Wiloniak - Jacek Antoni Kostrzewa

6

2QYKGF\O[ ĭG ĭ[LÖ 0DU\PRQFNLH EORNL VWRMɾ MDN ZLHONLH JãD]\ QD SXVWNRZLX 1LHVSHFMDOQLH VRELH ]GDZDãHP VSUDZʐ R LFK LVWQLHQLX D˚ GR URNX NLHG\ ZLHOH PLHV]NDʬ GRW\FKF]DV ]DMPRZDQ\FK SU]H] VWDUV]\FK G]LDGXV]NyZ RSXVWRV]DãR 2NROLF]QRʾFL PRMHM SU]HSURZDG]NL E\ã\ GRʾʀ ]DZLãH 0XVLDãHP VLʐ SU]HSURZDG]Lʀ V]\ENR SLHQLʐG]\ PL QLH EUDNRZDãR DOH ]DPLDVW V]XNDʀ PRGQHJR PLHV]NDQLD ]H VWDU\P VNU]\SLɾF\P SDUNLHWHP L SDOPɾ Z ˚yãWHM GRQLF\ UXV]\ãHP ZãDʾQLH ] PRMHJR ˚ROLERUVNLHJR JQLD]GD QD SyãQRF .WRʾ QDMPRZDã PLHV]NDQLH QD $OOHJUR 1D MHGQ\P ]H ]GMʐʀ PLHV]NDQLD ]DPLHV]F]RQ\FK QD VWURQLH Z VDORQLH QD SXOFKQHM NDQDSLH Z NZLHFLVWH Z]RUNL VLHG]LDãD VWDUV]D SDQL ] F]Xã\P XʾPLHFKHP ZSDWUXMɾFD VLʐ Z RELHNW\Z &DãH PLHV]NDQLH SHãQH E\ãR WHM F]XãRʾFL : VDORQLH VWDãD V]DID D QD QLHM SRUFHODQRZH NRWNL Eã\V]F]ɾFH NDPLHQLH SDPLɾWNRZH QDSDUVWNL 1D ʾFLDQLH ZLVLDã VWDU\ ]HJDU NWyU\ JãRʾQR W\NDã PLHOɾF ]ʐEDWNDPL L SRVNU]\SXMɾF ZVND]yZNDPL 1DMPXMɾF\ PL PLHV]NDQLH FKãRSDN 3LRWUHN +DãND Z\JOɾGDã QD ʾZLH˚R XSLHF]RQHJR DEVROZHQWD MDNLHMʾ ]DJUDQLF]QHM XF]HOQL 3UyERZDã QLH]GDUQLH ]DNDPXÁRZDʀ VZRMH ]G]LZLHQLH NLHG\ ]RULHQWRZDã VLʐ ˚H XGD PX VLʐ Z\QDMɾʀ PLHV]NDQLH SR VZRLFK QLH˚\MɾF\FK G]LDGNDFK WDN V]\ENR =D]Z\F]DM WDNLH RIHUW\ SU]\JRWRZXMH VLʐ SR SU]\QDMPQLHM F]ʐʾFLRZ\P UHPRQFLH PLHV]NDQLD RGPDORZXMH VLʐ MH L SR]E\ZD VLʐ ] QLFK ZV]\VWNLHJR FR PRJãRE\ SU]\ZRG]Lʀ QD P\ʾO SRSU]HGQLFK PLHV]-

NDʬFyZ 3LRWUHN NWyUHPX QDMZ\UD˘QLHM SU]\SDGã FDã\ WHQ W\NDMɾF\ L ]DÀUDQNRZDQ\ LQWHUHV RJUDQLF]\ã VZRMɾ LQJHUHQFMʐ GR ]GMʐFLD ]H ʾFLDQ REUD]yZ SR NWyU\FK ]RVWDã\ MDʾQLHMɾFH ʾODG\ L Z\MʐFLD ]GMʐʀ ] UDPHN VWRMɾF\FK QD KDIWRZDQ\FK VHUZHWDFK :\EyU DNXUDW W\FK F]\QQRʾFL E\ã PRLP ]GDQLHP GRʾʀ RVREOLZ\ .WyUHJRʾ UD]X NLHG\ MDGãHP ʾQLDGDQLH ]JDVãD PL QDG JãRZɾ ˚DUyZND ZLʐF U]XFLãHP ã\˚Nʐ Z UR]PLʐNDMɾFH SãDWNL L ]DF]ɾãHP ]DJOɾGDʀ GR Uy˚RZ\FK V]DIHN Z NXFKQL L Z\ZUDFDʀ Z QLFK QLH]OLF]RQH LORʾFL ELEHORWyZ 3R SU]HV]XNDQLX NXFKQL SRV]H-

GãHP GR PDãHJR SRNRLNX NWyUHJR MDN SU]\SXV]F]DP ZãDʾFLFLHOHP E\ã QLHJG\ʾ VWDUV]\ SDQ +DãND : V]XÁDG]LH EDUG]R QLHZ\JRGQHJR DOH VROLGQLH Z\NRQDQHJR DQW\F]QHJR ELXUND ]QDOD]ãHP MHG\QLH SRZ\SLV\ZDQH GãXJRSLV\ ]DVFKQLʐWH NOHMH L SRF]WyZNL $QL ʾODGX ˚DUyZNL 0XVLDãHP Z\Mʾʀ SLOQLH ] PLHV]NDQLD ZLʐF SRU]XFLãHP PRMH SRV]XNLZDQLD 1LH PLDãHP MX˚ Sy˘QLHM F]DVX DQL FLHUSOLZRʾFL DE\ SRZUyFLʀ GR WHJR ]DGDQLD ZLʐF MDGãHP SR FLHPNX 0RLP XOXELRQ\P SRNRMHP RG UD]X VWDãD VLʐ ]D WR V\SLDOQLD SDQL +DãNL %\ãD JXVWRZQLH XU]ɾG]RQD

DOH QD FR G]LHʬ MDN PQLHPDP VWDZDãD VLʐ VDORQHP Z NWyU\P VWDUVL SDʬVWZR G\VNXWRZDOL R NRʬF]ɾF\P VLʐ ʾZLHFLH L VZRLFK ZQXNDFK 0RMɾ F]XãRʾʀ REXG]Lã\ V]F]HJyOQLH NãRV\ ]ER˚D RGãR˚RQH Z PDOXWNLP SXGHãNX VFKRZDQ\P ]D ]DJãyZNLHP ãy˚ND %\ʀ PR˚H SRFKRG]ɾ ] SyO ZʾUyG NWyU\FK VWDUV]D SDQL EXV]RZDãD MDNR G]LHFNR D PR˚H WDN˚H L SR]QDãD SRF]FLZHJR SDQD +DãNʐ" -HVW WDNLH ]LDUQR NDPXW NWyUH ]QDOH]LRQR Z JURERZFX MHGQHJR ] IDUDRQyZ D SRWHP ]DVDG]RQR 2ND]XMH VLʐ ˚H PR˚H RQR SU]HOH˚Hʀ SRG ]LHPLɾ W\VLɾFH ODW L ZFLɾ˚ Z\GDʀ SORQ\ *G\-

E\P W\ONR ZLHG]LDã WR ZF]HʾQLHM QD SHZQR E\P ]DFKRZDã MDNɾʾ FLHNDZɾ RGPLDQʐ 3\WDV] PQLH 1DWDOLR NLHG\ OH˚\P\ WXWDM SRG SDFKQɾFɾ SXGUHP L ZLʐGQɾFɾ PLãRʾFLɾ SRʾFLHOɾ NLHG\ ]HJDU Z\ELMD NROHMQH QRFQH JRG]LQ\ GODF]HJR SU]HSURZDG]LãHP VLʐ WXWDM :LG]LV] 1DWDOLR MD VDP QLH PLDãHP QDMPQLHMV]HJR ]DPLDUX VLʐ WXWDM ]QDOH˘ʀ :LG]ʐ Z WZRLFK RF]DFK MDN EDUG]R MHVWHʾ UR]F]DURZDQD L ZVWU]ɾʾQLʐWD W\P FR ZLG]LV] &K\ED QLH ]GDZDãDʾ VRELH ] WHJR VSUDZ\ NLHG\ ]U]XFDãDʾ ] VLHELH SãDV]F] D MD ]DP\NDãHP RNQD ER SU]H] V\SLDOQLʐ SU]HFLɾJDã VLʐ ZLFKHU 1LH MHVWHP SLVDU]HP DQL SRHWɾ QLH SRWUDÀʐ Z\ãXVNLZDʀ SLʐNQ\PL VãRZDPL ˚DGQHJR XNU\WHJR ]QDF]HQLD ]H ʾFLDQ SRGãRJL DQL VXÀWX -DN VDPD ]UHV]Wɾ G]Lʾ ZF]HʾQLHM ]DXZD˚\ãDʾ SUDFXMʐ Z EDQNX 6PDNRZDãR FL VXVKL QD NWyUH FLʐ ]DEUDãHP 'DãDʾ VLʐ VNXVLʀ QDZHW QD SU]HMD˚G˚Nʐ PRLP QRZ\P VDPRFKRGHP 'ODF]HJR ZLʐF WUDÀãDʾ Z WDNLH PLHMVFH S\WDV]" 2GSRZLHP FL -HVWHP ZHGãXJ ZDV]HJR VãRZQLND GHZLDQWHP 0RMD GHZLDFMD ] NWyUHM QLH SRWUDÀã PQLH Z\OHF]\ʀ ˚DGHQ OHNDU] DQL ]QDFKRU SROHJD QD W\P ˚H GRSLHUR Z WDNLP PLHV]NDQLX SHãQ\P VWDU\FK PHEOL JG]LH NXU] MHV]F]H QLH ]Gɾ˚\ã RVLɾʾʀ SR SRSU]HGQLFK PLHV]NDʬFDFK NWyU]\ ãDSDOL WX VZRMH RVWDWQLH RGGHFK\ F]XMʐ ˚H ˚\Mʐ 1R SRZLHG]P\ ˚H ˚\Mʐ 0R˚HV] QD]ZDʀ PQLH ZDPSLUHP MHʾOL FKFHV] P\ʾOʐ ˚H WR FDãNLHP WUDÀRQH VãRZR 8˚\ãHP JR QDZHW QD PRMHM ZL]\WyZFH 2 WX SRG PRLP W\WXãHP MHVW QDSLVDQH QD F]HUZRQR : D P S L U $FK 3UDZLH ]DSRPQLDãHP ]DS\WDʀ &]\P MHVWHʾ V]F]HSLRQD" 1LH]E\W VPDNXMH PL 3À]HU 7(.67 $1721, .2675=(:$ ,/8675$&-$ $1721, .2675=(:$

6

%KGU\Ö UKÖ ĭG LGUVGĎ $ ZLʐF SU]\ODWXMHV] GR $QJOLL $OH PLãD QLHVSRG]LDQND 7HUD] WR MX˚ QLH MHVW WDND ãDWZD SRGUy˚ MDN NLHG\ʾ 0XVLV] SU]HGH ZV]\VWNLP Z\SHãQLʀ FDãH VWHUW\ SDSLHUyZ NWyUH GRVWDUF]\ FL DQJLHOVND NRQWUROD JUDQLF]QD Z NWyU\FK SU]HS\WDMɾ FLʐ ] QDMGUREQLHMV]\PL V]F]HJyãDPL NLP MHVWHʾ L SR FR Z RJyOH LP ]DZUDFDV] JãRZʐ 1LH PDUWZ VLʐ $QJOLF\ V]DQXMɾ SU]HVWU]Hʬ RVRELVWɾ L UDF]HM QLH EʐGɾ W\FK IRUPXODU]\ VSUDZG]Dʀ 1LH WR FR SROVND REVãXJD QD ORWQLVNX Z :DUV]DZLH 7DP WZRMH SDSLHU\ ]RVWDQɾ SU]HDQDOL]RZDQH SU]H] VWHZDUGyZ EH]Z]JOʐGQ\FK MDN URERW\ = WDNɾ VDPɾ SLHF]RãRZLWRʾFLɾ MDNɾ NLHG\ʾ VSURZDG]DOL ZDJʐ WZRLFK ZDOL]HN WHUD] EʐGɾ SU]\JOɾGDʀ VLʐ U]ʐGRP QXPHUNyZ QD WZRLFK GRNXPHQWDFK =D NUyWNL NRG" :\SHãQLʀ MHV]F]H UD] 1LHZ\UD˘Q\ VNDQ" 3RZWyU]\ʀ 2GSUDZD ]DP\ND VLʐ ]D SLʐWQDʾFLH PLQXW 3R SU]HMʾFLX WHM NRQWUROL MDNE\ Z\NU\ZDF]HP NãDPVWZ QDOH˚\ FL VLʐ FKZLOD Z\WFKQLHQLD $ WX PLã\ SUH]HQW RG SURFHQW %U\W\MF]\NyZ $QJOLD ]QDOD]ãD VLʐ MX˚ QD GREUH SR]D VWUHIɾ 6FKHQJHQ FR GOD FLHELH R]QDF]D VXSHU QLVNLH FHQ\ ]D ZyGNʐ SDSLHURV\ L LQQH WUXMɾFH SU]\MHPQRʾFL 1LH SDOLV]" 7\P OHSLHM NXS ZLʐF SDSLHURV\ QD KDQGHO 3ROVND ZyGND WR UDU\WDV VWXGHQW EH] EXWHONL Z ]DPUD˚DUFH F]XMH VLʐ ˘OH :H˘ ]H VREɾ SLHURJL FLDVWHF]ND V]\QNL SURV]ʐ WʐVNQRWD ]D QLPL PQLH ]˚HUD .LHG\ MX˚ ]DVLɾG]LHV] Z ]DSHZQH SUDZLH SXVW\P VDPRORFLH ZVãXFKDM VLʐ Z UR]PRZ\

ZVSyãSDVD˚HUyZ :LHP WR QLHãDGQLH DOH Z\VWDUF]\ ˚H EʐG]LHV] VãXFKDʀ MHGQ\P XFKHP 3U]HG WREɾ SDQL UR]PDZLD ]H VZRLP V\QNLHP 3U]HNRQXMH JR ˚H MX˚ QLHGãXJR ZUyFɾ GR 3ROVNL QD VWDãH $ SR FR" ² S\WD V\QHN ˙HE\ʾ PLDã ZãDVQ\ SRNyM ² RGSRZLDGD PDPD $ ]DELHU]HP\ PyM SLyUQLN" ² S\WD ZFLɾ˚ ]DQLHSRNRMRQ\ V\QHN =DELHU]HP\ ZV]\VWNR ]RVWDQɾ SXVWH ʾFLDQ\ ² PyZL SU]HU\ZDMɾF ZV]HONLH VSHNXODFMH PDPD 1D ORWQLVNX Z /XWRQ GR NWyUHJR Vɾ ] 3ROVNL EDUG]R WDQLH ORW\ MHVW ]XSHãQLH SXVWR : NRU\WDU]X JRWRZ\P QD SU]\MʐFLH MDNE\ ZLHORNLORPHWURZHJR Zʐ˚D VWRMɾ W\ONR SDVD˚HURZLH ] WZRMHJR VDPRORWX 3DVVSRUW ² NU]\F]\ FHOQLN 1LH]UR]XPLDQ\ SRZWDU]D MHV]F]H JãRʾQLHM ² 6KRZ SDVVSRUW 'DOHM SU]\ZLWDMɾ FLʐ SXVWH SyãNL VNOHSX 'XW\ )UHH RNU\WH IROLɾ MDNE\ E\ã\ RÀDUDPL PRUGHUVWZD

2KR 7XWDM ] ZLUXVHP QLH PD ˚DUWyZ ² SHZQLH SRP\ʾOLV] 1D ORWQLVNX IDNW\F]QLH ˚DUWyZ QLH PD Z RJyOH 3y˘QLHM MHGQDN QLH EʐG]LH MX˚ WDN RVWUR 3U]HG Z\MʾFLHP ]ãDS MHV]F]H GDUPRZɾ JD]HWʐ QD NRV]W JRVSRGDU]D 3ROHFDP FL 7KH 6XQ ² QLH EʐG]LHV] VLʐ ] QLɾ QXG]Lʀ 1D SLHUZV]HM VWURQLH %RULV -RKQVRQ SRF]HUZLHQLDã\ QD WZDU]\ WURFKʐ MDNE\ JDODUHWRZDW\ RGELMD WHQLVRZɾ SLãNʐ IRUKHQGHP D QDG QLP ZLHONL QDSLV ZLHʾFL Å60$6+,1* µ F]\OL Å52=75=$6.8-ɽ&< µ ² JD]HWD WRQLH Z NRPSOHPHQWDFK GOD SUHPLHUD SU]\ RND]ML GRWNOLZLH GRJDGXMɾF ]E\W ZROQR V]F]HSLɾFHM VLʐ (XURSʐ 1D NROHMQ\FK VWURQDFK QD ]PLDQʐ PRGHONL ] WHOHZL]ML PRQDUFKRZLH L SLãNDU]H -HVWHʾ QD :\VSDFK WHUD] MX˚ QLH PDV] ZɾWSOLZRʾFL :\VLɾG]LHV] QD GZRUFX 6W 3DQFUDV ROEU]\PLP MDNE\ PyJã SRG GD-

FKHP ]PLHʾFLʀ VDP 3DãDF .XOWXU\ $OH WR QLH UREL MX˚ QD QLNLP ZUD˚DQLD 3RVãXFKDM ]D WR NRQFHUWyZ MDNLH GDMɾ QD VWRMɾF\FK Z WHM KDOL SLDQLQDFK -HV]F]H QLHGDZQR LFK WX QLH E\ãR QD FLʐ˚V]H F]DV\ SDQGHPLL ]RVWDã\ ]DEUDQH 7HUD] SU]\ MHGQ\P VLHG]L VWDUV]\ SDQ L JUD MDNE\ SDGDã\ QD QLHJR ʾZLDWãD ]H ZV]\VWNLFK UHÁHNWRUyZ .U]\˚XMH UʐFH SU]HFK\OD VLʐ QD ãDZHF]FH D SRWHP NRʬF]\ ] WDNɾ PRFɾ ˚H QD GZRUFX QD FKZLOH ]DSDGD FLV]D $ SRWHP ELHU]H SR SURVWX VZRMɾ SODVWLNRZɾ WRUEʐ L UXV]D GR PHWUD .LHG\ Z\MG]LHV] QD ]HZQɾWU] PR˚H FL VLʐ ]DNUʐFLʀ Z JãRZLH 2G SDUX GQL Z ]ZLɾ]NX ] RWZDUFLHP UHVWDXUDFML NLQ L FDãHM UHV]W\ QD XOLFDFK MHVW SUDZG]LZ\ NDUQDZDã 0LPR UDF]HM QLHVSU]\MDMɾFHM SRJRG\ ]DFLQDMɾF\FK GHV]F]yZ L JZDãWRZQ\FK JUDGyZ FKRGQLNDPL VXQɾ WãXP\ /RQG\ʬF]\NyZ ˚ɾGQ\FK

SU]\JyG 1LHNWyU]\ LGɾ SHZQLH QD *UDQDU\ 6TXDUH JG]LH QD PLQLDWXURZ\FK Z SRUyZQDQLX ] ZDUV]DZVNLPL VFKRGNDFK VLHG]ɾ VWãRF]HQL OXG]LH SRSLMDMɾF L SDWU]ɾF QD Sã\QɾFH ZɾVNLP NDQDãHP ãyGNL 0R˚H L OHSV]H WR QL˚ ZDOND R PLHMVFH Z SXEDFK :LHF]RUDPL QDSUDZGʐ WUXGQR R VWROLN DOH MHV]F]H WUXGQLHM MHVW VLʐ F]HJRʾ QDSLʀ 3UDFRZQLF\ QLHJG\ʾ VSHFMDOL]XMɾF\ VLʐ Z Eã\VNDZLF]Q\P QDPLHU]DQLX L ]JDUQLDQLX ]H VWRãyZ SXVW\FK V]NODQHN SR SLZLH WHUD] VWDOL VLʐ NHOQHUDPL SRQLHZD˚ NOLHQWRP QLH ZROQR ZFLɾ˚ VWDQɾʀ SU]\ ODG]LH .HOQHU]\ ELHJDMɾ ]DJXELHQL DOH GRSLVXMH LP KXPRU WDN VDPR ] UHV]Wɾ MDN VɾVLDGRP SU]\ LQQ\FK VWROLNDFK NWyU]\ NRQLHF]QLH FKFɾ VLʐ G]LHOLʀ VZRLPL SU]HP\ʾOHQLDPL QD WHPDW 3ROVNL L QLH]UR]XPLDQHJR SU]H] QDV NRPXQL]PX 1LH PD FR PDUQRZDʀ QD QLFK F]DVX -XWUR ]DF]\QD VLʐ LQWHQV\ZQ\ WUHQLQJ VSDFHURZR PX]HDOQ\ $OH ]DUD] MHVWHʾ SU]HFLH˚ QD NZDUDQWDQQLH 3U]HF]HNDV] ZLʐF SLHUZV]H NLOND GQL Z PLHV]DQLX ER NWR ZLH F]\ SROLFMDQFL QLH ]DSXNDMɾ GR GU]ZL 7\PF]DVHP PXVLV] PLHʀ NRPyUNʐ SRG UʐNɾ ER EʐGɾ GR FLHELH FRG]LHQQLH G]ZRQLʀ PLOL NRQWUROHU]\ L Z\S\W\ZDʀ VLʐ WURVNOLZLH R WZRMH ]GURZLH D WDN˚H GDWʐ XURG]HQLD L DGUHV ]DPLHV]DQLD =DSHZQLɾ FL VSRNyM GXFKD DOH QLH RGSRZLHG]ɾ QD WUXGQH S\WDQLD -HʾOL WHVW\ ZLUXVRZH NRV]WXMɾFH NURFLH QLH ]RVWDã\ GR FLHELH SU]\VãDQH X]EUyM VLʐ Z FLHUSOLZRʾʀ Å%DUG]R MHVW QDP ZV]\VWNLP SU]\NUR µ 1R Fy˚ PLQʐã\ W\JRGQLH PLQʐãD WZRMD NZDUDQWDQQD 7HUD] PR˚HV] Z VSRNRMX JDSLʀ VLʐ QD RGFLʐWɾ JãRZʐ NURZ\ SU]\JRWRZDQɾ Z JDOHULL SU]H] DUW\VWʐ 'DPLHQD +LUVWD SRG]LZLDʀ PLDVWR ] SLHUZV]\FK PLHMVF GZXSLʐWURZ\FK DXWREXVyZ L Z\OHJLZDʀ VLʐ Z NZLWQɾF\FK RJURGDFK +\GH 3DUNX LOH W\ONR GXV]D ]DSUDJQLH 3RUDQNDPL PR˚HV] ELHJDʀ Z SDUNX ZUD] ]H VSRUWRZ\PL PDPDPL L ˚\ODVW\PL EL]QHVPHQDPL D ZLHF]RUDPL ʾZLʐWRZDʀ ] PãRG\PL $QJOLNDPL ]DNRʬF]RQH PQLHM OXE EDUG]LHM SRP\ʾOQLH VWXGLD &LHV]ʐ VLʐ ˚H MHVWHʾ 1LH PRJʐ VLʐ GRF]HNDʀ NLHG\ VLʐ VSRWNDP\ $1721, .2675=(:$

3

:LDWU ]U\ZD SU]\MH]GQ\P NDSHOXV]H ] JãyZ L ]DELHUD MH Z VWURQʐ RFHDQX 3DURZH ãRG]LH PLMDMɾ VLʐ R ZãRV Z Z]EXU]RQHM ZRG]LH Z ZLHONLP SʐG]LH = RSDUyZ G\PX Z\ãDQLDMɾ VLʐ FRUD] Z\UD˘QLHM Eã\V]F]ɾFH LJOLFH 7R 0DQKDWWDQ = SRNãDGX SRG]LZLD JR SROVND DUFKLWHNWND QD NWyUHM V]HUHJL OʾQLɾF\FK ZLH˚RZFyZ URELɾ ROEU]\PLH ZUD˚HQLH -HM ZQLNOLZ\ Z]URN SU]H] QDMEOL˚V]H GQL EʐG]LH EDGDʀ VWROLFʐ QRZRF]HVQHJR ʾZLDWD 2EVHUZDFMH IXQNFMRQDOQ\FK SU]HVWU]HQL L UR]ZLɾ]Dʬ XVSUDZQLDMɾF\FK ˚\FLH RE\ZDWHOL 1RZHJR -RUNX DUFKLWHNWND ]JURPDG]L L ]DELHU]H ]H VREɾ ] SRZURWHP GR 3ROVNL ] QDG]LHMɾ ˚H NLHG\ʾ ZFLHOL MH Z ˚\FLH $UFKLWHNWNɾ Wɾ MHVW %DUEDUD %UXNDOVND D PLHMVFHP Z NWyU\P PDMɾ ]LʾFLʀ VLʐ MHM SODQ\ ² ˚ROLERUVND ,9 9,, L ,; NRORQLD $UFKLWHNWNRP PLʐG]\ZRMHQQHM :DUV]DZ\ SU]\V]ãR SUDFRZDʀ Z QLH]Z\Nã\P ʾURGRZLVNX %UXNDOVND E\ãD MHGQɾ ] SLHUZV]\FK NRELHW NWyUD XNRʬF]\ãD VWXGLD QD :\G]LDOH $UFKLWHNWXU\ 3ROLWHFKQLNL :DUV]DZVNLHM 7DP WH˚ SR]QDãD VZRMHJR SU]\V]ãHJR Pʐ˚D L SDUWQHUD Z SUDF\ 6WDQLVãDZD ']LVLDM WDNɾ SDUʐ QD]ZDOLE\ʾP\ ÅSRZHU FRXSOHµ SRQLHZD˚ SDUD ZVSLHUDãD VLʐ L LQVSLURZDãD QDZ]DMHP ]DZRGRZR :LʐNV]Rʾʀ DUFKLWHNWHN WDPW\FK F]DVyZ WDN˚H GHELXWXMH Z SDUDFK WDN MDN QD SU]\NãDG LQQD XWDOHQWRZDQD SURMHNWDQWND +HOHQD 6\UNXV PDã˚RQND 6\PRQD 6\UNXVD %DGDF]NL ZVND]XMɾ ˚H E\ã WR QLHVWHW\ QLHUR]ãɾF]Q\ HOHPHQW UHDOLyZ WDPW\FK F]DVyZ ² DUFKLWHNWND QDZHW QDM]GROQLHMV]D QLH E\ãD WUDNWRZDQD Z VZRLP ʾURGRZLVNX QD UyZQL ] Pʐ˚F]\]QDPL GRSyNL QLH PLDãD X ERNX Pʐ˚F]\]Q\ : SUDF\ NRELHWRP SRZLHU]DQR SURMHNW\ X]QDZDQH ]D ÅPQLHM LVWRWQHµ WDNLH MDN SU]HVWU]HQLH GOD VãX˚E\ NXFKQLH ˚ãRENL L LQQH RELHNW\ SRZLɾ]DQH ] SUDFɾ GRPRZɾ 'OD %UXNDOVNLHM MDN L GOD -DQLQ\ -DQNRZVNLHM GUXJLHM DUFKLWHNWNL ]DDQJD˚RZDQHM Z SURMHNW 2VLHGOD QLH Vɾ WR

7VQRKUVMK VW D[ö[ SU]HVWU]HQLH GUXJLHM NDWHJRULL 2ELH UR]XPLHMɾ ˚H SU]\SDGãR LP ]DGDQLH R ZLHOH ZLʐNV]H L EDUG]LHM DPELWQH ² QD LFK GHVNDFK NUHʾODUVNLFK SRZVWDQLH SU]HVWU]Hʬ NWyUD PD XNV]WDãWRZDʀ 1RZɾ .RELHWʐ QRZRF]HVQɾ PLHV]NDQNʐ PLDVWD Gɾ˚ɾFɾ GR SHãQHM HPDQF\SDFML 0R˚QD ʾPLDãR SRZLHG]LHʀ ˚H ]DUyZQR %DUEDUD MDNL L -DQLQD ]DMPRZDã\ VLʐ IHPLQLVW\F]Qɾ DUFKLWHNWXUɾ VZRLFK F]DVyZ %UXNDOVND Z URNX GHELXWXMH ]H VZRLP SURMHNWHP Z]RUFRZHM NXFKQL 5\VXQNL NWyU\PL Z]EXG]L QLH]Z\NãH SRUXV]HQLH VZRMHJR ʾURGRZLVND SU]HGVWDZLDMɾ PDãɾ GREU]H RʾZLHWORQɾ SU]HVWU]Hʬ ] RGSRZLHGQLɾ LORʾFLɾ SU]\VWRVRZDQ\FK GR Z\VRNRʾFL NRELHW\ V]XÁDG .D˚G\ RELHNW MHVW REGDU]RQ\ QXPHUHP L GRNãDGQLH RSLVDQ\ 1DMZD˚QLHMV]\P HOHPHQWHP WHJR ZQʐWU]D MHVW MHGQDN 1RZD .RELHWD NWyUD MDN 0RGXORU /H

&RUEXVLHUD MHVW PLDUɾ VZRMHJR GRPRZHJR ZV]HFKʾZLDWD :VSyãF]HʾQLH ]DãR˚HQLH ˚H NXFKQLD MHVW SU]HVWU]HQLɾ NRELHW\ E\ãRE\ ]XSHãQLH ZVWHF]QH MHGQDN Z F]DVDFK %UXNDOVNLHM MHM SURMHNW E\ã SRVWU]HJDQ\ ]XSHãQLH LQDF]HM .XFKQLD E\ãD VNRQVWUXRZDQD Z WDNL VSRVyE DE\ VSʐG]Dʀ Z QLHM MDN QDM PQLHM F]DVX 1RZD .RELHWD WDN MDN VDPD %UXNDOVND PD SUDFʐ D WDN˚H SUDZR GR VSʐG]DQLD F]DVX SR]D GRPHP ZHGOH VZRLFK FKʐFL 0XVL PLHʀ F]DV QD VSRUW L OXQFK ] SU]\MDFLyãNDPL .XFKQLD MHVW RWZDUWD QD VDORQ VWDMH VLʐ ZLʐF SU]HVWU]HQLɾ R UyZQ\P ]QDF]HQLX GR UHV]W\ GRPX :ãDʾQLH ] WHJR SRZRGX EDGDF]ND 0DUWD /HʾQLDNRZVND QD]\ZD %UXNDOVNɾ ÅPRGHUQLVWNɾ Z NXFKQLµ QDZLɾ]XMɾF GR LGHL UR]ZLMDMɾFHJR VLʐ Z (XURSLH PRGHUQL]PX NWyU\ ]DNãDGDã FDãNRZLWɾ SU]HPLDQʐ SU]HVWU]HQL L ZLɾ˚ɾFHM VLʐ ] QLɾ QDZ\NyZ : W\P F]DVLH NLHG\

%DUEDUD ]DMPXMH VLʐ .RELHWɾ -DQLQD -DQNRZVND SRʾZLʐFD VZyM F]DV SURMHNWRZDQLX SU]HVWU]HQL RGSRZLHGQLHM GR Z\FKRZDQLD G]LHFL -DQNRZVND MHVW ZV]HFKVWURQQLH X]GROQLRQD L QLH WUDFL RND]ML DE\ UHDOL]RZDʀ VZRMH SRP\Vã\ :UD] ] %DUEDUɾ RWZLHUD QD ˚ROLERUVNLP :60LH Z\SR˚\F]DOQLʐ VSU]ʐWyZ G]LHFLʐF\FK ZLHOH ] QLFK SURMHNWXMH VDPD 3RVWʐSRZ\ GXFK ZFLHOD Z ˚\FLH DQJD˚XMɾF GR ZVSyãSUDF\ GRNWRUD SHGLDWUʐ $OHNVDQGUD /DQGHJR ] NWyUHJR SRPRFɾ SURMHNWXMH Å6]NODQ\ 'RPHNµ F]\OL SU]HGV]NROH NWyUH VWRL GR G]Lʾ X ]ELHJX XOLF 6LHUSHFNLHM L 6X]LQD 3U]HGV]NROH FKRFLD˚ VNURPQLH XU]ɾG]RQH ZFLHOD Z ˚\FLH QRZRF]HVQH PHWRG\ ʾZLHFNLHJR Z\FKRZDQLD : SLHUZV]\FK ODWDFK IXQNFMRQRZDQLD LVWQLHMH W\ONR G]LʐNL QLH]Z\NãHM ]D˚\ãRʾFL PLHV]NDQHN ˚ROLERUVNLFK NRORQLL ']LHOɾ VLʐ RQH RERZLɾ]NDPL JRWXMɾ QD ]PLDQ\ RSLHNXMɾ VLʐ G]LHʀ-

PL : W\P F]DVLH SRZVWDMH WDN˚H .RãR &]\QQ\FK .RRSHUDW\VWHN NWyUH XGRVWʐSQLD F]ãRQNLQLRP NVLɾ˚NL L PLʐG]\QDURGRZH SXEOLNDFMH QD WHPDW ]PLHQLDMɾFHM VLʐ UROL VSRãHF]QHM NRELHW ,ORʾʀ VWRZDU]\V]Hʬ L VSRãHF]Q\FK UXFKyZ MHVW QLH]Z\NãD QDZHW Z NRQWHNʾFLH QDV]\FK F]DVyZ 0RGHUQLVW\F]Q\ RSW\PL]P SRãɾF]RQ\ ] QRZRF]HVQ\P SODQRZDQLHP VWZDU]D QLHVDPRZLWH ZDUXQNL ˚\FLRZH Z NRORQLDFK G]LʐNL F]HPX PãRGH RVLHGOH IXQNFMRQXMH MDN MHGHQ RUJDQL]P 3RP\Vã\ SURMHNWDQWHN QLH Vɾ UHDOL]RZDQH MHGQDN EH] RÀDU &]ʐVW\P SRGREQR ZLGRNLHP QD SU]HGZRMHQQ\P RVLHGOX Vɾ EH]GRPQH PãRGH NRELHW\ NWyUH SU]\MHFKDã\ WDP ]H ZVL ] QDG]LHMɾ QD ]QDOH]LHQLH ]DWUXGQLHQLD MDNR SRPRF GRPRZD 1RZRF]HVQH PLHV]DQLD %UXNDOVNLFK QLH SU]HZLG\ZDã\ GOD QLFK PLHMVFD MHGQDN PLPR WR E\ã\ ]DWUXGQLDQH SU]H] QLHNWyU\FK ORNDWRUyZ :HGãXJ V]DFXQNyZ - 6]\PDʬVNLHJR Z ODWDFK WU]\G]LHVW\FK VãX˚ED VWDQRZL D˚ RJyãX PLHV]NDʬFyZ 2VLHGOD NWyUH URERWQLF]H E\ãR MX˚ W\ONR ] ]DãR˚HQLD 1D ãDPDFK Å˙\FLD :60µ PLʐG]\ ÅORNDWRUNDPLµ L ÅVãX˚ɾF\PLµ WRF]\ VLʐ ]UHV]Wɾ Z W\P F]DVLH G\VNXVMD Z NWyUHM NRRSHUDW\VWNL EURQLã\ PRGHUQLVW\F]Q\FK SURMHNWyZ %UXNDOVNLHM L -DQNRZVNLHM 5R]ZyM RVLHGOD ]DKDPRZXMH Z NRʬFX Z\EXFK GUXJLHM ZRMQ\ ʾZLDWRZHM MHGQDN QLH VWXG]L WR ]DSDãX SURMHNWDQWHN %UXNDOVND XG]LHOD VLʐ Z .RQVSLUDF\MQHM 3UDFRZQL $UFKLWHNWRQLF]QR 8UEDQLVW\F]QHM JG]LH VQXMH SODQ\ R EXGRZLH NROHMQ\FK RELHNWyZ 2VLHGOD 0DU]\ MHM VLʐ ]DSURMHNWRZDQLH ]DXWRPDW\]RZDQHM MDGãRGDMQL QD Z]yU W\FK NWyUH SRG]LZLDãD QLHJG\ʾ Z 1RZ\P -RUNX .WR ZLH MDN ˙ROLERU] Z\JOɾGDãE\ G]LVLDM JG\E\ W\P DUFKLWHNWNRP XWRSLVWNRP E\ãR GDQH GRNRʬF]\ʀ VZRMH G]LHãR 7\PF]DVHP PR˚HP\ E\ʀ ZG]LʐF]QL ˚H QD ˙ROLERU]X UHZROXFMD ]DF]ʐãD VLʐ ZãDʾQLH Z NXFKQL ANTONI KOSTRZEWA : WHNʾFLH NRU]\VWDãHP ] SUDF\ 0DJG\ 0DW\VHN ,PLHOLʬVNLHM SW Å3URMHNWDQWNL L 3HUIRUPHUNL 3U]HGZRMHQQHJR 2VLHGOD ˙ROLERU]µ

3

9U\[UVMKG MQøEG 6ÖE\[ 0LHV]NDʬFyZ ˙ROLERU]D QLH REVHUZXMɾ G]LHʬ Z G]LHʬ Z\ãɾF]QLH SRQXU]\ SROLFMDQFL = Z\VRNLFK PXUyZ SDWU]ɾ QD QDV WDN˚H ZLHONLH RF]\ QLH PQLHM ZLHONLFK SRVWDFL 'DYLG %RZLH ]H VZRMHJR NRORURZHJR PXUDOX VSRJOɾGD QD WãXP\ NWyUH UD] SR UD] UR]ELMDMɾ VLʐ R ʾFLDQ\ WDUF] QD XOLF\ 0LFNLHZLF]D 2NROLFD WRQLH Z SURWHVW VRQJDFK D SR ND˚G\P SURWHʾFLH UDQHN ]DVWDMH Mɾ QLHFR EDUG]LHM V]NDUãDWQɾ .LONDVHW PHWUyZ GDOHM ZʾUyG ZURWNDU]\ VSRUWRZFyZ L DPDWRUyZ SLNQLNyZ PUXJD QHRQRZ\PL SRZLHNDPL LQQD ORNDOQD JZLD]GD 7R ÅʽZLDWãRWU\VNµ 0DXU\FHJR *RPXOLFNLHJR PQLH EOL˚HM ]QDQ\ MDNR %ɾEHONL SU]\ NWyU\P ]DZLɾ]XMɾ VLʐ L NRʬF]ɾ QLH]OLF]RQH ˚ROLERUVNLH ]QDMRPRʾFL 7\PF]DVHP QLHGDOHNR 3ODFX :LOVRQD RNROLFʐ ʾZLGUXMɾ LQQH ROEU]\PLH RF]\VND 1DOH˚ɾ GR 7RQɾFHJR %RKDWHUD ² VWZRU]RQHJR SU]H] 3LRWUD -DQRZF]\ND PXUDOX NWyU\ VZRMɾ Z\PRZɾ PD QDZLɾ]\ZDʀ GR VPXWQHM NRQG\FML ]QDMGXMɾFHJR VLʐ SRQL˚HM NLQD .LQR 7ʐF]D NWyUH QLHEDZHP PRJãRE\ ʾZLʐWRZDʀ VWXOHFLH LVWQLHQLD WRQLH MDN QDPDORZDQ\ QD MHJR PXUDFK F]ãRZLHN 3RF]ɾWNL .LQD VLʐJDMɾ URNX NLHG\ WR Z NRWãRZQL FHQWUDOQHJR RJU]HZDQLD RVLHGOD :60 XGDMH VLʐ Z\JRVSRGDURZDʀ PLHMVFH QD RELHNW NXOWXUDOQ\ NWyUHJR EUDNRZDãR Z RNROLF\ 6WDMH VLʐ RQR F]ʐʾFLɾ QLH]Z\NãHM XNãDGDQNL XUEDQLVW\F]QHM SU]HGZRMHQQHJR RVLHGOD 6DOH NRWãRZQL JRV]F]ɾ QDMSLHUZ 7HDWU LPLHQLD ˙HURPVNLHJR QDVWʐSQLH NLQR ˙ROLERU] D Sy˘QLHM ʽZLDW 7HPSR W\FK ]PLDQ ]ZLDVWXMH NV]WDãWXMɾF\ VLʐ FKDUDNWHU PLHMVFD ² RNROLFD WʐWQL ˚\FLHP L G\QDPLF]QLH UR]ZLMD VLʐ ZUD] ] MHM PLHV]NDʬFDPL 0LHV]NDʬF\ 9 NRORQLL QLH ]QRV]ɾ QXG\ L Z\VRNR FHQLɾ VRELH RND]Mʐ GR VSʐG]DQLD F]DVX Z QDMEOL˚V]HM RNROLF\ FR DNXUDW

QLH ]PLHQLãR VLʐ VSHFMDOQLH GR G]Lʾ 7R WXWDM SDGDMɾ SLHUZV]H VWU]Dã\ 3RZVWDQLD L WX WDN˚H UR]SRF]\QD VLʐ RGEXGRZD SRZRMHQQHM :DUV]DZ\ 1LHGãXJR SR ZRMQLH ZUDFD .LQR 7ʐF]D QLHVWUZR˚RQH PLQLRQ\PL Z\GDU]HQLDPL L NRQW\QXXMH VZRMɾ G]LDãDOQRʾʀ : W\P F]DVLH ]\VNXMH WH˚ QRZɾ UR]EXGRZDQɾ IDVDGʐ SRGREQɾ GR VNɾS\FK JHRPHWU\F]Q\FK IRUP 'RPX +DQGORZHJR 0HUNXU\ : :RMFLHFK .UXNRZVNL LQLFMXMH 7HDWU Z 5XFKX NWyU\ ]U]HV]D DUW\VWyZ ] FDãHM 3ROVNL ZH ZVSyOQHM G]LDãDOQRʾFL QD SRJUDQLF]X NLQD WHDWUX L DNFML PLHMVNLFK 7HDWU MHVW Z VZRLFK F]DVDFK UHZROXF\MQ\ ² DNWRU]\ Z\FKRG]ɾ ]H V]WXNɾ QD XOLFʐ VWDMɾF VLʐ MHM DNW\ZQ\PL JUDF]DPL $UW\ʾFL QLH FRIDMɾ VLʐ SU]HG NU\W\Nɾ NRPXQL]PX L PLDãNLHM FRG]LHQQRʾFL 1D IDOL ]PLDQ URNX NROHNW\Z WUDÀD QD ˙ROLERU] DE\

]DMɾʀ QRZɾ VLHG]LEʐ Z VʐG]LZ\FK PXUDFK .LQD 7ʐF]D 1D SU]HGVWDZLHQLD L NRQFHUW\ SU]\FKRG]L WX FDãD :DUV]DZD 3U]\MH˚G˚DMɾ ]DSURV]HQL JRʾFLH ] (XURS\ ² OHJHQGDUQ\ VFHQDU]\VWD 3HWHU *UHHQDZD\ F]\ LNRQD SXQNX L TXHHURZHJR UXFKX 'HUHN -DUPDQ 5R]ZLMDMɾ WX WDN˚H VNU]\GãD PãRG]L DUW\ʾFL MD]]RZL 7R VFHQD SUDZG]LZHJR QLHRNLHã]QDQHJR XQGHUJURXQGX 3UH]HQWXMɾ WX VZRMɾ WZyUF]Rʾʀ HNRORJLF]QR HNVSHU\PHQWDOQɾ PX]\F\ Å']LDGyZ ˙ROLERUVNLFKµ G]LDãD PãRG]LH˚RZ\ 7HDWU Å7UDWZDµ 2 W\FK L R LQQ\FK Z\GDU]HQLDFK SLV]H Z ʾZLHWQ\P WHNʾFLH Z 'ZXW\JRGQLNX 3DZHã 6RV]\ʬVNL Å: URNX Z NLQRWHDWU]H RWZDUWR *DOHULʐ $ 5 NWyUHM JãyZQ\P NXUDWRUHP E\ã .U]\V]WRI ˙ZLUEOLV : QLHM VZRMH NDULHU\ UR]SRF]\QDOL 3DZHã $OWKDPHU L $UWXU ˙PLMHZVNL 7R Z Å7ʐF]\µ Z

URNX DXWRU SURJUDPX Å']\QG]\O\QG]\µ /RSH] 0DXVHUH :RMFLHFK 6WDPP ZVãDZLã VLʐ NRQFHUWHP QD SRʾODGNDFK L EU]XFKX Z WUDNFLH SURPRFML ÅEUX/LRQXµ ² Z\F]\Q WHQ ]DSLVDã VLʐ Z KLVWRULL V]WXNL ODW MDNR MHGHQ ] QDMEDUG]LHM UHSUH]HQWDW\ZQ\FK SHUIRUPDQFH yZ SROVNLHJR WRWDUWX %XG\QHN SU]\ 6X]LQD E\ã WH˚ ED]ɾ OHJHQG\ ZDUV]DZVNLHJR HOHNWUR LQGXVWULDOX Å1DMDNRWLY\µ NWyUD Z WUDNFLH NRQFHUWyZ UR]ELMDãD PãRWDPL WHOHZL]RU\ L FLʐãD SLãɾ WDUF]RZɾ ZUDNL VDPRFKRGyZ µ $XWRU WHNVWX RSLVXMH MDN ² ZUD] ] NRʬF]ɾF\P VLʐ PLOHQLXP ² SU]\ XOLF\ 6X]LQD Z VWUXPLHQLDFK WDQLHJR DONRKROX GRJRU\ZDã SXQN 2 ]DPNQLʐFLX RʾURGND ]DGHF\GRZDã XU]ɾG PLDVWD GR F]HJR VNãRQLã\ JR QDMSHZQLHM VNDUJL QD QLHNRʬF]ɾFH VLʐ QLJG\ SU]HG NLQHP ˚\FLH WRZDU]\VNLH .LQR 7ʐF]D RGFKRG]L ] KXNLHP Z

URNX ]DP\NDMɾF WHQ EXU]OLZ\ HWDS Z KLVWRULL ˙ROLERU]D &LV]D ]DOHJQLH WX QD ODWD &R VSRZRGRZDãR ˚H NROHNW\Z\ ODW G]LHZLʐʀG]LHVLɾW\FK SURZDG]Lã\ .LQR ] WDNLPL VXNFHVDPL D LQLFMDW\Z\ SRZVWDMɾFH UD] SR UD] SR URNX GZXW\VLʐF]Q\P NRʬF]\ã\ VLʐ ÀDVNLHP" %XG\QHN NLQD XGRZRGQLã VDP ˚H OLPLWHP Z MHJR Z\NRU]\VWDQLX MHVW W\ONR OXG]ND Z\REUD˘QLD : GRGDWNX Z LQQ\FK VDODFK HOHNWURZQL RWZLHUDã\ VLʐ UHVWDXUDFMH NWyUH G]LDãDã\ ] SRZRG]HQLHP D˚ GR ]HV]ãRURF]QHM SDQGHPLL &R ZLG]LHOL ZV]HONLHM PDʾFL DUW\ʾFL L PX]\F\ DZDQJDUG\ F]HJR QLH GRZLHG]LHOL VLʐ Sy˘QLHMVL QDMHPF\ .LQD" %XG\QHN VWDMH VLʐ DUHQɾ UR]JU\ZHN PLʐG]\ PLHMVNLPL DNW\ZLVWDPL XU]ʐGQLNDPL L GHZHORSHUDPL &R MDNLʾ F]DV RSLQLʐ SXEOLF]Qɾ HOHNWU\]XMH ZLHʾʀ R ]PLDQDFK ² Z Z NLQLH RVLDGD DNW\ZLVW\F]Q\ 7HDWU 7U]\U]HF]H NWyU\ PD ]DF]ɾʀ WX QRZ\ HSL]RG SR SU]HSURZDG]FH ] %LDãHJRVWRNX 1LHVWHW\ QLH QD GãXJR SRQLHZD˚ ]D MHJR WZyUFɾ FLɾJQɾ VLʐ UHSUHVMH ]H VWURQ\ ELDãRVWRFNLHM SURNXUDWXU\ NWyUD RVNDU˚D JR R RV]XVWZD ÀQDQVRZH 1LHGãXJR SRWHP HPLJUXMH RQ ]D JUDQLFʐ NRʬF]ɾF W\P VDP\P NUyWNL D WDN RELHFXMɾF\ HSL]RG Z KLVWRULL .LQD 3R XSDGNX WHDWUX QD G]LDãNʐ SU]\ 6X]LQD RVWU]ɾ VRELH ]ʐE\ GHZHORSHU]\ ² SRMDZLD VLʐ SRP\Vã Z\EXU]HQLD QLHF]\QQHJR .LQD L Z\EXGRZDQLD QD MHJR PLHMVFH PLHV]NDʬ 2 MHJR ]DFKRZDQLH ZDOF]ɾ DNW\ZLʾFL ] JUXS\ 0LDVWR -HVW 1DV]H L VDPL RNROLF]QL PLHV]NDʬF\ NWyU]\ XUXFKDPLDMɾ LQWHUQHWRZɾ ]U]XWNʐ SLHQLʐG]\ QD UHPRQW L DSHOXMɾ R ZSLVDQLH EXG\QNX GR ZDUV]DZVNLHM OLVW\ ]DE\WNyZ QD NWyUHM GR G]Lʾ MHV]F]H QLH ÀJXUXMH 1DMQRZV]\ HSL]RG .LQD UR]SRF]\QD VLʐ MHGQDN RELHFXMɾFR : EXG\QNX PD SRZVWDʀ &HQWUXP .XOWXU\ )LOPRZHM LPLHQLD $QGU]HMD :DMG\ NWyU\ SRPLHʾFL Z VZRMHM ]PRGHUQL]RZDQHM VDOL NLQRZHM D˚ GZXVWX JRʾFL .RʬFD 7ʐF]\ QLH ZLGDʀ ² PR˚H W\P UD]HP V]WXND ]DJRʾFL WX QD GREUH : WHNʾFLH NRU]\VWDãHP ] DUW\NXãX 3DZãD 6RV]\ʬVNLHJR SW Å:DUV]DZD EH] Å7ʐF]\µ L UHGDNFML SRUWDOX 1RZD :DUV]DZD SW Å/HJHQGDUQH .LQR 7ʐF]D GRVWDMH QRZH ˚\FLHµ ANTONI KOSTRZEWA

5

2QE\V²YMC \ /CTEJOQPV 3LHUZV]H FR ]REDF]\ãHP NLHG\ SU]\MHFKDãHP ZF]HVQ\P UDQNLHP GR PRMHJR QRZHJR PLHV]NDQLD QD 0DUFKPRQW 6WUHHW Z /RQG\QLH WR GZLH XV\FKDMɾFH SDOHPNL VWRMɾFH Z URJX SRNRMX 1LH E\ãHP Z WHM RNROLF\ RGNɾG XFLHNãHP GR 3ROVNL SU]HG ]EOL˚DMɾF\P VLʐ ]DPNQLʐFLHP JUDQLF Z PDUFX

3DOHPNL PRMHJR GREUHJR NROHJL 9ODGD ] 8NUDLQ\ ]RVWDã\ QD PLHMVFX D SRWHP MDN VLʐ GRZLHG]LDãHP ZʐGURZDã\ ] UɾN GR UɾN RSXV]F]DMɾF\FK /RQG\Q VWXGHQWyZ 2VWDWQL W\G]LHʬ QD Z\VSDFK SDPLʐWDP GRVNRQDOH ʽZLDWRZɾ SDQGHPLʐ RJãRV]RQR Z UDGLX NLHG\ ZUDFDãHP ]H ]QDMRP\PL ] FRURF]QHM VWXGHQFNLHM JDOL ERNVX ]RUJDQL]RZDQHM ] ZLHONLP UR]PDFKHP 1D ULQJX Z\VWɾSLã\ QDMSLHUZ QLHZ\VRNLH NUyWNR RVWU]\˚RQH G]LHZF]\Q\ NWyUH ODã\ VLʐ ]DZ]LʐFLH Sy˘QLHM V]RãPHQL SRSXODUQH FKãRSDNL D˚ Z NRʬFX QD ZLGRZQL ]DSDQRZDãD FLV]D ER ZNURF]\OL ]DZRGQLF\ ZLHF]RUX 2EDM ZLHOF\ PXVNXODUQL ² Z GRGDWNX ² MHGHQ ] $PHU\NL D GUXJL ] 5RVML 3R V]ODFKHWQ\P ]Z\FLʐVWZLH ]HVSRãX 86$ NWyUH Z\JOɾGDãR MDN ]Z\FLʐVWZR REX QDV\FHQL ZLGRZLVNLHP VSDNRZDOLʾP\ VLʐ GR WDNVyZNL L UXV]\OLʾP\ GR GRPX -HV]F]H ZWHG\ ² ZH ʾURGʐ ² /RQG\Q KXF]Dã MDN ]DZV]H : SLɾWHN NLHG\ Z SRʾSLHFKX ZUDFDãHP R SyãQRF\ GR PLHV]NDQLD ˚HE\ VSDNRZDʀ SDV]SRUW L PLVLD PLDVWR Z\JOɾGDãR ]XSHãQLH LQDF]HM : GURG]H QD DXWREXV NWyU\ Z ʾURGNX QRF\ ]DZLy]ã PQLH QD ORWQLVNR GR %LUPLQJKDP ]D]Z\F]DM ]DWãRF]RQH XOLFH SHãQH SRUR]ELHUDQ\FK VWXGHQWyZ L VWXGHQWHN E\ã\ SUDZLH SXVWH =RVWDZLãHP $QJOLʐ QD V]Hʾʀ PLHVLʐF\ .LHG\ ZUyFLãHP MX˚ QD 0DUFK-

PRQW 6WUHHW ]DF]ɾãHP RG JUXQWRZQ\FK SRU]ɾGNyZ 6SU]ɾWDãHP ]DZ]LʐFLH ZDOF]\ãHP ] NãʐEDPL NXU]X V]RURZDãHP RNQD ] S\ãX L VDG]\ NWyUH RVLDGã\ WDP FK\ED MHV]F]H SRGF]DV UHZROXFML SU]HP\VãRZHM 6SU]ɾWDãHP WU]\ GQL ER QLJG]LH L WDN QLH PRJãHP Z\Mʾʀ ² F]HNDãD PQLH GZXW\JRGQLRZD NZDUDQWDQQD .ZDUDQWDQQʐ MDN ND˚G\ V]DQXMɾF\ VLʐ PãRG\ F]ãRZLHN SODQRZDãHP VSʐG]Lʀ SRZD˚QLH 1LH Z\FK\ODãHP ZLʐF QRVD SR]D RVWDWQL EDURZ\ VWROLN PRMHJR ORNDOQHJR SXEX 6ã\V]DãHP SORWNL ˚H WDN MDN Z 3ROVFH Z SLOQRZDQLX NZDUDQWDQQ\ EʐG]LH SRPDJDʀ PL SROLFMD WRWH˚ Z\F]HNLZDãHP MHM RGZLHG]LQ 1LHVWHW\ ]DSRPQLDQR R PQLH = SROLFMDQWDPL ]D WR VSRW\NDãHP VLʐ UHJXODUQLH Z NROHMFH SR NDZʐ Z VɾVLHG]NLHM NDZLDUQL JG]LH ZãRVL SRG SU]\NU\ZNɾ GRGDZDOL FDQQROL GR VHUZRZDQHJR DQJLHOVNLHJR ʾQLDGDQLD 3U]HZD˚DMɾFɾ F]ʐʾʀ F]DVX VSʐG]LãHP MHGQDN SU]\ ELXUNX Z PRLP SRNRMX REVHUZXMɾF ZROQR Sã\QɾFH ˚\FLH QD ]H-

ZQɾWU] : W\P PLHMVFX PR˚H SU]\GDãDE\ VLʐ QRWND KLVWRU\F]QD PLHV]NDP Z NDPLHQLF\ ] UXGHM FHJã\ WU]\SLʐWURZHM MDN ZV]\VWNLH LQQH GRP\ QD XOLF\ RSDWU]RQHM ˚HOD]Qɾ SODNLHWNɾ SRGDMɾFɾ URN MDNR GDWʐ XNRʬF]HQLD NRQVWUXNFML 0yM NROHJD -DQHN ]DXZD˚D ˚H QDV] GRP SDPLʐWD MHV]F]H F]DV\ 3LHUZV]HM 5]HF]SRVSROLWHM 6SʐG]DP\ GãXJLH ZLHF]RU\ QD ]DVWDQDZLDQLX VLʐ F]\ Z QDV]\P VNURPQLXWNLP PLHV]NDQNX ˚\OL MX˚ NLHG\ʾ HPLJUDQFL ] 3ROVNL = ND˚G\P NROHMQ\P GQLHP F]XMʐ FRUD] EDUG]LHM ˚H QLH PDP QD FR QDU]HNDʀ 1D UD]LH QLH FKRG]ʐ QD XQLZHUV\WHW L QLH Z\SDWUXMʐ NRQVWUXRZDQHM FKRLQNL NWyUD QLHFK\EQLH WDP SRZVWDQLH : W\P URNX /RQG\Q REVHUZXMʐ SU]H] FLHQLXWNLH WU]DVNDMɾFH RNQD PRMHJR SRNRMX %H]SRʾUHGQLR QDSU]HFLZNR PQLH SLʐWUR QL˚HM SU]\ XOLF\ ]QDMGXMH VLʐ VNOHS Z NWyU\P PR˚QD GRVWDʀ ZãDʾFLZLH ZV]\VWNR 0UXJD GR PQLH MDVNUDZ\P QHRQHP ] QDSLVHP Å:<0,$1$ :$/87

.20,6-,µ : JãʐEL VNOHSX ZLG]ʐ SyãNL ] F]HNRODGDPL MRJXUWDPL Sã\QDPL GR ]P\ZDQLD QDF]\ʬ« :ãDʾFLFLHO VNOHSX R EOLVNRZVFKRGQLHM NDUQDFML XEUDQ\ QLHQDJDQQLH Z VZHWHU L NRV]XOʐ VWRL SU]HG ZHMʾFLHP GR VZRMHJR NUyOHVWZD ] NRPyUNɾ SU]\ XFKX 6NOHS MHVW SUDNW\F]QLH QLHRGZLHG]DQ\ SR]D VSRUDG\F]Q\PL ZL]\WDPL FKãRSDNyZ QD URZHUDFK NWyU]\ ZMH˚G˚DMɾ QD QLFK GR ʾURGND ˚HE\ SRJDGDʀ ] NDVMHUHP ,QWHUHV VLʐ MHGQDN PLPR ZV]\VWNR NUʐFL &]DVHP RWZLHUD VLʐ R G]LHZLɾWHM NLHG\ LQG]LHM R MHGHQDVWHM DOH MHGQR MHVW SHZQH ² SU]HG ZHMʾFLHP ]DZV]H ]REDF]ʐ EL]QHVPHQD ] NRPyUNɾ 'X˚R OHSLHM VɾG]ɾF SR LORʾFL RGZLHG]DMɾF\FK UDG]L VRELH NVLʐJDUQLD ]QDMGXMɾFD VLʐ WX˚ RERN 1D]\ZD VLʐ Å*D\·V WKH ZRUGµ F]\OL MDN VRELH VDP WãXPDF]ʐ Å6ãRZR JHMDµ 1LHELHVND RNUɾJãD WDEOLF]ND NWyUɾ ]D]QDF]D VLʐ SRZLɾ]DQLH EXG\QNX ] ZD˚Qɾ SRVWDFLɾ KLVWRU\F]Qɾ JãRVL ˚H NVLʐJDUQLʐ Z RGZLHG]Dã 0DUN $VKWRQ ²

G]LDãDF] SROLW\F]Q\ NWyU\ SU]HZRG]Lã RUJDQL]DFML /*60 2UJDQL]DFMD ]U]HV]DãD OHVELMNL L JHMyZ ZH ZVSDUFLX EU\W\MVNLFK JyUQLNyZ = NVLʐJDUQL Z\FKRG]L F]DVHP QD SDSLHURVD MHM ZãDʾFLFLHO MX˚ VLZ\ WDN˚H HOHJDQFNR XEUDQ\ &]DVHP VWRL QD XOLF\ UD]HP ] EL]QHVPHQHP NRPyUNɾ 3DQRZLH GDMɾ VRELH SU]HVWU]Hʬ 3R XOLF\ 0DUFKPRQW NWyUHM Z\FLQHN QLHXVWDQQLH PRQLWRUXMʐ NUʐFɾ VLʐ VWXGHQFL 1DGVWDZLDP XFKD NLHG\ Vã\V]ʐ ]QDMRPH JãRV\ 3R XOLF\ F]DVHP SU]HFKDG]DMɾ VLʐ PRL ]QDMRPL ZLʐF ZRãDP LFK ˚HE\ ZSDGOL QD NDZʐ 0LHV]NDQLH ãDWZR Z\SDWU]Hʀ ER RG F]DVyZ SURWHVWyZ Z 3ROVFH Z RNQDFK ZLV]ɾ Eã\VNDZLFH '\VNXWXMHP\ VRELH R DEVXUGDFK SUDZDFK SU]HSLVDFK L SODQDFK 1D NRʬFX SRFLHV]DP\ VLʐ QD GXFKX ˚H MX˚ QLHGãXJR EʐG]LH OHSLHM 1LHNWyU]\ ] QLFK VNRʬF]\OL MX˚ VZRMH V]NRã\ L WHUD] SRV]XNXMɾ SUDF\ Inni jeszcze nie, ale doskwiera im EUDN LPSUH] = -DQNLHP Z\PLHQLDP\ VLʐ SROVNLPL NVLɾ˚NDPL L SROVNLPL VSRVWU]H˚HQLDPL 2VWDWQLR WHPDWHP E\ãD NLV]RQND ] NDSXVW\ :LG]LDãHP Mɾ QD VNOHSRZHM SyãFH UHNODPRZDQɾ MDNR ÅRUJDQLF]QD HNRORJLF]QD SRUFMD ]GURZLDµ ]D F]WHU\ IXQW\ 'ODF]HJR QLNW QLH ZDOF]\ R GREUH LPLʐ QDV]HM SROVNLHM NDSXVW\" 'ODF]HJR VSU]HGDMH VLʐ Mɾ WXWDM MDNR HNRORJLF]Qɾ QRZLQNʐ" &]\ E\ʀ 3RODNLHP WR QLH ]QDF]\ ZãDʾQLH ZDOF]\ʀ ZDOF]\ʀ R SLHURJD EXUDF]NL L RJyUNL NLV]RQH" ˙HE\ ND˚G\ ZLHG]LDã ˚H Vɾ QDV]H L ˚H Vɾ GREUH" .LHG\ ]JãRGQLHMHP\ LG]LHP\ GR VNOHSX Å0DFLXʾµ SR NDV]ʐ ER QLJG]LH LQG]LHM MHM QLH GD VLʐ NXSLʀ 1D XOLFʐ 0DUFKPRQW RG PLHVLɾFD SDWU]ɾ MX˚ FRUD] ˚\ZV]H L ZHVHOV]H SDOHPNL &]HNDMɾ QD 9ODGD NWyU\ SHZQLH NLHG\ʾ VLʐ SR QLH ]JãRVL ˙ROLERU] MHVW NLORPHWUyZ VWɾG 0yJãE\P WHUD] QDSLVDʀ ˚H PLPR WR F]XMʐ VPRJ ] NRPLQD PRMHJR VɾVLDGD DOER ˚H ZFLɾ˚ F]HNDP QD ]LHORQH QD SODFX :LOVRQD $OH MHGQDN WDN QDSUDZGʐ EDUG]R WʐVNQLʐ L PDP QDG]LHMʐ ˚H ]REDF]\P\ VLʐ QD ʾZLʐWD -HʾOL QLH WR ]DSUDV]DP ZV]\VWNLFK ]DLQWHUHVRZDQ\FK QD 0DUFKPRQW :\SDWUXMFLH F]HUZRQ\FK Eã\VNDZLF $1721, .2675=(:$ ,/8675$&-$ 0$5<6,$ /,6,&.$

6

$TWMQYCPK YGVGTCPK ĬQNKDQT\C 1HKEGTUMKGIQ /XELʐ VRELH SRMH˘G]Lʀ 1LH QLH VDPRFKRGHP ER PDP V]DFXQHN GR NOLPDWX L SHFKD GR HJ]DPLQyZ -H˚G˚ʐ URZHUHP :V]\VWNLP QD RNRãR RSRZLDGDP ˚H QLH PD WDNLHJR PLHMVFD QD ˙ROLERU]X GR NWyUHJR QLH GRMHFKDãE\P Z FLɾJX F]WHUHFK PLQXW ² QLHNWyU]\ ZʾFLEVF\ WHVWXMɾ PQLH VWRSHUHP -DNR SUDZG]LZ\ SDWULRWD XOLF\ &]DUQLHFNLHJR ] PRLP ʾFLJDF]HP QLH ]DSXV]F]DP VLʐ MHGQDN Z GDOHNLH UHMRQ\ VWROLF\ ² Z NRʬFX X QDV L WDN MHVW QDMãDGQLHM : PRLP MHGQRRVRERZ\P EROLG]LH QDMEDUG]LHM OXELʐ NUɾ˚\ʀ VRELH Sy˘Qɾ QRFɾ =DF]\QDP RG ]MD]GX Z Gyã XOLF\ 0LFNLHZLF]D Z]GãX˚ WUDV\ QD NWyUHM XF]\ãHP VLʐ MH˘G]Lʀ L VWDUDP VLʐ ]H ZV]\VWNLFK VLã QLH UR]NZDVLʀ QD ]DNUʐFLH SU]HG V]NRãɾ PX]\F]Qɾ 3RWHP SʐG]ʐ .DQLRZVNɾ PLHU]ʐ VLʐ Z]URNLHP ] QLHSRNRMɾFɾ ELDãɾ U]H˘ɾ SR OHZHM VWURQLH L EH] WU]\PDQNL GRMH˚G˚DP ] LPSHWHP GR 3ODFX 6ãRQHF]QHJR 7DP QDELHUDP GRGDWNRZHM SUʐGNRʾFL ZLUXMɾF ZRNyã QLHGDZQR

SRZDORQHJR GU]HZD ˚HE\ Z\VWU]HOLʀ MDN UDNLHWD Z XOLFʐ ʽPLDãɾ , NLHG\ MX˚ QLH PRJʐ SʐG]Lʀ V]\EFLHM PyM URZHU R RSRQDFK FLHQNLFK MDN SHUJDPLQ ]DF]\QD SRGVNDNLZDʀ L WU]ɾʾʀ VLʐ MDNE\P Z\SDGã QD JyUVNL V]ODN :HUWHS\ Z\ELMDMɾ PQLH ]XSHãQLH ] WUDQVX =D]Z\F]DM QLH SU]HMɾãE\P VLʐ W\P D˚ WDN MHGQDN FRʾ ND˚H PL MHFKDʀ GDOHM G]LXUDZɾ GURJɾ 3RVWDQDZLDP ]EDGDʀ Mɾ PHWRG\F]QLH =DF]\QDP RG Z\ORWX SDUNX ˙HURPVNLHJR SU]\ SODFX ]DEDZ JG]LH NDãX˚H Z MH]GQL PRJã\E\ EH] WUXGX SRãNQɾʀ EDZLɾF\FK VLʐ Z RNROLF\ SU]HGV]NRODNyZ 0LMDP XOLFʐ &]DUQLHFNLHJR SU]\ NWyUHM PyM V]ODN QD FKZLOʐ SURVWXMH VLʐ L ãDGQLHMH MHGQDN JG\ W\ONR MHM SLʐNQLH SU]\VWU]\˚RQH ˚\ZRSãRFLNL FKRZDMɾ VLʐ ]D ]DNUʐWHP V]ODN ]QyZ G]LF]HMH L HNVSRQXMH VZyM V]RUVWNL FKDUDNWHU 3U]HSUDV]DP PyM SãDF]ɾF\ URZHUHN ]D ND˚G\ ZHUWHS NWyUHJR QLH XGDMH PL VLʐ RPLQɾʀ MHGQDN MHVW WR ]DGDQLH GRVãRZQLH L Z SU]HQRʾQL NDUNRãRPQH %HWRQ PDUV]F]\ VLʐ L ã\SLH Z JyUʐ PQyVWZHP Eã\V]F]ɾF\FK ʾOHSL 'URJD VNãDGDMɾFD VLʐ Z\ãɾF]QLH ]H ]V]\W\FK ]H VREɾ ãDW V]DUR F]DUQHJR EHWRQX 1LH Z\GDMʐ SRFKRSQ\FK ZQLRVNyZ VSUDZG]DP VWDQ RNROLF]Q\FK MH]GQL L VWZLHUG]DP ˚H SR]D UyZQLH SRNDOHF]RQɾ XOLFɾ ʽPLDãɾ ZV]\VWNLH SUH]HQWXMɾ VLʐ FR QDMPQLHM SU]\]ZRLFLH 1LH UR]XPLHP GODF]HJR ZãDʾQLH XOLFD 0LHURVãDZVNLHJR VWDQRZLɾFD WU]RQ ˙ROLERU]D Z\JOɾGD

MDN G]LHãR GRNWRUD )UDQNHQVWHLQD" 6SUDZʐ QDOH˚\ ]EDGDʀ GRV]F]ʐWQLH GOD GREUD PRMHJR URZHUX 1D]DMXWU] NRQWDNWXMʐ VLʐ ] Z\˚V]ɾ LQVWDQFMɾ ˚ROLERUVNLHJR REMDZLHQLD ² UHGDNFMɾ Å:LOVRQLDNDµ : RF]HNLZDQLX QD RGSRZLHG]L OXE SRV]ODNL SU]HV]XNXMʐ ,QWHUQHW =DF]\QDP RG SU]\EOL˚HQLD VRELH V\OZHWNL SDWURQD XOLF\ *HQHUDã 0LHURVãDZVNL RND]XMH VLʐ E\ʀ ]DZRGRZ\P OHF] QLH RGQRV]ɾF\P VXNFHVyZ UHZROXFMRQLVWɾ HPLJUDQWHP L SRHWɾ -HJR EXU]OLZ\ DOH VPXWQ\ ˚\FLRU\V PDJQHW\]XMH PRMɾ Z\REUD˘QLʐ =RVWDã UDQQ\ SRVWU]HORQ\" 7DN ,OH NXO QLH ZLDGRPR 1LF QLH ZVNyUDP FKRFLD˚ SU]\SXV]F]DP ˚H G]LXU Z MHJR XOLF\ MHVW ZLʐFHM QL˚ Z MHJR PXQGXU]H 3RNUHZLHʬVWZR XOLF\ ʽPLDãHM VWDMH VLʐ MHGQDN MDNRʾ MDʾQLHMV]H 7DN QD PDUJLQHVLH F]\ Vã\V]HOLʾFLH R MHJR NDULHU]H Z\QDOD]F\" 0D RQ QD NRQFLH PLʐG]\ LQQ\PL Z\QDOH]LHQLH WRUQLVWUD PRJɾFHJR VãX˚\ʀ Z UD]LH SRWU]HE\ MDNR WDUF]D %H] ZɾWSLHQLD ʾPLDã\ ZRM DOH G]LXU Z « = EH]QDG]LHMQ\FK SRV]XNLZDʬ UDWXMH PQLH NROHJD SUDFXMɾF\ Z XU]ʐG]LH G]LHOQLF\ 2GSRZLDGD PL EDUG]R U]HF]RZR ,VWQLHMH OLVWD ZHGãXJ NWyUHM Z\ELHUD VLʐ XOLFH GR UHPRQWX : W\P URNX E\ãD WR RF]\ZLʾFLH XOLFD 5\G\JLHUD ² MHM NRFLH ãE\ ZFLɾ˚ SUyEXMH ]DSRPQLHʀ PyM URZHU $ ZLʐF LVWQLHMH OLVWD XOLFD ʽPLDãD QD QLHM E\ãD DOH ]DJLQʐãD SU]H] &RYLDGD $ XOLF\ 0LHURVãDZVNLHJR QLH E\ãR Z

RJyOH -DN WR ,QQ\ WDN˚H GRFLHNOLZ\ UHGDNWRU ZVSRPLQD ˚H ZQLRVNL Z SRGREQ\FK VSUDZDFK Z\V\ãDQH GR XU]ʐGX SU]H] Uy˚QH PLHMVNLH VWRZDU]\V]HQLD JLQɾ JG]LHʾ EH] ]QDNX $ ZLʐF XOLFD MHVW MDND MHVW ER WDN %XOZHUVXMH PQLH WR 3\WDP NROHJL NWyU\ SU]\ QLHM PLHV]ND F]\ ]DZV]H E\ãD Z WDNLP VWDQLH ÅQR MDVQH VWDU\ RGNɾG SDPLʐWDPµ RGSRZLDGD $OH RG NLHG\ WDN" 6LʐJDP GR DUFKLZyZ 1D ãDPDFK *D]HW\ ˙ROLERUVNLHM Z DUW\NXOH 0DWHXV]D 'XUOLND Å8OLFD ʽPLDãD ']LXUDZD L QLHEH]SLHF]QD ODW EH]VNXWHF]QHM ZDONL R UHPRQWµ F\WRZDQH Vɾ ]DVDGQH SHãQH ]LPQHJR ]UR]XPLHQLD DUJXPHQW\ ˚ROLERUVNLFK G]LDãDF]\ L Z\NUʐWQH RGSRZLHG]L XU]ʐGQLNyZ 6LʐJDP GDOHM Z RGPʐW\ LQWHUQHWRZ\FK DUFKLZyZ : DUW\NXOH -DURVãDZD 2VRZVNLHJR ] URNX Z *D]HFLH :\ERUF]HM R XOLF\ ʽPLDãHM WDN Z\SRZLDGD VLʐ JHQ 6WHIDQ %DãXN XF]HVWQLN 3RZVWDQLD :DUV]DZVNLHJR Å&KRGQLNL Vɾ SHãQH G]LXU MH]GQLH SR]DSDGDQH XOLFD QDGDMH VLʐ FK\ED W\ONR GOD ZR]yZ SDQFHUQ\FK µ 3HãQD ]JRGD SDQLH JHQHUDOH :WHG\ V\WXDFMD SUH]HQWRZDãD VLʐ MHGQDN ]JRãD LQDF]HM 8U]ɾG ]DSURSRQRZDã UHZLWDOL]DFMʐ ˙ROLERU]D 2ÀFHUVNLHJR NWyUɾ WR RSURWHVWRZDOL PLHV]NDʬF\ 2 XOLF\ 0LHURVãDZVNLHJR ]QyZ ˚DGQHM Z]PLDQNL ,QQ\ DUW\NXã *D]HW\ VXJHUXMH W\WXãHP ˚H SUy˚QH Vɾ QDG]LHMH PLHV]NDʬFyZ ER ÅSUH]HV WDP QLH PLHV]NDµ :V]ʐG]LH

SRZWDU]D VLʐ LQIRUPDFMD R UHPRQFLH QLHSU]HSURZDG]RQ\P RG ODW $ ZLʐF Z URNX FXG VLʐ VWDã L XOLFH Z\UHPRQWRZDQR 'ODF]HJR DNXUDW ZWHG\" -HVWHP QLHGRZLDUNLHP %UQʐ GDOHM Z DUFKLZD 7UDÀDP QD VWURQʐ NWyUD KLVWRU\F]QH ]GMʐFLD ˚ROLERUVNLFK XOLF SRU]ɾGNXMH FKURQRORJLF]QLH = WUZRJɾ NOLNDP JG]LHʾ Z ODWD WH , MHVW ']LXUD 6]F]HU]\ VLʐ QD ]GMʐFLX SRGSLVDQ\P ÅʽPLDãD µ ] URNX -DGʐ QD PLHMVFH ]EURGQL 6SUDZG]DP 7R WD VDPD &]\ Z FLɾJX ODW PRJãD VLʐ WDP SRMDZLʀ RG OHJHQGDUQHJR UHPRQWX" 6ã\V]DãHP FRʾ R QLH]Z\Nã\FK ]GROQRʾFLDFK 35/ RZVNLFK IDFKRZFyZ DOH ]DNãDGDP ˚H PXVL E\ʀ WDP GãX˚HM 'RFLHUDP QD VDPH GQR VWXGQL 5RN ² 5XH ʽPLDãD ˙ROLEyU] ² JãDGND ʾQLH˚QRELDãD 'R SRF]WyZNL ]DãɾF]RQH ]GMʐFLH XʾPLHFKQLʐW\FK SHãQ\FK SU]HGZRMHQQHM HOHJDQFML URERWQLNyZ SR]XMɾF\FK SU]\ ʾZLH˚R XIRUPRZDQHM MH]GQL &]\ WR PR˚OLZH" &]\ XOLFD 0LHURVãDZVNLHJR MDNL L ʽPLDãD WDN QDSUDZGʐ QLJG\ MHV]F]H QLH GRF]HNDãD VLʐ SHãQHJR UHPRQWX" &]\ SRG ZDUVWZDPL NRORURZ\FK ãDW VSRF]\ZD G]LHãR UɾN QDV]\FK SUDG]LDGNyZ" =ZUDFDP VLʐ GR VWDUV]\FK ˚ROLERU]DQ L LFK SDPLʐFL 7\PF]DVHP MHGQHJR SU]\QDMPQLHM PRJʐ SHZLHQ ² JHQHUDã 0LHURVãDZVNL SDWURQ QLHXGDQ\FK UHZROXFML SUREOHP\ VZRMHM XOLF\ ]UR]XPLDãE\ GRVNRQDOH $1721, .2675=(:$

4

%JQKPMQY[ HWPFCOGPVCNK\O 4QM VGOW PC öCOCEJ Ō9KNUQPKCMCŋ RKUCöGO Q V[O LCM F\KYPG K QDEG Y[FCYCö[ OK UKÖ ĎYKÖVC $QĭGIQ 0CTQF\GPKC Y .QPF[PKG 0KG OQIöGO \TQ\WOKGÆ RT\GF\KYPGL GUVGV[MK VGIQ YKGNQMWNVWTQYGIQ OKCUVC IF\KG YU\[UE[ Y[E\GMWLÄ ITWFPKC CNG \ \WRGöPKG T²ĭP[EJ RQYQF²Y Czasem, w szczególnie ponure dni, patrzyłem na pojawiające się wszędzie świąteczne dekoracje z myślą, że ta wielka otaczająca mnie metropolia używa świąt jak swojego zakładnika. I mógłbym pisać w tym tonie do końca – jednak byłoby to przeinaczeniem tak jak pisanie, że święta to wyłącznie czas beztroski. Śnieg nie pada, dziś nawet świeci słońce, nic nie stoi więc na przeszkodzie, żebyśmy wybrali się na spacer po Londynie przygotowującym się do celebracji.

Przed moim uniwersytetem, jak co roku, powstaje świąteczna instalacja. Obserwowałem rosnące za oknami mojej biblioteki rusztowania zastanawiając się, czym zaskoczą mnie tym razem. Na środku placu powstała, budowana przez inżynierów w kaskach, wieża z metalowych prętów, którą następnie otoczono wzorowymi zabezpieczeniami, spełniającymi wyśrubowane

angielskie przepisy bezpieczeństwa.

Sądziłem, że budowniczy porzucili swoją kreację nie kończąc jej, dopóki wieczorem nie rozbłysła zielonymi neonami, układającymi się w kształt choinki. Przez moich kolegów została nazwana „zgentryfikowaną choinką” i trudno się z nimi nie zgodzić. Rusztowanie to stały element krajobrazu miasta, którego stare, ceglane domki są ciągle wykupowane od niezamożnych mieszkańców i przerabiane na luksusowe apartamenty dla zagranicznych inwestorów.

Niedaleko, piękny, monumentalny dworzec St Pancras zdobi inna choinka. Ta również jest zakładnikiem – jej kształt przypomina wieżę Eiffela – to ukłon w stronę przybywających właśnie na tę stację turystów z Paryża i reklama francuskich perfum, z których choinka jest zrobiona. Cała mieni się jak złoty czubek piramidy. Trudno jest nie ulec jej urokowi.

Nie chcę być posądzony o choinkowy fundamentalizm – że jak choinka to tylko żywa, z bombkami, ręcznie robionym łańcuchem i obowiązkowo wesołymi mrugającymi światełkami, choinka apolityczna i kapitalistycznie obojętna. W stolicy światowego rynku nie da się choinki zostawić w spokoju, i nikomu to raczej nie przeszkadza, więc czemu miałoby mnie?

A zresztą są miejsca, gdzie wszystko wygląda relatywnie „po staremu”.

Wraz z moim kolegą z Polski nabraliśmy zdrowego zwyczaju wybierania się na niedzielne targi śniadaniowe, odbywające się chyba od wieków w tym samym miejscu. Szczycimy się tym, że u przemiłych pań sprzedających wypieki i owoce zyskaliśmy status „my love” czyli kochaniutkich, a u panów rzeźników „gents” co jest w pewnym sensie znakiem osiągnięcia statusu, na który niektórzy przyjezdni musieli pracować latami. Ostatnio

nawet wspólnie żartowaliśmy z francuzów i mierności ich wyrobów w stosunku do rodzimych, angielskich – tak właśnie zachodzi angielska asymilacja! Obok nas sprzedają się choinki, niczym nie różniące się od polskich. Różni się za to sprzedawca – świąteczny wieniec sprzedaje nam uśmiechnięta od ucha do ucha pani w hidżabie.

Mieszkańcy Londynu nie mają chyba nic przeciwko ciekawskim przechodniom spacerującym po ich ulicach. Ich domy, szczególnie te stare, których w mojej okolicy jest mnóstwo, otwierają się na świat wielkimi oknami. Zaglądając w nie buduję pewne wyobrażenie świąt, wcześniej oparte głównie na opowieściach Dickensa. Faktycznie, niektóre wnętrza wyglądają, jakby zatrzymały się w czasie, zazwyczaj pełne książek i o ścianach w kwieciste wzory. Inne oferują zgoła inny widok – pomieszczenia nowoczesne jak salon Appla, z szarymi obrazami i szarymi gwiazdami na choinkach, gdzie przy stołach siedzą zamyśleni nad kolacją łysi panowie. Nie pomylcie się jednak, to scena rodzinna – jeden z nich to poważny tatuś, zapewne szef, a drugi to mały szkrab w szarym śliniaku, sądząc po tęgiej minie, także przyszły szef albo szefowa jakiejś wielkiej firmy. W innych oknach widzę wywieszone deklaracje polityczne, przeważająco pro unijne, czasem nawet unijne flagi. A każdy mój krok z parapetów śledzą liczne koty.

Główne ulice Londynu zdobią świetlne ekspozycje, przez które na chodnikach powstają prawdzie korki fotografujących je turystów. Nad Regent Street lecą anioły, rozpościerające skrzydła między fasadami budynków. Na Oxford Street pojawiły się

kurtyny z niebieskich świateł wyświetlające gwiazdki, śnieżki, i co ciekawe, żadnych reklam, poza okazjonalnymi ,,hasztagami’’. Trzeba przyznać, że ten pokaz świateł ma potężną moc rozchmurzania świątecznych sceptyków takich jak ja.

W potoku ludzi docieramy do Somerset House, gdzie udało mi się zatrudnić na kilka dni, jako nadzorca wystawy Miasta z Piernika. To prawdziwe apogeum londyńskiego „gwiazdkowania”. Całą salę wypełnia słodki zapach piernika i lukru, a z głośników od rana do nocy lecą kolędy w wykonaniu popowych muzyków.

Wystawa cieszy się niezwykłą popularnością – przed wejściem ustawia się kolejka, której demografię nie sposób skategoryzować. Są tu między innymi panowie w garniturach z ,,City’’, piękne, dostojne panie o arystokratycznych ruchach, nieśmiałe chłopaki ze szkolnymi plecakami i mnóstwo euforycznie krzyczących dzieci. Przez jednego z poważnych panów zostaję zapytany, czy cukier puder na dachach domków można zlizywać. Kiedy odpowiadam, że nie, grzecznie kłania się i odchodzi. Nie widzę jednak tego słynnego wielkomiejskiego pośpiechu – goście uważnie oglądają, fotografują i obwąchują każdy designerski piernikowy domek.

Po takiej angielskiej przygodzie czuję się wręcz przepełniony nastrojem świąt. Nie ma tu czasu na „pochylenie się” nad tajemnicą Bożego Narodzenia, o czym u nas często pisze się w gazetach i mówi z kościelnych ambon. I na to przyjdzie czas, na naszym, najpiękniejszym na świecie, Żoliborzu.

ANTONI KOSTRZEWA ILUSTRACJA DOMINIKA HOYLE

5

0KG V[NMQ Y²FMC K RKGTQIK W sobotni wieczór sala konferencyjna przy Gower Street wypełnia się po brzegi gośćmi w eleganckich, formalnych strojach. Wszyscy prędko zajmują miejsca, zachowując przy tym najwyższe maniery, jak przystało na angielskich studentów i studentki.

Za moment rozpocznie się ostatni z przewidzianych na ten dzień paneli dyskusyjnych, poświęcony tematowi budowania wizerunku Polski na arenie międzynarodowej. W dyskusji uczestniczy, między innymi Chris Niedenthal, który ze swojego miejsca na środku sceny fotografuje widownię. Widać, że problematyka wykładu jest bliska młodej widowni, która aż kipi od chęci zadawania pytań i przedstawiania własnych sugestii na temat strategii, jakie powinien przyjąć nasz kraj. Czasu nie wystarcza na wysłuchanie wszystkich – na szczęście pojawi się jeszcze ku temu okazja, ponieważ dzień zostanie zwieńczony balem w Ognisku Polskim - historycznej siedzibie polskiej emigracji.

Zadziwiające, że konferencja, podczas której przez dwa dni wykłada wielu znakomitych gości z Polski i zagranicy i która przyciąga młodych Polaków przyjeżdżających specjalnie na te okazję z całej Europy, jest w całości zorganizowana przez Towarzystwo Polskich Studentów na uczelni UCL. Ale nie jest to bynajmniej jedyna taka inicjatywa na terenie Wielkiej Brytanii. Swoje konferencje szykują inne polskie stowarzyszenia studenckie ze słynnych brytyjskich uczelni, takich jak Oxford, a także London School of Economics. Z przewodniczącym LSE Polish Business Society, Janem Zawadowskim, prywatnie moim przyjacielem z warszawskiego liceum 2SLO, udało mi się przeprowadzić krótki wywiad w angielskim stylu, to znaczy w pubie przy piwie w przerwie między panelami dyskusyjnymi. Janek jest odpowiedzialny za Polskie Forum

Ekonomiczne, które odbędzie się w Londynie 9 marca.

Antoni Kostrzewa: Forum organizowane przez twoje stowarzyszenie w poprzednich latach odwiedzali znamienici goście - Sebastian Kulczyk, Mateusz Morawiecki, prezesi banków, ambasadorowie. W jaki sposób udaje się wam z takimi sukcesami przekonywać ich do przyjazdu?

Jan Zawadowski: Udało nam się stworzyć wydarzenie o takiej randze, że zazwyczaj z chęcią zgadzają się na propozycję uczestnictwa. Wystosowanie zaproszenia zawsze jednak poprzedza wiele tygodni sondowania i wymiany formalnych maili między asystentami. Bywa też tak, że dochodzimy do pewnych kompromisów, na przykład w zeszłym roku zamiast ministra spraw zagranicznych odwiedził nas wiceminister.

AK: Wciąż jest to olbrzymi sukces. Jak uważasz, dlaczego goście aż tak polubili wasze forum?

JZ: Bo wiedzą, że czekają na nich tu młodzi, ambitni Polacy, którzy marzą o zobaczeniu na żywo ludzi, o których na co dzień mogą przeczytać tylko w gazetach. Sam zobacz, ile razy mijałeś na ulicy oddział banku ING albo PKO? W każdym z tych miejsc jest dyrektor, który z kolei ma swojego dyrektora, i tak dalej, aż do samego CEO, którego to właśnie przyszli ekonomiści mają na naszym forum okazję poznać.

AK: Jak na wasze przedsięwzięcia reagują studenci z innych krajów?

JZ: W zeszłym roku, kiedy tylko napomknąłem o polskim forum moim znajomym, nie wzbudziło to w nich aż takiego zainteresowania.

Na LSE (London School of Economics) jest dużo podobnych inicjatyw, zrzeszających różne narodowości.

Jednak kiedy zacząłem mówić im o wysokości budżetu, jaki udało nam się uzyskać dzięki najróżniejszym

sponsorom, nie chcieli mi uwierzyć.

Byli wręcz przekonani, że pomyliłem się o kilka zer! Nasze stowarzyszenie jest co prawda malutkie, liczy zaledwie około pięćdziesiąt osób, ale forum, które organizujemy to jedno z największych wydarzeń na całym uniwersytecie.

AK: A rodacy w kraju równie entuzjastycznie podchodzą do waszych sukcesów?

JZ: Mam wrażenie, że ci, którzy o nas słyszeli, wiedzą jak dobra jest to inicjatywa. Na przykład, co roku przylatuje do nas wielu studentów ze Szkoły Głównej Handlowej.

AK: Czy jako stowarzyszenie podejmujecie się także innych przedsięwzięć?

JZ: Przede wszystkim, zorganizowanie forum to w praktyce pół roku ciężkich przygotowań. Jesteśmy przecież demokratycznym stowarzyszeniem, a nie firmą, więc nie możemy zaoferować żadenego finansowego wynagrodzenia za włożony wysiłek.

Stąd pojawił się pomysł, aby stworzyć stypendium, którego wysokość będzie zależała od zebranej przez nas nadwyżki budżetowej i które będzie przyznawane najlepszym polskim studentom LSE. Istnieje nieprawdziwy stereotyp, że do Anglii przyjeżdżają tylko zamożni studenci. Tymczasem wielu naszych kolegów i koleżanek musi polegać na grantach i gościnności burs. Nie jest to fair, że poza pracą i studiami muszą martwić się także o zapewnienie tu sobie możliwości egzystencji. Dlatego, skoro mamy taką możliwość, będziemy próbowali ich wesprzeć. Przecież od tego jesteśmy, chcemy pomagać naszym rodakom.

AK: Organizowana przez ciebie konferencja będzie ósmą w historii stowarzyszenia. Jak myślisz, dlaczego polscy studenci podjęli się tego właśnie teraz? Wreszcie do tego dorośliśmy, czy jest jakiś inny powód?

JZ: Wydaje mi się, że nasza inicjatywa zaistniała dopiero teraz z paru

powodów. Po pierwsze, Polacy cały czas emigrują na Wyspy - na pewno sam się już o tym przekonałeś, że jest nas tu pełno. Po drugie, mieliśmy większe ambicje niż inne stowarzyszenia narodowe. Gdybyśmy podążali ich śladami, pewnie spotykalibyśmy się po prostu na pierogi i wódkę. Na nas jednak zadziałała stymulacja z kraju.

W Polsce intensywnie rozwija się gospodarka, otwierają się oddziały międzynarodowych korporacji. Naturalnie więc, chcieliśmy aktywnie uczestniczyć w procesie rozwoju Polski.

AK: Twoje studia w dużej mierze opierają się na nauce matematyki. Czy mógłbyś więc teraz przedstawić forum „w liczbach”?

JZ: Nasza grupa organizatorska to w sumie 38 osób. W zeszłym roku mieliśmy około siedmiuset gości i ponad dwudziestu przemawiających, a w tym roku spodziewamy się ich jeszcze więcej. Bilety wyprzedają się szybko!

AK: Przypuszczam, że na nasz wywiad może trafić jakiś młody, ambitny żoliborzanin lub żoliborzanka, którzy zapragną podążać waszymi śladami. Masz im coś do przekazania?

JK: Oczywiście! Jeśli ktokolwiek byłby chętny do studiowania na LSE, niech się nie krępuje i zgłasza do nas.

Zrobimy wszystko, co w naszej mocy, żeby pomóc!

ILUSTRACJA DOMINIKA HOYLE

5

2CNO[ \COKCUV EJQKPGM Nic tak dobrze nie wprowadza mnie w świąteczny nastrój jak kubek wypełniony grzanym winem, najlepiej solidnie doprawionym goździkami i cynamonem. Dopiero wtedy, kiedy poczuję jego parującą zawartość mieszającą się z zapachem zimowego powietrza, czuję że już niedługo będę zajmował miejsce przy świątecznym stole. Niestety ten rok przyniósł kres tej niewinnej tradycji, ponieważ rozpoczęte przeze mnie studia w Anglii nie pozwoliły mi na wygospodarowanie nawet jednego dnia, kiedy mógłbym leniwie popijać ciepłe trunki, a później leżeć do góry brzuchem i marzyć aż do wieczora. Dodatkowo doskwierał mi fakt, że tuż przed oknami mojego uniwersytetu stanęła olbrzymia, prawdziwa choinka, a dookoła niej ustawiono świąteczny jarmark, z którego codziennie dopływały do mnie szczęśliwe śmiechy Londyńczyków. Trochę jak kosmita, obserwowałem więc zza szyby zmieniający się w mgnieniu oka krajobraz wciąż obcego dla mnie miasta przygotowującego się do doskonale znanych mi przecież świąt i od razu zacząłem odnotowywać coraz bardziej rzucające się w oczy anomalie.

Otóż wspomniana wyżej choinka co noc zmieniała miejsce na szerokim placu, a w ciągu dnia była ogradzana metalowymi barierkami i pilnowana przez ochroniarza. Powodu dla tego dziwnego zjawiska nie znalazłem, ale przypuszczam, że święta działały niektórym na nerwy jeszcze bardziej niż mnie, więc dodatkowe środki ostrożności musiały być zachowane. W tym czasie kiedy u nas czekano na pierwszy śnieg lub ewentualnie na pierwszą telewizyjną emisję świątecznej reklamy Coca-Coli, w Anglii czekoladowe mikołaje uśmiechały się do mnie ze sklepowych półek już od miesiąca. System tak zwanych „sezonowych okazji” opanowano tu do perfekcji, więc tuż po obchodzonym tu hucznie Halloween zmiatano wszystkie krwawe maski wampirów i czaszki szkieletów, aby natychmiast zastąpić je betlejemskimi gwiazdami i figurkami aniołów.

Branża dekoracji świątecznych to olbrzymi biznes, o czym przekonał mnie elf czatujący przed moim uniwersytetem. Zaoferował mi i moim znajomym, jako studentom kierunków artystycznych, zadziwiająco dobrze płatną pracę polegającą na dekorowaniu choinek w prywatnych domach Londyńczyków. Wystarczy tylko wysłać małe portfolio ze swoimi manualnymi pracami, a z pewnością zostaniemy obsadzeni w rolach choinkowych stylistów, przekonywał nas. A za najlepsze kreacje dostaniemy premie.

Jak widać, w kraju gdzie ludzie nie mają czasu na dekorowanie własnych choinek, możliwości pracy pojawiają się same.

Wzdłuż trasy, którą codziennie przemierzam, udekorowane zostało praktycznie wszystko, od sklepu z rybami, przez apteki, aż po bary serwujące kebab. Ta ostatnia, osobliwa mieszanka kultur nikogo tu nie dziwi – w końcu w każdym szanującym się kebab barze można zjeść słynne angielskie „fish and chips”. Najbardziej próżnią się jednak witryny sklepów luksusowych marek w okolicach Picadilly Circus. Ich menadżerowie prześcigają się w ekstrawaganckich pomysłach. Idąc przez ulice, mijam więc homary nalewające sobie szampana, elektryczne ciuchcie pędzące wśród ośnieżonych gór i domki z piernika, w których spokojnie mógłbym zamieszkać. Przez ten przedziwny, wyspiarski klimat, dzięki któremu w ogrodach można hodować bambusa albo palmę, o panującej przecież zimie przypominam sobie tylko przez sztuczny śnieg w postaci cukru pudru na piernikowych dachówkach albo plastikowe, świecące sople zwisające z dachów. Stan angielskiego klimatu doskonale pokazuje oficjalne, bożonarodzeniowe zdjęcie rodziny królewskiej. Widać na nim księcia Williama w rozpiętej koszuli z podciągniętymi rękawami, a także księżną Kate i trójkę ich dzieci w cienkich sweterkach. Ciepło czasem przebijających się przez chmury promieni słonecznych zachęca wręcz do nadrobienia braków w opaleniźnie.

Nie da się też ukryć, że wielu Londyńczy-

ków wzięło sobie do serca morał opowiadania o Ebenezerze Scrooge’u. Na ulicach czasem napotykam stoiska, gdzie bezdomni są częstowani darmową zupą, ale jeszcze bardziej cieszącym i zadziwiającym widokiem są tu strzygący na ulicach fryzjerzy. Sądząc po śmiechach i śpiewach zbierających się wokół nich grup, takie świąteczne inicjatywy są bardzo potrzebne i przyjmowane z radością.

Na tej dziwnej ziemi, gdzie nie ma śniegu, ale jest lukier, gdzie elfy za pieniądze ubierają choinki i gdzie kolędy słychać częściej na ulicy niż w domach, zatęskniłem w końcu za domem.

Ruszyłem więc do kościoła na Devonia Road, najstarszej polskiej świątyni w Anglii, gdzie codziennie odprawia się msze po polsku. Na miejscu poczułem się jak u siebie, na Żoliborzu. Kościół był wypełniony po brzegi głównie przez młode, uśmiechnięte małżeństwa z mnóstwem dzieci. I chociaż piękne nabożeństwo spowodowało, że na chwile zapomniałem o

świecie poza murami kościoła, to już ogłoszenia parafialne przypomniały mi, że w Anglii panują zupełnie inne zwyczaje niż u nas. Podczas ogłoszeń, ksiądz ujawnił ilość pieniędzy zebranych poprzedniej niedzieli na tacę w kościele i wysokość datków, które wpłynęły na konto parafii przez Internet. Przypomniał także kilka głównych przepisów związanych z RODO, czyli ochroną danych osobowych. Podkreślał, że bez zgody na ich przetwarzanie nie można nawet uzyskać chrztu, nie mówiąc nawet o uczestnictwie w pielgrzymkach. A na koniec oświadczył, że podjął decyzję o przesunięciu rorat na wieczór, ze względu na zapracowanych rodziców.

Jak stwierdziłem po wyrazach twarzy moich rodaków, żadna z tych rewelacji zbytnio ich nie zdziwiła. Wyszedłem więc nieco osłupiały, całkowicie nie widząc już co sądzić o otaczającym mnie kraju. Może najrozsądniej będzie, jeśli zamiast choinki w tym roku udekoruję palmę?

ANTONI KOSTRZEWA ILUSTRACJA DOMINIKA HOYLE

2

9CTU\CYC OKCUVQ TQF\[PGM! Pociąg wieczorny, jadący z południa Polski zatrzymuje się przy jednym ze skąpanych w mroku peronów warszawskiego Dworca Centralnego. To nie początek jednego z popularnych ostatnio kryminałów - w ten sposób rozpoczyna się obcowanie mojego kolegi Janka, który przyjechał na studia na Uniwersytecie Warszawskim, z miastem. Witające go egipskie ciemności nie występują tu przypadkiem - z czułością wypowiadał się o nich profesor Jerzy Sołtan, architekt o międzynarodowej sławie, który zaprojektował podziemia Śródmieścia w taki sposób, aby kojarzyły się z wnętrzami egipskiej świątyni. Niestety architekturę i infrastrukturę, którą ujrzy mój kolega po wyjściu z dworca można co najmniej nazwać przypadkiem, aby nie powiedzieć gorzej. Jego entuzjazm nie słabnie, gdy zamiast na najbardziej prestiżową promenadę, jak przystałoby na stolicę europejskiego miasta, wychodzimy na parking, na którym od razu zostajemy prawie rozjechani przez pędzących taksówkarzy.

Po przejściu na drugą stronę Alei Jerozolimskich nie jest wcale ciekawiej - mój kolega z roztargnienia zamoczył sobie obie nogi w kałuży, która z wręcz matematyczną precyzją umieściła się na skrzyżowaniu osi, biegnących przez środek Pałacu Kultury i hali głównej dworca.

"Jeden spacer, a tyle wrażeń z tego" - chciałoby się sparafrazować słowa z piosenki jednego z warszawskich raperów. Jednak wrażeń nie koniec - schodzimy wśród tłumu ludzi po wąskich schodach na "patelnię", na której akurat tego wieczoru próbują się wzajemnie zagłuszyć śpiewający mantrę wyznawcy Hare Kryszna i tańczący przy akompaniamencie muzyki z głośników artyści. „Tak, centrum Warszawy to jeden wielki bałagan” - przyznaję mojemu koledze. I radzę: „Trzymaj się jak najdalej od niego!”

Na szczęście, są w stolicy światli ludzie, którzy ten problem zauważyli i postanowili w jakiś sposób mu zaradzić. Rozpisany w tym

roku konkurs na zagospodarowanie wyżej opisywanej przestrzeni zwyciężyli architekci z Gdyni. Ratusz przeznaczył pięć milionów złotych na ich projekt, mający przede wszystkim zniwelować bariery powstałe w wyniku wcześniejszych zaniedbań. Feralne schody mają być szersze i rozbudowane o rampę dla niepełnosprawnych, której jakimś cudem do tej pory nie było w tym miejscu, aż od początku istnienia "patelni". Droga między metrem a dworcem ma zostać także poszerzona i zmodernizowana, co przynajmniej na razie zakończy problem dziur i niebezpiecznych wertepów, o których nie myśli zazwyczaj turysta pochłonięty podziwianiem naszej największej miejskiej wizytówki. Obie strony drogi mają zostać wzbogacone także o długie rzędy kwiatów i wysokie, nowoczesne latarnie. Niestety, na tym innowacje się kończą. Jest to projekt tymczasowy, ponieważ tereny te są przeznaczone do zabudowy w przyszłości.

Oficjalne plany całościowego zagospodarowania tych okolic pozostają więc wciąż nieznane. Nowych wizji jednak przybywa, do czego dość niespodziewanie przyczynił się projekt, którego pomysłodawcą był Jan Śpiewak, przewodniczący partii Wygra Warszawa.

Zaproponowany przez niego „Park Centralny” zyskał olbrzymią grupę zwolenników i rozpoczął prawdziwą debatę między politykami i urbanistami, ale przede wszystkim między zwykłymi obywatelami, którzy z tej przestrzeni korzystają codziennie.

Na ten temat w Klubie Jagiellońskim w Warszawie odbyło się spotkanie pomiędzy prawdziwymi twórcami tych wielkich wizji przebudowy. Projekt zielonych płuc Warszawy wyjaśnił bliżej jego współtwórca, architekt Michał Sapko. Tłumaczył znaczenie, jakie miałoby całkowite zazielenienie okolic Pałacu Kultury: poza względami estetycznymi i rekreacyjnymi, Warszawiacy otrzymaliby naturalny filtr powietrza o niesłychanym zna-

czeniu dla całego miasta. Byłby to odpowiednik nowojorskiego Central Parku i miałby szansę stać się nową wizytówką stolicy. Podkreślał, że realizacja planu nie jest jednak prosta - osiągnięcie zieleni podobnej do tej z zaproponowanych wizualizacji to kwestia dziesiątek lat, podczas których będzie wymagała ona ciągłej, rozsądnej opieki. Znając nasze realia, jest to niemożliwe bez przeprowadzenia gruntownych zmian w zarządzaniu przestrzenią.

Z planem architekta polemizował Leszek Wiśniewski, także architekt i urbanista, członek stowarzyszenia Miasto Jest Nasze.

Jego pomysł zakłada m.in. niezwykle ciekawe rozwiązanie, które sprawdzało się już w kilku innych europejskich miastach. Chodzi mianowicie o przetestowanie nowych pomysłów zabudowy poprzez rozstawienie kontenerów na miejscach przyszłych budynków, w których mieściłby się lodziarnie, restauracje, wypożyczalnie i inne atrakcje. W ten sposób, każdy mieszkaniec mógłby zaproponować zmiany w przestrzeni i jej ewentualną rearanżację, zanim zo-

Drodzy czytelnicy w listopadzie obchodziliśmy setną rocznicę odzyskania niepodległości. Przy tej okazji warto dowiedzieć się więcej o naszej historii. Zachęcam do przeczytania tekstów takich jak ,,Tajna prasa. Fenomen podziemnego państwa", czy felietonu ,,Szabla i szpada". Do setnych urodzin Wilsoniaka, co prawda jeszcze długa droga. Póki co we wrześniu obchodziliśmy drugie urodziny gazety, o czym piszemy na dalszych stronach.

Na koniec pragnę powitać nową redaktorkę, studentkę dziennikarstwa Maję Fałat. Swoją przygodę z Wilsoniakiem rozpoczyna ,,Piwną rewolucją", gdzie opowiada o trendach w polskim browarnictwie. Ciekawi?

My bardzo.

MONIKA MIŁOSZ

stanie wmurowany kamień węgielny pod którąkolwiek z inwestycji.

Swój projekt zobrazował metaforą ciasta z rodzynkami. Rodzynkami są w mieście atrakcje turystyczne, czyli miejsca charakterystyczne, chętnie odwiedzane, właśnie te, które często nazywamy „wizytówkami”. Ciasto to tkanka spajająca ze sobą takie miejsca, czyli wszystko, co jest niezbędne do życia i spędzania czasu w mieście.

Warszawa, jak argumentował, nie może być miastem samych rodzynek. Wokół Pałacu powinna pojawić się zabudowa, która połączy w płynny i przemyślany sposób bardzo oddalone od siebie krańce Placu Defilad. Nowe projekty są więc dla warszawiaków bardzo obiecujące. Jedyną realną barierą, która wstrzymuje ich realizacje jest oporność władz, które nie traktują tych koniecznych modernizacji jako inwestycji w lepsze jutro.

Niestety, centrum Warszawy samo sobą daje przykład, że niektóre bariery są nie do pokonania.

ANTONI KOSTRZEWA ILUSTRACJA DOMINIKA HOYLE

9GYPÄVT\ PWOGTW

NR 26

ĬQNKDQTUMC GFWMCELC UVT

ROK III

ĬQNKDQT\ OQLG OKGLUEG UVT

9#45<#9# RCīF\KGTPKM

<U\[LO[ RNCE +PYCNKF²Y Trwający właśnie okres kampanii wyborczych obfituje w hasła dotyczące ochrony i rozwoju przestrzeni zielonych znajdujących się w naszej dzielnicy. Ciężko jest wręcz znaleźć chociaż jednego kandydata, który w swoim programie nie wspomniał o szczególnym przywiązaniu do flory naszego miasta. Nie wiem, czy takie deklaracje pokrywają się z rzeczywistymi pragnieniami samorządowców, mam jednak nadzieję, że zwrócą oni uwagę na kilka moich sugestii dotyczących modernizacji parków znajdujących się przy żoliborskich Alejach Wojska Polskiego. Ponieważ, jeśli nasza stolica ma być na naprawdę nowoczesna, musi posiadać dobrze przemyślane i zorganizowane zaplecze zieleni.

Oboje - razem z Ginger, psem, z którym chodzę na długie spacery – doceniamy spokój i ciszę jaką oferuje

nam zieleń alei. Lubimy spędzać czas chodząc po wydeptanych dróżkach kluczących pomiędzy drzewami i pomnikami. Ginger wie, że przed jezdnią należy się zatrzymać i poczekać na mój znak, aby móc przemknąć na drugą stronę ulicy i kontynuować spacer. Takich miejsc główny odcinek alei ma aż trzy, dlatego oboje z entuzjazmem przyjęliśmy informacje o planowanej przebudowie. Jak można przeczytać w Gazecie Wyborczej, ścieżki dla pieszych zostaną połączone w jeden wygodny ciąg poprzez podwyższenie nawierzchni poprzecznych ulic, a cała strefa zostanie objęta nakazem ograniczenia prędkości do 20 km/h i miejscowym zakazem parkowania. W miejscach wskazanych podczas konsultacji z mieszkańcami mają pojawić się ławki, kosze na śmieci, a także rzeźby i inne elementy małej architektury. Z

wizualizacji, którą tekst jest zilustrowany, uśmiechają się do nas szczęśliwe pary przechodniów korzystających z nowej, wygodnej alei. Co prawda, od planowanego początku inwestycji minął prawie rok, a zmian wciąż nie widać, niemniej jednak jest to pierwszy krok we właściwą stronę.

Kierunek, w którym powinny zmierzać prace rewitalizacyjne, wskazał już na początku XX wieku Ebenezer Howard, brytyjski urbanista i wizjoner. Jest autorem koncepcji miasta-ogrodu, czyli przestrzeni, która miała łączyć w sobie najlepsze cechy zabudowy wiejskiej i miejskiej.

Mieszkaniec miasta-ogrodu był zewsząd otoczony zielenią, miał jednak dostęp do nowoczesnych obiektów kulturowych i sportowych, urzędów i sklepów znajdujących się wokół centralnego placu, od którego odchodziły także główne arterie mia-

sta. Swoją wizję Howard przedstawił polskim architektom i urbanistom w doskonałym momencie – już w latach dwudziestych XX wieku jego idee zaczęły być wcielane w życie w całej powojennej Polsce. Aleje Wojska Polskiego, przed drugą wojną światową będące najszerszą ulicą Warszawy, miały być jej wizytówką.

Przez lata utrzymały swój charakter, w dużej mierze dzięki zachowanej przy nich i przy placu Inwalidów oryginalnej zabudowie. Mimo posiadania niezwykłej historii i olbrzymiego potencjału, są one wciąż zaniedbywane i niezręcznie pomijane. Ich problem został już nawet zdiagnozowany przez architektów krajobrazu i urbanistów. Aby nie pozostać więc biernym wobec postawy ratusza, chciałbym opisać tu kilka nowych pomysłów na rewitalizację tej przestrzeni.

Kilka tygodni temu żoliborscy internauci zauważyli, że czasowo zwężona w wyniku prac remontowych ulica Mickiewicza na odcinku przechodzącym przez plac Inwalidów nie stała się wcale mniej przejezdna dla samochodów. Drogowcy powinni przyjrzeć się więc tej sytuacji i przemyśleć ewentualne zmniejszenie ilości pasów ruchu. Przykładu na skuteczność takiego przedsięwzięcia nie trzeba szukać daleko – zwężenie ulicy Krasińskiego znacząco podnio-

FACEBOOK.COM/WILSONIAK

sło bezpieczeństwo pieszych na pasach, a także ograniczyło nieco pole do popisów szarżujących w stronę Wisłostrady „radowych” kierowców.

Może droga przy placu Inwalidów nie powinna rozszerzać się aż do czterech pasów ruchu? Oczywiście, nie zapominam o tworzących się w tym miejscu korkach, warto jednak sprawdzić, czy ich przyczyną nie jest na przykład niewłaściwie zaprojektowana sygnalizacja świetlna, zmora żoliborskiej komunikacji.

Kolejną zmianą, możliwą do wprowadzenia zerowym kosztem, byłoby znaczne ograniczenie prędkości pojazdów. Nic by jednak ono nie dało, gdyby przechodnie chcący dostać się do sąsiadujących ze sobą skwerów na placu musieliby przeciskać się między stojącymi w korku samochodami. Naturalnie, jest to więc miejsce na interwencję architekta. Obie strony alei powinno się ze sobą spiąć, uzyskując jeden, nieprzerwany pas zieleni i tworząc w ten sposób największy park w tej części Warszawy. Jest to wizja, która zachwyciłaby pewnie Ebenezera Howarda, a już na pewno dwu i czteronożnych mieszkańców Żoliborza.

Ale jak te podzielone skwery na nowo ze sobą złączyć? Na szczęście i na to znajdą się doskonałe przykłady.

Pierwszym nasuwającym się pomysłem byłoby schowanie ulicy Mickiewicza w podziemnym tunelu. Niestety, wydaje się to być niemożliwe, nie tyle ze względu na konieczność posiadania w tym celu astronomicznego budżetu, ale na fakt Dokończenie na str. 2

5

6T\[ U\MQö[ LGFPC KFGC Obchodzone w tym roku stulecie odzyskania niepodległości to dobra okazja do przyjrzenia się bliżej architekturze pochodzącej z tamtego okresu. Powinniśmy skorzystać z tego, że wiele jej przykładów można oglądać na Żoliborzu w ich oryginalnej, przedwojennej formie. Wygląd budynków, o których piszę poniżej nie jest dyktowany wyłącznie subiektywnym poczuciem estetyki architektów - wręcz przeciwnie - są to przykłady realizowania idei nowego państwa w stylu, który miał być kontynuacją przerwanej przez zabory polskiej tradycji budownictwa.

Chyba nie ma piękniejszej dzielnicy niż Żoliborz, dlatego proponuję przy okazji najbliższego spaceru przejść się szlakiem omawianych przeze mnie budowli.

Początek trasy wyznaczamy przy ulicy Czarnieckiego, gdzie znajduje się budynek o intrygującej historii sięgającej 1934 roku. Mieszkańcy Warszawy lat trzydziestych potrzebowali nowych gmachów użyteczności publicznej. Konieczny był także właściwy rozwój placówek edukacyjnych. Szkoła znajdująca się niedaleko rogu ulic Czarnieckiego i Hauke-Bosaka była ważnym elementem powstającego jeszcze Żoliborza Oficerskiego. Wzniesiona została przez architekta Jana Koszyc-Witkiewicza tworzącego w duchu zasad tak zwanej Szkoły Krakowskiej. Dziś uwagę przyciąga najbardziej fasada, podziurawiona w wyniku działań powstańczych.

Przeprowadzony niedawno remont pozostawił owe ślady w nienaruszonym stanie, tym samym podkreślając fakt, że jest to niezwykły, żywo oddziaływający na wyobraźnię pomnik historii Warszawy. Projekt szkoły nawiązuje do stylu swojskiego, zwanego inaczej "kozikowym", a także "manierą na trójkątno".

Czerwone cegły układające się w formy

jodełek to subtelne nawiązanie do motywów ludowych, zwłaszcza góralskich.

Architekt jest autorem także innych, charakterystycznych warszawskich budowli. Znany jest między innymi z projektu gmachu Wyższej Szkoły Handlowej przy ulicy Rakowieckiej zrealizowanego w tym samym stylu co żoliborska szkoła.

Jak to się jednak stało, że te obiekty odwołujące się bezpośrednio do zakopiańskiego folkloru zaczęły współtworzyć współczesną tkankę miejską?

Równolegle z nimi powstawały w Warszawie projekty nawiązujące do polskiej tradycji architektonicznej sprzed zaborów, czyli okresu bezpośrednio poprzedzającego upadek państwowości. Niektóre domy, takie jak te stojące przy ulicy Czarnieckiego, na przeciwko kościoła parafii Dzieciątka Jezus, poprzez formy takie jak zaakcentowane pilastry na przedniej fasadzie budynku przywodzą na myśl renesansowe formy polskich pałaców. To nieprzypadkowe architekci czasów międzywojnia bardzo chętnie swoimi projektami odwoływali się do stylu renesansowego panującego w złotym okresie historii Polski. Najwięcej przykładów tego stylu pochodzi z lat 1918-1925, co zbiega się z czasem roz-

woju Żoliborza Oficerskiego. Autorem projektu przebudowy, a także wielu domów w tej okolicy był Tadeusz Tołwiński, profesor Politechniki Warszawskiej, znany przede wszystkim z projektu Muzeum Narodowego w Warszawie. Z tego okresu pochodzą nie tylko wille, ale także większe kompleksy mieszkaniowe, jak ten przy ulicy Wyspiańskiego. Znajdujące się tam osiedle mieszkaniowe to doskonały przykład zabudowy klasycystycznej typu akademickiego, charakteryzującej się pięknymi, mansardowymi dachami. Spacer ulicą Wyspiańskiego, a także równoległymi do niej ulicami Brodzińskiego i Wieniawskiego, na chwilę przenosi nas do Paryża.

Kilka kroków stąd znajdziemy się już jednak w zupełnie innym świecie, wśród mieszkań podporządkowanych zasadom funkcjonalizmu. Kolonia WSM, wkomponowana w układ ulic wychodzących od placu Wilsona, była tworzona w tym samym okresie, co opisane wcześniej budynki. W tym przypadku, architektom zależało jednak na realizacji nowatorskich pomysłów stylu międzynarodowego, czyli zapewnieniu każdemu taniego, nowoczesnego mieszkania z jak największym dostępem do światła słonecznego. Ar-

chitekci Brunon Zborowski, Juliusz Żakowski i małżeństwo Barbara i Stanisław Brukalscy, osiągnęli niezwykle dobry efekt, a zaprojektowana przez nich kolonia jest do dziś stawiana jako wzór przyjaznego mieszkańcom budownictwa miejskiego.

Spacer kończymy wśród pięknej zieleni parku Żeromskiego, powstałego na terenach wcześniej należących do ciągu fortyfikacji Cytadeli Warszawskiej. Park został otworzony w latach trzydziestych dwudziestego wieku, jest więc rówieśnikiem większości z otaczających go budowli.

Podczas następnych przechadzek ulicami Żoliborza zwróćmy uwagę na wielką ideę stojącą za tymi znanymi już nam doskonale budynkami. Są one przecież świadectwem woli odnalezienia naszej narodowej tożsamości utraconej w wyniku dziesiątek lat ucisku obcych mocarstw. Może powinniśmy, szczególnie w tym roku, potraktować historię rozwoju naszej dzielnicy jako świadectwo możliwości zapanowania zgody w budowaniu lepszego jutra, mimo dzielących nas poglądów.

ANTONI KOSTRZEWA ILUSTRACJA DOMINIKA HOYLE

5

-COKGPPG ĭQNKDQT\CPMK Zatrzymana w wiecznym uśmiechu dziewczyna spogląda na mnie z cokołu fontanny w parku im. Żeromskiego. Jest moim kompanem już od dawna. Przypuszczam, że przy niej postawiłem pierwsze w życiu kroki, a już na pewno nabiłem sobie pierwszego, prawdziwego guza. Minąłem ją już niezliczoną ilość razy, śpiesząc się do metra i wracając nocami do domu. Jestem pewien, że odkąd tu stoi jest świadkiem wielu historii podobnych do mojej.

Dla „Dziewczyny z dzbanem” Żoliborz stał się domem w 1936 roku, kiedy to powstała na specjalne zamówienie budowniczych parku im. Żeromskiego. Początkowo miała tylko upiększać park, szybko jednak stała się symbolem całej dzielnicy, a w 2000 roku jej oficjalnym znakiem za sprawą jednogłośnej decyzji podjętej przez Urząd Żoliborza. Henryk Kuna, autor „Dziewczyny” zwanej także „Aliną” mógł pochwalić się już wtedy niezwykłym dorobkiem artystycznym. Jego rzeźba „Rytm” była centralnym elementem polskiego pawilonu na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa w Paryżu w 1925 roku. Pawilon został przyjęty niezwykle dobrze przez krytyków, oceniano go wręcz jako jeden z najlepszych i najbardziej

spójnych projektów mimo znakomitej konkurencji. O rzeźbie „Rytm” mówiono, że ma „głowę przecudną w swym nikłym, rozwiewnym uśmiechu” – podobnie jak jej młodsza, żoliborska siostra. „Alina” ma swoją kopię, wykonaną ze styropianu, która znajduje się w Urzędzie Dzielnicy Żoliborz. Na rękach przyniósł ją tam rzecznik prasowy dzielnicy, podobno wzbudzając sensację wśród mijających go przechodniów. Swoją drogą, ciekawe pod którą z bliźniaczek żoliborzanie spędzają więcej czasu?

Lista wielkich rzeźbiarzy, których prace można oglądać na Żoliborzu nie kończy się bynajmniej na Henryku Kunie. Od lat 50. przy ulicy Sierpeckiej znajduje się rzeźba „Matka z dzieckiem” znana także pod nazwami „Nadzieja Matki” i „Pokój”. Wykonana przez Alinę Szapocznikow w paryskim zakładzie kamieniarskim Gastona Lerendu z okazji II Ogólnopolskiej Wystawy Plastyki. Szapocznikow, niezwykle uzdolniona polska rzeźbiarka dopiero zaczynała rozwijać wtedy skrzydła pod okiem profesorów z Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych w Paryżu. Temat kobiecego ciała powracał przez cały okres twórczości artystki. „Kobietę z dzieckiem” i jej czuły uścisk możemy interpretować

na przykład przez pryzmat czasu spędzonego przez rzeźbiarkę w obozie w Auschwitz i Bergen-Belsen. Niesprawiedliwie, przez lata ten niepozorny pomniczek niszczał, zapomniany nawet przez mieszkańców najbliższych okolic. Dopiero w 2012 roku przeszedł gruntowną renowację. Dlaczego dopiero wtedy? Swoją wymową pasował doskonale do zacienionego parku przy Teatrze Komedia z chęcią wybieranego przez rodziców na spacery z dziećmi. Ja sam, mimo tego, że jako przedszkolak zwiedziłem każdy krzak parku im. Żołnierzy Żywiciela, nigdy na niego nie trafiłem. Rzeźba Aliny Szapocznikow to nie lada wyróżnienie dla naszej dzielnicy, ponieważ jest to jedna z niewielu prac artystki, którą można oglądać na świeżym powietrzu w Warszawie. Prac, które zdobyły rangę światową i były wyróżnione między innymi na wystawie indywidualnej w nowojorskim Museum of Modern Art. W okolicy, przy kinie Elektronik, krótki spacer w stronę dworca Warszawa Gdańska doprowadzi nas do trzeciej z „kamiennych żoliborzanek”. Pomnik, podobnie jak ten opisany wyżej, zdaje się być odtrącony na bok w mniej widoczny róg ulicy. Z samochodu, nawet stojącego w wiecznym korku między ulicami

Mickiewicza i gen. Józefa Zajączka, zauważenie skromnego miejsca pamięci graniczy z cudem. „Kobieta z różą” spogląda z niewielkiego cokołu w dół na miejsce, z którego w czasie powstania warszawskiego cztery żoliborskie zgrupowania, wraz z oddziałami Kampinosu, ruszyły do szturmu na opanowany przez Niemców węzeł komunikacyjny łączący Starówkę z Żoliborzem. Atak nie udał się, a linię torów kolejowych przekroczyli tylko nieliczni z pięciuset walczących. Twórczyni pomnika, rzeźbiarka Irena Nadachowska, także uczestniczka powstania, swoje dzieło nazwała „Nad partyzancką mogiłą”. W jej stylu widać mocny wpływ mistrza, Xawerego Dunikowskiego, nie mającego sobie równych autora cykli takich jak „Głowy Wawelskie” czy „Macierzyństwo”.

Nadachowska wiele swoich rzeźb dedykowała Warszawie, między in-

nymi podobnie delikatną, wręcz nieśmiałą „Kwiaciarkę”, którą spotkamy przy cichej ulicy Brzozowej na Starym Mieście.

Ciekawym zjawiskiem jest fakt, że żoliborskie piedestały są w stu procentach zajmowane przez postacie kobiece. Dodatkowo najczęściej będąc efektem pracy utalentowanych artystek. Pod tym względem Żoliborz to chyba najbardziej „warszawska” z warszawskich dzielnic – każda z naszych kobiet stanowi oddzielny, wymowny symbol historii i kultury miasta mogący je reprezentować tak dobrze jak słynna „Syrenka”. Spróbujmy więc poświęcić więcej uwagi naszym pomnikowym sąsiadkom.

Choćby na chwilę, kiedy utkniemy przy nich w korku albo, nie daj Boże, nabijemy sobie przy nich guza.

ANTONI KOSTRZEWA ILUSTRACJA DOMINIKA HOYLE