Jong023 november 2022

5 8 11

GELD OPHALEN VOOR EEN GOED DOEL

Bas (9) heeft met zijn school De Parel meer dan vijfduizend euro opgehaald voor het Spierfonds. Hij legde op 8 oktober met zijn rolstoel 5 kilometer af in de tuinen van Paleis Soestdijk. Bij de finish wachtte prinses Beatrix hem op.

Ik deed samen met mijn zus, broer, papa, mama, oma, de vriend van oma en heel veel juffen mee aan het Oranjepad”, vertelt Bas. “Het was heel leuk. We zamelden geld in voor onderzoek naar spierziektes. Ik heb zelf ook een spierziekte.”

Prinses Beatrix

“Aan de finish stond prinses Beatrix. Het is best speciaal om een prinses te zien die vroeger de koningin was. Ze zei: ‘Goed gedaan!’. Ik vond het heel aardig dat ze dat zei. Ik gaf haar een handje. Ze zei: ‘Ik kan je maar één handje geven, want in de andere hand heb ik een bloem.’”

Een spierziekte

De spierziekte van Bas heet ‘Duchenne’. Door de ziekte worden zijn spieren slap. “Ik mis een stofje: dystrofine. Daardoor kan ik niet zo goed lopen, rennen en sporten. Vroeger kon ik dat wel”, vertelt Bas. Er is nog geen medicijn om mensen met Duchenne te genezen. “Dokters proberen er wel voor te zorgen dat ik minder last heb van mijn ziekte”, zegt Bas. “Ik krijg daarom elke week een prik.”

Een elektrische rolstoel Bas heeft zijn rolstoel nu een jaar. “Ik kan sinds zes maanden niet meer goed lopen. Die

verandering vind ik stom. Maar basketbal kan ik gewoon doen in mijn rolstoel. Dat vind ik heel leuk. Ik kan zelfs al rijden en dribbelen tegelijk”, vertelt hij. Bas’ rolstoel heeft elektrische aandrijving. “Ik rol daardoor extra hard. Ik kan ook een vette truuk: een wheely. Ik hang naar achteren en leun op een stukje van de wielen.”

“Vraag gewoon of ik kom spelen” De Parel is een school voor speciaal onderwijs. “Het leukste van mijn school is dat we een zwembad hebben. Op maandag ga ik fysiozwemmen en op vrijdag zwemmen we met z’n allen”, vertelt Bas. “Op onze school is een rolstoel heel normaal. Maar als ik thuis aan het rollen ben, staren kinderen soms naar mij. Dat vind ik wel vervelend. Kinderen willen mij ook vaak helpen. Maar ik wil niet geholpen worden. Ik vind het fijn als kinderen gewoon normaal doen. Als ze gewoon zeggen: ‘Kom, zullen we samen spelen?’”

Een schat zoeken in de Hout Lewis gaat naar skateles School maakt buurt schoon Tips voor appen en snapchat

TEKST: MEIKE VAN DER PLOEG FOTO’S: EVA CAMERON

Bas haalde een groot bedrag op voor het Spierfonds.

Bas doet een wheely met zijn rolstoel.

Bij de finish staat prinses Beatrix.

ben.’ Vraagt de andere slang: ‘Waarom?’ Zegt die ene: ‘Omdat ik net in mijn tong heb gebeten!’ Marianne (9)

Hoe krijgt een skelet de deur open? Remon (9)

Een man stapt de bus in en vraagt aan de chauffeur: ‘Gaat u naar het Boerhaavebad?' ‘Nee’, zegt de chauffeur, ‘Ik moet gewoon werken.’ Max (8)

Waarom gaan katten niet naar buiten als het regent? Edwin (11)

Een man zit bij het water met een nijptang en een fles parfum. Een voorbijganger vraagt wat hij aan het doen is. De man antwoordt: ‘Ik vis.’ Voorbijganger: ‘Huh? Zo vang je toch niks?’ De visser antwoordt: ‘Voor een tientje vertel ik je hoe ik het doe.’ De voorbijganger is nieuwsgierig en betaalt een tientje. ‘Ik grijp de vis met de nijptang en bedwelm hem met parfum’, legt de visser uit. ‘Dat lukt toch nooit?!’, roept de voorbijganger. ‘Klopt’, zegt de visser, ‘maar ik verdien wel een paar tientjes op een dag!’

Lilli (12)

Hebben jullie tips om geld te besparen?

worden? En hebben ze tips om geld te besparen?

Hoe kun je geld besparen?

“Ik zie vaak in het nieuws dat meer mensen naar de voedselbanken gaan. Ze zetten de verwarming lager en douchen korter of kouder. Ik mocht vroeger altijd vier dingen uitkiezen bij het boodschappen doen. Nu nog maar één of twee dingen en ze moeten goedkoop zijn.”

“Mijn vader merkt dat de benzine heel duur is. Ik moet daarom met de fiets naar school. In de winter zetten we de verwarming wel een beetje aan. Met dekens kun je het wat warmer krijgen. Mijn tip: maak een tent met dekens. Daar zit je heerlijk warm in.”

“Wat vroeger twee euro was, kost nu vier of vijf euro. Thuis zetten wij de verwarming zelden aan. Trek een lekkere dikke pyjama aan en kruip onder de warme dekens, dat is mijn heerlijk warme tip. Ik zet ook alleen ledlampjes aan in mijn kamer.”

“In de supermarkt zijn dingen duurder geworden. We douchen minder omdat gas duur is geworden door de oorlog in Oekraïne. Mijn tip: trek warme kleding aan. En doe veel activiteiten buiten. Als je minder met je telefoon bezig bent, bespaar je elektriciteit.”

“Alles wordt duurder. Sommige mensen komen daardoor in de problemen. Ik doe thuis alle onnodige lichten uit om stroom te besparen. Ik laat de verwarming uit en trek een jas aan. Ik woon op de bovenste verdieping.

Gelukkig komt er warmte van de woningen onder ons.”

abdelIlah (10)

“Zonnebloemolie is duurder geworden. Net als benzine, gas en de boodschappen. Ik douch maximaal drie minuten. En als je het lekker warm wilt krijgen? Ga dan veel bewegen, dan blijf je goed op temperatuur.” oualId (11)

Vul zelf I n...

teken jezelf

“Mensen kunnen minder kopen. We kunnen niet meer naar een pretpark toe. In de supermarkt is alles duur. Ik woon naast een benzinepomp. Voordat ik op vakantie ging in de zomer was de prijs ongeveer 1,75 euro per liter. Toen ik terugkwam was die ruim boven de twee euro.”

“Veel mensen praten over de hoge prijzen. De gevolgen van de oorlog in Oekraïne zijn erg. Veel mensen leven in armoede. We praten er thuis vaak over. Ik probeer zelf een beetje kouder te douchen. Zo gebruik ik minder gas.”

“Mensen kunnen nu minder kopen. Ik kijk bij het tanken van de auto altijd naar de teller. Veertig liter kostte eerst ongeveer vijftig euro, nu is het tachtig euro. Ik haal thuis alle stekkers die we niet gebruiken uit de stopcontacten. Dat bespaart elektriciteit.”

Burgemeester Jos Wienen

FOTO: BIBI VETH

Burgemeester Jos Wienen is betrokken bij de kinderen in zijn stad. Door de stijging van de prijzen kunnen gezinnen krap bij kas komen te zitten. De burgemeester is benieuwd wat kinderen hiervan vinden. Merken ze dat dingen duurder

Natuur en Milieu

DUIZENDEN KILO’S

TEXTIEL OPHALEN

Leerlingen van tien Haarlemse basisscholen hebben tijdens de Textiel Race meer dan negenduizend kilo textiel bijeengebracht! Ze verzamelden tussen 12 september en 6 oktober oude kleding en andere stoffen via buren, familie en vrienden. Het textiel belandde daardoor niet in de afvalbak en kan opnieuw gebruikt worden.

De Textiel Race was ook een wedstrijd tussen de scholen. Leerlingen verdienden punten door textiel in te zamelen, door filmpjes en posters te maken over de inzamelingsactie en door zelf kledingstukken te repareren. “Op De Zuidwester, de Bavoschool en de Bos en Vaartschool hebben kinderen kapotte kleding gerepareerd en pannenlappen en knuffeldieren gemaakt van oud textiel. Ze leerden zo dat oud textiel nog goed te repareren of te hergebruiken is. Geweldig toch?”, zegt juf Marlin, projectleider van de Textiel Race.

De Sint Bavoschool Eemstraat is winnaar geworden van de Textiel Race. Leerlingen haalden 1.171 kilo textiel op en deden 56 reparaties. Wethouder Bas van Leeuwen kwam naar de school om de leerlingen te feliciteren. Ze wonnen een schoolreisje naar Nemo in Amsterdam.

ZWERFAFVAL OPRUIMEN IN DE REGEN

Het regende de hele ochtend, maar groep 7 van de Liduinaschool Junoplantsoen liet zich niet afschrikken. Gewapend met grijpers raapten de leerlingen afval van de straat en uit het park. Ze kregen een hele dag les van de organisatie ‘Let’s do it Kids’ over afval scheiden en hergebruiken. TEKST

FOTO’S: FLEUR LEEFLANG

Paddenstoelen, hallo!

Heb je gezien dat er SUPERVEEL paddenstoelen zijn dit jaar? Dat komt onder meer door de natte herfst. Paddenstoelen groeien door zich vol te zuigen met water. Dus hoe meer water, hoe meer ze groeien. De paddenstoelen op de foto’s staan in Duinvliet, vlak bij Elswout. Wat denk jij, zijn paddenstoelen planten? Of dieren? Of dode dingen?

“We kregen eerst les over de plastic soep”, vertelt Melina (10). “Er drijven veel plastic eilanden in de wateren van de wereld.’’ Lieke (10) vult aan: “We leerden ook over microplastics. Dat zijn piepkleine stukjes plastic. Ze dwarrelen door de lucht, zitten in verf, in zeep, in kleding en in andere dingen.” Siem (9): “Dieren krijgen microplastics binnen. Als wij die dieren eten, komen de microplastics ook in ons lichaam.”

Bijzondere vondsten

Afval dat de kinderen het meeste vinden zijn sigarettenpeuken, kauwgom, aluminiumfolie en kleine stukjes plastic. Guus (10) doet bij de picknicktafel in het Zaanenpark een bijzondere vondst. “Ik zag eerst twee muntjes van 10 cent liggen en daarna nog één”, zegt hij. “Op die plek zitten vaak jongeren. Er lagen ook veel sigarettenpeuken.” Iris (10): “Ik vond een hele zak M&M’s.’’

Sorteren en opnieuw gebruiken

Op zwerfafvalexpeditie

Na de eerste les is het tijd voor actie. De kinderen gaan op zwerfafvalexpeditie. Ze doen lichtgevende vesten aan, nemen grijpers mee, een teller en een vuilniszak. Rik (10): “We rapen plastic en ander afval op en gooien dat in de vuilniszak. Alles wat we erin gooien, wordt geteld door de hulpouder. Ons groepje heeft al 258 dingen in de zak gegooid.”

Na het afvalrapen gaan de kinderen weer naar binnen. De natte jassen mogen aan de kapstok drogen. De groep krijgt een les ‘Van afval naar grondstof’. De gastdocent vertelt waarom het belangrijk is om afval te scheiden. Ook legt ze uit welk afval je opnieuw kunt gebruiken. “Dit was voor mij de eerste keer dat ik over afval leerde”, vertelt Iris na afloop. “Misschien ga ik het nu wel vaker van straat oprapen.’’

SPELEN EN LEREN IN DE HAARLEMMERHOUT

Wie woonde er in het Provinciehuis? Kun je muziek maken met een boomblaadje? En hoe werkt de stikstof-kringloop? Leerlingen van 21 Haarlemse basisscholen vonden in oktober de antwoorden op deze vragen. Ze deden mee aan de 34e Scholendagen in stadsbos de Haarlemmerhout.

Meer dan duizend leerlingen uit groep 7 kwamen een dagdeel naar de Haarlemmerhout om te leren over de geschiedenis, de cultuur en de natuur van het park. Sommigen kwamen lopend of met de fiets, anderen werden opgehaald met een ouderwetse NZH-bus. In groepjes maakten ze opdrachten bij de verschillende onderdelen.

Ruimte voor kippen

Een groepje van de Vrije School Kleverpark rent naar de Houthoeve, de stadsboerderij. Juf Joanne van Natuur- en Milieu-educatie (NME) Haarlem legt daar uit wat de nummers op eieren betekenen. Een ei met code 0 komt van biologische kippen. Code 1 is van vrijeuitloopkippen, code 2 van scharrelkippen, code 3 van kippen in kooien. “Biologisch is het duurst, maar ook het best”, zegt Hazel.

Mest, gras, mest

Joanne legt ook uit wat de stikstof-kringloop is. “Stikstof is een deeltje in de lucht. Je stikt er niet van. Plantjes leven ervan”, vertelt ze. “In mest zit veel stikstof. Mest is poep van dieren. De boer gooit mest op het land. Het gras groeit daardoor beter. Het gras wordt hooi. Het hooi is voedsel voor de koeien. Hun poep is mest. Zo gaat de cirkel door”, legt Joanne uit. “Veel soorten planten kunnen niet goed tegen te veel stikstof. Ze verdwijnen daardoor, waardoor ook insecten zoals bijen uitsterven. En als er te veel stikstof in het water komt, kunnen de planten juist te hard groeien. Er is dan niet genoeg zuurstof voor de vissen.”

De paarse stokken vormen 1 vierkante meter. Zo groot is de ruimte die één vrije-uitloopkip heeft. Koloniekippen zitten op dit oppervlakte met 20 kippen.

Bij de watertafel

Verderop in het stadsbos staat de watertafel van NME. Hier is een stad nagebouwd. Leerlingen mogen met een gieter de stad nat maken. De stad overstroomt! Gelukkig kunnen ze iets doen. Eén iemand is de dijkgraaf. Hij pompt het water weg met een gemaal. Anderen leggen gras op de daken, zodat die water opnemen. Ze maken een waterberging waar het water in bewaard kan worden. Als ze ook de stenen door plantjes hebben vervangen, stroomt het water niet meer door de straten. Weer een stad gered!

Schat van de koning

Als alle opdrachten zijn gedaan, gaan de leerlingen op zoek naar de schat. Die heeft te maken met Lodewijk Napoleon, de eerste koning van Nederland. Hij woonde in het Provinciehuis en de Haarlemmerhout was zijn tuin.

Eerste prijs

Na afloop van de Scholendagen krijgt basisschool De Piramide de eerste prijs. De leerlingen deden alle opdrachten en werkten volgens de jury het beste samen.

Najat van basisschool De Erasmus maakte dit verslag: “Vandaag gingen we naar de Haarlemmerhout met de bus. Toen we daar aankwamen, maakten we groepjes. Wij gingen eerst naar de boerderij. Dat vond ik het leukste. We hebben daar geleerd over stikstof. We mochten ook dieren aaien. Toen gingen we naar de fontein met Lodewijk Napoleon. Hij praatte heel veel. Daarna gingen we opdrachten maken.”

“Na de fontein gingen we iets eten. Na het eten gingen we iets doen met water, dat was ook leuk. Na dat spel gingen we muziek maken in de muziektent, dat was ook erg leuk. Na het muziek maken, gingen we de schat zoeken. Iman en Nohaila hadden hem gevonden. We renden terug naar het begin. Daar zagen we een mevrouw van de kinderkrant. Als laatste kregen we een snoepje en gingen we weer naar school.”

DEZE PAGINA IS GEMAAKT MET HAARLEM DOET DUURZAAM EN NATUUR- EN MILIEU-EDUCATIE (NME) HAARLEM

De geiten aaien bij de stadsboerderij.

Asya, Nassim, Gio Najdat en Houdayfah proberen een overstroomde stad te redden.

Nohaila heeft de schat gevonden.

HOE WORDT EEN GAME GEMAAKT?

De journalisten van Kinderpersbureau Haarlem-Oost wilden weten hoe games worden gemaakt. Ze vroegen zich ook af of gamen alleen maar ‘slecht’ is. Romy (11), Jayda (11), Willem (12), Amauri (11), Safae (11) en Dima (11) gingen daarom woensdag 19 oktober naar Wanted 5 Games. Dat is een Haarlems game-bedrijf op het Stationsplein.

Het Kinderpersbureau wordt super hartelijk ontvangen door Jord, de oprichter van Wanted 5 Games. Hij vertelt wat zijn bedrijf doet. Daarna geeft hij een rondleiding. De journalisten mogen alle vragen stellen die ze van tevoren hebben bedacht.

Moodboard

Romy vraagt hoe de jongens games maken. “Ze vertelden dat ze eerst een idee bedenken. Daarna maken ze een ‘moodboard’”, vertelt Romy. Een ‘moodboard’ is een groot vel waarop mensen plaatjes plakken en woorden schrijven die ze bij een idee vinden passen. Romy: “Als het moodboard klaar is, ontwerpen ze de characters. Daarna maken ze de codes. En als laatste testen ze het spel.”

Van gamer naar maker Dima interviewde Weikang.

“Weikang is 32 jaar. Hij vertelde dat hij games maakt en dat hij ze verkoopt voor andere bedrijven.

Toen hij 16 jaar was, maakte hij al games. Hij gebruikte toen RPG Maker VX.” Amauri: “Ik sprak met Charlie. De games waarmee hij speelde, wilde hij vroeger altijd graag aanpassen. Daarom is hij nu zelf games aan het ontwerpen.”

Codes zijn belangrijk

Willem: “Ik heb Aaron gevraagd wat codes precies zijn. Aaron is programmeur. Hij vertelde dat codes allerlei letters zijn. Een code kan

ervoor zorgen dat een character gaat lopen. Of dat hij een bepaalde outfit aan heeft. Een code is belangrijk. Zonder code kun je niet gamen. Aaron was een game aan het maken voor een socialenetwerkapp.”

Samen gaat het sneller

Een van de journalisten vraagt hoelang het duurt om een game te maken. “Het is afhankelijk van de grootte van de game”, antwoordt een medewerker. “Een simpel spel kan in twee à drie dagen worden gemaakt. Een groter spel duurt langer. We werken soms wel met 14 mensen aan één game.”

Creatief zijn

Wanted 5 Games maakt

tekenaars vertelt dat het heel vet is om iets te creëren. Hij vindt het leuk dat hij zijn creativiteit kwijt kan in zijn werk. “We wekken iets tot leven”, vertelt hij. De tekenaar heeft op het Mediacollege gezeten.

Gamen kan helpen

Volgens Jord is gamen niet slecht. “Je leert er coördinatie van en samenwerken. Voor veel beroepen krijgen mensen les met games, zoals piloten of chirurgen. Een nadeel is dat je niet veel beweegt. Je slaapt soms weinig en je moet opletten dat je geen persoonlijke informatie deelt”, zegt hij.

spellen als Exploding Kittens, Tech Tracks, Idle Farming Empire, Airplane en Garden Bloom, een soort Candy Crush, vertelt Amauri. “Ze maken geen schietspellen.” Een van de

“Er staat hier zelfs een schaakspel”, zegt Amauri enthousiast. “De mensen die hier werken, houden heel veel van spelletjes doen!”

Jayda en Romy testen een game.

Medewerkers van Wanted 5 Games laten zien hoe ze games maken.

Exploding Kittens

Kinderpersbureau

STRAATINTERVIEWS AMSTERDAMSTRAAT

“ Game jij wel eens?", vroegen de jonge journalisten aan voorbijgangers.

Doe de TEST

Hoe mediawijs ben jij?

1. Wat zijn cookies?

a. Een soort online spionnen. b. Reclame voor koekjes. c. Influencers die net beginnen.

2.Welk wachtwoord is het beste?

a. Een wachtwoord met bijzondere tekens (@%#$^*&!). b. Een heel lang wachtwoord. c. Een origineel wachtwoord dat niemand raadt.

3. Een foto van iemand ongevraagd doorsturen. Mag dat?

a. Ja, altijd. b. Alleen als die persoon daardoor niet geschaad wordt. c. Nee, nooit.

4. Mag je zo maar iemand filmen buiten op straat?

a. Ja, maar alleen als je toestemming hebt. b. Ja, maar alleen als je de camera in je hand houdt. c. Nee, dat mag nooit.

“Ik

omdat ik het leuk vind om met mijn vrienden online te spelen. Vooral Fortnite en Roblox vind ik leuk, dat speel ik vaak met vrienden en vriendinnen. Mijn moeder vindt het meestal wel oké. Als ze het vervelend vindt, moet ik stoppen. Vaak heb ik dan een excuus om nog even door te gaan.”

Welk excuus gebruik je dan? “Ik zeg vaak dat ik midden in een potje zit. Ik zeg ook weleens: ‘Mijn vrienden mogen langer spelen. Mag ik ook langer?'”

Hoelang game je? “Omdat ik veel sport, game ik door de week niet zoveel. Op de dagen dat ik niet sport, mag ik dan van mijn moeder langer gamen.”

Dit meisje is geïnterviewd door twee journalisten van het Kinderpersbureau. Ze maakten ook een foto van haar.

Het Kinderpersbureau is een initiatief van Marisa Beretta van stichting Kapsalon, in samenwerking met Hart en Jong023. In vijf lessen leren kinderen fotograferen, interviewen en schrijven. Wil jij ook leren werken als een journalist? Mail dan naar info@stichtingkapsalon.nl. De mooiste verhalen komen in de Haarlemse kinderkrant.

5. Mag je een filmpje van iemand zonder toestemming op TikTok zetten?

a. Ja, dat mag altijd.

b. Dat mag alleen als iemand ouder dan achttien jaar is.

c. Nee, die persoon (of de ouders) moeten ermee instemmen.

Antwoorden staan op pagina 12.

TRUUKS DIE MEDIA-MAKERS GEBRUIKEN OM MEER AAN JOU TE VERDI€NEN

1. ‘Haal je vrienden erbij! Vorm een team! Samen sta je sterker!’ Hoe meer mensen meedoen met een game, hoe meer de makers eraan verdienen.

2. ‘Dit zwaard, deze helm, deze bommenwerper is nog maar … uur beschikbaar!’

Als iets nog maar even verkrijgbaar is, worden mensen hebberiger.

3. 'Kom morgen terug en krijg een verrassing!' Als gamen jouw gewoonte wordt, verdienen de makers meer.

4. ‘Ik gebruik het zelf ook. Het is geweldig!’

TikTokkers en andere influencers doen alsof ze je beste vriend(in) zijn. Maar ze krijgen betaald om spullen aan te raden. Ze spelen toneel...

TEKST EN KLEINE FOTO’S: KINDERPERSBUREAU GROTE FOTO: MARISA BERETTA

Ceyda is 9 jaar en vindt gamen ‘best leuk’. Zelf speelt ze ook games, zoals Roblox en Toca Boca. Er zijn een paar regels over gamen thuis. Het mag ‘niet te lang’. En ze mag niet te dicht bij het scherm zitten.

Danley (10):

game

Het Kinderpersbureau Haarlem-Oost. Van links naar rechts: Jayda, Romy, Sifae, Dima, Willem, Amauri en Cem.

Danley met zijn moeder.

OMGAAN MET SOCIALE MEDIA

Veel kinderen vinden sociale media superleuk. Toch krijgen ze soms te maken met lastige dingen. Elin, Raymilio, Chloe, Marwa, Nout, Roos, Melina en Lara volgden een training bij Wijs en Sterk. Ze leerden er onder meer omgaan met online media. Ze delen hier hun beste tips.

Wat doe je als iemand online lelijke dingen tegen je zegt?

“Als een bekende iets lelijks schrijft, zeg dan dat hij of zij ermee moet stoppen. Gaan ze toch door, maak dan screenshots van de berichten en laat ze zien aan je ouders, juf of meester. Blijf er niet mee rondlopen, want dat geeft een rotgevoel. Het lost ook niks op. Als een onbekende online stom tegen je doet, kun je diegene gewoon blokkeren.”

Wat als iemand je telkens in en uit een groepsapp zet?

“Als je uit een groepsapp bent gestapt en anderen voegen je weer toe, stuur dan een bericht naar degene die jou toevoegt. Schrijf: ’Ik wil niet dat je me weer in de groepsapp zet.’ Als je toch weer wordt toegevoegd, kun je dat melden.”

“Je kunt ook op whatsapp naar Instellingen gaan. Kies Account > Privacy > Groepen > Mijn contacten, behalve… Kies onderaan voor ‘Selecteer alles’. Nu moeten mensen je eerst een uitnodiging sturen die jij moet goedkeuren voordat je in een groep komt.”

“Geef alleen je nummer als je weet wie er in een groepsapp zitten. Als er een pester in de groep zit, heeft die ook jouw nummer. Dat wil je echt niet.”

Wat doe je als iemand gepest wordt in een groepsapp?

“Neem het altijd op voor degene die gepest wordt. Zeg tegen de groep dat ze moeten stoppen. Je kan ook een aardig privébericht sturen naar degene die wordt gepest. Dat zou je zelf ook fijn vinden. Als het pesten doorgaat, laat dat dan zien aan je ouders of op school.”

“Je moet sowieso oppassen met wat je stuurt via whatsapp. Het is voor de ander niet altijd duidelijk of je bericht grappig is of gemeen. Emoticons kunnen je bedoeling duidelijker maken. Of stuur een spraakbericht, zodat de ander aan je stem hoort hoe je iets bedoelt.”

Hoe ga je om met (bloot)foto’s?

“Je mag niet zomaar foto’s van een ander online plaatsen. Je moet eerst toestemming krijgen van die persoon. Als iemand een blootfoto doorstuurt van een klasgenoot, moet je die echt niet doorsturen. Dat is ook strafbaar! Je klasgenoot vindt het vast vervelend dat er een blootfoto rondgaat, dus je kan de foto beter laten zien aan je ouders of je docent, dan kunnen zij het oplossen. Wij hebben dit gelukkig niet zelf meegemaakt.”

“Als iemand je vraagt om een blootfoto te sturen van jezelf, kan je het beter niet doen. Je weet nooit of iemand hem doorstuurt. Stel dat je het toch wil doen, omdat je verliefd bent ofzo, zet dan nooit je gezicht erop of iets anders herkenbaars.”

Hoe ga je om met kettingen horrorberichtjes?

“Soms krijg je opeens een naar bericht waarin staat: ‘Als je dit bericht niet deelt met al je contacten voor 12 uur dan overkomt jou en je familie iets vreselijks’. Deze berichten zijn nep! Je schrikt er soms van, maar als je het bericht doorstuurt dan schrikken anderen ook weer. Je kan het beter aan je ouders laten zien, dan kunnen zij je geruststellen. Daarna lekker verwijderen. Er gaat je echt niks gebeuren.”

TIKTOK-DANSLES

Anne, Myrthe, Emma, Aminata en Sarah zitten bij dansschool Jolein in Cultuurgebouw Hart. Ze hebben elke vrijdagmiddag dansles van juf Hannah. Aan het eind van de les oefenen ze een TikTokdansje. Juf Hannah kiest telkens populaire dansjes uit die niet te moeilijk zijn om te leren. Ze heeft er speciaal een TikTokaccount voor aangemaakt. De meiden zitten al een paar jaar op streetdanceles. Ze hebben alle nieuwe stapjes dan ook supersnel onder de knie. Vrijdag 28 oktober dansten ze op “As it was” van Harry Styles. Supervet!

LEZEN OVER GAMEN EN VLOGGEN

De Bibliotheek heeft

‘Fietsen, vloggen en volgen’Vrouwke Klapwijk, Tynke van Dijk Jaron moet op fietsvakantie. Hij heeft er geen zin in, hij gaat veel liever vliegen! Maar zijn ouders zijn erg van gezond eten en duurzaamheid. Uiteindelijk valt de vakantie wel mee, maar wie is toch die vrouw die ze de hele vakantie al volgt? (circa 7 jaar).

‘Het geheim van de vlogger’ – Wieke van Oordt, Ivan & Ilia Illustraties

Een spannend verhaal over Tibo, die een beroemde vlogger wil worden. Maar dat valt niet mee. Als hij per ongeluk een ontvoe ring filmt, gebruikt hij zijn vlogs om de daders op te sporen (vanaf 8 jaar).

‘Zo werkt programmeren’ - Nancy Dickmann, Ellen Hoppenbrouwers, Cecile Bolwerk

Weet jij hoe je moet programmeren? En wat een algoritme is? Heb je altijd al willen weten welke taal computers spreken? Met dit boek leer je alles over programmeren, computertaal en apps.

zIt Je ergens mee? Vraag het CJg!

Vraag

Hoi Chanti,

Het is ongelofelijk hoeveel gezinnen het zuinig aan moeten doen. Heel begrijpelijk dat het je bezighoudt. Het is een lastig onderwerp. Veel mensen schamen zich voor hun geldzorgen en durven er niet over te praten. Toch is het belangrijk dat we erbij stilstaan.

Hoe ontstaan geldzorgen?

Steeds meer gezinnen weten niet hoe ze moeten rondkomen. Dit heeft verschillende oorzaken. Onze boodschappen worden steeds duurder. Hierdoor kunnen we minder spullen kopen. En de prijs van de energie rijst de pan uit. Veel gezinnen kunnen de gestegen kosten niet ophoesten. Niemand wordt gelukkiger van rekeningen die ze niet kunnen betalen!

Houd je zorgen klein!

Ouders kunnen naar een oplossing

Chanti (10 jaar):

zoeken. Dat is hun taak, niet die van jou. Sommigen hebben een spaarpotje voor moeilijke tijden. Stichting Leergeld kan ouders helpen om schoolkosten te betalen. Het Sociaal Wijkteam kan meedenken en geeft cursussen over ‘budgetteren’, dat is omgaan met geld. Ook de Stichting Urgente Noden kan gezinnen helpen die weinig te besteden hebben.

Wat kan jij doen?

Je kan meer dan je denkt! Trek een dikkere trui aan thuis of doe iets leuks wat geen geld kost. Koop tweedehandskleding. Speelgoed ruilen kan ook. En: het is normaal dat mensen veranderen van baan. Je moeder vindt vast snel nieuw werk.

Lieve groetjes, Khaties

met vragen over lastige dingen

De Bibliotheek heeft ook boeken over games zoals Minecraft.

Meiden van De Talenten kijken TikTok.

SUPERleuke boeken over gamen en online media. Je vindt er informatieve boeken en leesboeken over dit onderwerp. We geven hieronder drie tips. Op de website van de Bibliotheek Zuid-Kennemerland staan er nog veel meer. Zoek naar het blog ‘Suzanne tipt’!

Khaties antwoord.geeft

“Mijn moeder heeft geen werk meer. We hebben ook minder geld voor boodschappen. Ik maak mij hierdoor zorgen.”

Bij het CJG werken mensen die jou en je ouders kunnen helpen

thuis, op school, of ergens anders. Kijk voor meer informatie op www.cjgkennemerland.nl

Anne, Myrthe, Emma, Aminata en Sarah.

De tekenaars zitten aan een lange tafel.

LES KRIJGEN VAN EEN TEKENAAR

Illustrator Marieke ten Berge gaf tijdens de Kinderboekenweek twee gratis tekenworkshops in Kinderboekwinkel Kiekeboek. Er deden meer dan twintig kinderen aan mee. Ze leerden om stap-voor-stap een liggende en een zittende poolvos te tekenen. Marieke illustreert kinderboeken en won met het boek ‘Noord’ dit jaar het Zilveren Penseel.

Rover met zijn poolvos.

Marieke doet voor hoe ze een poolvos tekent.

Een zittende poolvos van Felix.

Teken zelf een poolvos

Sisi met een liggende vos.

Hannah (11) laat zien wat ze tijdens de workshop van Marieke heeft geleerd. Wil je zelf ook een poolvos leren tekenen? Volg dan deze vier stappen.

Teken met een potlood een eivormig rondje voor het lijf. Maak een rondje voor het hoofd. Het achterpootje heeft ook de vorm van een ei.

Teken een lange voorpoot. Geef je poolvos een snuit en een flinke staart. Maak met kleine stekeltjes het lijf van de poolvos mooi donzig.

Bedenk tot slot een mooie achtergrond. Bijvoorbeeld ijsschotsen en sneeuw. Je kunt je tekening nu overtrekken met een pen of inkleuren.

Maak oren en een gezichtje. Hulplijnen kun je nu weggummen. Teken nog twee poten. Maak de poten donker, zodat het lijkt alsof ze verder weg staat.

SKATEPARK HAARLEM: EEN PARADIJS VOOR SKATERS

Zaterdagmiddag, half drie. Jurgen (8), David (11),

(11)

(10) racen door Skatepark Haarlem. Ze zijn klaar

David van de Bernardusschool zit al drie jaar op skaten. “Ik ging eens skaten met een verjaardagspartijtje. Daarna wilde ik zelf op les”, vertelt hij. “Ik skate nu bijna iedere dag. Dankzij het Skatepark kan ik ook skaten als het regent. Het leuke aan skaten is dat je kinderen ontmoet die je anders niet zou ontmoeten.”

Goed vallen Lewis vindt het leuk dat hij zichzelf met skaten steeds kan verbeteren. Hij zit op de Vrije School Kleverpark. “Je kan altijd hoger, beter of iets nieuws leren”, legt hij uit. Net als de andere jongens heeft Lewis op zaterdag skateles. “In de eerste lessen oefenden we vooral met vallen. Je moet via je schouders naar je rug rollen. Nu oefenen we nieuwe tricks.”

Iedereen helpt elkaar

Jurgen komt van de Dreefschool. Het leuke van een skatebaan, zegt hij, is dat iedereen elkaar helpt. “Skaters met ervaring geven tips als: ‘Zet je voet wat schuiner’. Je mag ook altijd de tools van anderen lenen.” Tools zijn gereedschappen waarmee de skaters bijvoorbeeld hun wieltjes aandraaien.

Eerst een penny board

Jonas zit op de Rudolf Steinerschool. Hij begon twee jaar geleden met skaten. “Ik vroeg voor Sinterklaas een skateboard. Ik kreeg een pennyboard, een kleine plank. Na een half jaar heb ik een skateboard gekregen.” Jonas heeft talent en doet mee aan wedstrijden. “Ik voel me vrij als ik skate”, zegt hij.

EEN NIEUWE SERIE SKATELESSEN

START IN

tijden zijn niet elke week hetzelfde, dus check voordat je gaat. Op vrijdag zijn ook skates en stuntsteps welkom. Vrij skaten kost 6 euro. Skateboards en bescherming zijn te huur. Het adres is Minckelersweg 30, in de Waarderpolder.

EEN JONGENSDROOM DIE UITKWAM (DOOR HARD TE WERKEN)

De oprichter en bedenker van Skatepark Haarlem is Thomas Adamidis (22). Hij was als tiener altijd met vrienden aan het skaten. In de winter was dat lastig. Het werd om zes uur al donker en als er blaadjes lagen of het regende, konden ze ook niet skaten.

Brieven en handtekeningen

Thomas droomde van een eigen, overdekte skatehal in Haarlem. Hij schreef een brief naar wethouder Snoek over zijn droom. Hij maakte filmpjes en begon een handtekeningenactie. Meer dan 2400 mensen steunden zijn idee. Vijf jaar later begon de bouw van de hal.

Alles zelf gedaan

“We hebben alles zelf gedaan”, zegt Kick (17) trots. Hij is trainer bij het Skatepark. “We hebben zelf de vloer ‘geleveld’, gelijkgemaakt, met honderden houten paaltjes. We legden samen het dak van de hal erop en bouwden zelf de obstakels van hout. Thomas is meubelmaker, dus hij wist een beetje hoe dat moest.” Sinds de zomer heeft de skatehal een bar met een pingpongtafel en, binnenkort, een pooltafel. “Het wordt steeds mooier”, lacht Kick.

Lewis

en Jonas

met hun skateles en mogen free skaten. Ze springen met hun skateboards in de lucht, oefenen kickflips, ollies en drop-ins.

TEKST: JACQUELINE SCHADEE FOTO’S: EVA CAMERON

Jurgen, David, Lewis en Jonas komen graag in Skatepark Haarlem.

DECEMBER. De openingstijden van Skatepark Haarlem vind je op skateparkhaarlem.nl. De

Alle hindernissen zijn gebouwd door Thomas en zijn vrienden.

David.

Jonas. Lewis.

KINDEREN MAKEN KUNST

Kinderburgemeester Tess opende op 2 november samen met kinderraadsleden Otto, Sem en Dani de Kinderkunstlijn in ABC Architectuurcentrum. “Door de Kinderkunstlijn gaan meer kinderen naar kunst kijken”, zei Otto tijdens de opening. “Misschien gaan ze het daardoor ook leuker vinden.”

TEKST: JACQUELINE SCHADEE FOTO’S: MARISA BERETTA

Kinderen van zes Haarlemse basisscholen werkten in oktober samen met een lokale kunstenaar aan een kunstwerk. Het thema was ‘stilte’. Leerlingen van de Bavoschool Reviusstraat maakten met kunstenaar Willem een vierkant schilderijtje van iets dat ze aan stilte deed denken. Sem schilderde zichzelf in een bos, een klasgenoot maakte een vis, weer een ander schilderde een boek. “Ik vond het heel leuk om te doen", zegt Sem. “Willem heeft alles goed uitgelegd en was superaardig. Hij mag van mij wel vaker komen.”

Niet opgeven

Op De Dolfijn maakten leerlingen met kunstenaar Jaap een circus van karton. “Een circus is niet zo stil. We hebben daarom een stille, donkere ruimte gemaakt voor het circus”,

vertelt Lindsey. “We hebben ook op zwart papier dingen uit het circus getekend. Het was superleuk.” Jori: “Meester Jaap heeft ons geleerd dat we niet moeten opgeven. Twee onderdelen pasten eerst niet op elkaar, maar daar vonden we toch een oplossing voor.”

Kaasschaaf

In Bibliotheek Schalkwijk werd kunst van wegwerpplastic gemaakt, de Bavosschool Eemstraat ging fotograferen en de Prof. van Gilseschool maakte vogels van zwarte was. Met een kaasschaaf!

De kunstwerken zijn tot 31 december te zien in het ABC Architectuurcentrum, Groot Heiligland 47. De expositie heet ‘Haarlemse Meesters in Wording’.

Sem

en

met

Otto,

PUZZEL

Schrijf je antwoord in de witte vakjes. De letters in de gele balk vormen een woord. Mail dit woord, samen met je voornaam, je school en je leeftijd voor 10 juni naar redactie@jong023.nl.

De letters in de gele balk vormen een woord. Mail dit woord, samen met je voornaam, je school en je leeftijd voor 1 december naar redactie@jong023.nl.

WINNAAR

Hiba van de Franciscus Xaverius heeft de puzzelprijsvraag van april gevonden. Gefeliciteerd!

Maar liefst 21 kinderen hebben de oplossing van de puzzel van september gemaild: eekhoorn. Dat zijn: Thiago (Zonnewijzer), Marre en Taebe (Zon newijzer), Ziva (Bavinckschool), Lucas (Cirkel), Christian (Kring), Tobias (Bernardus), Nout (Argonauten), Melisa (Camelot), Hille (Al Ikhlaas), Christian (Camelot), Sofia (Zuidwester), Noah (Argonauten), Indra (Lindeboom), Benjamin (Kring), Simon (Zonnewijzer), Aryan (Liduinaschool), Anne (Ter Cleeff), Marco (Parel), Imme (Dolfijn), Viktor (Bavoschool). Na loting heeft Imme de boekenbon gewonnen. Gefeliciteerd!!!

Ook Hiba (Al Ikhlaas), Fleur (Soesja), Femke (Liduina Juno), Resa, Lisa (Liduina Juno), Marnix (Zuidwester), Ilja (Wilgenhoek), Berend (de Peppelaer), Timo (Veronicaschool), Zeger (Rudolf Steiner School) en Deon stuurden het goede antwoord: dansfeest. Top!

Ook klas 5a van juf Marloes (Bavinckschool), klas 6a van juf Marianne (Dreefschool) en klas 5b van juf Simone (Bavinckschool) maakten de puzzel. De Dreefschool won het boekenpakket. Van harte!

Voor welk goed doel haalde Bas geld op? PAGINA 1

Hoe heet de wedstrijd waarmee tien basisscholen textiel verzamelen?

Tess knipt het lint door van de expositie.

Tess en Dani.

We verloten onder de goede inzendingen een boekenbon van Kinderboekwinkel Kiekeboek. Alleen de winnaar krijgt bericht.