Bewegen als medicijn

Dr. Guido Vyncke, fysische geneeskunde en revalidatie

Prof. dr. Gaëtane Stassijns, diensthoofd fysische geneeskunde en revalidatie

Dr. Barbara Willekens, neurologie

Dr. Tatjana Reynders, neurologie

Bewegen: wondermiddel tegen vele ziektes

Een gratis medicijn dat ontelbare ziektes voorkomt, verbetert en soms zelfs geneest – zonder bijwerkingen? Het bestaat, en het heet: bewegen, leggen vier UZA-collega’s van de dienst neurologie en de dienst fysische geneeskunde en revalidatie uit.

ontstaan er ook nieuwe connecties in je hersenen, zodat je cognitieve mogelijkheden groter worden. Dat is belangrijk voor ziektes als dementie, Parkinson of MS: je bouwt een stukje reserve op in je hersenen waardoor je brein beter

kan omgaan met eventuele schade in de toekomst.’ Guido Vyncke: ‘Als je niet beweegt, wordt je brein “stijf”. Het idee van een gezonde geest in een gezond lichaam is anno 2022 meer dan ooit aan de orde.’

Waarom is bewegen zo belangrijk? Dr. Guido Vyncke (fysische geneeskunde en revalidatie): ‘Oorspronkelijk zijn we jagers-verzamelaars. We zijn dus voorbestemd om te bewegen. Maar we doen vandaag het omgekeerde, we zitten de hele dag door.’ Prof. dr. Gaëtane Stassijns (fysische geneeskunde en revalidatie): ‘Die sedentaire levenswijze werkt ontstekingen in de hand, wat ziektes uitlokt als diabetes, hartaandoeningen, alzheimer, eczeem … Bewegen gaat die ontstekingen tegen. Het helpt bovendien buikvet, een soort “fabriek” van ontstekingsstofjes, onder controle te houden.’ Welke effecten heeft bewegen nog meer op ons lichaam? Gaëtane Stassijns: ‘Het heeft een positief effect op bijna al je lichaamsfuncties. Op je hart en bloedvaten, je ademhaling, je gewrichten, je spieren … Bovendien verlengt het de telemoren – de “beschermkapjes” van je DNA – waardoor het verouderingsproces vertraagt.’ Dr. Tatjana Reynders (neurologie): ‘Bij patiënten met MS zorgt bewegen ervoor dat de spieren soepeler blijven, wat krampen en contracturen vermindert.’

Heeft bewegen ook een impact op ons brein? Dr. Barbara Willekens (neurologie): ‘Tijdens het bewegen Tijdens het sporten maken je hersenen behalve gelukshormonen ook groeistofjes aan, waardoor ze letterlijk groeien.

Klopt het dat bewegen ook een invloed op je mentale welzijn heeft? Tatjana Reynders: ‘Zeker. Wie

sport, loopt minder kans op sociale isolatie en depressie, en voelt zich emotioneel en mentaal beter.’ Gaëtane Stassijns: ‘Dat positieve effect is niet zomaar iets subjectiefs. Uit onderzoek blijkt dat je hersenen tijdens het sporten niet alleen groeistofjes aanmaken, waardoor je hersenen letterlijk groeien, maar ook neurotransmittors als endorfine en dopamine: de zogenaamde “gelukshormonen”. Vandaag maakt bewegen dan ook deel uit van de behandeling van een depressie. In een aantal gevallen kan je zelfs de medicatie verminderen. Dat moet natuurlijk altijd gebeuren in overleg met de behandelende arts.’

Bewegen helpt dus niet alleen ziektes voorkomen, maar ook genezen? Guido Vyncke: ‘Ja, klopt. Vroeger werd rust gezien als het beste medicijn, vandaag is dat bewegen.’ Gaëtane Stassijns: ‘We merken inderdaad dat mensen met een goede fysieke conditie beter herstellen na een operatie of zware ziekte. Samen met oncoloog prof. dr. Marc Peeters, intussen onze CEO, hebben we enkele jaren geleden een kwarttriatlon georganiseerd voor ex-kankerpatiënten. Het sporten versterkte hun lichamelijke mogelijkheden aanzienlijk.’

Bij welke ziektes helpt bewegen eigenlijk allemaal? Gaëtane Stassijns: ‘Bij echt alle ziektes, van depressie en dementie over rugklachten en artrose tot kanker, diabetes type 2 en gynaecologische klachten als endometriose of onvruchtbaarheid, noem maar op …’

Stel: je hebt pijn of je zit in een rolstoel. Is bewegen dan nog altijd aan te raden? Guido Vyncke: ‘Mensen met pijn hebben vaak bewegingsangst: ze zijn bang dat hun pijn gaat verergeren. Maar bewegen vermindert net de pijn. Als je dat doet op de juiste manier tenminste. Onze rugschool kan pijnpatiënten op beide punten begeleiden: hun bewegingsangst overwinnen en op een juiste manier sporten.’ Tatjana Reynders: ‘Zelfs als je beperkt mobiel bent, heeft bewegen zin, want je vermindert het valrisico. Zit je in een rolstoel, dan is het belangrijk om de kracht die je nog hebt te stimuleren, en om bloedklonters in je benen te vermijden. Bij bedgebonden patiënten kan bewegen helpen om contracturen, gewrichtsklachten en doorligwonden te beperken.’

Hoeveel beweeg je het best? Gaëtane Stassijns: ‘De WHO schrijft minstens 75 minuten intensief sporten per week voor, of 150 minuten bewegen aan matige intensiteit. Dat mag in stukjes van 10 minuten, dus dat is heel haalbaar. Als je geregeld 10 minuten stapt, kom je al een heel eind.’ ‘Beweging verlengt de telemoren, de “beschermkapjes” van je DNA, waardoor je het verouderingsproces vertraagt.’

Leestips: ‘Je levensstijl als medicijn. Zo word en blijf je gezond’ van Reginald Deschepper (Lannoo) en ‘Brainfit. Hoe beweging je hersenen in topconditie houdt’ van Anders Hansen (Centrale Uitgeverij Deltas).

‘Wandelen vermindert mijn klachten’

Ilse Van der Wildt, MS-patiënte

‘Zo’n 13 jaar geleden kreeg ik last van oogontstekingen. Eerst wisten de artsen niet zo goed waar die vandaan kwamen, latere onderzoeken toonden MS aan. Mijn rechterarm en linkerbeen functioneren minder goed, wat ook problemen geeft aan mijn schouder en heup.’

‘De ziekte werkt daarnaast in op mijn cognitieve vermogens. Ik verwerk informatie trager dan mijn leeftijdsgenoten, en ik ben snel moe. Dat verschil wordt steeds groter. Om de achteruitgang tegen te gaan, probeer ik naast het innemen van mijn medicatie zo veel mogelijk te bewegen.’

‘Ik doe al mijn boodschappen met de fiets en ga minstens één middag in de week wandelen. Twee keer per week ga ik een uur naar de kinesitherapeute. Na de kine voel ik me mentaal en fysiek stukken beter, en mijn spieren zijn soepeler.’

‘In het begin was ik bang om veel te bewegen. Heel wat mensen drukten mij op het hart goed te rusten. Of ik had rugpijn, en ik was bang dat die zou verergeren. Maar intussen weet ik dat wandelen mijn pijn vermindert. Mijn man en ik gaan zelfs op wandelvakantie. Het langdurige stappen is goed voor alles. Om mijn hoofd leeg te maken, maar ook om mijn fysieke klachten te verzachten.’

2 × Wie helpt de wetenschap vooruit?

Gezocht:

deelnemers voor wetenschappelijk onderzoek naar COVID- en beroertezorg

1. PuRe-COVID onderzoekt de impact van longrevalidatie bij langdurige COVID

Sommige patiënten kampen maanden na een COVID-19-infectie nog met aanhoudende symptomen van vermoeidheid, kortademigheid, mentale klachten en verminderd fysiek functioneren. Binnen het project PuRe-COVID onderzoeken we het effect van longrevalidatie bij langdurige COVID-klachten.

De studie is een samenwerking tussen het UZA, de UAntwerpen, het Ziekenhuis Oost-Limburg (ZOL) en de Universiteit Hasselt. Deelnemers* volgen een gesuperviseerd en gepersonaliseerd longrevalidatieprogramma van 12 weken bij een kinesitherapeut in de privépraktijk naar keuze. Met de onderzoeken en (digitale) opvolging erbij, zal de studie ongeveer 9 maanden duren.

Heb je minimaal zes weken geleden een COVID-19 infectie doorgemaakt? Ervaar je nog klachten die niet aanwezig waren voor de COVID-19 infectie en niet kunnen verklaard worden door een alternatieve diagnose? Volgde je de afgelopen twaalf weken geen eerdere kinesitherapie voor je COVID19 klachten? En ben je in staat om een beweegprogramma in het kader van longrevalidatie te volgen? Dan kom je mogelijk in aanmerking voor de studie.

Volgde je in totaal niet meer dan acht beurten kinesitherapie voor je COVID19 klachten en is dit langer dan twaalf weken geleden? En ben je in staat om een beweegprogramma in het kader van longrevalidatie te volgen? Dan kom je mogelijk in aanmerking voor de studie.

Wat wordt er van jou verwacht? • 1 × longrevalidatieprogramma van 12 weken bij de kinesist • 4 × ziekenhuisbezoeken (van 3 uur) met verschillende testen en onderzoeken • 4 × dragen van een activiteitmonitor gedurende 9 dagen en nachten (na ziekenhuisbezoek) • 1 × online invullen van vragenlijsten

Het doel van de studie is om te meten of de revalidatie een positief effect heeft op de inspanningscapaciteit, de klachten, de dagelijks fysieke activiteit, spierkracht, longfunctie, angst, depressie en kwaliteit van leven.

* Deelnemers aan deze studie zullen willekeurig verdeeld worden over twee groepen: een controlegroep en een revalidatiegroep die het longrevalidatieprogramma volgt bij een kinesitherapeut.

Deelnemen/meer info? 03 821 23 95 purecovid@uza.be www.purecovid.be

2. Beroertezorg op maat van de jonge patiënt

Jonge patiënten die een beroerte doormaken hebben vaak andere noden dan de iets oudere beroertepatiënt. Om hun specifieke zorgbehoeften in kaart te brengen en de zorgtrajecten nog meer op hun maat af te stemmen, organiseren de dienst neurologie van het UZA en de World Stroke Organisation een grootschalig onderzoek.

Eerder liep er al een pilootstudie die wereldwijd de noden van jonge beroertepatiënten tussen verschillende zorgsystemen en lage-, hoge- en midden-inkomenslanden met elkaar vergelijkt. Het UZA bouwt hier nu op verder met een vervolgstudie bij een grotere groep van jonge beroertepatiënten (18 – 55) die in het UZA worden opgevolgd. Met (online) interviews van ongeveer een halfuurtje gaan de onderzoekers na hoe de patiënten de periode na de beroerte ervaren en hebben en wat hun behoeften waren/zijn.

Hoe beter we de noden van onze jonge beroertepatiënten begrijpen, hoe beter we hen kunnen begeleiden in hun zorgtraject en kunnen helpen om hun professionele en persoonlijke leven weer op te nemen.

Deelnemen/meer info? Prof. dr. Laetitia Yperzeele Dienst neurologie beroerte@uza.be Steun het onderzoek via de UZA foundation: kominactie.uzafoundation.be/nl-NL/ project/run4stroke