van scheepvaart Nieuwe zeeschildpad ontdekt

Foto: DNV GL. Foto: WaterProof B.V.

Oplossingen voor onderwatergeluid van scheepvaart

Geluidsmetingen bij de scheepvaart en het bouwen boorplatforms en windmolenparken op de Noordzee.

Onderwatergeluid is een onderbelichte, maar ernstige bedreiging voor het marien leven. Op 30 maart 2021 stelde vice-eersteminister en minister van Justitie en Noordzee Vincent Van Quickenborne tijdens een webinar de resultaten voor van het onderzoek naar de maatregelen die de scheepvaartsector kan nemen om onderwatergeluid te beperken.

Het onderzoek van studiebureau TNO (Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek), een onafhankelijke onderzoeksorganisatie, toont aan dat er een set van mogelijkheden is om de emissie van continu onderwatergeluid aanzienlijk te verminderen. Voor het marien leven, van garnaal tot walvis, zou dit een wereld van verschil zijn. Bovendien zouden veel van deze maatregelen ook op andere vlakken voordelig zijn. Ze kunnen immers, naast het onderwatergeluid, ook het energieverbruik en de emissie van luchtvervuiling van het schip verminderen.

een ernstig probleem

Geluidshinder is een ernstiger probleem dan algemeen wordt aangenomen. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is geluidshinder, na luchtvervuiling, de grootste bedreiging voor de menselijke gezondheid. Net zoals bij de mens, heeft geluidsoverlast ook een grote impact op het marien leven: meer dan 150 soorten worden hierdoor bedreigd. Het verstoort vooral de interactie tussen individuen, zoals tussen prooi en predator en bij de voortplanting. Gebrek aan communicatie maakt dat dieren 'ondermaats' presteren. Op alle soorten van marien leven zijn effecten waargenomen en de impact varieert per soort. Ongewervelden, zoals mosselen, hebben onder andere een lagere groeisnelheid, een hoger metabolisme, een hoger zuurstofverbruik en meer DNA-schade. Vissen vertonen verstoorde eetpatronen, vormen kleinere scholen en hebben minder nakomelingen. Ze worden ook makkelijker gevangen door andere dieren, waardoor er minder volwassen exemplaren zijn. Zeezoogdieren interageren het meest via geluid en worden het vaakst bestudeerd. Sommige soorten, zoals de blauwe vinvis, passen hun zangpatroon aan om boven het geluid van het schip uit te komen. Maar dit aanpassingsgedrag kost energie. Ook zeezoogdieren zullen door onderwatergeluid minder succesvol foerageren (voedsel zoeken en opnemen). Voor spitssnuitdolfijnen bijvoorbeeld is dat een vermindering van meer dan 50%.

focus op continu onderwatergeluid

Er zijn veel bronnen van onderwatergeluid, zowel van natuurlijke oorsprong als door menselijke activiteiten. In een milieu-analyse ervan wordt onderscheid gemaakt tussen de impact van acuut geluid dat heel sterk is en beperkt in de tijd (zoals een ontploffing of het heien van windmolenpalen) en achtergrondgeluid dat continu duurt. Het onderzoek van studiebureau TNO op vraag van de FOD Volksgezondheid richt zich op het continue achtergrondgeluid, waarvan de scheepvaart één van de grootste bronnen is. Omdat de respons van dieren op onderwatergeluid zo verschillend is, is er nog geen wetenschappelijke consensus over een aanvaardbaar geluidsniveau en binnen welke frequentiebanden men moet werken. Ook zonder normering is wel al bekend dat elke daling van onderwatergeluid, hoe

Heel wat zeeleven ondervindt grote hinder van lawaai van bijvoorbeeld scheepvaart, bouwwerkzaamheden en militaire operaties. Veel dieren in de Noordzee communiceren en navigeren namelijk via geluid. Wanneer dit door lawaai verstoord wordt kunnen zij elkaar niet meer bereiken en zich slecht oriënteren. Op https://app.nos.nl/op3/noordzee krijg je een idee van de herrie die onder het wateroppervlak te horen is.

Uit onderzoek blijkt verder dat onderwatergeluid (en dan vooral sonar, scheepvaart en bodemonderzoek) ervoor kan zorgen dat dolfijnen en walvissen minder goed kunnen communiceren. Bovendien kan geluid het eetgedrag van zeedieren verstoren, waardoor ze minder energie binnen krijgen.

De volledige onderzoeksresultaten (in het Engels) zijn terug te vinden op de website van de FOD Volksgezondheid (Nederlandse en Franse samenvatting zijn beschikbaar): • de studie over het verminderen van emissies en onderwatergeluid van scheepvaart:

http://bit.ly/health-scheepvaart

• de studie over een 'slow steaming- scenario voor het Noordzeegebied:

http://bit.ly/slow-steaming

beperkt ook, al een groot verschil betekent voor verschillende diersoorten, omdat het de continue stress vermindert. Een school vissen zal bijvoorbeeld met een daling van 6 dB acht keer meer ruimte krijgen om te communiceren. Voor het onderzoek werd nauw samengewerkt met de Koninklijke Belgische Redersvereniging. De Belgische reders hebben zich in 2018 in het plan voor duurzame scheepvaart geëngageerd om constructief mee te werken.

verschillende soorten oplossingen

Het onderzoek toont aan dat elk schip een set van mogelijkheden heeft om zijn geluidsemissies te verlagen en hierdoor ook andere schadelijke emissies (CO2, NOX, SOX, PM of fijn stof) kan verminderen. De voorgestelde maatregelen hebben een impact op de geluidsproductie van de schroef en de weerstand van het schip. Het gaat onder meer om een beter design van de romp en het verminderen van de weerstand door een beter onderhoud van de scheepsromp en scheepsschroef. De winst die gehaald kan worden bij deze individuele maatregelen is sterk variabel per schip en moet case per case bekeken worden. Dit bevestigt de resultaten van Maersk, de containerrederij die in 2015 besloot om 100 van zijn containerschepen aan te passen met als doel hun energie-efficiëntie te verhogen. 1 miljard US dollar werd geïnvesteerd om boegen boller te maken, nieuwe propellers en propellerkappen te installeren, motoren met nieuwe technologieën af te stellen en snelheid en diepte te optimaliseren. Vijf van deze schepen werden voor en na hun retrofit nader onderzocht en gaven naast de gewenste vermindering in brandstofverbruik ook een sterke daling van hun geluidsemissie van 6 dB (8-100 Hz band) en 8 dB (100-1000 Hz band). Een vermindering van 6 dB is een daling met maar liefst 75%. Collectieve maatregelen kunnen ook bijdragen. Het onderzoek geeft aan dat het verminderen van de snelheid van schepen in de Noordzee tot 75% van hun ontwerpsnelheid een flinke vermindering van geluid en emissies oplevert. Een aanzienlijke vermindering van CO2 (10%), NOX (11%), SOX (10%), PM10 (10%) gaat samen met een vermindering van het onderwatergeluid met 1 tot 4 dB. Dit lijkt een beperkt effect, maar decibel is een logaritmische schaal, waardoor 1 tot 4 dB minder achtergrondlawaai namelijk kan resulteren in een toename van het communicatiebereik of de afstand tot waar dieren een geluid kunnen waarnemen met ruwweg 20 tot 40%. Dit is een modellering om het potentieel aan te tonen binnen de Noordzee, één van de drukst bevaarde scheepsroutes ter wereld.

leidende rol binnen de Internationale Maritieme Organisatie (IMO)

Vooraleer dit in de praktijk om te zetten is het noodzakelijk om dit op internationaal niveau af te stemmen. Een gelijk speelveld moet immers behouden worden bij het nemen van dergelijke maatregelen. Met het webinar over onderwatergeluid wil België de problematiek van geluidsoverlast aankaarten en samen met Canada en de sector een leidende rol opnemen binnen de IMO om verdere concrete maatregelen uit te werken. We nodigen ook andere landen in de wereld uit om het potentieel van geluidsreductie, reductie van CO2-emissie en energie-efficientie nader te bestuderen en hun bevindingen binnen de IMO te delen.

Vice-eersteminister en minister van Noordzee Vincent Van Quickenborne: "Het bijzondere aan dit onderzoek is dat niet alleen gefocust wordt op onderwatergeluid, maar ook op de vermindering van CO2-uitstoot en emissie van NOX, SOX en fijn stof. Hiermee worden twee milieudoelstellingen, nl. klimaatverandering en luchtvervuiling, aangepakt waar de scheepvaart op dit moment sterk op inzet. In het kader van mijn Noordzeebeleid wil ik hiermee verder aan de slag samen met de sector. België speelt hierin op internationaal niveau een voortrekkersrol en wil nauw samenwerken met de sector, internationale partners en ngo's. Onze ambitie is om de CO2-uitstoot te verminderen met 55% tegen 2030. Tegen 2050 streven we naar 'zero emissions'. Ook inzake de reductie van onderwatergeluid moeten we ambitieus zijn". 

SANDER MAENHOUDT (WOORDVOERDER) & MIEKE VAN DE VELDE (FOD VOLKSGEZONDHEID)

Advertentie