Stephen Petranek - Πώς θα ζήσουμε στον Άρη

«Mέσα στα επόμενα είκοσι χρόνια θα ζούμε στον Άρη. Δεν θα έχουμε άλλη επιλογή.»

ÐÙÓ ÈÁ ÆÇÓÏÕÌÅ ÓÔÏÍ ÁÑÇ

A

ORIGINAL

STEPHEN L. PETRANEK

4

Μεγάλα ερωτήματα

Αυτήν τη στιγμή –λιγότερο από δύο δεκαετίες μακριά από την προσεδάφιση στον Άρη– υπάρχουν ακόμα πολλοί σκεπτικιστές. Όσοι δραστηριοποιούνται στον τομέα του διαστήματος έχουν την τάση να ισχυρίζονται ότι πρέπει πρώτα να αποκτήσουμε εκεί μια βάση για εξάσκηση. Σε αντίθετη περίπτωση, λένε, οι δυσκολίες τού να καταστεί ο Άρης ένα βιώσιμο μέρος για τον άνθρωπο είναι αξεπέραστες. Είναι γεγονός ότι η προοπτική της προσεδάφισης στον Άρη συνοδεύεται από πολλές προκλήσεις. Οπότε ας κάνουμε μια σύντομη παύση για να δούμε μερικά από τα πιο συχνά ερωτήματα. Μπορεί μια μικρή ομάδα ανθρώπων να ταξιδέψουν μαζί, σε εξαιρετικά περιορισμένους χώρους και υπό πολύ μεγάλο στρες για εννέα μήνες, χωρίς να αλληλοσκοτωθούν; Ας το απαντήσουμε αυτό με ένα άλλο ερώτημα: Η ζωή στα πετρελαιοκίνητα/ηλεκτροκίνητα υποβρύχια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου δεν έδωσε απάντηση στο ερώτημα αυτό; Εξάλλου η γνώση της ανθρώπινης ψυχολογίας έχει εξελιχθεί σε τέτοιο σημείο που η επιλογή των κατάλληλων ανθρώπων για

KB21_1_144_LifeInMars_12x17,7.indd 51

31/3/21 1:48 PM

52 STEPHEN L. PETRANEK

μια αποστολή στον Άρη δεν είναι πλέον πρόκληση. Είμαστε πολύ καλοί στο να εντοπίζουμε τους κατάλληλους ανθρώπους για να γίνουν χειριστές αεροσκαφών εμπορικών αερογραμμών, βατραχάνθρωποι του Πολεμικού Ναυτικού, αλλά και για να καλύψουν και άλλες θέσεις ζωτικής σημασίας όπου το στρες συναντά την ικανότητα κρίσης και την ευφυΐα. Ο Άντζελο Βερμέλεν, ένας ερευνητής διαστημικών συστημάτων που ηγήθηκε μιας ομάδας αστροναυτών στη Χαβάη για μια τετράμηνη προσο­μοίωση της ζωής στον Άρη, αναφέρει: «Το παν είναι η επιλογή του πληρώματος. Πρέπει οι δεξιότητες όπως και η ψυχολογία των μελών να ταιριάζουν. Μπορείς να εντοπίσεις γρήγορα το κατά πόσον θα προκύψουν προβλήματα βάζοντας απλώς τους ανθρώπους να συνυπάρξουν για μία εβδομάδα και αναθέτοντάς τους να φέρουν εις πέρας κάτι δύσκολο. Αν πρόκειται να δημιουργηθούν προβλήματα, αυτό συνήθως θα φανεί. Δεν υπάρχει ποτέ εγγύηση ότι δεν θα προκύψει κάποιο πρόβλημα σε μεγάλο βάθος χρόνου. Αλλά πρέπει να ξεκινάμε με ένα πλήρωμα ανθεκτικό, που πραγματικά χαίρεται να δουλεύει συνεργατικά». Θα πλήρωνε κάποιος το κόστος το οποίο υπολογίζεται στα πέντε δισεκατομμύρια δολάρια

KB21_1_144_LifeInMars_12x17,7.indd 52

31/3/21 1:48 PM

ΠΩΣ ΘΑ ΖΗΣΟΥΜΕ ΣΤΟΝ ΑΡΗ 53

για να φτάσει στον Άρη και άλλα 30 δισεκατομμύρια για να δημιουρ­γήσει μια μικρή βάση; Ο Ίλον Μασκ, έναντι απάντησης στο παραπάνω ερώτημα, ακούμπησε τα λεφτά του στο τραπέζι. Ανακοίνωσε ότι η SpaceX δεν θα εισαχθεί στο Χρηματιστήριο μέχρι να εκτοξευθεί ο πύραυλός της για τον Άρη. Ο πύραυλος αυτός θα είναι πολύ μεγαλύτερος ακόμα και από τον πύραυλο επόμενης γενιάς της SpaceX, τον Falcon Heavy, ο οποίος εκτοξεύτηκε για πρώτη φορά στις αρχές του 2018, έχει είκοσι επτά κινητήρες και αρχική ώθηση τρεις φορές μεγαλύτερη από του Falcon 9. Με άλλα λόγια, δεν θα αφήσει την εταιρεία του στην επιρροή μετόχων που επιθυμούν κέρδος μέχρι να είναι σίγουρος ότι μπορεί να φτάσει στον Άρη. «Η πρώτη αποστολή θα είναι πολύ ακριβή» παραδέχεται ο Μασκ, αλλά θεωρεί ότι οι μελλοντικές αποστολές θα χρηματοδοτούνται κατά βάση από τους ανθρώπους που θα ταξιδεύουν. Όπως είπε και ο φον Μπράουν, ένα ταξίδι στον Άρη δεν κοστίζει παραπάνω από «ένα ασήμαντο μέρος από τον ετήσιο προϋπολογισμό εθνικής άμυνας». Γίνεται να ενσωματωθούν αρκετοί παράγοντες ασφαλείας στην αποστολή ώστε το ποσοστό επιτυχίας της να φτάνει το 95%; Ρωτήστε τον σκηνοθέτη και εξερευ­νητή Τζέιμς Κάμερον,

KB21_1_144_LifeInMars_12x17,7.indd 53

31/3/21 1:48 PM

54 STEPHEN L. PETRANEK

ο οποίος πρόσφατα έκανε το παγκόσμιο ρεκόρ επανδρωμένης αποστολής με υποβρύχιο στην Τάφρο των Μαριανών. Ο ίδιος επισημαίνει ότι, αν εκείνοι που σχεδιάζουν επικίνδυνους μηχανισμούς αντιμετωπίσουν προσεκτικά όλα τα γνωστά και προφανή προβλήματα, τότε τα αναπόφευκτα και απροσδόκητα προβλήματα θα είναι κατά πάσα πιθανότητα και αυτά αντιμετωπίσιμα. Θα καταρρεύσουν τα σώματα των αστροναυτών λόγω της παρατεταμένης παραμονής τους σε περιβάλλον μηδενικής βαρύτητας; Αυτό εξακολουθεί να αποτελεί μεγάλη πρόκληση, αλλά η ιδέα του φον Μπράουν, ο οποίος πρότεινε τη σύνδεση πολλών διαστημοπλοίων μεταξύ τους και την περιστροφή τους για τη δημιουργία τεχνητής βαρύτητας, θα μπορούσε να είναι μια βιώσιμη λύση για το ταξίδι στον Άρη. Τα διαστημόπλοια θα μπορούσαν να σχεδιαστούν σε σχήμα τροχού για να περιστρέφονται και να δημιουργούν βαρύτητα. Αλλά ας μην ξεχνάμε ότι το ταξίδι στον Άρη είναι μεγαλύτερο κατά μόνον δύο μήνες περίπου σε σχέση με τον τυπικό χρόνο που περνά ένας αστροναύτης στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Το 2015 και το 2016 ο κυβερνήτης Σκοτ Κέλι από τις ΗΠΑ και ο Ρώσος κοσμοναύτης Μιχαήλ Κορνιένκο πέρασαν έναν ολόκληρο χρόνο στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό και, χάρη στην αποστολή τους, μάθαμε περισσότερα σχετικά με τη μακρο-

KB21_1_144_LifeInMars_12x17,7.indd 54

31/3/21 1:48 PM

ΠΩΣ ΘΑ ΖΗΣΟΥΜΕ ΣΤΟΝ ΑΡΗ 55

πρόθεσμη επίδραση της έλλειψης βαρύτητας στο ανθρώπινο σώμα. Σε γενικές γραμμές η βαρύτητα στον Άρη είναι ελαφρώς μεγαλύτερη από το ένα τρίτο της βαρύτητας στη Γη, αλλά οι επιστήμονες εικάζουν ότι μπορεί να επαρκεί για την επιβίωση του ανθρώπου. Επιπλέον, πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι πολλά είδη μπορούν να εξοικειώνονται σε νέα περιβάλλοντα πολύ πιο γρήγορα απ’ όσο πι­στεύαμε. Μια κοινότητα στον Άρη μπορεί να προσαρμοστεί στη χαμηλή βαρύτητα μέσα σε μερικές δεκάδες γενιές. Και τι γίνεται αν οι αστροναύτες αρρωστήσουν; Οι εξερευνητές που ανεβαίνουν σε βουνά και που σαλπάρουν για τον γύρο του κόσμου έχουν μάθει καιρό τώρα ότι είναι σκόπιμο να έχουν μαζί τους κάποιον με εκπαίδευση στην επείγουσα ιατρική. Αλλά εκείνοι που ταξιδεύουν μόνοι τους με ιστιο­πλοϊκό κάνοντας τον περίπλου της Γης έχουν αποδείξει ότι τα περισσότερα προβλήματα αντιμετωπίζονται εύκολα με τις προμήθειες ενός καλά εξοπλισμένου φαρμακείου πρώτων βοηθειών και με την κατάλληλη εκπαίδευση. Ωστόσο τα διαστημικά ταξίδια δεν είναι ταξίδια στον ωκεανό και ορισμένοι εξερευνητές είναι πολύ πιθανό να αρρωστήσουν και να πεθάνουν. Και η ακτινοβολία; Αυτό το θέμα εξακολουθεί να είναι ένα φόβητρο. Η χειρότερη ηλιακή ακτι-

KB21_1_144_LifeInMars_12x17,7.indd 55

31/3/21 1:48 PM

56 STEPHEN L. PETRANEK

νοβολία προέρχεται από τις ηλιακές εκλάμψεις και τις σχετιζόμενες στεμματικές εκπομπές μάζας από τον ήλιο μας. Δεν διαθέτουμε τεχνολογία που να μπορεί να εξαλείψει την ηλιακή και την κοσμική ακτινοβολία, αλλά μπορούμε να σχεδιάσουμε στα διαπλανητικά οχήματα χώρους εκτάκτου ανάγκης οι οποίοι θα είναι ειδικά θωρακισμένοι για φαινόμενα όπως οι ηλια­κ ές εκλάμψεις. Επίσης θα υπάρχει το κατάλληλο προειδοποιητικό σήμα με επαρκή χρόνο για την αναζήτηση ενός προστατευμένου καταφυ­γίου έως ότου περάσει η έκλαμψη. Ο Ίλον Μασκ έχει προτείνει ένα διαστημόπλοιο με μόνωση από νερό. Υπάρχουν και άλλες στρατηγικές για την εκτροπή ή την απορρόφηση της ακτινοβολίας, αλλά οι αστροναύτες που θα ταξιδέψουν στον Άρη θα εκτεθούν αναπόφευκτα σε πολύ υψηλότερα ποσοστά ακτινοβολίας από όσα θα επιτρέπονταν ποτέ στη Γη. Οι αξιωματούχοι της NASA εξετάζουν το ενδεχόμενο μιας αύξησης των ορίων της ακτινοβολίας που επιτρέπεται να εκτίθενται οι αστροναύτες, έτσι ώστε να μπορέσουν να ταξιδέψουν στον Άρη με λειτουργικές κατευθυντήριες γραμμές. Μόλις φτάσουν στον Άρη, όπου η ατμόσφαιρα δεν βοη­ θά ιδιαίτερα και δεν υπάρχει μαγνητόσφαιρα ή ζώνες Βαν Άλεν για να μπλοκάρουν την ακτινοβολία, οι άνθρωποι θα χρειαστεί να περνούν τον περισσότερο χρόνο τους μέσα σε θωρακισμένα περιβάλλοντα ή κάτω από το έδαφος.

KB21_1_144_LifeInMars_12x17,7.indd 56

31/3/21 1:48 PM

ΠΩΣ ΘΑ ΖΗΣΟΥΜΕ ΣΤΟΝ ΑΡΗ 57

Όταν τα διαστημόπλοια εξελιχθούν σημαντικά για μια προσεδάφιση στον Άρη, μπορεί να προκύψουν και άλλα ερωτήματα στα οποία θα πρέπει να βρεθούν νέες απαντήσεις.

KB21_1_144_LifeInMars_12x17,7.indd 57

31/3/21 1:48 PM

KB21_1_144_LifeInMars_12x17,7.indd 144

31/3/21 1:48 PM

Άρης – Το επόμενο σύνορο Εκεί που η επιστημονική φαντασία συναντά την πραγματικότητα… Σύμφωνα με τον βραβευμένο δημοσιογράφο Stephen Petranek, ο άνθρωπος θα έχει εποικίσει τον πλανήτη Άρη μέχρι το 2027. Κάτι τέτοιο, ισχυρίζεται, δεν είναι απλώς εφικτό μα και αναπόφευκτο. Αν αυτό φαντάζει σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας, ξανασκεφτείτε το: η εξάλειψη των φυσικών πόρων, ο υπερπληθυσμός και η καταστροφή του περιβάλλοντος καθιστούν απαραίτητη την κατάστρωση ενός σχεδίου Β για την επιβίωση της ανθρωπότητας – και ο Petranek περιγράφει με λεπτομέρειες το πώς θα γίνει αυτό. Στην ξέφρενη κούρσα για την κατάκτηση του κόκκινου πλανήτη συμμετέχουν ήδη κορυφαίοι επενδυτές όπως ο Elon Musk, ο Jeff Bezos, ο Paul Allen και ο Sir Richard Branson, ιδιωτικές πρωτοβουλίες όπως μία ολλανδική εκπομπή reality, η ΝASA και η κινεζική κυβέρνηση – όλοι τους γνωρίζουν ότι προκειμένου να επιβιώσουμε ως είδος, η ιδέα του εποικισμού ενός άλλου πλανήτη πρέπει να γίνει άμεσα πραγματικότητα. Η τεχνολογία για κάτι τέτοιο υπάρχει ήδη: στόχος δεν είναι απλώς η γαιοποίηση του Άρη, αλλά και η μετατροπή του σε έναν διαστημικό Κήπο της Εδέμ. Σε αυτό το συναρπαστικό βιβλίο, ο Petranek μας συστήνει τους πρωταγωνιστές αυτής της περιπέτειας, εξηγεί τους λόγους πίσω από αυτήν την προσπάθεια και περιγράφει τι μας επιφυλάσσει το μέλλον στο διάστημα. Συνδυάζοντας εκτενή έρευνα και συνεντεύξεις με πρόσωπα κλειδιά, το Πώς θα ζήσουμε στον Άρη αποτελεί μια πρώτης τάξης γνωριμία με ένα θέμα που τα επόμενα χρόνια θα αποτελεί καυτό αντικείμενο συζήτησης στην επιστημονική κοινότητα και ανάμεσα σε όλους τους κατοίκους του πλανήτη μας.

ISBN 978-618-5265-40-3 ISBN 978-618-5265-46-5

9 786185 265465

9 786185 265403