Nagrody i festiwale
4
Imię 10
Czytelnia
18
Арганізатарам Польскага павільёна на
Венецыянскім біенале традыцыйна з'яўляецца
Нацыянальная галерэя «Захэнта». Сёлета ў конкурсе перамог праект, прапанаваны куратарамі Войцехам Шыманьскім і Яанай Варшай: «Зачароўваючы свет» польскацыганскай мультыдысцыплінарнай мастачкі і
актывісткі Малгажаты Міргі-Тас. Ён адпавядае
галоўнай тэме біенале — «Малако сноў»;
канцэпцыяй», якая ўяўляе сабой наратыў аб
пастаяннай міграцыі вобразаў і ўзаемаўплывах цыганскай, польскай
стаў пераканаўчай
спробай знайсці месца цыганскай абшчыны ў
еўрапейскай гісторыі мастацтва.
У сваёй творчасці Мірга-Тас разбурае стэрэатыпы пра цыган і культывуе станоўчы
вобраз цыганскай культуры. Яна чэрпае натхненне ў сваіх каранях, у месцах, дзе
пашырыць гісторыю мастацтва, уключыўшы
туды вобразы цыганскай культуры. Сімволіка
інтэр'ера палаца, якая складаецца са знакаў
задыяку, алегорый месяцаў, з перамяшчэння
вобразаў у часе і прасторы — Індыі, Персіі, Малой Азіі, Старажытнай Грэцыі, Егіпта і Еўропы, — стала візуальным і ідэйным
арыенцірам для Малгажаты Міргі-Тас.
У павільёне была прадстаўлена трох’ярусная кампазіцыя. Верхні пояс выяў адлюстроўвае
гісторыю міфічнага вандравання і прыбыцця
цыганскіх суполак у Еўропу на аснове цыклу гравюр ХVІІ
балка: «поле бітвы — мая
майСтэрня»
З адным з самых вядомых і запатрабаваных
на міжнароднай арт-сцэне польскіх
сучасных мастакоў Міраславам Балкам
мы паразмаўлялі пра вострыя глабальныя
павесткі, спекуляцыйныя заявы і слушныя
мастацкія выказванні. Таксама пра тое, што мастацтва выбудоўвае прастору
для рашэнняў, а не толькі пазіцый і маніфестацый.
Міраслаў Балка (1958) — польскі скульптар, графік, відэамастак, аўтар шэрагу буйных інсталяцый, адна з якіх — «How It Is» — была паказаная ў 2009 годзе ў Турбіннай
зале лонданскай галерэі Tate Modern у
рамках праекта Unilever Series. Ён выкладае
ў Акадэміі мастацтваў у Варшаве, дзе з 2011
года кіруе студыяй прасторавых дзеянняў
на кафедры медыя. Атрымаў стыпендыю
Міса ван дэр Роэ ў Крэфельдзе. Сябра
Akademie Der Kunste, Берлін. Жыве ў Атвоцку, Польшча, і Аліве, Іспанія.
вайна
нацыянальных і іншых супольнасцях. Гэта пра людзей. Гэта больш у заявах, сведчаннях, у галасах не толькі зверху, але і знізу… Другая тэма, з якой мы ўвесь час сапраўды ўзаемадзейнічаем, — таксама важная…
Свабода
з сітуацыяй, якая склалася ў Польшчы за апошнія гады, з трансфармацыямі ў тым ліку і на мастацкай сцэне... Гэта таксама вынік гэтага «цяжкага дару»? — Я не спецыяліст у паняцці свабоды. Я
думаю, што мы ўсе рабы… Я дакранаюся
да свабоды, калі працую… Вось маё вызначэнне свабоды. Вось так я дапускаю свабоду ў грамадскім жыцці без аніякай
свабоды. Гэта заўсёды сувязь з нечым...
Пра гэта цяжка казаць. Тое самае, што і з вайной, — гэта пытанне талерантнасці.
Я не хачу на гэтым спекуляваць, бо гэта
выклікае дыскусіі, дыскусіі і словы, словы, словы...
свайго дзіцяці... Я не адчуваю, што страціў свабоду, ведаеце. У мяне засталіся сябры, і гэта свабода, якая ў мяне ёсць. Мы губляем інстытуты, але гэта ўжо палітыка. Дарэчы, у свой час мастацкая супольнасць адмоўна адрэагавала на спробу памяняць дырэктара Zachęta. Што цяпер адбываецца, які працяг у гэтай гісторыі? — Маладыя людзі, якія паўгода таму назад пратэставалі каля Zachęta супраць звальнення дырэктаркі Ганкі Урублеўскай, цяпер адкрылі там
дырэктарам установы, супраць якога пратэставалі, і
праблем,
словах, яны робяць для куратара,
не для дырэктара. Тым не менш сёння яны выстаўляюцца ў гэтай установе... Дык што ж значыць свабода? Ведаеце, некаторыя з іх — мае вучні. Я збянтэжаны гэтай сітуацыяй.
Такім чынам, вызначэнне свабоды
заключаецца ў тым, што вы можаце зрабіць нешта для сябе… Калі ў вас ёсць магчымасць займацца творчасцю
б вы змаглі дасягнуць свабоды ў сваёй
студыі, гэта тое дыханне свабоды, чым
вы можаце падзяліцца з іншымі. Гэта мая
задача.
інстытуцыянальны клімат. мясцовы
кантэкст
Вернемся ў 1990-я, калі вы і мастакі
вашага пакалення пачыналі творчую
кар’еру. У той час вас чакалі ў
мастацкіх інстытуцыях, у тым ліку
ў Zachęta? Ці была роля інстытуцый
вызначальнай? — Мая творчасць не была запатрабаваная
напачатку. Мы выстаўляліся ў студэнцкай
галерэі ў Варшаве, у іншых некамерцыйных
месцах. Не мелі ніякіх амбіцый адносна
гэтых інстытуцый і меркавалі, што Zachęta
не для нас.
Сітуацыя павольна змянялася, але,
ведаеце, я пачынаў працу у 1980-я без
ніякай падтрымкі інстытуцый. Даводзілася
цяжка фізічна працаваць за мяжой, каб
зарабіць грошы на магчымасць займацца
мастацтвам. Выкарыстоўваў другасны
матэрыял, бо не мог дазволіць сабе іншыя
і не было такіх амбіцый. Цяпер пакаленне
маладых мастакоў пасля гэтых добрых часоў таксама іншае. Інстытуцыі хацелі
давесці сваю сучаснасць, выкарыстоўваючы
маладых мастакоў і прыцягваючы іх адразу
•
(Beth Ha Kneseth/The Great Synagogue. Resuscitation),
мае калегі, маё пакаленне плюс Анда (Анда Ратэнберг).
свет. Цяпер я не ведаю, ці хачу змяніць
свет. Я хачу паклапаціцца пра будучыню
сваіх дзяцей.
У мяне была выстава ў Zachęta (2001) больш за дваццаць гадоў таму, і гэта добра. Іншай
выставы ў Zachęta ў мяне не было. У мяне была выстава ў Цэнтры сучаснага мастацтва (2011) дзесяць гадоў таму, і гэта было добра. Я не збіраюся цяпер ладзіць там выставу. Я
ніколі не пайду ў Цэнтр сучаснага мастацтва, пакуль той чалавек, які цяпер кіруе гэтым
месцам, будзе кіраваць. Ведаеце, мне сёння
64, у гэтым узросце ўжо не трэба бегаць. Я
павінен крыху атрымаць асалоду ад жыцця. Маю на ўвазе і творчасць таксама. Тыя, хто
вераць, што сваім змаганнем могуць нешта змяніць, — павінны змагацца. Я не змяню свет, гэта я ведаю. Мае перамены тычацца навакольнага асяроддзя, сябе, важных сяброўскіх стасункаў…
vs захад
мастацтва сёння
Некаторыя вашы калегі ў Польшчы гавораць, што сёння не той час, каб рабіць мастацтва. Гэта было сказана ў кантэксце сапраўды драматычнай геапалітычнай сітуацыі ў свеце. Як вы адчуваеце цяперашні час?
— Кожны мае права на сваё рашэнне. Поле мастацтва — гэта яшчэ і поле рашэнняў.
Змянілася і вызначэнне мастацтва.
Сёння мастацтва больш палітычнае. Гэта не значыць, што мастацтва няма, знікла. З пачатку
• З праекта «Agoganys». 2010.
Цэнтр сучаснага мастацтва. Трнава.
жа час — ніколі. Бо што такое добры час?
Мастацтва можна было ствараць не толькі
ў шыкоўнай майстэрні; мастацтва можна
ствараць дзе заўгодна. На аркушы паперы, на працоўным стале...
На вашую думку, якое мастацтва сёння патрэбнае, якое з’яўляецца своечасовым?
— Я не ведаю, што добра для іншых.
Я спрабую рабіць тое, што раблю, па-за
вызначэннем таго, што своечасова, а што
не. Такім чынам, я заўсёды канцэнтруюся
на перапрацоўцы, выкарыстанні другасных матэрыялаў. Пакуль я не адчуваю, што
трэба мяняцца... Я проста працую, разумееце? Працую. Працаваць — значыць
прагрэсіраваць. Бо што значыць сёння
прагрэс, змены? Змены ідуць вельмі
марудна... Сёння я перастаў рабіць відэа, напрыклад. Мне трэба выкарыстоўваць іншы інструмент. Ручныя інструменты важныя і даюць мне больш магчымасцей.
• Выставачная дакументацыя Мiраслава Балкi. Галерэя Nordenhake. Берлiн.
PirelliBicocca.
адносіны, якія я абагульняю, паказваю
ў іншай форме. Гэта адзін звон, той
другі... Ведаеце, гэта як нерв. Творы з
выкарыстаннем гэтых матэрыялаў — тэма, якой я займаюся цяпер.
Таксама я магла б згадаць вашу «Yellow line», гэта значыць звязваць усё з усім, нешта з нечым... — Так. Гэтак я разумею грамадства. Нашы целы розныя, мы звязаныя лініямі. Мы
таксама нечыя рабы. Нас прымушаюць канкураваць з іншымі, калі мы хочам выйсці.
— Так. Сфера, у якой дзейнічаюць прафесіяналы, дзе ёсць магчымасць праявіць сябе: кулінарыя, фермерства.
Любы добры кулінар і любы добры фермер могуць падзяліцца, знайсці энергію, каб падзяліцца. Гэта звязана з працай. Праца патрэбная. Я не ўяўляю жыцця без працы.
Гэта не значыць, што я павінен працаваць кожны дзень з 8 да 16 у сваёй студыі. Працаваць — гэта таксама думаць. Праца таксама чытанне, мысленне — выхоўванне сябе самога. Важна пастаяннае навучанне. Гэта прастора для трэніровак…
мастацкая адукацыя
Раскажыце, калі ласка, пра свае прыярытэты ў педагагічнай дзейнасці. Вы маеце
AUSCHWITZWIELICZKA.
скульптуры варшаўскай Акадэміі прыгожых
мастацтваў у 1985 годзе, таму адчуў
большую адказнасць. Мая ідэя была
адкрыць дзверы акадэміі, паспрабаваць
зрабіць нешта альтэрнатыўнае. Сёння
я ўсё яшчэ выкладаю ў Варшаве; тут я
вёў студыйную прасторавую дзейнасць.
Са студыі выйшла шмат добрых творцаў.
З гэтага года, пачынаючы з кастрычніка, разам з Катажынай Краковяк мы пачынаем студыю з галоўнай ідэяй — злучыць
студэнтаў з розных факультэтаў. Гэта будзе
не толькі студыя з медыяаддзелам, як тое
было раней, але цяпер ёсць ідэя аб'яднаць мастакоў, рэстаўратараў і іншых, каб
паспрабаваць арганізаваць такую прастору,
дзе людзі могуць дазволіць сабе розныя
навыкі. Сёння канцэпт студыі быў прыняты сенатам акадэміі. Я заўсёды кажу: трэба
дзейнічаць гарызантальна, гэта важна.
Але, дзейнічаючы гарызантальна, трэба
трымацца вертыкальна.
• З праекта «Фрагмент». 2011. Цэнтр сучаснага мастацтва. Варшава. Акадэмія мастацтва. Берлін.
Усе ілюстрацыі з сайта мастака, публікацыя з дазволу аўтара.
• Генрых Сянкевіч.
партрэт, выкананы
Ёзэфам бухбіндарам, быў
надрукаваны ў «Tygodniku Ilustrowanym» за 1884 год.
Лем, хоць вядзьмарская серыя гульняў і дагэтуль мае
абагульненняў сёй-той можа казаць пра спаборніцтва тэмы футурыстычнай (адказнасць
валодання тэхналогіяй, этыка трансгуманізму
і г.д.) з тэмай міфалагічнай (асэнсаванне
сучаснасці праз пераказ архетыпічных сюжэтаў, што б гэта ні значыла). Абагульненне
не
Hellish Quart
Bushido Blade, у якім самурайскія двубоі —
таксама як і ў гульні-нашчадку — кароткія,
жорсткія, лятальныя. Але «Пякельная кварта»
адбываецца ў Рэчы Паспалітай XVII стагоддзя, і гульнявое спадарства без аніякага сумневу
вылучыла «Патоп», польскую кінакарціну 1974
года па аднайменнай аповесці Сянкевіча, у «бацькі» праекта — праз заўважнае
стылістычнае падабенства.
Што больш важна, «Патоп» у нашыя дні займеў
новае жыццё ў рэканструктарскіх і збройных
інтэрнэт-кам'юніці праз фенаменальную
харэаграфію шабельнага бою, якая сёння
часцяком характарызуецца як «дагэтуль не паўтораная», «настолькі рэалістычная, наколькі гэта магчыма ў кінематографе», «найлепшыя шабельныя сцэны ў гісторыі кінематографа» — усе ацэначныя заўвагі сучаснага англамоўнага фанацтва, а не, прыкладам, настальгуючых славян. І
адпаведна малюе
у
карчму, там цябе хтосьці называе дурнем, ты выхопліваеш
Mount & Blade: With Fire and Sword
гульнявой механікай, але тэматычна і сюжэтна
між сабой не звязвалася.
Дзеянне першай гульні серыі (выпушчанай
у 2008-м) адбываецца ў выдуманым
сярэднявечным свеце, туды ж змешчана і пашырэнне 2010 года Mount & Blade: Warband. Наступныя часткі серыі даследуюць
гістарычныя тэмы. Першым эцюдам у 2011
годзе стаў Mount & Blade: With Fire & Sword, які пераносіў дзеянне з сярэднявечча Калрадзіі ў
скрутную часіну Рэчы Паспалітай — адпаведна раману «Агнём і мячом». Стварэнне гульні
пачыналася як фанацкая мадыфікацыя да
Mount & Blade: Warband. Яна зацікавіла аўтараў
арыгінальнай гульні (якія ўтварылі TaleWorlds Entertainment) і была паднятая да ўзроўню паўнавартаснага працягу, у сувязі з чым украінскія мадаробы-пачынальнікі ўтварылі «Студыю СичЪ», каб пад гэтым
прысутнічае, яна пабудаваная
на падставе рамана Генрыха
кантралюе персанажа, але адзін
з галоўных сродкаў вырашэння праблем — наёмніцкі атрад, які гэты персанаж збірае. Такім чынам, прыгоды перажывае не адзінокі
загінулых праз ягоную тупагаловасць жаўнераў
(гэта значыць гульцоў, што ўсё яшчэ сядзяць
у галасавым чаце) залівіста рагочуць: «Давай!
Так іх! Божа мой, ды няўжо ён усіх пакладзе?
Наперад, пане афіцэру!» Урэшце герой падае, пасекшы добры дзясятак ці трохі больш ворагаў (падгледжаны аўтэнтычны досвед забаў пачатку
ХХІ стагоддзя).
Не пазбаўлены пэўнай няпросталінейнай іроніі той факт, што гонар першага па-сапраўднаму прынятага гульцамі выкарыстання мастацкай рамкі, якую абраў Сянкевіч для адлюстравання эпохі другой паловы XVII стагоддзя, належыць гульнявой студыі з Турэччыны, якая супрацоўнічала з Украінай. А выдаўцом працы стала шведская кампанія. Для кожнага ўдзельніка выбраная гістарычная сцэна — частка
дапаможны праект, публікуецца паходавая стратэгія Ogniem i Mieczem (Nekrosoft, падпісаўся як Unknown Duellists, «Na motywach filmu Jerzego Hoffmana»). Праект сапраўды выкарыстоўваў
элементы не ў якасці пункту пачатку, крыніцы натхнення, а хутчэй згодна з прынцыпамі «рэцыклінгу», не саромеючыся наўпроставага запазычвання сцэн з фільма ў якасці сюжэтных уставак паміж гульнявымі місіямі, музычных тэм кінакарціны, перакваліфікаваных у фонавую музыку гульні — з прадказальным вынікам. Дынаміка кіно вымагае гуку працягласцю з хвіліну, паўхвіліны,
калі ніхто яшчэ не разумеў, як рабіць добра. Ужо існавалі тры часткі Heroes of Might and Magic, дзве Age of Empires, дзве Imperialism (з якім «Агнём і мячом» падзяляе некаторыя гукавыя эфекты), ужо некалькі гадоў гулялі ў Starcraft, ужо існавалі стратэгіі, якія лічыліся выбітнымі, але старымі — рэалтаймавы Warcraft 2, варгейм (паходавая стратэгія) Panzer General. На такім фоне публіка
мясцовасці на баяздольнасць розных родаў
войск, у выключных выпадках — кур'ёзамі
кшталту «ў пустэльні
спагеці».
«Агнём і мячом» паспяхова стварыў сваю сістэму правіл, паводле якой змадэляваў шырокі шэраг гістарычных баёў, не
выкрэсліваючы магчымасць атрымаць
негістарычны вынік, што відавочна: замест аднаго гістарычнага палкаводца — гулец, замест другога — падпраграма, і хто ведае, як яны дамовяцца на гэты раз. Да ўсяго
дададзеная добрая колькасць даведніцкага
матэрыялу, тэкстаў з тлумачэннямі, якія гістарычныя бітвы змадэляваныя ў гульні,
сродкі забеспячэння ўзаемадзеяння гульца са створанай сістэмай. З аднаго боку, маем
няспраўджаныя эстэтычныя чаканні. У якасці
прыкладаў: атрады так, як яны ўвасобленыя, складана, непрыемна ўспрымаць менавіта як
атрады, таму што чалавечкі намаляваныя з
палоскай здароўя, а не з лічыльнікам воінаў.
Значная дэталёвасць фігурак максімальна
няўдала кантрастуе са схематычнасцю іх
узаемадзеяння: коннік з дзідай
Knights of the Cross
распавядае рэцэнзія на ag.ru, апублікаваная
праз год пасля выхаду гульні.
Варгейм пра Вялікую вайну 1409—1411
гадоў, як і папярэдне апісаная гульня,
быў таксама моцна раскрытыкаваны і за
аднастайнасць, маруднасць гульнявога
працэсу, і за неэрганамічнасць інтэрфейсу. «Лёс Грунвальда ў тваіх руках» і «Хто гэтым
разам пераможа пад Грунвальдам?» напісана
на англійскай і польскай вокладках гульні
адпаведна, заахвочваючы кожнага, для каго міф і гістарычныя факты славутага
бою занялі немізэрнае месца ў сэрцы. Пры яўнай маркетынгавый заяве, што робіцца
праект, натхнёны творам Генрыха Сянкевіча, у гатовай гульні больш чым аднаму рэцэнзенту, знаёмаму з першакрыніцай, разгледзець якія
крыкаў. Сцвярджаецца, што складаныя правілы бою хоць і не раскрываюцца, але, тым не менш, прысутнічаюць. Разам з гэтым баявыя сітуацыі сканструяваныя такім чынам, што гульца не пакідаюць у становішчы, калі ён можа
супраць назвы місій: «Млын», «Поле» і г.д, таксама намякаючы на абстрактнасць, а не
гістарычнасць мадэлявання развіцця канфлікту.
Рыцары б'юцца зусім не па-рыцарску, рыцары
б'юцца ў баявых фармацыях, манеўруючы
і стараючыся не падставіцца пад чарговы
бязлітасны
Такія былі спробы выкарыстання гістарычных
сюжэтаў у камп’ютарных гульнях так, як
яны былі ўхоплены літаратарам, больш
ці менш. Магчыма, гістарычныя сюжэты
Сянкевіча лепш суадносяцца са стратэгічнымі
камп’ютарнымі гульнямі. Можа быць, характар
сучасных чытачоў Сянкевіча мацней за ўсё
супадае з характарам гульцоў і, адпаведна, распрацоўнікаў, больш арыентаваных на
ўзаемадзеянне з тактычнымі і стратэгічнымі
сістэмамі, як яны ўвасабляюцца ў гульнях.
Так ці інакш, да нядаўняга часу «камп’ютарны
Сянкевіч» быў актыўна прадстаўлены толькі
Mount & Blade'ам 11-гадовай даўніны. Якім
бы прасторным гэты праект ні быў, яго ніколі
не хапала, каб запоўніць усю нішу. Да гэтага
нядаўна дадалася магчымасць па-шляхецку
памахаць шабляй у Hellish Quart. Такім чынам Генрых Сянкевіч яшчэ гарантавана не дачакаўся самых удалых віртуальных увасабленняў сваіх сюжэтаў.
P.S. Заслугоўваюць занатавання настольныя гульні: By Fire and Sword (2009, Wargamer Games Studio) і In Desert and Wilderness (2016, OKO Public Relations).
P. P. S. Якраз пасля таго як агляд быў падрыхтаваны, на тэму «Крыжакоў» у Steam
была анансаваная «Krzyżacy — The Knights of the Cross», абяцаная ў лютым 2023.
Дастаткова крэатыўная: стратэгія і deck-builder у стылі анімэ. Дэк-білдар — гэта гульня, дзе
магчымасці гульца рэпрэзентаваныя картамі
накшталт ігральных, «калоду» з якіх гулец паступова збірае і выкарыстоўвае адпаведна з правіламі.
Knights of the Cross.
retrolorian.com.
Mount & Blade: With Fire and Sword.
taleworlds.com
store. steampowered.com.
Ogniem i Mieczem.
mobygames.com.
