Excess United

£x€£$$ united

EXCESS UNITED-press.indd 1

11/09/15 15:17

EXCESS UNITED-press.indd 2

11/09/15 15:17

FRANK VAN LAEKEN

£X€£$$ UNITED Het geld van het voetbal

Houtekiet Antwerpen / Utrecht

EXCESS UNITED-press.indd 3

11/09/15 15:17

Voor mijn grootvader, die me de magie van het stadion, de passie van het supporteren en het spel met de bal leerde kennen

Š Frank Van Laeken, Houtekiet 2015 Houtekiet, Katwilgweg 2, b-2050 Antwerpen www.houtekiet.be info@houtekiet.be isbn 978 90 8924 397 3 d 2015 4765 73 nur 480; 740 Omslag Maarten Deckers Zetwerk Intertext Antwerpen Auteursfoto Š Faye Pynaert Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission of the publisher.

EXCESS UNITED-press.indd 4

11/09/15 15:17

Inhoud

Welkom in het stadion van £X€£$$ United Woord vooraf (door Raf Willems)

9

Opwarming Something rotten (inleiding)

17

Met bompa naar de voetbal (over mijn eerste stadionervaring)

29

Eerste helft De voetbalwereld draait door (over de transfermarkt)

37

Handel in vleeswaren op noppen (over Third-Party Ownership)

61

Eerlijk duurt te lang (over Financial Fair Play)

77

The Godfather part IV (over corruptie binnen de Fifa)

93

Rust Wereldbekerfinalist komt naar het Kiel! (over mijn eerste grote transfer)

125

Tweede helft De kleine peetvader (over de Belgische voetbalbond)

133

Weten mannen nog wel waarom? (over de Jupiler Pro League)

147

SK De Kampioenen: niet voor herhaling vatbaar (over Maged Samy en Lierse SK)

157

EXCESS UNITED-press.indd 5

11/09/15 15:17

The Great Sold (over Patrick Decuyper en Antwerp FC)

163

Standard was te vivant (over Roland Duchâtelet en zijn netwerk van clubs)

175

Het is weer Couckenbak (over Marc Coucke en KV Oostende)

183

Veekaa staat te koop (over Vincent Tan en KV Kortrijk)

189

Invloedrijke voetbalmakelaar zkt hobby (over Pini Zahavi en Moeskroen-Péruwelz)

195

FC Chelski (over Roman Abramovitsj en Chelsea)

203

Blue M(o)on(ey) (over sjeik Mansour en Man. City)

217

Parvenus Sans Gêne (over de kroonprins van Qatar en PSG)

233

Les petits princes (over Dmitri Rybolovlev en AS Monaco)

237

Galactische schuldenberg (over Real Madrid)

00

Mès(si) que un club (over FC Barcelona)

253

Verlengingen Triomf op de Heizel (over mijn eerste trofee)

261

Strafschoppen Wat nu? (over de toekomst)

269

FC Dankuwel (Dankwoord)

283

Het staat over de sterren geschreven (Bibliografie)

289

EXCESS UNITED-press.indd 6

11/09/15 15:17

WOORD VOORAF ‘Rugby is a game for barbarians played by gentlemen.

Football is a game for gentlemen played by barbarians’ Oscar Wilde – spits (als altijd)

EXCESS UNITED-press.indd 7

11/09/15 15:17

EXCESS UNITED-press.indd 8

11/09/15 15:17

9

F

rank Van Laeken (°1959) en ik (°1960) hebben veel gemeen met elkaar: een verleden als amateurkeeper en een heden als blogger. Daarnaast zijn we tijdloze – en dus ook in de toekomst – aanhangers van wat heet ‘voetbalromantiek’. En toch zijn de verschillen tussen ons groot. Als keeper ging het debat tussen ons over de gestalte. Als blogger beschrijft Frank de corruptie in de wereld van het spel om de bal terwijl ik blijf hameren op de ‘positieve kracht’ van the beautiful game.

En toegegeven, inzake voetbalromantiek overtreft hij me ruimschoots met zijn levenslang engagement voor Beerschot. Al had het ook daar anders kunnen lopen. In 1968 keek ik naar mijn eerste match: bekerfinale tussen Club Brugge en Beerschot. Club pakte de cup na strafschoppen en als opportunistische achtjarige ging mijn sympathie meteen naar de winnaar. Ik mag er tot vandaag niet aan denken mocht Beerschot zijn elfmeters alsnog beter hebben benut...

Aan de hand van een voetbaldriehoekje – gedeelde persoonlijke anekdotiek, professioneel inzicht én filosofische kijk op voetbal – probeer ik enkele hardnekkige mediaclichés te weerleggen en bij de essentie te belanden: mocht Frank Van Laeken niet bestaan, ze moesten hem uitvinden. Om het exces in de voetballerij in kaart te brengen. De illusie om het te verslaan, hebben we intussen beiden laten varen. Toch één overeenkomst.

Waarom kleine keepers beter zijn dan grote Frank Van Laeken. Ik leerde hem kennen begin jaren tachtig in het tijdperk van de vrije radio’s. Hij leidde de programmatie van de Antwerpse sociaal geëngageerde zender fm2000. Wat in de feiten

EXCESS UNITED-press.indd 9

11/09/15 15:17

10

HET GELD VAN HET VOETBAL

betekende dat hij er de baas was. Ik zeurde bij hem met een idee rond ‘politieke muziek’. Dat leek hem wel wat en hij gaf het een plaats in het zendschema op vrijdagavond van 23 uur tot middernacht. Op een ogenblik met andere woorden dat werkelijk niemand afstemde op fm2000, mocht dat voor het overige al wel het geval zijn geweest. Tijdens de zomer schreef Frank fm2000 in met twee teams voor een plaatselijk minivoetbaltoernooi in Lichtaart.

Ik bood me aan als keeper en hij plaatste mij in het B-vijftal en zichzelf in het A-team. Ook omdat hij enige affiniteit voelde met de figuren uit dat destijds zeer populaire televisiefeuilleton, verantwoordde hij zichzelf tegen mij. Ik argumenteerde nochtans met statistische gegevens dat ‘kleine’ keepers een sterkere invloed hebben op de ploeg dan ‘grote’, dat laatste enkel qua lengte wel te verstaan. Ik, de korte kronkel van 1,71. Hij, de lange lat van 1,87 m. Hij lachte mijn Kempische nuchterheid met Antwerpse arrogantie weg. In het ultieme duel – voor de 19de en de 20ste plaats van het toernooi – tussen fm2000 A en fm2000 B bewees ik mijn kunde en gelijk. fm2000 B versloeg fm2000 A met 4-2. De doelman van A raakte niet snel genoeg naar de grond, die van B troefde reflexmatig de opponent in de 1 op 1 af. Ziehier dus mijn axioma: kleine keepers zijn beter dan grote. Wat heeft dit met het voetbalexces te maken? Simpel: clubs spenderen veel te veel geld aan dubbelemeters-doelmannen en dat is begin van de financiële miserie.

Trou­­­­­wens, wie was gedurende zestien jaar sinds 1990 wereld­re­­ cord­­­­houder de nul houden met liefst 1.390 minuten na elkaar?

Dany Verlinden, 1,73 m. Of daaromtrent. Niemand geraakte er voor­­bij. Nog vragen?

Waarom schrijvende bloggers belangrijker zijn dan dag- en weekbladjournalisten Over excessen gesproken in het voetbal. Dan heeft men het steeds over Real Madrid, Manchester City of Paris Saint-Germain. Zelden spreekt men over de zogenaamde ‘downfall’ van Glasgow Ran-

EXCESS UNITED-press.indd 10

11/09/15 15:17

WOORD VOORAF

11

gers. Hoe de machtigste club van Schotland, verbonden met het plaatselijke establishment, zichzelf vernietigde is een verhaal apart.

Auteur Phil Mac Giolla Bhain van het gelijknamige boek Downfall. How Rangers FC self-destructed ontving een serie van fysieke bedreigingen (van fans), officiële ontkenningen (van de club) en openlijke hoon van de deftige Schotse journalistiek. Maar in 2012 werd Glasgow Rangers Football Club effectief door de rechtbank ‘frauduleus bankroet’ verklaard.

De blogs van Mac Giolla Bhain worden vandaag geëerd als ‘de onthullende beschrijving van het grootste sportschandaal uit de Britse geschiedenis’. Gedurende drie jaar droeg hij vanuit zijn website geduldig nieuwe elementen aan ter bewijsvoering. Tot de voetbalbond en de Schotse overheden niet langer meer om de harde werkelijkheid en ongemakkelijke waarheid heen konden. Dit staaltje van onderzoekjournalistiek was de ultieme triomf van de ‘onafhankelijke nieuwe media’ over de traditionele nieuwsorganisaties.

De auteur gebruikte zijn blogs voor exclusieve verhalen en stuurde primeurs via tweets naar zijn op den duur meer dan 15.000 volgers.

Het idee dat Rangers bezig was zichzelf te liquideren was niet alleen ondenkbaar maar ook onbespreekbaar in de klassieke dagbladpers. ‘And it caught the traditional media by surprise.’ De fans wilden het niet geloven maar ‘the truth was out there’. Niemand zag het of wilde het zien maar de ogen werden pas geopend door het intensieve werk van een moedige en grondig geïnformeerde blog­­ ger, die steun kreeg van het bejaarde universiteitsprofessor. Het lijkt op een film, zo is dat. Maar het was echt. Nog vragen?

Waarom voetbalromantici realistischer zijn dan zakenlui/eigenaars De voetbalromanticus dus. Wie nadenkt over het ‘bedrijf voetbal’ en dat probeert te hervormen, krijgt al snel het etiket ‘voetbal­ romanticus’. Lees: een naïeve ziel of een halvezool die mag worden uitgelachen. In his face, dat spreekt. U denkt: het voetbalexces, dat is iets voor het ‘grote’ buitenland? On the contrary. Kijk, het Belgi-

EXCESS UNITED-press.indd 11

11/09/15 15:17

12

HET GELD VAN HET VOETBAL

sche profvoetbal viert in 2015 zijn veertigste verjaardag. Inderdaad: in het seizoen 1974-’75 won rwd Molenbeek het eerste professionele kampioenschap, eindigde Antwerp fc op de tweede plaats en finishte Beerschot als vijfde. We weten waarom deze clubs de voorbije maanden in de belangstelling stonden: Beerschot speelde zich voor een uitverkocht huis naar de titel van bevordering; Antwerp vertoefde tussen hangen en wurgen bij de licentiecommissie van tweede klasse en ruim 1.500 supporters van rwdm dienden een dossier in bij de gemeente Molenbeek om de ter ziele gegaan club uit de as te laten verrijzen.

Ik nodig u nu even uit voor een wandeling door het Belgische voetballandschap.

We beginnen in de provincie Luik, telt u even met mij: 1. Club Luik, 2. Standard, 3. Tilleur, 4. Seraing, 5. cs Verviers, 6. Visé We stappen door naar de provincies Namen en Waals-Brabant: 7. fc Namur, 8. Tubize We komen aan in Henegouwen: 9. Olympic Charleroi, 10. Sporting Charleroi, 11. La Louvière, 12.Boussu Dour, 13. Mons aec, 14. Excelsior Mouscron We belanden in West-Vlaanderen: 15. Racing Harelbeke, 16. kv Kortrijk, 17. sv Waregem Over naar Oost-Vlaanderen: 18. Eendracht Aalst, 19. sv Oudenaarde, 20. fc Dender, 21. aa Gent, 22. sk Beveren, 23. sk Sint-Niklaas, 24. Sporting Lokeren Arriveren in Antwerpen: 25. Olse Merksem, 26. Antwerp, 27. Berchem Sport, 28. Beerschot, 29. fc Boom, 30. Racing Mechelen, 31. kv Meche­ len, 32. Lier­­se sk, 33. Verbroedering Geel, 34. Herentals fc, 35. fc Turnhout Dan zijn we in Limburg: 36. Lommel sk, 37. Overpelt vv, 38. fc Beringen, 39. Heusden-Zolder, 40. Sporting Hasselt, 41. Thor Waterschei, 42. Patro Eisden, 43. sk Tongeren

EXCESS UNITED-press.indd 12

11/09/15 15:17

WOORD VOORAF

13

Uiteindelijk naar Vlaams-Brabant: 44. vk Tienen, 45. fc Diest, 46. Union Sint-Gillis, 47. rc Jet Brussel, 48. Crossing Schaarbeek, 49. Brussels fc, 50. rwdm De cirkel is rond: van rwdm, de eerste kampioen van 1975 tot rwdm dat anno 2015 opnieuw probeert op te krabbelen via een enigs­zins kunstmatig verblijf in vierde afdeling. Wat hebben de vijftig clubs uit mijn opsomming gemeen met elkaar? Het zijn traditieverenigingen uit eerste en tweede afdeling, uit het walhalla van het Belgische professioneel en semiprofessioneel voetbal, die in de voorbije veertig jaar hetzij er noodgedwongen het bijltje hebben bij neergelegd, hetzij met het water aan de lippen stonden. Als gevolg van bestuurlijke wanorde en financiële kuiperijen. Dat ging gepaard met drama’s van individuele aard en toestanden van collectieve woede die uitmondden in gemeenschappelijk verdriet.

Hier­­uit kan men één besluit trekken: het businessmodel van ‘de sterke man’ en/of ‘the sky is the limit’ van de voorbije vier decennia heeft gefaald. Het bleek onrealistisch te zijn. Het exces loerde voortdurend om de hoek. Ik corrigeer mij: hieruit kan men nog een tweede besluit trekken. In geen enkele van deze clubs hadden supporters een hand, zelfs maar een kleine teen, in het bestuur.

Laat dit pleidooi voor goed en democratisch clubbestuur de wijze les zijn na het lezen van het boek van Frank Van Laeken.

Mocht hij niet bestaan, ze moesten hem uitvinden. Ik bevestig het, bij deze.

Raf Willems, voetbalschrijver en auteur van onder meer Kan Voetbal de Wereld Redden?

EXCESS UNITED-press.indd 13

11/09/15 15:17

EXCESS UNITED-press.indd 14

11/09/15 15:17

OPWARMING ‘Some people believe football is a matter of life and death.

I am very disappointed with that attitude. I can assure you it is much, much more important than that’ Bill Shankly – manager Liverpool FC 1959-1974

EXCESS UNITED-press.indd 15

11/09/15 15:17

EXCESS UNITED-press.indd 16

11/09/15 15:17

17

Something rotten Something is rotten in the state of Football.

M

ocht Shakespeare niet in de zestiende en zeventiende eeuw geleefd hebben, maar nú, zou hij dan een voetballiefhebber zijn geweest en, zo ja, zou hij dan voor het lokale Stratford Town FC supporteren, met een donkerblauwe sjaal rondlopen en bij elke thuiswedstrijd nerveus op en neer wippen op de staanplaatsen als hij matchen in de Premier Division van de Southern Football League – onze derde provinciale – bijwoont? Misschien, maar het staat wel haast vast dat hij in dat geval zijn beroemde Hamletquote ‘Something is rotten in the state of Denmark’ ietwat zou hebben gemoderniseerd en hebben gebruikt om de huidige staat van het internationale topvoetbal te hekelen. Vervolg in sonnetvorm, dat spreekt voor zich.

Het stinkt in het voetbal. De wereldvoetbalbond Fifa (Féderation Internationale du Football/International Football Federation) is corrupt tot op het bot. Spelers zijn eigendom van meerdere investeringsfondsen en worden verhandeld als ging het om groenten en fruit op een drukke versmarkt in de vroege ochtend. Clubs worden overgenomen door rijke Russen en Arabieren, die hun nieuwe hobby naar hun hand proberen te zetten middels onwaarschijnlijk dure transfers en exuberante salarissen voor hun goud-

EXCESS UNITED-press.indd 17

11/09/15 15:17

18

HET GELD VAN HET VOETBAL

haantjes. De kloof tussen de drie rijkste landen van het Europese clubvoetbal – Engeland, Duitsland en Spanje – en de rest wordt steeds groter. En in eigen land vind je al deze fenomenen op microniveau terug.

Het voetbal is ziek en toch blijft het de populairste volkssport, net zoals wielrennen na al die jaren van dopinggebruik en dito geruchten nog altijd op veel belangstelling mag rekenen in Vlaanderen. Meer dan ooit, zelfs. Supporters weten niet meer waarom.

Of ze willen het gewoon niet weten.

De netto transferuitgaven van Manchester United bedroegen in de zomer van 2014 167,5 miljoen euro.

Ongeveer een derde van wat Vlaanderen de jongste jaren uitgaf voor cultuur Verderop in het boek ga ik dieper in op enkele geruchtmakende transfers, met name dan bij Real Madrid, tot spijt van wie het benijdt nog altijd de grootste club van Spanje en de succesvolste club in het Europese voetbal, goed voor tien ‘bekers met grote oren’: de vroegere Europabeker voor Landskampioenen en de huidige Champions League opgeteld. In 2009 kochten ze Cristiano Ronaldo­en Kaká met leningen van de Caja Madrid, een bank die later opging in de fusieconstructie Bankia, die alleen met steun van Europa de crisis kon overleven. Eigenlijk komt het erop neer dat u en ik hebben meebetaald om Ronaldo en Kaká in de Spaanse hoofd­stad te krijgen. Meer nog: in de zomer van 2013 werd de duur­­ste transfer aller tijden gerealiseerd, met Welshman Gareth Bale die van Tottenham Hotspur naar Real ging voor een transfersom die ergens tussen de 94 en de 100 miljoen euro lag. Is een mens op noppen dat waard? En wat te denken van de gigantische schuldenberg die Real al vele jaren torst? Die club is als een grootbank: too big to fail. Zo wordt een zwakte (schulden) een sterkte (wie kan ons wat maken?). Waar hebben we dat nog gehoord?

EXCESS UNITED-press.indd 18

11/09/15 15:17

SOMETHING ROTTEN

19

Real Madrid is natuurlijk maar een van het handvol clubs dat voortdurend de realiteit tart en waanzinnige bedragen ophoest.

Ook Manchester City, Chelsea, PSG en AS Monaco doen dat, maar vooralsnog komen die centen uit de zakken van ziekelijk rijke eigenaars en wordt er, bij mijn weten tenminste, niet met het spaargeld van de gewone man gesold, al moet ik wel opmerken dat Man. City in een stadion speelt dat hen werd geschonken door stad en staat.

FC Barcelona speelt het spel vooralsnog braver dan de eeuwige aartsrivaal uit de hoofdstad, maar ook de schuldenberg van Barça is torenhoog. Dat heeft dan met de hoge spelerslonen te maken, want Barça leidt heel veel talenten op in de eigen jeugdacademie, maar werd daarvoor veroordeeld omdat het om kinderhandel zou gaan. Bovendien verzweeg de Catalaanse trots een deel van het transfergeld voor de Braziliaanse voetballer Neymar.

Ook clubs die jarenlang een toonbeeld waren van stabiliteit, doen mee aan de waanzin. Neem nu Manchester United, de meest succesrijkste club uit de Engelse voetbalgeschiedenis, goed voor twintig landstitels. 182 miljoen euro. Dat is de officiële som die de Engelse voetbalclub Manchester United in de zomer van 2014 uitgaf aan transfers. Plus: 10 miljoen euro voor de huur van de Colombiaanse spits Radamel Falcao, toen nog eigendom van AS Monaco en een investeringsmaatschappij. Totaal: 192 miljoen euro. Uitgaande transfers brachten 24,5 miljoen euro in het laatje van de penningmeester op Old Trafford. Dat bracht de netto transferuitgaven op 167,5 miljoen. Dat is net iets meer dan een derde van wat Vlaanderen de jongste jaren in de begroting inschreef voor cultuur, om maar een vergelijking te maken.

In de zomer van 2015 bleven de netto-transferuitgaven steken op 38 miljoen euro, maar dat had vooral te maken met de verkoop van de duurste transfer van vorige zomer, Ángel Di María, op dat ogenblik de op vier na duurste transfer uit de voetbalgeschiedenis, nu de grootste transferflop ooit. Afgelopen zomer viel vooral de transfer op van de jonge Fransman Anthony Martial, 19 jaar, enkel een paar oefeninterlands op zijn cv, die voor 50 miljoen euro werd overgekocht van as Monaco, al werden er ook bonussen afgespro-

EXCESS UNITED-press.indd 19

11/09/15 15:17

20

HET GELD VAN HET VOETBAL

ken die het totaalbedrag naar verluidt op 80 miljoen euro kunnen brengen. Een riskante en eigenlijk waanzinnige investering in een jongeling die nog alles te bewijzen heeft.

Boswachter Uefa wordt vrolijk gedribbeld door de grote stropers in het voetbalbos Om de regels van de Financial Fair Play na te kunnen leven – wat er grosso modo op neerkomt dat voetbalclubs niet meer mogen uitgeven dan wat ze per jaar aan voetbalgerelateerde inkomsten realiseren (transfers, ticketverkoop, sponsoring, merchandising) – moe­ten de topclubs zich tegenwoordig in Formule 1-achtige bochten wringen. Clubs als Manchester City, Chelsea, PSG en Monaco zitten daar met een probleem, wat nu creatief omzeild wordt door vaker spelers te lenen met aankoopoptie, waardoor ze niet onmiddellijk als een grote kost in de boekhouding terechtkomen. Boswachter Uefa (Union Européenne du Football/European Football Association) wordt dus vrolijk gedribbeld door de grote stropers in het voetbalbos.

Dat nu ook Manchester United, een van de rijkste clubs ter wereld, dit spel meespeelt is nieuw. Onder manager Sir Alex Ferguson was daar nog een zeldzaam evenwicht tussen zelf opgeleide spelers, jong aangekochte talenten en uitzonderlijk ook dure sterspelers die elders werden weggeplukt. Er werden zelden zotte aankopen gedaan en toch was United uitermate succesvol de jongste twee decennia. Een gevolg van een consequent beleid: toekomstgericht, alleen noodzakelijke uitgaven, streng beheer van de be­­ schik­bare middelen, een manager die op de kleintjes lette, waaronder u zowel de spelers mag verstaan als de centen.

In het seizoen 2013/2014 greep United voor het eerst sinds mensenheugenis naast Europees voetbal. Het eerste jaar na Sir Alex was een kwakkeljaar. David ‘The Chosen One’ Moyes moest opstappen omdat de resultaten uitbleven, Louis van Gaal werd als

EXCESS UNITED-press.indd 20

11/09/15 15:17