Bachelorproef decortjan 2016 2017 sensitief responsief handelen brochure

De Cort Jan

E e n

b r o c h u r e m e t t i p s g e t u i g e n i s s e n v a n m e n s e n u i t d e k i n d e r o p v a n g v o o r m e n s e n u i t d e k i n d e r o p v a n g

e n

INLEIDING

Deze brochure is gemaakt als onderdeel van mijn bachelorproef over sensitief-responsief handelen in de kinderopvang.

Met deze brochure zou ik graag dit sensitiefresponsief handelen (de houding) verduidelijken.

Daarnaast laat ik in deze brochure ook mensen aan het woord die werken in de verschillende takken van de kinderopvang.

Als laatste geef ik enkele tips die kunnen bijdragen tot een goede sensitieve en responsieve houding.

EEN SENSITIEFRESPONSIEVE HOUDING?

Wanneer begeleiders weten wat de behoeften van kinderen zijn (sensitiviteit), hier op een adequate manier op reageren (responsiviteit) en het kind duidelijk laten merken dat het geliefd is (affectie), dan hanteert men deze houding.

EEN SENSITIEFRESPONSIEVE HOUDING?

VOORDELEN

Een betere en veilige hechting

• Het kind voelt zich veilig en krijgt zelfvertrouwen.

• Het kind gaat hierdoor op ontdekking en leert uit zijn ervaringen.

• Het groeit uit tot een zelfstandig individu.

Groter(e) welbevinden en betrokkenheid

• Zorgt voor een positief zelfbeeld en innerlijke rust bij het kind.

• Intense mentale activiteit en voldoening uit hun spel.

• Kinderen worden uitgedaagd en proberen hun grenzen te verleggen.

Positieve invloed op kwetsbare kinderen

• Stimuleert het ontwikkelingsproces van het kind.

• Compenseert de symptomen van bijvoorbeeld een onveilige hechting.

GETUIGENISSEN UIT HET WERKVELD

Doordat ik zelf reeds enkele jaren werk in de kinderopvang, heb ik vanuit die ervaring mensen gecontacteerd die werkzaam zijn in verschillende sectoren van de kinderopvang.

Door ervaringen van anderen te lezen geraak je immers vaak zelf geĂŻnspireerd.

Aan hen stelde ik 5 open vragen die de essentie van mijn bachelorproef omvat.

GETUIGENISSEN UIT HET WERKVELD

Wat is juist voor u een sensitieve-responsieve houding?

Kan u denken aan (directe) voordelen bij het hanteren van deze houding?

Zijn er ook mogelijke drempels (bij u of de begeleiding) of nadelen waaraan u denkt bij deze houding?

Vindt u dat u zelf (of de begeleiding) deze houding hanteert in het dagelijks handelen met kinderen?

Zo ja, kan u enkele voorbeelden geven uit de dagelijkse praktijk waarin u deze houding hanteert?

Zo nee, waarom juist niet? Wat zijn de drempels die u ervan weerhouden?

Hoe zou je deze houding volgens u wel kunnen integreren in de dagelijkse werking?

GETUIGENISSEN UIT HET WERKVELD

VOORSTELLING GEINTERVIEWDE MENSEN

Sveva Van den Broeck

is pedagogisch coach kinderopvang (0-12j) en vormingsmedewerker bij CEGO Leuven. Ze geeft in de vormingen advies aan kinderdagverblijven en Initiatieven Buitenschoolse Kinderopvang (IBO).

Kathleen Cattoir

is praktijkcoรถrdinator bij volwassenenonderwijs 'Technicum NoordAntwerpen' voor de opleiding kinderzorg (en begeleider buitenschoolse kinderopvang), waar ik oud-student van ben.

Ineke Vleugels

is oud-student van de opleiding Pedagogie van Jonge Kind en werkt momenteel als begeleidster in IBO 'Het Speelnest' te Duffel.

Kristel Asselberg

is coรถrdinator bij IBO 'Robbedoes' te Aartselaar, waar de opvangcapaciteit recentelijk is verdrievoudigd door uitbreiding. Ze heeft tevens ervaring in het buitengewoon onderwijs.

IBO 'Robbedoes' is ook mijn huidige werkplek.

Sara Velkeneers & Annelies Nelis

Sara is dagelijks verantwoordelijke bij het kinderdagverblijf 'Hoppaz', gelegen aan het UZA Wilrijk. Het kinderdagverblijf met 81 plaatsen telt 6 groepen met vaste begeleiding samengesteld in functie van de leeftijd.

Annelies is begeleidster in kinderdagverblijf 'Hoppaz'.

Edel de Meulenaere & Naomi Aelterman

Edel is coรถrdinator van IBO 'Mikado' te Hove, gelegen aan het kleuter en lager van de A. Rodenbachschool. Het vierde recentelijk zijn 15-jarig bestaan.

Naomi is begeleidster bij IBO 'Mikado'.

GETUIGENISSEN UIT HET WERKVELD

“Een houding waarbij je als kinderbegeleider gevoelig bent én oog hebt voor de gevoelens van kinderen.

Elk kind heeft immers nood aan aandacht, affectie en emotionele steun (is niet voor niets één van onze basisbehoeften). Elk kind zal deze nood op zijn/haar eigen manier uiten. Net daarom gaat de sensitieveresponsieve houding nog een stap verder volgens mij: niet alleen het (h)erkennen van de gevoelens van kinderen maar hier ook adequaat op kunnen reageren (warmte, steun, begrip, respect). Op een, voor het kind, goede manier inspelen op de signalen die een kind geeft. Hierbij is het volgens mij evenzeer belangrijk om je als kinderbegeleider te kunnen inleven in het kind: wat denkt het kind? Wat gaat er om in het kind? Hoe zou hij/zij zich kunnen voelen? Wat zou dit kind willen?

Kinderen ervaren heel wat gevoelens maar kunnen er misschien niet altijd even goed mee omgaan. Aan ons wordt er dan gevraagd: Help mij deze gevoelens te ervaren! Te verwoorden, een plaats te geven.

Kinderen moeten de tijd en ruimte krijgen om deze gevoelens te uiten. Niet alleen de positieve/leuke gevoelens maar ook woede, boosheid, angst, verdriet, frustratie, onbegrip,… Aan ons om deze gevoelens te herkennen, deze te verwoorden maar zeker ook deze een plaats te geven en te erkennen. Gevoelens uiten moet en/of mag, ongeacht leeftijd/geslacht/achtergrond/… .

Een belangrijke voorwaarde hierbij is dat er een veilige sfeer gecreëerd wordt voor het kind zodat dit in vertrouwen kan gebeuren.”

Sveva ”Voor mij gaat dit over het enerzijds opvangen van de signalen die een kind geeft (bvb. over hoe hij zich voelt) en hier aandacht voor hebben. Anderzijds het gepast reageren op deze signalen, er dus ‘effectief iets mee doen’.

Het is een soort van aanvoelen wat een kind op een bepaald moment nodig heeft.”

Ineke

GETUIGENISSEN UIT HET WERKVELD

”Kortweg betekent dit voor mij een houding waarin de kinderbegeleider (intuïtief) goed aanvoelt wat er leeft bij het kind en hierop adequaat reageert. Dit vereist van de kinderbegeleider een grote intuïtie en een zeer hoge betrokkenheid op het kind naast zeer goede inzichten in de leefwereld en ontwikkeling van het kind. Adequaat kunnen reageren op signalen van het kind vereist belangrijke pedagogische competenties bij de kinderbegeleider.”

Kathleen

”Er wordt een sfeer nagestreefd waar iedereen gerespecteerd en gewaardeerd wordt in zijn eigenheid / manier van zijn. Zo wordt er WERKELIJK gekeken en geluisterd naar kinderen.

Men observeert ze en laat ze aanwezig zijn met veel respect voor hun eigenheid/eigen manier van zijn. Men ontmoet het kind.

Ook de begeleider mag zichzelf zijn en geeft aan het kind aan waar zijn grens ligt bij bepaald gedrag.

Communicatie is hierop afgestemd. Wanneer een kind bvb te luidruchtig is, geeft de begeleider hier een reactie op vanuit zijn ervaring die op dat moment storend aanvoelt. Hij nodigt het kind uit hiermee rekening te houden.”

Kristel

GETUIGENISSEN UIT HET WERKVELD

”Binnen ons kinderdagverblijf betekent sensitieve-responsiviteit het juist reageren op de signalen van kindjes en investeren in een hechte band tussen begeleider en kind. De begeleider kent de kinderen en is gevoelig voor wat het kind bezighoudt, waardoor de begeleider zich op een positieve manier kan afstemmen op het kind. Het kind voelt zich opgemerkt en begrepen.

Wij geloven erin dat een sensitief responsieve houding de basis vormt voor een veilig klimaat waar kinderen vol zelfvertrouwen opgroeien en relaties kunnen opbouwen.”

Sara en Annelies “Deze houding heeft betrekking op de relatie tussen begeleiding en de doelgroep/kinderen.

Dat enerzijds de begeleiding consequent en efficiënt op de noden/behoeften van de doelgroep kan antwoorden. Anderzijds dat de doelgroep via communicatie/interactie hun behoeften kunnen uiten. Dit gepaard met emoties.”

Edel en Naomi

”De signalen van het kind (h)erkennen en er op een gepaste manier op reageren” “Het kind voelt zich geaccepteerd”

GETUIGENISSEN UIT HET WERKVELD

“Je leert elk kind écht kennen: ook het contact met kinderen is veel diepgaander en minder oppervlakkig. Dit komt niet alleen het kind ten goede maar zeker ook de kinderbegeleider.

Het zorgt voor een hoog welbevinden bij kinderen: één van de belangrijkste parameters om kwaliteit in de opvang te garanderen en om het gewenste effect te bekomen bij kinderen: kinderen die ontwikkelen, groeien, evolueren, ... . Een hoog welbevinden is noodzakelijk om tot hoge(re) betrokkenheid te komen.

Er ontstaat meer begrip voor het kind. Ik denk hierbij aan bijvoorbeeld kinderen die volgens kinderbegeleiders lastig of moeilijk gedrag vertonen: doordat kinderbegeleiders op een andere manier gaan kijken naar kinderen (zich inleven in het kind en proberen te achterhalen wat het kind zou denken/voelen/willen) kan er gezocht worden naar een manier van handelen en omgaan met dit kind dat aansluit bij zijn/haar behoeften/wensen. En er ontstaat begrip bij de kinderbegeleider (‘daarom reageert dit kind zo’).

Je geeft het kind een blijk van respect doordat je ruimte en tijd geeft aan het kind om zijn gevoelens te uiten en de garantie dat jij er als kinderbegeleider op ingaat op maat van het kind en rekening houdend met zijn/haar karakter, persoonlijkheid, achtergrond, … .

Doordat je als kinderbegeleider respect toont naar de kinderen toe, gaan kinderen ook vaker en sneller respect tonen naar jou als kinderbegeleider.”

Sveva “De relatie kan intenser worden tussen de personen die deze houding hanteren. De band kan inniger worden.

Het kind leert in een sociale verbintenis zijn emoties te uiten en behoeften te verwoorden. Dit als toekomstperspectief voor latere sociale relaties.”

Edel en Naomi

GETUIGENISSEN UIT HET WERKVELD

”Zo laat je kinderen onder andere voelen dat je oprecht geïnteresseerd bent en dat je hen ondersteunt. Het geeft hen een veilig gevoel, wat dan weer belangrijk is voor het welbevinden Het zorgt ervoor dat kinderen zich goed voelen in ons groepje en dat er steeds iemand is waar ze op terug kunnen vallen.”

Ineke

“Een warmere sfeer. De kinderen voelen zich goed. Het is positief voor het zelfbeeld, zelfwaardering. De communicatie verloopt beter.”

Kristel

“Ik denk onmiddellijk aan een hoog welbevinden van het kind indien hij /zij begeleid wordt door kinderbegeleiders die deze houding hanteren. Hoog welbevinden leidt dan weer tot een hoge betrokkenheid en een goede persoonlijke ontwikkeling van het kind.

Als kinderen zich begrepen voelen door de volwassene, heeft dit onmiddellijk een bijzonder positief effect op hen!”

Kathleen

GETUIGENISSEN UIT HET WERKVELD

“Het jonge kind is nog niet in de mogelijkheid om zichzelf met veel woorden uit te drukken. Toch toont het op allerlei manieren hoe het zich voelt. Als begeleider kan een sensitief-responsieve houding ertoe leiden dat het kind alsnog begrepen wordt in wat hij/zij ervaart en wenst. Op deze manier kan een onwetendheid/frustratie (wat heeft dit kind nodig?) omgezet worden in responsiviteit (misschien heeft dit kind dat nodig?), wat de dialoog tussen begeleider en kind gaande houdt.

Het kind kan zich dankzij de sensitieve responsiviteit van een begeleider begrepen en geaccepteerd voelen. Dergelijke veilige basis is noodzakelijk voor het kind om tot verdere ontwikkeling te komen. Het kind zal in staat zijn het zelfvertrouwen op te bouwen en relaties aan te gaan omdat het voelt dat hij/zij gehoord en geaccepteerd wordt. Door preventief te handelen wordt ervoor gezorgd dat een situatie niet escaleert. De begeleider zal bij verdriet van een kind trachten de reden te achterhalen en een oplossing zoeken zodat het kind getroost kan worden.”

Sara en Annelies

”Je krijgt een betere en respectvollere band met het kind” “Door het warme klimaat ontwikkelt het kind zich”

GETUIGENISSEN UIT HET WERKVELD

“Het lijkt makkelijker toe te passen in kleinere groepen.

Niet iedereen kan dit hanteren, het vraagt een proces, een visie bij begeleiding. De begeleiding moet zich kunnen inleven. Het vraagt vaak ook een proces bij zichzelf voor men zich kan openstellen voor de ander.”

Kristel “Ik zie geen enkel nadeel bij deze houding bij kinderbegeleiders! Ik denk wel dat er vele drempels zijn: niet elke kinderbegeleider zal even goed in staat zijn om sensitiefresponsief te kunnen reageren, juist omdat dit zeer veel competenties vereist op pedagogisch vlak!”

Kathleen

“Het is belangrijk om assertief genoeg te zijn, zodat het verwoorden van de behoeften mogelijk is. De begeleiding dient zeker van zichzelf te zijn om deze houding aan te nemen.

Er kan miscommunicatie plaatsvinden, wat nadien moeilijker is om recht te zetten.

Met miscommunicatie bedoel ik het fout interpreteren van de emoties, behoeften en dergelijke meer.”

Edel en Naomi

GETUIGENISSEN UIT HET WERKVELD

”Nadelen vind ik persoonlijk een nogal zwaar woord dus ik som even mogelijke drempels op van kinderbegeleiders die ik vaak hoor tijdens het geven van vormingen, tijdens het coachen of die ik zelf ervaren heb als kinderbegeleidster op de werkvloer : - Sensitief-responsief reageren wil niet zeggen dat het kind altijd zijn zin kan krijgen. Maar je kan als kinderbegeleider wel duidelijk maken naar het kind toe dat je zijn gevoelens hieromtrent begrijpt en opvangt.

- Deze houding kan voor sommige kinderbegeleiders ook confronterend zijn.

Zeker wanneer dit herkenbaar wordt (door vroegere ervaringen die kinderbegeleiders zelf hebben meegemaakt).

- Jammer genoeg is tijd op sommige momenten een boosdoener… Tijdens drukke momenten (zoals eetmomenten, verzorgingsmomenten, (af)haalmomenten,…) hebben kinderbegeleiders vaak geen tijd (genoeg) of het gevoel geen tijd te hebben. Hierdoor wordt er soms op een oppervlakkige manier gereageerd op kinderen of wordt er niet diep genoeg ingegaan op de gevoelens en beleving van kinderen”

Sveva

”Eigenlijk zie ik alleen maar voordelen. Als je werkt met kinderen vind ik het ook wel een ‘must’ om deze houding aan te nemen, een basisvereiste. Bovendien hebben de kinderen er alleen maar baat bij en daar draait het uiteindelijk toch om.

Het lukt wel niet altijd om alle signalen op te vangen/hier op te reageren. Wanneer wij bvb. na school 40 kleuters in de groep hebben met 2 begeleidsters, kunnen wij onmogelijk elk kind evenveel aandacht schenken en oog hebben voor alle signalen.

Daar komt ook bij dat wij naast het begeleiden en ondersteunen van deze grote groep kinderen ook tal van andere taken moeten uitvoeren op datzelfde moment.

(Huishoudelijk, ouders ontvangen en te woord staan, fruit schillen, … ). Die combinatie maakt het soms moeilijk ‘alles’ op te merken.”

Ineke

GETUIGENISSEN UIT HET WERKVELD

”Zoals eerder aangegeven, is het bij een sensitief-responsieve houding belangrijk dat de begeleider tijd en ruimte heeft om een band met het kind op te bouwen. Als de begeleider kennis heeft van de leefwereld van het kind, wordt dit proces vergemakkelijkt. Een mogelijke drempel kan een gebrek aan tijd zijn. Als de begeleider niet de tijd vindt om het kind te observeren, om het kind te leren kennen, om aansluiting te vinden met de leefwereld,… dan zal het ook veel moeilijker zijn om sensitief-responsief te reageren.

In een te grote groep mis je soms signalen en ben je te laat om in te grijpen. In ons kinderdagverblijf trachten wij hieraan tegemoet te komen door de kinderen in vaste groepjes te zetten, met vaste begeleiders (van babyleeftijd, totdat ze naar school gaan). Door het feit dat de begeleiders steeds met twee zijn, kunnen zij afspreken met elkaar wie op drukke momenten, waarbij veel verzorgende en praktische handelingen nodig zijn, deze handelingen uitvoert en wie oog kan blijven houden voor de kinderen.”

Sara en Annelies

”Je hebt niet altijd tijd om het te doen” “Het is moeilijk in een grote(re) groep” “Niet iedereen heeft de kracht van het aanvoelen”

GETUIGENISSEN UIT HET WERKVELD

“Als leerkracht in de opleiding ‘Begeleider in de kinderopvang’ zie ik vele cursisten op hun stageplaatsen die zeer sterk zijn in deze houding: zij kunnen zich bijzonder goed inleven in de leefwereld van kinderen, zij zijn zeer alert op bepaalde signalen, zij tonen een oprechte interesse in de kinderen, in hun spel, in hun belevingen, in hun ontwikkeling enz. Zo kunnen zij vele kleine situaties zeer vlug en correct inschatten waardoor het lijkt dat alles ‘vanzelfsprekend’ gaat in het omgaan en begeleiden van jonge kinderen. Andere cursisten dan weer zijn minder sterk of zelfs eerder zwak in het tonen van deze sensitieve-responsieve houding. Ze hebben veel minder oog voor de leefwereld van de kinderen, en zijn eerder gericht op ‘alles onder controle te houden’ door de vele praktische, huishoudelijke en verzorgende taken van de job.” ”

Kathleen

”In de meeste gevallen doen we dit bij ons in de crèche zeker wel. Bijvoorbeeld veel praten en zeggen dat je begrijpt waarom het kindje verdriet heeft en dat je er alles aan gaat doen om het kind terug tevreden te stellen: ’Ik weet dat je grote honger hebt, maar de patatjes zijn nog een beetje te warm. Ik zal er een beetje soep bij doen dat je ze direct kan opeten.’

Doordat de kinderen steeds omringd worden door dezelfde begeleiders en leeftijdsgenootjes krijgen zij de kans om geaccepteerd en begrepen te worden. Het kind en de begeleider kunnen al van babyleeftijd een band opbouwen en nemen pas afscheid wanneer het kind naar school gaat. Deze manier van werken zorgt ervoor dat kinderen een veilig klimaat aangereikt krijgen en dat begeleiders de kans krijgen om een relatie op te bouwen met het kind en de ouders.”

Sara en Annelies

GETUIGENISSEN UIT HET WERKVELD

“Ik sta zelf minder in de dagelijkse werking, maar hanteerde het zeker wel in het verleden en ook als ik in de huidige praktijk in de groep kom. Dit door echt contact te maken met het kind, oogcontact, toespreken vanuit ware interesse, willen ontmoeten: “Hallo, hoe was het vandaag op school?” Echt luisteren.

Ook door in te gaan op wat het kind zegt of met respect een ander kind bevragen over hetzelfde. Stimuleren dat er een gesprek op gang komt waar kinderen leren (en) luisteren naar elkaar.

Een kind dat te druk is soms even apart nemen en toespreken: ”Hey X… Ik zie dat je het moeilijk hebt? Kan je daar iets over vertellen?” Soms hebben kinderen last van de drukte/chaos, of missen ze iets of iemand… .”

Kristel “Ja. Bijvoorbeeld: Opmerken wanneer kinderen angstig of onzeker zijn om de groep binnen te komen (kleuters die niet vaak of voor de eerste keer komen). We gaan naar hen toe en laten hen voelen dat ze welkom zijn en bieden hen veiligheid door samen met een begeleid(st)er uit te zoeken wat hij/zij graag wil doen. Een handje geven en even samen aan tafel gaan zitten om een tekening te maken, samen in een boekje lezen..

Dit stelt hen gerust en laat hen voelen dat ze iemand hebben om op terug te vallen.”

Ineke ”Ja, toch wel. Ik heb bijvoorbeeld tijdens conflictueuze situaties altijd het verhaal van de verscheidene kanten nodig. Ik vind dit noodzakelijk en vraag hier eveneens door wat ze hiervan vinden. Het is vervolgens prioritair om de kinderen hun gevoelens hierbij te bevragen. Of bij een time-out vind ik het belangrijk om te bevragen wat ze juist gedaan hebben dat niet binnen de afspraken was en wat ze de volgende keer anders kunnen doen.”

Edel en Naomi

GETUIGENISSEN UIT HET WERKVELD

”Voordat ik als vormingsmedewerker en pedagogisch coach bij CEGO ben tewerkgesteld, heb ik zelf jaren als kinderbegeleider in een kinderdagverblijf en voornamelijk IBO gewerkt. Voor mezelf was het vooral een proces, een ‘groeien naar’. Ik heb het voornamelijk geleerd met vallen en opstaan. Er zijn situaties gebeurd waar ik achteraf tot het besef ben gekomen dat ik misschien niet ‘correct’ heb gereageerd. Maar ik ben er altijd van uit gegaan dat fouten maken mag, maar dat het vooral belangrijk is dat je hierover kan reflecteren. Dat je zelf eens nadenkt over je houding, je gedrag, je reactie. Ik heb ook veel baat gehad door situaties te bespreken met collega’s en verantwoordelijken. Door samen te reflecteren kom je tot andere inzichten die je zelf niet altijd ziet. Maar ook dat je collega’s/verantwoordelijken/PTO’er (pedagogisch en taalondersteuner) er gewoon ‘zijn’: weten dat je je verhaal kwijt kan, je twijfels kan en mag uiten, je fouten kan en mag maken,… . Maar vooral beseffen dat het een groeiproces is en dat het nooit ‘af’ kan en mag zijn.”

Sveva

”Het kind ‘welkom’ heten” “Je praat en luistert echt naar het kind” “Door overleg consensus bij alle partijen”

GETUIGENISSEN UIT HET WERKVELD

”Wij integreren deze houding reeds in onze werking, maar uiteraard is dit een voortdurende zoektocht.

Het beste is dat er altijd iemand bij de kindjes op de mat kan zitten, boekjes lezen, liedjes zingen, dansen, ed. zodat de andere collega’s de verzorgende activiteiten kunnen uitvoeren.”

Sara en Annelies

”Integratie vereist in de eerste plaats een grotere kennis van deze houding, naast de mogelijkheid om deze houding ‘in te oefenen’. (Hier spreek ik dan als leerkracht die erin gelooft dat deze houding echt kan aangeleerd worden bij volwassenen). Als een team van kinderbegeleiders regelmatig praat en discussieert over de leefwereld van de kinderen, als zij met respect praten over de kinderen, hun eigenheid, hun talenten, hun interesses etc, dan helpen zij elkaar om kinderen beter te leren aanvoelen. Daarnaast kan samen praten over hoe je hier als begeleider dan best op reageert, ook helpen om te leren ‘responsief’ te reageren. Ik denk hierbij aan ‘gewone, dagdagelijkse’ situaties waarin kinderbegeleiders spontaan reageren op kinderen. Je hoeft het als team van kinderbegeleiders niet alleen over ‘problematische’ kinderen te hebben, maar uiteraard is het in moeilijke pedagogische situaties juist zeer belangrijk om samen te zoeken naar een aanpak waarin je sensitief-responsief kan reageren.”

Kathleen

GETUIGENISSEN UIT HET WERKVELD

-

-

-

-

“Casussen en situaties bespreekbaar maken binnen het team: met collega’s, verantwoordelijken, coaches, PTO’ers,… Ook kinderbegeleiders in de gezinsopvang die er overdag alleen voorstaan moeten een mogelijkheid hebben om hun ‘verhaal’ kwijt te kunnen en hierin ondersteund te worden. Kortom: ruimte en tijd vrijmaken om in interactie te gaan met elkaar. Als kinderbegeleider moet je ook de tijd en ruimte krijgen op de werkvloer en in de voorziening om hierin te groeien: kansen krijgen, aangemoedigd worden, ondersteund worden,… . Maar ook nabespreken: ‘Wat liep goed? Waar liep ik vast? Hoe kan ik hierin groeien?’ Terecht kunnen bij de verantwoordelijke als er vragen, problemen of moeilijkheden zijn.

Duidelijk maken aan kinderbegeleiders dat het een groeiproces is met vallen en opstaan. Fouten maken mag en kan. Zelfs na jarenlange ervaring zullen er zich situaties voordoen waar je het ook niet altijd even goed weet.

Kinderbegeleiders positief benaderen en van daaruit vertrekken: Wat doe ik wél al goed? Waar ben ik sterk in? Wat vind ik belangrijk? Wat is mijn visie? Wat wil ik bereiken? Waar wil ik in groeien?

Werken rond gevoelens met kinderen: zowel jong als oud, aangepast aan leeftijd en ontwikkelingsniveau.”

Sveva

“Mijn voorgaande voorbeelden tonen aan hoe we het in de dagelijkse praktijk brengen.

Vooral kijken naar de kinderen en de dialoog aangaan met hen.”

Ineke

GETUIGENISSEN UIT HET WERKVELD

”Voor mij lijken de eetsituaties bijzonder ontvankelijk om deze houding op te starten.

Daar het gesprek aanknopen. Maar dit kan ook in een speelhoek, bij een knutselactiviteit, tekenen aan tafel.

Eerst moet er wel orde zijn. Te grote groepen en die ’los’ laten brengt chaos. Dit moet door iedereen zo aangevoeld worden. Het vraagt van de begeleiding een focus op de kinderen, op hun welzijn en niet de sociale babbel op zichzelf.

Het moet dus gedeeld worden in en met het team. Het is niet vanzelfsprekend aanwezig.”

Kristel

”Het is interessant om via informatiesessies, vormingen, … deze houding uit te leggen. Pas nadien kunnen we dit eventueel in de praktijk omzetten. Dit is in van allerlei situaties mogelijk.

Deze houding kan je in de dagelijkse werking hanteren bij zowel positieve, als negatieve situaties. Bijvoorbeeld: hulp vragen bij een ruzie/discussie en deze ‘zelfstandig’ laten oplossen, als een kind plots begint te wenen of te lachen,…. Je kan hierop sensitief-responsief reageren door vooreerst de centrale emotie te benoemen.”

Edel en Naomi

”Overleg met en in het team is zeer belangrijk” “Een begeleider staat er niet alleen voor” “Het is een continu leerproces”

TIPS EN AANBEVELINGEN VOOR HET WERKVELD

Elk kind is uniek

• Elk kind is anders en reageert anders op prikkels en interactie.

• Kwaliteit hechting verschilt van kind tot kind.

• Rustig opbouwen en niet forceren.

Tijdsgebonden

• Sensitief-responsief handelen kan niet heel de dag gebruikt worden.

• Kies momenten uit wanneer het zeker kan.

Energie en fingerspitzengefühl

• Het vergt meer energie van de begeleider en een soort van natuurlijk aanvoelen.

• Wees niet bang om raad te vragen aan collega's etc.

Grenzen bewaken

• Je moet niet aan alles toegeven en jezelf een beetje beschermen.

• Communiceer steeds duidelijk naar het kind toe.

TIPS EN AANBEVELINGEN VOOR HET WERKVELD

Houding

• Eerste axioma van communicatie: 'Het is onmogelijk om niet te communiceren'.

• Ook al zeg je niets, je straalt iets uit naar de kinderen.

• Een basis van wederzijds respect.

Ik-boodschap

• Je benoemt het gedrag, welk gevoel het jou geeft en het gevolg voor jezelf.

• De andere partij (het kind) voelt zich niet veroordeeld.

• Het kind begrijpt beter waarom doordat een reden wordt gegeven.

Thomas Gordon's 'Geen-VerliesMethode'

• Benoem gezamelijk het conflict. Benoem wat jij voelt en laat het kind dat ook doen.

• Werk samen naar een oplossing toe.

• Weeg de voor en tegens van de mogelijke oplossingen even af.

• Beslis samen de meest aanvaardbare oplossing.

• Bedenk samen hoe ze uitgevoerd kan worden.

• Check na een tijdje of het heeft gewerkt.

TIPS EN AANBEVELINGEN VOOR HET WERKVELD

'Antennes'

• Hou je sensitieve voelsprieten steeds actief.

• Observeer de ruimte en/of de kinderen op een rustig moment.

ZIKO & Co

• ZIKO, het nieuwe MemoQ, een eigen volgsysteem... Er bestaan genoeg manieren om je te helpen kinderen te observeren.

• Bespreek bevindingen en overleg met je team.

Kinderparticipatie

• Het kind denkt actief mee.

• Laat eens thema's en activiteiten vanuit de kinderen komen.

• Zorgt voor meer betrokkenheid (en welbevinden).

Ooghoogte

• Probeer zo veel mogelijk op ooghoogte met het kind te praten.

• Het kind krijgt een gevoel van acceptatie.

• Je behandelt het kind als een echte persoon.

Overleg

• Je bent niet alleen als begeleider.

• Wees niet bang raad te vragen aan je collega's of verantwoordelijke.

• Twee weten meer dan één.

TOT SLOT

Uiteraard zou ik graag alle mensen die tijd hebben vrijgemaakt in hun, ongetwijfeld, drukke agenda zeer hartelijk willen bedanken om te antwoorden op mijn vragen. Zij maken daardoor mee de essentie uit van deze brochure en dat wou ik bereiken.

Ik hoop dat het op welke manier dan ook een inspiratie vormt voor begeleid(st)ers en eventueel verantwoordelijken in de kinderopvang.

De kinderen zijn immers ons heden, maar ook onze toekomst. Zoals op de tweede pagina staat te lezen: ‘De wereld van morgen zal eruitzien als de dromen van de kinderen van vandaag’