2628.bk.Med.planten.4a.16-528.drij.def_Layout 1 02-08-11 17:55 Pagina 16
ACANTHACEAE
Justicia calycina (Nees) V.A.W. Graham. Synoniem: Rhacodiscus calycinus (Nees) Bremek. Lokale namen: bruduwiwiri1 (Sr), woko potërë (Ca), bë watra uwíi2, daanda, dangdang (Sa). Beschrijving: Kruid, tot 1 m hoog. Stengel met knopen. Plant bijna kaal of dicht bezet met korte, rode haren. Bladeren tegenoverstaand, zittend, 18-36 x 6-7 cm, voet aflopend, punt lang toegespitst. Bloeiwijze een eindstandige, tot 20 cm lang gesteelde pluim. Schutbladen draadvormig. Bloemen buisvormig, steenrood. Doosvrucht donkerbruin, knotsvormig, met twee bruine, lensvormige zaden.
Justicia calycina. Illustratie W. Hekking.
Voorkomen: algemeen, langs kreken, watervallen, wegbermen, als ondergroei in bos.
kend zijn voor ‘lage salie’ doen verdwijnen. Het kan zowel door mannen als vrouwen worden gebruikt.
Verspreiding: de Guiana’s, Amazonegebied.
In Brownsweg koken de Saramaccaners deze plant samen met een droog blad van de morisi palm (Mauritia flexuosa). Mensen met een sterk opgezwollen lichaam (oedeem) baden zich in het rode kruidenbad en drinken iets van het afkooksel. Kleine kinderen die na een jaar nog niet kunnen lopen, worden ‘gezweept’ met een tak van dit kruid om hen sneller te doen leren lopen. Vanwege de rode kleur van het afkooksel wordt deze plant af en toe ook in winti-kruidenbaden gebruikt, mogelijk in rituelen rondom de ingi winti’s (Indianengeesten). J. calycina is iets minder algemeen dan J. segunda en wordt daardoor iets minder vaak gebruikt.
Domesticatie: wild, soms gespaard tijdens het wieden. Gebruik: Wanneer de bladeren van de bruduwiwiri (Justicia calycina) of van de verwante soorten J. segunda en J. cayennensis worden gekookt, krijgt het water een opvallend rode kleur. De thee wordt gedronken bij bloedarmoede of na ernstig bloedverlies, vanwege de sterke gelijkenis met bloed. Bij hevige menstruatie of ‘lage salie’ (een veel gebruikte term voor lage bloeddruk en bloedarmoede) wordt een thee van ‘drie tot vier soorten bruduwiwiri’ gedronken. Mogelijk worden hier J. calycina, J. segunda, J. cayennensis en een onbekende vierde soort bedoeld. Van de thee worden twee tot drie glaasjes per dag gedronken, gedurende twee weken. Dit medicijn zou de patient ‘meer bloed’ geven, de weerstand verhogen, en de loomheid, duizeligheid, zwakte en doffe ogen die kenmer-
16
Commercieel gebruik: deze plant wordt af en toe op de markt in Paramaribo verkocht. Betekenis naam: 1) bloedkruid; 2) rood waterkruid.