2628.bk.Med.planten.4a.16-528.drij.def_Layout 1 02-08-11 17:56 Pagina 27
Domesticatie: wild, soms gekweekt als bladgroente, snel verwilderend. Gebruik: De jonge bladeren van deze plant eet men vooral als groente. Ze worden aanbevolen bij bloedarmoede (Stephen, 1986). Een kompres (‘tap dresie’) van fijngemaakte of iets verwarmde bladeren wordt met zeep op steenpuisten gelegd, of vermengd met kokosolie, op gebroken ledematen aangebracht. Saramaccaners smeren het gezicht en de handen van kleine kinderen met deze bladeren in om hun gezondheid te bevorderen. Het blad wordt soms in kruidenbaden gebruikt voor apuku rituelen of een krin skin wasi (geluksbad).
De klaroen die in Suriname en Nederland het meest als groente wordt verkocht is de veel kleinere pikin of fini klarun (Amaranthus blitum), met vaak een uitgerande bladpunt. Deze soort, door de Saramaccaners ‘pikin mboa’ genoemd, wordt in kruidenbaden verwerkt tegen ogri ai, fyofyo en boze geesten op de kostgrond, en in rituelen gebruikt rondom de apuku, ingi en papa winti’s. Commercieel gebruik: soms verkocht op groentenkramen in Paramaribo, in Nederland alleen in gespecialiseerde Surinaamse kruidenwinkels.
AMARANTHACEAE
Amaranthus spinosus L. Lokale namen: makaklarun1 (Sr), mboya (Bo), maka mboa (Sa), bayem (J), tjauw reja bahdie (Sarn). Beschrijving: Eenjarig, sterk vertakt kruid, tot 1,5 m hoog, met gepaarde, rechte stekels in de bladoksels. Bladeren verspreid, tot 9 x 3,5 cm, voet spits tot afgerond, punt zwak uitgerand met een klein, spits puntje; bladrand gegolfd. Bloeiwijze een dichte okselstandige kluwen of een eindstandige aarpluim. Bloemen eenslachtig, zeer klein, groenig. Vruchtjes droog, met een deksel openspringend. Zaad 1, klein, donker roodbruin.
Amaranthus spinosus. Illustratie: W. Hekking.
Voorkomen: zeer algemeen, in open vegetatie, als onkruid in tuinen Verspreiding: van origine uit Zuid-Amerika, nu een pantropisch onkruid Domesticatie: wild Gebruik: De penwortels van dit gestekelde kruid worden tegen kiespijn gebruikt (Stephen, 1979), maar het precieze recept is niet bekend. Een papje van gestampte wortels wordt op wonden, sneden in de huid en steenpuisten (‘karbonkels’) gelegd.
Hoewel de jonge bladtoppen tot de meest smakelijke van alle klaroensoorten worden gerekend, wordt de soort vanwege de stekeligheid niet geteeld. Plotkin (1986) vermeldt dat maka klarun door de Saramaccaners in kruidenbaden wordt gebruikt, zonder echter verdere details te geven. Commercieel gebruik: niet verhandeld. Betekenis naam: 1) stekelklaroen.
27