942
J. Gawrychowski i wsp.
rych, średnio po 2-3 latach od operacji, dochodzi do wznowy raka przytarczyc (11, 54). Dlatego też chorzy leczeni z tego powodu wymagają wieloletniej ścisłej obserwacji pod kątem ewentualnej wznowy miejscowej lub ujawnienia się przerzutów odległych (41). Dla rozpoznania nawrotu raka przytarczyc niezbędnym wydaje się stwierdzenie wzrostu stężenia parathormonu oraz zwiększenia poziomu stężenia wapnia zjonizowanego w surowicy krwi (rzadziej całkowitego) (47, 51). Wznowa miejscowa obserwowana jest średnio u 3045% chorych (21, 36). Ujawnienie jej powinno zawsze skłaniać do reoperacji, jako najskuteczniejszej metody leczenia (21, 36). Głównym celem powtórnego wkroczenia jest zmniejszenie masy guza i doprowadzenie do normalizacji stężenia wapnia w surowicy krwi (14, 33). Zabieg powinien być poprzedzony diagnostyką uwzględniającą lokalizację wznowy i wykluczeniem obecności przerzutów odległych (18). W wybranych przypadkach możliwe jest operacyjne usunięcie pojedynczych przerzutów z kości, a nawet wykonywane są rozległe zabiegi resekcyjne miąższu płuca przy obecności mnogich zmian (22, 23, 36). W przypadkach zaawansowanych przyczyną zgonu chorych okazują się najczęściej następstwa ciężkiej hiperkalcemii (27, 37). Wobec tego wydłużenie czasu przeżycia całkowitego chorych można osiągnąć poprzez leczenie hamujące resorpcję wapnia z kości i obniżające jego stężenie we krwi (7, 12, 31, 56). Takie postępowanie pozwala na wieloletnie przeżycie chorych, pomimo uogólnionego nawet procesu nowotworowego (21, 35, 54). Hundahl i wsp. (19) badając 286 chorych leczonych z powodu raka przytarczyc wykazali, że pięć lat po operacji przeżyło 86%, natomiast 10 lat 49% z nich. W badaniach Claymana i wsp. (28) pięcioletnie przeżycie dotyczyło 85%, a dziesięcioletnie 77% chorych. Podobne obserwacje poczynili inni badacze (13) (tab. 6).
this is a life-threatening condition (22, 34, 47). Let us hope that the research on immunotherapy connected with human peptide PTH will produce some new, more effective, methods of treating patients with PC scatter.
Kleinpeter i wsp. (57) oraz Wynne i wsp. (13) w swoich badaniach odnotowali nawrót choroby nowotworowej u 22-60%, natomiast Kebebew i wsp. (11) u 50-78% badanych. U operowanych z powodu raka przytarczyc częstość zgłaszanych przez nich dolegliwości ze strony układu kostnego, jak i nerek, znacznie zmniejsza się, nawet o ponad połowę (12, 29, 33), zaś częstość powstawania kamieni nerkowych o 90% (58). Rokowanie u chorych po operacji z powodu raka przytarczyc jest niepewne (7, 11, 34). Klinicznie część z nich można traktować jako wyleczonych, u części jednak występuje powolny nawrót objawów chorobowych (14, 55, 57). Wielkość guza pierwotnego wydaje się nie mieć wpływu na rokowanie po operacji z powodu raka przytarczyc. Potwierdzają to doświadczenia opisane przez Claymana i wsp. (28) oraz Hundahla i wsp. (19). Wielu autorów uważa, że czynniki wpływające na rokowanie u chorych z rakiem przytarczyc nadal pozostają niejasne (19, 28, 43). Często też rozpoznanie raka przytarczyc odbywa się dopiero po wystąpieniu wznowy procesu nowotworowego (15, 23). Można zaobserwować również, że u wielu leczonych łagodny przebieg choroby po operacji nie zależny od stopnia zaawansowania zmiany pierwotnej (7, 33, 50). U części badanych utrzymują się objawy trudno poddającej się leczeniu uporczywej hiperkalcemii z towarzyszącymi zaburzeniami metabolicznymi, mogącymi prowadzić nawet do śmierci leczonych (12, 28, 41). U chorych z rozsie-
Tabela 6. Wyniki leczenia operacyjnego raka przytarczyc Table 6. Results of operating treatment patients with parathyroid cancer (PC)
O rodek / Centre Hundahl i wsp. (19) Wynne i wsp. (13) Klinika Chirurgii w Bytomiu / Dpt of General Surgery in Bytom
1985-1995 1955-1991
Liczba przypadków raka przytarczyc / Number of patients with PC 46 14
5-letnie prze¿ycie / 5-years survival 86 55
10-letnie prze¿ycie / 10-years survival 49 55
1983-2007
19
89,5
79
Czas obserwacji / Time of observation