αποτυχία!!!!! !!!!!. !!!!! Πως είναι δυνατό, λοιπόν, να ψάξουµε και να βρούµε κατάλοιπα της καταλανικής γλώσσας - µέσα σε ένα τοπίο αφανισµού της στις κατακτηµένες Ελληνικές περιοχές - και µάλιστα, σε τέτοιο βαθµό, ώστε, η ονοµασία της σειράς των αναφεροµένων τοπωνυµίων (και, βέβαια, αν συνέχιζε την έρευνα, ο ∆ελόπουλος, θα εύρισκε και άλλα!!!), να είναι καταλανικής προελεύσεως!!!!! !!!!! Το εκτιµώ ως αδύνατο. ● Ας δούµε, όµως, πως, παρά ταύτα, τα….κατάφερε ο ∆ελόπουλος:: ● Πήρε, µία - µία, τις προαιώνιες Ελληνικές ονοµασίες των τοπωνυµίων. ● Παρέκαµψε, απολύτως, κάθε τοπική παράδοση και ιστορία. ●Έψαξε, στις "ροµανικές "ροµανικές γλώσσες", γλώσσες" να βρει κάποιες λέξεις ή να συνθέσει κάποιες άλλες σε λέξεις που να οµοιάζουν µε της Ελληνικές ονοµασίες των τοπωνυµίων. ● Βάφτισε, τα "ευρήµατα" αυτά, σε φράγκικα και, στη συνέχεια, σε καταλανικά και, µε τον τρόπο αυτό, µετέτρεψε τις, Ελληνικής προελεύσεως ονοµασίες των τοπωνυµίων, σε καταλανικής!!!!! !!!!!. !!!!! Κύριο Μέρος: α. Όταν συνέτασσα την ανωτέρω αναφεροµένη απάντηση, προς αντίκρουση της εισηγήσεως του ∆ελόπουλου, δεν είχα υπ' όψη µου τις κατωτέρω αναφερόµενες ερωτήσεις - απόψεις των κκ. Πέτρου Κουνούκλα και Κωνσταντίνου Σπανού, οι οποίοι ήταν Σύνεδροι στις εργασίες του Συνεδρίου, και οι οποίες αφορούσαν την προέλευση της ονοµασίας των χωριών Μεξιάτες και Κοµποτάδες. β. Στην ανωτέρω απάντησή µου είχα γράψει, ότι δεν θα ασχοληθώ µε την ονοµασία του χωριού Μεξιάτες, διότι δεν έχω πληροφορίες περί αυτού. γ. Επειδή, το θέµα της προελεύσεως της ονοµασίας των ανωτέρω οικισµών (Μεξιάτες - Κοµποτάδες - Κωσταλέξι), έχει ιδιαίτερη ιστορική σηµασία, αποφάσισα να το αναρτήσω στον προσωπικό µου ιστότοπο www. www. kostalexi. kostalexi.net. net δ. Ένεκα τούτου και για να είναι πλήρες το όλο θέµα, αποφάσισα να διερευνήσω τα της προελεύσεως της ονοµασίας τόσο του χωριού Μεξιάτες, όσο και - περαιτέρω - του χωριού Κοµποτάδες. ε. Από την ανωτέρω έρευνα προέκυψαν σηµαντικά πληροφοριακά στοιχεία, τα οποία δηµιουργούν νέα πραγµατικότητα, από αυτήν που αναφέρει ο ∆ελόπουλος - όσον αφορά την εισήγησή του για την προέλευση της ονοµασίας των χωριών Μεξιάτες και Κοµποτάδες. στ. στ. Τα ανωτέρω πληροφοριακά στοιχεία καταγράφονται και αναλύονται ως κατωτέρω:: (1). Για το χωριό Μεξιάτες: (α). Στην 1η Συνεδρίαση του 3ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας και στο χρόνο για "Ερωτήσεις - Απαντήσεις - Απόψεις" λέχθηκαν τα εξής:: 1/. Από τον κ. Πέτρο Κουνούκλα: Υπέβαλε, στον κ. ∆ελόπουλο ∆ελόπουλο την ακόλουθη ερώτηση:: "Μεξιάτες, ανακατώµατα κλπ. Μήπως έχει σχέση και µε το ρήµα µείγνυµι;" µείγνυµι Απάντηση ∆ελόπουλου: "Το ελληνικό; Έ, όχι, πολύ µακριά. Αυτό είναι από λατινική ρίζα σχετική (σσ εννοεί την ονοµασία Μεξιάτες), δεν µπορεί να προέρχεται προέρχεται από ελληνική λέξη, λέξη αν αυτό υπονοείτε. ∆εν µπορεί, δεν θα είχε αυτή την υφή, Μεξιάτες". Μεξιάτες . Σηµείωση: Έτσι, απλά, το "µείγνυµι" δεν είναι Ελληνικό;;;!!!!! Γιατί "είναι πολύ µακρια" και τι σηµαίνει αυτό;;;!!!!! Τι είναι "υφή" και ποια "υφή" θα είχε αν ήταν Ελληνικο;;;;!!!!! Μα δεν γνώριζε, ο ∆ελόπουλος, ∆ελόπουλος, ότι, το "µείγνυµι", είναι Ελληνικό, Ελληνικότατο, όπως θα δούµε

στη συνέχεια;;;!!!! ∆υστυχώς είµαστε υποχρεωµένοι να δηλώσουµε ότι, τα όσα αναφέρει, ο ∆ελόπουλος, είναι αόριστα και ανακριβή. 2/. Από τον κ. Κωνσταντίνο Σπανό15: ∆ιετύπωσε την ακόλουθη άποψη:: ”Στην πρόθεση της ” Ρεντίνας το 1640, 1640 το χωριό εµφανίζεται, στον πληθυντικό, Μεξιάτες, όχι Μεξιάτα. Μεξιάτα Θυµίζω ότι, στη Θεσσαλία, έχουµε τους Πινακάτες και τους Ταγιάτες και, στη Βόρεια Ήπειρο, τους Πουλιαράτες. ουλιαράτες Επίσης, στις προθέσεις των µεντόρων και του ∆ΕΣΥΚΠ που έχω εκδώσει κατά καιρούς, έχω βρει, σε βλαχόφωνους οικισµούς της Θεσσαλίας, το βαφτιστικό ο Μέξιας και, το γυναικείο, η Μέξω. Μέξω Το Μέξιας το έχω συναντήσει, θα δείτε στα πρακτικά του 2ου Συνεδρίου Συνεδρίου και στη Μακρυράχη, Μακρυράχη στην πρώην Καΐτσα Κα τσα. τσα Λένε λοιπόν, οι γλωσσολόγοι, ότι τα τοπωνύµια µε κατάληξη –ατες δηλώνουν τον πληθυντικό αριθµό και εποµένως µήπως ο Μέξιας, Μέξιας στον πληθυντικό, µας δίνει το τοπωνύµιο Μεξιάτες, Μεξιάτες συνήθως είναι βορειοηπειρωτικό, βλάχικο, αρβανίτικο τοπωνύµιο". Απάντηση του Γ. ∆ελόπουλου: "Ενδιαφέρουσα η παρατήρηση, αλλά γιατί δεν µας λέτε και ένα από την περιοχή ετούτη; Αν ψάξουµε και αλλού θα βρούµε την κατάληξη αυτή –ατες και –αδες σε άλλες χρήσεις, µε άλλες σηµασίες ενδεχοµένως. Στην περιοχή Φθιώτιδας και Στερεάς δηλαδή, πιστεύετε έχουµε άλλα τέτοια τοπωνύµια σε –ατες, ατες που να σηµαίνουν κάτι τέτοιο, σαν αυτό που λέτε; Έχω υπόψη µου φυσικά ότι αλλού είναι αυτό, και µάλιστα στα Επτάνησα και ιδίως στην Κεφαλονιά συνηθίζεται πάρα πολύ το –ατα, ατα το ουδέτερο, τα Γιαννάτα, τα Κωστάτα, που είναι τα κτήµατα δηλαδή αυτού. Αλλά κάθε περιοχή έχει τα χαρακτηριστικά της. Εδώ, στην Κεντρική Ελλάδα, δεν συνηθίζεται τέτοιο πράγµα. Εγώ δεν έχω υπόψη µου κανένα τοπωνύµιο µε τέτοια κατάληξη, που να έχει αυτή τη σηµασία, γι’ αυτό". 3/. Συµπληρωµατικές πληροφορίες σχετικά µε την αναφεροµένη, υπό του κ. Σπανού, Σπανού "πρόθεση της Ρεντίνας το 1640"16. α/. α/. Προλογικά: Προλογικά "Το υπ' αρ. 20 χειρόγραφο της Μονής Κορώνας, Κορώνας η οποία βρίσκεται κοντά στη λίµνη Πλαστήρα, µεταφέρθηκε, εκεί, όταν, η Μονή Ρεντίνας συνενώθηκε διοικητικώς, µε αυτή, το 1909 (ΦΕΚ 138/20. 6. 1909). "Είναι µία πρόθεση, δηλαδή ένα χειρόγραφο βιβλίο, στο οποίο, οι Μοναχοί, έγραφαν τα ονόµατα όσων συνεισέφεραν στη Μονή τους…"" (Σελίδα 95 των πρακτικών του Συνεδρίου)). β/. β/. Στον α/α 50 της Πρόθεσης:: "Μιξιάτες, "Μιξιάτες οι σηµερινοί Μεξιάτες της Λαµίας. Αναφέρονται στο φ. 119α - 119β µε τους οικισµούς Απούλας, Μπίρµη (Μπίρµπεη), Κόπανος, Μπογόµυλος (το σηµερινό Αργυροχώρι Υπάτης) και Αλποχώρι"" (Σελίδα 100 των πρακτικών του Συνεδρίου). γ/. γ/. "Όσον αφορά την παλαιότητα των οικισµών, οι πληροφορίες της προθέσεως είναι πολύτιµες. Από του 92 οικισµούς οι 85 αναφέρονται σε καταγραφές της πρώτης γραφής, γραφής γεγονός που σηµαίνει ότι υπήρχαν περί το 164017. Βέβαια δεν γνωρίζουµε γνωρίζουµε πόσο πριν είχαν δηµιουργηθεί, αλλά, αυτό, είναι ένα πολύτιµο στοιχείο" (Σελίδα 103 των πρακτικών του Συνεδρίου)). (β). (β). Συνοπτικές απόψεις επί των ανωτέρω: 1/. 1/. Ο κ. ∆ελόπουλος γράφει: "Οι ντόπιοι λένε στις Μιξιάτες και, συχνά στη Μιξιάτα, ενικός. ∆εν µπορεί να λεχθεί µε απόλυτη βεβαιότητα18, αν, το 15

∆όκτωρ Ιστορίας. Οι πληροφορίες, αυτές, δηµοσιεύονται στα Πρακτικά του Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας (20 Ιουλίου 2009) και περιλαµβάνονται στην εισήγηση του κ. Σπανού µε τον τίτλο: "Οι οικισµοί της Φθιώτιδας στην πρόθεση της Μονής της Ρεντίνας 1440 ci - 19ος αι". 17 Μέσα στους 85 οικισµούς της πρώτης γραφής είναι και "Μιξιάτες". 18 Ο τονισµός των λέξεων από τον γράφοντα. 16

αρχικό τοπωνύµιο, ήταν στον ενικό ή στον πληθυντικό, αλλά, ο ενικός, είναι πιθανότερος, όπως δείχνει η παραδοσιακότερη από τους ντόπιους". 2/. 2/. ∆εν είναι ακριβές ότι, "οι ντόπιοι", λένε "στη Μιξιάτα". Λένε, πάντοτε, σύµφωνα µε το Ρουµελιώτικο Γλωσσικό Ιδίωµα, στ'ς Μιξιάτις" (Το "στ'ς" στ'ς" Ιδίωµα "στ'ς προέρχεται, κατά το Ιδίωµα αυτό, από το "στις" παραλειποµένου του "ιι" ως µη τονιζόµενο). Η λέξη "Μιξάτις" προέρχεται, κατά το ίδιο Ιδίωµα, από τη λέξη "Με "Μεξιάτες" µετατρεποµένου, του "ε", "ε" σε "ι") "ι" 19. Και αν - που και που - αναφέρεται η ονοµασία "Μιξιάτα", "Μιξιάτα" από ανθρώπους που δεν γνωρίζουν την πραγµατικότητα, αυτό δεν είναι κανόνας και δεν µπορεί να θεωρηθεί ως παράδοση. Εξ' άλλου, ο ∆ελόπουλος, δεν παρουσίασε και κάποιο ιστορικό στοιχείο, για να αποδείξει την "παραδοσιακότητα" της ονοµασίας "Μιξιάτα". Άρα, το "Μιξιάτα", δεν είναι η παραδοσιακή ονοµασία του χωριού και δεν είναι δυνατό να χρησιµοποιηθεί - ως βάση - για την εύρεση του ετύµου της ονοµασίας Μιξιάτες. Ακόµη και ο ίδιος ο ∆ελόπουλος - δεν έχει την "απόλυτη βεβαιότητα", βεβαιότητα" ότι, η αρχική ονοµασία, ήταν "Μιξιάτα". 3/. 3/. Σε επίρρωση των ανωτέρω έρχεται, ο κ. Σπανός, ο οποίος µας πληροφορεί ότι, το 1640 και, πιθανότατα, πριν από αυτό (∆ηλαδή περισσότερα από 370 χρόνια) η ονοµασία του χωριού ήταν "Μιξιάτες" Μιξιάτες". Μιξιάτες" ∆ηλαδή ονοµασία στον πληθυντικό. Άρα καταρρίπτεται ο ισχυρισµός του ∆ελόπουλου περί ονοµασίας στον ενικό, δηλαδή "Μιξιάτα". "Μιξιάτα" 4/. 4/. Θεωρώ σκόπιµο να επισηµάνω τα ακόλουθα σηµεία από την εισήγηση του ∆ελόπουλου: α/. α/. Όσον αφορά την κατάληξη -άτα: άτα Παρουσιάζει τις λέξεις "σαλάτα", "σερενάτα" και "σονάτα", "σονάτα" για να αποδείξει ότι - και άλλες ονοµασίες έχουν την ίδια κατάληξη µε το "Μιξι"Μιξι-άτα"!!!!!! άτα"!!!!!! Αλλά ποια σχέση είναι δυνατό να έχουν, οι ονοµασίες αυτές (είδος φαγητού και είδη µουσικής), µε την ονοµασία ενός τοπωνυµίου;;;!!!! ;;;!!!! Εδώ πρόκειται περί συγκρίσεως ανοµοίων πραγµάτων, γεγονός το οποίο δεν είναι δυνατό να γίνει αποδεκτό. β/. β/. Στην εισήγησή του, ο ∆ελόπουλος, γράφει ότι, το ποτάµι που πηγάζει µέσα από το χωριό "αµέσως παρακάτω σµίγει µε το Σπερχειό". Το "σµίγει" όµως είναι Ελληνικό και προέρχεται από το αρχαίο Ελληνικό ρήµα σµίγω, το οποίο προέρχεται από το αρχαίο Ελληνικό ρήµα µίσγω και το οποίο είναι παραλλαγή του ρήµατος µείγνυµι. Αποφεύγει όµως, ο ∆ελόπουλος, να υιοθετήσει τη λέξη "σµίγω", "σµίγω" διότι τον εµποδίζει το "σ", "σ" το οποίο, αν προσαρµοσθεί στο "Μιξιάτα", "Μιξιάτα" καταστρέφει τον όλο συλλογισµό του. Στη συνέχεια αρχίζει από το "Μeschiata "Μeschiata ή Mischiata" Mischiata", συνεχίζει στο "Μιστσιάτα" και καταλήγει στο "τελικό Μεξιάτα ή Μιξιάτα" Μιξιάτα", α" το οποίο "θα σήµαινε κάτι σαν Σµίξη". Σµίξη" γ/. γ/. Οι λέξεις "Μeschiata "Μeschiata ή Mischiata" Mischiata" είναι αυθαίρετος συµφυρµός δύο αίολων αβασίµων, όπως αποδείξαµε ανωτέρω, στοιχείων ήτοι του MeschiMeschi- ή MischiMischi- και του -άτα. άτα δ/. δ/. Το ανωτέρω "τελικό Μεξιάτα ή Μιξιάτα" Μιξιάτα σηµαίνει "Σµίξη" ή δεν σηµαίνει "κάτι σαν Σµίξη" . Η διατύπωση είναι τελείως αόριστη. Το "Σµίξη", "Σµίξη" όµως, προέρχεται από το αρχαίο σµίγω. σµίγω Τούτο δεν το υιοθετεί, ο ∆ελόπουλος, διότι, αν το υιοθετούσε, θα του κατέστρεφε την όλη συλλογιστική, µε την οποία προσπαθεί, αδικαιολογήτως και, γλωσσολογικά επικινδύνως, να αποδείξει ότι, το "Μιξιάτες", "Μιξιάτες" προέρχεται από την ιταλική γλώσσα.

Λεπτοµέρειες, για το Ρουµελιώτικο Γλωσσικό Ιδίωµα, θα τις βρούµε στην οµώνυµη ιστοσελίδα του ιστοτόπου kostalexi.net.

5/. 5/. Στην απάντηση του ∆ελόπουλου, στην άποψη του κ. Σπανού περί υπάρξεως - στη Θεσσαλία - τοπωνυµίων τα οποία είναι στον πληθυντικό και καταλήγουν σε -άδες, άδες αναφέρει ότι, αφού δεν υπάρχουν και στη Στερεά παρόµοια τοπωνύµια, δεν είναι δυνατό να γίνει αποδεκτή η άποψη αυτή. Αλλά, στην εισήγηση του για το Κωσταλέξι - ο ∆ελόπουλος - και προς απόδειξη ότι το αρχικό Costa, Κωστα Costa, από το οποίο δήθεν - προήρχετο το Κωστα Κωστα-- πήγε πολύ µακριά από ΚΩΣΤΑΛΕΞΙ, ήτοι:: α/. α/. Στην "Costa Costa Rica" Rica" (∆υτικό ηµισφαίριο), όπως φαίνεται στην επόµενη εικόνα:

β/. β/. Στη νότια Ισπανία για την ανεύρεση "Costa del Sol" Sol", στη βορειοανατολική Ισπανία (περιοχή τη Καταλωνίας) για την ανεύρεση του "Costa Brava" Brava", στη νότια Γαλλία για την ανεύρεση του "Coste" Coste", στη βόρεια Γαλλία για την ανεύρεση του "Cote" Cote" και στην Σαρδηνία για την ανεύρεση και πάλι του "Costa" Costa". Όλα, αυτά, φαίνονται στην επόµενη εικόνα::

γ/. γ/. Αλλά και εντός της Ελλάδος πήγε - µακριά - στη νότια Αργολίδα, για να βρούµε το "Κόστα" (µε "ο" και όχι µε "ω"). "ω"). Θα το δούµε στην επόµενη εικόνα:

6/. 6/. Το ερώτηµα είναι γιατί, ενώ για το τοπωνύµιο Κωσταλέξι, νε να περάσουν Κωσταλέξι, γυρίσαµε όλον τον κόσµο και, για τις "Μιξιάτες", "Μιξιάτες" δεν µπορούσανε οι Θεσσαλοί - την Όθρυ και να έλθουν στις "Μιξιάτες" και να µας φέρουν την οµώνυµη ονοµασία στον πληθυντικό, µε -άτες;;;;!!! 7/. 7/. Αλλά, πέραν των ανωτέρω, έχουµε και εµείς - στο Κωσταλέξι - το τοπωνύµιο "Σµίξη" "Σµίξη", όπως φαίνεται στην επόµενη εικόνα::

Παρατήρηση: Στο σηµείο, εκείνο, συναντώνται τρία ρέµατα ρέµατα:: Το Ρέµα Μπλούφου, Μπλούφου, το Ρέµα Πόρτας και το "Ρέµα Λούκας", Λούκας", το οποίο δεν φαίνεται, διότι καλύπτεται από τον όγκο του πρώτου υψώµατος. Τα τρία, αυτά, ρέµατα συνενώνονται σε ένα και συνεχίζουν µε την ονοµασία Κάκκαβος, Κάκκαβος, ό οποίος συµβάλλει στο Σπερχειό. Είναι χαρακτηριστικό ότι, οι πρόγονοί µας, δεν απευθύνθηκαν σε ξένες γλώσσες, για να ονοµατίσουν το τοπωνύµιο, αλλά χρησιµοποίησαν την Ελληνική και, ιδιαιτέρα το ρήµα µείγνυµι (το οποίο, όπως αναφέρθηκε α ανωτέρω, προέρχεται από το ρήµα µίσγω, µίσγω το οποίο είναι παραλλαγή του µείγνυµι). ίγνυµι Από τα ανωτέρω αποδεικνύεται ότι, ο κ. Κουνούκλας, ει Κουνούκλας είχε δίκαιο, όταν εισηγήθηκε, το ρήµα αυτό, στον ∆ελόπουλο. 8/. 8/. Αλλά από µία έρευνα την οποία πραγµατοποίησα - στις Μεξιάτες20 - για το αν υπάρχει κάποιος θρύλος, ο οποίος να αναφέρεται στην ονοµασία του χωριού, διαπίστωσα ότι - όντως - υπάρχει τέτοιος θρύλος, ο οποίος έχει ως εξής: "Υπήρχε ένα χωριό - παλιά - το οποίο ήταν εκεί που είναι, τώρα, το Εξωκλήσι της Αγίας Αγίας Παρασκευής (Ακριβώς δυτικά του σηµερινού χωριού Μιξιάτες Μιξιάτες)). Το χωριό, αυτό, είχε την ονοµασία "Σµιξιάτες" (στον πληθυντικό) πληθυντικό).. Η ονοµασία προέκυψε από τις εξής περιστατικά (Ιδέτε την επόµενη εικόνα) :

α/. α/. Στη θέση Άϊ Λιάς, Λιάς βορειοδυτικά Κοµποτάδων και επί του ποταµού Σπερχειού, υπήρχε - από αρχαιοτάτων χρόνων - Πέρασµα (πορθµείο) πορθµείο) µε το οποίο γίνονταν η διαπεραίωση ανθρώπων, ζώων και εµπορευµάτων εκατέρωθεν του ποταµού. ποταµού Το "πέρασµα", "πέρασµα", αυτό, ήταν το µοναδικό - την εποχή εκείνη - διότι, στην αναφερόµενη περιοχή του Σπερχειού, δεν υπήρχαν γέφυρες. Το στοιχείο τούτο επιβεβαιώνεται - κατωτέρω και από όσα αναφέρονται στη σελίδα 47, 47 παράγραφος (2)(β). β/. β/. ∆υτικά του σηµερινού χωριού υπάρχει ένα εξωκκλήσι αφιερωµένο στη µνήµη της Αγίας Παρασκευής. Παρασκευής Κατά την παράδοση υπήρχε εκεί, από αρχαιοτάτων χρόνων, ένα χωριό. Όλοι οι κάτοικοι των χωριών - που βρίσκονταν νοτίως, δυτικά και βορείως Υπάτης - προκειµένου να µεταβούν στη Λαµία (Ζητούνι Ζητούνι κατά 20

Σηµειωτέον ότι, η καταγωγή της Μητέρας µου, είναι από "τ'ς Μιξιάτις" (τις Μιξιάτες).

την τουρκοκρατία) ακολουθούσαν δροµολόγια (µονοπάτια), τα οποία συναντιόνταν έσµιγαν - στο αρχαίο, αυτό, χωριό. Από εκεί και περά όλα τα δροµολόγια γίνονταν ένα, το οποίο οδηγούσε στο πέρασµα του ΑΪ ΛΙΑ", ΛΙΑ" για διαπεραίωση βορείως του Σπερχειού. Από το σηµείο αυτό, το µονοπάτι, ανέβαινε προς το χωριό "Μπεκί" (το σηµερινό Σταυρός) Σταυρός και, στη συνέχεια, κατευθύνονταν προς τη Λαµία. Επειδή, στο αρχαίο αυτό χωριό, έσµιγαν Λαµία γίνονταν η σµίξη - δροµολογίων και ανθρώπων, έλαβαν, οι κάτοικοί του, την ονοµασία "Σµιξιάτες" "Σµιξιάτες (από το σµίγω). σµίγω Με την πάροδο του χρόνου συνέβησαν δύο πράγµατα:: Η ανωτέρω ονοµασία, των κατοίκων, µετατράπηκε σε ονοµασία του χωριού - ως τοπωνύµιο και το "Σ Σ", µπροστά από τη λέξη "Σµιξιάτες", µιξιάτες" εξαλείφθηκε - προφανώς για λόγους ευκολότερης προφοράς - και, η ονοµασία του τοπωνυµίου, έγινε "Μιξιάτες" (πάντοτε στον πληθυντικό) Μιξιάτιις". Σε άγνωστο χρόνο, το πληθυντικό και, κατά το Ρουµελιώτικο Γλωσσικό Ιδίωµα, "Μ παλιό χωριό, µεταφέρθηκε, στη θέση, στην οποία βρίσκεται το σηµερινό χωριό, µε την ίδια ονοµασία. γ/. γ/. Ένα σηµαντικό στοιχείο, το οποίο συνηγορεί υπέρ της υπάρξεως του αρχαίου οικισµού "Σµιξιάτες" είναι και το ακόλουθο:: Στην περιοχή, αυτή, υπάρχουν αρχαία ευρήµατα. Ένα δείγµα, των ευρηµάτων αυτών, φαίνεται στην επόµενη φωτογραφία::

Επεξήγηση του Περιεχοµένου της εικόνας: - Τα υπ' αριθµ. 1, 2, 3 και 4: Είναι αγνύθες. - Το υπ' αριθµ. 5: Είναιι σφόνδυλος (Το ( σφοντύλι του Αδραχτιού µε το οποίο έγνεθαν, οι γυναίκες, το µαλλί, το οποίο ήταν τοποθετηµένο στη ρόκα, την αρχαία ηλακάτη). ). - Τα 6 και 7 είναι αγγεία αγνώστου χρήσεως. - Τα 8 καιι 9: Κοχύλια. δ/. δ/. Οι αγνύθες ήταν υφαντικά βάρη, τα οποία τα χρησιµοποιούσαν - οι αρχαίοι - για να κρατούνται τεντωµένες οι κλωστές των στηµονιών στον αρχαίο κατακόρυφο αργαλειό. Στην επόµενη εικόνα φαίνονται διάφορες αγνύθες, αγνύθες οι οποίες προέρχονται από το µικρό µουσείο του αεροδροµίου «ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ». ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ». Βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές που έγιναν στο χώρο κατασκευής του Αεροδροµείου. Αεροδροµείου. Χρονολογούνται κατά τον 11ο και 12ο αιώνα π.Χ.

Η επάνω δεξιά φωτογραφία είναι παρόµοια µε αυτή που βρέθηκε στον οικισµό "Σµιξιάτες" ες" "Σµιξιάτ Στην επόµενη φωτογραφία φαίνεται ο κατακόρυφος αργαλειός της Πηνελόπης.

Όπως ξέρουµε, από την Οδύσσεια - η Πηνελόπη - είχε πει στους µνηστήρες, ότι θα παντρεύονταν κάποιον από αυτούς, µόλις τελείωνε κάποιο υφαντό, που ύφαινε στον αργαλειό της. Την νύχτα, όµως, ξεΰφαινε ό,τι είχε υφάνει την ηµέρα και, έτσι, αργούσε να τελειώσει το υφαντό. Τούτο το έκανε µε την ελπίδα µήπως, εν τω µεταξύ, γυρίσει ο

Οδυσσέας από την Τροία. Στην ανωτέρω φωτογραφία βλέπουµε την Πηνελόπη, τον αργαλειό της και έναν µνησ µνηστήρα, τήρα, ό οποίος ανακάλυψε την πονηριά της Πινελόπης!!! Πινελόπης!!!. !!! Παρατηρούµε ότι, ο αργαλειός, είναι κατακόρυφος. Βλέπουµε, ακόµη, τις κλωστές του στηµονιού και, στις κάτω άκρες τους, τις δεµένες, σ’ αυτές, αγνύθες (µε το άσπρο χρώµα), οι οποίες τις κρατούσαν τεντω τεντωµένες και στη θέση τους21. Από τα τέλη του 1ου αιώνα µ. Χ. έπαψε να χρησιµοποιείται ο κατακόρυφος αργαλειός και χρησιµοποιείται, µέχρι σήµερα, ο οριζόντιος22. Εποµένως, οι αγνύθες που βρέθηκαν στην αγία Παρασκευή Μιξιατών, είναι ένα πανάρχαιο πανάρχαιο εύρηµα, εύρηµα, γεγονός το οποίο υποδεικνύει ότι - και ο οικισµός από τον οποίο προέρχονται - είναι, επίσης, πανάρχαιος. πανάρχαιος ε/. ε/. Ο Σφόνδυλος είναι ένα εξάρτηµα του αδραχτιού, όπως φαίνεται στην επόµενη εικόνα. Κατά το Ρουµελιώτικο Γλωσσικό Ιδίωµα πρόκειται για "του σφουντίλι"

Το αδράχτι (κατά το ίδιο Ιδίωµα = τ' αδράχ'τ') αδράχ'τ') είναι το απαραίτητο εργαλείο το οποίο βοηθά στο γνέσιµο (µετατροπή σε κλωστή) του µαλλιού, το οποίο, σε τουλούπα (και ( κατά το ίδιο Ιδίωµα = τ'λούπα τ'λούπα), είναι τοποθετηµένο στη Ρόκα (η αρχαία α ονοµασία της = Ηλακάτη). Ηλακάτη). Το βλέπουµε στην επόµενη φωτογραφία:

21 22

Η εικόνα προέρχεται από αρχαίο αγγείο.

Πληροφορίες για τις αγνύθες µπορείτε να βρείτε και στην ιστοσελίδα: ιστοσελίδα "Παναγία Κοίµηση Της Θεοτόκου" του ιστοτόπου www kostalexi.net.

Η ηλακάτη (ρόκα) και το αδράχτι χρησιµοποιούνται από τα πανάρχαια χρόνια. στ/. στ/. Η παρουσία του ανωτέρω πανάρχαιου οικισµού συνηγορεί υπέρ της εκτίµησης ότι, είναι λογικό να υπάρχει, σστην την ίδια θέση, ο νεότερος οικισµός µε την ονοµασία "Σµιξιάτες". "Σµιξιάτες" Εξ' άλλου, πίσω από κάθε θρύλο, κρύβεται ένα πραγµατικό γεγονός. 9/. 9/. Κατόπιν όλων των ανωτέρω είναι πασιφανές, πασιφανές πλέον, ότι, η ονοµασία του τοπωνυµίου "Μιξιάτες", "Μιξιάτες" δεν έχει καµία σχέση µε τις "ροµανικές" γλώσσες και, ειδικότερα, µε την καταλανική . Είναι, ακραιφνώς - και πέραν πάσης δυνατότητος αµφισβητήσεως - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ.

(2). (2). Για το χωριό Κοµποτάδες: (α). (α). Ο κ Σπανός µας δίδει, για τις Κοµποτάδες, Κοµποτάδες τα ακόλουθα αξιόπιστα πληροφοριακά στοιχεία, προερχόµενα από την "απόθεση της Ρεντίνας": 1/. 1/. Στον α/α 25: 25: Ζητούνι, η Λαµία. Αναφέρεται στα φ. 246α - 43α µε τους οικισµούς Σουλάκι, Κοποτάδες (οι σηµερινοί Κοµποτάδες) και Κόµα (Κόµµα) "(Σελίδα 25). 2/. 2/. Όσον αφορά την παλαιότητα του οικισµού αναφέρονται τα ίδια µε αυτά του οικισµού Μιξιάτες, δηλαδή ότι, η ανωτέρω καταγραφή, προσδιορίζεται περί το 1640 και - ίσως - και ενωρίτερα. 3/. Η ανωτέρω πληροφορία επιβεβαιώνει τα ακόλουθα: α/. Τον πληθυντικό της ονοµασίας Κοµποτάδες και όχι "Κοµποτάδα" (Ενικός). β/. Την Ελληνικότητα της ονοµασίας.. (β). Στην εφηµερίδα "ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΚΑΙ ΛΟΚΡΙ∆Α" κάποιος περιηγητής αναφέρει τα εξής:: 1/. 1/. Σελ. 97: "…ετραβήξαµεν, µ' ένα δικαστικόν, πεζοί εις τους Κοµποτάδες και γυρίσαµεν, πάλιν, µετά διαµονήν µιας ώρας" ς". ς". 2/. 2/. Σελ. 100: "Υπό " τοιαύτην ψιλήν βροχήν εντυπώσεων και συναισθηµάτων, απολαύσεων και διαθέσεων, εφθάνοµεν εις τας όχθας του αγεφυρώτου, προς το κεφαλοχώρι των Κοµποτάδων, Κοµποτάδων Σπερχειού.. Εκεί µας εδέχθη, µεθ' ενός ίπππου και ενός αγωγιάτου, η αυτοσχέδιος σχεδία……." (σσ. πρόκειται για το πορθµείο, το οποίο λειτουργούσε στην τοποθεσία "ΆΙ Λιάς" των Κοµποτάδων) και συνεχίζει:: "Ηµείς, πιστοί " υπήκοοι της Α. Μ. του Σπερχειού, επληρώσαµεν τα διόδιά µας και διπεραιώθηµεν εις τους Κοµποτάδες Κοµποτάδες, ες το Κεφαλοχώρι"" και, ακόµη, διευκρινίζει (σελ. 101): 101 : "Κεφαλοχώρι ▬ αντίπους Τσιφλικιού. Εδώ δηλαδή, οι χωρικοί, είναι καλλιεργηταί και ιδιοτήται. Ενώ, εκεί, καλλιεργηταί µεν, ιδιοκτήται δ' ού". 3/. Σελ. 103: "Άλλ' είνε, άρά γε, ευχαριστηµένοι οι Κοµποταδιώτες;". Κοµποταδιώτες; . 4/. 4/. Με τις ανωτέρω πληροφορίες: α/. α/. Επιβεβαιώνεται - για άλλη µία φορά - ο πληθυντικός της ονοµασίας "Κοµποτάδες" και όχι "Κοµποτάδα" - και για 252 χρόνια µετά το 1640, 1640 φθάνοντας στο 1892. 1892 β/. β/. Επιβεβαιώνεται η ύπαρξη του πορθµείου στον "Άι Λιά" Κοµποτάδων, Κοµποτάδων το οποίο έχει σχέση µε την προέλευση της ονοµασίας των Μεξιατών. Μεξιατών

Τελικά Συµπεράσµατα: α. Ο ∆ελόπουλος, ∆ελόπουλος, απεµπόλησε - ανεπιτρέπτως - την Ελληνική Πολιτιστική Γλωσσική Παράδοση και ανέτρεξε σε άσχετες άσχετες ξένες γλώσσες - χρησιµοποιώντας ανακριβή επιχειρήµατα - προκειµένου να προσδιορίσει το έτυµο Ελληνικών τοπωνυµίων. Και, τούτο, παρά το γεγονός ότι, η Ελληνική Γλωσσική Παράδοση, παρείχε σαφή, ακριβή και αναµφισβήτητα γλωσσολογικά στοιχεία, µε τα οποία απεδεικνύετο - πέραν πάσης αµφιβολίας - ότι, τα ανωτέρω τοπωνύµια , ήσαν - ακραιφνώς - Ελληνικής καταγωγής!!!!!! β. Είµαστε υποχρεωµένοι - προς χάριν των όσων θα αναγνώσουν την παρούσα εργασία και, ιδίως, των νέων - να επισηµάνουµε ότι, αυτή η τακτική, είναι άκρως επιζήµια, διότι µειώνει την αξία του σπουδαιοτέρου στοιχείου της ταυτότητας των Ελλήνων, το οποίο είναι η γλώσσα τους, από την οποία έχει επωφεληθεί ολόκληρος ο ∆υτικός Πολιτισµός, µηδέ των Ιταλών και Ισπανών εξαιρουµένων!!!!! γ. Και τούτο µάλιστα µάλιστα αν λάβουµε υπ' όψη τις, από ανέκαθεν, συντονισµένες προσπάθειες των εχθρών της Ελλάδος, οι οποίοι προσπαθούν να την πλήξουν δια της

καταστροφής του πολιτισµού της και οι οποίες, τα τελευταία χρόνια, έχουν ενταθεί τόσο από το εξωτερικό, όσο και από τους τους ανθέλληνες του εσωτερικού. Παναγιώτης Πανταζής Αντιστράτηγος ε.α.