Eerst bestuderen, dan beheren

Bosbeheerfirma’s krijgen het steeds moeilijker. Zo moeten ze investeren in dure machines en hoogopgeleid personeel, die ze tijdens de schoontijd en bij ongunstige weersomstandigheden niet kunnen inzetten. Agentschap voor Natuur en Bos staat onder strikte voorwaarden werken toe tijdens de broedperiode, maar enkel in monotone naaldbossen en na een natuurstudie die waardevolle natuurelementen in kaart brengt. Dit voorjaar pasten we deze regeling voor het eerst toe in Zutendaal.

Broodnodig beheer

Beheerwerk is essentieel in multifunctionele bossen. Enkel zo kunnen we alle functies van het bos bewaken: economie, ecologie, klimaat, biodiversiteit, … Tegenwoordig focussen steeds meer mensen zich op het ecologische aspect en dat is zeker geen slechte zaak, maar de economische kant vergeten we daardoor weleens. De monotone naaldhoutbossen van de Kempen evolueren dankzij beheerwerken steeds meer naar gemengde, inheemse loofbossen die tegen een klimaatstootje kunnen, beter bestand zijn tegen ziekten en meer structuur hebben met een ondergroei van kruiden, struiken en bomen van verschillende leeftijden. Dit alles zorgt voor kwaliteitshout én meer biodiversiteit. Helaas zijn bosgebruikers zich vaak niet bewust van het nut van boswerken.

Dure machines die stof vergaren

Bosgebruikers hebben zeker een punt wanneer ze stellen dat beheerwerken de natuur zo weinig mogelijk mogen verstoren – al verstoren recreanten de natuur ook met hun aanwezigheid, zeker als ze van de paden afwijken of hun hond niet aan de leiband houden. Om de verstoring bij werken te beperken, doet Bosgroep Limburg slechts om de 6 à 8 jaar beheerrondes in een bepaalde regio’s en laat deze bossen tussendoor met rust.

De druk op de firma’s die beheerwerken uitvoeren wordt echter steeds groter. Zij moeten zo efficiënt mogelijk werken, tegen zo laag mogelijke kosten. Ze gebruiken grote, sterke machines die steeds duurder worden en enkel goed opgeleid personeel kan ze besturen. In natte pe- riodes liggen werken stil omdat de machines te diepe sporen maken, bij langdurige droogte kunnen ze door brandgevaar vaak niet werken. In vakantieperiodes mogen beheerders niet werken in drukbezochte gebieden. Dan is er nog de drie maanden schoontijd (broedtijd) van 1 april tot eind juni. Dit alles maakt de aankoop van dure machines niet rendabel. Het is ook niet mogelijk om duur, hoogopgeleid personeel elk jaar gedurende minstens drie maanden op technische werkloosheid te plaatsen.

Nesten beschermen

Om het beheer rendabel te maken, geeft ANB onder strikte voorwaarden toestemming voor beheerwerken tijdens de broedperiode, in bepaalde delen van de bossen. In ecologisch waardevolle loofbossen staan ze dit niet toe, omdat er veel meer vogels broeden dan in monotone dennenbestanden. In homogene, monotone naaldhoutbossen mogen ze wel kappen tijdens de schoontijd, maar enkel op voorwaarde dat ze eerst een natuurstudie laten opmaken. In het voorjaar van 2025 voerde Bosgroep Limburg voor het eerst zo’n natuurstudie uit voor de Zutendaalse bossen, samen met het Provinciaal Natuurcentrum (PNC).

Via waarnemingen en uitgebreid veldwerk brengen kenners alle nesten van roofvogels, uilen, belangrijke zangvogels, mierenhopen, dode bomen met spechtengaten, vleermuisholtes en vossen- en dassenburchten in kaart. Ze duiden deze ook op het terrein aan. Binnen een vooraf bepaalde perimeter rond deze natuurelementen mogen exploitanten niet werken. Zo worden mierenhopen van de rode bosmier afgebakend met lint. Rond de nesten van roofvogels mogen aannemers van april tot en met eind juni in een straal van tweehonderd meter niet kappen. Bomen met spechtengaten en vleermuisholten en de omringende bomen krijgen een markering en blijven staan.

Voor de start van de beheerwerken bezochten we de bossen samen met de uitvoerende firma’s om de aanwezige natuurelementen te onderzoeken en de bijzondere voorwaarden te bespreken. Bosgroep Limburg ziet toe op de uitvoering van de werken en de opvolging van de voorwaarden. Bij overtredingen kunnen we boetes inhouden op de waarborg.

Warme oproep: communiceer over de werken

Om recreanten te informeren, plaatsten we bij de werken in Zutendaal spandoeken en infofiches met uitleg over de werken en met een QR-code met een link naar onze website voor nog meer info. We willen onze leden hierbij oproepen om recreanten altijd de nodige uitleg te geven over bosbeheerwerken, zodat het besef over het nut van deze werken groeit. Je kunt hen altijd naar De Bosgroepen doorverwijzen.