odbiorca musi podjąć wysiłek intelektualny, a czasem również fizyczny. W przypadku Między polega on na tym, że w prostopadłościennej przestrzeni, w całości pokrytej literami: „m”, „i”, „ę”, „d”, „z” i „y” – tytułowe słowo nie pojawia się ani razu. Znaki są przemieszane, a mimo to w pierwszej chwili odbiorca widzi wyraz „między”. Wynika to z mechaniki procesu czytania, który nie polega na składaniu pojedynczych liter, a rozpoznawaniu kształtu całego słowa39. Przy dłuższym skupieniu uwagi iluzja znika, a odbiorca odruchowo stara się odnaleźć litery w odpowiedniej kolejności – zaczyna więc wodzić wzrokiem, naprzemiennie zadzierać i spuszczać głowę, przechadzać się wzdłuż ścian. Mimo włożonego wysiłku czytelnik nie znajdzie słowa na żadnej z sześciu otaczających go płaszczyzn. Tego sło wa po prostu tam nie ma. Autor zakpił niejako z czytelnika, by uświadomić mu, że pozo ry mylą, a rzeczy nie zawsze są takie, jakimi wydają się na początku. Umieszczając w tytule dzieła słowo „między”, Dróżdż zmusił niejako do poszukiwań i przebycia drogi od iluzji do uświadomienia. Często zdarza nam się widzieć coś, czego nie ma, i to tylko dlatego, że ktoś nam powiedział, że jest. Między językiem i pismem występują zależności, których logika jest dla nas niezrozumiała. Wobec braku odpowiedzi odbiorca czuje się bezsilny, ale z drugiej strony pozwala to fizycznie odczuć zawartą w piśmie tajemnicę. Być może Dróżdż chciał powiedzieć czytelnikowi, aby nie starał się na siłę odnaleźć prawidłowości i nie szukał znanego mu słowa, bo nie jest to sposób na znalezienie sensu. Utwór nie jest zagadką słowną przeznaczoną do rozwiązania, jego sens stanowi uobecnienie tajemnicy – ukrytej gdzieś „pomiędzy”. Między czytaniem i patrzeniem, między znakiem i językiem, między słowem i obrazem. Na tym przykładzie widać doskonale, jak Dróżdż wyodrębnia z języka niektóre słowa […] ukazuje ich autonomiczną logikę, wydobywa osobniczą wymowę, rzuca je w krzyżowy ogień nowych zależności i pytań, wyzwala elementarne znaczenia40.
Poezja cyfrowa i cybernetyczna Jedną z najnowszych kategorii pokrewnych literaturze wizualnej pod względem sposobu organizacji tekstu jest hipertekst, czyli: 62
Natalia Rodzińska