Κωνσταντίνος Χριστοδουλάτος 1 ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΑΚΟΙ ΝΑΟΙ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ Νεώτερα Σενάρια για την Οικοδομική Ιστορία τους
Konstantinos Christodoulatos 1 CEMETERIAL CHURCHES OF KAISARIANI MONASTERY Newer Scenarios about their Construction History
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
ABSTRACT
Αντίθετα με ότι πιστευόταν μέχρι σήμερα, δια της παρουσιαζόμε-νης1. μελέτης, προκύπτουν στοιχεία από τις νεώτερες παρατηρήσεις επί του συμπλέγματος των ερειπίων ναών δυτικά της Μονής Καισαριανής. Φαίνεται ότι τα αρχιτεκτονήματα μετά τουλάχιστον την πρώτη κατά σειρά Μεσοβυζαντινή Βασιλική αποτελούσαν συμπληρωματι-κής χρήσης εγκαταστάσεις της ίδιας της Μονής Καισαριανής και κατά πάσα πιθανότητα είχαν κοιμητηριακό χαρακτήρα, κάτι που διατηρήθηκε μέχρι τα τελευταία χρόνια λειτουργίας της Μονής Καισαριανής. Η συσχέτιση θραυσμάτων από τα spolia που υπάρχουν στο περίγυρο της Μονής, και in situ στα ερείπια των ναών μαρτυρούν το παραπάνω γεγονός. Φαίνεται επίσης ότι οι χρονολογίες κατασκευής των διαδοχικών ναών , μάλλον είναι νεότερες από ότι μέχρι σήμερα πιστευόταν σύμφωνα με την παρούσα νεώτερη αξιολόγηση των στοιχείων.
Contrary to what was thought until now, by the presented study, evidence is revealed by newer observations on the temple ruins cluster, west of the Monastery of Kaisariani. It seems that the the ruins of the building remains, after the first in order Middle Byzantine basilica were supplementary premises of the monastery of Kaisariani and probably had funerary character, which remained until the last functional years of it. The correlation fragments from spolia around the monastery, and in situ in the ruins of the temple remains testify to the above fact . It also seems that the dates of construction of each successive temple, probably are newer than what were believed by now, in accordance with this newest evaluation of data.
Αναλυτικότερα φαίνεται πως : Α) Η άλλοτε χαρακτηριζόμενη ως Παλαιοχριστιανική Βασιλική, μάλλον είναι νεότερη κατά έναν έως και 3 αιώνες απ’ ότι μέχρι σήμερα πιστευόταν. Δηλαδή δεν θα ήταν απίθανο να είχε κατασκευαστεί από τον 7ο έως και τον 9ο αιώνα. Β) Η κατασκευή του σταυροειδή ναού ανάγεται στον 12ο αιώνα και συνδέεται, από πλευράς χρήσης, με την Μονή Καισαριανής, ενώ η στέγαση του κεντρικού ορθογωνικού χώρου των διασταυρούμενων κλιτών, μάλλον είχε υλοποιηθεί υπό μορφή τρουλοκαμάρας, δεδομένου πλέον της κατάρριψης των αρχικών υποθέσεων περί ελλειψοειδούς τυμπάνου του τρούλου, και βασίζεται στη μη αποδοχή της πρωϊμότητας μιας τέτοιας κατασκευής. Γ) Το προσκολλημένο στο σταυροειδή παρεκκλήσιο, δεν αποκλείεται αρχικά να αποτελούσε προσθήκη κατ’ επέκταση στο σταυροειδή, αλλά αργότερα, όπως τα στοιχεία δείχνουν, αξιοποιήθηκε ως αυτόνομο ναΰδριο, με την υλοποίηση μιας εκτεταμένης μετασκευής, κατά την οποία προστέθηκε ο ημικυκλικός θόλος. Αυτό είναι και το «κοιμητήριο των Πατέρων» όπως το αποθανάτισε ο κιοβίτης Μοναχός1. Barskji. Δ) Τέλος το μονόχωρο καμαροσκέπαστο εκκλησάκι, το λεγόμενο σήμερα «Των Ταξιαρχών» αποτελεί την τελευταία πράξη της ιστορίας του εξεταζόμενου συμπλέγματος η οποία έλαβε χώρα κατά την ύστερη Τουρκοκρατία στην Αθήνα.
Specifically it seems that: A) The characterized as Christian Basilica, probably is a later temple, 1 up to 3 centuries than was thought so far. That wouldn’t have been unlikely to have been built from the 7th to the 9th century. B) The construction of cruciform church, dates back to the 12th century and is connected, in terms of use, with Kaisariani Monastery, while the construction of the central rectangular area of the cross aisles, probably had been materialized in the form troulokamara, since the downing of the initial assumptions concerning the ellipsoid drum of the dome, and this point is based on non-acceptance of the earliness of such a construction. C) The attached to the previous crossform chapel , it is believed that was initially formed to the extend of the crossform church, but later, as the evidence suggests , utilized as a standalone chapel with the implementation of an extensive alteration, in which the semicircular dome was added. This is the " Cemetery of the Fathers " as immortalized the Kiev Monk Barskji. D) Finally the single-aisle vaulted church , called today " Taxiarhon " is the last act of the history of the subject complex which took place during the late Ottoman Athens era. The above conclusions are detailed in the following study entitled “CEMETERIAL CHURCHES OF KAISARIANI MONASTERY1 – Newer Scenarios about their Construction History .”
Τα παραπάνω συμπεράσματα εξάγονται αναλυτικά στην μελέτη που ακολουθεί υπό τον τίτλο «ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΑΚΟΙ ΝΑΟΙ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ1 - Νεώτερα Σενάρια για την Οικοδομική Ιστορία τους.»
1
Τμήμα της έρευνας αυτής παρουσιάστηκε αρχικά ως εργασία1. στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο στο πλαίσιο της σπουδαστικής διάλεξης μου το 1997-8 στο πλαίσιο μαθήματος του 9ου εξαμήνου της Αρχιτεκτονινικής Σχολής. Το θέμα της τότε ήταν το «Συγκρότημα Ναών Δυτικά της Μονής Καισαριανής» και γι΄αυτό το λόγο παρακαλώ να συγχωρήσετε την υπέρ το δέον ανάλυση ορισμένων σημείων επί του θέματος. Με την παρούσα επιχειρείται εκτός από τη δημοσίευση της σταχυολόγησης των μέχρι σήμερα απόψεων, ο εμπλουτισμός και η αναθεώρηση ορισμένων στοιχείων και η εξαγωγή περαιτέρω συμπερασμάτων. Στο παρόν σημείο θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Καθηγητή κύριο Χαράλαμπο Μπούρα για την πολύτιμη τότε καθοδήγηση του, καθώς και τον κύριο Σωτήρη Βογιατζή στου οποίου το Γραφείο υπήρξα για πολλά χρόνια συνεργάτης, και είχα την ευκαιρία να ασχοληθώ με σημαντικά βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία.
1
Part of this research was initially presented as a work at the National Technical University in my student lecture in 1997-8 under the course of the 9th semester of the Department of Architecture of National Technical University of Athens. The theme at that time was "Western Group of Temples of Kaisariani Monastery" and theafore please excuse the over-analysis of some points on the issue. With this attempt beyond the gleaning of views so far, the enrichment and the review of certain elements and export further conclusions are equal targets. At this point I would like to thank Professor Mr. Charalambos Bouras for his valuable guidance of then and Dr. Sotiris Voyiatzis in whose office I have been an intern and also associate for many years , where I had the opportunity to deal with Architectural Surveys for important Byzantine and post-Byzantine Monuments .
1