Page 4
Pipiwharauroa He Rau Mahara
Te Pito o te Ao Te Rori o Tuaraki
Wilson Whānau
Tini whetu ki te rangi Ko Ngāti Maru ki raro Ngā tini kahawai ki te moana Ko Ngāti Mari ki uta Ko Puketapu te maunga Ko Te Ārai te awa Ko Rongowhakaata te iwi Ko Ngāti Maru te hapū Ko Te Pāhou te marae Ko Taharākau te tipuna.
Wiremu Kaimoana Wirihana Atareta Wairau-Toheriri
“Addy, kei whea koe?” Ka aua a Addy. Kua oma kē ahau ki taku kuia, ki a Addy. Ko taua āhua anō. Ka oma ahau ki taku kuia nā te mea kāre ahau i te pirangi mahi i roto i te whare. Ehara i au ēra mahi. Nā ōku tūākana kē. Ko te whakapai whare, te horoi taputapu me te horoi kākahu. Ka haramai aku tūākana ki te whakahoki i au ki te kāinga, ka akina e taku kuia,”Waiho mai a Addy ki konei. Ki te kore a ia e hiahia hoki atu, kei te pai.” Ko te mahi pai ki au ko te ngaki maara kai, kāri putiputi. Ā te wā ka hoki ahau ki te kāinga ki te mahi i aku mahi. Ko aku mahi ia ata, he haere ki te wharemiraka a John Hogan ki te tiki miraka katahi ka hoki ki te kāinga ki te ngaki i te mara kai. He huhua ngā kai o tēnei maara. He kūmara, he kamokamo, he paukena, he rīwai arā atu. Ko taku koroua a Matiu Smith i whai pānga ki tōku nā te mea ko ia i te tiaki i a mātou. Koira tana mahi ia rā he ngakingaki i te maara kai. Waimarie mātou i a ia. Ka whiwhi kai mātou i ngā wā katoa. Ka haere ahau ki a Nanny Addy, ka tonoa ahau e ia ki te hari kete kai ma ngā kaumātua o te rori o Tuaraki. I taua wā e mōhiotia ana ko ‘Roberts Road’ Nō nā tata tonu nei ka whakaingoatia ki te ingoa tika ki,’Tuaraki’ Nā tēnei mahi ka mōhio ahau ki te katoa o ngā kuia, koroua o te rori ō Tuaraki. Ahakoa kua matemate te nuinga e maumahara tonu ana ahau ki a rātou. Ka pātai ahau ki taku kuia,” He aha koe e tonotono nei i ahau ki te hari kai mā rātou?” Ko tana whakautu,”Ā te wā ka kite koe.” Ka hoki whakamuri aku whakaaro ka hoki mai te kōrero a taku kuia, āe, maumahara katoa ana ahau ki o rātou āhua, ki ō rātou ingoa. Ko tētahi āhuatanga tino kore i mārama ki au i taua wā, ko te whare tini. I roto tētahi tangata e noho ana nā te mea i te mate kohia-kiko. Nō muri kē ka whakamāramahia mai ki au te kaupapa i kore ai e whakaaetia taua tangata kia whai pānga ki te whānau. Ko te wāhanga nui rawa atu ki ahau ko te wā kaukau. Ka whakakiingia te whā tekau karani taramu ki te
Tieme Wirihana. Te Papa o Wiremu Wilson
David Reweti Wilson
Kehu Beauchamp (Wilson)
Ruihi (Lucy) Tawai Valetta Moeau (Wilson)
wai, ka paera hei whakakii i te tāpu kaukau. He tāpu tino nui hei kaukautanga mō mātou. Ka mutu te kaukau, ka whiua ō mātou kākahu ki roto ka horoi. Ko te mea pai rawa atu ki ahau ko te papu. Kāre e kitea tēra rite i ēnei rā, te papu wai. He mahi tino pārekareka. I au e tamariki tonu ana, tino kore ahau e rata ki te haere ki te kura. He tamaiti tino kōioio hoki ahau i taua wā. Ki te kore au e hiahia noho i te kura, ka oma ahau ki te awa huna ai. Ka waea ngā māhita ki taku māmā ki te whāki kua ngaro ahau. Ko aku tūākana, mōhio pai ana rātou kei whea ahau. Ka haere mai rātou ki te tō i au ki te kāinga. Koirā hoki tō mātou wāhi kaukau, ko raro iho i te piriti tāwēwē. Nō muri noa nei te piriti raima o Manutuke. Ko te kōrero a tōku pāpā, he whakatūpato i a mātou, kia kore mātou e hianga i roto i te wai. “He kaitiaki kei raro i te piriti nā” tana kii engari kāre mātou i mataku. He pēra anō hoki taku kuia a Addy. Ka hīkoi ia i te mata o te whenua kāre ia e māharahara. Ka kii atu ētahi ki a ia,”Eii, kia tūpato” Ko tana whakautu, “Kei konei aku kaitiaki, kei taku taha.” Ka haere ia ki te ētahi wāhi ki te tīkaro puku, ā ko tana wawata kia ako ahau ki te mahi i taua mahi. E kāo, Ehara koira taku hiahia. I a mātou ko aku tūākana e pakeke haere ana ka tīmata tā mātou haere ki te marae ki te mahi. Ahakoa he aha te hui ka kii mai tō mātou pāpā kia haere mātou ki te horoi taputapu, hora i ngā tēpu, whakapai i te whare engari kaua mātou e kai i reira. Me hoki mātou ki te kāinga kai ai. Nō tētahi tāima ka whakaae ia kia moe mātou i te marae. I tohua mai ki te rūma whakaputu mātou moe ai, engari i te kokonga o taua whare e tū mai ana he tekoteko. Āhua mātakutaku ana hoki, engari ka kii mai a matua Joss
Irihapeti Pirihi
Ngahiwi Wilson
Heni (Mata) Terahapati Wilson Ko ia anake kei te ora tonu
Stewart,’Kei te pai, ko tō koutou tipuna tēna ki te taha o ngā Wirihana”. Ka pai tā mātou moe ao ake. Inaianei ka hipa ana ahau i te marae, ka tino pai aku whakaaro nā te mea kei reira tō mātou kaitiaki e mātaki mai ana i a mātou. Tino kino mātou o te rori ki te whai haere i ngā kanikani. Koinei te mahi tino pai rawa ki a mātou. Ko te kanikani. Ka whai haere mātou i te pēne a Tom Keelan. He pō tino harikoa ki a mātou. Pārekareka rawa atu te haere ma runga i te taraka ki Ūawa ki te hōro ō Reynolds, ka kanikani, ka kanikani. Āe marika. Ka huri ki ngā marae katoa o te rohe, kāre he mutunga mai. Ko te whare pikitia o Manutuke tētahi wāhi, ‘Te Mayfair’ tētahi wāhi tino pai rawa atu. Ka huihui ngā kōtiro me ngā tama tāne ia pō o te pikitia. Rawe! Ko Aunty Effie rāua ko Uncle Ira Kirikiri ngā kaiako kapa haka i aua wā hoki. Ko tētahi mahi e titi tonu ana ki ōku whakaaro, ko te haere ki Browns beach i te taha o tō mātou pāpā. I reira ka tākaro, ka paopao pōro, ka kai tuangi, pipi, whitiko. I te pō ka tahuna he ahi ka noho mātou ki te māinaina ka tīmata tō mātou pāpā ki te kōrero paki. He pō tino ātaahua. Kāre e wareware i au. Ka mutu taku kura ka uru atu ahau ki ngā mahi kutikuti. Ko te whānau anō. Ko Tūkāwhena Maynard. I muri mai i te taha o Wallace rāua ko Sarah Smith. He aha ka whakaaro ake aku mātua me tuku ahau ki Whanganui a Tara ki reira mahi ai. Kāre ahau i rata ki tēra. Kāre ahau i pirangi haere, engari i haere au. Tae atu ana ki reira ka tīmata taku tangimeme ki te hoki mai. Ko te kōrero ā tōku pāpā,’Kao, kao, kao”. Ko taku mahi tuatahi he tuitui kākahu. Kāre i roa ka mutu, ka haere ahau ki te wheketere mahi rare. I mahi noa ahau mo tahi moni hei utu i taku tereina ki te kāinga ka mutu. Āe, ea ana taku tereina ka hoki mai ahau ki te kutikuti anō. I roto i ēnei hēte ka tūtaki ahau ki taku tāne ki a Rākai Tamihana. Tana waimarie! He kaiperehi ia. Tokowhitu ā māua tamariki i puta. Tokorima ngā tama, tokorua ngā kōtiro. Kua pakeke katoa. Rua tekau ma mea aku mokopuna. He māhanga wāhine tekau ma waru tau te pakeke, nā taku tamāhine nā Venus. Tekau ma toru tau mātou e noho ana i roto i tētahi whare tawhito i Muriwai engari nā te uru mai o te ua ki te whare ka hunuku mai mātou ki te taone noho ai. Ahakoa taku mokemoke ki te haukāinga, pai tonu taku nekenga mai ki te taone. Ko te kotahi nā Tūrahiri Ka ripo te moana