Hippocampus nr. 275 (sept./okt. 2019)

SUUNTO D5 De nieuwe Suunto D5 is zo duidelijk en gebruiksvriendelijk dat u onbezorgd de onderwaterwereld kunt verkennen en van de duik kunt genieten. Speel met stijl door de polsband met uw outfit te matchen. Na het duiken verbindt u de Suunto D5 draadloos met de Suunto-app om uw avonturen opnieuw te beleven en met vrienden te delen. www.suunto.com

Suunto Diving

@suuntodive

Mechelen P 004152 – TWEEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD (NIET IN JULI EN AUGUSTUS) VAN DE NEDERLANDSTALIGE LIGA VOOR ONDERWATERONDERZOEK EN -SPORT NELOS Nr. 275 – sept./okt. 2019

LATEN WE SAMEN ONTDEKKEN.

Waterlelies Fjorden van Noorwegen

Photo: Adnan Drnda

Hugyfot Underwater Housings Fits your camera like a glove

NIEUW!

HANDS-FREE COMPUTER

s

De Galileo HUD, de revolutionaire handsfree duikcomputer op het masker met een virtueel ‘zwevend’ heads-up display waarmee u nog meer vrijheid heeft tijdens de duik’.

scubapro.com.

1``arm ball

NIEUW

Vision Xs vacuum system

monitor 5´´

sun hood

red filter

screen protection

Varta Li-ion battery 2600mAh

Hugyfot behuizing voor de GoPro Hero 5,6 en 7 Tot 150 meter diepte 5” monitor 3uur batterij

handle

Voor de GoPro Hero 5,6 &7 optional system lens

www.hugyfot.com

Te koop bij Da factory, België

Nr. 275

Het duikmagazine Hippocampus – kort-

september/oktober 2019

weg Hippo genoemd – draagt de wetenschappelijke naam van het zeepaardje en is het bondsblad van NELOS vzw, de Vlaamse duiksportfederatie. We informeren over zaken die van belang kunnen zijn voor onze jeugdduikers,

sportduikers,

instructeurs,

technische duikers, duikers met een handicap, vrijduikers, vinzwemmers en onderwaterhockeyers. Maar ook artikels over het onderwaterleven, onderwaterfotografie en -videografie, duikbestemmingen en allerlei technische en wetenschappelijke info met betrekking tot de duiksport komen aan bod.

Bondsnieuws Voor een gedetailleerd overzicht van het bondsnieuws in deze uitgave, zie blz.: ......4

Regionieuws BRAVOS interclubduik (goede doel)....... 12-13 Duikers ruimen op....................................... 16-17

Reportages Waterlelies...................................................... 6-8 Diepste zwembad ter wereld (Polen).......... 10 Duiken met of zonder rugklachten........ 18-22 Slangsterren .............................................. 24-29 Bermudadriehoek .................................... 30-32 Stareso, een stukje België in Corsica.... 34-37 Jouw boot, jouw verantwoordelijkheid.40-42 Natuurpracht van Noorwegen .............. 46-49 Mooi, maar dodelijk (zwarte lijst voor planten en dieren)....................................... 51 Darktable (Lightroom alternatief) ...... 52-53 Sportduikers onderzoeken (opnieuw) dieptedronkenschap ........................... 54-62 Paling, als een vis op het droge ............ 72-75

Vaste rubrieken Vernieuwing pleziervaartwetgeving .............5 NEMO bestaat 25 jaar................................ 14-15 ANWW DiveDay loopt op wieltjes........... 38-39 Spotlight: Technische mijnduiker (Steven Haenebalcke)...........................44-45 Een echte waterrat (Wilfried Ory)................ 50 Hippoëzie (De zee, een dief met berouw).....53 25 jaar Neptunus Divers................................. 63 Close-up (Enak Cortebeeck)....................64-65 Een mislukte astronaut............................66-67 50 jaar VVDC................................................68-69 Mijn buddy: De 'no fins' duikster (Linde Muyshondt)................................ 70-71 Expositie Nederland onder water................ 75 40 jaar Lagoondivers .............................. 76-78 Retro-Hippo........................................................79 BEFOS-FEBRAS...............................................105 NELOS-Boetiek................................................106 Lopende agenda..............................................107 NELOS-katern/Hippo-colofon.....................108

Van de redactie DOOR IVO MADDER Tijdens de afgelopen zomermaanden zochten vele duikers verkoeling onder water. Sommigen zaten in een vijver tussen de waterlelies of waren verrast over hoe de slangsterren in de Oosterschelde voortbewogen alsof hun 'voeten' verschroeiden op de zandbodem.

Misschien zocht je verkoeling in koudere wateren om bijv. de natuurpracht van Noorwegen te bewonderen of trok je naar Stareso, een stukje België in Corsica? Nog anderen hielden zich bezig met vrijduiken en testten een zelfgemaakte 'Automatic Variable Weight' uit.

De warme zomer was blijkbaar gunstig voor de paling, want er kwamen meerdere meldingen binnen van duikers die paling gezien hadden in de Oosterschelde of in een zoetwaterplas.

Als je een boot bezit, lees dan zeker het artikel over de 'Vernieuwing van de pleziervaartwetgeving' en 'Jouw boot, jouw verantwoordelijkheid'. Vaar je tot de Bermudadriehoek? Dan hebben we daar ook een artikel over in lay-out staan. We brengen in deze editie het vervolg van 'Hartziekten en duiken', nu met de focus op 'hoge bloeddruk en ritmestoornissen'. Niet enkel de gezondheid van je hart is echter belangrijk, ook hoe je met de belasting van je rug omgaat. Daarom brengen we het artikel over 'Duiken met of zonder rugklachten'. We publiceren nu ook een derde artikel over het onderzoek naar dieptedronkenschap. Als duiker is het zeker niet onbelangrijk dat je duikongevallen kan herkennen en zelf de eerste zorgen kan toedienen. Onlangs was er weer een examen Duiker-Hulpverlener. We presenteren je de vragen en antwoorden.

Correcties en/of opmerkingen i.v.m. de NELOS-cursusboeken: cursus@nelos.be.

Correcties i.v.m. met de NELOS-infomap: documenten@nelos.be.

Regionale info www.avos.be www.bravos-vzw.be

www.limos-vzw.be www.ovos.be www.wevos.be

Zoals je zal merken is deze editie extra dik, want naast informatieve artikels over het diepste zwembad ter wereld, een nettentraining en een alternatief om je onderwaterfoto's te archiveren en te bewerken, lees je nog wat extra bondsnieuws: we zoeken helpers voor 'Innovatief Sporten', we presenteren het aangepaste NELOS-organigram, er start opnieuw een opleiding 'Begeleider Jeugdduiken', het verslag van de Algemene Vergadering NELOS is afgewerkt, we kondigen de 'Starters Video'-wedstrijd en de proclamatie van het OBK aan, we maken de kandidaten 3*Instructeur en de opleidingsdata voor technisch duiken bekend en hebben het ook nu opnieuw over DIVES dat ondertussen goed is ingeburgerd.

Veel leesgenot.

Ivo Madder

Coverfoto Hippo 275: Een waterjuffer zet haar eieren onder water af op de stengel van een waterlelie. Camera: Nikon D810 - ISO 100, 1/125 sec. bij f/18 - 60 mm lens. Foto: Luc Rooman.

Rechtzetting coverfoto Hippo 274: Een vrijzwemmende reuzenmurene (Gymnothorax javanicus), gefotografeerd in Safaga (Egypte, Rode Zee) op duikplaats Tobia Arbaa (de 7 patatjes), niet ver van Nemo Dive Hotel. Camera: Canon PowerShot G12 - ISO 100, 1/80 sec. bij f/8.0. Foto: Dirk Crutelle.

Raadpleeg de brochure NELOS-structuur, voor meer info over wie wat doet binnen NELOS. Je kan deze brochure downloaden via onze website: www.nelos.be/ documentencentrum.

AIG-ASSISTANCE Bij je duikschool kan je het persoonlijk verzekeringskaartje bekomen, met daarop volgende info: Policy number: ARENA 2.009.718/010.

In geval van repatriëring/hospitalisatie ten gevolge van een duikongeval in het buitenland.

Call Center: +32 3 253 69 16.

Hippocampus sept./okt. 2019

3

Inhoudstafel Bondsnieuws

NELOS-structuur

80

Er zijn enkele wijzigingen aan de NELOS-structuur. Daarom een aangepast organigram.

Vragen theorie DHV

84

De examenvragen theorie Duiker-Hulpverlener van 25 mei 2019.

Automatic Variable Weight

88

Zelfgemaakt, goedkoop en doeltreffend alternatief voor de zware, dure slede.

AV NELOS

98

4

Ingekort verslag van de NELOS Algemene Vergadering.

Hippocampus sept./okt. 2019

Kandidaten 3*I anno 2019

81

Na het slagen voor het examen theorie en de verhandeling, zijn er 3 extra k3*I.

Innovatief Sporten

87

De Commissie Innovatief Sporten wil jou om te fungeren in een werkgroep!

Hartziekten en duiken

90

In deel 2 bespreken we hoge bloeddruk en ritmestoornissen.

Technisch duiken opleiding

104

Info over de lessenreeksen voor de verschillende opleidingen technisch duiken.

DHV – 25 mei 2019

82

Eerste sessie examen theorie en praktijk Duiker-Hulpverlener 2019.

'Starters Video'-wedstrijd

87

Gratis wedstrijd voor beginnende onderwatervideografen.

Duik met de jeugd

96

Begeleider Jeugdduiken, Begeleider Jeugdduiken OW en Evaluator.

DIVES goed ingeburgerd

106

De problemen, eigen aan een opstart, zijn grotendeels weggewerkt.

Foto: Nadine Goossens.

Persbericht

Vernieuwing pleziervaartwetgeving Op 4 juli 2019 werden de uitvoeringsbesluiten van de nieuwe pleziervaartwetgeving gepubliceerd in het Staatsblad. Waar nodig zijn er overgangsperiodes voorzien. Bij deze herziening van de wetgeving werd nauw samengewerkt met de sector en met andere betrokken overheidsinstanties. De vernieuwing is opgezet rond twee pijlers: administratieve vereenvoudiging en verhoging van de veiligheid.

D

e hervorming van de pleziervaartwetgeving door Staatssecretaris voor de Noordzee Philippe De Backer is goedgekeurd in het parlement.

De regels worden vereenvoudigd om het verkeer op onze Noordzee veiliger te maken. "Dankzij modernere regels zetten we ons land nog meer in de kijker als topbestemming voor watersporters en pleziervaarders", reageert De Backer.

Pleziervaart in ons land is populair. Jaarlijks worden een 8.000-tal pleziervaartuigen ingeschreven. Maar de regels zijn verouderd. Daarom startte De Backer vorig jaar in overleg met de sector een herziening.

vereenvoudiging Administratieve vereenvoudiging is het sleutelwoord. Sinds begin 2019 krijgen alle vaartuigen bijvoorbeeld dezelfde uniforme registratie. Daarnaast komt er één unieke registratiebrief die de vroegere vlaggenbrief voor varen op zee en het immatriculatiedocument voor varen op binnenwateren vervangt. Ook voor handelaren in de pleziervaart worden een aantal zaken voorzien die een gunstiger klimaat scheppen voor hun activiteiten. Zo kunnen zij ge-

bruik maken van het systeem van handelaarsplaten dat hen de mogelijkheid biedt vlot proeftochten met potentiële klanten te organiseren.

veiligheid Veiligheid blijft topprioriteit. Het praktisch gedeelte van het examen voor het behalen van een vaarbrevet werd vernieuwd en aangevuld met een verplichte vaarproef.

De verplichting van het hebben van een vaarbrevet voor grote en snelle plezier-

vaartuigen, zoals die ook geldt op de binnenwateren, wordt doorgetrokken naar zee. Ook werd de verplichte uitrusting aan boord in de nieuwe wetgeving grondig gemoderniseerd en opgemaakt in functie van hoe ver van de kust het vaartuig de zee opvaart. Het dragen van een reddingsvest wordt verplicht in een aantal situaties.  IVO MADDER (INGEKORT PERSBERICHT VAN CAROLINE LEYS)

Belangrijkste wijzigingen DD Vereenvoudigde registratie (eenmalige registratie voor zee en binnenwateren).

DD Algemeen stuurbrevet voor vaartuigen boven 15 meter en/of sneller varen dan 20 km/h, ook voor de zee.

DD Situationele verplichting van het dragen van een reddingsvest.

DD Kleinzeilerij: de 3/4 Bft-regel valt weg.

DD Handelaarsplaten.

DD Vaartuigen van boven de 24 meter kunnen nu ook geregistreerd worden als pleziervaartuig.

DD Bedrijfs- of beroepsmatig gebruik op de binnenwateren.

Meer informatie over de belangrijkste wijzigingen vind je op: https://mobilit.belgium. be/nl/scheepvaart/pleziervaart/belangrijkste_wijzigingen en daar kan je ook de pdf 'Schema inwerkingtreding belangrijkste wijzigingen' downloaden.

Advertentie

DUIKTANK

TE HUUR +32 475 73 25 74

DUIKCENTRUM Alle kwaliteitsmerken- Vulstation Eigen onderhouds- & hersteldienst

Verhuurdienst - Duikopleidingen www.aqualand.be info@aqualand.be

Hippocampus sept./okt. 2019

5

Reportage Biologie/ fotografie

Het drijvende gebladerte vermindert het doordringen van de zonnestralen in het water en helpt zo de algengroei in bedwang te houden.

Waterlelies Wie heeft ze nog niet gezien, deze prachtige bloemen met bijna ronde bladeren, die sierlijk op menige siervijver op het wateroppervlak drijven? Veel waterleliebloemen geuren bovendien ver-

6

Hippocampus sept./okt. 2019

Foto: Luc Rooman.

rukkelijk.

O

ok in het wild, op verscheidene zoetwaterplassen en sloten, zijn deze bloemen te bewonderen. Ik denk dat iedereen wel kan beamen dat waterlelies de blikvangers van menig zoetwaterplas zijn.

De bloemen bloeien slechts 3 tot maximum 5 dagen en zinken dan langzaam terug naar de bodem. Maar niet getreurd, er verschijnen bijna dagelijks nieuwe bloemen aan het wateroppervlak, zodat de bloemenpracht ongeschonden blijft. De volledige zomerperiode geven zij bloemen en gaan daarmee door tot diep in de herfst.

Waterlelies houden van direct zonlicht gedurende 6 tot 8 uur per dag. In periodes van bewolkt, koeler weer zal de bloei afnemen. Wanneer er terug een zonnige periode aanbreekt, verschijnt er opnieuw een weelderig bloemenpracht. De bloemen hebben verschillende kleurenvariaties, zoals wit, roze, rood, geel of koperkleurig, maar bij ons is de meest voorkomende waterlelie de witte variant.

nuttige planten

Ook met zware bewolking staan er enkele waterlelies open.

Foto's (3): Luc Rooman.

De groei van de stengels begint geleidelijk aan begin april en rond eind april, begin mei verschijnen de eerste bladeren aan het wateroppervlak. Dit hangt vooral af van de weersomstandigheden en de watertemperatuur. Voor de bloemen moeten we meestal nog enkele weken langer wachten, maar in de loop van mei komen de bloemknoppen één voor één uit de diepte naar boven.

Waterlelies zijn niet alleen mooi, maar dragen bij aan het biologisch evenwicht van de waterpartij. Het drijvende gebladerte vermindert het doordringen van de zonnestralen in het water en helpt zo de algengroei in bedwang te houden. Ze verbruiken voedingsstoffen die anders de algen zouden voeden en helpen zo het water proper en helder te houden. De schaduw van de waterleliebladeren zorgt er bovendien voor dat het water niet te warm wordt tijdens hete dagen.

De 'drijvende eilanden' bieden daarnaast beschutting aan onnoemelijk veel dieren.

Kikker- of paddenvisjes zuigen zich vast aan de stengels. Verscheidene vissoorten zoeken beschutting tussen de stengels of liggen op de loer om een prooi te bemachtigen (denk aan de snoek en baars).

Waterjuffers en libellen maken dankbaar gebruik van de stengels om hun eitjes op te

Kikkervisje vastgezogen op een lelieblad.

Hippocampus sept./okt. 2019

7

Reportage Biologie / fotografie

De waterjuffers (Coenagrionidae) zijn de soortenrijkste familie van de juffers (Zygoptera), een van de twee onderordes van de libellen (Odonata). In totaal zijn er 101 geslachten met 1143 verschillende soorten beschreven. In BelgiĂŤ en Nederland alleen al komen er vijftien soorten waterjuffers voor, ofwel een vierde van alle inheemse libellensoorten.

Dankzij haar lange stengels kan de bloem van meters diep naar het wateroppervlak toe groeien.

leggen, waarna na het uitkomen van de eitjes de larven op de stengels te bewonderen zijn. Waterlelies produceren zuurstof en geven die af aan de atmosfeer langs de bovenkant van de bladeren.

waterlelies fotograferen

Foto's (4): Luc Rooman.

Persoonlijk vind ik juni de beste periode om waterlelies te fotograferen omdat de bladeren nog jeugdig groen zijn en nog weinig of geen beschadigingen vertonen van insecten.

Dankzij haar lange stengels kan de bloem van meters diep naar het wateroppervlak toe groeien, wat zeer dankbaar is om op zonnige dagen de stengels met de drijven-

De bloemen bloeien slechts 3 tot maximum 5 dagen en zinken dan langzaam terug naar de bodem.

8

Hippocampus sept./okt. 2019

de bladeren onderwater te fotograferen.

Het meeste succes om waterlelies te fotograferen heb je op zonnige dagen, omdat ze zon nodig hebben, voor mij is het beste tijdstip tussen 10.00 en 16.00 uur. Ga je vroeger of later, dan loop je de kans dat de bloemen nog niet openstaan of zich reeds sluiten. Ook bij zwaar bewolkte dagen loop je de kans dat de bloemen dichtblijven.

Maar ik heb zelf al ondervonden dat er dan toch nog verschillende bloemen openstaan, wat prachtige foto's met dreigende lucht kan opleveren.

Veel succes bij het in beeld brengen van deze prachtige foto-objecten. 

Het meeste succes om waterlelies te fotograferen heb je op zonnige dagen.

LUC ROOMAN

Onbeperkt kantduiken

WWW.DIVEANDTRAVEL.NL

INDONESIË - BALI

KUBU INDAH DIVE RESORT

www.bontravel.nl

LUB MET JOUW DUIKC NAAR DIVERS E? PARADISE BONAIR

Kleinschalig en luxe resort met super service 8 dagen / 7 nachten 2-pers garden bungalow o.b.v. logies en ontbijt.

VANAF: € 827,-

T BON TRAVEL

NEEM CONTACT OP ME

TIGER BEACH BAHAMAS - 2019

huisrif Eigen villa met

EEN WEEK VOL MET TIJGEREN HAMERHAAIEN

Vertrek 08 december 2019 9 dagen / 8 nachten 2-pers hut o.b.v. volpension, 7 dagen duiken, 4 duiken p.d. Exclusief vluchten.

VOOR: € 3349,- P.P.

essen ru duikfl h T e iv r D deur naast de p u k ic p

INDONESIË

PASSPORT TO PARADISE

Combineer 3 resorts en 3 verschillende duikgebieden (Manado, Bangka en Lembeh) in noord Sulawesi 10 dagen / 12 nachten 2-pers kamer VP incl 24 bootduiken

VANAF: € 2796,Bovenstaande prijzen zijn incl. retourvluchten en luchthaven transfers v.v.

De duikpakketten zijn incl. fles/lucht/lood excl. duikmateriaal.

Bagagekosten kunnen van toepassing zijn.

Volg ons op Facebook en blijf als eerste op de hoogte van het laatste nieuws.

e duikreis adviezen en Kijk voor meer uitgebreid s aanbod op onze ing een compleet bestemm NDTRAVEL.NL EA IV .D W website WW met uurauto H p u k Pic dekking volledige

L.NL E V A R T D N A E IV .D W W W 15 94 TEL: (033) 457

Hippocampus sept./okt. 2019

9

Reportage

Afbeeldingen (6): Instagram/deepspotpoland.

Duikplaats

Diepste zwembad ter wereld opent in Polen Diepe zwembaden zitten duidelijk in de lift. Terwijl jaren geleden Nemo33 in België als diepste zwembad ter wereld te boek stond, zaten andere Europese landen niet stil. In de zomer van 2014 werd Nemo33 van de troon gestoten door het Italiaanse Y-40 Deep Joy bad van 40 meter diep. En dit najaar sneuvelt ook dit record met de opening van DeepSpot, waarvan de bodem op 45 meter ligt. constructie vergelijken met een flatgebouw van 15 verdiepingen onder de grond.

Het bad zal in totaal zo'n 8.000 kubieke meter warm water bevatten, dat is 27 keer de inhoud van een gewoon 25 meter zwembad. Een speciaal ontwikkeld filtersysteem moet al dit water kristalhelder houden, zonder de zwemmers of duikers te storen.

H

et complex wordt momenteel in het Poolse stadje Mszczonów gebouwd, een vijftigtal kilometer van de hoofdstad Warschau. De constructie omvat tevens een hotel met conferentie- en trainingsruimtes met zicht op het bad. Bezoekers kunnen het onderwaterspektakel gadeslaan en via een doorzichtige tunnel zelfs dwars doorheen het bad wandelen.

Met een diepte van 45 meter kan je deze

10

Hippocampus sept./okt. 2019

Eens voltooid zal DeepSpot open zijn voor iedereen: beginners en ervaren duikers, professionelen, vrijduikers, … en dit 7 dagen op 7, 24 uur per dag. Ja, inderdaad, je zal er ook 's nachts kunnen gaan duiken.

De planning is dat DeepSpot haar deuren opent eind november, begin december 2019 op volgende locatie: Warszawska 52, 96-320 Mszczonów, Polen.

DeepSpot zal niet lang de titel van diepste zwembad ter wereld kunnen voeren, want

als alles volgens plan verloopt, dan opent in de loop van 2021 The Blue Abyss nabij Liverpool in Engeland, een nieuw paradepaardje met een diepte van maar liefst 50 meter!  STEF VAN UFFEL

The Ultimate Diving Experience in jouw achtertuin!

• Warm water van 24 graden • 4.500 tropische vissen • 30 Soorten vissen • Prachtige decors!

• Snorkelen, duiken en vrijduiken • Try scuba dives • Duikschool • Inkijk in het aquarium via de ramen • Brasserie met reuzengroot aquarium • Duikersbar • Klimparcours voor de kids in de buurt

Een onvergetelijke onderwaterbeleving bij TODI op de be-MINE site te Beringen.

UNIEKurg,

b voor Lim België a! en Europ

Exclusieve NELOS aanbieding: een TODI duiksessie + een heerlijke lunch (Putpatatbuffet OF Pastabuffet)

(vanaf 15 personen)

voor € 45 p.p.

Geldig van september 2019 tot en met maart 2020.

Telefonisch te reserveren en betaling ter plaatse op vertoon van deze actie.

TODI is het eerste indoorduikcentrum waar je in optimale en veilige omstandigheden zal kunnen duiken en snorkelen in een zeer groot aquarium tussen 2.500 kleurrijke, tropische zoetwatervissen. Iedere bezoeker kan de ontdekking van de onderwaterwereld mee beleven via 6 ramen, of zelf gewichtloos zweven tussen de decorelementen onder water. Nadien kan je gezellig iets eten of drinken in de TODI-brasserie, gehuisvest onder het duikbassin van 6.500.000 liter helder water. Kortom: duiken is hier een belevenis voor ontdekkingsreizigers van 8 tot 88 jaar.

TODI be-MINE 1

•

BE 3582 Beringen

•

+32 11 36 40 40

www.todi.be

•

info@todi.be

Foto: Jan Dieu.

Regionieuws Evenement

Briefing!

BRAVOS-interclubduik

voor het goede doel!

Doen de begrippen 'Zondagochtend, lentezonnetje, Oosterschelde' en 'enthousiaste BRAVOSduikers' je niet direct de link leggen met 'De Warmste Week' van Stubru?

Bij duikschool Poseidon in Leuven denken ze daar wel anders over.

Voor de interclubduik in Anna Jacobapolder bleek dit het ideale opstapje om een geslaagd 'dive for life' evenement te organiseren.

B

ij BRAVOS hebben ze duidelijk het hart op de juiste plaats! Wanneer Olivier Merchiers, Chris Vangrunderbeek, Joeri Auwerx en Lorenzo Ramalho het plan opvatten om tijdens de interclubduik op zondag 16 juni 2019 een actie voor 'Music for life' te organiseren, krijgen ze meteen de volledige steun van BRAVOS. Beter nog, al het inschrijvingsgeld van de deelnemende duikers stort BRAVOS netjes door naar de actie van het viertal.

mucoviscidose In 'mucoviscidose' lezen we: 'muco' van mucus (slijm) 'visci' van viskeus (dik, kleverig) '(d)ose', wat ziekte betekent De ziekte heeft de eigenschap slijm dik en kleverig te maken.

Mucoviscidose of taaislijmziekte is een recessief overerfbare ziekte, waarbij slijm dat op diverse plaatsen in het lichaam wordt afgescheiden abnormaal taai is. De belangrijkste plaatsen waar het taaie slijm wordt gevormd zijn de longen, het maag-darmkanaal, de lever, de alvleesklier en de teelballen.

12

Hippocampus sept./okt. 2019

Een evenement en een actie, dan rest er enkel nog een goed doel te kiezen.

mucoviscidose Bij Poseidon werd er al in 2018 beslist om zich als duikschool te engageren voor het goede doel. Er wordt dan ook niet op één paard gewed, er loopt nog een andere actie waarmee doorlopend geld ingezameld wordt. Elk lid kan kosteloos zijn duikfles vullen in het club-vulstation, wie hiervoor echter toch een cent deponeert in de mucopot krijgt steevast nog enkele bar extra! Waarom kiest een duikschool nu voor de Mucovereniging als goed doel?

Elke duiker weet hoe belangrijk ademhalen is en hier wringt nu net het schoentje bij mucopatiënten, de ademhaling wordt verhinderd door slijmvorming. Je kan de ziekte niet genezen, daarom zijn dagelijkse therapie en behandeling levensbelangrijk!

het evenement Het grasveldje aan Anna Jacobapolder leent zich perfect voor een groter duikevenement en met 75 aanwezigen mogen we spreken van een succeseditie! 32 buddyparen te water, we verdubbelen ruim het duikersaantal van de interclubduik van vorig jaar, en daar zit ongetwijfeld 'Dive for life' voor veel tussen!

De organisatie heeft 50 genummerde golfballetjes op de duikstek geplaatst en daar

gaan wij naar op zoek. De gelukkige vinder van balletje nr. 1 zal met een nagelnieuwe 'MK 11 ademautomaat' huiswaarts keren, of kiest hij voor een exclusief weekendje met de 'Audi R8'? De verwachtingen liggen hoog, maar we zullen toch nog even moeten wachten, want eerst volgt er nog een uitgebreide briefing. In de ban van de balletjes kunnen we niet snel genoeg te water gaan en we hebben tijdens het duiken toch net iets minder oog voor fauna en flora. Focus op de ballen, weet je? Bij het sepiakoppeltje aan de stokken zijn we toch even blijven hangen. Het waren dan ook de eerste exemplaren die we zagen dit jaar!

Als je nu denkt dat we de balletjes maar voor het uitkiezen hadden, had je het bij het verkeerde eind en toch zullen mijn buddy en ik ook in de prijzen vallen.

Na een prachtige duik van 70 minuten komen we met balletjes nr. 9 en 38 boven…

Het voorrecht om als eerste een prijs te mogen uitkiezen zal echter niet voor ons zijn deze keer.

spijs en drank Bij BRAVOS zijn ze van mening, golfballetje gevonden of niet, hotdogs en gekoelde dranken voorzien we voor iedereen. En-

Naast de traditionele hotdogs toveren de vrijwilligers van Poseidon eveneens een heerlijk dessertenbuffet tevoorschijn. Voor enkele euro's kan je twee vliegen in één klap slaan: je innerlijke verwennen en het evenement steunen. Cake, brownie, taart, pudding en meer kan er geproefd worden ten voordele van de mucopatiënten. Dank aan alle handen die mee hebben geklopt en gebakken aan deze hoorn des overvloeds.

en duikers. Hartelijk dank ook aan de sponsors: Scubapro, Da Factory, Audi Delorge, Diveolution Leuven, The Laser Factory, Innamorato del vino en Lorenzo Ramalho Tupperware.

Ze zijn goed bezig, de duikers! De volgende weken en maanden zullen er ongetwijfeld nog veel acties volgen voor 'De Warmste Week', jij komt toch ook? JAN DIEU

Foto: Pascale Depypere.

kele bereidwillige instructeurs plaatsen zich spontaan achter de kookpotten (en de gekoelde pintjes) en het eetfestijn kan beginnen. Onder een heerlijk lentezonnetje wordt er gezellig bijgebabbeld tussen de leden van de verschillende clubs in afwachting van de prijsuitreiking!

Olivier doet de actie uit de doeken.

Ondertussen weten we ook wie er met de oppergaai naar huis zal keren. Niet zijn duikleider van dienst of slinkse belagers, maar wel de enige, echte, gelukkige vinder van golfbal nr. 1, en dat is duiker Martin 't Hart. Hij wordt de fiere eigenaar van een Scubapro MK 11. Proficiat Martin. Ook de overige duikers keren uiteraard niet met lege handen naar huis, en dit dankzij de vele gulle sponsors.

Hoedje af voor iedereen die aan dit evenement heeft meegeholpen: BRAVOS, bestuur Poseidon, Olivier, Chris, Lorenzo, Joeri, Pascale Depypere, alle vrijwiligers

Foto: Pascale Depypere.

hoofdprijs

Martin 't Hart is de trotse vinder van golfbal nr 1.

Advertentie

Hippocampus sept./okt. 2019

13

Foto: Bart Roelands.

Club in de kijker

NEMO bestaat 25 jaar H

eist-op-den-Berg kent een rijke duikgeschiedenis. In 1993 zag duikschool Nemo het levenslicht. De stichtende leden waren zeer ambitieus en organiseerden veel activiteiten, zowel voor duikers als voor de familieleden. De club brak zelfs het wereldrecord 'onderwater gezelschapsspelen' voor het 'The Guinness Book of Records'. Op de duiken en de vele duikreizen zijn partners en kinderen altijd zeer welkom geweest. Het jaarlijks hoogtepunt is het Sinksenkamp in Tholen: een waar familiefeest, waarop nieuwe leden op passende wijze ingewijd worden in de duiksport.

Dit familiale karakter kenmerkt nog steeds de club. Ook al is er veel veranderd in het duikonderricht, de gezelligheid en de vriendschap onder de leden blijft bestaan.

Elke zwembadtraining wordt afgesloten met een hapje en een tapje in het clublokaal 't Zonneschot. Straffe verhalen zijn

14

Hippocampus sept./okt. 2019

er nog steeds schering en inslag. Naast feesten en plezier maken wordt er natuurlijk ook gedoken. Het bestuur heeft dit feestjaar elke maand voor iets speciaals gezorgd tijdens de clubduiken zoals de paĂŤlladuik, een mosselduik en de halloweenduik. Daarnaast was er een win-

terbarbecue, de wijnproeverij, soezen met Suus en de Nemo quiz. Kortom, Nemo leeft en wil er nog 25 jaar bij doen! 

Clubreis naar Egypte.

Foto: Karel Van Den Wijngaert.

Al 25 jaar lang is onze slogan: "Have fun in life, dive!".

ELLEN EXCELMANS

Pompoensoep tijdens de halloweenduik.

Darmentaart tijdens de halloweenduik.

Foto's (6): Bart Roelands.

PaĂŤlladuik.

Winterbarbecue.

Kersttraining.

Gezellig samenzitten na een clubduik in Zeeland.

Hippocampus sept./okt. 2019

15

Regionieuws AVOS

ruimen op Ik ben best fier wanneer we met ons 'duikje' bijdragen om een bepaald stukje natuur te ontdoen van al wat niet thuishoort onder water. We zetten AVOS in de kijker die op zaterdag 27 april 2019 de Put van Ekeren onder handen nam en ook twee duikers die de dag nadien helemaal vanuit het Brusselse naar Schoten afzakten om daar een stukje van het kanaal op te ruimen.

N

aar jaarlijkse gewoonte deed AVOS (de Antwerpse Verstandhouding voor Onderwateronderzoek en -Sport) een oproep via hun website om de Put van Ekeren, in het recreatiedomein Muisbroek, op te kuisen. Vermits deze waterplas en het natuurgebied toch bijzonder veel bezoekers hebben, of misschien beter veel bijzondere bezoekers, kon AVOS zoals steeds rekenen op een groot aantal vrijwilligers om het nalatenschap van deze toeristen op te ruimen.

Het metalen frame werd opgevist in het midden van de vijver.

Foto's (5): W&&F.

Duikers Schepen Fons Duchateau (midden) en Danny Arcay van duikclub De Otters.

Om het metalen frame van ongeveer 60 kg boven te krijgen werd een hefballon gebruikt.

opgedoken Blikjes, plastic flessen, een autoband en ander grut, tot zelfs een ijzeren frame van 60 kg is uit het water gehaald dankzij de vele vrijwilligers. Bij het ijzeren frame, gevonden in het midden van de Put, zijn zelfs stevige hefballons ingezet om het uit het water te krijgen. Ik vraag me dan ook af hoe iemand dit in het midden van de Put krijgt.

Je houdt het niet voor mogelijk wat er soms op de bodem gevonden wordt.

stortplaats Spijtig genoeg ligt dit plekje natuur nabij de haven, waardoor het snel kan veranderen in een stortplaats. Gelukkig wil AVOS dit tegengaan en wordt ze hierbij gesteund door de Stad Antwerpen die niet alleen de container levert, maar ook hulp, in de vorm van de Schepen voor Stadsonderhoud Fons Duchateau, die zelf ook zijn duikpak aantrekt.

16

Hippocampus sept./okt. 2019

De stad Antwerpen ondersteunt de opruimactie met een container.

Foto: Chrisje Demuynck.

bijzondere deelnemers

De kuisploeg van de Schotense Vaart.

Merkwaardig genoeg waren er duikers van Belgium Diving Asse aanwezig. Wouter Schrevens deed dit al voor de derde keer en Sven Lanckmans was dit het tweede jaar. "Drie jaar geleden kon ik niet genoeg buddy's vinden om veel te duiken. Ik zag toen heel toevallig een oproep voor dit initiatief. Sindsdien ben ik er telkens bij, want het is toch wat avontuurlijk. Je weet nooit wat je zal vinden", weet Wouter me te vertellen.

buit

feestje

Na de duiken van een uur tot twee

Naar goede gewoonte werd de zware dag afgesloten met een hamburger en een drankje. Is er een groeiend plichtsbesef?

Die conclusie kunnen we nog niet trekken, maar dit jaar werd er toch minder uit de Put gehaald. Laten we hopen dat deze trend aanhoudt, hoewel bij dit soort evenement de verbijsteringen telkens voor een leuke dag zorgen.

volgende dag in Schoten

Door Schoten loopt het Kempisch Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten, ook wel Schotense Vaart genoemd. Deze waterweg heeft een lengte van 64 kilometer en werd uitgegraven tussen 1844 en 1875. Het kanaal verloor de voorbije decennia aan economisch belang en is uitgegroeid tot een recreatieve waterloop met mooie fietspaden, pittoreske bruggetjes en een jachthaven.

afspraak Het is natuurlijk niet mogelijk om dit op eender welk dag of tijdstip te organiseren.

HDE (Hoogenboom Dive Education), een Schotense duikshop, heeft het initiatief, dat overgewaaid is vanuit Nederland, opge-

Foto HDE.

De volgende dag parkeerde ik om 11.00 uur aan de Schotense Vaart. Deze opkuis werd voor de vierde keer op rij georganiseerd.

Het is wel degelijk de jachthaven die werd afgezocht naar merkwaardigheden. Ik kreeg hier een luguber gevoel bij en was dus blij dat ik er zelf niet insprong, maar enkel voor morele steun zorgde. Door het slechte weer was de opkomst spijtig genoeg mager, maar de buit des te groter.

De buit uit de Schotense Vaart.

start. Bepaalde afspraken moeten dan ook gemaakt worden met de instantie die instaat voor onder andere het onderhoud, de exploitatie en het beheer van het Albertkanaal en de Kempense kanalen, namelijk NV De Scheepvaart, zodat er geen sluizen of bruggen worden gemanipuleerd en er geen enkele boot in of uit de haven vaart.

De duikers kunnen enkel met deze maatregelen veilig onder water zoeken terwijl de kantveiligheid superviseert.

uur is de buit wel enorm. Naast fietsen en verschillende verkeersborden is er ook een winkelwagentje en een kruiwagen boven water gehaald. Ook heel wat kleine prullaria zijn gevonden. Zo hebben deze duikers alvast hun steentje bijgedragen aan het Schotens milieu.

Bedankt, vrijwilligers!  CHRISJE DEMUYNCK

Hippocampus sept./okt. 2019

17

Reportage Medisch

Duiken met of zonder rugklachten Een dom moment, zonder er echt bij na te denken, even snel enkele zware platen opheffen. Een pijnscheut en daar sta ik dan voorovergebogen en amper in staat om mijn rug te rechten. Een week twijfelen tussen plat liggen of bewegen. Beide zijn pijnlijk en zeker de overgang van de ene naar de andere toestand. Daarna weken kinesitherapie om beetje bij beetje terug een normaal leven te leiden.

Eerst stappen, dan de wandelstok wegzetten, daarna sneller stappen en uiteindelijk weer lopen.

N

a verloop van tijd terug aan duiken denken. Voor mijn verjaardag een duikje in Todi, ik kijk ernaar uit.

Vóór het te water gaan de fles verkeerd opheffen. Een gekende pijn in de onderrug. Keuze tussen stoppen of duiken. Een uur gewichtloosheid is te verkiezen, maar daarna ben ik amper in staat mijn duikpak uit te trekken. Afzien op de terugweg en balen over weken revalidatie.

Twee jaarseizoenen verder lijkt alles weer normaal. Wel voorzichtig en doordacht bij het heffen van dozen en duikflessen. Een onachtzaam moment en 'krak'. Door de knieën. Het enige wat ik nog kan is krui-

18

Hippocampus sept./okt. 2019

pen over de grond. Beschamend. Naar de spoed om terug naar huis gestuurd te worden. Geluk, want ik moet maar een paar weken wachten voor een consultatie bij een rugspecialist. Het verdict is een zware hernia. Even is er vrees voor het afsterven van een zenuw in mijn rechterbeen, maar een niet standaardconstructie van mijn rug heeft dit vermeden. Abnormaal zijn heeft soms zijn voordelen. Gelukkig doet een corticosteroïdenspuit in de rug wonderen. Rugschool toont de weg naar opnieuw duiken.

Duiken en rugklachten is jammer genoeg

een veel voorkomende combinatie. Gelukkig niet allemaal even extreem als mijn persoonlijke ervaring; hoewel mijn verhaal na rondvraag zeker niet tot de ergste behoort. Zoals in mijn geval maken duikers niet noodzakelijk kennis met rugklachten door duikgerelateerde incidenten, maar eenmaal je er mee geconfronteerd bent, is de oorzaak van geen belang meer. Vanaf dat moment ben je gefocust op het vermijden van een herhaling.

Lumbago of hernia?

Het is pas als je persoonlijk met een ziektebeeld geconfronteerd wordt, dat je je er

Bij een ernstige hernia drukt de uitstulping van de tussenwervelschijf op de zenuwbanen.

Tekening: CLIPAREA l Custom media - shutterstock.

we met een mooie rechte rug stappen, rust iedere wervel op een kussen dat eventuele schokken dempt. De rugspieren houden alles mooi samen en helpen mee de schokken op te vangen.

Tekening: Alex Mit - Shutterstock.

De uitstulping van de tussenwervelschijf op de zenuwbanen is hier duidelijk zichtbaar.

echt in gaat verdiepen. Jawel, ik kende (en ken) mensen met rugklachten, maar ik moet toegeven dat ik het verschil niet wist tussen een lumbago en een hernia. Het resultaat was hetzelfde in mijn ogen: last van de rug en dus besloot ik gemakshalve dat het gewoon om twee termen voor eenzelfde fenomeen ging. Een keer geblokkeerd voorovergebogen staan, bracht daar verandering in.

Om het verschil en de gevolgen te begrijpen moet ik een paar dingen over de anatomie van de rug uitleggen. Niet panikeren, ik zal het kort en hopelijk begrijpelijk houden.

De ruggengraat bestaat uit een serie wervels die over elkaar scharnieren. Door deze wervels loopt het ruggenmerg, in feite een bundel zenuwen. Op bepaalde plaatsen vertrekken er zenuwbanen vanuit het ruggenmerg door de holtes tussen de wervels naar organen en spieren. Om te vermijden dat de beenderige wervels op elkaar zouden wrijven bij het rechtop lopen, zit er tussen opeenvolgende wervels een zacht kussen, een tussenwervelschijf genoemd. Dit kussen is samengesteld uit met stroperige vloeistof gevulde zakjes, waarbij een klein zakje omhuld wordt door een iets groter en dit wordt een aantal keer herhaald. Als

Met een rechte rug moet je al heel veel heffen vóór er iets verkeerd gaat. Onze wervelkolom is immers als het ware door de evolutie geperfectioneerd voor deze houding. Jammer genoeg doen we andere bewegingen, waardoor we van deze ideale hefpositie afwijken.

De meest voorkomende fout is het tillen met een kromme rug. Door de kromming worden de kussentjes aan de voorkant samengedrukt en aan de achterkant uitgerokken. Onze ruggengraat staat op die manier al onder spanning nog voor we iets hebben getild. Als we daarmee starten, vergroot de druk op de kussentjes nog meer door de combinatie van het gewicht en het samentrekken van de achterste rugspieren. Dit kan te veel vergen van onze spieren, met een overbelasting als gevolg. Resultaat: een lumbago. Dit is een plotselinge (acute) lage rugpijn die vaak samengaat met verkramping van spieren en irritatie van lage rugwervels. Een lumbago is een mechanisch probleem van de rugspieren, gewrichtjes tussen de wervels en de ligamenten ervan. Een pijnlijke zaak, maar voor de rest is er niet veel gebeurd.

Een erger scenario bestaat uit het overschrijden van de kritieke waarde van druk, waardoor een zakje scheurt. De limietdruk daalt met het ouder worden, doordat de zakwanden minder soepel worden. Stel je voor dat het een intern zakje van een tussenwervelschijf is dat scheurt. Een pijnscheut. De inwendige 'stroop' vloeit daarna over in het omhullend zakje. Dit is een milde vorm van een hernia. De behandeling is wachten tot de ontsteking stilletjes afneemt.

Het is erger als de buitenste zak scheurt.

Dat geeft dan de typische uitstralende pijn.

Bij het schrijven van deze lijnen voel ik de pijn opnieuw. Een deel van de stroperige vloeistof drupt weg. De graad van ernst van de hernia hangt af van wat er nu komt.

Door de druk kan de volgende zak door de scheur naar buiten uitstulpen en een klein ballonnetje vormen. Indien dat groot genoeg is, zal de holte in de wervels te klein zijn. De ballon zal daardoor op de zenuwHippocampus sept./okt. 2019

19

Reportage Medisch

banen drukken. Dit kan resulteren in een tintelend gevoel in de extremiteiten, maar ook in verlies van coördinatievermogen van de spieren en zelfs het volledig wegvallen ervan. De symptomen zijn afhankelijk van waar de hernia optreedt en naar welke kant de uitstulping is. Je kan dus letterlijk door de knieën gaan.

Een lumbago is afzien en afwachten tot de pijn weg gaat. Waarschijnlijk zal je ook ontstekingsremmers krijgen om secundaire ontstekingen tegen te gaan of te verminderen. Bij een hernia worden eveneens rust, ontstekingsremmers en pijnstillers voorgeschreven. De eventuele uitstulping moet zo snel mogelijk wegtrekken. Hoeveel er hierbij moet ingegrepen worden, hangt af van de actuele en mogelijke vervolgschade. Dit kan gaan van het lokaal inspuiten van corticoïden om de druk op de zenuwen te verminderen tot het operatief verwijderen van de zwelling om te vermijden dat de zenuw afsterft. Doordat bij een operatie de rugspieren geraakt worden, is de revalidatieperiode zeer lang en pijnlijk.

En nu?

De beste manier is natuurlijk een lumbago of een hernia vermijden. Als je oplet hoe je heft, kom je al zeer ver. Jammer genoeg verzorgen we tijdens onze jeugdige jaren onze rug niet genoeg. Even snel deze zware bak in de koffer van de auto zetten, met een gebogen rug. Vlug de duikfles met een draaibeweging op de rug werpen en het water in. Een paar extra kilootjes lood aan de gordel, zodat we zeker onder blijven…

Klinkt het bekend?

Wat als preventie te laat komt? Wel, het antwoord is verrassend. Natuurlijk moet je eerst van je accident herstellen. Waarschijnlijk zal je hierbij kine volgen. Vraag je kinesist zeker hoe je best gewichten kunt heffen. Je moet niet alleen leren hoe je iets zwaars met een rechte rug moet heffen, maar je zal ook moeten trainen met gewichten. Een stel stevige rugspieren verkleint de kans op hervallen, zeker in het geval je onverwachts een ondoordachte handeling verricht. Denk maar aan de draaibeweging die je zal uitvoeren om je duikfles tegen te houden als die onverwacht uit je autokoffer dreigt te vallen. Het volgen van rugschool is een aanrader!

Hoe dan te duiken zonder rugklachten na een lumbago of een hernia? Wel, door preventie. Ja, de beste raad die ik je kan geven,

20

Hippocampus sept./okt. 2019

is na te gaan hoe je kan vermijden dat je iets heft. Analyseer wat je zal doen en probeer alle momenten waarin je (verkeerd) tilt weg te werken.

In ons Hippo-archief (www.nelos. be/hippo-archief) kan je volgende Hippo's downloaden met daarin vier artikels over lagerugproblemen bij sportduikers: DD Hippo 236 (nov./dec. 2011): Lagerugproblemen bij sportduikers (deel 1): oorzaken en preventie.

DD Hippo 237 (jan./feb. 2012): Lagerugproblemen bij sportduikers (deel 2): basisoefeningen ter preventie van lagerugproblemen.

DD Hippo 238 (maart/april 2012): Lagerugproblemen bij sportduikers (deel 3): rugspieroefeningen.

DD Hippo 239 (mei/juni 2012): Lagerugproblemen bij sportduikers (deel 4): buikspieroefeningen.

Gooi lood 'overboord'. De meerderheid van de sportduikers is te zwaar gelood. Beginnende duikers doen meer lood aan, maar zijn nadien nogal lui om het aan te passen.

Wanneer was de laatste keer dat je je uitloding getest hebt zoals het hoort? Duik je, zoals ik, met hetzelfde gewicht aan je gordel als tien jaar geleden, terwijl je configuratie bijna compleet veranderd is? Spring je in een meer met dezelfde loodgordel als in de Oosterschelde? Ik heb de moeite genomen om mijn uitloding te testen en kon uiteindelijk vijf kilo thuislaten.

Naast het gewicht moet je ook de verdeling ervan bekijken. Een concentratie op je onderrug is af te raden. Probeer het te verspreiden en vermijd waar mogelijk vaste blokken. Lood is er in allerlei vormen en met een beetje handigheid kan je aangepaste gewichten bekomen. Let er wel op dat je configuratie geen loodzwaar geheel wordt, want dan creëer je een ander probleem.

Verdeel een zware last in kleinere, lichtere delen. Door een paar keer heen en weer te lopen, vermijd je dat je een zware last moet heffen en dat is ook veel sportiever.

Je stappenteller zal je er dankbaar voor zijn. Zorg ervoor dat je duikuitrusting opdeelbaar is. Persoonlijk verkies ik een bi op mijn rug, omdat die stabieler in het water

ligt. De metalen rugplaat zorgt daarbij dat ik in het water minder doorhang en houdt mijn rug recht boven water. Ideaal gezien zou je je flessenconfiguratie aan iedere duik kunnen aanpassen, maar dit is voor velen geen financieel haalbare kaart.

Ik verkies te duiken met een klein aantal configuraties om er zeker van te zijn dat ik iedere set volledig ken.

Als ik een korte afstand naar de duikplaats moet wandelen, gesp ik mijn duikuitrusting aan terwijl ik op de rand van mijn autokoffer zit. Ik hef hem nooit op om hem op mijn rug te bevestigen. Hoe minder ik til, hoe kleiner het risico op een verkeerde beweging. Wanneer de afstand groter is, draag ik alles in onderdelen naar de plaats waar ik het gemakkelijk en veilig kan aantrekken. Indien dat om een of andere reden niet mogelijk is of het is echt ver, dan monteer ik alles op een karretje. Met een oude fietsband hou ik het geheel netjes bij elkaar en rol ik alles naar de duikplaats. Daar zoek ik een plekje waar ik al zittend mijn uitrusting kan aandoen en bij voorkeur waar ik voorover vallend in het water kan.

Moet je voor zo licht mogelijk materiaal gaan? Een carbonfles is inderdaad stukken lichter om op land te dragen, maar je zal deze besparing waarschijnlijk moeten compenseren met extra lood. Als je daarbij niet zorgvuldig te werk gaat, dan doe je voordelen op het droge onder water teniet.

Een drijvende lamp kan je beter zwevend maken dan zelf een extra blok lood mee te sleuren. En nu we het toch over gewicht hebben, kan een 'besparing' aan lichaamsgewicht soms ook helpen. Maar het is waarschijnlijk gemakkelijker om een kilo lood uit te sparen.

Het dragen van materiaal is natuurlijk niet zonder risico. Hou het steeds licht genoeg.

Hef alles met een goede techniek. Je beenspieren zijn sterker dan je rug(spieren), gebruik ze. Zorg ook voor een gelijke belasting aan beide kanten. Draag een duikfles niet met een hand – stoer, maar niet rugvriendelijk – maar hou die voor je vast in je twee armen. Ga ook door je knieën als je ze neer wil leggen. Macho's zullen later met rugklachten afrekenen. Doe dat ook als je gaat vullen of neem een karretje mee in je koffer.

Sta stil bij je duikactiviteiten. Wat kan je doen om je rug te ontzien? Hoe laad je je

Buig door je benen en zet je stabiel op één knie. Hou je lage rug recht en lichtjes hol. Kantel de fles een beetje zodat je er je hand kan ondersteken.

Hou de zware fles zo dicht mogelijk tegen je lichaam. En hef ze liefst wat hoger door je armen te plooien, zodat de fles steunt op je buik.

Help je buddy bij het aandoen van de fles.

In Hippo 238 staan rugspieroefeningen beschreven...

auto? Hef en draai je? Stockeer je je zwaarste duikbakken en je lood ook beneden op de grond? Kan je ze niet op een gemakkelijkere hoogte plaatsen, zodat je ze niet iedere keer moet opheffen? Geef de voorkeur aan goed bereikbare duikplaatsen om te water gaan. Verken eerst de omgeving en volg daarbij niet noodzakelijk de massa. De rugsparende toegang ligt misschien om de hoek. Natuurlijk moet je de moeilijke, maar interessante plaatsen niet mijden, maar met een beetje inspanning kan je ervoor zorgen dat je rug na de duik niet lang moet 'nagenieten'. Ontleed en onderneem actie.

Vergeet niet dat een verkeerde beweging 'fataal' kan zijn.

Zonder het duiken zelf op te geven, kan je ook uitkijken naar andere disciplines bin-

... en in Hippo 237 enkele basisoefeningen ter preventie van lagerugproblemen.

nen onze sport. Vrijduiken doet de noodzaak aan zwaar materiaal wegvallen. Je bent niet alleen zo vrij als een vis in het water, maar ook bevrijd van (bijna) alle materiële last. Of snorkel eens. Is een 'sidemount' configuratie een oplossing voor je? Ik dacht er aan, maar heb er geen ervaring mee. Of 'surface supplied air'? En natuurlijk kan je je ook laten helpen. Vier handen ontlasten de rug.

Duiken!

De kans dat je als duiker met rugproblemen te maken zal hebben, is groot. Uit onderzoek in 2009 [Knaepen K, Cumps E, Zinzen E, Meeusen R, Low-back problems in recreational self-contained underwater breathing apparatus divers: Prevalence and specific risk factors. Ergonomics 2009;

52(4): 461-473] bleek dat vooral duikers met een hoger duikbrevet last hebben van lagerugproblemen. Dat heeft volgens de onderzoekers niets te maken met een hogere frequentie, maar veeleer met het materiaalgebruik en de verantwoordelijkheid. Zo nemen ervaren duikers vaak meer materiaal mee, duiken ze in moeilijker omstandigheden met bijvoorbeeld veel stroming en ervaren ze meer stress door de verantwoordelijkheid van het begeleiden van andere duikers. Het is dus belangrijk dat je al vroeg in je duikloopbaan aan het sparen van je rug denkt.

Door het toepassen van bovenstaande aanbevelingen en de raad die opgelijst is in het kaderstuk, achteraan dit artikel, duik ik al maanden zonder problemen. Soms Hippocampus sept./okt. 2019

21

Reportage Medisch

vertelt mijn rug me dat ik op de rand aan het bengelen ben en probeer ik te achterhalen wat daarvan de oorzaak is. Er is echter geen moment waarop ik mijn geplande duik schrap vanwege rugpijn en 's anderdaags beklaag ik me geenszins mijn onderwaterverblijf. In mijn achterhoofd vrees ik de dag dat ik in een onverhoedse

beweging te veel kracht op mijn wervels zal zetten met maanden revalidatie tot gevolg, maar die kans is klein.

Geen haar op mijn hoofd dat eraan denkt om het duiken op te geven. Integendeel, stil zitten is achteruit gaan en dat geldt ook voor rugproblemen. Blijf sporten en onderhoud de rugspieren. Hou daarnaast je

ogen open en denk na over wat je doet: dat is volgens mij de formule om zonder echte rugproblemen nog lang te duiken.  PATRICK VAN HOESERLANDE

Wat kan je doen om (terugkerende) rugklachten te vermijden? Een lijst met mogelijke acties: DD Analyseer de voorbereiding en afhandeling van je duiken om het heffen te minimaliseren.

DD Accepteer het als je een rugprobleem hebt waar niets aan te doen is. Verzet maakt het niet beter.

DD Verdeel inspanning en ontspanning over de dag/week.

DD Geniet van een duik ook al is die naar jouw gevoel te kort. Beter een korte duik dan geen duik.

DD Maak duiken die passen bij jouw lichamelijke situatie en geniet ervan. Kijk naar wat je wel kan en niet naar wat je niet kan. Kijken naar wat je niet kan en over je grenzen gaan, frustreert en lost niets op.

DD Loop liever drie keer heen en weer dan in één keer alles te willen dragen.

DD Neem voor alles rustig de tijd. Beter langzaam en goed dan snel en meer pijn.

DD Wil je pijnstillers gebruiken voor je het water ingaat, overleg dan eerst met

een duikarts.

DD Zoek duikstekken waar je je auto met je duikuitrusting erin dichtbij het water kunt parkeren en makkelijk het water in kan gaan.

DD Wissel staan, lopen, zitten en liggen regelmatig af. Te lang dezelfde houding aanhouden, verergert meestal de klachten.

DD Koop een karretje waarmee je je set van de auto naar het water kunt rijden.

Zo kan je in het water je duikfles aandoen.

DD Je duikconfiguratie – als dat kan – in de auto op hoogte zetten, zodat je niet hoeft te bukken. Til als een gewichtheffer vanuit de benen met de juiste houding.

DD Bouw je set op voor je naar de duikstek rijdt. Ook dat scheelt extra inspanning voor je het water ingaat.

DD Je lood/vinnen na de duik onmiddellijk afgooien en later weer bij het water ophalen.

DD Zorg voor een goede verdeling van je lood.

DD Zorg dat de spieren rond de zwakke plekken sterk zijn. Kies oefeningen die jij leuk vindt, zo weet je zeker dat je het ook volhoudt om te blijven trainen.

DD Zoek een duikschool/duikteam/buddy, leg uit wat je beperkingen zijn en welke hulp je nodig hebt om te kunnen duiken. Reageren ze positief, dan weet je dat je goed zit. Ze zullen je helpen om te kunnen blijven duiken zonder dat je steeds hulp hoeft te vragen en je je schuldig gaat voelen.

DD Als je een droogpakduiker bent, probeer in de zomer vaker nat te duiken.

Dat scheelt kilo's gesjouw.

DD Voor de duikactiviteiten in het zwembad kun je een lichte set gebruiken. Als je snel last hebt van de kou, draag ook een duikpak in het zwembad.

Duik fles met wieltjes, ha ndig om je duik fle s tot aan de rand van het wate r te brengen.

22

Hippocampus sept./okt. 2019

Foto: archie

Foto: Ann Tielen.

f Patrick Va

n Hoeserland

e.

Een karretje waar je je duikfles op kan plaatsen is altijd handig. Zo kan je in het water je duikfles aandoen.

SCUBAPRO-TESTDAGEN: Zaterdag 12 en zondag 13 oktober 2019 Transfo Duiktank–Zwevegem-België

Transfo duiktank eenmalig €10,- voor entree. Vooraf inschrijven is verplicht.

www.bubbleanddive.com www.duiktank.be www.nelos.be www.wevos.be

Duikshop zeeën de

7

Bekende duikmerken Eigen hersteldienst Vulstation tot 300 bar

Openingsuren: wo. – do. & vr. 16.30 – 19.00 u za. 10.00 – 12.00 u & 13.00 – 17.00 u

Antwerpsestraat 258 – 2850 Boom 03 888 43 34 – zevenzeeen@telenet.be

Adv_7-Zeeen_20170126.indd 1

2/02/2017 15:57:28

Ephyra

Noordzeeduiken - Nieuwpoort Info en reservatie: 09/367 01 22 jan@thebigblue.be

Duikcenter The big Donklaan 26 - 9290 Berlare blue tel: + 32 (0)9 367 01 20 - fax: + 32 (0)9 367 01 21 jan@thebigblue.be - www.thebigblue.be

Alle kwaliteitsmerken - Vulstation 300 bar Nitrox vulstation - Eigen onderhouds- en hersteldienst Herkeuren van duikflessen - Duikopleidingen Nitrox en technical opleidingen

Openingsuren: dinsdag, woensdag en vrijdag van13u00 tot 19u00, donderdag van 13u00 tot 21u00 en zaterdag van 10u00 tot 17u00.

Advertentie Hippo 2018.indd 1

29/11/2018 19:49:08 Hippocampus sept./okt.

2019

23

Reportage Biologie

Slangsterren Slangsterren (Ophiuroidea) zijn mariene stekelhuidige dieren die nauw verwant zijn aan de zeesterren. Ze danken hun naam aan de vijf lange,

Foto: Ivo Madder.

dunne, gelede en extreem buigzame armen.

Slangsterren‌

24

Hippocampus sept./okt. 2019

S

langsterren hebben over het algemeen vijf lange armslierten, die duidelijk van de centrale lichaamsschijf zijn afgegrensd. Het hele lichaam heeft een vijfvoudige symmetrie, dus er zijn vijf stuks (of veelvouden van vijf) van elke structuur en dat is kenmerkend is voor de stam stekelhuidigen (Echinodermata) in het algemeen. De centrale lichaamsschijf heeft hoogstens een diameter van 10 cm met armen die tot 60 cm lang kunnen worden. De armen van een slangster breken gemakkelijk af, maar groeien daarna ook weer aan. Met deze flexibele, slangachtige 'armen' kunnen ze kruipen over de zeebodem. De zuignapvoetjes die je bij de zeesterren aantreft, ontbreken bij de slangsterren. Bovendien kunnen slangsterren veel sneller bewegen. Dit doen ze door hun 'armen' afzonderlijk en afwisselend op een slangachtige manier te kronkelen. Ze leven wereldwijd op de zeebodem, vaak in enorme aantallen en overdag vaak verstopt in holen, spleten of onder het zand.

voortplanting De voortplantingsorganen zitten op de onderkant van de centrale schijf, tussen de armen. Er zijn mannetjes en vrouwtjes, maar om het verschil te zien moet je wellicht een soortgenoot zijn. Er zijn slangsterren die aan broedzorg doen, maar de meeste slangsterren laten de geslachtscellen gewoon los in het water waar de bevruchting plaatsvindt. Er ontstaan dan speciale pluteuslarven, echte kunstwerkjes om te zien, die na een verblijf in het plankton een gedaanteverwisseling ondergaan en uitgroeien tot volwassen slangsterren.

• Ophiothrix fragilis (Abildgaard, 1789) – brokkelster; • Ophiura albida (Edward Forbes, 1839) – kleine slangster; • Ophiura ophiura (Linnaeus, 1758) – gewone slangster.

ingegraven slangster De ingegraven slangster (Acrocnida brachiata) heeft een bruingrijs lijf van ongeveer één centimeter met vijf armen die tot 20 cm lang kunnen worden. De ingegraven slangster graaft haar lijf in de bodem, waarbij de armen er boven uitkomen. Die nemen voedsel op en brengen dit naar de centrale schijf onder het zand.

In de Noordzee worden er dichtheden van 200 individuen per vierkante meter geteld.

Voortplantingscellen worden in het water geloosd waarop de cellen elkaar tegenkomen en versmelten. De larven drijven tot ze groot genoeg zijn en dalen dan naar de bodem om zich in te graven. Na twee à drie jaar zijn ze geslachtsrijp. Ze worden vijf jaar oud.

levendbarende slangster De levendbarende slangster (Amphipholis

Foto's (2): Peter H. van Bragt.

De dieren voeden zich met aas of detritus (dood organisch materiaal). Ze verzamelen de kleine voedseldeeltjes op de zeebodem.

uit het water te filteren. Het voedsel blijft aan de armen kleven door middel van kleverig slijm, dat zich bevindt tussen de stekels op hun armen. Het voedsel wordt door trilharen naar de mond geleid. Aan de onderkant van de armen bevinden zich twee rijen ambulacraalvoetjes; die komen naar buiten door tentakelporiën die door kleine flappen, de tentakelschubben, afgesloten kunnen worden. De mond is omringd door vijf kaken, bestaande uit platen en tanden die belangrijke determinatiekenmerken vormen.

De ingegraven slangster (Acrocnida brachiata) rondkruipend op het zand.

Sommige soorten, zoals de brokkelsterren, steken enkele van hun armen omhoog in de stroming om er planktondiertjes mee

Wat zijn ambulacraalvoetjes?

Rijen aanhangsels langs de radiaire kanalen van het watervaatstelsel van stekelhuidigen. De voetjes steken bij de gepantserde stekelhuidigen door skeletopeningen naar buiten en vervullen functies bij de beweging, gasuitwisseling, tastzin, enz.

De armen van de ingegraven slangster (Acrocnida brachiata) steken uit de bodem.

Europese, Belgische en Nederlandse soorten In de Europese kustwateren komen 184 soorten slangsterren voor, waarvan in de Belgische en Nederlandse kustwateren de volgende zeven soorten als inheems beschouwd worden: • Acrocnida brachiata (George Montagu, 1804) – ingegraven slangster; • Amphipholis squamata (Delle Chiaje, 1828) – levendbarende slangster; • Amphiura chiajei (Edward Forbes, 1843) – rode slangster; • Amphiura filiformis (O.F. Müller, 1776) – draadarmige slangster;

squamata) heeft een kleine duidelijke centrale schijf van 5 mm met vijf dunne lange armen van 20 tot 30 mm. De centrale schijf is oranjebruin tot grijswit. De armen hebben dezelfde kleur, soms met bruine of groene banden. Langs de armen zitten stekels die ongeveer half zo lang zijn als de breedte van de arm.

Je treft ze aan op hard substraat, vaak verscholen onder stenen en in spleten, soms op zachte bodems op een diepte van 0 t.e.m. 250 m. Ze zitten vaak in hoge concentraties bij elkaar. Deze zeldzame soort komt voor in de Noordzee, de Ooster- en Westerschelde. Het dier is ook bekend in brakwater. De dieren hebben een 'hekel' Hippocampus sept./okt. 2019

25

Reportage

Foto's (4): Lydia Jablonski.

Biologie

De levendbarende slangster (Amphipholis squamata) heeft een kleine duidelijke centrale schijf van 5 mm met vijf dunne lange armen van 20 tot 30 mm.

Een close-up van de aborale kant (de zijde, die van de mond is afgekeerd) toont de kleine centrale schijf van een volwassene (4 mm in diameter).

De schijf is niet strikt rond, maar vijfhoekig.

Een close-up van de orale kant toont een kleinere vijfhoek in het midden.

Die bestaat uit vijf driehoekige tanden die, wanneer ze open zijn, de mond openbaren. Aan weerszijden van elke arm zitten donkere lijnen. Dit zijn bursale spleten, ingangen naar tien zakachtige ruimten die genitale bursae worden genoemd. Eierstokken en testikels die de bursae flankeren, geven via gonoporiën sperma en eieren af in de bursae.

Met behulp van een scherpe pin cet zocht Lydia Jablon ski naar gebroed e embryo's door he t weefsel tussen twee bursale spl eten terug te tre kken. Na haar derde poging was ze bli j dit kleine jong te vinden.

Amphipholis squamata zijn gelijktijdige hermafrodieten, wat betekent dat ze tegelijkertijd zowel eieren als sperma produceren en zelfvruchtbaar zijn. Opmerkelijk is dat deze kleine broze slangster ook levendbarend is. Ze brengen ongeveer 25 embryo's voort. Bevruchting vindt intern plaats en de embryo's ontwikkelen en groeien binnen het lichaam van de ouder.

De juveniel komt uit de bursusspleet wanneer hij volwassen is. De levendbarende slangster is het hele jaar door vruchtbaar en kan meerdere jongen broeden in ver-

schillende ontwikkelingsstadia. Ze leven van zeer kleine dieren, algen en dood organisch materiaal.

rode slangster De rode slangster (Amphiura chiajei) heeft een roze of grijsachtig bruine centrale schijf met een diameter tot 11 mm en vijf slanke armen die maximaal 88 mm lang worden. Het dorsale oppervlak van de schijf is bedekt met schubben, groter in het midden en kleiner naar het uiteinde toe. Er zijn een paar afzonderlijke radiale schilden in de buurt van de bevestiging van elk van de armen. De armen zijn langwerpig en samengesteld uit vele segmenten met ge-

Foto: Ken-ichi Ueda.

De rode slangster (Amphiura chiajei) graaft zich in de zeebodem – zand of modderig zand – op een diepte tot ongeveer 1.000 meter en heft zijn armen in het water erboven om plankton als voedsel te vangen.

26

Hippocampus sept./okt. 2019

wrichten daartussen, waarbij elk segment vier tot zes paar conische stekels draagt.

De soort wordt gevonden in de noordoostelijke Atlantische Oceaan, de Noordzee en de Middellandse Zee. Het bereik strekt zich uit van westelijk Noorwegen tot de Azoren en de westkust van Noord-Afrika. Hij graaft zich in de zeebodem – zand of modderig zand – op een diepte tot ongeveer 1.000 meter en heft zijn armen in het water erboven om plankton als voedsel te vangen.

Amphiura chiajei wordt geslachtsrijp op ongeveer vier jaar en kan tien jaar oud worden. De geslachtsklieren groeien in de winter en in de lente in omvang en het

Amphiura chiajei (Edward Forbes, 1843) – rode slangster.

Foto: Dansk naturhistorisk forening (1907).

aan licht en zijn daarom meestal 's nachts te zien.

De draadarmige slangster (Amphiura filiformis) heeft een centrale schijf met een diameter tot 10 mm en vijf slanke armen tot een lengte van 100 mm. De aborale (bovenste) zijde van de schijf is bedekt met fijne schubben, maar er zijn er geen aan de orale (onderzijde). De algemene kleur van deze slangster is grijsachtig of roodbruin.

Zij is bioluminescerend en straalt een blauwachtig licht uit.

De draadarmige slangster is te vinden op de zeebodem in het noordoosten van de Atlantische Oceaan, de Noordzee, de Ierse Zee, de Middellandse Zee en de Adriatische Zee op een diepte tussen 5 en 200 meter.

Jongen bereiken de volwassenheid na drie tot vier jaar en men denkt dat de levensduur twintig jaar kan zijn. De voortplanting vindt plaats tussen juli en september in de Ierse Zee, maar duurt langer in de Middellandse Zee. Vrouwtjes stuwen grote aantallen eieren in de zee waar ze worden bevrucht door het zaad van de mannetjes. De larven zijn plank-

De draadarmige slangster (Amphiura filiformis).

De draadarmige slangster graaft zelf een ondiep hol in het zand en zwaait met zijn armen in het water.

Foto: Universiteit van Bergen.

De draadarmige slangster (Amphiura filiformis) straalt een blauwachtig licht uit.

tonisch en drijven met de stroom mee.

Ze kunnen ongeveer 88 dagen overleven, voordat ze zich op de zeebodem vestigen en de metamorfose ondergaan naar juvenielen. De mortaliteit is erg hoog onder pasgeboren jongen, misschien omdat ze zichzelf pas kunnen ingraven vanaf het moment dat ze een bepaalde omvang bereikt hebben.

Foto: Universiteit van Bergen.

draadarmige slangster

Het dier graaft zelf een ondiep hol in het zand en zwaait met zijn armen in het water erboven om zich te voeden met zoรถplankton, maar eet indien nodig ook detritus. De armen worden ook gebruikt voor het verwijderen van bezinksel uit het hol.

Foto: Universiteit van Bergen.

paaien vindt plaats in de late zomer en vroege herfst. De larven drijven mee met de stroom en vestigen zich op de zeebodem. Ze ondergaan een metamorfose op ongeveer acht dagen. Deze korte larvale periode betekent dat hun verspreidingspotentieel beperkt is.

brokkelster

Foto: Ivo Madder.

De brokkelster (Ophiothrix fragilis) kan erg kleurrijk zijn.

De brokkelster (Ophiothrix fragilis) is een mariene soort met een vijfhoekige centrale plaat tot 2 cm met vijf dunne lange gestekelde armen die tot ongeveer 8 cm lang kunnen worden. Zij is variabel van kleur, met vaak een bruingrijze centrale plaat en op de armen onder andere roodbruine en gele banden. De brokkelster leeft op en tussen allerlei bodemsubstraat op harde en zachte bodems, maar ook op wieren en tussen sponzen. De armen kunnen omhoog gericht in de stroming staan om plankton te vangen.

De centrale plaat kan ook meerkleurig zijn en heeft meestal andere kleuren dan de armen. Egale dieren komen echter ook voor. Omdat de armen volledig bezet zijn Hippocampus sept./okt. 2019

27

Reportage Biologie

Foto: Samantha De Smet.

De brokkelster (Ophiothrix fragilis).

elkaar. Op plaatsen met weinig stroming komt de brokkelster ook voor, maar hier zijn ze veel minder algemeen en zitten ze vaker verscholen tussen het substraat.

Brokkelsterren zijn zeer fragiel, waardoor armen gemakkelijk afbreken. Daar komt ook de naam vandaan. Temperatuursgevoelige soort: strenge winters overleven ze vaak niet.

kleine slangster

Enkel op de grootte kan je niet voortgaan, want hier liggen twee kleine slangsterren (Ophiura albida) naast elkaar.

28

Hippocampus sept./okt. 2019

Foto: Mick Otten.

De kleine slangster (Ophiura albida) is een mariene soort met een centrale schijf van

Foto: Mick Otten.

met lange stekeltjes, hebben ze een harig uitzicht. Blauwgevlekte centrale platen komen voor en lichte en donkere banden op de armen zijn algemeen. Ze komen voor in de Atlantische Oceaan vanaf de Lofoten en IJsland tot in de Middellandse Zee, de Azoren en langs de kust van West-Afrika tot Kaap de Goede Hoop. Je vindt ze in Nederland, vooral na zachte winters, vaak massaal in de Oosterschelde en plaatselijk langs de Noordzeekust. Waar veel stroming staat kunnen ze massaal voorkomen.

De dieren liggen dan in dikke plakkaten op

ongeveer 1 cm doorsnede en met 5 dunne armen van 6 tot 7 cm lang, die bezet zijn met zeer korte stekeltjes. De kleur is oranjebruin met steeds bij de armaanhechting een licht vlekje op de schijf. Kleine slangsterren leven vanaf de laagwaterlijn tot enkele honderden meters diep. Ze worden gevonden in de Noordzee en de Waddenzee.

In Zeeland komen ze alleen in de Oosterschelde voor. Overdag mijden ze het licht en leven dan ingegraven in de bodem of onder stenen. Ze filteren eetbaar materiaal uit de bodem. Door hun eetgedrag worden kleine slangsterren alleen gevonden op of in schone bodems en in wateren zonder verontreinigingen. Zij is veel minder algemeen dan de grotere gewone slangster, waarmee hij vaak verward wordt.

De kleine slangster (Ophiura albida). Kenmerkend: aan weerszijden van de armen bij de aansluiting op het middenlijf zit een kam met tandjes, die laag in aantal en kort/dik zijn (hier duidelijk te zien). Bij de gewone slangster zijn de tandjes hoger in aantal en langer/dunner.

Naast die aansluiting zitten bij de kleine slangster ook lichte vlekken.

Meestal een iets rodere kleur, minder contrast tussen de kalkplaatjes op het middenlijf en meer bolling in de schijf tussen de armen dan bij de gewone slangster bij gelijk formaat.

De gewone slangster (Ophiura ophiura), ook wel grote slangster genoemd, is algemener dan de kleine slangster. Zij komt voor in de Noordzee, de Waddenzee en in de Oosterschelde.

De centrale schijf heeft een doorsnede tot 3,5 cm en de vijf versmallende ronde armen worden 3,5 maal langer dan de doorsnede van de centrale schijf. Hiermee is dit de grootste slangster in onze wateren.

De kleur is egaal oranje, grijsroze of bruin.

Aan de onderkant zijn ze lichter van kleur.

Op de bovenkant van de centrale schijf en de aanhechting van de armen is een duidelijke symmetrische tekening te zien.

De segmenten van de armen dragen aan weerskanten drie kleine stekels.

De gewone slangster komt voor op zachte bodems, zoals zandbodems en modderige zandbodems vanaf de laagwaterlijn tot 200 m diepte. De dieren kunEen 'in vitro' opname nen zich met hun armen snel van de gewone slangster (Ophiura ophiura). voortbewegen, maar liggen meestal rustig op de bodem of graven zich ook vaak in.  IVO MADDER

Foto: Mick Otten.

gewone slangster

Geraadpleegde bronnen: •

Stichting ANEMOON (www.anemoon.org)

•

ANEMOON MOO/LIMP/SMP op Facebook

•

Soortenbank.nl (www.soortenbank.nl)

•

https://nl.wikipedia.org/wiki/Slangsterren

•

Invertebrate embryology (http://invert-embryo.blogspot.com)

•

Een kleine slangster en een gewone slangster. Alleen al het formaat maakt duidelijk welke de kleine slangster is.

de blog van Mick Otten (http://micksmarinebiology.blogspot.com)

•

met speciale dank aan Mick Otten en Marco Faasse voor de determinatie van de gewone en kleine

Foto: Mick Otten - Nieuwe Wending Producties.

slangster.

Het contrast tussen de kalkplaatjes op het lichaam is groter bij de gewone slangster (ze hebben lichtere randjes).

Foto: Mick Otten.

Foto: Mick Otten.

Foto: Mick Otten.

De gewone slangster.

Ze is duidelijk te onderscheiden van de kleine slangster als je weet waar je moet op letten.

Bij de gewone slangster (Ophiura ophiura) zijn er geen korte tandjes te zien bij de aansluiting van de armen op het middenlijf.

Ook de lichte vlekjes naar de aansluiting ontbreken.

Hippocampus sept./okt. 2019

29

Foto: Thomas Carr.

Reportage Geschiedenis

Schipbreuk tegen de rotsen langs de turkooise kusten van Bimini, de Bahama's.

Bermudadriehoek Door de jaren heen zijn tal van vliegtuigen en schepen verdwenen in een enorm groot stuk oceaan dat al lang een bron is van mythes, legenden en angst. We proberen bij een aantal verdwijningen uit te zoeken wat er echt gebeurd is en of we deze mythes en legenden kunnen ontzenuwen.

D

e Bermudadriehoek strekt zich uit van het eiland Bermuda op het meest Noordelijke punt tot Puerto Rico in het Zuiden en de kust van Florida in het Westen. Het is bekend door vaaren vliegtuigen die er op mysterieuze wijze zouden zijn verdwenen. Men schrijft deze verdwijningen toe aan paranormale verschijnselen of zelfs aan activiteit van buitenaardse bezoekers. Ooggetuigen spreken vaak over storingen in apparatuur, meestal van magnetische aard.

Zelfs Columbus zou problemen hebben ondervonden in de driehoek, waarbij zijn naalden in september 1492 iets naar het noordwesten afweken. Waarschijnlijk was dit echter het gevolg van magnetische declinatie.

Bermuda Bermuda is een eilandoase op ruim 1.000 km van de Verenigde Staten. Eeuwenlang was het een wijkplaats voor schepen, maar tegelijkertijd te gevaarlijk voor zeelieden zonder specifieke ervaring. De naam Ber-

30

Hippocampus sept./okt. 2019

muda sloeg de zeelieden de schrik om het hart. Het kreeg de bijnaam Duivelseiland, omdat de wateren rond het eiland een dodelijk gevaar verbergen, waardoor het een scheepskerkhof werd met wellicht zo'n 300 vergane schepen.

Op 800 meter van de kust op 15 meter diepte ligt de Mary Celestia (Marie Celeste, Mary Celeste), een stalen raderstoomboot die voorraden vervoerde tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog en waar van het scheprad nog herkenbaar is. Ze ver trok vanuit Bermuda op een kalme dag. Iets verderop ligt nog een wrak, de Constellation en nog iets verder de Montana, om niet te zeggen dat Bermuda compleet omringd is door wrakken. Waarom zijn er zoveel schepen vergaan in deze kristalheldere zee, zo dicht bij de kust?

Het eiland blijkt boven op een 4.000 meter hoge onderzeese bergtop te liggen, te midden van en eenzaam in de Atlantische Oceaan, ontstaan door verschillende vulkaanuitbarstingen, waarbij wind en regen

na miljoenen jaren de berg afgesleten hebben tot een plateau. Na de ijstijd steeg het zeewaterpeil en bleef er enkel een klein eiland zichtbaar op de onderzeese berg.

Ondertussen hebben zich op de hellingen van de vulkaan riffen gevormd en is Bermuda omringd. Hierdoor was het eiland tegen de oceaan beschermd, maar dit tekende ook het trieste lot van vele zeelieden. Nog gevaarlijker zijn de boilers of 'breakers'. Ze worden gevormd door steenachtige algen en schelpen van miljoenen kleine weekdieren. Samen maken ze een ongelooflijk hard kalkstenen bouwsel dat tot ruim 10 meter boven de zeebodem kan groeien, waarbij de toppen bij laagtij soms tevoorschijn komen. De breakers zijn harder dan het omringende rif. Daardoor kunnen ze overleven en gaat hun vorming nog steeds door. Dus elk houten of stalen schip dat erop loopt, krijgt een enorme klap.

Foto: David Doubilet

Een mooi begroeid schoepenrad van de Mary Celestia, een raderstoomboot met twee zijdelingse schoepenraden. Gezonken in 1884.

wrakstukken leidde tot wilde theorieën in de kranten: gekaapt, door een onderzeeër verwoest tot een ontmoeting met een enorme octopus.

Het schip had een zwak punt, namelijk een te platte bodem en bijna geen diepgang, waardoor het dus gemakkelijk rolde. Betekende die zwakte haar ondergang?

USS Cyclops

Eeuwenlang al vertellen zeelieden over monstergolven, enorme muren van water die verschijnen uit het niets en elk schip op hun pad verrassen. Deze sterke verhalen kan je niet negeren en er zijn de laatste 20 jaar inderdaad monstergolven van meer dan 30 meter gevolgd door en gemeten met satellieten. In de winter van 2012 is er een monstergolf gefilmd die inbeukt op een reddingsschip op de Noordzee, waardoor we weten dat ze echt bestaan.

Maart 1918: een enorm vrachtschip van de Amerikaanse marine vertrekt uit Barbados. De USS Cyclops is met 1.900 ton mangaanerts geladen en heeft 309 man aan boord. Na één dag varen, terwijl ze in de diepste wateren van de Bermudadriehoek komt, verdwijnt ze. Er is geen enkel spoor van zowel het schip als van de bemanning gevonden. De afwezigheid van

The USS Cyclops voor anker.

Foto: National Archives photo.

Breakers hebben soms scherpe punten die een scheepsromp kunnen doorboren, waardoor een schip binnen enkele minuten zinkt. Breakers zijn beter zichtbaar als er wind en golven zijn, zodat ze het meest destructief zijn bij kalm weer. Hierdoor zijn heel wat schepen bij Bermuda met rustig weer vergaan. Het is een dodelijke erfenis van het vulkanisch verleden.

Op de Noord-Atlantische Oceaan komen vaak orkanensystemen voor en vanuit de Golf van Mexico komen er ook nog eens stormen richting de driehoek wat ervoor zorgt dat, gezien de extreme weerpatronen, watermuren kunnen gebouwd worden. Waarschijnlijk is het schip door een monstergolf omgeslagen en meteen gezonken. Dit werd onderzocht in een modern golfbassin dat tal van omstandigheden op de oceaan kan simuleren.

Bij normale golfslag en zelfs bij golfslag met een equivalent van 7,5 meter bleef het model stabiel. Bij een golfpatroon dat beïnvloed werd door twee stormen ontstond er echter een equivalente golf van 15 meter, waarbij het model opeens omsloeg. Er zijn dus aanwijzingen dat de Cyclops kan vergaan zijn door een monstergolf, maar er is nog een ander bizar fenomeen dat het schip fataal kan geworden zijn. Op de bodem, op meer dan 330 meter diepte, zijn afzettingen van een witte, wasachtige stof te vinden. Deze stof heet methaanhydraat en ze wordt gevormd door materialen zoals dode vis, plantenresten, enz. die naar de bodem zakken en daar afgebroken worden door microben. Methaan kan ook opgesloten zitten in bellen onder de zeebodem.

Elke verstoring van de zeebodem, zoals een aardbeving, kan ervoor zorgen dat Hippocampus sept./okt. 2019

31

Reportage Geschiedenis

een plak methaanhydraat losraakt en verandert in gas als het naar de oppervlakte stijgt. Een limbische uitbarsting kan de USS Cyclops hebben doen kapseizen door zijn platte bouw en de neiging om te rollen.

Structuur van een gashydraat (methaan-clathraat) blok ingebed in het sediment van de hydraatrug, uit Oregon, VS. De gashydraten zijn gevonden tijdens een onderzoekscruise met het Duitse onderzoeksschip FS SONNE in de subductiezone van Oregon op een diepte van ongeveer 1.200 meter in de bovenste meter van het sediment. Het getoonde gashydraat (wit) is in dunne lagen in het sediment afgezet.

Massaal vrijgekomen methaangas uit methaanijs kan schepen doen zinken.

Foto's (2): Wusel007 - wikipedia.

Men spreekt over een limbische uitbarsting, wanneer een grote hoeveelheid methaan of methaanhydraat (methaan-clathraat, hydraatgas of methaanijs) opstijgt naar de oppervlakte.

Door de plaatselijk verhoogde gashoeveelheid in het water zou de draagkracht van water afnemen, waardoor schepen zeer snel kunnen zinken zonder de mogelijkheid om een noodsignaal uit te zenden. Vliegtuigen zouden getroffen kunnen worden door motorstoringen, doordat er zich een gaswolk boven het oppervlak vormt.

'Flight 19' was de aanduiding voor de eenheid van vijf Grumman TBF Avenger's die op 5 december 1945 tijdens een oefening spoorloos verdwenen in het gebied dat bekend staat als de Bermudadriehoek. De oefening heette 'Navigation problem No. 1' en had als doel om de deelnemers te trainen in het bombarderen en navigeren.

den er problemen met het kompas gemeld.

Het weer wordt snel slechter en al gauw zijn ze verdwaald.

Een PBM-5 Martin Mariner wordt erop uitgestuurd om hen te localiseren en veilig terug naar huis te leiden.

Foto: National Archives photo.

Noch Vlucht 19, noch het reddingsvliegtuig zijn ooit teruggevonden. Een volledig Amerikaans squadron en een reddingstoestel zijn verdwenen voor de kust van Florida.

Electromagnetische mist zou hun verdwijning kunnen verklaren, maar naar alle waarschijnlijkheid zijn de piloten verdwaald, waarbij hun brandstof opraakte en ze op de oceaan moesten landen. 70 jaar later, na veel onderzoek en na de reconstructie van het vliegplan van de Martin Mariner wordt er opnieuw gezocht in de buurt van de Bahama's, zonder resultaat.

Tijdens die zoektocht is men extra voorzichtig nabij blauwe gaten, de 'blue holes', maar dat is een ander verhaal ...

conclusie Mogelijk is de driehoek een van de meest bevaren en bevlogen gebieden ter wereld, waardoor ongelukken er automatisch meer voorkomen. Hoewel de kracht van Moeder Natuur er niet te onderschatten is.  CHRISJE DEMUYNCK

Vlucht 19 Vlucht 19 (Flight 19), de verdwenen patrouille uit WOII, vormt de bekendste mythe van de Bermudadriehoek. Op 5

32

Hippocampus sept./okt. 2019

december 1945 stijgen vijf Avenger-torpedobommenwerpers op vanuit Fort Lauderdale (Florida) voor een routine-navigatietrainingsvlucht langs de Atlantische kust.

Halverwege de missie gaat het mis en wor-

Bronnen: Wikipedia & www.hln.be

DE DUIKWINKEL VAN

NEDERLAND EN BELGIE

Suunto Zoop Novo met gratis boot • • • •

Makkelijk in gebruik Scherp dot-matrix scherm Met verlichting Gratis boot

Tusa M212 duikbril op sterkte • • • • •

Past op vrijwel alle hoofden Min glazen van -1 tot -8 Plus glazen van +1 tot +4,5 Lees glazen van + tot +4,5 Gemonteerd geleverd

€ 199,-

Aqualung Legend Supreme automatenset • Briljant licht ademhalen • Gemonteerd en duikklaar geleverd • Compleet met 1e trap, 2e trap, octopus, inflatorslang en console naar keuze

€ 149,-

€ 499,-

SubLub Rotterdam

Verlengde stationsweg 12 9471 PL Zuidlaren T +31 (0)50-8200479 | zuidlaren@sublub.nl Open di-vr 11-18 u & za 10-17 u za 10-17 u

• 510 lumen • Brandduur 120 minuten op vol vermogen • Lampvermogen in 4 standen regelbaar • Handig formaat

€ 129,SubLub Amstelveen

Admiraal de Ruyterweg 40a 3031 AD Rotterdam T +31 (0)10-2440111 | rotterdam@sublub.nl Open di-vr 12-18 u & za 10-17 u

SubLub Zuidlaren

Metalsub XRE510 duiklamp

Uilenstede 314 1183 DB Amstelveen T +31 (0)20-6407806 | amstelveen@sublub.nl Open di-vr 13-19 u & za 10-17 u

SubLub Nieuwegein

Merweplein 1 3432 GN Nieuwegein T +31 (0)30-2074062 | nieuwegein@sublub.nl Open wo 16-21 u do & vr 12-18 u, za & zo 10-17 u

WWW.SUBLUB.NL

SubLub Limburg

Valkenburgerweg 12 6367 GV Voerendaal T +31 (0)45-2033013 | voerendaal@sublub.nl Open ma, di, do & vr 14-19 u & za 10-16 u

Reportage Reisverhaal

STARESO, een stukje BelgiĂŤ in Corsica Een van de mooiste en meest schilderachtige plekken van Corsica is eigendom van de Luikse Universiteit ULg.

I

n 1965 kon de toenmalige rector van deze universiteit, professor Marcel Dubuisson, de raad van bestuur ervan overtuigen een deel van het schiereiland Revellata in de baai van Calvi aan te kopen om er een oceanografisch onderzoeksstation te vestigen. Het project kreeg de naam STARESO (Station de Recherches Sous-Marines et OcĂŠanographiques). De bouwwerken werden in 1967 aangevat.

Onder leiding van de Luikse architect Claude Strebelle verrees een granieten gebouwencomplex met een futuristische look. Het station integreerde zich in de omgeving en is door zijn kleur en architectuur nauwelijks te zien vanop zee.

Het schiereiland is moeilijk bereikbaar en het milieu is hierdoor nagenoeg ongeschonden. Het Franse 'Conservatoire du littoral' beschermt de site en treedt hard op tegen menselijke verstoring en invasies van exotische plant- of diersoorten. Vorig jaar werden duizenden prachtige Hottentotvijgen (Carpobrotus edulis) vernietigd ter bescherming van enkele endemische plantensoorten.

34

Hippocampus sept./okt. 2019

Vandaag werken er een vijftiental wetenschappers. Zij doen er fundamenteel onderzoek, maar oefenen ook bepaalde taken uit als studiebureau om de impact van bouwwerken of aanpassingen aan de kustlijn op het milieu te meten.

Het hele jaar door worden universitaire studenten van over de hele wereld ontvangen, van de universiteit van Corte in Corsica tot doctorandi uit Japan.

Om economische redenen is de exploitatie van de site in 1988 in handen gegeven van een PPS (Publiek-Private Samenwerking).

De ULg werkt hierin samen met een Franse zakenman.

Deze samenwerking heeft in het begin uitstekend werk geleverd en gezorgd voor investeringen in de gebouwen en de laboratoria. Momenteel lijdt het complex echter opnieuw onder een gebrek aan onderhoud.

wetenschappelijk onderzoek

gen worden bewaard, alsook hun variaties in de tijd. Deze monitoring van het zeeleven is uniek in Europa.

In de volgende artikels in deze reeks zullen we dieper ingaan op enkele van deze onderzoeken.

STARESO laat wetenschappers toe 'met de voeten in de zee' onderzoek te verrichten binnen verschillende thema's.

Op dit moment worden volgende onderzoeken gevoerd: • studies over de biodiversiteit en de interactie tussen het leven op de zeebodem dicht bij de kusten en het leven in open zee; • studies over de invloed van de klimaatsveranderingen op het plankton, de wieren en de Neptunusgrasvelden; • hoe het Neptunusgras (Posidonia oceanica) en de steekmossel (Pinna nobilis) ons informeren over de gezondheid van de ecosystemen; • de wisselwerking tussen de continentale wateren en de oceanen.

Alhoewel de primaire doelstelling van het station het wetenschappelijk onderzoek is, worden duikers en vrijduikers toegelaten.

De voorwaarde is wel dat je zelfstandig kan duiken en dat de duikleider in het bezit is van het FFESSM-duikleiderscertificaat (www. nelos.be/artikel/FFESSM-certificaat).

Ook worden er slechts bezoekers toegelaten in functie van de beschikbaarheid van boten en de accommodatie. Je logeert namelijk in de vuurtoren, waar slechts een beperkt aantal kamers in ondergebracht zijn.

De miljoenen gegevens die door STARESO worden verzameld, zijn beschikbaar in de RACE databank (Rapid Assessment of the Coastal Environment) waarin alle natuurkundige, biologische en chemische metin-

Je inschrijven bij één van de duikclubs in de haven van Calvi is een alternatief. Zij bieden alle trips in de baai aan. Je mist dan echter wel de wetenschappelijke omkadering door STARESO.

duiken in STARESO

Foto: Arnaud Abadie.

Het water in de baai van Calvi is onbezoedeld en de zeeflora en -fauna gedijen er welig.

Het is de ideale locatie om een oceanografisch laboratorium in te planten.

Hippocampus sept./okt. 2019

35

Foto's: Jerome Mallefet (links), Philippe Nedelec (rechts).

Reportage Reisverhaal

Het wrak van de B17.

Verschillende duikstekken kunnen bezocht worden met als hoogtepunt het wrak van de B-17 aan de voet van de citadel van Calvi. Deze bommenwerper werd op 14 februari 1944 neergehaald en zonk met 3 bemanningsleden aan boord tot op 27 meter diepte.

Onder de vuurtoren bevindt zich 'Le sec des Belges', waar je barracuda's kunt ontmoeten tot op een diepte van 40 meter en de 'Bibliotheek' lijkt inderdaad op een reusachtig boekenrek met tientallen schorpioenvissen als luie lezers.

flora en fauna Uitgestrekte velden neptunusgras en een rotsige bodem in een onbezoedelde zee zijn perfecte kweekkamers voor vissen en

Het haventje van STARESO.

36

Hippocampus sept./okt. 2019

Foto: Patrick Swinnen.

Door het zuivere water en de rijkdom aan soorten wordt duiken aan het schiereiland van de Revellata een bijzondere belevenis.

Tandbrasem (Dentex dentex).

andere fauna. Je ontdekt tijdens elke duik andere soorten. Zeebrasems, lipvissen, murenen en grote scholen zwaluwstaartvissen vechten om je aandacht.

Op bepaalde plaatsen kan je tientallen zeespinnen ontmoeten en tijdens een nachtduik kom je schorpioenvissen en octopussen tegen.

Een bijzondere bewoner is de tandbrasem (Dentex dentex) die nog voorkomt in de Corsicaanse wateren en meer dan 1 meter

Het station vanop de zee.

Foto: Jerome Mallefet.

De vuurtoren die als logement is ingericht.

Foto: Alvesgaspar.

Het wrak van de B-17.

Foto: Linda Budts.

Foto: Ivo Madder.

De gezondheid van het ecosysteem kan bepaald worden aan de hand van de steekmossel en het Neptunusgras.

Hottentotvijgen (Carpobrotus edulis).

Kokerwormen, zee-egels en gorgonen zorgen voor een steeds wisselend onderwaterlandschap. Volgens duikers, verbonden aan STARESO, zouden er ook zeepaardjes te zien zijn, maar ondanks een tiental duikverblijven ter plaatse heb ik ze zelf nooit waargenomen.

lijk onderzoek in STARESO belichten. Zo komen het Neptunusgras en de 'kwa', het mysterieuze geluid dat door de hydrofonen van STARESO wordt opgevangen aan bod.

 PATRICK SWINNEN

vervolgartikel In een volgende Hippocampus zullen we enkele aspecten van het wetenschappe-

STARESO en de haven.

Hippocampus sept./okt. 2019

Foto: Arnaud Abadie.

Foto: Bart Morent.

groot en 35 jaar oud kan worden. De Denti, want zo wordt hij ter plaatse genoemd, is van bijzonder belang voor de plaatselijke visserij. Jaarlijks wordt er meer dan 50.000 kilo van opgehaald. De vis staat echter op de Rode Lijst van het IUCN (International Union for Conservation of Nature) en zijn voortbestaan is bedreigd. Met een beetje geluk kan je hem vrij dicht bij de kust waarnemen.

37

Club in de kijker

Briefing door de voorzitter aan de deelnemers die in een wijde cirkel stonden.

ANWW DiveDay

loopt op wieltjes

Aangenaam verrast door de vlotte organisatie en de doordachte opstelling op de parking van de Put van Ekeren lijkt de 'Antwerp Wet Wheels DiveDay' wel een dagje vakantie: zon, water, koele dranken, een warme hap, een gemoedelijke sfeer en vooral een aangename kennismaking met een beginnende Wet Wheeler.

Lisbet haar verhaal ...

Dit was een dag waar ik lang naar heb uitgekeken, want ik mocht eindelijk ook zelf onder water. Na 10 maanden zwembadtraining mocht ook ik 'tussen de vissen zwemmen'!

Al 20 jaar lang rol ik door de wereld omwille van een lage dwarslaesie. Op m'n 4 wielen ontdekte ik dat mensen goed zijn en graag helpen. Daarnaast ontdekte ik ook dat een trager tempo gecompenseerd kan

38

Hippocampus sept./okt. 2019

worden door enthousiasme en dat eigenlijk niets onmogelijk is. Toen ik Luk Decoene leerde kennen, samen met de duikers van Aphrodite in Mechelen, waar hij instructeur is, zag ik een ontspannen, hartverwarmende sfeer die duikers schijnbaar typeert.

De theorielessen voor 1* en 2*Duiker gaven me meer inzicht. Een beetje achtergrondinformatie die ik kan begrijpen, geeft me Lisbet Lenaers is klaar voor haar eerste duik.

Ik was gebeten door de coole no-nonsense mentaliteit. Bij Antwerp Wet Wheels vond ik een duikclub die openstaat voor mensen met een beperking en ik ging oefenen en trainen. Ik oefende een schooljaar lang in het loslaten van controle en het afhankelijk zijn van buddies.

Ik ontdekte de reacties van mijn 'beperkte lijf' onder water en zocht naar het juiste materiaal. Peggy van Scuba Service adviseerde me warme botjes en een aangepaste loodgordel. Gino van Scuba Repair hielp me om m'n duikpak nog beter te doen passen. Zoveel andere duikers gaven me tips, trics en aanmoedigingen.

Foto's (2): Chrisje Demuynck.

D

e parking is omgebouwd tot een klein duikfestivalterrein met vulstation. Nog voor de briefing merk ik een dame op met wie ik het meteen goed kan vinden. Lisbet Lenaers is een beetje zenuwachtig, waardoor ik onmiddellijk doorheb welke ervaring haar dadelijk te beurt zal vallen. Ik hoop volgend jaar in juni met haar een duikje te doen op hetzelfde evenement op dezelfde plaats en laat Lisbet graag haar verhaal doen:

Iedereen genoot van de prachtige zomerdag.

Foto's (2): Chrisje Demuynck.

De vrijwilligers staan paraat terwijl Hans zich concentreert op de ploegindeling.

een gevoel van controle, maar zorgt ook voor loslaten, vertrouwen in buddies en voor overgave aan het water dat m'n lijf draagt.

mijn eerste duik Op 22 juni 2019 was het eindelijk zover, de 'Antwerp Wet Wheels DiveDay' (ANWW DiveDay)! WWI Eddy Carrez en AI/GB Ruud Van Roosendael herhaalden nog eens alle afspraken en duiktekens, hielpen me met m'n materiaal en lieten me in het water.

Dat was groener dan in het zwembad. De zichtbaarheid was goed.

Ik keek met grote ogen en het was geen maskersqueeze! Rustig aan gingen we naar 7 meter. Ruud leidde me vol vertrouwen en de onzichtbare hand van Eddy hielp bij het trimmen en het bewaren van de balans.

Zwemmen op armkracht in een natpak was zwaarder dan ik dacht.

Na 20 minuten gingen we uit het water.

Ik was zo onder de indruk dat ik woorden tekort kwam. Een suikerrijke frisdrank en een lekkere hamburger gaven me weer voldoende energie. Er hing een gezellige sfeer op het parkeerterrein. De vele gesprekjes met aanwezige duikers en sympathisanten waren motiverend. Ik ging voor een tweede duik. Al een beetje rustiger kon ik beter rondkijken. Op het einde van de duik zagen we twee mooie baarzen. Ze staarden ons aan alsof zij de toeschouwers waren en wij de bezienswaardigheid. Ik kan nu trots zeggen: 'Ik heb een vis gezien!'.

M'n eerste buitenduik was geen hemelse ervaring. Ik voelde geen nieuwe wereld

opengaan. Ik was te gefocust op de technische aspecten, maar ik voelde wel dat ik dit meer wil doen. Met de hulp van vele, vrijwillige begeleiders en ervaren duikers om tips te delen en vertrouwen te vinden, ben ik er zeker van dat ik beter ga leren duiken en dat ik zal genieten. Dankjewel, aan iedereen die dit mogelijk maakt, ook voor mensen met een functiebeperking en een koppig karakter. Dankjewel, NELOS! Hippo: Bedankt om je ervaring met ons te delen! Het gaat je goed, Lisbet!  CHRISJE DEMUYNCK

De volgende ANWW DiveDay zal plaatsvinden op 20 juni 2020.

Advertentie



START TO

DIVE

Deze gratis duikinitiatie is speciaal voor: Naam voornaam Actie geldig tot 15/12/2019

Meer informatie www. nelos .be

Hippocampus sept./okt. 2019

39

Reportage

Jouw boot, jouw verantwoordelijkheid Veiligheid is de grootste prioriteit, niet alleen van bedrijven, maar ook voor je gezin, je woning, ... Kan je je voorstellen dat je anno 2019 nog een auto zou kopen zonder stevig chassis, dat de airbags ontbreken of dat gordels een optie zouden zijn? Hoe is het dan mogelijk dat je nog steeds een boot (voor pleziervaart) kan kopen zonder enige standaarduitrusting?

Fo

to

:I

vo

M

ad

de

r.

Grote zeeschepen moeten onder andere voorzien zijn van reddingssloepen.

I

k ben onderweg naar de duikplaats en mijn wagen zegt "Tijd voor koffie" als ik een beetje al zigzaggend rij of als ik al even op de baan ben. De auto-industrie staat al zoveel stappen verder op gebied van veiligheid, maar dit is dan ook wel wettelijk bepaald. De veiligheid op de boot is 100% de verantwoordelijkheid van de pleziervaartschipper. In een maatschappij waar alles gereglementeerd is, noem ik dit op zijn minst bijzonder.

Wat is verplicht?

Voor de beroepsvaart zijn de wettelijke bepalingen sinds de ramp met de Titanic vastgelegd in het SOLAS-verdrag.

40

Hippocampus sept./okt. 2019

Het Internationaal Verdrag voor de Beveiliging van Mensenlevens op Zee (International Convention for the Safety of Life at Sea, het SOLAS-verdrag) is het belangrijkste internationale verdrag voor de veiligheid op zee en kwam in 1914 tot stand na de ramp met de Titanic in 1912. SOLAS valt sinds 1954 onder de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) en beschrijft aan welke eisen zeegaande schepen moeten voldoen op gebied van constructie, uitrusting en bemanning, afhankelijk van het vaargebied. De uitrusting bestaat onder andere uit de radio-apparatuur en veiligheidsmiddelen, zoals reddingssloepen, -vlotten en brandbestrijdingsmiddelen.

Foto: Ivo Madder.

Zeemanschap

Foto: www.getwet.nl.

Handfakkel. In België zijn enkel de handstakellichten in de vorm van vuurwerk wettelijk aanvaard.

Spijtig genoeg bestaat er voor de pleziervaart geen internationale overeenkomst.

In bijna elk Europees land is er wel eens iets gepubliceerd over voorzieningen omtrent veiligheid aan boord van pleziervaartuigen, maar er is geen éénvormigheid. Je moet maar even met onze noorderburen vergelijken. Ik moet wel melden dat ik dit niet tot het bot heb uitgespit en ik me beperkt heb tot wat bij veiligheidsuitrusting kan horen.

De wetgeving is vooral gebaseerd op het voorkomen van aanvaringen. Vanuit de 'International Regulations for Prevention of Collisions at Sea' (Colregs, in het Nederlands: Bepalingen ter Voorkoming van Aanvaringen op Zee) heeft Europa het CEVNI gemaakt (Code Européen des Voies de la Navigation Intérieure). Hieruit heeft elke lidstaat een eigen reglementering gedistilleerd. Dit betekent dat de grote lijnen voor alle landen dezelfde zijn, maar op elk grondgebied kunnen er verschillen zijn.

België heeft zo een aparte (aanvullende) reglementering voor de Gemeenschappelijke Maas, het kanaal Brussel-Zeeschelde, het kanaal Gent-Terneuzen, de Beneden-Zeeschelde (Belgisch gedeelte van de Westerschelde) en de Belgische

k u s twateren.

De nieuwe pleziervaartwetgeving (zie persbericht op blz. 5) laat vanaf juli 2019 toe dat boten kleiner dan 6 meter altijd buiten mogen varen, maar maximaal 2 mijl uit de kust. In de nieuwe reglementering heeft België (dus enkel in Belgische wateren) ook specifieke veiligheidsuitrusting vermeld.

Nederland Zodra de boot sneller kan varen dan 20 km/h, val je onder de categorie

'snelle motorboten' en moet je verplicht een dodemansknop (koordje moet om), reddingsvesten voor elke opvarende, een brandblusser van minimum 2 kg en een radarreflector hebben.

België Een pleziervaartuig, met uitzondering van een kano, kajak en zeilplank, is verplicht aan boord te hebben: een reddingsgordel voor iedere opvarende, een lichtgevende reddingsboei als het vaartuig nachtelijke tochten onderneemt en afdoende noodseinen, waaronder vuurpijlen.

Nautische instrumenten zoals een misthoorn, een magnetisch kompas, navigatielichten en dieplood moeten aanwezig zijn, alsook een anker, pomp of hoosvat, een voldoende aantal roeispanen met hun dollen, 20 meter tros voor allerhande werken, een waterdichte verbanddoos met het nodige

Hippocampus sept./okt. 2019

41

Reportage Zeemanschap

ABC-poederblusser is essentieel, maar bij motorbrand of brand in het elektriciteitsnet is een CO2-blusser veel effectiever. Bovendien kan dat je veel geld besparen bij de latere herstelling. Nadeel van CO2 is dat, mochten er zich nog slachtoffers in de kajuiten bevinden, zij ook stikken door de CO2.

briefing

Foto's(2): Ivo Madder.

Zuurstofflessen en EHBO-koffers worden aan boord gebracht.

Een duikpak, of het nu een nat- of een droogpak is, valt niet onder de categorie veiligheidsuitrusting en dus zou er voor elke duiker een reddingsvest aan boord moeten zijn.

verband, een getijdenboekje, bijgewerkte zeekaarten, een blusapparaat voor motorjachten, een hamer, bootshaak en een elektrische lamp die geschikt is voor het geven van lichtsignalen. Voor open snelle boten (> 20 km/h) is er ook een verplichting tot het dragen van het dodemanskoord.

Vanaf 2020 staan de roeispanen niet meer vermeld, maar wordt dit vervangen door 'reserve voortstuwingsmiddel'.

belangrijk voor schipper en duiker Daarnaast wordt ook gewezen op de verantwoordelijkheid van de schipper van elk pleziervaartuig om erop toe te zien dat er voldoende en passende veiligheidsuitrusting aan boord is. De uitrusting moet zich in goede staat bevinden en klaar zijn voor gebruik. De schipper moet er ook op toezien dat elke opvarende vertrouwd is met de plaats en de werking van de aan boord beschikbare veiligheidsuitrusting.

Mag ik er bij deze dan ook aan toevoegen dat een duikpak, of het nu een nat- of een droogpak is, niet valt onder de categorie veiligheidsuitrusting.

Wat is verstandig?

De bouwers van boten laten de keuze aan de koper om de boot uit te rusten met allerlei snufjes die levensreddend kunnen

42

Hippocampus sept./okt. 2019

zijn. Vaak attendeer ik duikers erop dat ze moeten checken of ze alles bij hebben, want we kunnen niet zomaar terug naar de haven varen. Op het water is er geen parking waar je terug naartoe kunt lopen, geen pechstrook om op hulp te wachten. Zou een reddingsvlot toch nuttig kunnen zijn om aan boord te voorzien? Wat met de duikers en reddingsvesten? Een boot voor 6 personen zou 6 reddingsvesten moeten hebben.

Over veilig gesproken. Er zijn handstakellichten in de handel die gebruik maken van led-technologie. Ze zijn even goed zichtbaar als vuurwerk en bovendien zonder explosie- of verbrandingsgevaar, maar zijn momenteel in België nog niet wettelijk erkend.

Frankrijk heeft hiervoor wel goedkeuring gegeven. Je bent in België alleen in regel als je ook de vuurwerkvariant aan boord hebt. In Nederland is het bezit van pyrotechnische middelen (zoals vuurpijlen) op de binnenwateren verboden.

Vanaf het moment dat je de laatste sluis richting zee doorvaart en 12 mijl uit de kust bent, val je echter onder de Colregs en dien je ze wel aan boord te hebben.

Het is duidelijk: de wetgeving hangt met haken en ogen aan elkaar. Waarom wordt ze dan niet aangepast? Simpel: er gebeuren nauwelijks ongelukken.

Je mag dan wel veiligheidsmateriaal aan boord hebben, het onderhouden is cruciaal om het functioneren te verzekeren. Een korte en heldere briefing aan de bemanning is aangewezen. Je kan noodmateriaal pas gebruiken als je weet hoe je ermee moet omgaan. We lachen allemaal als we in een vliegtuig stappen en een veiligheidsbriefing krijgen, maar ondertussen weten we wel waar de nooduitgangen zijn, waar we onze reddingsvest kunnen vinden en hoe we die correct moeten gebruiken.

Zo worden er in elke Belgische zeehaven jaarlijks veiligheidsdagen georganiseerd, waarbij je (vervallen) vuurpijlen en rookpotten kan uittesten, uiteraard onder toeziend oog van de scheepvaartpolitie.

verantwoordelijkheid Veiligheid aan boord is ook voor 100% jouw eigen verantwoordelijkheid. Weet jij waar de zuurstof aan boord ligt? Hoe moet je de fles bedienen? Neem je water mee aan boord? Is er een reservefles?

Nochtans zal, in geval van calamiteiten, de schipper steeds verantwoordelijk worden gesteld voor een gebrekkige veiligheid aan boord. Wist je trouwens dat je boot, als je betalende passagiers meeneemt, over een commerciële vlaggenbrief moet beschikken en er een commercieel geschoolde schipper (STCW Master 200 GT) aan boord moet zijn? Hij heeft de plicht om tweejaarlijks een medische keuring en vijfjaarlijks een opfrissing van de basis-veiligheid STCW (Safety Training for Commercial Vessels) te volgen.

besluit Omdat je zelf verantwoordelijk bent, bepaal je zelf hoe je met veiligheid omgaat.

Mocht een schipper je vragen om een aantal keren te ademen en ondertussen naar je manometer te kijken, begrijp dan dat hij je langs een 'pechstrook' geleid heeft om erger te voorkomen.  CHRISJE DEMUYNCK, MET DANK AAN ERWIN VAN REUSEL

Bronnen: Vaarbewijzen.nl, Wikipedia, Mobilit.Belgium.be

Spotlight

NELOS-videograaf in de kijker

Technische mijnduiker Dag Steven, hoe heb jij de duikkriebels te pakken gekregen?

T

oen ik nog heel klein was, vond ik steeds materiaal van mijn vader die vroeger ook dook en zo begon de interesse voor de duiksport te groeien. Toch heeft mijn vader me lang tegengehouden – te gevaarlijk (lacht).

Na mijn studies heb ik me dan ingeschreven om duiklessen te volgen.

Tijdens mijn eerste duikjaren heb ik heel wat ervaring opgebouwd en besefte ik al snel dat de onderwaterwereld niet enkel uit vissen bestaat.

ken in de zee ook kan duiken in grotten en mijnen. Ik moet eerlijk toegeven dat wrakduiken echt mijn passie is, maar bij het duiken in een mijn ontstaat er toch steeds een speciaal gevoel. Vooral de mijnen waar we stoten op machines of andere attributen, die erop wijzen dat er hier echt mensen aan het werk waren, zijn fenomenaal. Door dit soort duiken kwam ik in contact met Stefan Panis, een onderwaterfotograaf die nog meer gepassioneerd is door het mijnduiken dan ikzelf.

Zelf kreeg ik na een tijdje de filmmicrobe

te pakken. Het idee dat je beelden kan delen met anderen en zo iedereen kan laten meegenieten van wat wij meemaken en zien, is ongelofelijk.

Is het een uitdaging om moeilijk bereikbare mijnen binnen te gaan om te duiken?

Ja, soms is het inderdaad niet zo gemakkelijk om een mijn te beduiken, maar je doet dit wel altijd met een hele ploeg. We zijn steeds met een groepje en iedereen heeft zijn eigen taak.

Je zei dat je naast vissen in de zee ook nog andere zaken hebt ontdekt, wat moet ik me daarbij voorstellen?

Ik ontdekte al heel snel dat er veel wrakken in de Noordzee liggen en dat je naast dui-

44

Hippocampus sept./okt. 2019

Geen stof maken, dan is het water kristalhelder.

Foto's (5): Stefan Panis.

Daardoor ben ik in 2006 de weg ingeslagen van het technische duiken en startte ik een opleiding om met een rebreather te duiken.

Ik was helemaal verkocht door dat concept en werd dan ook heel snel instructeur, wat leidde tot een eigen club die ik samen met mijn vader en broer run.

met zijn Steven n Hero io is V t g.

Hugy fo behuizin

Na am B r e ve t / Club

S teven titel

H ae n e b

3*Duike

S e a- E x p

Duik t se A a n t al

duiken

lorers 1.500

eoduike

Came ra

r

20 0 2

de r t

vid A a n t al

alcke

n

G oPro H

1 50 ero Blac

Hug y fo

k6

t Vision

H e ro

teoot s te in , mijn gr rius n A e t ik fo u y d n g nn e n duike g Hu en mijn e n e n ku rlichtin e, grotwe m o g e r Videove z a d a r o w o l N O ve r a na a r d e at s e n at nu uit n58191 e Duikpla v te r e s s e ga s / m/user o .c e b utu w w w.yo Website

g Behuizin

Stefan Panis maakt de foto's en ik film in de mijn.

We duiken ook steeds met dezelfde mensen: ik film, Stefan maakt foto's, Cederic Ryon is de vaste belichtingsman en mijn vader is bij elke duik aanwezig om de veiligheid te garanderen. Daarnaast helpt hij ons ook altijd om alles naar boven en terug naar beneden te sleuren.

Met welk materiaal ga je aan de slag om te filmen?

Ikzelf film met een GoPro Hero 5 of 6 in een Vision behuizing van Hugyfot. Soms moeten we zwaar werk verrichten om de duikplaats zelf te bereiken en dat speelde een rol bij de keuze van de set. Hij is heel compact en toch stabiel, waardoor je er fantastische beelden kan mee maken. Het onderwaterhuis kan ook tegen een stootje, wat bij ons zeker nodig is.

Heb je al enkele speciale expedities gedaan of staan er nog op de agenda?

naar nieuwe wrakken, wat altijd een spannende uitdaging is.

In 2012 heb ik deelgenomen aan een expeditie met IANTD. We deden een duik op het zusterschip van de Titanic, namelijk de Brittanic in Griekenland. Dit fantastische wrak bevindt zich op een diepte van 120 meter. Dat zorgt voor lange duiken, die niet ongevaarlijk zijn. Het was een ongelofelijke duik, eentje om nooit meer te vergeten!

Ik ben dan ook dolgelukkig dat ik daarvan beelden heb, zo kan ik er af en toe nog eens naar terugkijken.

Deze zomer proberen we zoveel mogelijk te duiken op de Noordzee. We hebben nog een paar leuke duikjes in het vooruitzicht en zolang het weer het toelaat, zijn we er niet weg te slaan.

Vorig jaar nam ik deel aan een expeditie van Stefan Panis via Tec-Expo. We doken in Dover op minder gekende wrakken. We gingen tijdens die expeditie ook op zoek

Wat was je mooiste duik ooit?

Dit is een hele moeilijke vraag, waarop ik tot op vandaag het antwoord schuldig zal moeten blijven. Ik heb reeds zoveel mooie duiken kunnen maken en zoveel unieke plaatsen bezocht, waar de sfeer telkens goed zit, omdat je onder vrienden kan duiken. Het is keer op keer genieten en dat is een gevoel dat ik bij elke duik heb, op welke plaats dan ook.

Dank je wel, Steven! Ik hoop dat je nog heel lang en heel veel mag genieten van elke duik die je maakt!  JUTHA HEYMAN

Hippocampus sept./okt. 2019

45

Foto: Stefaan Haegeman.

Reportage Reisverhaal

De bewonderenswaardige natuurpracht van

Noorwegen

Het is anders; avontuurlijk, maar zeker een aantrekkelijke 'out of the box' duikbestemming voor al wie koelere temperaturen niet schuwt.

Gulen ligt ongeveer 100 km ten noorden van het beroemde Bergen en is omgeven door prachtige fjorden. De Noordzee en Noorse zee grenzen in dit zuidwestelijke deel van Noorwegen aan elkaar. Met de Sognefjord en de Gulafjord in de directe omgeving kan menig duiker zijn hart ophalen in deze nog ongerepte natuur. Hier laat de Golfstroom zijn laatste sporen na, waardoor de watertemperatuur in Gulen zelden lager wordt dan 7°C. In de zomermaanden kan het duikwater, dankzij deze Atlantische zeestroom, zelfs tot 15°C bedragen.

46

Hippocampus sept./okt. 2019

N

oorwegen heeft ondertussen enige bekendheid bij duikers, mede door de spectaculaire, maar exclusieve (snorkel)expedities met orka's in het hoge noorden tijdens de wintermaanden. In het zuidwesten vallen er echter het hele jaar door meer toegankelijke en aantrekkelijke duikplaatsen te ontdekken. Het aantal duikers dat zich ook effectief aan Noorwegen waagt, blijft tot op vandaag eerder beperkt en dat is onterecht. Gulen heeft zoveel te bieden dat elke onderwaterliefhebber, van beginner tot zeer gevorderd, deze bestemming minstens één keer zou moeten aandoen.

welkom in Gulen Vooraleer ze je van harte welkom kunnen heten in Gulen, heb je natuurlijk de reis ernaartoe. Het is al bij al een afgelegen duiklocatie te midden van de natuur, waar je nagenoeg geen andere duikers tegenkomt. Dit gezegd zijnde is 'Gulen Dive Resort' wel op verschillende manieren goed

te bereiken. Het is niet ongewoon om met een camper of wagen (veelal volgestouwd met duikspullen) de reis naar Noorwegen te maken, om er onder andere te duiken bij het 'Gulen Dive Resort'.

Voor de prospectie-opdracht van 'Wild Water Diving Holidays', kreeg de meest populaire, tijdsefficiënte en betaalbare manier de voorkeur. Met een rechtstreekse vlucht van 'KLM Royal Dutch Airlines' vlieg je vanuit Amsterdam in minder dan twee uur naar Bergen. De ochtendvlucht is interessanter dan de avondvlucht als je de duikvakantie zo snel mogelijk wil aanvatten. Eens aangekomen in Bergen zijn er verschillende opties om het laatste deel van de reis naar Gulen te overbruggen, namelijk zelf een wagen huren of gebruik maken van de 'pick-up service' van het resort. Dat laatste is een uitstekende en voordelige keuze voor groepen vanaf vijf personen. Voor individuen of koppels valt de 'pick-up service' van het 'Gulen Dive Resort' zeer duur uit.

Indien je geen vrede kan nemen met bovenstaande transfermogelijkheden, is er een derde, die eigenlijk het meest tot de verbeelding spreekt. Het is immers heel gemakkelijk om het resort met de ferry te bereiken. Het enige wat je hoeft te doen is op de snelle 'Norled ferry' vanuit Bergen te stappen, bestemming Soleitbotn – en in minder dan drie uur bereik je jouw eindbestemming. De adembenemende mooie sightseeing onderweg krijg je er gratis bij.

Het duikcentrum van 'Gulen Dive Resort' bevindt zich pal aan de waterkant en biedt eenvoudig toegang tot het huisrif op minder dan 30 stappen. Lucht, nitrox en trimix is beschikbaar. Afhankelijk van de geplande duiken en jouw luchtverbruik heb je de keuze tussen verschillende duikflessen (12 liter, 15 liter, bi, riskaugei.

Fjordia Ch ...) en het meest geschikte gas- of nitroxmengsel (indien gewenst).

Het duikcentrum is daarenboven rebreather-vriendelijk.

Voor bootduiken wordt gebruik gemaakt van de RIB of de grotere Vikingfjord (vanaf 5 duikers). De Vikingfjord is niet van het type 'liveaboard', maar hij is wel ruim en is uitgerust met een duiklift. Aankleden en je klaarmaken voor de duik kan binnenin de verwarmde ruimte van de Viking­ Er zijn verder wel geen uitgangsmogefjord. Tussen twee duiken door kan je lijkheden, noch bars of restaurants in de een eenvoudige lunch bereiden in de komnabije omgeving. Duiken, rust en natuur buis, een lekkere Nespresso koffie nuttigen staan centraal in en rond het resort. Op en gebruik maken van gratis wifi. aanvraag kan je bezienswaardigheden in Het verblijf in 'Gulen Dive Resort' zelf de ruimere buurt exploreren of kajakken kenmerkt zich door eenvoudige en kleine tussen de honderden eilandjes die de fjorslaapaccommodaties, maar voor de rest den rijk zijn. zijn alle noodzakelijke faciliteiten wel aanwezig. wrakken, naaktslakken In het hoofdgebouw vind je 8 gezellige ka& van alles en nog wat mers met 2 bedden, die kunnen samen geDe duikstreek in het zuidwesten van Noorzet worden voor koppels. Dit hoofdgebouw wegen ligt bezaaid met meer dan 20 wrakheeft als gemeenschappelijke faciliteiten 2 ken uit WOII, met ieder hun eigen geschiebadkamers (met douche) en een volledig denis. Sommige van deze wrakken behoren uitgeruste keuken met 2 grote koelkasten, tot de absolute wereldtop! Het merendeel een ruim salon en bureau. Tot slot is er een van de wrakken is zo groot dat je meerdere kleiner bijgebouw waar een kleinere groep duiksessies nodig hebt om ze volledig beduikvrienden samen kan verblijven. zocht te hebben. Het ontegensprekelijke Als je niet van zelfcatering houdt, is het pronkstuk van Noorwegen is het 122 meveelal mogelijk om een lunch en diner bij ter lange 'Frankenwald'-wrak, dat zonk in te boeken, mits betalen van een supple1940. Met een diepte tussen 25-44 meter is ment. de Frankenwald toegankelijk voor ervaren Voor de 'after-dive' kan je terecht in de sportduikers. Niet alleen de omvang ergezellige '200 Bar' of je opteert ervoor om van, maar ook de overvloedige en prachjezelf na een 'frisse' duik op te warmen in tige begroeiing van dit wrak, zorgt voor de 'Hot-Tub'. Indien de weersomstandigeen unieke duikervaring. Technische duiheden het toelaten, mag je gebruik maken kers hebben dan weer mogelijkheden zat van het buitenterras en de BBQ aansteken.

Foto's (4): Stefaan Haegeman.

Gulen Dive Resort

Begroeide mast van Frankenwald.

Favorinus blianus.

om wrakken te exploreren op nog grotere dieptes. Andere noemenswaardige wrakken, zoals 'Ferndale & Parat' en 'Solvang', zijn toegankelijker voor de minder ervaren duikers onder ons. Deze wrakken liggen in ondiepere wateren (vanaf 7-8 meter diepte), maar zijn daarom niet minder de moeite waard. Dat sterke stromingen over het algemeen beperkt of in grote mate zelfs afwezig zijn, is hier een niet te onderschatten voordeel. Daarenboven bedraagt de gemiddelde onderwaterzichtbaarheid in de fjorden tussen de 15 en 18 meter. Uitschieters van meer dan 35 meter in de wintermaanden zijn geen zeldzaamheid.

In tweede instantie is deze duikstreek even berucht (in de positieve zin van het woord) om zijn kelpwouden, kleurrijke koudwaterriffen, spectaculaire onderwaterlandschappen, een rijk macro-leven en ontelbaar veel soorten vissen en naaktslakken.

Er worden in het voorjaar meer dan 70 verschillende soorten naaktslakken geteld op het huisrif, waarvan slechts een deel strikt seizoensgebonden is. Cumanotis beaumonti (goudstipje, in het Nederlands) is zo'n zeldzaam en seizoensgebonden Hippocampus sept./okt. 2019

47

Reportage

Foto: Alex Dawson.

Reisverhaal

naaktslakje dat je van half mei tot eind juni weliswaar in groten getale aantreft op het huisrif. Liefhebbers ontdekken hier telkens wat anders en zijn veelal in de ban van het feit dat er jaarlijks een nog onbeschreven soort naaktslak opduikt.

Vervelen doet het dus nooit als je zulke uiteenlopende duiken kan maken. Om nog maar te zwijgen over een mogelijke ontmoeting met pijlstaartroggen of een driftduik langs een muur van 1.000 meter zacht koraal. Het is telkens weer anders en dit alles bombardeert Gulen tevens tot een waar paradijs voor onderwaterfotografen, temeer omdat fotografen hier unieke dingen waarnemen, zoals de Anglersfish of met wat geluk een Wolffish. Je combineert in Gulen zowel breedhoek- als macrofotografie in één duikvakantie.

viduele duikvakantie, zijn er gedurende het jaar een aantal hoogseizoendagen in de vorm van een 'event' of 'workshop'. Tijdens deze 'events/workshops' ligt de focus op een bepaald soort duiken, met een groep van gelijkgestemden. Hierbij ontbreekt het spektakel nooit, maar dien je wel grotendeels het vooropgestelde programma te volgen.

Een overzicht van de mogelijke 'workshops & events': • Nudibranch Safari (meer dan 50 soorten zeenaaktslakken op een paar dagen); • Wreck-O-Mania en Wreck Safari (zichtbaarheid mogelijk tot 50 meter); • UW Photo Workshops / Shoot Out (om de 2 jaar tegen Lembeh Resort Sulawesi); • Coast & Fjord Photo Safari; • Periphylla Safari.

alleen maar hoogtepunten

Gulen heeft het allemaal

Kritisch zijn over de duikbeleving of slechts enkele duikhoogtepunten beschrijven, is haast onmogelijk voor deze bestemming.

Indien de omstandigheden ter plaatse, de veiligheid en jouw duikniveau het toelaten wordt de nodige flexibiliteit aan de dag gelegd, zodat jij zoveel als mogelijk de beste duikervaring beleeft. De variatie van duikdieptes voor de wrakken in het bijzonder, ligt tussen de 2 meter en 100 meter.

Iedereen kan met andere woorden zijn ding doen. Los van deze aanpak tijdens een indi-

De conclusie is duidelijk: bewust kiezen voor een koudwaterduikvakantie in Noorwegen is een aanrader. Daar staat tegenover dat voor velen het principe 'kiezen is verliezen' van kracht is en dat kan zeker gelden voor een duikuitje naar Gulen. Tijdens het beslissingsmoment voor een volgende duikvakantie helt de balans in de meeste gevallen over naar de meer klassieke, warmere, tropische duikvakantie. Die vakantie, al dan niet ver weg, blijkt dan als doorslaggevend element een interessan-

48

Hippocampus sept./okt. 2019

tere prijs-kwaliteitsverhouding te hebben.

Tot op zekere hoogte is dat natuurlijk waar en er dient hiervoor begrip opgebracht te worden. Het is immers algemeen bekend dat Scandinavische landen zich niet lenen tot een uitermate budgetvriendelijke vakantie, waar 'alles op en aan' gewoonweg duur of onbetaalbaar blijkt. Voor een duikreis naar het 'Gulen Dive Resort' moet je dus ook een hoger budget voorzien en wat meer koude trotseren dan je gewend bent. Om misvattingen over 'duur en onbetaalbaar' te vermijden, is een budget van 1.500 à 2.000 euro per persoon op zijn plaats voor een weekje Noorwegen (inclusief vluchten, transfers, verblijf, combinatie van boot- en huisrifduiken). Wat je hiervoor terugkrijgt, loont de moeite. Het risico op teleurstelling is miniem en deze speciale plek laat je hoogstwaarschijnlijk niet onberoerd achter.

Voor de ene een 'once in a lifetime' en meteen 'life changing', voor de andere 'eeuwig onbekend en onbemind', voor een derde groep mensen wordt het ondertussen een jaarlijkse of tweejaarlijkse gewoonte. Geen idee wat het voor jou kan worden, maar één ding staat vast: Gulen heeft het allemaal!

 STEFAAN HAEGEMAN

Foto: Alvesgaspar.

Foto: Alex Dawson.

Een wand met dodemansduim (Alcyonium digitatum).

Advertentie

Hippocampus sept./okt. 2019

49

Reportage Interview

Tijdens de NELOS-dag in Todi op 17 november 2018 vulden heel wat mensen de enquête in van het redactieteam Hippocampus. Hieraan waren tal van leuke prijzen verbonden in de vorm van een duikinitiatie, een interview in Hippocampus of chocolade van Guylian.

E

én van de winnaars was Wilfried Ory van duikclub Gobius in Beringen. Een interview in Hippo vond hij wel een uitdaging en bijgevolg spreken we af op een donderdagavond in Todi waar we ook enkele andere winnaars ontmoeten die kozen voor een duikinitiatie.

Wilfried, Wiet voor de vrienden, is een echte waterrat die lange tijd aan competitiezwemmen deed in Beringen. Zijn vrienden haakten echter een voor een af en op de lange duur zat Wiet daar nog alleen baantjes te trekken in het zwembad Oasis. Het uur na de competitiezwemmers oefende de duikclub Gobius in het zwembad en dat interesseerde Wiet wel. In zijn studentenjaren was hij al eens in contact gekomen met een beroepsduiker die samen met hem op kot zat in Antwerpen en nu deed de gelegenheid zich voor om eveneens een duikopleiding te volgen. Na enkele initiaties startte Wiet zijn parcours om 1*Duiker te worden. In nog geen drie jaar tijd en 250 duiken later, staat hij op het punt om 3*Duiker te worden. In de voorbereiding op dit brevet deed hij vorig seizoen 120 duiken, allemaal in 'onze wateren'. Nog nooit deed hij een duik in water warmer dan 16°C en met een zichtbaarheid van meer dan 3 meter!

Spijtig genoeg slaagde hij onlangs niet voor de zwembadproeven, omwille van 'te veel schoonheidsfoutjes'; een zure appel die nog niet helemaal verteerd is. Zijn verhaal deed me denken aan de boksmatch

50

Hippocampus sept./okt. 2019

tussen Delfine Persoon en Katie Taylor, daarover was ook heel wat consternatie. In september komt er echter een nieuwe kans voor Wiet met ongetwijfeld een positief resultaat.

Evenals enkele andere Gobiusduikers is Wiet om de veertien dagen actief als poetser in Todi. Na zo'n poetsbeurt is het water van Todi helemaal troebel door het losgemaakte vuil. "Dat geeft echt een Oosterscheldegevoel", zegt Wiet. "Gelukkig zuigt de filterinstallatie de smurrie snel op en wordt het water spoedig terug helder. De poetsers worden niet betaald voor hun job, maar krijgen wel een warme maaltijd en een consumptie aangeboden voor het geleverde werk. Het poetsen is vooral een mooi engagement en een partij plezier onder vrienden".

Wiet kent elk hoekje van het Todi-bassin.

Tijdens onze duik slaagt hij erin de aandacht te trekken van enkele citroencichliden die nieuwsgierig rond zijn draaiende vinger blijven hangen.

Na de duik vraag ik waarmee Wiet zich professioneel bezighoudt.

Wiet: "Ik ben werknemer in het bedrijf Cfloor dat beweegbare zwembadbodems bouwt. Veel mensen dromen van een zwembad, maar willen geen waardevolle vierkante meters opofferen. Cfloor geeft het beste van beide werelden. Zin in een frisse duik, dan laat je de bodem zakken.

Foto:Chrisje Demuynck.

waterrat Een echte

Wilfried Ory is zich aan het concentreren voor de aanvang van zijn zwembadexamen.

Een groot feest? Op terrashoogte kan de bodem heel wat dansbenen dragen of biedt hij plaats aan enkele Ferrari's. Het spreekt voor zich dat dit een echte nichemarkt is.

'High tech, high money'. De beweegbare bodem heeft ook andere voordelen: veel minder verlies van warmte, minder chloor, minder energieverbruik, ecologischer en minder kans op vuil. Onze firma installeert momenteel ongeveer één beweegbare zwembadbodem per maand. De installaties beperken zich niet alleen tot België.

De firma gaat 'worldwide' en verzorgt installaties op luxueuze plaatsen zoals Saint Tropez, Cannes, de Seychellen, … ".

Bij problemen aan de zwembadbodems komen de duikvaardigheden van Wiet goed van pas. Samen met een collega duiker zorgt hij voor het jaarlijks onderhoud en lost hij technische problemen onder hyperbare omstandigheden op. Hiervoor hebben zij een speciale arbeidsverzekering voor onderwaterwerken. Binnenkort starten Wiet en zijn collega met de opleiding beroepsduiker categorie C in het Zilvermeer in Mol. Deze opleiding leidt duikers op die werken uitvoeren op geringe diepte.

Ik neem afscheid van deze charmante, joviale man en wens hem veel succes met zijn zwembadexamen 3*Duiker en zijn carrière als beroepsduiker. 

MARIJKE VAN CAUWENBERGHE

Reportage Biologie

Mooi, maar

De Amerikaanse zonnebaars (Lepomis gibbosus) vreet zich vet aan insecten, larven en eitjes.

dodelijk In juli 2019 werd de zwarte lijst voor planten en dieren uitge-

kleine roofvis met een ongelooflijke eetlust, door ons land verboden is.

O

m onze natuur tegen ernstige bedreigingen te beschermen, maakte de FOD Volksgezondheid enkele jaren geleden al – in Europees verband – een zwarte lijst met 'invasieve uitheemse soorten'. Daarop stonden tot voor kort 49 plant- en diersoorten, die schadelijk zijn voor onze eigen planten en dieren. De beruchte Chinese wolhandkrab, die ondertussen met miljoenen individuen de waterplanten in onze rivieren massaal opeten, staat onder andere op die lijst.

In juli 2019 werd deze zwarte lijst uitgebreid met nog eens 13 planten- en 4 diersoorten, die volgens bepaalde studies het ecosysteem in Europa ernstig dreigen te verstoren.

Voor Vlaanderen gaat het vooral om de Amerikaanse zonnebaars (Lepomis gibbosus) – een kleine roofvis – en de Chinese hemelboom (Ailanthus altissima), een boomsoort die moeilijk te verwijderen is en inheemse bomen of planten verdrukt.

Voortaan is het dus verboden die soorten te importeren, te houden, te kweken, te vervoeren, te verhandelen, te gebruiken, uit te wisselen of in het wild los te laten. Er gelden wel enkele overgangsbepalingen.

Foto: Marloes Otten.

Amerikaanse zonnebaars, een

Foto: Mark Atkinson.

breid. Opmerkelijk is dat de Links: De Nieuw-Zeelandse platworm (Arthurdendyus triangulatus), een landplatworm die het op de regenworm gemunt heeft.

prachtig visje Hengelaars zijn verrast over het verbod op de Amerikaanse zonnebaars. Het is immers een prachtig, fel gekleurd nuttig visje dat zich vet vreet aan insecten, larven en eitjes. Ook als aquariumvis is de zonnebaars een tijdlang populair geweest, omwille van zijn felle kleuren. Maar volgens het Agentschap Natuur en Bos (ANB) is de invasieve vissoort in véél te grote aantallen aanwezig in Vlaanderen, waardoor de inheemse vissen, maar ook amfibieën zoals de kikker, in de verdrukking komen.

De Amerikaanse zonnebaars plant zich ook heel snel voort. In een vijver kan je in korte tijd een paar duizend van die visjes hebben, die na een paar jaar tot 15 cm groot kunnen worden. Je kan je wel voorstellen wat er gebeurt als iemand een paar van die visjes uitzet in de vrije natuur, wat spijtig genoeg al eerder gedaan werd.

overgangsbepalingen Wie de vis vandaag in zijn tuinvijver heeft zitten, mag die daar – maar énkel daar – laten zitten, tot de 'natuurlijke dood ervan'.

Ook voor de hemelboom geldt een overgangsmaatregel. Wie hem in zijn tuin zou

hebben staan, moet hem niet omkappen.

Eigenaars zijn wel verplicht ervoor te zorgen dat 'voortplanting of ontsnapping onmogelijk' is, zo staat in de reglementering.

invasie van de platwormen Op de zwarte lijst prijkt ook de Nieuw-Zeelandse platworm (Arthurdendyus triangulatus). Exotische landplatwormen worden met potplanten – vooral afkomstig uit Azië, Australië en Nieuw-Zeeland – naar Europa vervoerd en kunnen zich soms buiten handhaven. De vraatzuchtige Nieuw-Zeelandse platworm is moeilijk te bestrijden en hij heeft het bovendien op onze regenwormen gemunt, die ongelofelijk belangrijk zijn voor een goede bodem, omdat ze voor zowel zuurstof als waterdoorlating zorgen. Regenwormen vormen verder ook een belangrijke voedselbron voor tal van andere dieren. Gelukkig is deze exotische landplatworm nog niet aangetroffen in Vlaanderen, maar ondertussen al wel in het Verenigd Koninkrijk, Ierland en de Faeröer.  IVO MADDER

Hippocampus sept./okt. 2019

51

Reportage Fotografie

Darktable, een alternatief voor Lightroom

Elke (onderwater)fotograaf weet dat er na de 'click' op het exacte moment, met de juiste belichting en sluitertijd en met een al dan niet perfecte 'gulden snede' nog een tweede luik nodig is om tot een piekfijn resultaat te komen: de nabewerking.

A

dobe bracht hiervoor naast Photoshop het programma Lightroom uit.

Deze software laat de fotograaf toe beelden in de eerste plaats te beheren (te archiveren) en in de tweede plaats te bewerken op een niet-destructieve manier.

Lightroom is niet even alomvattend als Photoshop wat betreft beeldbewerking (layers en maskers), maar bezit toch heel wat mogelijkheden. Van het ene naar het andere programma overschakelen is eenvoudig en effectief. Maar Lightroom kost gauw zo'n 140,00 euro per jaar, wat voor de niet-professionele fotografen onder ons meteen veel geld is.

Er is gelukkig een gratis alternatief met vergelijkbare mogelijkheden: Darktable.

Wij gaan ons in dit artikel niet wagen aan een vergelijking tussen beide programma's. Toch dient gezegd te worden dat de interface van Darktable, al is het dan

52

Hippocampus sept./okt. 2019

een kloon van Lightroom, iets minder gebruiksvriendelijk is en wat meer inwerktijd zal vergen. Maar dat weegt niet op tegen het prijsvoordeel.

Darktable is beschikbaar voor de besturingssystemen MacOS en Linux en sinds augustus 2017 ook voor Windows. Hou er wel rekening mee dat je best over een 16 GB RAM machine beschikt met een snelle grafische kaart en een kwalitatief scherm om comfortabel te werken.

Wat is Darktable?

Darktable is een donkere kamer en een lichttafel in één. Het werkt non-destructief. Je origineel wordt niet gewijzigd, want alle aanpassingen worden in de software opgeslagen en niet op of in je foto. Je hoeft zelf niets te bewaren, want het programma slaat de wijzigingen automatisch op zonder jouw tussenkomst. De beelden worden

opgeslagen in een database waarin je kan filteren en sorteren. Je kan ze opzoeken via tags, beoordeling (met een sterrensysteem), gekleurde labels en andere methoden. Het programma werkt snel, al is dit natuurlijk afhankelijk van je computer.

Darktable is compatibel met de meeste afbeeldingsformaten zoals RAW, JPEG, NEF, HDR, … Het programma laat je toe de foto's te exporteren, bijvoorbeeld als JPEG, PNG of TIFF en ze rechtstreeks te plaatsen in Facebook, Flickr en Google Photos. Het programma bestaat in 21 talen, waaronder het Nederlands.

Wat kan Darktable?

Naast het beheer van je beelden laat Darktable tal van bewerkingen toe. Zo kan je foto's bijknippen, draaien, scherper maken en ruis verwijderen. Vlekjes kunnen weggepoetst worden. Je kan de belichting

controleren, de witbalans aanpassen en artistieke effecten toevoegen. De meest complexe kleurcorrecties zijn mogelijk.

Het programma gebruikt je hele scherm, wat een groot voordeel is bij het bewerken van details.

wennen. De verschillende besturings- en aanpassingstools staan nogal verspreid over je scherm.

Als je geen onvoorwaardelijke aanhanger bent van Adobe, is Darktable een waardig alternatief. 

Zoals in de introductie van dit artikel gemeld, zorgt de interface ervoor dat je wat tijd nodig hebt om aan het programma te

Hoe Darktable gebruiken?

Voor meer informatie over het gebruik van Darktable, kan je terecht op het YouTube-kanaal Rico's Story via onderstaande QR-code:

PATRICK SWINNEN EN IVO MADDER

RAW-bestanden Wanneer je je beeld in jpeg opslaat, zal je camera een aantal standaardbewerkingen uitvoeren zoals aanpassingen van witbalans, scherpte, contrast en zal ze het bestand van bijvoorbeeld 12 bit omzetten naar de 8 bits die een jpeg kan bevatten. Met een RAW-bestand gebeurt dit niet en is het aan de fotograaf zelf om de foto met een bewerkingssoftware te optimaliseren.

Dit gebeurt zonder het originele RAW aan te tasten (niet-destructief) in tegenstelling tot de automatische aanpassingen in een jpeg-bestand.

Op Computer!Totaal vind je een beschrijving hoe je met het programma aan de slag kan. Scan de QR-code:

Er bestaan meer soorten RAW-bestanden dan er cameramerken op de wereld zijn.

Uitwisselen tussen de soorten is lastig, maar gelukkig heeft Adobe met de extensie .dng (digital negative specification) en de bijhorende gratis DNG-convertersoftware serieuze pogingen ondernomen om één en ander te standaardiseren.

RAW bestanden zijn vanzelfsprekend veel groter dan jpeg-bestanden.

Advertentie

performante rebreathers voor sport-, technische en gouvernementele duikers kwaliteit, innovatie en betrouwbaarheid

Hippoëzie

VACATURE De zee is een dief met berouw 's Nachts scharrelt de zee van het strand de dromen weg.

Peuzelt aan voetsporen.

Trekt met trage dweil de dingen terug naar hun begin.

Om de verdere groei te ondersteunen is rEvo op zoek naar een “verantwoordelijke productie en dienst na verkoop (m/v)” * Je kan zelfstandig werken met oog voor kwaliteit * Je bent technisch opgeleid: A1 of professional bachelor electromechanica * Je bent vlot in het Nederlands, Engels en Frans, zowel gesproken als geschreven * Je begrijpt de taal van het duiken * Voor een profielbeschrijving of meer info: pieter@revo-rebreathers.com

Foto: Natalia Mostova - shutterstock.

Verbouwereerd blijft het strand achter.

Ligt languit te staren naar wat verloren ging, naar wat de zee meenam in zee.

Een vroege meeuw sprokkelt aan de vloedlijn.

Zij vindt koorts en spijt.

Voorspelt krijsend de terugkeer, de kosmische slinger van water dat zich uitspreidt op zand en tegen de huid van de aarde fluistert met lippen van schuim: vergeef me, vergeef me. rEvo-rebreathers D. Martensstraat 3A 8200 Brugge tel. 050/454407 info@revo-rebreathers.com www.revo-rebreathers.com

Johan Van Oers (Gedichten 1993)

Hippocampus sept./okt. 2019

53

Foto's (2): Jef Driessen.

Reportage

Wetenschappelijk onderzoek

Sportduikers onderzoeken (opnieuw)

dieptedronkenschap

De deelnemers op de bodem van Nemo33.

Dankzij een goede opleiding, het gebruik van geschikt materiaal en een aangepaste attitude is en blijft duiken een veilige sport. Dit betekent echter niet dat we blind mogen zijn voor de risico's, integendeel. Dieptedronkenschap is een van die risico's, omdat het kan leiden tot verkeerde beslissingen tijdens diep duiken. Aandacht voor dieptedronkenschap is een vast onderdeel van onze duikopleiding en we hebben er bij iedere duik mee te maken, maar het wordt slechts door weinig duikers als dusdanig (h)erkend. Het effect is misschien niet direct te observeren, maar het is er wel.

O

m het effect van dieptedronkenschap op sportduikers op een wetenschappelijke, maar ook realistische manier te observeren en de bevindingen ervan onder de duikgemeenschap te verspreiden, startte ik in de jaren negentig met het 'Experimental Deep Dive Team' (EDDT). Ik vond het een uitdaging om zo'n uitzonderlijke duikactiviteit te organiseren en wou, naar aanleiding van persoonlijke ervaringen met stikstofnarcose, enkele misverstanden

54

Hippocampus sept./okt. 2019

uit de duikwereld helpen. Al bij de tweede editie kreeg ik de organisatorische hulp van Kiki Vleeschouwers en van een wetenschappelijk lid. Bij de jongste editie werd deze post ingevuld door Dr. Martin Vanden Eede. Dit team van drie leidt het experiment en zorgt voor de omkadering van het geheel.

EDDT bestaat immers uit meer dan drie personen. Zestien vrijwillige sportduikers uit BelgiĂŤ en Nederland, geselecteerd op

basis van een aantal criteria, vormen de kern van het gebeuren. Zonder deze bereidwillige proefkonijnen is er geen experiment. Voeg daarbij nog een aantal foto- en videografen, veiligheids- en reserveduikers en je heb een overvol zwembad. Na al die jaren en drie edities zijn we een zeer select groepje dat ervaring heeft met het inrichten van dergelijke activiteiten. Een experiment organiseren is nu eenmaal iets anders dan een duikuitstap op poten zetten.

Na het dieptedronkenschapsexperiment steeg iedereen veilig op.

Voor de editie 2018 wilden we onze groep aanbieden voor een experiment dat zou uitmonden in de publicatie van een wetenschappelijk artikel, zonder evenwel onze beginopdracht te verwaarlozen. Dit was de vorige keer door allerlei omstandigheden op de valreep mislukt en dus spraken we af om deze keer op voorhand alles in het werk te stellen voor publicatie. Op korte termijn legden we contact met een gevestigde waarde binnen het duik-medisch onderzoek en dachten we dat de buit binnen was.

Geleidelijk aan dreven we echter van onze opzet af en na het doorworstelen van soms onbegrijpelijke, wetenschappelijke artikels hakten we de knoop door om het idee van een publicatie in een gerenommeerd blad te laten varen.

Na deze beslissing moesten we opnieuw bepalen wat we gingen testen en hoe we dat precies zouden doen. Een herhaling

van de vorige editie sloten we uit, maar we zouden er wel op verder bouwen. Na een avond brainstormen was het experiment uitgetekend en kon het idee uitgewerkt worden.

Weinig mensen zullen beweren dat ze al na ĂŠĂŠn pint onder invloed zijn en toch... Reeds met dat beetje alcohol in je bloed bezit je niet meer de volle 100% van je intellectueel vermogen. Navraag doen bij je barmaten heeft weinig zin, want hun referentie is ook aangetast. Ook 'blazen' zal je niet kunnen overtuigen, want dat zegt alleen dat je een pint gedronken hebt, niet dat je een verminderd vermogen hebt.

Wel, zo is het ook bij dieptedronkenschap.

Sommige duikers beweren dat ze pas vanaf 30 m onder invloed zijn, maar net zoals bij het drinken van alcohol je vermogen afneemt vanaf de eerste pint, is dat in een

duik ook zo vanaf de eerste meter. Als een buddyploeg gaat duiken, dan zijn beide duikers onder invloed. Een buddy zal, tenzij je overduidelijke kenmerken vertoont, zeer moeilijk kunnen waarnemen hoe zwaar het effect van de verhoogde stikstofdruk op de andere duiker is. Alleen een vergelijkende test kan dat duidelijk maken, maar onder water is dat nogal moeilijk. Dit is nu net de uitdaging die we als EDDT aangaan.

Om volledig juist te zijn heeft niet alleen de 'verhoogde stikstofdruk', maar ook de 'verhoogde zuurstofdruk' een narcotisch effect. Vanwege de testopzet konden we deze twee effecten niet isoleren.

Dankzij onze ervaringen van de vorige edities was de opzet van het experiment snel uitgetekend: vier ploegen van vier sportduikers lossen vier sets van intelligentietesten op en dit op een diepte van zowel 10 als van 33 m. De verschillen in resultaten Hippocampus sept./okt. 2019

55

Reportage

Ook in het ondiepe gedeelte van Nemo33 werden de testen uitgevoerd.

ag Br n va H. er et :P to Fo

De deelnemers aan het experiment in het ondiepe gedeelte van Nemo33.

56

Hippocampus sept./okt. 2019

moesten dus twee aparte sessies organiseren. Voor de duik op 33 meter was Nemo33 in Ukkel de enige optie, maar voor de testen op 10 m weken we uit naar een ander zwembad. Todi in Beringen was een betere plaats om de ondiepe test af te nemen.

Duikers? Ook hier waren de ervaring en lessen uit de vorige edities een grote hulp.

Een oproep via e-mail en sociale media werd gelanceerd. In nog geen twee weken tijd waren er meer kandidaten dan plaatsen.

Foto: Peter H. van Bragt.

van deze testen, die behalve de diepte in (quasi) dezelfde omstandigheden verlopen, tonen het effect van dieptedronkenschap aan.

Om een dergelijk onderwaterexperiment uit te voeren, heb je een aantal dingen nodig: testen, duikers en een zwembad. Naar dat laatste was het niet lang zoeken. Omdat we voor het beperken van de niet-controleerbare variabelen zoals watertemperatuur, licht, posities, ‌ verplicht zijn een natte referentietest op 2 m af te nemen, konden we maar ÊÊn diepe test per duik uitvoeren. We t.

Het oplossen van de vragen Waar blijven de grote witte haaien? op de bodem van Nemo33.

Foto's, (2): Jef Driessen.

Wetenschappelijk onderzoek

Foto' (2): Peter H. van Bragt.

Fo

to

:P

et

er

H.

va

n

Br

ag

t.

Briefing in Nemo33 aan alle deelnemers.

Kiki en Hoesy overlopen nog snel even de planning.

Na de selectie op basis van wetenschappelijke en duikorganisatorische criteria vielen er plots een paar gaten. Ervaren instructeurs bleken minder happig te zijn om

hun medewerking te verlenen, maar zonder hen konden we de bende enthousiaste beginnende duikers niet naar diepe oorden sturen. Gelukkig dichtte de tijd deze gaten en konden we rekenen op voldoende, willekeurig, maar reglementair samengestelde ploegen. Duikers? Check!

Er restte ons nog de testen samen te stellen. We hadden vier verschillende, maar gelijkwaardige testreeksen nodig. Twee voor de referentietesten op 2 m, een voor op 10 m en een voor op 33 m. De twee testen op 2 m waren nodig, omdat de omstan-

digheden in Nemo33 en Todi te verschillend zijn. Denk maar aan de temperatuur en de duikuitrusting. Hierdoor konden we de relatieve verschillen vaststellen en met elkaar vergelijken. We hadden echter geen behoefte aan het meten van de absolute intelligentie van de duikers op de verschillende dieptes, we wilden immers de relatieve afname volgens diepte meten.

In principe was het daardoor niet noodzakelijk om tweemaal met dezelfde ploeg te duiken, maar organisatorisch was dit wel eenvoudiger.

Foto: Peter H. van Bragt.

Duikexperimenten? Het prikkelt de nieuwsgierigheid van onze duikers telkens weer. Toen er een oproep werd gedaan voor deelname aan de 4e editie van de 'Experimental Deep Dive Team studie' waren er in een mum van tijd voldoende bereidwillige duikers gevonden.

Het dieptedronkenschapexperiment werd nog eens herhaald in Todi.

Hippocampus sept./okt. 2019

57

Reportage

Het experiment dieptedronkenschap werd in beeld gebracht.

Ook dit keer werd er een behoorlijke hersenactiviteit van onze duikende proefkonijnen verwacht en dit op verschillende diepten en twee verschillende plaatsen: Nemo33 en Todi. Zeker deze laatste locatie sprak onze proefkonijnen erg aan; duiken en moeilijke vragen oplossen terwijl de vissen om je heen zwemmen en ze een nieuwsgierige blik op je vragenlijst werpen. Geef toe dat je verstand erbij houden in deze omgeving heerlijk uitdagend is.

We zochten een testbatterij die voldoende precies was om de kleine afname op 10 m te kunnen vaststellen. Op het moment dat ik deze lijnen schrijf, ken ik de resultaten niet en hoop ik dat we hierin geslaagd zijn.

Indien we geen verschil gemeten hebben, dan betekent dit dat ofwel dieptedronkenschap op beperkte diepte zeer gering is ofwel dat ons 'onderzoeksmes' te onscherp is. Dat laatste heeft dan weer als voordeel dat we een doel voor een vijfde editie van het experiment hebben.

Net zoals de vorige keren baseerden we onze testen op de basisvragen van Mensa, de organisatie voor hoogbegaafden. Dankzij hun medewerking was het eveneens mogelijk om na te gaan welke hersenfuncties het meest beĂŻnvloed worden, omdat voor het oplossen van verschillende vragen verschillende hersendelen aangesproken worden. Een leuk bijkomend gegeven.

58

Hippocampus sept./okt. 2019

Nemo33 Mei was de maand van de waarheid. Op een doordeweekse avond verzamelden de EDDT-leden in Nemo33. Sommige duikers kenden de opzet door deelname aan een vroegere editie. Niettemin moest iedereen na een algemene briefing deelnemen aan de gesimuleerde droge duik. De communicatiemogelijkheden onder water zijn beperkt, zodat het beter is dat iedere duiker perfect weet wat er van hem verwacht wordt. Op 33 m zijn alle aanwezigen immers onder invloed en reageert iedereen anders. Ook de wisseling van de verschillende ploegen door de diepe schacht, die op dat moment meer een bubbelbad is, vormt een oorzaak van mogelijke verwarring. Zeker als je bij deze soep nog de lichtflitsen en de lange flitsarmen van de OW-foto- en videografen voegt. Briefen, simuleren en herhalen, tot het voor iedereen duidelijk was wat we het komend uur zouden doen. Begrepen? OK, naar de kleedkamers en het water in. De cameraploegen lagen al als krokodillen op de loer om hun ideale shot te schieten. Ik liet iedereen toe zich voor te bereiden, terwijl ik me mentaal klaarmaakte om de leiding te nemen op grote diepte. Glimlachend observeerde ik hoe kleine dingen in zo'n grote groep duikers snel tot problemen uitgroeien. Gelukkig was er genoeg assistentie voorzien en zorgden de buddy's voor elkaar zodat, weliswaar later dan gepland, de vier ploegen met een OK-teken elkaar het signaal gaven dat ze eraan konden beginnen.

Het verwondert me ieder experiment opnieuw hoe wanordelijk mijn observatie van het gebeuren op diepte is. Kunnen twee ploegen van vier duikers echt geen mooie cirkel maken of is mijn observatievermogen al zo snel vertroebeld? Ondanks mijn waarschuwing op het droge keken enkele duikers voortijdig naar hun testblad. Ik trok hun aandacht en deed teken dit te laten. Ik voelde de spanning stijgen en was blij als ik het startsein mocht geven. Dankzij een onderwaterchronometer moest ik tijdens deze editie niet beginnen hoofdrekenen om te bepalen hoe lang ze aan het nadenken waren. Precies 6 minuten na het startsein gaf ik het stopsein en de wisselwarboel kon beginnen.

In warm, helder en rustig water gingen de vier ploegen uiterst gedisciplineerd te werk. Ze werden vergezeld door fotografen, videografen en begeleidende duikers en stonden onder streng toezicht van de experimentleiders.

Toen de laatste duiker in het bellenbad verdween, popte de eerste van de tweede ronde er al uit. Ik gaf opnieuw het startsein en daar gingen we weer. Goed beseffend dat ik door de langere tijd op diepte en ondanks de nitroxfles op mijn rug nog meer onder invloed van dieptedronkenschap zou zijn dan de proefduikers, dook ik met een actiecamera gemonteerd op mijn duikbril.

De kans bestond immers dat een duiker de vragen voor de voorziene tijd opgelost

Foto: Jef Driessen.

Wetenschappelijk onderzoek

Foto: Jef Driessen.

Ook in het ondiepe gedeelte van Nemo33 werden de testen uitgevoerd.

zou hebben. In dat geval zou de duiker een hand opsteken en moest ik de tijd en de naam noteren. Met de camera die mijn gezichtsveld filmde, was het geen ramp als ik dat zou vergeten. Als ik op dat moment mijn hoofd naar de snelle denker draaide, kon ik later op het droge de gegevens opschrijven. Gelukkig, want tegen het einde staken er kort na elkaar twee duikers hun hand omhoog. Mijn hersens waren op dat moment te druk bezig met het afsluiten van het experiment om de tijd te capteren, maar mijn camera deed zijn werk.

Het mag gezegd worden: de proefkonijnen hielden zich keurig aan de regels, waardoor het experiment quasi rimpelloos verliep. Een paar kleine foutjes werden snel rechtgezet, zodat de resultaten, nodig voor een correcte statistische benadering, niet in het gedrang kwamen.

Het was duidelijk dat we als organistoren niet aan ons proefstuk toe waren.

Er is een tijd van experimenteren en een tijd van ontspannen. Na het verzamelen van de testbladen mochten de duikers de overblijvende tijd naar eigen goeddunken invullen. Ik moest echter mijn decostops maken. Gelukkig was deze sessie niet te lang uitgelopen en kon ik mijn decoverplichtingen binnen de vrije tijd afronden.

Deze keer geen boze redder, al had ik uit voorzorg de allerlaatste sessie van de avond gereserveerd.

Na de sessie hadden we een korte debriefing voorzien. Het was echter al laat en dus werd de debriefing tot de experimentleiders beperkt. Onze conclusies zou ik per e-mail doorsturen en in de briefing van sessie twee verwerken.

Enkele proefkonijnen aan het woord: DD Ja, het was toch moeilijker dan ik dacht: je gedachten erbij houden.

DD Soms moest ik de vraag wel vijf keer opnieuw lezen vooraleer ik begreep waarover het ging, terwijl andere vragen wel vlot gingen. Echt vreemd.

DD Op diepte leek ik beter gefocust te zijn op mijn opdracht, misschien omdat ik het op ondiepte minder 'gevaarlijk' vond, meer speels.

DD Echt stress in het begin: ik was mijn schrijfplankje kwijt. Gelukkig waren de organisatoren voorbereid op zulke incidenten en kreeg ik gauw een nieuw. En wat bleek? Mijn plankje zat geklemd tussen mijn rug en trimvest zonder ik dat in de gaten had. Ik zal dus toch meer stress gehad hebben dan ik me bewust was.

DD Oh, zo stom voelde ik me, toen ik vergeten was welke vragenlijst ik moest vragen bij het te water gaan.

DD Eigenlijk vond ik het best meevallen, die vragen oplossen op diepte.

Todi Enkele dagen later kwam het volledige EDDT weer bijeen. Deze keer verzamelden we in de hal van Todi. Het verloop van deze sessie verliep identiek aan de vorige, zelfs de ploegen behielden we. Dit had als voordeel dat zelfs laatkomers vlot konden aansluiten. Dit zwembad, dat meer op een duikplek lijkt dan op een zwembad, heeft echter geen ondiepe plaats die groot genoeg is voor 2 grote ploegen. We kozen dus voor een apart oefenbadje, waardoor de duikers tussen de testmomenten een eindje op het droge moesten wandelen. Dit had dan weer als voordeel dat er op diepte geen verwarring over ploegen kon zijn, op voorwaarde dat het in en uit het water gaan op verschillende plaatsen zou gebeuren. Snel De locatie Todi was ook voor de experimentleiders nieuw, dus lag het stressgehalte hier iets hoger. De begeleiding en briefing door de lokale crew was echter zeer uitgebreid en duidelijk. Ze waren er vol goede wil om ons team te begeleiden en te helpen. Dat zorgde er mee voor dat alles zowat vlekkeloos verliep.

De 'werkruimte' op ĂŠĂŠn meter diepte in het kleine bad was wel erg krap. Nu konden we ervaren hoe haringen zich voelen in hun tonnetje. Op tien meter diepte was de vragenlijst echter op een ruim en visrijk oppervlak op te lossen. Het was echt leuk om te zien hoe naarstige proefkonijnen vraag na vraag beantwoordden omringd door talloze vissen.

Reportage

De 'proefkonijnen' en de organisatoren.

werd de briefing in die zin aangepast.

Het testen verliep vlot en dieptedronkenschap beïnvloedde deze keer mijn gewaarwording van de situatie op diepte niet. Na het testen hadden we nog ruim tijd om van de lokale fauna te genieten, want nadat iedereen de ingevulde vragenlijsten afgegeven had konden we nog een uurtje vrij duiken in het bassin. Ook de experimentleiders doken mee. Voor de meesten een nieuwe ervaring. En het mag gezegd worden: het is leuk duiken daar en het oogt erg mooi. En heel belangrijk: de vissen gedijen goed. Ze vertonen geen stress tegenover duikers, ze verkeren in prima conditie en ... ze planten zich voort: hét teken dat de dieren zich goed voelen. We konden het jonge broed terugvinden in de talloze, veilige schuilplekjes.

We hadden Todi volledig voor ons gereserveerd en dus was de enige limiet het tijdstip van de debriefing. Deze keer waren we vroeg gestart en hadden we voldoende tijd om rustig genietend van een spaghetti editie 4 van het experiment af te sluiten. Het was zo gezellig dat de tijd uit het oog werd verloren en de obers ons heel voorzichtig richting uitgang dirigeerden. De geslaagde afsluiter van een geslaagd experiment.

Daarna begon voor sommigen het minder spannende onderdeel: foto's selecteren, films monteren, artikels schrijven en natuurlijk de resultaten interpreteren. De arts die de resultaten statistisch moest gaan verwerken had immers genoeg antwoorden om relevante besluiten te trekken.

60

Hippocampus sept./okt. 2019

Enkele proefkonijnen aan het woord: DD Goh, dat was donker en krap in het zwembadje op één meter, maar wel gezellig.

DD Ik had schrik dat ik afgeleid ging worden door de visjes, maar dat viel uiteindelijk goed mee, ik was geconcentreerd.

DD Wat een leuke ervaring zeg: eerst vragen oplossen en nadien heerlijk rondduiken in een feeërieke omgeving vol vissen.

DD Tof experiment. Ik heb een paar mensen ontmoet waar ik eens mee ga duiken.

besluit Het experiment verliep vlot, we zijn ondertussen een goed geolied team geworden.

Het was dan ook weer een plezier hieraan meegewerkt te hebben. Het gedeelte in Nemo33 was voor de organisatoren Hoesy en Kiki al heel gewoon geworden, zodat alles routineus en stressloos gezellig verliep. Todi daarentegen was een heel nieuwe ervaring en Kiki vond het bijzonder interessant om als dierenarts met de verantwoordelijken van Todi te praten over hun visie op het visbestand, de verzorging ervan, de keuze van de vissoorten, enz. Ze wil hen dan ook van harte bedanken voor hun tijd.

Hoesy en Kiki bedanken via deze weg nogmaals iedereen voor hun inzet: de teamleden van het experiment, de verantwoordelijke van Mensa om mee te helpen met het samenstellen van de juiste vragenlijsten, de fotografen, de videografen, de crew van Nemo33 en Todi en vooral ook de proefkonijnen. Zonder jullie aanwezigheid en enthousiaste inzet was er geen experiment mogelijk geweest!

Komt er een editie 5? Natuurlijk! Het is in het belang van iedere duiker om af en toe te wijzen op het bestaan van stikstofnarcose en de mogelijke gevolgen ervan. Maar er zijn zeker ook nog onderzoeksvragen die we kunnen aanpakken: kunnen we een fijnere testbatterij ontwerpen om de invloed op geringe diepte te meten? Welke hersenfuncties die duikers veel gebruiken worden het meest beïnvloed? Zijn vrijduikers ook onderhevig aan dieptedronkenschap? En als deze vragen nog niet voldoende zouden zijn, dan doen we het omdat het plezant is.

De juiste vraag is dus niet of er een vervolg komt, maar wanneer. En daarop heb ik geen antwoord. Afwachten en uitkijken is de boodschap.  PATRICK VAN HOESERLANDE (HOESY) EN KIKI VLEESCHOUWERS

Foto: Peter H. van Bragt.

Wetenschappelijk onderzoek

Reportage

Wetenschappelijk onderzoek

Sportduikers onderzoeken (opnieuw)

Foto: Jef Driessen.

dieptedronkenschap de resultaten in het kort

Duikers worden blootgesteld aan vele gevaren en risico's wanneer ze onder water vertoeven. Een vaak onderschat probleem met ademluchtduiken is dat van stikstofnarcose. Tijdens het duiken neemt de partiĂŤle stikstofdruk toe, in functie van de diepte, en beĂŻnvloedt het centraal zenuwstelsel door de normale impulsoverdracht van zenuwcellen te verstoren en zelfs te blokkeren.

Dit leidt initieel tot euforie en overmoed, maar uiteindelijk ook tot een verminderd concentratievermogen, vertraagd denken en een vertraagd reactievermogen.

Bij verder toenemende diepte, en dus toename van de partiĂŤle stikstofdruk, kan dit zelfs leiden tot totale verwarring en sufheid met bewusteloosheid en verdrinking tot gevolg. De effecten van stikstof worden duidelijk voelbaar vanaf 30 tot 40 meter diepte. De studie, uitgevoerd door het EDDT, had als opzet om te kijken wat het effect is van deze narcose op het cognitieve vermogen van sportduikers onder water.

V

oor dit onderzoek hebben we in totaal zestien duikers op verschillende dieptes aan intelligentietesten onderworpen. Om het overzichtelijk te houden werden de duikers telkens in groepen van vier personen ingedeeld.

Omwille van logistieke redenen werden de testen op twee verschillende dagen afgelegd, namelijk een eerste sessie in Nemo33 met testen op 2 en 33 meter. De tweede sessie vond plaats in TODI met testen eveneens op 2 meter, maar ook op 10 meter. Op elke diepte werd een van de vier gelijkwaardige intelligentietesten uitgevoerd. De vier sets van testen werden willekeurig over de duikers verdeeld, zodat alle testvolgordes gebruikt werden.

De vier sets bestonden uit een totaal van zeventien vragen met een mix van wiskundige, abstracte, logische en associatie vragen. De intelligentietesten werden afgelegd in zes minuten, waarbij het de bedoeling was om zo veel mogelijk goede antwoorden te geven.

Er werd gepoogd om een homogene groep testduikers samen te stellen, zoals de karakteristieken in tabel 1 aantonen.

In totaal werd 70% van de vragen ingevuld, waarvan er 62% juist beantwoord werd, dit maakt een totaal van 44% correct beantwoorde vragen (zie tabel 2). De percentages van juiste antwoorden waren gelijkwaardig over de testen heen (rond de 40%), behalve bij test nummer 4 waarbij 57% van de vragen juist werd beantwoord. Er was geen noemenswaardig verschil tussen mannen en vrouwen inzake juiste antwoorden, namelijk respectievelijk 49% en 51%.

Als we kijken naar het aantal juiste antwoorden ten opzichte van het totaal aantal vragen en dit in functie van de diepte wordt op 30 m beduidend slechter gescoord dan op de andere dieptes. Het gemiddelde van juiste antwoorden op 30 m diepte lag op 30%, terwijl dit op 2 en 10 m rond de 50% lag.

Aantal mannen

10

Aantal vrouwen

6

Gem leeftijd (jaren)

48 (+/- 7)

Gem. Lengte (cm)

176 (+/-8)

Gem. Gewicht (Kg)

87 (+/-15)

Gem. Aantal duiken

751 (+/- 729) min/max 100-3000

Gem duiken > 30m diepte

215 (+/- 352) min/max 50-1500

Tabel 1: De karakteristieken van de groep duikers die getest werden.

Hippocampus sept./okt. 2019

61

Reportage

Wetenschappelijk onderzoek

Tabel 2: De globale resultaten volgens test, geslacht en diepte.

Enkel in Todi werd op 1,5 m minder gescoord dan verwacht, vermoedelijk door een bijkomende moeilijkheid van stabilisatie op een klein platform, wat mogelijk een effect op de aandacht van de duikers had. Wat ook opvalt is dat er beduidend minder vragen ingevuld werden op 30 m (slechts 80 beantwoorde vragen) ten opzichte van de andere dieptes (100 antwoorden). Verder is er ook vermoeden van een leercurve-effect, omdat de percentages op de tweede ingevulde test gemiddeld hoger lagen.

Met betrekking tot de individuele uitslagen wordt eveneens vastgesteld dat op 30 m altijd minder gescoord wordt ten opzichte van de andere dieptes, zelf op de 'gemakkelijkere' test 4. Er werd geen invloed gevonden op de resultaten met betrekking tot duikervaring (aantal gelogde duiken), geslacht, leeftijd of gewicht. Gezien er te weinig juiste antwoorden werden gegeven en telkens te verschillend, kon niet worden uitgemaakt of er specifieke categorieĂŤn van vragen zijn (wiskundige, abstracte, logische en associatie) waar minder goed gescoord werd naargelang de diepte.

De studie toont aan dat het cognitieve vermogen op 30 m is aangetast en dat dit zich voornamelijk uit in een vertraagd denken, getuige het kleiner aantal ingevulde vragen. Dit werd niet zo zeer op 10 m gezien.

In deze studie waren de cognitieve testen vermoedelijk niet gevoelig genoeg om dit op 10 m te kunnen objectiveren. Natuurlijk was ook onze populatie relatief klein, wat maakt dat individuele verschillen een grote impact kunnen hebben (zie tabel 3). Hoe dan ook blijft het belangrijk om de effecten

Aantal juiste vragen (%)

Aantal ingevulde vragen (%)

44

70

Test 1

38

67

Test 2

40

63

Test 3

40

70

Test 4

57

82

Vrouwen

51

/

Mannen

49

/

Eerste 30 m

33

62

Tweede 30 m

38

68

Eerste 10 m

48

70

Tweede 10 m

51

81

Eerste 2 m

43

65

Tweede 2 m

51

72

Eerste 1,5 m

43

71

Tweede 1,5 m

43

74

Totaal Testen

Geslacht

Diepte

Tabel 3: Anonieme voorbeelden van individuele resultaten.

Duiker

Test 1

Test 2

Test 3

Test 4

1

39%

11%

17%

33%

6

50%

61%

44%

67%

van stikstofnarcose niet te onderschatten en te onthouden dat elke 10 m gelijk staat aan een martini op een nuchtere maag en noch geslacht, leeftijd, gewicht of ervaring

hiertegen enige bescherming biedt.  MARTIN VANDEN EEDE

Advertentie

WIJ ONDERHOUDEN & HERSTELLEN ALLE MERKEN WWW.MES-BVBA.BE INFO@MES-BVBA.BE +32 11 85 15 08

62

Hippocampus sept./okt. 2019

Redactielid Chrisje Demuynck vertegenwoordigde NELOS en Hippocampus en gaf een glazen handdruk aan het bestuur van Neptunus Divers.

25 jaar Neptunus Divers Sint-Truiden, bekend als fruitstad en de stad van de mooie bloesems, huisvest een gezellige duikschool die al heel wat jaren meedraait.

2019 is dan ook een feestjaar waarin de voorzitter van de Neptunus Divers, Ludo Brepoels, op één avond praktisch elk lid in de bloemetjes zet.

I

n 1994 startte deze club op bijzondere wijze. Elke deelnemer van het eerste uur legde 5.000 frank in de pot om zo het eerste clubmateriaal te kunnen aankopen. Ludo bedankte de aanwezige oprichters en vervolgens de erevoorzitter, Jos Pierard, de Stad Sint-Truiden voor de faciliteiten en onze liga NELOS voor de professionele ondersteuning, vorming, feedback en kennisoverdracht in het belang van onze duiksport.

reilen en zeilen Hij vertelde de nodige anekdotes over het reilen en zeilen binnen de club of beter gezegd over praktisch elk aanwezig clublid.

Zowel oudleden als huidige bestuursleden, instructeurs, sympathisanten en al wie zich heeft ingezet voor de club haalde hij aan. Hij bracht er de sfeer in, waardoor ik me meteen thuis voelde bij deze gezellige

Fot

o: C h

r i sje D e m u yn c k

Foto's (3): Michel Robijns.

Club in de kijker

.

Speech door Ludo Brepoels, de voorzitter van Neptunus Divers.

Ludo Brepoels keek tevreden toe.

bende en mijn zenuwen voor het geven van een speech verdwenen.

Klaar voor het feestdiner.

aandenken In naam van de Raad van Bestuur van NELOS mocht ik dan ook een aandenken overhandigen dat de club symboliseert, namelijk de vriendschap.

Bedankt voor een plaatsje aan de eretafel en de zeer fijne avond.

Ik sluit graag af met jullie duik­ slogan: "Geniet nog van vele, fijne en vooral veilige duiken!".  CHRISJE DEMUYNCK

Hippocampus sept./okt. 2019

63

Jonge schorp

ioenvis.

Close-up

NELOS-fotograaf in de kijker

Driebandanemoonvis (Amphiprion ocellaris).

Mijn focus bij fotografi e ligt bij te viltkokera xturen, zo nemonen als deze (Ceriantha ria sp.).

Heteractis au rora en haar bewoner de clarkii an emoonvis.

Zeenaaktslak (Chromodoris coi).

64

Hippocampus sept./okt. 2019

Hagedisvis

(Synodus in

termedius).

Anemoongarnaaltje ati ).

(Ancylomenes Sarasv

k r tebeec Enak Co Naam Duiker titel 2* / t e v e r B t ge e n fiebreve Fotogra e O Deurn Club AK 2016 tember de r t s e p e s t ik u D 60 uiken A a nt al d n 45 toduike ijk, fo l a t n a , Frankr A derland ipijnen e N , iĂŤ Belg iĂŤ, Fil atsen Indones Duikpla Spanje, Mark II -D E-M5 pus OM m ly O C a me r a D Digital E PT-EP1 3 lympus M.Zuiko m f/1.7 , O d g e z in e iz Behu .5-6.3 G 2 5m 50 mm f3 ic Lumix uiko 12- acro, Panason .Z M Lenzen 60 mm f/2.8 M a YS 1 S ea & S e .be Flitsen hy.enak otograp h p w .u www Website

Kerstboomworm (Spirobranchus giganteus).

Haars

oide ter (Crin

a sp.) in

rust op

koraal.

De schilderachtige tex turen van een slijkkoker worm (Sabella pavonina) .

(N Zeenaaktslak

embrotha cham

berlaini ).

Hippocampus sept./okt. 2019

65

Reportage Interview

Een mislukte astronaut Jolien Depoorter deelde haar visie over haar eerste duik met het duikmagazine Hippocampus.

"Briefing!", riep de verantwoordelijke van die dag. Alsof mijn wekker met een plof op mijn hoofd viel, was ik meteen klaarwakker. We haastten ons naar de desbetreffende plaats en sloten ons aan bij een groep van acht, allemaal oude rotten in het vak, de één al wat beter dan de ander, de één al wat frisser dan de ander. De verantwoordelijke gaf een uitzonderlijke preek over veiligheid, regels, buddy's, vriendschap, natuur, maar mijn gedachten konden zich

66

Hippocampus sept./okt. 2019

Tekening: Jolien Depoorter.

W

rijvend in mijn ogen en met een welgemeende geeuw, groette ik de zon die ons met een fijne, warme straal welkom heette. Na anderhalf uur meerijden in een krakkemikkige wagen die elk moment riep om een pauze, stonk naar de verbrande diesel, maar toch de eindbestemming moest halen, werd ik wakker op de plaats waar m'n leven voorgoed zou veranderen, althans mijn visie op het leven.

Ik opende de passagiersdeur en snoof meteen de frisse, zuivere zeelucht door mijn neus. Mijn vriend staarde me aan, nam me in zijn armen en fluisterde zacht en glimlachend in mijn oor: "Goeiemorgen schat, goed geslapen?". Meer dan een slaperige en verwarde ochtendblik kon ik hem op dat moment niet bieden, maar ik sloeg mijn armen om zijn nek. "Vandaag zal het gebeuren", zei hij.

Zelfportret: vele duiken later voel ik me een echte duiker.

niet geheel richten op zijn uitgesproken woorden. Zijn slotzin kwam echter wel goed aan: "Binnen een tiental minuten wil ik iedereen aan de waterkant zien, want binnen een uurtje wordt relatief sterke stroming verwacht." "Ook dat nog", mompelde ik tussen mijn tanden, alsof ik nog niet genoeg zenuwen had. Er kwam precies toch meer bij kijken dan ik me aanvankelijk in mijn ideale droomwereld had kunnen voorstellen.

Rustig nam ik mijn pak uit een zorgvuldig uitkozen, kwaliteitsvolle doos, want ik wilde al mijn materiaal van meet af aan goed verzorgen. De frisse zeelucht veranderde al snel in een geur van opgewarmd

rubber. Ik monteerde mijn fles nauwkeurig en volledig volgens het boekje, want je wilt toch niet dat daar iets mee fout loopt. Mijn kleren hingen al aan een zelf ontworpen kapstok, gemonteerd op de openstaande autokoffer. Ik duwde met volle kracht mijn benen door het nogal spannende zeven millimeter dikke duikpak, gevolgd door mijn armen en nek. Daarboven kwam nogmaals een zeven millimeter dik pak, duikbotjes, handschoenen, een kap, een duikcomputer, een lamp en uiteraard niet te vergeten, een loodgordel van om en bij tien kilogram. Als een mislukte astronaut probeerde ik alsnog mijn duikfles op mijn rug te krijgen. Ik stak al waggelend de straat over, waarna ik de priemende blik

van de vijfentwintig trappen voelde steken in mijn buik. Daar moest ik over en dan was ik bij de zee. Met zo'n dertig kilo extra aan mijn lijf begon ik aan de klimtocht. Hijgend en zwetend kwam ik aan bij het water. Ik keek voorzichtig rond me en zag al snel dat ik niet als enige wat vreemd en ongemakkelijk de waterkant bereikte.

Enkele passen verder voelde ik een hand op mijn schouder. De andere hand trachtte mijn duikfles te ondersteunen, waardoor het een pak lichter aanvoelde. Ik stapte het water voorzichtig in en tot mijn grote verbazing voelde dat zelfs niet koud aan. Integendeel, het was een gevoel dat alle verwachtingen van de betekenis van het woord 'vrijheid' overtrof.

De man die zo vriendelijk was om mij in het water te helpen, keek me voorzichtig aan en stelde mij helemaal op mijn gemak. Ook mijn vriend zou me niet in de steek laten.

Hij stond vier meter verder ook wat te waggelen en ongemakkelijk te wezen, maar zijn ogen keken niet weg. "Ben je er klaar voor?", vroeg de man. Ik knikte. We zakten stilaan weg in het water, hard bijtend op het mondstuk, met hersenen die volledig weigerden om ook maar één hap lucht te nemen, vechtend tegen mijn reflexen tot ik het niet meer hield. In één ruk nam ik, net zoals een pasgeboren baby, zo'n grote hap lucht dat ik er duizelig van werd. En herboren voelde ik mij helemaal.

v e rstoren en hoe mijn lamp in alle richtingen bleef schijnen, zoekend naar leven, zoekend naar een ongekende wereld waar wij van profiteren, een wereld waarin wij niet thuishoren. Hij viel me niet aan, maar kroop bang weg, zo snel hij kon, angstig en onzeker door de nabijheid van een mens...

Een mens die in zijn ogen beschouwd wordt als een gevaarlijk beest.

De manometer vertelde mij na geruime tijd dat mijn lucht op raakte. Volledig vertrouwend op technologie liet ik mezelf en mijn leven wederom aan wal leiden. Na het horen van de behaalde diepte, kreeg ik prompt geen adem meer. Nochtans hield ik mijn hoofd boven water en was mijn leven niet meer afhankelijk van een rubberen mondstuk. Op vijftien meter diepte had ik de eer om kennis te maken met ongekende en ongeziene fauna en flora, die stilaan aan het verdwijnen zijn als gevolg van ons leven boven het wateroppervlak.

Ik, als fervent prater – want als ik in de buurt ben, hoor je mij altijd – was ineens stil geworden. Ik leerde iets nieuws kennen. Iets dat nochtans al veel langer bestaat dan wijzelf. Alle moeite om in het water te geraken, het dragen van extra kilo's, het sleuren van de duikfles … had allemaal geen belang meer. Elke bestaande moeilijkheid werd nihil, stress en nervositeit leken sinds die dag zo onbenullig als de Mont-Blanc groot lijkt. Zolang de bewoners van het schijnbaar oneindige deel van de wereld – dat overigens door de mensheid niet gezien of benoemd wordt als werelddeel – mij er alsnog toelaten, blijft het water mijn nieuwe thuis, zonder huurgeld, dat eerbied en respect verdient.

 JOLIEN DEPOORTER

T en

ing

Een kleine krab had echter wel door hoe zwak wij zijn als wij buiten onze eigen habitat treden en schrikt er, geheel terecht, niet voor terug om zijn scharen los te laten op een van onze tien vingers.

Meerdere malen kreeg ik een waarschu-

en

Een vis kwam parmantig voor mij uit zwemmen. Zijn blik vertelde meer dan duizend woorden. Het leek alsof hij me kwam vragen wat mijn bedoelingen waren. Een dier, dat ik anders koop op de vismarkt, zomaar in de oven stop en met volle smaak mijn maag in pomp om daarna languit en

Een kreeft zag hoe ik met mijn golvende bewegingen het ritme van de zee kwam

wende blik mijn richting geworpen, die ik zomaar, alsof ik was een klein verzwakt wezen was, respecteerde.

ek

Stil, heel erg stil, geen vervelende vragen, geen nieuwe verbale info, geen telefoons die zo snel als mogelijk beantwoord moeten worden. Zelfs mijn eigen stem verdween helemaal. De luchtbellen zochten stilaan een weg naar boven en streelden mijn wangen bij het vaarwel zeggen.

helemaal verzadigd en voldaan de zetel in te ploffen, vond het nodig om nu mijn richting uit te komen en mij er op te wijzen dat ik in zijn habitat vertoefde en dat ik het met geen vinger mocht aanraken. En toch, dat beestje tolereerde mij. Het kwam helemaal niet mijn richting uitzwemmen met de intentie om mij op te eten of mij in een oven te stoppen. Het had er nochtans alle recht toe, want... wat deed ik daar ook al weer?

(2 ): J

ol

ie n

De

po

Met zo'n dik duikpak en een fles op mijn rug voelde ik me als een mislukte astronaut.

Hippocampus sept./okt. 2019

67

or t

er.

50 jaar VVDC

De door Hans Bonte, burgemeester van Vilvoorde, overhandigde oorkonde.

Foto: VVDC-archief.

Club in de kijker

Van 1969-2019, dat is 50 jaar!

D

e Vilvoduikersclub zag het levenslicht op 12 september 1969. Roger De Pelsmaker werd toen door een aantal personen verzocht om als eerste 'duikmonitor' te fungeren in een nieuw op te richten club te Vilvoorde. Roger is beginnen duiken in 1962 bij duikschool Neptunus te Mechelen. Hij deed dit vooral uit professioneel oogpunt, omdat hij bij de brandweer werkzaam was en ze daar nood hadden aan een duikploeg.

In 1970 telde de club 15 leden. Er was nog niet echt sprake van het behalen van duikbrevetten, maar het was meer om met gelijkgezinden een gemeenschappelijke hobby te beoefenen. Qua duikmateriaal was er toen nog niet veel voorhanden. Iedereen zorgde voor zijn eigen materiaal. Later kon er via Bloso een aanvraag voor extra materiaal ingediend worden.

In 1974 kwam er een afsplitsing. Een aantal leden besliste haar eigen

itter) cken(voorz Eddy Van Ey rtgat( lid en oo M y rr en Ba rslid). oud- bestuu

68

Hippocampus sept./okt. 2019

na Groepsfoto

weg te gaan en richtte duikschool 'De Zeeduivels' op.

Er werden destijds allerhande activiteiten georganiseerd om geld in het laatje te brengen zoals filmavonden, aquariumtententoonstellingen, … Van subsidies was er toen nog helemaal geen sprake. De zwembadtrainingen vonden in het begin plaats op zaterdagavond, later kwam daar de dinsdagavond bij. Vilvoorde beschikte toen al over een overdekt zwembad wat in die tijd niet alledaags was. Buitenduiken gebeurden in Lessines, Vodelée, het Zilvermeer Mol, de Oosterschelde, … Toen werd er ook al regelmatig in Frankrijk en Spanje gedoken.

In de voorbije 50 jaar is het clublokaal op drie verschillende locaties in Vilvoorde on-

de wrakken

cruise in Eg

dergebracht. Van 'het Tuchthuis' naar de 'Groenstraat' en tenslotte naar het 'zwembad 't Zeepaardje'. Het 'CafeTaria' heeft een eigen keuken en materiaal/leslokaal, waar naast interne theorielessen ook soms BRAVOS- en NELOS-cursussen worden georganiseerd. De contacten met de stadsdiensten lopen vlot en het is duidelijk dat Vilvoorde zijn sportclubs een warm hart toedraagt.

De VVDC werd intussen een volwaardige NELOS-duikschool, waar jaarlijks meerdere brevetten worden behaald. Dankzij het uitgebreide kader kan er steeds in kleinere groepjes worden gewerkt, wat door de kandidaten wordt geapprecieerd. Het ledenaantal is vrij constant met steeds een 50-tal enthousiaste duikers, waarvan 8 in-

ypte.

Après dive in Vodelée na een clubduik .

Clubreis maa rt 2019.

Malapascua Filipijnen.

Après dive tijdens de

structeurs. De leden komen uit Vilvoorde, maar ook uit de omliggende gemeenten.

Er wordt wekelijks getraind op dinsdagavond van 21-22 uur in het Vilvoordse zwembad 't Zeepaardje. Na de training wordt er 'ge-après dived' in het clublokaal dat boven het zwembad ligt. Tussen pot en pint worden de duikplannen van het volgend weekend gesmeed. Het is ook mogelijk om flessen te vullen, gezien de club de trotse eigenaar is van een eigen compressor.

een duikstage georganiseerd, zowel in als buiten Europa. Zo stonden al reizen naar Egypte, de Malediven, Frankijk, Spanje, Bonaire,… op de planning.

Er wordt ook samengewerkt met duikclubs van binnen en buiten Vilvoorde. Een mooi voorbeeld daarvan is de jaarlijkse kerstduik met onder andere de Zeeduivels en Acuatica. Naar communicatie toe wordt er per e-mail en met Facebook gewerkt. De club beschikt zowel over een openbare pagina als een ledenplatform.

De vaste duikstek van de VVDC is 'de Nekker' in Mechelen, waar er tot drie keer per week kan worden gedoken. De Belgische steengroeves en de Oosterschelde staan ook dikwijls op het programma. Naast het wekelijks duiken wordt er ook jaarlijks

Het hele jaar door wordt het 50-jarig bestaan gevierd. Op 2 februari 2019 werd de club gehuldigd in het stadhuis door de burgemeester en de schepen van sport. Er volgde een mooie reportage op Ring TV met schitterende beelden, gefilmd door onze leden. Elk lid ontving er vanwege de VVDC een mooie geborduurde badhanddoek als aandenken, met dank aan onze sponsors: garage Jaguar-Land Rover uit Asse en dierenarts Erik De Groef uit Machelen. Op vele gelegenheden wordt er voor een hapje en een tapje gezorgd: het is immers een feestjaar! Dit jaar stond er ook een jubileum duikstage op het programma. Er werd in maart met een 20-tal duikers afgereisd naar de Filipijnen. Het werd een onvergetelijke duikreis. Qua on-

Sinterklaasfeestje

2018.

Foto's (7): Carl Vandekerckhove.

Duik in Barrage de l 'Eau d'Heure.

clubreis.

derwaterfauna en -flora was het een absolute topper met onder andere de voshaai, schildpadden, mandarijnvisjes (zelfs parende), kleurrijke zeepaardjes, …

In september staat er dan een groot jubileumfeest op het programma in de Nekker.

Eerst een jubileumduik, gevolgd door een buffet met het nodige vocht.

Feestvieren is voor de VVDC'ers een tweede natuur!  KATUSKA MALBRANCKE

Voor alle info: DD facebook.com/vilvoduikersclub DD info@vvdc.be DD www.vvdc.be Het bestuur dat alles in goede banen leidt: DD Voorzitter: Eddy Van Eycken DD Secretaris: Mireille Verboven DD Duikschoolverantwoordelijke/Materiaalmeester: Johnny Adam DD Penningmeester: Jan Vandersteen DD Lokaalverantwoordelijke: Chris Segaert DD PR/Ondervoorzitter: Katuska Malbrancke Hippocampus sept./okt. 2019

69

Foto: Ivo Madder.

Mijn buddy

De 'no fins'

duikster

Op de ochtend van mijn volgende duikafspraak voel ik me een beetje zoals het weer vandaag: grijs. Niet dat ik plots veel ouder geworden ben, maar ik zie het niet echt zitten. Ten eerste is het al een tijdje geleden dat ik naar een zwembadtraining vrijduiken geweest ben. Ten tweede ben ik zeer slecht in schoolslag zwemmen. Waarom ik daarover zo inzit? Wel, ik heb vandaag afgesproken met Linde Muyshondt, de Belgische recordhoudster 'no fins'.

O

m helemaal juist te zijn moet ik schrijven 'constant weight no fins' ofwel CNF. Google haar naam, gecombineerd met het woord AIDA en je zal begrijpen waarom ik me niet op mijn gemak voel. Het concept van deze rubriek volgend, zal ik immers met haar duiken in haar stijl: in schoolslag naar beneden.

Een rampscenario speelt zich af voor mijn innerlijk oog. Als ik de cafetaria van duiktank Transfo te Zwevegem binnenstap, krijg ik nieuws waardoor mijn stemming er niet echt op verbetert: zij en ik vormen samen een ploeg. Alleen! Dat betekent veel duiken. Vrijduiken, de veiligheid verzekeren, interviewen en fotograferen, dat wordt multitasken.

Hoe ik Linde leerde kennen? Door het volgen van de cursus vrijduiken vertoef ik soms in andere milieus dan die van de flessenduikers. In tegenstelling tot wat ik dacht is NELOS een lappendeken van ver-

70

Hippocampus sept./okt. 2019

schillende takken van de onderwatersport.

En ja, soms kom je bekenden tegen die zich in verschillende domeinen begeven, maar meestal zijn het gescheiden werelden. Tijdens een bijeenkomst van vrijduikers werd Linde gefeliciteerd met haar record en dit deed bij mij direct een belletje rinkelen.

Niet omdat ik over haar Belgisch record gelezen had, en ik heb daar geen goed excuus voor, maar omdat zij daardoor een goede kandidaat voor deze reeks zou zijn.

Nadien herinnerde ik me dat ik haar heb zien oefenen tijdens een sessie in Nemo33 en ben toen naar haar toegestapt met de vraag of we eens samen konden duiken.

Terug naar Zwevegem. Op het moment dat de algemene duikorganisator me vertelt dat ik alleen met Linde zal duiken, zit ze al in de duiktank. Ik kijk door het raampje en zie haar net keren. Tot mijn verwondering bemerk ik dat ze bij iedere voorwaartse armbeweging een klein beetje zakt om

Profiel Linde Muyshondt • Startjaar vrijduiken: 2016.

• Aantal vrijduiken: Ik kan er geen concreet cijfer op plakken, omdat die niet gelogd worden (op een vrijduiksessie van 2 uur doe je gemakkelijk 15 vrijduiken).

• Huidige club: Scylla Diving Aarschot.

• Duikbrevet: CMAS 4*Vrijduiker.

• Andere brevetten: SSI Instructeur.

• Speciaal materiaal: 'no fins'.

• Favoriete duikstek onze wateren: Put van Ekeren.

• Favoriete duikstek buitenland: te veel om op te sommen.

• Voorkeur soort duik: 'no fins vrijduiken'. daarna een paar meter te stijgen. CNF is geen gelijkmatige beweging. De moed zakt me in mijn schoenen, maar het is nu te laat om terug te krabbelen. Gedwee volg ik de rest naar de kleedkamer.

Foto's (2): Ivo Madder.

Linde Muyshondt tijdens een vrijduik 'no fins'.

De belangrijkste items in Linde Muyshondt haar duikbak: een duikpak en een neusklem.

Linde Muyshondt met haar veiligheidsduiker Hoesy tijdens de opstijging.

In een paar woorden aan de boei leg ik het idee van onze duik uit. Ik hoor mezelf vertellen dat het de bedoeling is dat ik volgens haar manier duik. Nu is er geen weg terug meer. Ze glimlacht en stelt voor dat we ons 'opwarmen' door een aantal keren losjes te duiken in 'free immersion'. Deze stijl, waarbij je naar beneden duikt door aan de daallijn te trekken, verkies ik vanwege de grote controle op de daal- en stijgsnelheid. Dit begint goed. Mijn vertrouwen groeit.

Tijdens de recuperatiepauzes vraag ik haar waarom ze het duiken zonder vinnen zo leuk vindt. Ze geeft me daarvoor een aantal redenen. Het is de vrijduikdiscipline die de meeste spierinspanning vraagt.

Je moet immers zonder hulpmiddelen zoals vinnen of een daallijn naar beneden en naar boven zwemmen. Daarnaast heb je bijna niets nodig om het te beoefenen.

Een neusknijper in je duikbak volstaat. Je hebt zelfs geen boei met daallijn nodig en zonder materiaal is het contact met het water intenser. Benieuwd of dat ook mijn ervaring zal zijn?

Van duiken met behulp van de kabel gaan we over naar het zwemmend duiken. Voor ik de eerste keer op die manier naar de bodem zak, vraag ik mijn buddy om enkele tips. Die geeft ze niet, want ze wil eerst

even zien hoe ik het doe.

Voor het bekomen van een goede lift – de laatste fase van het vrijduiken, waarin je als duiker door de positieve vlotbaarheid als het ware naar boven geduwd wordt – ben ik ietsje te licht gelood. Dit resulteert in een moeilijke start, omdat ik aan te veel tegelijkertijd moet denken. Na drie slagen lukt het me en vertrek ik in schoolslag richting bodem. Ik draai op het keerpunt en zwem terug totdat de hand van Archimedes me naar boven duwt en voer het veiligheidsprotocol uit om mooi af te ronden.

Het ging beter dan verwacht, maar ik weet nog niet hoe ik me er bij moet voelen. Ik moet er te veel bij nadenken. Ik doe mijn vinnen terug aan, want nu is het de beurt aan Linde en moet ik voor haar veiligheid instaan. Tijdens het wisselen van de rollen krijg ik een aantal tips. Je oren klaar je preventief voor het vertrek en daarna in het midden van iedere slag. Ik moet dit doen door na een volledige schoolslag een arm naar voren te strekken en met de andere hand mijn neus dicht te nijpen. Ondertussen geef je een beenslag. Nu heb ik nog meer om over na te denken.

Nadat Linde het perfect demonstreert, is het terug aan mij. Het vertrek lukt beter en ook de afwisseling tussen armbeweging en klaren lukt me aardig. We doen het nog een paar keer. Door de betere klaartechniek kan ik een grotere diepte bereiken.

Maar we zijn nog niet aan de neusknijper.

Dat is de volgende stap.

Bril af en knijper op. Nu mogen de volledige slagen elkaar opvolgen. Voor het klaren heb ik immers geen hand meer nodig. Dit voelt wel onnatuurlijk aan. Ook het zicht is door het ontbreken van een duikmasker

gereduceerd tot 'zwembadzicht'. Hierdoor ben je je automatisch meer bewust van je eigen lichaam en minder van je omgeving.

Na een paar onderdompelingen lukt het beter. Ik begin het zowaar leuk te vinden.

Linde heeft deze gemoedsgesteldheid al vastgesteld en beweert dat dit nog mijn favoriete stijl zal worden, iets wat ik niet toegeef.

We gaan onze laatste 30 minuten in als ze me voorstelt om mijn sokken uit te doen. Ik heb die dunne stofjes aan mijn voeten gedaan om beter in mijn vinnen te geraken en heb geen bezwaar tegen het uitvoeren van haar suggestie. Het contact met het koude water verhoogt er een beetje mee. Daarna stelt ze voor om ook onze kap uit te doen.

Dit zou het watergevoel nog vergroten. Nu ritst ze de 'lanyard' uit de oppervlakteboei.

Doordat het water in deze duiktank helder en niet diep is, is het gebruik van een persoonlijke verbindingslijn, de 'lanyard', met de daallijn niet verplicht en dus hebben we die, in overleg, niet gebruikt. Ze vertelt dat bij het duiken zonder hoofdbescherming de kans echter bestaat dat je gedesoriënteerd raakt. Een extra hulpmiddel om de weg naar boven te vinden, is dus aangeraden.

De beleving belooft intenser te zijn. En dat is het!

Na een paar duikjes horen we het stopsignaal. Omdat zij juist aan de beurt is, spreken we af dat ze haar CNF-duik uitvoert en ik haar bij de opstijging direct tegemoet kom. Als ze bovenkomt, is ze een en al glimlach. Ik heb zelden iemand zo zien genieten van een goede duik, laat staan van een vrijduik. Ze geniet duidelijk van deze discipline die haar volledig ligt. Als ze dit plezier met de wil om te verbeteren door training blijft combineren, dan zal haar huidig record niet lang standhouden. We zullen haar naam dan nog zeker meermaals zien verschijnen. En deze keer zal ik er wel op letten.

Na een bbq rij ik terug naar huis. De zon komt zowaar piepen. De duik was veel leuker dan dat ik verwacht had. Ik zit glimlachend achter het stuur. Dank je wel Linde, dat ik deel van je kleine duikploeg mocht uitmaken en om me in te leiden tot de 'no fins' duikdiscipline. Ik schrap een te ontdekken duikfacet van mijn lijstje en kijk even wat mijn volgende buddy me zal leren. Aha, daar zal ik niet tegenop zien. Dat zal meevallen. Ken je iemand die mij en dus ook de lezers iets kan bijbrengen over de variatie in het duiken? Stuur me dan een mailtje: patrick.vanhoeserlande@nelos.be.

 PATRICK VAN HOESERLANDE

Hippocampus sept./okt. 2019

71

Reportage Biologie

Paling, als een vis op het droge

Sinds 2007 behoort de paling tot de bedreigde vissoorten. Meer dan 10 jaar later is dit nog steeds niet anders. Ondertussen vindt deze vissoort in illegale drugs een nieuwe bedreiging.

P

aling bezorgde me ooit de schrik van mijn leven. Natuurlijk was mijn buddy Luc De Bruyne even schuldig als de paling zelf. Aan de duikplaats Camping Linda, een tiental jaar geleden, doken we uit in de kom. De zanderige bodem zat vol gaten. Luc deed teken om eens te kijken. Nietsvermoedend volgde ik het advies van de duikleider, terwijl hij de paling uit het zand liet schieten. Wemeldinge kon mijn gegil horen, gevolgd door het mannelijk geschater. Sindsdien kom ik de schuwe paling uitzonderlijk tegen in de Oosterschelde, maar in de Put van Ekeren en andere zoetwaterplassen is hij nog regelmatig te spotten.

habitat De paling, ook wel aal of vollediger Europese aal (Anguilla anguilla) genoemd, komt voor in alle wateren (lees watertypes) met modderbodems en verstopt zich in beschutte plaatsen of graaft zich in de bodem in. Of de naam paling dan wel aal wordt gebruikt, is plaatsgebonden. 's Nachts verlaat hij zijn schuilplaats en gaat hij op zoek naar voedsel. In de winter (van november tot maart) graaft hij zich weer in, is weinig actief en eet praktisch niet.

De paling is te vinden in water dat mak-

Foto: Jef Driesen.

Paling in de Oosterschelde, tegenwoordig eerder een uitzondering.

72

Hippocampus sept./okt. 2019

kelijk bereikbaar is vanuit de zee. Door zijn kleine kieuwen kan hij lang buiten het water overleven en zich al kronkelend over (vochtig) land verplaatsen. De vis bereikt hierdoor geĂŻsoleerde wateren en weet die op dezelfde manier weer te verlaten tijdens vochtige nachten.

De maximale lichaamslengte (inclusief staart) is bij mannetjes ongeveer 50 centimeter. De vrouwtjes kunnen meer dan tweemaal zo lang en tot 7 kilogram zwaar worden. De mannetjes blijven 6 tot 12 jaar in het zoete water, de vrouwtjes 9 tot 20 jaar.

De paling behoort tot de familie Anguillidae en werd voor het eerst wetenschappelijk beschreven in 1758 door Carl Linnaeus als Angill angill. Het is een catadrome vis, een soort trekvis die zijn habitat verlaat naar lager gelegen water om kuit te gaan schieten. Ruim 2300 jaar geleden, in de tijd van Aristoteles, aten de Grieken al paling. Deze bruin tot grijsachtig gekleurde vis heeft een lang slangachtig lichaam en is gemakkelijk van andere vissen te onderscheiden. De paling heeft een spitse, wigvormige kop, waarvan de onderkaak langer is dan de bovenkaak en heeft twee neusgaten voorzien van buisjes. De kieuwopeningen zijn zeer klein, waardoor de kieuwen goed kunnen worden afgesloten van de buitenwereld en een trip over land mogelijk is. Hij zwemt door zijn lange staart heen en weer te bewegen. De paling is erg lastig te hanteren door de dikke egale huid, voorzien van een gladde slijmlaag en probeert met wilde kronkelbewegingen te ontsnappen aan zijn belagers.

Andere eigenaardigheden van de paling Bij kleine palingen is het bijna onmogelijk om het geslacht te bepalen. Als ze groter worden, bepalen ze zelf hun geslacht. Hele grote dikke, vette palingen van circa 50 centimeter en groter zijn altijd vrouwtjes.

Dit is een zeer langlevende soort, die niet altijd naar de paaigronden trekt, met een maximale levensduur van 85 jaar.

De spieren van de palingen die zich klaarmaken om weg te trekken naar de Sargassozee, werken anders dan de spieren van de palingen die hier nog even blijven. De wegtrekkende palingen worden ruim tachtig procent sterker en maken alleen nog trage, maar efficiënte bewegingen.

paaien Als de onvolwassen palingen een bepaalde hoeveelheid vet in hun vlees opgeslagen hebben, krijgen ze een zilverachtige huid – vanaf nu worden ze schieraal of zilveraal genoemd – en migreren ze terug naar de zee tijdens donkere, maanloze en storm-

achtige nachten. Ze trekken dan verder naar de paaigronden, terwijl de geslachtsontwikkeling plaatsvindt. Dit is een reis van 6.000 km. Tijdens deze reis verbruiken ze zeer weinig energie om te zwemmen: slechts circa 60 gram per kilo lichaamsgewicht.

Paaien doen ze in de winter en het vroege voorjaar. Ze leggen hun eieren vermoedelijk in de Sargassozee, waar de beruchte Bermudadriehoek met al zijn geheimen ligt (dit is in 1923 door de Deense onderzoeker Johannes Schmidt ontdekt, die de kleinste larven daar aantrof). Het paaiproces zelf is echter nog nooit door mensen waargenomen. Van de Japanse paling en andere palingsoorten is de paaiplaats wel bekend.

eieren en larven Waarschijnlijk vindt het paaien op grote diepte plaats en komen de eitjes na ongeveer vier dagen uit. De larve is gemiddeld 6 mm groot, weegt 0,3 gram en is volledig ongepigmenteerd. Na het uitkomen heeft de larve nog een dooierzak. Het duurt ongeveer een week voordat de ogen volledig gepigmenteerd zijn en de dooierzak is opgebruikt.

De larve is nu zijdelings afgeplat en krijgt de vorm van een wilgenblad.

wilgenbladlarven De afgeplatte doorschijnende vorm van de wilgenbladlarven (Leptocephali) helpt hun zichtbaarheid te verkleinen en de overlevingskansen te vergroten.

Men neemt aan dat de Leptocephali zich voeden met een samenstelling van organisch materiaal zoals zeesneeuw in plaats van met plankton. Ze drijven tot drie jaar lang mee met de Golfstroom in het plankton tot ze de kusten van Europa in hun vizier krijgen, terwijl ze langzaamaan een ronde vorm krijgen.

glasaaltjes In dit stadium staan ​​ ze bekend als glas­­ aaltjes. Ze leven nog ongeveer twee maanden in continentale wateren en worden aangetrokken door de geur van zoet water. Met behulp van

het getij proberen ze de rivier op te trekken. Ze zijn nu 65 mm lang.

gele, rode of bruine paling De glasaal krijgt tanden, zijn gedrag wijzigt en in het zoete water verdwijnt de doorzichtigheid al vrij snel door pigmentatie.

De gele, rode of bruine palinkjes zoeken bescherming en voedsel. Als dat niet ter beschikking is, dan trekken de palinkjes terug naar de kustwateren. Ook de temperatuur van het water bepaalt de groei van dit glibberig dier. Als de onvolwassen paling een bepaalde hoeveelheid vet in zijn vlees heeft opgeslagen, wordt hij schieraal genoemd. De dieren worden vet, de ogen worden groter en ze krijgen een lichtgrijze kleur en een witte buik, de vinnen worden groter en de huid wordt dikker, waardoor we rond zijn in zijn enigmatische en fenotypische levensloop.

Foto: Uwe Kils.

Kenmerken

Foto: www.phys.org.

De Europese paling is ernstig bedreigd, maar toch mogen er in de EU nog steeds legaal glasaaltjes (juveniele palingen) gevangen worden, weliswaar onder een strikt nationaal quotasysteem.

Glasaaltjes.

Hippocampus sept./okt. 2019

73

Reportage Biologie

De levenscyclus van de Europese aal (Anguilla anguilla).

voedsel Met behulp van zijn reukvermogen jaagt de paling voornamelijk op muggenlarven, tweekleppigen zoals driehoeksmosseltjes, vlokreeften en andere kleine ongewervelden. Hij eet ook kuit en larven van andere vissoorten. Groter jaagt hij op kleine vis.

kweken Wetenschappers van de Universiteit Leiden vonden een manier om Europese paling geslachtsrijp te maken en daarna larven te krijgen. Het probleem is de larven in leven te houden, omdat men tot op heden niet weet wat de larven in het wild eten (Japanse paling wordt wel al commercieel gekweekt).

bedreigingen 50 jaar geleden is vastgesteld dat de paling steeds minder voorkomt. Dit zou toen te wijten geweest zijn aan fosfaatconcentraties in onze wateren. Die concentraties zijn behoorlijk afgenomen, maar de opmars van de paling blijft uit. In de loop der jaren moet de paling steeds meer uitdagingen overwinnen: • Vissers, aalscholvers, meeuwen en diverse vissoorten pikken graag een aaltje mee. Vroeger kwam de aalscholver in onze contreien bijna niet voor. Nu worden er heel veel broedplaatsen genoteerd.

• Een parasiet uit Japan nestelt zich in de meeste jeugdige glasaaltjes en dat gaat hen parten spelen tijdens de wereldreis

naar de paaigronden, waardoor de palingen verzwakken en hun bestemming niet halen.

• Gebouwde hindernissen zoals sluizen, dijken en waterkeringen bemoeilijken de in- en uitstroom van en naar de binnenwateren. Mogelijk zorgt bijvoorbeeld een gemaal ook voor een hogere sterfte.

• Inpoldering zorgt voor een grote beperking van zijn leefgebied.

• Vervuiling en resten van bepaalde medicatie ontregelt de hormoonhuishouding, waardoor geslachtsontwikkeling bij de paling en de ontwikkeling van de embryo's verstoord kunnen geraken.

De aanwezigheid van illegale drugs in het aquatisch milieu vormt een nieuw potentieel risico voor de in het water levende organismen, hoewel er weinig bekend is over de ecologische effecten. Aan de Universiteit van Napels hebben ze voor een studie naar de effecten palingen gedurende 50 dagen in laag geconcentreerd cocaïnewater gezet. Ze leken hyperactief en gezond.

Maar hun skeletspieren vertoonden daarentegen tekenen van ernstige verwondingen, spierafbraak en zwellingen (vergelijkbaar met rabdomyolyse, een aandoening waarbij veel spiervezels tegelijkertijd kapot gaan en hun werk niet meer goed kunnen doen) die zelfs na 10 dagen afkicken aanhielden. De schadelijke invloed op de spieren kan uitstel van vertrek bij de paling veroorzaken of de reis zelfs onmogelijk maken.

bescherming Sinds 2007 krijgen beschermingsmaatregelen voor de paling in Europa veel aandacht, waarbij glasaaltjes in het kustwater gevangen worden en landinwaarts opnieuw worden uitgezet. Vistrappen en 'by-

74

Hippocampus sept./okt. 2019

Voorbeeld van een vistrap: de 130 meter lange vistrap bij de rivier de Linge bij het Betuwse Zoelen (Nederland).

passes' moeten ervoor zorgen dat de volwassen palingen hun weg naar open zee gemakkelijker vinden. Die zijn ook nodig aan de Schelde die geen waterkering heeft aan de monding, maar stroomopwaarts ter hoogte van Gent en bij al haar zijrivieren hindernissen heeft. Een aanpak van het illegale drugsgebruik door wet of het bewustmaken van de mens zou eveneens een extra stap in de goede richting kunnen zijn, alhoewel een beter zuiveringsproces van het afvalwater efficiënter zou zijn om de impact van drugs op het onderwaterleven te beperken.

Alle pogingen hebben tot nu toe weinig of geen resultaten opgeleverd. Extra maatregelen zijn dus hoogdringend nodig om de paling niet te laten spartelen als een vis op het droge. 

Foto: VidiPhoto.

CHRISJE DEMUYNCK

Bronnen: • Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek Brussel • Science of the Total Environment (tijdschrift) • Wikipedia

Expositie

Persbericht Dit jaar organiseert Aquashot Limburg opnieuw een expositie over de onderwaterwereld van Nederland.

V

Nederland onder water

Foto: Silvia Waajen.

oor deze editie bezoeken we de zoute onderwaterwereld van Zeeland. Onder de grijze oppervlakte van Grevelingen en Oosterschelde schuilt een rijke leefgemeenschap met verbazingwekkende kleuren en vormen.

De expositie is gratis te bezoeken en wordt gehouden op 4, 5, 6, 11, 12 en 13 oktober 2019 van 13.00 tot 17.00 uur. De expositie is op ongeveer 5 minuten rijden van de populaire duiklocatie Boschmolenplas gelegen: Zaal Geraats, Markt 5, 6096 AL Grathem, Nederland.  SILVIA WAAJEN, NAMENS AQUASHOT LIMBURG

Hippocampus sept./okt. 2019

75

Club in de kijker

40 jaar Lagoondivers

Groepsfoto clubleden tijdens het Sinksenkamp 2019.

Aartselaar

Najaar 1979: kort na de opening van het gemeentelijk zwembad van Aartselaar wordt een initiatieduik georganiseerd door een duiker van C.V.D. Onder de geïnteresseerden bevinden zich Jacky Hagedoren en Eddy Torfs. Samen met Eddy Suys behoren ze vandaag tot de overgebleven oprichters van het 'eerste uur'.

T

oen met amper 21 leden, nu met meer dan 150. 'Lagoondivers Aartselaar' is uitgegroeid tot één van de grootste Antwerpse duikclubs. Hoe ze zich erbij voelen, vragen we de stichters zelf.

En we polsen ook naar een reactie van de huidige voorzitter en Duikschoolverantwoordelijke.

Beste Eddy Torfs (61), Eddy Suys (80) en Jacky Hagendoren (76), hoe voelt dat; 40 jaar Lagoondivers?

Jacky: ... (zucht/glimlacht) ... 'We worden oud!'. Maar ik ben trots. We hebben steeds alles voor de club gedaan met volle goesting en plezier. En al is het 40 jaar geleden, ik heb nog altijd spijt dat ik zo laat met duiken ben begonnen. Indien hier eerder een zwembad was geweest, was het wellicht vroeger gebeurd.

Eddy Suys: Het is fantastisch om getuige te zijn van de generatiewissels. Onze huidige voorzitter (Patrick Valkenborghs) was één van mijn eerste leerlingen, toen nog

76

Hippocampus sept./okt. 2019

een kameraad van mijn zoon. Het doet me echt plezier om te zien hoe iedereen evolueert binnen de organisatie. Mijn enige angst voor een grote club als de onze is dat ze ooit zou gesplitst worden. Daar zijn genoeg voorbeelden van in het verleden. Dat zou zonde zijn!

Eddy Torfs: We hadden dit nooit kunnen dromen toen we van nul begonnen. Ons grote geluk was dat Eddy Suys er was om ons alles aan te leren en veel met ons te gaan duiken. We wilden daarnaast wel een 'kleine gezellige club' creëren, waar iedereen elkaar kent. Nu tellen we ongeveer 150 leden, maar het familiale karakter is gelukkig gebleven.

Uiteraard is de club ook enorm geëvolueerd, gelukkig alleen maar in de positieve zin. En als 'kleine beginnerkes' hadden we nooit gedacht andere clubs te overstijgen qua 'grootte'.

Er waren heus heel wat onvergetelijke momenten. Wat blijft elk van jullie bij?

Eddy Suys: Uiteraard vele leuke dingen,

waaronder 9 jaar lang jaarlijks vrij gaan kamperen en duiken met enkele clubleden in Galicië. Met eigen rubberbootjes en eigen compressoren. We konden toen ook nog elke dag zorgen voor ons eigen eten uit de zee (lacht). En na het oplossen van een misverstand én het helpen van een lokale journalist met autopech, zijn we met een artikel in de lokale krant terechtgekomen; ...als opvolgers van Cousteau! Fantastisch!

Eddy Torfs: Ik denk nog vaak terug aan één van de eerste uitstappen van onze club; met een bus naar de Grevelingen in putje winter. Barkoud, ijs op het water, bibberen, ... Na 10 minuten 'duiken' ging iedereen terug de bus in om op te warmen. Uiteraard kon een beetje drank daarbij helpen. Het werd zo'n leuke boel dat er zelfs koprollen werden gemaakt in de bus (lacht). Dat waren tijden!

Jacky: Helaas ... het overlijden van Tuur (een trouwe duikvriend) zo'n 20 jaar geleden. We zien hem nog steeds 'patatten schellen' op de camping waar we verble-

Foto: Archief Lagoondivers.

Foto: Eddy Torfs.

Eddy Torfs met zijn bavet.

ven. Ne goeie mens. Hij had niet mogen gaan. Hij had toen wat problemen aan zijn hart. In huidige tijden zouden ze hem hebben kunnen redden. Een spijtig verlies.

sonen met een handicap, ... en is het duiken eigenlijk toegankelijk geworden voor iedereen. Ook een evolutie!

Wat maakt de 'Lagoondivers' zo uniek?

Is het duiken geëvolueerd?

Jacky: Huh, ... dat kan je niet meer vergelijken! Vroeger dook je met een gehuurd of een gekregen pak...plus een 'bavet' rond je nek (Met een 'bavet' of 'wc-bril' wordt een soort opblaasbare reddingsvest bedoeld, waar vroeger mee gedoken werd) en een één-traps-ontspanner ... (doet er rare mondgeluiden bij). Het is nu allemaal anders, je koopt een droogpak, bezit meteen topmateriaal, ... wat een evolutie!

Eddy Suys: Weet je wat er in mijn allereerste eerste trap zat? Een 'soupape' zoals bij een fietsband (ventiel). Ik heb hem nog thuis en doe hem voor geen geld ter wereld weg!

Eddy Torfs: Vroeger zaten we ook urenlang onze duiken te berekenen op een stukje papier met behulp van een kaart.

En nu kan dat met een 'chique' computer.

Soms bedenkelijk, maar anderzijds is het duiken er wel makkelijker op geworden. En gelukkig ook strenger, want vroeger mocht bijna alles.

Eddy Suys: Vroeger waren het enkel de waterratten die leerden duiken: redders, vrijduikers, ... Nu kunnen zelfs kinderen het leren, heeft men oplossingen voor per-

Eddy Torfs: Het is nog steeds één grote familie. Iedereen komt om een uurtje te duiken, maar blijft daarna om nog 4 uur plezier te maken.

Eddy Suys: 'De danseressen op de laatste showavond!' (lacht). Het is onvoorstelbaar; de thema-avonden die de laatste jaren door de leden in elkaar zijn gestoken tijdens de clubweekends; uniek!

Jacky: En iedereen komt goed overeen met elkaar, anders zouden we geen 40 jaar kunnen bestaan.

Duiken jullie nog?

Eddy Torfs: Vroeger sprongen we over de dijk om te gaan duiken, nu hopen we een roltrap tegen te komen. Heel af en toe nog.

Eddy Suys: Ja, nog af en toe. Waar ik makkelijk het water in kan. Wanneer dit artikel gelezen wordt, zal ik wellicht net over de 4.000 duiken zitten.

Beste Patrick Valkenborghs, voorzitter sinds 2015, ... een trotse voorzitter?

Patrick: Een hele fiere voorzitter! Nog geen jaar na de oprichting, in 1980, kwam

ik bij de club. Kleinschalig in het begin, maar heel gezellig. We zijn in de loop van de jaren behoorlijk gegroeid. En ik denk dat we ondertussen bekend staan als een heel kwalitatieve, hoogstaande club, met een goede sfeer én een heel degelijk opleidings­niveau naar NELOS-normen.

We hebben het geluk gehad van in het begin niet alleen opleiding te hebben meegekregen van Eddy Suys, maar meteen ook de juiste normen en waarden. De club werd in het begin soms ook 'de club van de Suys' genoemd. Nadien zijn er nog touwtrekkers bijgekomen, zoals Freddy Minnekeer, die ook veel hebben betekend voor de Lagoondivers.

Is er nog een doel?

Patrick: We willen een club blijven voor iedereen en waarbij we blijven streven naar het familiale karakter. Dat zie je soms op events; de leden, jong en oud, met partners, kinderen, familie, ... fantastisch om zien.

De kernactiviteit van onze club blijft echter wel duiken en het is de bedoeling de norm hiervoor hoog te houden. Maar in al die jaren zijn er naast het duiken ook andere activiteiten ontstaan met een hoge sociale waarde. Zo zijn er bijv. showavonden en andere initiatieven.

We zijn een evenwichtige club, waar veel mensen zich goed voelen. Ze komen met een fijn gevoel naar het zwembad of activiteit en gaan ook met een fijn gevoel terug naar huis. Dat blijft de essentie!

Hippocampus sept./okt. 2019

77

Vlnr: Eddy Torfs, Jacky Hagendoren en Eddy Suys.

Beste Geert Van de Berckt, nu bijna 2 jaar Duikschoolverantwoordelijke; een behoorlijke taak! Bevalt ze jou?

Geert: Zeker wel! Ik heb de duikschool in hele goede gezondheid gekregen van mijn voorganger Frederik Rausenberger en dan is het uiteraard makkelijker een goed varend schip te sturen. Iedereen dient soms een andere focus te leggen en het was duidelijk dat ik mij moest richten op de doorgroei naar de hogere brevetten. Dit is noodzakelijk voor het voortbestaan van de club. Tot voor kort hadden we namelijk te kampen met een behoorlijke vergrijzing, maar dat is gelukkig al een stuk

Foto: Eddy Torfs.

Foto: Kristiaan Goossens.

Club in de kijker

Vlnr: Geert Van de Berckt en Patrick Valkenborghs.

weggewerkt. Dankzij het goede 'duwtje in de rug' zijn er heel wat bekwame leden doorgegroeid. Een 'team-werk' trouwens, met dank aan de rest van het kader! Ook de samenwerking met andere instructeurs van AVOS/NELOS-clubs is boeiend, waardevol en leerrijk. NELOS is een goede en groeiende organisatie met hoge normen.

Uiteraard blijft ook een gestage instroom van nieuwe leden belangrijk.

Voor welke opleidingen kan je terecht bij 'Lagoondivers Aartselaar'?

Boeye, die de fakkel recent heeft overgenomen van Patrick Valkenborghs. Dan hebben we onze traditionele duikopleidingen en daarnaast zijn we ook al enkel jaren bezig met 'Vrijduiken', waar nog heel veel potentieel is. Hoe dan ook, we beschouwen het als onze rol 'veilig duiken' te blijven promoten. Rest mij nog met trots te zeggen: de 'Lagoondivers' zijn zo goed als één grote familie, waar iedereen voor iedereen klaar staat. Hopelijk nog heel lang, en binnenkort in een nieuw Aartselaars zwembad. Laat ons er nog eens 40 jaar bijdoen.

 Geert: Wel, we hebben de sectie Jeugdduiken, onder leiding van mijn collega Gunter

KRISTIAAN GOOSSENS

Advertentie

ENKELE VAN ONZE PARTNERS: SCUBAPRO SUB GEAR

BARE SUUNTO UWATEC SHEARWATER METALSUB BIGBLUE RIFF GREEN FORCE MARES SEAC PROCEAN DIVESYSTEM UK DICAPAC BRIGHT WEIGHT SEALIFE DUIKCOMPUTERS DUIKLAMPEN ADEMAUTOMATEN DROOGPAKKEN JACKETS, …

showroom Hofeinde 21, 2350 Vosselaar, België Tel: +32(0)14 61 12 60 E-mail: Hcv.Bvba@Pandora.Be www.duikmateriaal.be

78

Hippocampus sept./okt. 2019

Retro-Hippo Verzameld door Wim Van Doeselaer

45 jaar geleden uit Hippocampus nr. 50

oktober 1974

De beginnelingen en pas gebrevetteerden kregen alzo de kans onder de leiding van ervaren duikers hun eerste zeeduiken in veilige omstandigheden uit te voeren. Er waren 59 duikers uit de volgende clubs: Espadon Ossendorf en Siegen, Flipper Grefrath, Octopus Soest, Remora Neheim, Murena Spich, Vogelsang en LĂźdenscheid.

Stormvloedkering

Internationale titel CMAS Het Uitvoerend Bureau van CMAS erkent de gelijkwaardigheid van onze brevetten Hulpmonitor en Federale Monitor. De Hulpmonitors BEFOS hebben recht op de titel Monitor CMAS 1 ster en de Federale Monitors BEFOS op de titel Monitor CMAS 2 sterren. De Nationale Monitors waren al gelijkgesteld met de titel Monitor CMAS 3 sterren.

Commandant Philippe Tailliez op het CMAS-Congres te Londen Wij zijn allen, zoals Hans Hass, ontzet door het snel toenemend verval van het onderwatermilieu. Wij willen dit openbaar maken, zodat initiatieven zouden genomen worden om hieraan een einde te maken. Natuurlijk is dit verval een gevolg van wat zich te land en in de lucht afspeelt. Van die situaties is iedereen zich bewust. Wat er in en onder het water gebeurt, valt minder op. Het laatste levensmilieu dat door de mens bezet wordt, begint die greep te voelen.

35 jaar geleden uit Hippocampus nr. 100

oktober 1984

Belgische clubs in Duitsland De Belgische duikclubs in Duitsland hebben deelgenomen aan een duikstage in Estartit.

Ondanks veel onderzoeken is het nog moeilijk te voorzien welke gevolgen voor natuur en milieu deze stormvloedkering zal hebben. Plannen van Rijkswaterstaat om de kering ook voor andere doeleinden te sluiten, mogen in het kader van het behoud en de versterking van het natuurlijk milieu in de Oosterschelde niet worden toegepast.

Amphora te Antwerpen de jaarlijkse contactvergadering door onder de 3*Instructeurs van LIFRAS en NELOS, de Nationale Monitors van BEFOS dus.

Jean Rondia en Wim Van Doeselaer verklaarden het hoe en waarom van de aanpassingen en wijzigingen aan de reglementering van beide duikonderrichten.

15 jaar geleden uit Hippocampus nr. 200

september 2004

Dr. P. Nienhuis (bioloog Delta-Instituut)

25 jaar geleden uit Hippocampus nr. 150

oktober 1994

Jubileumnummer 200 Hippo's reeds. En eigenlijk nog heel wat meer omdat de nummering en de regelmaat van verschijning in de beginperiode soms al eens mank liepen.

De voordracht In plaats van de vroegere theorieles moesten de kandidaten 3*Instructeur nu een verhandeling maken over een onderwerp naar keuze, dat echter goedgekeurd moest worden door het Bestuur Duikonderricht.

Dan moesten ze daarover een voordracht houden voor een jury bestaande uit alle 3*I. Er werd gequoteerd op de inhoud van de verhandeling en de manier van voorbrengen.

Tijdens de break lieten de Limburgse vlaaien van Luc Geebelen zich erg smaken.

Na een korte deliberatie werden Tony Devolder, Robert Florens, Kurt Verduyn en Eric Vonk gefeliciteerd met hun prestatie. Zij mogen zich nu aanbieden voor het 3e luik: Bendor!

Bijeenkomst Nationale Monitors

Welk een continue arbeid om de Hippocampus iedere keer weer samen te stellen en die dan nog proberen zo interessant mogelijk te brengen. Want dit is een werk dat nooit af is. Het actuele nummer is amper naar de drukker of de redactie is al aan het volgende bezig en soms al aan het daaropvolgende.

Willy van der Plas Voorzitter NELOS

VVW onder de BEFOS-koepel Op de symbolische datum van 21 juni, het begin van de zomer, ondertekenden Jef De Smedt en Willy van der Plas het akkoord in bijzijn van bestuursleden van BEFOS, NELOS, LIFRAS en VVW-Duiken. Hiermee heeft VVW-Duiken zich mee onder de BEFOS-paraplu geschaard. De Vlaamse niet-commerciĂŤle duikorganisaties trekken terug aan hetzelfde zeel, wat hun slagkracht ontegensprekelijk zal versterken.

Op zondag 8 mei ging in het clubhuis van Hippocampus sept./okt. 2019

79

Bondsnieuws

NELOS-structuur

NELOS-structuur

In de NELOS-cursus vind je het NELOS-organigram niet terug. Dat is een bewuste keuze, omdat deze structuur soms onderhevig is aan veranderingen.

H

et is niet altijd eenvoudig om je weg te vinden binnen onze organisatie met zijn verschillende commissies, comités, werkgroepen, subcommissies, enz. Die structuur is niet voor iedereen duidelijk. Sommigen kennen de structuur van onze liga wel, maar weten soms niet meer wie nu welke functie vervult. Voor anderen is het ook leuk om te weten hoe die persoon er eigenlijk uitziet. Om die redenen brengt NELOS sinds 2013 een brochure uit waarin je terugvindt wie wat doet binnen de federatie.

In maart 2019 werden de nieuwe statuten goedgekeurd. Daardoor werd de 'Commissie OWT' gewijzigd naar de 'Commissie Innovatief Sporten' en werd er daarnaast een nieuwe commissie opgericht: de 'Juridische Commissie'. Daarom presenteren we je hier het aangepast 'NELOS-organigram'.

Uiteraard vind je dit organigram ook terug op de NELOS-website en in de nieuwe brochure 'NELOS-structuur – editie 2019'.

De brochure en het organigram kan je downloaden op de NELOS-website in het 'Documentencentrum' of op volgende pagina: www.nelos.be/structuur.  IVO MADDER, SECTIE EDIT

Algemene Vergadering NELOS

Raad van Bestuur NELOS

Secretariaat NELOS

Kerngroep Begeleidsplan

Sport Vlaanderen

Afvaardiging Denkcel Duiken VTS

Ombudsman

Ambassadeur NOB & Commissie Deltagebied

Vertegenwoordiger relaties Redfed

Juridische Commissie

Commissie Duikonderricht

Commissie Redactieteam Hippocampus

Geneeskundige Commissie

Audiovisuele Commissie

Commissie Biologie

Sportrechtbank NELOS

College der 3*Instructeurs

Algemene Vergadering Instructeurs

Sectie Mental Coaching (slachtofferhulp)

Sectie Onderwaterfotografie

Sectie Onderwatervideografie

Bureau Duikonderricht

Ereraad

Brevettencomité

Veiligheidscomité

Subcommissie Jeugdduiken

Sectie EDIT

Departement Didactiek

80

Hippocampus sept./okt. 2019

Aanspreekpersoon integriteit (API)

Werkgroep Public Relations

Werkgroep ICT

Departement Marketing & Communicatie

Commissie Duikers met een Sportcommissie Handicap

Sectie Duiktechnieken

Vrijduiken

Vinzwemmen

Commissie Solidariteitsfonds

Onderwaterhockey

Websiteteam

Commissie Innovatief Sporten

Fo

's

(3

): Sv

Bondsnieuws

to

en

Va nd

Commissie Duikonderricht

e ke

rc k h ov e .

Kandidaten 3*I

anno 2019 Het parcours voor het beha-

Olivier Malbrancke.

len van de hoogste titel binnen NELOS en CMAS, namelijk die van 3*Instructeur, bestaat uit drie onderdelen: de theorie, de verhandeling en de Zeestage.

D

it jaar mogen zes kandidaten deelnemen aan de 3*Stage, waaronder drie herkansers. Hierbij een kort overzicht van wat ze hebben doorlopen om zo ver te geraken.

het theorie-examen Het theoretisch examen bestaat uit vier onderdelen die steeds worden geëvalueerd door minstens tien 3*Instructeurs: • Geneeskunde: hier komen alle aspecten van de geneeskunde aan bod.

• Getijdenwater: hier moet de kandidaat zowel een duik in de Noordzee als in de Oosterschelde organiseren met volledige kennis van zaken en inachtname van de nodige veiligheidsmaatregelen.

• Organisatie: hier moet een duikorganisatie met duikers van allerlei pluimage worden geleid op een duikplaats in de Middellandse Zee. • Algemeenheden: hier kunnen alle zaken die in de drie overige examens niet aan bod kwamen worden geëvalueerd: reglementering, fauna & flora, decompressietechnieken, fysica, zeemanschap, …

Dit jaar slaagden Rein Crombez, Patrick Valkenborghs, Olivier Malbrancke en Bart Van Passel voor dit examen en dat is een proficiat meer dan waard. Maar ook van harte proficiat aan Pascal De Roo, Hendrik

Bart Van Passel.

De Soete, Kristof Bundervoet en Miriam Hagendorens die zich eveneens aangeboden hebben.

de verhandeling Het tweede onderdeel, namelijk het schrijven en verdedigen van een verhandeling klinkt eenvoudig, maar dat is het allerminst. De kandidaten moeten bij het indienen van hun kandidatuur voor theorie 3*Instructeur ook een onderwerp voorstellen dat gerelateerd is aan het duikonderricht; dit kan een door de kandidaat zelf gekozen onderwerp zijn of een onderwerp dat beschikbaar is in de onderwerpenbank van het Duikonderricht NELOS. Na het slagen van de theorie wordt een finale 'go' gegeven op voorwaarde dat het onderwerp (en de methodiek van uitwerken) goed bevonden is door het Bureau Duikonderricht. Zodoende hebben de kandidaten 2 à 3 maanden tijd om de materie te doorgronden en een verhandeling, bestaande uit probleemstelling, analyse, oplossingen en manier van aanpakken, uit te schrijven.

Vervolgens wordt voor elke kandidaat een

Patrick Valkenborghs.

zeskoppige jury aangeduid om de verhandeling te beoordelen. Op dinsdag 14 mei 2019 verzamelden een 35-tal 3*Instructeurs in Mechelen om de verdediging ervan te aanhoren. Het was een vruchtbare avond, want rond 22.00 uur mocht ik onderstaande kandidaten proclameren als geslaagd: • Olivier Malbrancke (Het vak bootduiken herbekeken); • Bart Van Passel (Gradiënt Factoren); • Patrick Valkenborghs (Maximum duikdieptes).

de Zeestage De Zeestage vindt traditioneel plaats in oktober, dus voor de resultaten moeten jullie nog even wachten tot de volgende Hippocampus. Maar via deze weg wensen we Olivier Malbrancke, Bart Van Passel en Patrick Valkenborghs alle succes toe.

Daarnaast wensen we de herkansers (Kurt Vande Rivière, Joris Stevens en Dieter Van Itterbeek) uiteraard ook veel succes!  SVEN VANDEKERCKHOVE

Advertentie

G KORTIN G R O EP S S R E IK U VOOR D

Nemo Dive Club & Hotel & Safari’s Bert en Sofie Red Sea Egypt -Safaga

Tel.: 00 20 (0) 100/36 48 708 en 00 20 (0) 100/11 37 707 - info@nemodive.com -

www.nemodive.com Hippocampus sept./okt. 2019

81

Bondsnieuws

Geneeskundige Commissie Commissie Duikonderricht

Eerste sessie examen

Duiker-Hulpverlener 2019 Op zaterdag 25 mei 2019 vond de eerste examenreeks Duiker-Hulpverlener (DHV) van dit jaar plaats in Oostende.

Fo

(4

):

o

M ad de

r.

De voormiddag verliep vlot, niet in het minst door de optimale organisatie door WEVOS en de goedgekozen locatie. Het Hippocampus sept./okt. 2019

's

Controle van de ademhaling.

Sinds 2018 bestaat de jury enkel en alleen nog uit instructeurs en artsen die de bijscholing 'Train de Trainer Duiker-Hulpverlener' volgden en dit komt enkel en alleen de uniformiteit van beoordelen ten goede. Zorg er dus voor dat deze bijgeschoolde trainers ook zoveel mogelijk ingeschakeld worden om kandidaten voor te bereiden op het praktisch gedeelte van dit examen.

82

to

Iv

I

nschrijven voor dit examen deed je voor het eerst via DIVES (cfr.

NELOS-Info 353). Hierdoor verliep de inschrijving nog vlotter dan voorheen.

Er was met 103 deelnemers opnieuw een grote opkomst. De meeste kandidaten (96) namen deel aan zowel het theoretisch als het praktisch examen. Er waren 7 kandidaten die eerder al geslaagd waren voor de theorie en 1 kandidaat die nu enkel nog voor die theorie kwam.

slaagpercentage was opnieuw hoog en vergelijkbaar met eerdere edities: 82% slaagde voor zowel theorie als praktijk, slechts 9 kandidaten behaalden een onvoldoende voor de theorie en 2 kandidaten faalden in het praktische onderdeel.

Beademen.

Borstcompressies.

De deelnemers van de opleiding DHV ontvingen na het examen een enquĂŞte om zowel de opleiding als het examen te beoordelen, zodat continue verbetering mogelijk is. Ook na de herfstsessie zal deze enquĂŞte verspreid worden.

In het najaar worden de opleidingssessies georganiseerd door AVOS, LIMOS en BRAVOS. Raadpleeg de websites

Het slachtoffer in stabiele zijligging leggen en zuurstof toedienen.

van de respectievelijke (V)OSSEN voor meer informatie.

de scenario's op de NELOS-website kan raadplegen.

ces gewenst bij een volgende deelname!

Het najaarsexamen vindt plaats op zaterdag 19 oktober 2019 in Mol. Je kan deelnemen aan zowel het theoretisch als het praktisch examen. Vergeet niet dat je alle gestandaardiseerde PowerPointpresentaties van de DHV-lessen, de beoordelingscriteria voor het praktijkexamen en

Op de volgende pagina's kan je de vragen die we in Oostende voorlegden, terugvinden samen met juiste antwoorden en hieronder publiceren we de lijst van nieuwe Duiker-Hulpverleners. Een welgemeende proficiat aan alle geslaagden. Voor de kandidaten die nog in opleiding zijn: veel suc-

VOORZITTER GENEESKUNDIGE COMMISSIE

CATHERINE DE MAEYER,

Op onze NELOS-flickr-pagina (www. flickr.com/photos/nelos-vzw/albums) vind je nog meer foto's van het examen Duiker-Hulpverlener.

De 84 nieuwe Duiker-Hulpverleners van mei 2019 Ivo Adam (KGCS Manta), Thomas Annerel (Orka), Pieter-Jan Anseeuw (Coudy's), Filip Baute (Orka), Pedro Beeuwsaert (Belgium Diving), Ilse Belaen (Flipper), Jeffrey Berton (Brugse Diepzeeduikers), Inge Bogaerts (Lucky Divers), Koen Bolle (KGCS Manta), Martijn Bomans (Samantha), Joachim Bosch ('t Zeepaardje), Thomas Bouckaert (Gentse Universitaire Duikclub), Friedel Bruyland (Actina), Siegmund Bruyland (Actina), Elien Carlier (Stingrays), Ricardo Coulier (Diepzeeduivels), Francis De Clercq (Barracuda), Bram De Feyter (Medusa), Fien De Prez (Gentse Universitaire Duikclub), Jeffrey De Rycke (Gentse Universitaire Duikclub), Niels De Schutter (Tarpoenduikers), Ruben De Winne (De Waterman), Thomas De Witte (Sepia), Nele De Wolf (Hydra), Stijn Depreitere (Okeanos), Pascal Deprez (Stingrays), Kevin Desmet (KDK), Leen Devos (AD Dalton), Eva Dewandelaere (Zeekat), Wouter D'Haeseleer (Amfibie), Gertjan Dierkens (KGCS Manta), Jelle Druez (Okeanos), Tine Dujardin (West-Vlaamse Duikers), Tom Everaet (R.D.K.), Michael Fontenai (Sepia), Dirk Geivers (Amfibie), Kristof Hauspie (P.D.K.), Francis Houtters (Barracuda), Peter Kok (KGCS Manta), Jarno Landuyt (Orka), Dieter Lebbe (Profunda Diving), Pascal Leclercq (Belgium Diving), Hans Lecluyse (Acuatica), Emelie Maebe (KDK), Jordy Malin (Hydra), Désirée Maryns (Medusa), Sven Melckenbeek (Duikernikkers), Wim Moerman (Stingrays), Agna Naessens (Duikernikkers), Gert Nowe (KGCS Manta), Karel Pauwels (Nautic), Alyzee Pelgrims (Sepia), Koen Planckaert (P.D.K.), Lieze Plessers (Poseidon), Charline Puissant (Thalassa), Stefaan Rombaut (Orka), Sven Ronsse (Stingrays), Ronny Slembrouck (Nieuwpoortse Duikclub), Alain Storms (Gentse Dolfijnen), Ilse Van Assel (Sepia), Bruno Van Bastelaere (De Zeeroos), Carl Van Daele (Acuatica), Bart Van Den Bogaert (Lucky Divers), Cédric Van Der Vecken (Sepia), Philippe Van Herzeele (Fun Divers), Laura Van Impe (Hydra), Greet Van Loo (Orka), Joanna Van Overmeire (Stingrays), Bart Van Rysselberge (De Waterman), Anna Vandamme (Torpedo), Jean-Claude Vanderwal (Duikernikkers), Stoffel Vanhalst (Blue Lagoon), Thierry Vanlerberghe (Medusa), Sara Vansteenkiste (Nautic), Silke Verbrugge (KDK), Andi Vercruyssen (De Waterman), Ilse Verheylezoon (Gentse Dolfijnen), Gil Verkest (Fun Divers), Jochen Verzele (KGCS Manta), Nickie Weemaes (Bevers Castors Diving), Yves Wilmsen (Orka), Koen Winkels (Samantha).

Hippocampus sept./okt. 2019

83

Fo

ad de

r.

Foto's (3): Ivo Madder .

Duiker-Hulpverlener sessie mei 2019

Lees aandachtig de vragen en antwoorden. Elk woord is van belang!

Geef aan welke beweringen juist zijn. Er is steeds minstens één antwoord correct.

1 De kans op decompressieziekte neemt toe door:

4 Toediening van zuurstof bij decompressieziekte heeft als doel:

a. zuurstof in te ademen alvorens te duiken; b. gedurende drie minuten te hyperventileren alvorens te duiken; c. overvloedig te zweten vóór de duik; d. te duiken in zoet water.

a. de bloedvaten te openen; b. uitwas van stikstof te bevorderen; c. een overbrenging naar een herdrukkingskamer te vermijden; d. het ademhalingsritme te bevorderen.

5 Een onderkoelde duiker:

Dit bevordert de genezing.

Dit gaat de koorts tegen.

Dit is gevaarlijk voor de sinussen.

Dit is gevaarlijk voor de trommelvliezen.

3 Als iemand dreigt te stikken door een vreemd voorwerp in de luchtwegen, moet je geen handelingen uitvoeren zolang: a. b. c. d.

het slachtoffer hoest en spreekt; het slachtoffer nog steeds bewust is; het gezicht niet blauw is geworden; het slachtoffer geen piepende ademhaling heeft.

a. reageert trager; b. heeft minder risico op decompressieziekte; c. herken je altijd aan het ongecontroleerd rillen; d. heeft verminderde spierkracht.

6 Stekende pijn in een tand, oogkas- en kaakpijnen bij het dalen kunnen wijzen op: a. b. c. d.

barotrauma van de sinus; migraine; barotrauma van de tanden; binnenoordecompressie-ongeval.

7 Je buddy kwam tijdens het duiken in contact met vuurkoraal. a. Je spoelt 15 minuten met zeewater.

84

Hippocampus sept./okt. 2019

):

M

Examenvragen

a. b. c. d.

(7

o

Geneeskundige Commissie Commissie Duikonderricht

2 Je duikt met een forse verkoudheid.

's

Iv

Bondsnieuws

to

b. Je past de Koel-Behandeling-Techniek toe. c. Je zorgt eventueel voor transport naar een arts. d. Je vraagt het slachtoffer zo weinig mogelijk te bewegen.

8 Welke bewering(en) is/zijn juist? a. Het trommelvlies is het eerste orgaan dat aan de wet van Boyle-Mariotte wordt blootgesteld. b. Het trommelvlies is gevoelloos en kan dus geen waarschuwingssignalen geven voor een barotrauma. c. De buis van Eustachius loopt bij volwassenen horizontaal naar de neus. d. Met een gescheurd trommelvlies kan je nog rustig verder duiken.

9 Op welke manier kan je, als DHV, bij een duiker na een duikincident, de rust installeren? a. Stel jezelf kort en duidelijk voor; luister naar de getroffene; leg uit hoe lichaam en geest reageren na een schokkende gebeurtenis. b. Stel jezelf kort en duidelijk voor; zelf beginnen rondbellen; benoem de zaken die angst kunnen veroorzaken.

c. Stel jezelf kort en duidelijk voor; benoem de zaken die onrust kunnen veroorzaken; organiseer een gesprek met de pers. d. Stel jezelf kort en duidelijk voor; de getroffene laten vertellen; berichten versturen met jouw smartphone.

10 Acute zuurstofvergiftiging (PaulBert). Welke bewering(en) is/zijn juist? a. Symptomen zijn het gevolg van een toxisch effect van zuurstof op de hersenen. b. Kan optreden bij het gebruik van nitrox. c. Kan optreden bij langdurig toedienen van zuurstof tijdens het transport van een slachtoffer. d. Stuiptrekkingen kunnen plots optreden, zonder waarschuwingssignalen.

11 De symptomen bij immersielongoedeem zijn: a. Pijn en krampen in de maagstreek. b. Ademnood, hoesten, soms met pijn op de borstkas. c. Hevig rillen in combinatie met ongecontroleerd ademen. d. Niet te onderscheiden van stikstofnarcose.

12 Symptomen van een binnenoorbarotrauma (IEBT): a. b. c. d.

evenwichtsstoornissen; hoofdpijn; doofheid; bloedverlies via de gehoorgang.

13 Welke bewering(en) over verdrinking is/zijn correct? a. Het is zinvol borstcompressies toe te passen in het water bij een bewusteloos slachtoffer. b. Het is zinvol beademing toe te passen in het water bij een bewusteloos slachtoffer.

c. De uiteindelijke doodsoorzaak bij menig duikongeval is verdrinking. d. Verdrinking in het zwembad na een lange apneu kan het gevolg zijn van te lang hyperventileren.

14 Een tweedegraads brandwonde: a. is volledig pijnloos; b. herkent men aan een rode huidskleur en met vocht gevulde blaren; c. vraagt een huidtransplantatie; d. kan men altijd thuis behandelen.

15 Op duikreis krijgt één van je buddy’s oorpijn na enkele dagen duiken. Het kan gaan om: a. barotrauma van het middenoor; b. ontsteking van de huid van de gehoorgang (otitis externa); c. hersenvliesontsteking; d. ontsteking van het middenoor.

16 Contact met zeedieren. Welke bewering(en) is/zijn juist? a. Bij een verwonding door mariene dieren zijn er altijd ziektekiemen aanwezig. b. Bij de Heetwater-Onderdompelings-Techniek test je de watertemperatuur door te voelen met je hand. c. Bij contact met neteldieren zorgt beweging ervoor dat de netelcellen zich ontladen. d. Azijn maakt vergif onbruikbaar en maakt netelcellen los van de huid.

17 Een duiker klaagt van een hese stem na een duik. Welke bewering(en) is/zijn juist? a. Dit is het gevolg van te droge ademlucht. b. Dit kan wijzen op een longoverdruk. c. Dit kan wijzen op een barotrauma van een sinus. d. Deze duiker moet je naar de spoedopname laten brengen.

18 Een duiker gaat voor het eerst naar een diepte van 40 m met gewone lucht. Hij komt je nadien vertellen dat hij zich 'raar' voelde en het er op leek dat zijn gezichtsveld beperkt was. Dit moet je doen denken aan: (één antwoord) a. b. c. d.

een hijgtoestand; een stikstofnarcose; een hyperventilatie; een zuurstofvergiftiging.

19 Onderhuids emfyseem. Welke bewering(en) is/zijn juist? a. Kan je voelen als krakende sneeuw onder de huid. b. Is lucht onder de huid. c. Kan een symptoom zijn van longoverdruk. d. Is een symptoom van een ernstig decompressieongeval.

20 Een duiker heeft na een val een groot stuk glas in zijn been. Welke volgende handeling moeten er worden gesteld? a. Verwijs de duiker onmiddellijk door naar gespecialiseerde hulp zoals (huis) arts of dienst spoedgevallen. b. Verwijder het glas, controleer de bloeding en dek steriel af. c. Laat het glas ter plaatse en controleer de bloeding. d. Nakijken voor andere letsels.

21 Door te hyperventileren bereikt men: a. sterke verhoging van het zuurstofgehalte van het bloed; b. verlenging van de apneu-tijd; c. verminderd syncopegevaar; d. verlaging van het CO2-gehalte van het bloed.

22 Welke beweringen met betrekking tot decompressieziekte zijn juist? a. De symptomen treden meestal op binnen het uur na de duik. b. Symptomen die optreden meer dan 6 uur na de duik zijn niet te wijten aan decompressieziekte. c. Decompressieziekte tast steeds het zenuwstelsel aan. d. De symptomen zijn het gevolg van de aanwezigheid van stikstofbellen.

Hippocampus sept./okt. 2019

85

Bondsnieuws

Geneeskundige Commissie Commissie Duikonderricht

23 Alternobar vertigo. Welke bewering(en) is/zijn juist? a. Wordt veroorzaakt door een drukverschil tussen linker en rechter middenoor. b. Kan de voorbode zijn van een trommelvliesscheur. c. Wordt veroorzaakt door hypercapnie (CO2). d. Is van geen belang en ongevaarlijk.

24 Longoverdruk kan leiden tot … a. b. c. d.

klaplong (pneumothorax); bewustzijnsverlies; verlammingen; ernstige kortademigheid.

25 De ernst van een contact met een Portugees oorlogsschip wordt als klasse 5 gecatalogeerd, dit betekent dat: a. men geen gespecialiseerde hulp moet inroepen indien de toegepaste behandeling doeltreffend is; b. er een levensbedreigende vergiftiging is, waarvoor antigif ter beschikking is; c. enkel gespecialiseerde hulp moet inroepen als er na 24 uur afwachten nog klachten zijn; d. er een levensbedreigende vergiftiging is, waarvoor er geen antigif aanwezig is.

26 De bloedsomloop: wat is juist? a. Een slagader is een bloedvat dat vertrekt vanuit het hart. b. Een slagader is een bloedvat dat altijd zuurstofrijk bloed bevat. c. Onderdompeling in water leidt tot toename van het centrale bloedvolume. d. Onderdompeling in water leidt tot verminderde productie van urine.

27 Een decompressieziekte: a. kan het gevolg zijn van het verkeerde gebruik van de duikcomputer; b. kan optreden bij correct gebruik van de duikcomputer; c. begint steeds onmiddellijk na de duik; d. bij lichte symptomen mag gewacht worden met behandelen.

28 Een longoverdruk kan voorkomen: a. tijdens apneu-oefeningen in het zwembad; b. tijdens apneu-oefeningen in open water; c. tijdens oefeningen met duikfles in het zwembad; d. tijdens oefeningen met duikfles in open water.

29 Koolstofmonoxidevergiftiging.

Welke bewering(en) is/zijn juist? a. Is een gevolg van te lange hyperventilatie. b. Is meestal zonder gevolg. c. Geeft kersrode verkleuring van de lippen. d. Kan behandeld worden met hyperbare O2 .

30 De eerste hulp bij immersielongoedeem …

c. Je geeft hem/haar 100% normobare zuurstof. d. Je mag hem/haar in halfzittende houding plaatsen zolang hij/zij bewust is.

Op onze NELOS-flickr-pagina (www. f lickr.com/photos/nelos-vz w/albums) vind je nog meer foto's van het examen Duiker-Hulpverlener.

De juiste antwoorden 1

c

2 3

c

4

b

5

a

6

a

7

a

8

a

9

a

10

a

a. begint al in het water door de duiker in horizontale positie te brengen; b. men moet de duiker zo snel mogelijk uit het water halen; c. men moet de duiker heel geleidelijk uit het water halen; d. zuurstof toedienen en de hulpdiensten activeren.

11

31 Wat kan een teken zijn van een decompressieziekte?

19

a

20

a

a. b. c. d.

Door de benen zakken.

Plotse hevige rillingen.

Pijn ter hoogte van de rug.

Doofheid aan één van beide oren.

12

d c b

c

b

Hippocampus sept./okt. 2019

d

d

b a

c

13

b

14

b

15

a

16

a

17

c

b c b

18

d d d d

b

21

b

c c

b

22

a

23

a

b

24

a

b

d d d

c

25

86

d

a

d d

32 Je buddy vertoont onmiddellijk na het bovenkomen pijn bij het ademen en bloederig schuim op de lippen. Wat ga je doen?

26

a

27

a

a. Je belt de hulpdiensten. b. Je laat hem/haar enkele liters water drinken.

30

a

31

a

c

d

32

a

c

d

c b

28

c

d

29

c

d

b

d

Bondsnieuws

Commissie Innovatief Sporten

De

Commissie

Innovatief

Sporten

wil jou!

De Commissie Innovatie Sporten is sinds haar officiële oprichting tijdens de Bijzondere Algemene Vergadering van 27 maart 2019 één van de jongste telgen binnen NELOS.

O

m de commissie een vlotte doorstart te geven, richten we een aantal werkgroepen op en daarvoor hebben we jou nodig! Ben je creatief, kan je 'out-of-the box' denken, heb je organisatorisch talent of loopt je hoofd over van de leuke spelideeën? Sluit je dan aan bij de werkgroep 'wedstrijdorganisatie', 'koffers en materiaal' of 'creativiteit'.

Interesse? Contacteer Mario Verhaeghe (mario.verhaeghe@nelos.be) of Lien Aerts (secretariaat@nelos.be).  Voor meer info over de Commissie Innovatie Sporten en het project Grenzeloos Spelplezier kan je terecht op de NELOS-website.

LIEN AERTS

Voor de Commissie Innovatief Sporten werden volgende bestuursleden verkozen: voorzitter: Mario Verhaeghe ondervoorzitter: Stefan Paas secretaris: Marleen Kestens penningmeester: Tiny Heremans wedstrijdcoördinator: Karel Logghe verantwoordelijke Raad van Bestuur: Rik Olievier verantwoordelijke personeel: Lien Aerts

33 33 33 33 33 33 33

Bondsnieuws Audiovisuele Commissie

'Starters Video'-wedstrijd In 2019 organiseert de Sectie Onderwatervideografie opnieuw een ‘Starters Video’-wedstrijd. Wie al eens een filmpje gemaakt heeft onder water, maar de stap om mee te doen met een echte wedstrijd nog niet gezet heeft, mag deelnemen.

H

et is een wedstrijd waarbij elke deelnemer wint. Enkel al omdat elk ingestuurd filmpje een beoordeling krijgt van een jury, waarbij er vooral constructieve tips zullen gegeven worden die op zich al een grote educatieve waarde hebben. De winnaar, gekozen door onze jury, wint een volledige opleiding Onderwatervideografie bij NELOS én een Masterclass GoPro bij onze sponsor 'daFactory' (producent van onder andere de uitstekende Hugyfot-onderwaterbehuizingen voor GoPro). De prijs zal over-

handigd worden tijdens de proclamatie van het Open Belgisch Kampioenschap Onderwaterfoto- en -videografie (OBK) op zaterdag 23 november 2019 om 20.00 uur in het Duikershuis, Brusselsesteenweg 313-315, 2800 Mechelen.

Inschrijven (GRATIS) kan: DD met een film van maximaal 5 minuten; DD via e-mail naar owv@nelos.be met vermelding van: • je naam; • je e-mailadres;

• de titel van je film; • de digitale link naar je film (via Dropbox, WeTransfer, …).

Het volledig reglement vind je op de NELOS-website, op de pagina van de Audiovisuele Commissie, bij het deel OBK 2019 (https://nelos.be/OBK_2019).  ERIK DE GROEF, NAMENS DE SECTIE ONDERWATERVIDEOGRAFIE

Hippocampus sept./okt. 2019

87

Bondsnieuws

François Vissers is klaar voor een vrijduik 'Variable Weight' tijdens de Vrijduikstage 2018 in Kas met een traditioneel systeem: grote lier + metalen rek.

Sportcommissie

De zelfgemaakte 'Automatic Variable Weight' komt vanzelf naar boven.

Foto's (2): Laurent Schmitz.

Automatic

Foto: archief François Vissers.

Vertrek voor een VWT-vrijduik met een zelfgemaakte 'Automatic Variable Weight'.

Variable Weight

Al jaren staat de discipline 'VWT' (Variable Weight) op het programma van alle vrijduikbrevetten. De bedoeling is dat de kandidaat versneld afdaalt door middel van een ballast. Hij laat het gewicht beneden en komt op eigen kracht terug. In de praktijk wordt deze proef vaak niet afgelegd, gewoon door gebrek aan materiaal. Na een lange ontwikkelingsfase heeft de Sportcommissie van NELOS eindelijk een oplossing gevonden.

J

e zou denken dat het eenvoudig is: afdalen met een loodgordel in de hand die je op de bodem achterlaat. Zo simpel is het niet. Wat als de kandidaat vervroegd de loodgordel moet loslaten, omdat zijn oren niet klaren bijvoorbeeld? En wat doet een kandidaat als de bodem dieper is dan het diepste punt van de proef?

Een tiental kilo lood laat je niet zomaar naar beneden donderen. Zelfs als je niemand hebt vermoord en het lood netjes op de bodem ligt, moet je het nog steeds recupereren.

Een touwtje helpt niet. De discipline VWT laat toe om diep te duiken, waardoor dat touwtje al snel tientallen meters lang

88

Hippocampus sept./okt. 2019

moet zijn. Het zal onvermijdelijk rond de daallijn warrelen of knopen maken. Op zee zal de stroming de ophaallijn in een hoek brengen, waardoor die een gevaar vormt voor de vrijduiker die aan zijn opstijging bezig is. Zelfs als alles goed verloopt, moet je het gewicht daarna nog ophalen. Dit is niet enkel een zware inspanning: je creëert daarbij een wolk van drijvend touw waarin iemand kan verstrikt geraken. Als het lood op dat moment ontsnapt, kan de persoon plots onder water gesleurd worden.

Een eenvoudige én veilige manier om de 'Variable Weight' uit te voeren bestaat niet.

Bij competities in het buitenland wordt gebruik gemaakt van een grote elektrische

lier. Niet alleen weegt dat ding een halve ton, maar het vraagt ook uren aan montage en voorbereiding.

hulp van Archimedes Sinds 2017 zijn we dus op zoek naar een oplossing. Eerst gebruikten we een verbeterde versie van 'touw en gewicht'. Het lood werd zo gegoten dat het rond de daallijn kon glijden. Een 'rappeltouw' liet toe om het gewicht manueel boven te halen. Deze VWT lost maar een deel van de problemen op. We moesten een systeem vinden om de ballast zonder moeite, zonder stroom en zonder touw boven te krijgen. De oplossing bleek perslucht te zijn en daarmee een soort hefballon te maken.

pistons, komt dichter bij de ontspanner, waardoor de knop ingedrukt wordt. Zodra er genoeg lucht in het reservoir zit, neemt Archimedes het over en stijgt het toestel.

De hydrostatische druk vermindert, waardoor de pistons naar buiten schuiven en de ademautomaat stopt met blazen. Een typische VWT-duik verbruikt zo'n 50 liter lucht.

Foto's (3): Laurent Schmitz.

prototypes

VWT-duiken is erg leuk en geeft onze sport een extra dimensie.

De attributen voor een eenvoudige uitvoering van de discipline 'Variable Weight'.

Om het luchtreservoir te vullen, zijn er meerdere mogelijkheden. Je kunt een ademautomaat laten blazen door op de purgeerknop te drukken. Beter nog, als het toestel de bodem raakt, kan een stang op de knop drukken, gewoon door het gewicht alleen. Dan moet de duiker helemaal niets doen. Dit werkt echter enkel op een harde bodem. Daarom hebben we aan beide kanten van de ademautomaat grote medische spuiten vastgemaakt. De spuiten zijn met lucht gevuld en de openingen zijn afgestopt. Tijdens de afdaling schuift de hydrostatische druk de pistons naar binnen.

Een plaat, vastgemaakt tussen de twee

Het eerste prototype had geen luchtreservoir, het diende alleen om de theorie van de spuiten te bevestigen. Op de bodem van het zwembad werkte het perfect. Met een kwart minder volume in de spuiten begon de ademautomaat te blazen en zodra we bovenkwamen stopte het blazen.

Tijd voor versie 2.0. Die baseerden we op een 20-liter bidon, oorspronkelijk bedoeld voor koelvloeistof. Er hing voorlopig een standaard duikfles aan het einde van de automaatslang. De testen in het zwembad waren positief, dus gingen we ermee naar Nemo33. Pogingen in het 10 meter-gedeelte van Nemo33 verliepen heel goed. Onze bidon werd door middel van een 'lanyard' (een soort 'leiband') verbonden aan één van de diepe daallijnen (33 m). Het toestel zonk snel onder ons... om 30 seconden later automatisch op te stijgen! Daarna volgden een aantal testen met een duiker.

Iedereen was razend enthousiast.

Alles verliep prima tot kort voor het einde van de sessie. De duikfles was nu zo goed als leeg. In plaats van mooi onder het toestel te hangen, dreef ze naast de daallijn tot boven een vrijduikster die aan haar opstijging begon aan een naburige boei.

Om de kin zoveel mogelijk tegen de borst te houden, kijken vrijduikers niet naar boven. Dit is onder andere om te vermijden dat er lucht ontsnapt bij een syncope. Zo zag de duikster het gevaar niet en botste ze met haar hoofd tegen de fles, gelukkig zonder dramatische gevolgen. Toen bleek dat het slachtoffer mijn vrouw was, wist ik dat een zoentje op de bult weinig effect zou hebben. Ze was niet onder de indruk van mijn geniale uitvinding en de directie van de Nemo33 al evenmin...

Geen elektronica, geen batterijen: eenvoudiger kan niet.

Zo kan het toestel niet afwijken. Er werden opnieuw testen uitgevoerd, nu in de duiktank Transfo. Na tientallen duiken, in alle mogelijke configuraties, konden we besluiten dat de versie 3.0 doeltreffend én veilig is. Er werd een protocol geschreven om de duikveiligheid verder te garanderen.

Zo mag het toestel enkel gebruikt worden onder leiding van een daarvoor getrainde AIF (Assistent-Instructeur vrijduiken) of Instructeur. De VWT keert in open water automatisch terug tussen 15 en 20 m diepte, waar een plaat of tennisbal vastgemaakt is aan de daallijn. De kandidaat duikt dieper in 'vrije val'. Het toestel is al lang boven als de duiker zijn keerpunt maakt. Voor de veiligheid is de duiker verbonden aan een tweede daallijn door middel van een lanyard.

VWT-duiken was vroeger enkel mogelijk op de Vrijduikstage. Het was niet alleen kostelijk, maar door gebrek aan ervaring steeg het risico op barotrauma bij de deelnemers. Door de snellere afdaling en de grotere diepte is het klaren van de oren moeilijker. Als het niet lukt, is een tweede poging niet mogelijk, want elke seconde daal je twee meter. Bij de minste twijfel moet de vrijduiker een 'bailout' uitvoeren en terug stijgen. Met het nieuwe toestel kunnen onze vrijduikers voortaan op een eenvoudige en veilige manier trainen. Zo zijn ze klaar voor het 'echte' werk in het buitenland. Ze kunnen ook de voorziene proeven afleggen in bijvoorbeeld de Put van Ekeren, de Grevelingen of steengroeves.  LAURENT SCHMITZ

protocol Dat het toestel werkte was bewezen. Dat het gevaarlijk was ook... Maar toen vonden we een kleine 3-liter duikfles. Die werd binnenin de VWT-bidon gemonteerd.

De behuizing werd ook voorzien van twee RVS 'ogen' om langs de daallijn te glijden.

Scan de QR-code voor video i.v.m. de 'Automatic Variable Weight', incl. uitleg (in het Engels) over de werking tussen de commentaren.

Hippocampus sept./okt. 2019

89

Bondsnieuws

Geneeskundige commissie

Hartziekten

Foto: StockByte.

en duiken:

hoge bloeddruk en ritmestoornissen In dit tweede deel van het drieluik over hart- en vaatziekten en duiken bekijken we eerst het probleem van hoge bloeddruk of arteriĂŤle hypertensie en nadien de problematiek van ritmestoornissen.

90

Hippocampus sept./okt. 2019

Deel 2A: ArteriĂŤle hypertensie (AHT) of hoge bloeddruk.

DD de hoeveelheid water en zout in de bloedvaten.

ls je op controle gaat bij je dokter, dan wordt steevast je bloeddruk gemeten, maar wat is bloeddruk?

De bloeddruk is de vloeistofdruk in onze slagaders en wordt gevormd door: DD het samentrekken van het hart; DD de elasticiteit (of net de stijfheid) van de slagaderwanden;

Wanneer we de bloeddruk meten, registreren we steeds twee getallen: de bovendruk (of systolische druk) en de onderdruk (of diastolische druk).

De bovendruk is de druk die in de hoofdslagader (de aorta) heerst als het hart samentrekt (de systole), de onderdruk is de druk tussen 2 samentrekkingen van het

A

Foto's (2): Vchalup - Dreamstime.com.

Ernstige hypertensie (graad 3).

hart. Dit is de fase waarin de linker hartkamer zich terug met bloed vult, de diastole.

Beide waarden zijn in de beoordeling van de bloeddruk even belangrijk.

De eenheid van bloeddruk is mmHg. In spreektaal wordt de bloeddruk vaak in cmHg uitgedrukt, dus met een nul minder.

Bijvoorbeeld: 120/80 mmHg staat op het toestel, we zeggen vaak: 'de bloeddruk is 12 over 8'.

Als we verder in het vaatstelsel opschuiven, zal het pulsatiele karakter van de bloeddruk stilletjes aan uitdoven (zie figuur). Dit verklaart waarom je bij een beschadiging van een slagader een pulserende bloeding aan hogere druk zal hebben, terwijl een snee in je vinger (capillairen) of een bloedafname in een ader een niet-pulserende bloeding zal geven die met relatief weinig druk zal stoppen.

De regeling van de bloeddruk is een complex gebeuren met verschillende terugkoppelingsmechanismen. De nieren nemen hierbij een centrale plaats in en er komen verschillende hormonen aan te pas. Bij emoties, stress of bij inspanning stijgt de bloeddruk, tijdens de nacht zal de bloeddruk dalen.

Optimale bloeddruk.

Wanneer is de bloeddruk te hoog?

Een normale bloeddruk is een druk die onder 140/90 mmHg ligt. Alles gelijk aan of boven 140/90 mmHg noemen we hoge bloeddruk, hier bestaan dan nog verschillende graden in. Wanneer de bloeddruk thuis gemeten wordt, ligt die doorgaans lager dan bij de arts en ligt de grens voor hoge bloeddruk op 135/85 mmHg. Zoals gezegd: beide waarden zijn van belang.

120/95 mmHg beschouwen we dus ook als een verhoogde bloeddruk.

Hoge bloeddruk komt in onze Westerse wereld behoorlijk vaak voor en is een belangrijke risicofactoren voor hart- en vaatziekten. In 2015 hadden meer dan 150 miljoen mensen in Europa hoge bloeddruk.

Hoge bloeddruk komt meer voor bij het ouder worden. Bij personen ouder dan 60 jaar heeft meer dan 60% hoge bloeddruk!

Hoge bloeddruk wordt soms als een banaal of onbelangrijk probleem afgedaan, maar dat is, zoals we verder zullen zien, niet het geval. Hoge bloeddruk is bovendien een extra risicofactor voor duikgerelateerde problemen, zoals bijv. immersie-longoedeem (ILE).

Uitdovend pulsatiele karakter van de bloeddruk.

symptomen en gevolgen van hoge bloeddruk Hoge bloeddruk kan verschillende klachten geven: hoofdpijn, een benauwd gevoel op de borst, kortademigheid bij inspanning, een opgedraaid gevoel, zichtstoornissen, hartkloppingen, ... Veel mensen voelen de verhoogde bloeddruk echter niet en lopen er daardoor jarenlang mee rond, met alle gevolgen van dien. We noemen hoge bloeddruk dan ook wel eens een 'sluipmoordenaar'. Controle van de bloeddruk bij een routine doktersonderzoek of bij een sportkeuring is daarom noodzakelijk. Ook bij personen met andere risicofactoren is regelmatige opvolging van de bloeddruk nodig.

Een bloeddruk die langere tijd verhoogd is, kan verschillende orgaansystemen beschadigen. Dat is niet zo raar, want de bloeddruk is de druk die de organen bevloeit in alle slagaders. Voorbeelden zijn nierbeschadiging, hersen- en hartinfarcten, verdikking van de hartspier met uiteindelijk afname van de hartspierfunctie en beschadiging van de retina of het netvlies.

Spijtig genoeg kunnen deze beschadigingen onomkeerbaar zijn.

De kans op hart- en vaatziekten stijgt aanzienlijk als er ook nog andere risicofactoren aanwezig zijn zoals suikerziekte, nierlijden, roken of een te hoge cholesterol (zie ook deel 1 van deze reeks artikelen). Als de bloeddruk onvoldoende onder controle komt met levensstijlmaatregelen of als die uitgesproken hoog is en/of er nog meerdere risicofactoren voor hart- en vaatziekten aanwezig zijn, is opstarten van medicatie nodig. Er zijn verschillende categorieën van medicatie, elk met hun eigen werkingsmechanisme en eventuele bijwerkingen.

Tegenwoordig verkiezen we behandelingen met lage dosissen van verschillende medicamenten, vaak beschikbaar in één combinatiepil. Voor duikers zijn vooral de ACE-I en sartanen een goede groep medicamenten, omwille van zeer weinig bijwerkingen en geen interactie met het duiken.

Hippocampus sept./okt. 2019

91

Bondsnieuws

Geneeskundige commissie

Oorzaken van hoge bloeddruk Slechts bij een kleine fractie (5%) wordt de hoge bloeddruk veroorzaakt door een onderliggende nier- of hormoonziekte. In nog zeldzamere gevallen door een kwaadaardig gezwel. Bij 95% van de mensen is er geen eenduidige oorzaak en is de verhoogde bloeddruk het gevolg van een interactie tussen verschillende omgevingsfactoren (vooral overgewicht, onvoldoende lichaamsbeweging en een te hoog zoutgebruik) en een genetische aanleg.

Wat doe je tegen te hoge bloeddruk?

Een eerste en belangrijke stap in de behandeling van hypertensie of hoge bloeddruk is het verbeteren van de levensstijl. Belangrijk zijn: DD Vermijden van overgewicht.

DD Regelmatige lichaamsbeweging.

We weten dat lichaamsbeweging niet enkel door zijn effect op het gewicht gunstig is voor de bloeddruk. Ook op de elasticiteit van de bloedvaten heeft lichaamsbeweging een gunstig effect. Denk dan bijv. aan dagelijks 30 minuten duursportbeoefening (of wekelijks 3x1 uur) aan submaximale intensiteit.

DD Beperken van het zoutgebruik.

Als de zoutinname groter is dan het vermogen van de nieren om het zoutoverschot uit te scheiden, zal de zouthoeveelheid en daardoor ook de vochthoeveelheid in het bloed verhogen, waardoor de bloeddruk stijgt.

Betablokkers zijn tegenwoordig niet meer de eerste keuze behandeling en worden bij duikers liever niet gegeven. Deze groep medicatie heeft niet enkel een bloeddrukverlagend, maar ook een hartslagverlagend effect. De hartslagrespons tijdens inspanningen, en dus ook tijdens duiken, zal minder goed zijn. Een andere groep medicatie die met voorzichtigheid gebruikt moet worden bij duikers is de diuretica of plaspillen. Duiken op zich is immers al vochtafdrijvend. Het gebruik van plaspillen zou kunnen leiden tot uitdroging en

92

Hippocampus sept./okt. 2019

daardoor ook tot decompressie-ongevallen. Vermeld zeker aan je behandelend arts dat je een duiker bent, je kan bovenvermelde adviezen aankaarten.

Zoals voor elke aandoening geldt ook bij hypertensie: preventie kan problemen voorkomen. Een gezonde levensstijl, zonder sigaretten en met voldoende beweging en matig zoutgebruik is al een goed begin, maar ook: laat je bloeddruk regelmatig controleren.

Duiken en hoge bloeddruk: (g)een goede combinatie?

Immersie, koude, inspanningen onder water en de bijzondere ademhalingsomstandigheden belasten ons lichaam en vooral het hart- en bloedvatenstelsel. Hierdoor kunnen bestaande gezondheidsproblemen verergeren. Nog niet gediagnosticeerde problemen kunnen ook ontmaskerd worden. Hoge bloeddruk is hier een goed voorbeeld van. Zoals gezegd: veel personen met hoge bloeddruk voelen hier niets of weinig van en zijn zich vaak niet bewust van het probleem.

In de ongevalsstatistieken zien we al een tijd een toename van immersie-longoedeem (ILE), de situatie waarbij vocht uit de bloedbaan in de longblaasjes sijpelt en deze longblaasjes dus niet meer kunnen meespelen in de levensnoodzakelijke gasuitwisseling tussen lucht en bloed met plots overlijden tijdens het duiken als gevolg. Dit soort problemen wordt opvallend meer gezien bij duikers boven de 45 jaar.

Een belangrijke factor die bij de analyse van deze ongevallen naar voor komt, is hoge bloeddruk. Verder valt ook op dat volgende drie factoren een belangrijke rol spelen in het ontstaan van deze duikongevallen, namelijk koude, diepte en lichamelijke stress. Die factoren hebben elk een belangrijk effect op de bloeddrukregeling bij de duiker en de cirkel is dus rond.

effect van duiken op de bloeddruk Duiken verhoogt de bloeddruk, ongeacht de omstandigheden en ongeacht of de duiker al gekend is met hypertensie. Dit is echter geen direct effect van de verhoging van de hydrostatische druk op de (hoofdzakelijk waterige) componenten van ons lichaam. Welke factoren zorgen dan wel voor een bloeddrukstijging onder water?

1. Koude-effect: koude zorgt voor een belangrijke vasoconstrictie (samenknijpen van de slagaders) ondermeer

door stoffen die door het endotheel, de binnenbekleding van de vaten, worden geproduceerd. Hierdoor zal de afterload of nabelasting van het hart verhogen. De afterload is de weerstand waartegen het hart het bloed moet uitpompen (zie deel 1 van deze artikelenreeks). Dit effect neemt toe met de leeftijd. Een verhoging van de afterload zorgt voor een extra belasting van het hart. Verder zal blootstelling aan koud water door de duikreflex zorgen voor een vertraging van het hartritme.

2. Diepte-effect: de diepte zorgt voor een toename van de omgevingsdruk en daardoor ook voor een toename van de partiĂŤle zuurstofdruk (wet van Dalton), een situatie van 'hyper'oxie.

Deze hyperoxie is een belangrijke vasoconstrictor en zorgt dus opnieuw voor het samenknijpen van slagaders, waardoor de afterload voor het hart en ook de druk in de longslagaders verhoogt.

3. Stress-component: lichamelijke inspanningen zorgen door verschillende hormonen voor een bloeddrukverhoging en een verhoging van de hartslag. Het zich bevinden in een niet-natuurlijk milieu zorgt ook voor een stress-component, die voor de ene duiker al meer uitgesproken en/of herkenbaar is dan voor de andere.

Verder onderzoek zal ongetwijfeld nog verschillende andere factoren onthullen.

Feit is dat duiken, maar ook vrijduiken, verschillende mechanismen in gang zet die leiden tot een bloeddrukverhoging in het lichaam, die in sommige gevallen dan weer kan leiden tot gevaarlijke situaties, zoals bijv. ILE.

duiken met hoge bloeddruk Hoge bloeddruk is een aandoening die vooral met de wandbeweeglijkheid van de vaten te maken heeft. Er zijn sterke vermoedens dat bij duikers met hoge bloeddruk het duiken kan leiden tot overdreven of onaangepaste reacties ter hoogte van de bloedvatwand.

Heel waarschijnlijk speelt het endotheel (de binnenbekleding van de bloedvaten) hierbij een belangrijke rol: een minder goed functioneren van het endotheel is aanwezig bij hoge bloeddruk en dit slechter functioneren kan tijdens het duiken toenemen. Een duiker met hoge bloeddruk

Foto: Sudok1 - Dreamstime.com.

Alles gelijk aan of boven 140/90 mmHg noemen we hoge bloeddruk.

Bloeddrukwaarten tabel De verschillende bloeddrukwaarden die voor zowel man als vrouw hetzelfde zijn Classificatie

Systolische bloeddruk

Diastolische bloeddruk

Optimale bloeddruk

< 120

< 80

Normale bloeddruk

120-129

80-84

Hoog-normale bloeddruk

130-139

85-89

Milde hypertensie (graad 1)

140-159

90-99

Matige hypertensie (graad 2)

160-179

100-109

Ernstige hypertensie (graad 3) (Hypertensieve crisis)

≥ 180

≥ 110

Geïsoleerde systolische hypertensie

≥ 140

< 90

is dus gevoeliger en kwetsbaarder voor de hoger beschreven duikgerelateerde effecten op de bloeddruk (koude, diepte, stress).

Problemen zoals ILE zullen vaker optreden in deze groep.

Vermoedelijk is voorzichtigheid geboden bij het gebruik van mengsels met verhoogde zuurstofspanning bij personen die gekend zijn met hoge bloeddruk, vermits de hyperoxie zal leiden tot een toenemende vasoconstrictie. Verder onderzoek is hier nodig.

En dan mogen we ook de effecten die hoge bloeddruk zal hebben op andere orgaansystemen, bijv. het hart en de hersenen, niet vergeten. Een langdurige verhoging van de bloeddruk kan leiden tot verdikking van de hartspier met afname van de elasticiteit. Deze verminderde elasticiteit zal zowel boven, maar vooral onder water mee zorgen voor een verhoging van

de druk in het hart en de longvaten. Dit neemt nog toe bij inspanningen, waardoor een ILE ook weer in de hand gewerkt wordt.

bloeddruk – besluit Hoge bloeddruk of hypertensie komt vaak voor, zeker met toenemende leeftijd en is geen onschuldige aandoening. Duiken en een ongecontroleerde hoge bloeddruk is geen goede combinatie en kan bijvoorbeeld leiden tot immersie-longoedeem en in het slechtste geval tot plotse dood.

Het overgrote deel van de duikmedische richtlijnen (UKSDMC, DAN, FFESSM) beschouwen een matige tot ernstige bloeddrukverhoging (≥160/100 mmHg) als een tegenindicatie voor de beoefening van de duiksport. Volgende richtlijnen voor duikgeschiktheid gelden: DD Verhoogde bloeddruk, die goed onder controle is (<140/90 mmHg): geen tegen­indicatie voor beoefening van de

duiksport, een controle door bijv. een cardioloog kan nodig zijn (bijv. echografie van het hart, inspanningstest).

DD Lichte hypertensie (140-160/90-100 mmHg): risicogroep. Duiken is nog mogelijk, maar (tijdelijk) in acht nemen van extra voorzorgsmaatregelen is aangewezen, bijv. vermijden van diepe duiken, duiken in koud water, hyperoxie beperken.

DD Matige en ernstige hypertensie (≥160/100 mmHg): (tijdelijke) tegenindicatie voor de beoefening van de duiksport, dit tot een voldoende en stabiele controle van de bloeddruk bereikt wordt.

DD Duikers met orgaanbeschadigingen door de hypertensie moeten door een specialist ter zake geëvalueerd worden alvorens een oordeel over de duikgeschiktheid kan gegeven worden.

Deel 2B: Ritmestoornissen.

De hartspier trekt samen door elektrische prikkels die via gespecialiseerd geleidingsweefsel tussen en naar de hartspiercellen voortgezet worden. Een prikkel die een hartspiercel bereikt, zal leiden tot een tijdelijk samentrekken van deze hartspiercel. De opbouw van het geleidingsnetwerk zorgt ervoor dat de hartspier idealiter synchroon (rechter en linker hartzijde gelijktijdig, eerst de voorkamers, dan de kamers) en regelmatig samentrekt. Eén en ander is voorgesteld in de figuur op volgende pagina.

Hippocampus sept./okt. 2019

93

Bondsnieuws

Het elektrisch signaal dat de hartspier doet samentrekken wordt genoteerd op een elektrocardiogram of EKG.

Normale en zieke EKG-verzameling

Geneeskundige commissie

Hiernaast enkele voorbeelden van ritmestoornissen. Een normaal ritme zonder geleidings- of ritmestoornissen wordt een 'sinusritme' genoemd (bovenste voorbeeld). Voorbeelden 2 en 3 zijn geleidingsstoornissen waarbij de elektrische prikkel vertraagd of onvoldoende wordt voortgeleleid in de voorkamers. Voorbeelden 3 en 4 zijn ritmestoornissen vanuit de voorkamers, voorbeeld 6 is een mogelijk dodelijke ritmestoornis uit de hartkamers of ventrikels.

Het verloop van de elektrische prikkels kan eenvoudig gemeten worden met behulp van een elektrocardiogram (EKG). Dit onderzoek is pijnloos en complicatievrij en geeft veel nuttige informatie. Het kan zowel in rust als bij inspanning afgenomen worden.

Sinusritme

Nodaal ritme

Hartblok

Atriale flutter

Atriale fibrillatie Ventriculaire fibrillatie

ritmestoornissen en duiken Omdat we ons als duiker in niet-natuurlijke omstandigheden bevinden en het harten bloedvatstelsel (zie hoger) tijdens het duiken extra belast wordt, kunnen ritmestoornissen die een effect hebben op het goed functioneren van het hart leiden tot problemen, in het slechtste geval tot plotse dood onder water.

soorten ritmestoornissen We kunnen ritmestoornissen indelen in twee groepen: namelijk de 'trage' ritme- of geleidingsstoornissen en de 'snelle' ritmestoornissen. In beide groepen zijn er zowel goedaardige als minder goedaardige vormen. Het bespreken van de verschillende soorten ritmestoornissen zou ons te ver leiden, maar hierbij toch een beperkt overzicht.

De trage ritme- of geleidingsstoornissen: hierbij is er een probleem met het ontstaan van de elektrische prikkel in onze anatomische pacemaker (de sinusknoop) en/of met de voortgeleiding van de prikkel verderop in het hart. Dit kan bijvoorbeeld leiden tot zeer trage hartritmes (bradycardie) of tot pauzes, waarbij het hart enkele seconden stopt met kloppen. De symptomen bij deze ritmestoornissen kunnen variëren van duizeligheid, misselijkheid en een vermoeidheidsgevoel tot volledig bewustzijnsverlies. Het mag duidelijk zijn dat een hartritme dat niet voldoende kan oplopen tijdens inspanningen, tijdens het duiken voor problemen kan zorgen. Bewustzijnsverlies onder water is levensbedreigend.

94

Hippocampus sept./okt. 2019

De snelle ritmestoornissen: in deze groep zitten onder andere de extrasystolen of overslagen. Dit zijn extra elektrische prikkels die zowel in de voorkamers als in de kamers kunnen ontstaan en die voor een extra hartslag zorgen. Deze overslagen kunnen sporadisch optreden, maar ook heel regelmatig aanwezig zijn. Je kan die dan voelen als een versnelling van het hartritme of als het hart dat even stopt en nadien zwaarder (tot in de keel) klopt.

Verder zijn er ook ritmestoornissen die optreden doordat een extra elektrische focus (zowel in de voorkamers als in de kamers) de activiteit van de eigen pacemaker overneemt, waardoor vaak snelle tot zeer snelle (>200/') ritmestoornissen kunnen ontstaan. De symptomen van deze ritmestoornissen variëren sterk volgens oorzaak, snelheid en duur en kunnen gaan van een gevoel van een snelle hartslag (hartkloppingen), al dan niet gepaard gaande met kortademigheid, ijlhoofdigheid en/of misselijkheid, tot een plots bewustzijnsverlies en overlijden. Dit laatste komt voornamelijk voor bij ritmestoornissen die vanuit de kamers komen. Ook hier geldt dat deze klachten onder water levensbedreigend kunnen zijn.

duikgeschiktheid bij ritmestoornissen De duikgeschiktheid hangt van verschillende zaken af: duur en oorsprong van de ritmestoornis, aan- of afwezigheid van onderliggend hartlijden, aan-/afwezigheid van klachten. Sommige ritmestoornissen

kunnen via invasieve weg behandeld worden. Als deze behandeling succesvol is, is hervatting van de duiksport vaak mogelijk. Soms is medicatie nodig, de duikgeschiktheid hangt dan uiteraard af van de soort medicatie en het bereikte resultaat.

Evaluatie en uitwerking door een specialist ter zake (cardioloog, electrofysioloog) zal vaak nodig zijn. Vanuit de 'Europese Vereniging voor Cardiologie' is er een uitgebreide paper beschikbaar die de richtlijnen voor sportbeoefening bij ritmestoornissen toelicht. De FFESSM (de Franse duikfederatie) voegde aan de overzichtstabel een kolom met adviezen voor duiken toe. Ter info: deze tabel is beschikbaar via http:// medical.ffessm.fr/wp-content/uploads/ Arythmies_et_plongee.pdf. Het mag duidelijk zijn dat overleg met een arts met kennis van zake aangewezen is.

Wat met een pacemaker?

Wanneer de elektrische prikkel te vaak en/ of te lang uitvalt of wanneer de geleiding van de prikkel te ernstig verstoord is, is implantatie van een pacemaker nodig.

Een pacemaker bestaat uit een batterij met een klein computertje waaraan één of meer elektrodes verbonden zijn. Dit zijn gecoate elektrische draden die (meestal) via een ader onder het sleutelbeen in het hart geplaatst worden. Er zal een elektrode geplaatst worden in de rechter kamer, vaak ook in de rechter voorkamer. Via deze elektrodes detecteert de pacemaker of er eigen hartritme is en of dit voldoende wordt voortgeleid. Als dit niet het geval is,

Hart met pacemaker en elektrodes.

Elektrisch geleidingsnetwerk van het hart met een normale prikkelgeleiding.

Linker voorkamer

Sinusknoop (SA-knoop)

Het elektrisch signaal ontstaat in de rechter voorkamer, in een structuur die de sinusknoop wordt ge noemd. Deze gangmaker of pacemaker reguleert onze hartslag. Na de vorming van het elektrisch signaal in de sinusknoop loopt het over een vastgelegd parcours naar de andere delen van het hart. Zo kunnen de andere hartspiercellen geactiveerd worden, samentrekken en het bloed rond pompen.

Linkerbundeltak Geleidingssysteem

Rechter voorkamer

Linkerkamer

Atrioventriculaire knoop (AV-knoop)

Het parcours of geleidingssysteem in de hartkamers of ventrikels verloopt via de atrioventriculaire knoop, de bundel van His en de bundeltakken.

Bundel van His Wanneer de prikkelgeleiding vertraagd of onvoldoende correct verloopt, kan een pacemaker een oplossing zijn. Hierbij worden één of twee elektrodes in de rechter kamer en/of voorkamer geplaatst.

Deze elektrodes zijn verbonden met een computertje en batterij, dat onder de huid wordt ingeplant.

zal de pacemaker in de voorkamer en/of de kamer zelf een elektrische prikkel geven, zodat de hartspier alsnog samentrekt en bloed rondpompt. De instellingsmogelijkheden van pacemakers evolueren snel en zorgen er bijvoorbeeld voor dat het hartritme tijdens inspanningen mooi mee oploopt.

duikgeschiktheid na pacemakerplaatsing Na plaatsing van een pacemaker is een tijdelijk duikverbod van enkele maanden van kracht, ondermeer om het goed ingroeien van batterij en elektrodes te waarborgen. Na implantatie zal de pacemaker regelmatig (meestal zesmaandelijks) gecontroleerd worden door de cardioloog.

Tijdens deze controle wordt nagegaan of de pacemaker nog goed werkt of er bepaalde ritmestoornissen zijn geweest en of er nog voldoende batterijcapaciteit is.

Opnieuw starten met duiken voor de eerste controle na pacemakerplaatsing is geen goed idee. Alvorens de duiksport kan hervat worden, is behalve een controle van de goede werking van de pacemaker, ook een inspanningstest noodzakelijk. Dit om het inspanningsvermogen, maar vooral ook de respons van de pacemaker op de inspanning te beoordelen.

De duikgeschiktheid hangt in belangrijke mate af van het feit of de pacemaker zelf (batterij, computer en omhulsel) en de elektrodes compatibel zijn met verhoogde omgevingsdrukken. Een deel van de pace-

Rechterbundeltak Rechterkamer Purkinjevezels

makers is getest tot 4 bar, sommige tot 7 bar, maar de oudere modellen vaak maar tot 1,5 bar. Dit moet steeds patiënt per patiënt bekeken worden. Het is dus nuttig dat je je hartspecialist op de hoogte brengt van je hobby, zodat er zoveel mogelijk gekozen kan worden voor een toestel dat voldoende drukbestendig is.

der goedaardige, soms zelfs potentieel dodelijke. Niet elk ritmeprobleem zal een ongunstig effect hebben op het duiken en de duikgeschiktheid, maar een weloverwogen beoordeling door een arts met kennis van zake, zowel inzake ritmeproblematiek als inzake de duiksport, is natuurlijk wel noodzakelijk.

Aandoeningen waarbij een volledig bewustzijnsverlies zou optreden in geval van slecht functioneren van de pacemaker zullen onder water voor levensbedreigende situaties zorgen en vormen een tegenindicatie voor duikhervatting.

Belangrijk is ook dat sporten met een risico op lichamelijk trauma, bijvoorbeeld onderwaterhockey, na een pacemakerimplantatie afgeraden worden. Een slag op de pacemaker zou immers kunnen leiden tot beschadiging van het toestel.

De behandeling van ritmestoornissen evolueert zeer snel en maakt het mogelijk om patiënten soms te genezen van die ritmestoornis.

En wat met een ICD (interne defibrillator)?

Bij sommige patiënten is implantatie van een ICD of een interne defibrillator noodzakelijk. Dit toestel wordt geplaatst bij personen die bepaalde, vaak dodelijke, ritmestoornissen uit de kamers doormaakten of hier een sterk verhoogd risico voor hebben.

Personen met een ICD kunnen niet duikgeschikt verklaard worden. De behandeling gegeven door het toestel zal immers niet altijd meteen succesvol zijn en het risico op bewustzijnsverlies door de ritmestoornis of de behandeling blijft bestaan.

Cruciaal in de beoordeling van de duikgeschiktheid is de evaluatie of de hartspierwerking voldoende is en of de fysieke capaciteiten van de duiker gewaarborgd blijven.

Aandoeningen waarbij het risico op een bewustzijnsverlies aanwezig blijft, zoals bij kwalijke ritmestoornissen uit de kamers, zelfs als een ICD geplaatst werd, zijn niet-compatibel met verdere beoefening van de duiksport.

Bij de beoordeling van de duikgeschiktheid na een pacemakerplaatsing zijn de specificaties van het toestel en eventueel onderliggend hartlijden de belangrijkste factoren.  CATHERINE DE MAEYER, VOORZITTER GENEESKUNDIGE COMMISSIE, DUIKARTS, CARDIOLOOG, CARDIAAL REVALIDATIEARTS

ritmestoornissen – besluit Er bestaan heel wat ritme- en geleidingsstoornissen, zowel goedaardige, als minHippocampus sept./okt. 2019

95

Bondsnieuws

Duik met de jeugd!

Info voor de opleiding tot Begeleider Jeugdduiken, Begeleider Jeugdduiken Open Water en Evaluator Jeugdduiken.

D

e theoretische opleiding vindt plaats op zaterdag 16 en 23 november 2019, telkens van 9.00 tot 17.00 uur. De lessen vinden plaats in het Duikershuis in Mechelen. Je krijgt er theorie over het jeugdduiken en praktische didactische leermethodes om aan onze duikende jeugd van 8 tot 14 jaar les te geven in het zwembad en in open water.

Opleiding Begeleider Jeugdduiken

formulier of de kandidaat in opleiding is en/of geslaagd is. Op die manier bereidt de kandidaat zich voor op het echte werk.

De laatste les wordt geëvalueerd door een Evaluator Jeugdduiken. Tot slot doet de kandidaat nog twee oefenduiken met gebrevetteerde jeugdduikers en onder begeleiding van een jeugdduikinstructeur.

Op www.nelos.be/opleiding/jeugd.BJ kan je het inschrijvingsformulier downloaden.

Instructeur Jeugdduiken

Voorwaarden om te starten met de opleiding: • 3*Duiker zijn met minstens 200 duiken; • medisch in orde en ingeschreven zijn in een duikschool.

Voorwaarden: • minstens 1*Instructeur zijn; • Begeleider Jeugdduiken zijn; • medisch in orde en ingeschreven zijn in een duikschool.

Op de eerste lesdag krijg je jeugdduikgeneeskunde, reglementering, materiaal en omgang met ouders en kinderen.

Op de tweede lesdag gaat de aandacht vooral naar de specifieke didactiek over 'Hoe les te geven aan onze jeugdduikers' en het opmaken van een lesvoorbereiding.

Je krijgt ook een diashow van wat wel en niet kan bij het lesgeven in het zwembad.

Na de theorie volgen vijf stagelessen die je geeft in een jeugdduikschool naar keuze en onder begeleiding van een jeugdduikinstructeur. Hij/zij duidt aan op het stage-

Ben je al instructeur? Dan volg je ook de opleiding Begeleider Jeugdduiken. Bij een positieve evaluatie word je Begeleider Jeugdduiken én kan je het brevet Instructeur Jeugdduiken aanvragen. Dat kan door een e-mail te sturen naar secretariaat@ nelos.be.

96

Hippocampus sept./okt. 2019

Opleiding Begeleider Jeugdduiken Open Water Voorwaarden om te starten met de opleiding: • minstens 1*Instructeur zijn;

• •

medisch in orde zijn; ingeschreven zijn in een jeugdduikschool.

Je bent instructeur en je wilt wel met kinderen in open water duiken, maar geen les geven in het zwembad? Dan is het brevet BJOW, wat staat voor Begeleider Jeugdduiken Open Water, iets voor jou. Je volgt de eerste lesdag theorie en doet twee oefenduiken onder begeleiding van een Jeugdduikinstructeur. Deze verworvenheden blijf je behouden. Besluit je ooit om toch te gaan lesgeven, dan dien je alleen nog didactiek te volgen (lesdag 2) en een proefles te geven in het zwembad.

Op www.nelos.be/opleiding/jeugd.BJOW kan je het inschrijvingsformulier downloaden.

Opleiding Evaluator Jeugdduiken Spreekt het evalueren van jeugdduikbegeleiders en -instructeurs en het begeleiden van nieuwe jeugdduikscholen je wel aan?

Dan is de opleiding tot Evaluator Jeugdduiken iets voor jou.

Voorwaarden om te starten met de opleiding: • Instructeur Jeugdduiken zijn; • minstens een jaar werking met kinderen laten bevestigen door de duik-

Foto: Nuclea/NELOS vzw.

Subcommissie Jeugdduiken

Je richt je kandidatuur aan de Subcommissie Jeugdduiken wanneer je voldoet aan de voorwaarden.

Na positief antwoord van de Subcommissie Jeugdduiken volg je de volledige theoretische opleiding.

Nadien voer je minstens twee evaluatiebezoeken uit waar je de rol van evaluator op jou neemt. Je wordt hierbij zelf bijgestuurd en geëvalueerd door een Evaluator Jeugdduiken.

Bijscholing Jeugdduiken Ben je al geruime tijd Begeleider of Instructeur Jeugdduiken? En wens je jouw kennis over het jeugdduiken even op te frissen? Dan kan je inschrijven voor de bijscholing. Je kiest zelf of je een of twee dagen volgt.

De bijscholing vindt plaats op dezelfde dagen als de opleiding Begeleider Jeugdduiken.

Voorwaarden om te starten met de bijscholing: • Begeleider Jeugdduiken of Instructeur Jeugdduiken zijn; • medisch in orde en ingeschreven zijn in een duikschool.

Het inschrijvingsformulier kan je downloaden op pagina www.nelos. be/programma/Jeugdduiken.

Je vindt meer informatie over de begeleidersbrevetten in de NELOS-Infomap 2019 of via jeugdduiken@ nelos.be kan je extra info vragen.  HANNELORE SPRENGERS

Foto: Nuclea/NELOS vzw.

•

schoolverantwoordelijke waar je de activiteiten uitvoert; medisch in orde en ingeschreven zijn in een duikschool.

Advertentie

Europlongée Boulouris

Alles inbegrepen van maandag tot vrijdag: 5 nachten, volpension

Teambuilding?

GET WET maritiem

www.getwet.nl Raadpleeg de data van de trainingen op:

10 duiken aan € 539 per persoon.

Diep duiken: 6 duiken aan € 336 per persoon. (vullen met zuurstof mogelijk) 6 personen minimum

www.europlongee.fr FAX: 04 94 19 03 26 GSM: 06 09 18 53 74 • contact@europlongee.fr

Kwaliteit in maritieme praktijktrainingen en wrakduiken

Hippocampus sept./okt. 2019

97

Bondsnieuws Raad van Bestuur

Algemene

De cateringploeg van duikclub De Kreeft.

Vergadering

Ingekort verslag van de AV NELOS te Eeklo op 3 maart 2019. De uitgebreide versie kan je raadplegen op het documentencentrum van de NELOS-website.

Foto's: Ivo Madder.

NELOS voor NELOS: het voorbereiden van onze tool DIVES, het aanpassen en functioneel maken van de website, de screening van onze brevetten door EUF, het doorvoeren van aanpassingen om ISO- en EU-attesten te bekomen, het optimaliseren van onze werking overeenkomstig de richtlijnen van Sport Vlaanderen en de overheid, de voorbereiding betreffende onze statuutaanpassingen. En dit alles naast de reeds overvolle agenda's van de medebestuursleden, leden van diverse werkgroepen en ons personeel.

Voorzitter Ronny Margodt verwelkomde de leden, de NELOS-clubs, op deze belangrijke Algemene Vergadering. Hij dankte duikclub De Kreeft voor de organisatie en het hartelijk onthaal.

Na de naamafroeping bleken 87 leden aanwezig of vertegenwoordigd te zijn. De voorgestelde statuutwijziging, punt 16 van de dagorde, vereiste een 2/3e meerderheid, namelijk 106 aanwezige of vertegenwoordigde leden. Het quorum werd dus niet bereikt, daarom zal een nieuwe Buitengewone Algemene Vergadering belegd moeten worden conform Art. 14 van de statuten (nvdr: die vond ondertussen plaats en zoals jullie konden lezen in Hippo 274 werden de aanpassingen goedgekeurd).

De voorzitter benadrukte dat 2018 een heel bijzonder en druk jaar is geweest

98

Hippocampus sept./okt. 2019

Hij vervolgde: "Een federatie kan hardwerkende besturen hebben, maar het echte werk gebeurt wekelijks, dagelijks in het veld â&#x20AC;Ś jullie, de clubs, de duikscholen, de besturen, de instructeurs en de vele vrijwilligers dragen bij tot wat NELOS in werkelijkheid is: de grootste duikersfamilie van Vlaanderen. In naam van onze 10.000 leden wil ik iedereen bedanken die ertoe bijdraagt dat NELOS het grootste aanbod kan blijven aanbieden".

Ronny Margodt besprak daarna de door de overheid vereiste Rapportering Goed Bestuur.

NELOS heeft met dit doel een 'Kerngroep' aangesteld die onze werking moet optimaliseren en gelijkstromen met de eisen van de overheid. Die moet erop toezien dat we voldoen aan een aantal indicatoren die ertoe bijdragen dat we optimaal kunnen genieten van de voor ons beschikbaar gestelde subsidies. Door het prachtige werk van de Kerngroep onder leiding van Stef Teuwen en onze personeelsleden Margaux en Lien bereikten we in

2018 prachtige evaluatieresultaten. Het beleidsverslag werd met een 'uitstekend' onthaald en bij de controle van de indicatoren kregen we een algemene score van 77%. Hierdoor behoort NELOS bij Sport Vlaanderen tot de allerbesten van de klas.

De actie kwaliteitslabels wordt op een fantastische manier opgevolgd door onze leden. De erkenning werd opgenomen in het foldertje over de clubs en hun aanbod.

BEFOS-FEBRAS Covoorzitter BEFOS-FEBRAS, Ronny Margodt bracht dan verslag uit over de werking van de koepel. De samenwerking tussen NELOS en LIFRAS verloopt uitgesproken goed. Beide organisaties hebben de neus in dezelfde richting en er wordt hard gewerkt opdat de werking van beide organisaties echt synchroon zou verlopen.

Public Relations Wat de PR-werking betreft was NELOS aanwezig op de vakantiesalons in Antwerpen en Brussel, waar we zowat 200.000 mensen op bezoek kregen. Meer dan 600 duikinitiaties brengen nieuwe leden aan.

Ook de Scubapro-testdagen waren een succes met een 100 openwaterinitiaties en dit mee dankzij de inzet van Nuclea Mol.

EUF

Commissie Deltagebied John Maes besprak de werking van de Commissie Deltagebied, waarvan hij, samen met Johan Schoups van LIFRAS de BEFOS-afgevaardigde is. Deze commissie werd in het leven geroepen door onze zusterfederatie NOB om in de Zeeuwse waters de belangen van de duikersgemeenschap te verdedigen en een informatie-uitwisseling in stand te houden tussen de duikers en de andere betrokken instellingen en overheden.

Het programma voorgesteld door de Commissie Deltagebied over aantrekkelijkheid, toegankelijkheid, infrastructuur, parking en veiligheid op Schouwen-Duiveland werd door de lokale overheden grotendeels aanvaard en geïntegreerd in hun ontwikkelingsvisie voor de volgende 3 jaar.

De commissie volgde nauwgezet het storten van staalslakken als vooroeverversterking op. Resultaten werden al bereikt om bovenop alle staalslakkenstortingen een verplichte eco-toplaag bij te storten met natuurbreukstenen van grof kaliber.

Zij blijft ook ijveren voor de realisatie van kunstriffen ter compensatie van de zandhonger.

John gaf dan een indrukwekkend overzicht van de meer dan 25 allerhande bijeenkomsten waar de Commissie Deltagebied bij betrokken is. Hij doet daarbij een oproep aan de NELOS-onderwaterfotografen en -videografen om bestanden ter beschikking te stellen om presentaties en vergaderingen te verluchten met opnames van de Zeeuwse onderwaterpracht, die bij vele instanties onvoldoende gekend is.

Ronny Margodt vertegenwoordigt zowel BEFOS als CMAS Europe in de European Underwater Federation (EUF).

EUF is samengesteld uit alle organisaties en federaties die hun brevetten en opleidingen internationaal laten certificeren. CMAS Europe speelt hier naast commerciële duikorganisaties een leidende rol. Het belang van een gecertificeerde opleiding wordt alsmaar belangrijker. BEFOS heeft in 2018 een nieuwe certificatiecontrole ondergaan, waardoor we na enkele kleine aanpassingen kunnen stellen dat we voor 5 jaar het ISO- en EU- certificaatnummer op onze brevetten mogen drukken.

Het uitvaardigen van ISO- en EU-standards, waarop de EUF-certificatie gebasseerd is, is het werk van de ISO- en EU-commissie 2018. België is in deze commissie vertegenwoordigd door het NBN, het Nationaal Bureau voor Normalisatie. Ronny werd door onze overheid aangesteld als expert om België te vertegenwoordigen in deze commissie.

In 2018 kwam de commissie twee keer bij elkaar, de twee ECO-standards voor het ECO-duiken werden afgewerkt en daarnaast werd beslist dat de ISO/ EU-commissie nu standards zal opmaken voor rebreatherduikers.

Duikershuis Franklin Forrez is beheerder van het NELOS-patrimonium en bracht daar dus verslag over uit.

De projectiemogelijkheden werden verbeterd door de installatie van nieuwe beamers, terwijl de wifi-ontvangst geoptimaliseerd werd door de plaatsing van zes nieuwe wifi-antennes.

Voorbereidingen werden getroffen om bewakingscamera's te installeren. Het secretariaat zal verlicht worden met led-lampen en een nieuwe parlofoon zal geplaatst worden.

CMAS Daarna volgde het verslag over de Wereldfederatie CMAS, waarin wij vertegenwoordigd zijn door de LIFRAS- en NELOS-voorzitters. LIFRAS-voorzitter Pilar Ruiz Gomez is ook verkozen als voorzitter van 'Woman in sports and Diving'. In het Technisch Comité zetelt Marc Allemeersch. België is een topspeler binnen CMAS-World. We maken deel uit van de G6, de kerngroep van CMAS, waarin de 6 belangrijkste CMAS-landen vertegenwoordigd zijn.

CMAS Europe, waar Ronny voorzitter van is, is in feite de sterkste vleugel van CMAS: ongeveer 80% van de uitgereikte CMAS-kaarten worden binnen het kader van CMAS Europe verdeeld.

NELOS viel opnieuw in de prijzen want onze Sectie Mental Coaching mag model staan voor een lancering van dergelijke projecten in Europa en de wereld. Zij zijn gastsprekers in Monaco waar de 60e verjaardag van CMAS gevierd wordt.

NELOS-boetiek Rik Olievier bracht verslag uit over de werking van de NELOS-boetiek. Er was een omzet ter waarde van € 64.976. De documenten zijn nu downloadbaar. Bestellingen kunnen opgehaald worden bij de regionale verantwoordelijken of opgezonden worden via bpost.

Hippocampus sept./okt. 2019

99

Bondsnieuws Raad van Bestuur

Penningmeester

Clubadministratie De beheerder van de clubadministratie, Ivo Hubert, was tevreden met de stijging van het aantal accounts in Office 365-NELOS. Per club is er nog slechts één account, zodat dit niet meer afhankelijk is van een persoonlijk adres en de wijziging van functies in de club. Hij somde dan enkele indrukwekkende cijfers op die wijzen op de intensieve werking in alle NELOS-gelederen: 80.000 verstuurde e-mails, 250.000 ontvangen e-mails, ongeveer 10.000 bestanden bewerkt in SharePoint, 1.000 gesprekken via Skype, 60 georganiseerde Skype-vergaderingen waarbij niemand zich dus hoefde te verplaatsen. Er werden 2.370 brevetten behaald en 12.700 kaarten afgeleverd. Hij drong er hij de clubs op aan om de samenstelling van het bestuur te updaten.

Dirk Saman bracht verslag uit over de financiën. Hij gaf enkele toelichtingen op de voorgestelde balans en de resultatenrekening en besprak het budget dat daarna werd goedgekeurd. De commissarissen der rekeningen Ronny De Meersman en Marc Bulté deden de nodige controles op de NELOS-boekhouding 2018. Zij konden bevestigen dat journaal en grootboek overeenstemmen met de werkelijkheid en dat de balans een waarheidsgetrouwe weergave is van het bezit van NELOS vzw. Het mandaat van Mark Bulté en Ronny De Meersman werd met handgeklap verlengd. Eveneens bij handgeklap werd kwijting verleend aan de Raad van Bestuur.

Sport Vlaanderen & VTS Sport Vlaanderen is een belangrijke partner, stelde Ronny Margodt. Via hen kunnen we aanspraak maken op de belangrijke subsidies voor onze werking.

Doelstellingen moeten wel geformuleerd worden en de nodige controlemiddelen zijn noodzakelijk.

Via VTS, de Vlaamse Trainersschool en onze vertegenwoordiger DSKO Erwin Van Reusel verlopen de opleidingen Initiator voortreffelijk. Dit zijn nog steeds de titels die van uiterst belang zijn voor onze federatie en voor de individuele duikscholen. In veel gevallen kunnen de duikscholen deze mensen bij hun gemeente of stad opgeven voor het bekomen van gemeentelijke subsidies.

100

Hippocampus sept./okt. 2019

Sectie Mental Coaching Eddy Aelbrecht bracht het verslag van de Sectie Mental Coaching. De sectie verleende haar medewerking aan het Duiksymposium, de Commissie Deltagebied en aan DOSA. Zo wordt de bekendheid met de werking van Mental Coaching uitgebreid.

Ook in CMAS zal de Sectie aan bod komen. Vorig jaar zijn er drie cases behandeld. Het is ook noodzakelijk nieuwe coaches te werven en hun opleiding te verzekeren.

Commissie Duikers met een Handicap Het verslag van de Commissie Duikers met een Handicap werd gebracht door Jan Decrock, omdat voorzitster Ann Tielen verontschuldigd was. Afgelopen jaar heeft de commissie zich bezig gehouden met het uitschrijven van de modaliteiten voor Wet Wheels Instructeur. Zo kan het kader aangevuld worden. De kandidaten voor het brevet van WW-Instructeur-Trainer zijn volop hun opdrachten aan het afwerken. Ook de begeleiderscursus onderging een belangrijke wijziging: de cursus wordt nu twee keer georganiseerd, een keer voor Oost- en West-vlaanderen en een keer voor Antwerpen/Limburg. In de voormiddag is er de theoretische opleiding en in de namiddag een kennismaking in het zwembad met verschillende handicaps tijdens een trainingssimulatie.

In september werd het 2e Wet Wheels Duik­ evenement aan de Oesterdam gehouden.

Als voorbereiding op het duikevenement van 14 september in De Nekker kwamen enkele leden van duikschool Neptunus poolshoogte nemen om te zien en te horen welke aanpassingen en voorzieningen zouden nodig zijn om onze WW'ers te laten deelnemen.

De commissie zal alvast haar WW-leden en haar begeleiders warm maken voor dit evenement.

Naar analogie met een NELOS-duikschool, kan een Wet Wheels Opleidingscentrum zonder Wet Wheels Instructeur geen specifieke Wet Wheels opleidingen geven, ook al is er een gewone instructeur lid van dit opleidingscentrum. Deze aanpassingen zijn nodig om verder een uniforme, degelijke en veilige opleiding in de Opleidingscentra te kunnen verzekeren.

Jan kon ook melden dat de commissie in 2020 in het DIVES-systeem zal stappen.

Hij dankte verder het ganse team, evenals het NELOS-secretariaat.

Daarbij zijn regionale POWER-users in het leven geroepen.

Een team gemotiveerde IT'ers-Duikers, onder deskundige leiding van Lutgart Stals, zullen alle vragen over DIVES vlot en grondig beantwoorden. Ruim 45% van de NELOS-leden zijn momenteel klaar om DIVES te gebruiken. Maar wat nog spectaculairder is, is het feit dat er sinds 1 januari reeds meer dan 1500 opleidingen zijn opgestart in DIVES.

Commissie Biologie Tiny Heremans bracht verslag uit van de werking van de Commissie Biologie. Er waren de voordrachten van Dr. Sancia van der Meij, tropisch marien bioloog verbonden aan de Universiteit van Oxford over 'Samenwonen op het rif' en van Dr. Gert Van Hoey in samenwerking met OVOS over 'De zeebodem als barometer voor een gezond milieu'.

Daarnaast werden twee themaduiken georganiseerd: één te Wemeldinge met voordracht door Brendan Oonk, een Nederlandse bioloog over 'het leven in de getijdenzone' en één te Stavenisse met als gastspreker Peter van Bragt van Stichting Anemoon over 'Naaktslakken: nieuwe aanwinsten en cycli van voorkomen in de Oosterschelde'. Er was ook de uitstap naar Nausicaa in Boulogne.

Er werden verder twee specialisatiecursussen georganiseerd, één in Brugge en één in Overpelt met in totaal 39 deelnemers. Volgend jaar staan er vier cursussen gepland.

Commissie Duikonderricht Dan was het de beurt aan de Commissie Duikonderricht vertegenwoordigd door Technisch Directeur Sven Vandekerckhove. Hij meldde dat de wijzigingen die zijn doorgevoerd in 2018 vlot zijn verlopen zeker door de druk bijgewoonde regionale bijscholingen. Maar nu is er weer een stroomversnelling door de wijzigingen door de EUF-audit en door de invoering van DIVES. De Infomap zal enkel nog elektronisch beschikbaar zijn. Zo kunnen aanpassingen sneller gecommuniceerd worden.

DIVES was natuurlijk het grote nieuws.

Over het systeem werd uitgebreid gecommuniceerd.

Geneeskundige Commissie

Sven benadrukte dat de instroom via inschalingen significant blijft. Dus er zijn nog steeds heel wat duikers die leren duiken bij een andere organisatie, maar daarna het licht zien bij NELOS. Maar voor al deze opleidingen hebben we kader nodig en ook op dit vlak was 2018 een goed jaar: 28 I*I, 11 2*I en 4 3*I. Tijdens de Stages is er een heuse evacuatieoefening georganiseerd door John Maes in samenwerking met Cross Med en EuroPlongée. Deze oefening was zeer leerrijk in die zin dat we na afloop felicitaties kregen van Cross Med voor de manier waarop NELOS omgaat met duikongevallen, meer bepaald de cruciale, accurate en efficiënte aanpak.

Maar los van deze zaken blijft het Duikonderricht, samen met de Raad van Bestuur, ook continu de belangen verdedigen van de NELOS/BEFOS-duikers; dit zowel bij CMAS, CMAS-Europe, bij EUF, bij Sport Vlaanderen als overal waar het nodig mocht zijn.

Sven eindigt met dankbetuigingen aan alle Instructeurs en Assistent-Instructeurs, die steeds weer hun schouders steken onder het NELOS-duikonderricht, alsook aan de clubs en regio's die hen ondersteunen.

Ook het secretariaat deelde in de dankbetuiging.

Daarna nam Dr. Catherine De Maeyer het woord over de Geneeskundige Commissie. Voor Duiker-Hulpverlener zijn er heel wat veranderingen: een modulair examensysteem met twee examenmomenten, één in het voorjaar en één in het najaar, is ingevoerd. Wat het cursusmateriaal betreft zijn er uniforme presentaties opgesteld (beschikbaar via www.nelos.be) die in de regio's zullen worden gebruikt. Voor volgend jaar is er een nieuwe cursus Duiker-Hulpverlener gepland.

Ook het medisch gedeelte van de NELOS-cursus zal worden gereviseerd.

De commissie wil de nadruk leggen op de twee reeksen regionaal georganiseerde bijscholing die te verkiezen zijn boven de clubbijscholingen. Voor 2020 zijn er nieuwe CPR-richtlijnen in de maak.

In het kader van 'Train the trainer' is het de prioriteit om uniforme, up-to-date reanimatietechnieken aan te leren. Interessant is ook de mogelijke groepsaankoop van QCPR Little Anne.

Wat het medisch duikgeschiktheidsonderzoek betreft wil de Geneeskundige Commissie een keuringsprotocol en adviezen op maat van de duiker. De risicoanalyse is immers verschillend indien het een beginneling, recreant, sportduiker (4*Duiker), instructeur of technisch duiker betreft.

Hippocampus sept./okt. 2019

101

Bondsnieuws Raad van Bestuur

erkende sport. De sportcommissie organiseert wekelijks activiteiten, soms zelfs verschillende op dezelfde dag, zo bereiken we ook een heel groot aantal enthousiaste sporters. Voor de 50 organisaties hebben we in totaal ongeveer 1.800 deelnemers.

Als besluit van dit verslag wenste Herwig zijn dank uit te spreken aan alle medewerkers van de Sportcommissie, maar ook aan de vele vrijwilligers die zich 200% inzetten voor deze fantastische sporten.

Commissie Redactieteam Hippocampus Hoofdredacteur Ivo Madder besprak de activiteiten van de Commissie Redactieteam Hippocampus. Swinnen Printing is gestopt en na analyse van een 8-tal offertes zijn we sinds Hippo 268 (maart/ april) overgestapt naar drukkerij Moderna. Nu we niet meer met Swinnen Printing werken, wordt de pre-press en de controle van de digitale drukproef door de redactie gedaan.

In de loop van 2018 werd het redactieteam uitgebreid met 3 redactieleden: Jan Dieu, Bart Morent en Patrick Swinnen.

Tijdens de afwezigheid van Katrijn Ools wegens bevallingsverlof, werden de periodieken verder in lay-out gezet door Ivo Madder en Jan Dieu. Ook nu nog blijven zij assisteren met de lay-out.

Tijdens het OBK-festival reikten we de 'Prijs voor de beste coverfoto' uit: een kunstwerkje (zeepaard op sokkel) van Arletta Nuyts. In samenwerking met Guylian en de Audiovisuele Commissie organiseerden we de Zeepaardjeswedstrijd.

Ivo dankte ook iedereen die artikels en/of foto's aangeleverd heeft, want daardoor – en uiteraard mede dankzij de inspanningen van gans het redactieteam – leveren we telkens toch weer een interessant duikmagazine af; het visitekaartje van de NELOS.

102

Hippocampus sept./okt. 2019

Sportcommissie Herwig Van Cotthem nam dan het woord over de drie onderdelen van de Sportcommissie: vrijduiken, hockey en vinzwemmen.

De groei van vrijduiken is er op alle vlakken: aantal clubs, aantal vrijduikers en vooral ook het aantal instructeurs. Sinds dit jaar hebben we ook voor vrijduiken een officieel erkend initiatorbrevet via Sport Vlaanderen. Een nieuwe cursus is gepland voor de opleiding tot Assistent-Instructeur Vrijduiken.

Specifiek voor dit jaar was de stage in Kas, het mekka van vrijduiken binnen CMAS. Daarnaast hebben we ons eerste Colloquium 'Meesterschap in Vrijduiken' georganiseerd.

Herwig raadde de clubs aan een sectie rond vrijduiken te ontwikkelen, want op dit ogenblik zitten de bestaande clubs met flinke wachtlijsten.

Door werken aan het zwembad hebben we slechts een gedeeltelijke competitie hockey kunnen organiseren. Spijtig genoeg is er weinig belangstelling voor de organisatie van dit evenement, daarom doet Herwig een oproep aan de clubs.

Dit werkingsjaar zijn er een 7-tal vinzwemwedstrijden georganiseerd, maar spijtig genoeg zijn er daarvan drie moeten afgelast worden wegens blauwalgplaag of te weinig water.

Ook hier een oproep aan wie geïnteresseerd is om het aanbod van zijn duikclub of regio te verbreden. Een belangrijk detail in deze context: vinzwemmen is een door het IOC (Internationaal Olympisch Comité)

NELOS Service Club Guy Bosmans, voorzitter van de NELOS Service Club, was verontschuldigd en penningmeester Willy van der Plas bracht verslag uit.

De Service Club verzorgt geen opleidingen, maar biedt zijn leden de duikverzekering, Hippocampus, de CMAS-kaart en deelname aan alle activiteiten van NELOS aan. De Service Club ondersteunt projecten die bijdragen tot het promoten van de duiksport en NELOS. Spijtig genoeg moeten soms aanvragen geweigerd worden. Daarom hier nog eens duidelijk stellen wat niet gesubsidieerd kan worden: telefonische aanvragen, aanvragen zonder dossier en aanvragen voor barbecues, clubfeesten en jubileumvieringen. Aanvragen moeten via e-mail gestuurd worden naar de voorzitter: guy.bosmans@nelos.be. Bij de aanvraag moet een dossier worden gevoegd waarmee de Raad van Bestuur de ontvankelijkheid kan beoordelen.

Audiovisuele Commissie Namens de Audiovisuele Commissie sprak Marc Vermeiren. TODI was een schitterende locatie voor het Open Belgisch Kampioenschap en Hugyfot–Greenforce was de perfecte hoofdsponsor. Filip Staes werd Belgisch kampioen onderwaterfotografie en Jo de Smedt Belgisch Kampioen onderwatervideografie.

Voor de opleidingen onderwaterfotografie waren er 23 deelnemers en voor die van onderwatervideografie 10. Er is wel interesse, maar voor de vervolgopleidingen blijft het zeer moeilijk om iets te organiseren, het gebrek aan 2* of 3*onderwaterfotograaf-instructeurs is hiervan de oorzaak.

Voor de workshop Assistent-Onderwatervideograaf waren er 19 cursisten ingeschreven. Twee Instructeurs OWV werden gehomologeerd en één Assistent-OWV. CMAS-wedstrijden op Europees of wereldniveau zijn zeer belangrijk en we proberen steeds de afvaardiging zo goed mogelijk te ondersteunen.

verkiezingen Als laatste punt op de agenda werd overgegaan tot de verkiezingen voor de Raad van Bestuur. Rik Olievier en Herwig Van Cotthem waren uittredend en herverkiesbaar. Er waren geen andere kandidaten, dus werden beiden met handgeklap voor 3 jaar aangesteld.

Ook was er de verkiezing van 15 individu-

ele NELOS-leden voor de Algemene Vergadering van de BEFOS-koepel. José Vandekerckhove, Andrew Libin, John Remue, Monique Demoustier, Wim Van Doeselaer, Jozef Van den Berghe, Luc Beets, Ivo Madder, Tiny Heremans, Chrisje Demuynck, Willy Van der Plas, Ronny De Meersman, Franklin Forrez, Rik Olievier en Nancy Deloz werden verkozen.

De voorzitter dankte de aanwezigen voor hun komst en bood hen een drankje aan en dan was er tijd om na te praten.  INGEKORT VERSLAG DOOR WIM VAN DOESELAER

Interessante verkorte URL's voor de NELOS-website DD NELOS-secretariaat: nelos.be/secretariaat DD Homologatiekost: nelos.be/homologatie DD Lidgeld NELOS: nelos.be/lidgeld DD Hippocampus: nelos.be/hippocampus DD Hippo-archief: nelos.be/hippo-archief

DD Ombudsman: nelos.be/ombudsman DD Aanspreekpersoon integriteit: nelos.be/api DD Sectie Mental Coaching: nelos.be/mc DD Geneeskundig onderzoek: nelos.be/medisch DD FFESSM-certificaat: nelos.be/ffessm

Advertentie

Hippocampus sept./okt. 2019

103

Bondsnieuws

Foto: Richard Carey - Fotolia.

Commissie Duikonderricht Sectie Duiktechnieken

Technische opleidingen Naar jaarlijkse gewoonte wil Sectie Duikechnieken (SDT) graag de NELOS Technische opleidingen promoten voor zowel open als gesloten circuit. Aan de waterkant zien we meer en meer mensen die met een rebreather duiken of in open circuit een 'stage' (ponny bottle) meenemen met een nitroxmengsel om hun decompressie uit te voeren. Dit kunnen we natuurlijk alleen maar toejuichen.

gewerkt om dit operationeel te krijgen.

Ook zal SDT een vernieuwde opleidingscursus voor rebreather voorstellen, waarschijnlijk zal die tijdens de opleiding CCRD-Tx een eerste keer gebruikt worden als 'testcase'. Als voorzitter mag ik terecht fier zijn op het team waarmee we dit gerealiseerd hebben. Uiteraard zal de cursus eerst nog op het Bureau Duikonderricht passeren voor goedkeuring alsook via Sectie EDIT. Dus nog even geduld voor hij online komt.

Vorige keer gaf ik jullie al een toelichting over het verloop van technische opleidingen, toch nog een korte herhaling.

D

OC: ERD => NTD => ATD, tevens zijn er ook nog de instructeursopleidingen ERI => NTI => ATI. CC: CCR-D-A => CCR-D-NTx => CCR-D-Tx en de titel van instructeur CCR-I-Tx.

Vanaf 2020 zal de inschrijving van technische cursussen ook via het 'pre-paid'-systeem verlopen. SDT kijkt hier naar uit, want het zal de administratie een pak vereenvoudigen en de onduidelijkheden op gebied van inschrijven wegnemen. Er wordt volop

Ik kan jullie alleen maar aanraden de stap te zetten om een technische opleiding bij NELOS te volgen. Uiteraard hoor ik regelmatig de vraag: "Wat leer je hier nu eigenlijk en wat is het grote verschil met Gevorderde Nitrox-Duiker?". Hieronder een korte toelichting.

De nadruk in deze cursussen zal bij aanvang vooral liggen op volgende aspecten: DD uitloding en trimpositie; DD materiaalconfiguratie met één 'stage'; DD decompressie met diepgaande uitleg over gradiënt factors;

uiken met een rebreather of met een nitroxmengsel is veiliger, zolang je de regels maar respecteert qua maximum partiële zuurstofdruk en de daarbij horende maximum diepte waarop je dit mengsel kan ademen. Tevens willen we ook melden dat NELOS de CNS-belasting heeft opgetrokken van 80 naar 100.

We vragen wel om dit goed op te volgen en vanaf 100 een verhoogde aandacht te hebben.

104

Hippocampus sept./okt. 2019

DD planningssoftware Multideco; DD briefing.

Naarmate je vordert in de opleiding zullen volgende aspecten erbij komen: DD trimix en andere gasmengsels; DD extra materialen en configuratie met twee of meerdere stages; DD decompressie met verschillende gassen; DD doorgedreven planning; DD doorgedreven briefing.

Na het volgen van een technische opleiding zal je een andere kijk krijgen op diepte, tijd en andere ademmengsels. Je zal bepaalde doelstellingen kunnen realiseren die als recreatief duiker niet tot de mogelijkheden behoorden. Je zal dus langer kunnen genieten van je duiken en de decompressie zal een stuk veiliger verlopen.

planning van de cursussen Open Circuit (OC) ERD Verantwoordelijke: Dirk Wuyts.

• Theorie 1: ma. 03/02/2020 – Mechelen.

• Theorie 2: ma. 10/02/2020 – Mechelen.

• Theorie 3: ma. 17/02/2020 – Mechelen.

• Theorie 4: ma. 02/03/2020 – Mechelen.

• Examen: ma. 09/03/2020 – Mechelen.

• Herexamen: ma. 16/03/2020 – Mechelen.

• SWD zwembad: wo. 18/03/2020 – zwembad Wezenberg 20.30 uur.

• SWD Open Water: za. 28/03/2020 – Put van Ekeren 13.00 uur.

tratieve en organisatorische redenen aangaande de NELOS Technische Stage.

NTD Verantwoordelijke: Rein Crombez.

• Theorie 1: di. 24/03/2020 – Mechelen.

• Theorie 2: di. 31/03/2020 – Overijse.

• Theorie 3: di. 21/04/2020 – Mechelen.

• Examen: di. 28/04/2020 – Mechelen.

• Herexamen: di. 05/05/2020 – Mechelen.

CCR-D-Tx / NTx Verantwoordelijke: Stef Teuwen.

• Theorie 1: wo. 9/10/2019 – Mechelen.

• Theorie 2: wo. 16/10/2019 – Mechelen.

• Theorie 3: wo. 23/10/2019 – Mechelen.

• Theorie 4: wo. 30/10/2019 – Mechelen.

• Examen: wo. 13/11/2019 – Mechelen.

• Herexamen: op afspraak.

• SWD 15 m: op afspraak.

• SWD 40 m: op afspraak.

• Deep dives: Technische Stage.

ATD (in 2019) Verantwoordelijke: Stefan Cuyvers.

• Theorie: do. 17/10/2019 – Mechelen.

• Planning: do. 24/10/2019 – Mechelen.

• Examen: do. 14/11/2019 – Mechelen.

planning van de cursussen Gesloten Circuit (CC) CCR-D-A Verantwoordelijke: Glenn Tessens.

• Theorie 1: ma. 06/01/2020 – Mechelen.

• Theorie 2: ma. 13/01/2020 – Mechelen.

• Theorie 3: ma. 20/01/2020 – Mechelen.

• Theorie 4: ma. 27/01/2020 – Mechelen.

• Examen: ma. 10/02/2020 – Mechelen.

• Herexamen: op afspraak.

• SWD zwembad: di. 07/04/2020 zwembad Sorgvliedt Hoboken.

• SWD openwater: op afspraak – Put van Ekeren.

• Deep Dives: op afspraak.

De hypoxische trimix opleidingen ATD en CCR-D-Tx zullen vanaf 2019 altijd plaatsvinden in het najaar omwille van adminis-

Uiteraard doe ik ook nog een warme oproep aan 2*Instructeurs die een nieuwe uitdaging zoeken en zich willen engageren om technische opleidingen te geven.

Stel je kandidaat bij SDT voor een opleiding bij NELOS als technisch instructeur. Het technische kader kan gerust nog versterking gebruiken.

officiële NELOS Stage OC/CC Verantwoordelijke: SDT. Algemene duikverantwoordelijke en organisator: Glenn Tessens.

Locatie: Malta – Dive Systems.

Wanneer? 16 tot 23 mei 2020 (onder voorbehoud duikcentrum).

Inschrijven kan via mail naar SDT. De plaatsen zijn beperkt, wees dus snel.

Ook toegankelijk voor gebrevetteerde CCR of OC trimixduikers.

Waarom deelnemen aan de NELOS Technische Stage?

DD Het zijn prachtige duiken op een buitenlandse locatie: meestal wrakken, maar kunnen ook andere stekken zijn.

DD Voor de kandidaten is het een doorgedreven opleiding onder de veiligste omstandigheden.

DD Voor de gebrevetteerde duikers is het een opfrissing en ervaringsuitwisseling, waarbij ook zij deze duiken kunnen maken met de beste omkadering.

DD Voor de ganse groep is het een stukje vakantie, waarbij wordt genoten van de duiken, natuur, cultuur en lokale lekkernijen.

DD Er wordt veel plezier gemaakt en er worden vriendschappen gesmeed tussen technische duikers uit verschillende clubs en regio's.

DD Het is plezierig om samen te werken met instructeurs en verantwoordelijke van vreemde duikcentra.

DD NELOS geeft hier zijn visitekaartje af en laat zien dat het beschikt over zeer goed opgeleide technische duikers die kunnen genieten, maar veiligheid laten primeren.

Ik hoop jullie dan ook van harte te mogen begroeten tijdens de opleidingen en op de volgende NELOS Technische Stage OC/CC.

 GLENN TESSENS, VOORZITTER SDT

Advertentie

Hippocampus sept./okt. 2019

105

Bondsnieuws

DIVES al g oed ingeburgerd Het DIVES-systeem geraakt langzamerhand ingeburgerd. De problemen, eigen aan een opstart, zijn grotendeels weggewerkt. Is het nu allemaal perfect?

Zeker niet en er zullen de komende maanden nog diverse verbeteringen aangebracht worden om het allemaal nog gebruiksvriendelijker te maken.

De 'online' handleiding.

Selectievak van de activiteit.

I

k wil alvast iedereen bedanken die de laatste maanden de moeite heeft genomen om suggesties aan te reiken.

Misschien denken jullie dat daar niets mee gebeurd is. Wel, een aantal suggesties zijn al verwerkt en er is binnen de groep van 'Power-Users' een optimalisatieteam opgericht dat al de andere voorstellen gaat evalueren. Op basis daarvan zullen er prioriteiten vastgelegd worden en gaan er te gepasten tijde nieuwe 'releases' van DIVES komen. Uiteraard moet elke wijziging vooraf getest worden en daarom lijkt het soms eeuwen te duren vooraleer bepaalde aanpassingen doorgevoerd worden.

'online' handleiding Begin augustus werd gestart met een 'online' handleiding. Die kan geconsulteerd worden via de invoerpagina van een activiteit door rechts bovenaan op de knop met '?' te klikken.

106

Hippocampus sept./okt. 2019

Deze 'online' handleiding bestaat uit drie grote delen: • eerste deel: de handleiding zoals ze vandaag in PDF bestond, maar dan toegespitst op wat een duiker, instructeur of een secretaris moet weten;

• tweede deel: de FAQ of veel gestelde vragen; • derde deel: de nieuwsberichten waarmee we jullie willen informeren over bijvoorbeeld een nieuwe release of andere relevante info i.v.m. DIVES.

Foto: Andrea Izzotti - shutterstock.

Commissie Duikonderricht

Activiteit 'Open water'

Functie 'Coach'

In het selectievak van de activiteit heb je de keuze uit 'Duik', 'Theorie', 'Zwembad', 'Open water' en 'Kadervorming'.

De activiteit 'Open water' dient enkel voor een zeer beperkt aantal proeven die zich afspelen aan de oppervlakte en waar de evaluerende instructeur mogelijks niet met de kandidaat duikt: • vinzwemmen; • organisatie clubduik voor 1*Instructeur; • administratieve controle 10 duikleidingen.

De functie 'Coach' dient enkel om de volledige brevetkaart van een kandidaat te kunnen zien en is geenszins nodig om proeven te kunnen aftekenen. Enkel de kandidaten kunnen instructeurs als 'Coach' aanduiden, maar kunnen hen ook weer schrappen. De opleidingsverantwoordelijke wordt automatisch 'Coach' gemaakt, maar kan ook door de kandidaat worden geschrapt en dan verliest de opleidingsverantwoordelijke zijn bevoegdheden.

AI's hebben alle bevoegdheden behouden (met uitzondering van het afnemen van vaardigheden).

• De knop 'Clublid' staat wit, omdat er standaard op de club geselecteerd wordt (als je erop klikt, krijg je ook de niet-clubleden te zien).

• Bij de keuzelijst van duikplaatsen staat er achter de naam van de duikplaats 'Info'. Als je hierop klikt, krijg je meer info te zien over die duikplaats (tenminste als die info al beschikbaar is).

communicatie aan de instructeurs De belangrijkste wijzigingen in DIVES worden ook maandelijks (behalve tijdens de zomervakantie) gecommuniceerd via de nieuwsbrief aan alle instructeurs.

recente wijzigingen Wat zijn de belangrijkste wijzigingen van de laatste maanden?

• Tijd kan nu enkel nog als uur en minuten worden ingegeven, de getijden input is afgeschaft.

• Input werd aangepast om het inbrengen van dubbele activiteiten te vermijden.

• Wanneer een opleiding is afgerond verdwijnt de proevenkaart, zowel bij de opleidingsverantwoordelijke als bij de kandidaat.

• Verplichting van het aftekenen door twee instructeurs bij de organisatie van een clubduik voor 1*Instructeur en NI. • Uitbreiding bij het jeugdduiken: theorie en zwembad werden toegevoegd en een nieuw brevet werd gecreëerd (JAI: AI die jeugdduikbegeleider is).

BEFOS Belgische Federatie voor Onderwateronderzoek en -Sport vzw

Voorzitter: Maria del Pilar Ruiz Lopez Rue G. Stocq 18 – 1050 Ixelles Tel. 02 649 57 95 – gsm 0477 74 38 17 pilarlifras@gmail.com Mede -Voorzitter: Ronny Margodt Steenovenstraat 24 – 8490 Varsenare Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be Bestuursleden: Marc Lycops Av. de la Liberté 158 Bte 7 – 1080 Molenbeek-Saint-Jean Gsm 0473 81 68 62 – marc@lycops.eu Catherine Bes Rue de la Plaine 10 – 1390 Archennes Gsm 0476 24 92 89 – catherine.bes@skynet.be Jean-Pierre Vlieracker Rue Georges Rodenbach – 1420 Braine-l'Alleud Gsm 0476 31 91 78 – jpvlieracker@hotmail.com Dirk Saman Groeningenlei 106 – 2550 Kontich Gsm 0475 26 79 20 – dirk.saman@nelos.be Ivo Hubert Stijn Steuvelslaan 24 – 2630 Aartselaar Gsm 475 49 87 24 – ivo.hubert@nelos.be Sven Vandekerckhove Acaciastraat 76 – 9890 Asper Gsm 0476 34 00 64 – duikonderricht@nelos.be

BEFOS-secretariaat:

'Fake News' Ik zou willen besluiten met toch even een puntje van kritiek. Er doen een aantal cowboyverhalen de ronde waarvan ik absoluut niet begrijp hoe die ooit zijn ontstaan: is dit onze vorm van 'Fake News'? Ik wil dus nogmaals twee zaken ontkrachten en hoop dan ook stilletjes hier geen enkele e-mail meer over te ontvangen, want onderstaande zaken zijn nooit anders gecommuniceerd door het DIVES-team, noch ooit anders gepubliceerd door NELOS: • Je moet GEEN 'Coach' zijn om proeven te kunnen aftekenen.

• Stijgproeven en duikleidingen dien je af te tekenen bij de activiteit DUIK. Het DIVES-team blijft natuurlijk zoals steeds tot jullie beschikking staan.

Tot aan de waterkant!  LUTGART STALS, VANWEGE HET DIVES-TEAM

Margaux Montrieux Jules Broerenstraat 38 – 1070 Anderlecht Tel. 015 29 04 86 – secretariaat@nelos.be

LIFRAS

r s

Ligue Francophone de Recherches et d'Activités Subaquatiques

Ligue Francophone de Recherches et d'Activités Subaquatiques asbl

Présidente: Maria del Pilar Ruiz Lopez Rue G.Stocq 18 – 1050 Ixelles Tel. 02 649 57 95 – gsm 0477 74 38 17 pilarlifras@gmail.com Vice-président: Marc Hiernaux Avenue des Paveurs 10 – 1410 Waterloo Gsm 0475 46 09 65 – marc.hiernaux@skynet.be Secrétaire Général: Roland Thiebault Hoogstraat 31 - 1980 Zemst Gsm 0475 92 00 03– roland.thiebault@proximus.be Administrateurs: Didier Arts rue Baudet, 7 – 7090 Petit-Roeulx-lez-Braine Gsm 0495 50 86 02 – easy.engine@skynet.be Catherine Bes Rue de la Plaine 10 – 1390 Archennes Gsm 0476 24 92 89 – catherine.bes@skynet.be Sylviane Godin Rue Bruyère St Jean 95– 1410 Waterloo Gsm 0475 87 99 95 – sylviane.godin@gmail.com Robert Henry Av. Docteur Terwagne 46 – 1310 La Hulpe Gsm 0475 76 77 85 – henry.robert@skynet.be

Als je op 'Info' klikt bij een duikplaats, krijg je onder andere een overzicht van het aantal duiken, het zicht en de watertemperatuur.

Marc Lycops Avenue de la Liberté 158 boite 7 – 1080 Bruxelles Gsm 0473 81 68 62 – marc@lycops.eu Frédéric WIllem Des Charmes 28 – 5100 Jambes (Namur) Gsm 0475 64 59 74 – willem.frederic@skynet.be

Secretariaat: Katia Van De Veegaete – katia@lifras.be Muriel Van Blommen – muriel@lifras.be Boekhouding: comptabilite@lifras.be Jules Broerenstraat 38 – 1070 Brussel Tel. 02 521 70 21 – fax 02 522 30 72

Hippocampus sept./okt. 2019

107

NELOS-boetiek Fleece € 45,00

T-shirt kind € 10,00

Longsleeve € 17,00

Polo € 20,00

Alle artikelen kunnen besteld worden via het NELOS-secretariaat. De bestellingen worden opgestuurd vanuit het NELOS-secretariaat of worden afgehaald bij de regioverantwoordelijken. Meer informatie: boetiek@nelos.be. Bij het opsturen worden verzendingskosten aangerekend.

NELOS-boetiek Algemeen verantwoordelijke Rik Olievier Gsm 0475 64 31 71 boetiek@nelos.be Rekening boetiek: BE45 4016 5136 2189

NELOS-boetiek Duikerhuis Brusselsesteenweg 313-315 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 secretariaat@nelos.be

Regionale verantwoordelijken Antwerpen: Frederik Rausenberger Brandheide 2 2880 Bornem Gsm 0492 97 65 64 boetiek.ant@nelos.be Vlaams-Brabant: Tiny Heremans

108

Hippocampus sept./okt. 2019

Janseniusstraat 41 3000 Leuven Tel. 016 22 56 98 boetiek.vbr@nelos.be Limburg: Stefan Paas Slakweidestraat 20 3630 Maasmechelen Gsm 0475 76 10 11 boetiek.lim@nelos.be Oost-Vlaanderen: Mark Bulte Hendrik Consciencelaan 6 9950 Waarschoot Tel. 09 377 37 97 boetiek.ovl@nelos.be West-Vlaanderen: Kurt Lommens Jules Deconinckstraat 16 8560 Wevelgem Gsm 0475 78 11 32 boetiek.wvl@nelos.be

NELOS-structuur?

Raadpleeg de brochure NELOS-structuur, voor meer info over wie wat doet binnen NELOS, zoals bijv. de Ereraad, de ombudsman, de verantwoordelijken voor de commissies, ...

Je kan deze brochure downloaden via onze website: www.nelos.be/ documentencentrum.

Lopende Agenda

September 2019 10 Workshop DIVES (regio WEVOS) Inschrijven: bruno.vanderbeken@skynet.be

12 Grenzeloos spelplezier Locatie: SportinGenk park, Emiel Van Dorenlaan 144, Genk – 20.30 tot 22.30 u Info: stefan.paas@nelos.be

14 Groot duikevenement ten voordele van de Warmste Week 2019 Locatie: De Nekker – 09.00 tot 21.00 u Info: www.duikclubneptunus.be

16 Workshop DIVES (regio OVOS) Inschrijven: cel.hulpverlening@ovos.be

22 Themaduik Commissie Biologie Onderwerp: zeepaardjes en verwante soorten, zoals zeenaalden

Locatie: Ter Elst Congrescenter, Kattenbroek 1, 2650 Edegem – 09.00 tot 18.00 u Info: www.terelst.be

20 Grenzeloos spelplezier Locatie: Interbad Brugge, Veltemweg 35, 8310 Brugge – 14.00 tot 18.00 u Info: mario.verhaeghe@nelos.be

22 Bijscholing DHV (OVOS) Locatie: Huis van de Sport, Gent – 20.00 u Inschrijven: secretariaat@ovos.be

23 Spelen met licht editie 3 Locatie: Duiktank Transfo, Transfostraat 5, 8550 Zwevegem – 19.00 tot 23.00 u Info: peter.ryngaert@telenet.be

25 Bijscholing DHV (WEVOS) Locatie: Clubhuis Stingrays, Vichte – 20.00 u Inschrijven: danny.vanparys@hotmail.com

Locatie: Stavenisse, zaal 'de Stove'

November 2019

10.30 - 17.00 u (LW 15.05 u)

04 Workshop DIVES (LIMOS & BRAVOS)

Gastspreker: Lilian Schoonderwoerd

Inschrijven: voorzitter.biologie@nelos.be

29-04

Inschrijven: secretariaat@limos-vzw.be

07 Start cursus OW-fotografie Niveau 2

16 Specialisatieopleiding Jeugdduiken – theorie deel 1 Locatie: Duikershuis, Mechelen Info: secretariaat@nelos.be

19 Bijscholing Decompressietechnieken (regio AVOS) Locatie: Huis van de Sport, Boomgaardstraat 22, 2600 Berchem – 20.00 u Inschrijven: www.avos.be

21 Herexamen theorie 1*I Locatie: Duikershuis, Mechelen Info en inschrijving: secretariaat@nelos.be

23 Specialisatieopleiding Jeugdduiken – Theorie deel 2 Locatie: Duikershuis, Mechelen Info en inschrijving: secretariaat@nelos.be

23 Proclamatie OBK OW-foto/video Locatie: Duikershuis, Mechelen – 20.00 u

24 Dag van de wetenschap Onderwerp: Rondleiding in het Marien Station te Oostende Locatie: Het Vliz

Zeestage 2*I en 3*I + Exploratiestage

Wanneer? 7, 14, 20 en 28 november 2019

Locatie: Boulouris, Zuid-Frankrijk

Locatie theorie: Fotoclub CREA, Fort II,

Info: secretariaat@nelos.be

Wommelgem – 19.00 u

dering Module 4

Locatie praktijk: zwembad Nijlen – 20.00 u

Locatie: zwembad 't Strop, Stropstraat 31,

OBK 'shoot-out' OW-foto/film

Kostprijs: 75,00 euro (incl. homologatie en

9000 Gent

Meer info op: www.nelos.be/OBK_2019

zwembad)

Inschrijven: secretariaat@nelos.be

30-06

Oktober 2019 11 Voordracht Commissie Biologie Onderwerp: zeezoogdieren Locatie: Huis van de Sport, Boomgaardstraat 22, 2600 Berchem – 20.00 - 22.30 u Inschrijven: voorzitter.biologie@nelos.be

12 Wet Wheels evenement Info: ann.tielen@nelos.be

12-13

Raadpleeg de uitgebreide Lopende Agenda op www.nelos.be voor meer info.

Scubapro Testdagen 2019 Locatie: Duiktank Transfo, Transfostraat 5, 8550 Zwevegem – 10.00 tot 16.00 u Info: secretariaat@nelos.be

16 Bijscholing DHV (LIMOS & BRAVOS) Locatie: GC Oosterhof, Lummen – 20.00 u Inschrijven: secretariaat@limos-vzw.be

17 Bijscholing DHV (AVOS) Locatie: Huis van de Sport, Boomgaardstraat 22, 2600 Berchem – 20.00 u Inschrijven: www.avos.be

19 DHV – examensessie 2 Locatie: Sint-Lutgardis, Gasstraat 9 te Mol Van 08.30 tot 17.00 u Info: secretariaat@nelos.be

19-20 Tekdive 19 event

Inschrijven: Yves Teughels (info.acavos@gmail.com) of Jef Driesen (jefdriesen@telenet.be of 0475 284 273)

10 Examen 1*I theorie Locatie: School Regina Caeli, Rozenlaan 45, 1700 Dilbeek – 09.00 u Inschrijven: secretariaat@nelos.be

10 Post-Boulouris Locatie: School Regina Caeli, Rozenlaan 45, 1700 Dilbeek – 13.00 u

11 Examen 3*I – Limiet inschrijvingen Info: secretariaat@nelos.be

12 Workshop DIVES regio AVOS Inschrijven: www.avos.be

13 Bijscholing Decompressietechnieken (Regio OVOS en WEVOS) Locatie: Huis van de Sport, Gent – 20.00 u Inschrijven: secretariaat@ovos.be

14 Start cursus OW-fotografie Niveau 1 Wanneer? 14, 20 en 28 november 2019 Locatie theorie: Fotoclub CREA, Fort II, Wommelgem – 19.00 u Locatie praktijk: zwembad Nijlen – 20.00 u Kostprijs: 60,00 euro (incl. homologatie en zwembad) Inschrijven: Yves Teughels

Inschrijven: voorzitter.biologie@nelos.be

24 Examen 1*I - Fysieke fitheid + verga-

December 2019 05 Bio-avond van Moby Dick Onderwerp: Netelige kwesties in de Zeeuwse Delta, door Peter van Bragt Locatie: Huis van de Sport, Boomgaardstraat 22, 2600 Berchem – 20.00 - 23.00 u

07-08 Lowland Photo Festival Locatie: Kinopolis Antwerpen Info en tickets: www.landschapvzw.com/ product-categorie/tickets

12 Bijscholing Decompressietechnieken (regio LIMOS & BRAVOS) Locatie: GCOC Oosterhof Lummen, Dr. Vanderhoeydonckstraat 56, Lummen – 20.00 - 22.30 u Inschrijven: secretariaat@limos-vzw.be

15 Grenzeloos Spelplezier Locatie: Stedelijk zwembad Aalst, Zwembadlaan 2, Aalst – 14.00 - 18.00 u Op www.nelos.be/sdt vind je meer info over de opleiding nitrox, extended range, trimix, CCR, ...

(info.acavos@gmail.com) of Jef Driesen

Controleer even of het evenement inderdaad plaatsvindt.

Weet je van interessante evenementen of organiseer je zelf een activiteit die in onze Lopende Agenda kan opgenomen worden?

(jefdriesen@telenet.be of 0475 284 273)

Bezorg ze dan aan: Ivo Madder – redactie@nelos.be .

Hippocampus sept./okt. 2019

109

CERTIFICATION INTERNATIONAL

De Nederlandstalige Liga voor Onderwateronderzoek en -Sport vzw is lid van BEFOS, stichtend lid van de Wereldbond voor Onderwateractiviteiten CMAS, erkend door Sport Vlaanderen en EUF-gecertificeerd.

www.facebook.com/NederlandstaligeLigaVoorOnderwateronderzoekEnSport Verantw. der brevetten: René Van Leeuwen Gsm 0475 65 53 55 – rene.vanleeuwen@nelos.be

INFORMATIEBLAD VAN NELOS vzw

Voorzitter & Public Relations: Ronny Margodt Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be

Ereraad: Wim Van Doeselaer Gsm 0479 82 48 84 – voorzitter.ereraad@nelos.be

Vice-voorzitter: Herwig Van Cotthem Gsm 0495 55 85 19 – ondervoorzitter@nelos.be

Subcommissie Jeugdduiken: Franklin Forrez Gsm 0492 25 12 33 voorzitter.jeugdduiken@nelos.be

Hoofdredacteur: Ivo Madder De Bisthovenlei 46 – 2100 Deurne (Antwerpen) Tel. 03 290 54 06 – Gsm 0475 73 32 01 redactie@nelos.be

Raad van Bestuur

Penningmeester: Dirk Saman Gsm 0475 26 79 20 – penningmeester@nelos.be Boetiekverantwoordelijke: Rik Olievier Gsm 0475 64 31 71 – boetiek@nelos.be Bestuurslid: Ivo Hubert Gsm 0475 49 87 24 – ivo.hubert@nelos.be Bestuurslid: Sven Vandekerckhove Gsm 0476 34 00 64 – sven.vandekerckhove@nelos.be Bestuurslid: Franklin Forrez Gsm 0492 25 12 33 – franklin.forrez@nelos.be

Secretariaat & Ombudsman Duikershuis – Margaux Montrieux Brusselsesteenweg 313-315 – 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 – secretariaat@nelos.be www.nelos.be/secretariaat Ombudsman & Aanspreekpunt integriteit (API): Eric Sels Gsm 0475 36 88 23 – ombudsman@nelos.be

Ongevalsaangiften-administratie

Brevettencomité: John Maes Gsm 0495 66 56 19 voorzitter.brevettencomite@nelos.be Sectie duiktechnieken: Glenn Tessens Gsm 0485 57 52 13 – voorzitter.sdt@nelos.be Sectie EDIT: Lutgart Stals Gsm 0473 2 86 64 – voorzitter.edit@nelos.be Veiligheidscomité: Eric Vonk Gsm 0475 44 55 29 voorzitter.veiligheidscomite@nelos.be

Geneeskundige Commissie Voorzitter, dopingpreventieverantwoordelijke en contactpersoon Medisch Verantwoord Sporten: Catherine De Maeyer voorzitter.duikgeneeskunde@nelos.be Mental Coaching: Elfrie van Poppelen Gsm 0497 44 60 03 – mental.coaching@nelos.be

Audiovisuele Commissie Voorzitter: Marc Vermeiren Gsm 0472 27 96 67 – voorzitter.audiovisueel@nelos.be

Arena Nv: Tel. 02 512 03 04, www.arena-nv.be arena@arena-nv.be. Contactpersoon Inge Ghijsels.

Voorzitter Sectie Onderwaterfotografie: Marc Vermeiren – owf@nelos.be

Dodelijk ongeval: binnen de 2 dagen ongevalsaangifte (maak een kopie voor jezelf) naar het NELOS-secretariaat verzenden. Zo snel mogelijk erna een verslag over de omstandigheden van het ongeval, vergezeld van een medisch attest over de doodsoorzaak. Arena NV mag ook op de hoogte gebracht worden.

Andere ongevallen: binnen de 15 dagen ongevalsaangifte naar het NELOS-secretariaat verzenden, vergezeld van de geneeskundige getuigschriften (maak een kopie voor jezelf). Attesten moeten door de dokter worden afgeleverd binnen de 3 dagen na het ongeval!

Voorzitter Sectie Onderwatervideografie: Jo De Smedt Gsm 0478 25 09 21 – owv@nelos.be

Hulpdiensten

Commissie Biologie Voorzitter: Tiny Heremans Tel. 016 22 56 98 – voorzitter.biologie@nelos.be

Commissie Redactie Hippocampus Hoofdredacteur: Ivo Madder Gsm 0475 73 32 01 voorzitter.redactieteam@nelos.be

Commissie Duikers met een Handicap

UNIVERSITAIR ZIEKENHUIS ANTWERPEN Tel. 03 821 30 55 (24/24 uur)

Voorzitter: Ann Tielen Gsm 0496 75 04 46 – voorzitter.cdmh@nelos.be

HYPERBAAR CENTRUM Militair Hospitaal Neder-over-Heembeek (afrit 6 op de ring rond Brussel), Tel. 0800 12382

Commissie Innovatief Sporten

ALGEMEEN ALARMNUMMER Tel. 112 Medisch Centrum Hyperbare Zuurstoftherapie 's-Gravenpolderseweg 114, Goes, Nederland Tel. 0031 113 23 42 90 (24/24 uur)

Deadlines artikels Hippocampus Editie januari/februari: vóór 5 december Editie maart/april: vóór 5 februari Editie mei/juni: vóór 5 april Editie september/oktober vóór 15 juni Editie november/december: vóór 5 oktober

Commissies Commissie Duikonderricht Voorzitter: Sven Vandekerckhove Gsm 0476 34 00 64 voorzitter.duikonderricht@nelos.be

110

Hippocampus sept./okt. 2019

Voorzitter: Mario Verhaeghe Gsm 0475 63 16 97 voorzitter.innovatiefsporten@nelos.be

Juridische Commissie Voorzitter: René Van Leeuwen Gsm 0475 65 53 55 – rene.vanleeuwen@nelos.be

Sportcommissie Voorzitter: Herwig Van Cotthem Gsm 0495 55 85 19 voorzitter.sportcommissie@nelos.be

Commissie Solidariteitsfonds Leden: Guy Bosmans, Ronny De Meersman, Ronny Margodt

Erevoorzitters Jozef Van den Berghe jozef.vandenberghe@nelos.be Willy van der Plas willy.vanderplas@nelos.be

Verantwoordelijke uitgever: Ronny Margodt Steenovenstraat 24 – 8490 Varsenare Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be

Redactieteam: Luc Beets, Natalie Decrock, Chrisje Demuynck, Jan Dieu, Ivo Madder, Bart Morent, Katrijn Ools, Patrick Swinnen, Marijke Van Cauwenberghe, Jozef Van den Berghe, Wim Van Doeselaer, Patrick Van Hoeserlande, Stef Van Uffel, Roland Wantens Ambassadeur: Ivo Hubert Vormgeving en publiciteit: Katrijn Ools Brusselsesteenweg 313-315 – 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 publiciteit@nelos.be Drukkerij: Moderna Printing Schoebroekstraat 50 – 3583 Paal-Beringen www.moderna.be

Hippocampus verschijnt 5 maal per jaar: februari, april, juni, september en december.

Oplage: meer dan 10.000 exemplaren.

ISSN-nummer: 1782-8414.

Gedrukt op:

Advertentietarieven Zie 'Media Pack' op: www.nelos.be/mediapack Hippocampus kan je downloaden in pdf-formaat via de NELOS-website, meer bepaald via: www.nelos.be/Hippo-archief Of je kan door de recentere uitgaven bladeren via: http://issuu.com/ivomadder De redactie en de uitgever zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van de geplaatste advertenties. Ongevraagd toegestuurde redactionele teksten en/of foto's worden niet teruggestuurd. De artikels ter publicatie in de Hippocampus moeten binnen zijn bij de redactie minstens 45 dagen vóór de maand van verschijning.

Overeenkomstig de Europese privacywetgeving (GDPR – General Data Protection Regulation – of ook genoemd Algemene Verordening Gegevensbescherming – AVG), welke op 25 mei 2018 volledig van kracht werd in iedere lidstaat van de EU, melden wij dat uw persoonsgegevens worden bijgehouden in een bestand. Wij verbinden ons ertoe deze gegevens enkel te gebruiken voor de verzending van ons tijdschrift en de administratie van de liga overeenkomstig het doel van onze organisatie. U heeft inzage- en correctierecht.

Niets van deze uitgave mag overgenomen worden zonder schriftelijke toestemming van de verantwoordelijke uitgever.

Lid van:

Adresveranderingen enkel via het secretariaat van je duikclub waar je als 1e lid ingeschreven bent.

www.facebook.com/hippocampusredactie

Photo: Adnan Drnda

Hugyfot Underwater Housings Fits your camera like a glove

NIEUW!

HANDS-FREE COMPUTER

s

De Galileo HUD, de revolutionaire handsfree duikcomputer op het masker met een virtueel ‘zwevend’ heads-up display waarmee u nog meer vrijheid heeft tijdens de duik’.

scubapro.com.

1``arm ball

NIEUW

Vision Xs vacuum system

monitor 5´´

sun hood

red filter

screen protection

Varta Li-ion battery 2600mAh

Hugyfot behuizing voor de GoPro Hero 5,6 en 7 Tot 150 meter diepte 5” monitor 3uur batterij

handle

Voor de GoPro Hero 5,6 &7 optional system lens

www.hugyfot.com

Te koop bij Da factory, België

SUUNTO D5 De nieuwe Suunto D5 is zo duidelijk en gebruiksvriendelijk dat u onbezorgd de onderwaterwereld kunt verkennen en van de duik kunt genieten. Speel met stijl door de polsband met uw outfit te matchen. Na het duiken verbindt u de Suunto D5 draadloos met de Suunto-app om uw avonturen opnieuw te beleven en met vrienden te delen. www.suunto.com

Suunto Diving

@suuntodive

Mechelen P 004152 – TWEEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD (NIET IN JULI EN AUGUSTUS) VAN DE NEDERLANDSTALIGE LIGA VOOR ONDERWATERONDERZOEK EN -SPORT NELOS Nr. 275 – sept./okt. 2019

LATEN WE SAMEN ONTDEKKEN.

Waterlelies Fjorden van Noorwegen