14 minute read
Techno-logisch
TECHNOLOGISCH
Dr. Bert Van den Bogerd, postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit Antwerpen
Advertisement
Prof. dr. Carina Koppen, diensthoofd oogheelkunde
Prof. dr. Sorcha Ni Dhubhghaill, oogchirurg
Met één donoroog verschillende patiënten helpen
Een kunstmatig hoornvlies met zetmeel en gelatine
Bij sommige oogaandoeningen wordt het hoornvlies dik en troebel. Transplantatie biedt uitkomst, maar er zijn te weinig donoren. Een veelbelovend alternatief: cellen opkweken en die op een biosynthetisch membraan in het oog inplanten.
Die methode verkende dr. Bert Van den Bogerd in zijn doctoraat, waarvoor hij in 2020 de Vlaamse PhD Cup kreeg. Hij onderzoekt ze nu verder in de Antwerp Research Group for Ocular Science (ARGOS) van de UAntwerpen.
Troebel hoornvlies Het hoornvlies of de cornea is het doorzichtige weefsel aan de voorkant van het oog. Het binnenste laagje ervan, het endotheel, is erg belangrijk: endotheelcellen pompen vocht uit het hoornvlies, zodat het dun en transparant blijft. Endotheelcellen kunnen zichzelf niet vernieuwen. Hun aantal neemt dus geleidelijk af, en door aandoeningen zoals de ziekte van Fuchs gaat dat veel sneller
Epitheel Endotheel
Cornea of hoornvlies
Iris
Pupil
Lens
Een kunstmatig hoornvlies met zetmeel en gelatine
dan normaal. Het hoornvlies zwelt dan op en wordt dikker en troebel, zodat patiënten steeds slechter gaan zien en zelfs blind kunnen worden.
In die fase kan alleen een gedeeltelijke hoornvliestransplantatie uitkomst bieden. ‘Ook het UZA voert die ingreep uit’, zegt Van den Bogerd. ‘We halen het endotheel uit het hoornvlies van een overleden donor en kleven het tegen de achterkant van het hoornvlies. Dat werkt heel goed, maar helaas zijn er te weinig donoren: wereldwijd is er maar één hoornvlies beschikbaar voor 70 gegadigden.’
A la carte Intussen beschikken we over technieken om endotheelcellen uit een donorhoornvlies te halen en ze in het laboratorium op te kweken. Met één hoornvlies kan je dan verschillende patiënten helpen, zodat meteen ook meer donorhoornvliezen beschikbaar komen voor patiënten bij wie het hele hoornvlies vervangen moet worden, bijvoorbeeld na een brandwonde. ‘Er blijft wel een lastig probleem: hoe krijg je die endotheelcellen in het oog? Je hebt een dragermembraan nodig waarop je de cellen laat groeien en waarmee de chirurg ze tot in het oog kan brengen. Zo’n membraan moet sterk zijn, ultradun en volledig doorzichtig – het mag het zicht niet vertroebelen.’ In zijn onderzoek heeft dr. Van den Bogerd diverse membranen getest. ‘Eerst bouwde ik voort op bestaand onderzoek naar biologisch afgeleide materialen, van lenskapsels – een afvalproduct van cataractoperaties – tot visschubben. Die materialen bleken niet zo geschikt, en biologisch afgeleid materiaal kan je nu eenmaal moeilijk aanpassen. Daarom dacht ik aan artificiële weefsels. Bij synthetisch materiaal kan je à la carte werken – je bekijkt aan welke criteria het moet voldoen en stemt het materiaal daar zo goed mogelijk op af.’
Prototype klaar ‘Toevallig kwam ik in contact met Jasper Van Hoorick en Sandra Van Vlierberghe van de UGent die gespecialiseerd zijn in het ontwikkelen van biomaterialen. Samen ontwikkelden we een membraan waarvoor we twee materialen combineren: polymelkzuur, een bioplastic dat wordt geproduceerd ‘Het is sterk, flexibel, doorzichtig en vooral ook ultradun – tien keer dunner dan een menselijk haar.’
uit zetmeel en waar je een stevig en doorzichtig weefsel mee kan maken, en gelatine, afkomstig van collageen, een lijmvormend eiwit uit rundsbeenderen. Het laagje gelatine is nodig om de cellen op het membraan te kleven. Met die twee materialen krijg je een sterk, flexibel, doorzichtig membraan, dat niet toxisch is en makkelijk afgebroken kan worden. Het is vooral ook ultradun – tien keer dunner dan een menselijk haar.’
Intussen is een prototype klaar dat met succes werd getest in het laboratorium. De volgende stap zijn testen op een diermodel. ‘Dat moet ons leren of de chirurg de cellen met het membraan effectief kan transplanteren en of we het zicht van de dieren kunnen verbeteren. Daarna volgen allerlei goedkeuringsprocedures voor we aan klinische studies bij patiënten kunnen denken, maar ik hoop dat we de eerste patiënten binnen 5 tot 10 jaar kunnen helpen.’ Het onderzoek loopt in nauwe samenwerking met de oogchirurgen van de dienst oogheelkunde van het UZA, prof. dr. Carina Koppen en prof. dr. Sorcha Ni Dhubhghaill.
Jouw gift helpt het onderzoek vooruit! Wil je het innoverend oogonderzoek in het UZA steunen? Dat kan, via het Fonds voor innovatie in oogheelkunde (FIO) van de UZA foundation: https://bit.ly/3zKbdK8
Stamcelbehandeling voor beschadigd hoornvlies
Als het oog wordt beschadigd door verbranding – door hitte of een bijtende stof – kan niet alleen het hoornvliesoppervlak (het epitheel) worden aangetast, maar ook de stamcellen van dat epitheel op de rand van het hoornvlies. Beschadigde epitheelcellen worden dan niet meer vernieuwd en er blijft een open wonde. Bindvlies en bloedvaten groeien over het hoornvlies heen, zodat het ondoorzichtig wordt en de patiënt het zicht uit dat oog verliest. ‘Om de stamceldeficiëntie te corrigeren, kunnen we stamcellen uit het gezonde oog halen’, zegt prof. dr. Carina Koppen, diensthoofd oogheelkunde. ‘In het labo laten we ze dan uitgroeien tot een nieuwe laag gezond weefsel, met stamcellen en epitheelcellen. In het aangedane oog pellen we de overgroei van het bindvlies en bloedvaten weg en transplanteren we de nieuwe weefsellaag.’ ‘Deze behandeling bestaat al langer: vanaf 2008 hebben we ze in het UZA in studieverband toegepast, met succes. We hebben helaas niet de financiële middelen om het transplant als geavanceerd geneesmiddel te laten erkennen. Het Italiaanse bedrijf Holostem is daar wel in geslaagd: hun stamcelbehandeling werd door het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) erkend en wordt in België terugbetaald door het Riziv. Holostem zocht het UZA aan als expertisecentrum om de behandeling in Vlaanderen uit te voeren. Daar gingen we heel graag op in en in februari 2021 hebben we de eerste patiënt behandeld.’
Next level patiëntenbegeleiding
Dit jaar zetten opnieuw 80 UZAlopers hun beste beentje voor op de AG Antwerp 10 Miles. Onder hen ook neurologe prof. dr. Laetitia Yperzeele, die samen met haar patiënt Dirk over de finish liep nadat Dirk herstelde van een beroerte. Om het met de woorden van Dirks dochters op Facebook te zeggen: ‘Dankjewel Prof.Dr. Yperzeele voor alle goede zorgen. We hebben veel bewondering voor zijn doorzettingsvermogen en vinden het fantastisch dat u dit voor hem hebt gedaan. 10 miles 2021, een heel mooie MIJLpaal die bereikt werd.’
https://maguza.be/nieuws/p/detail/ durven-bewegen-na-beroerte Mountainbiken tegen kanker in Wolvenbos
Tijdens de tweede succeseditie van mountainbikewedstrijd Wolvenbos kwamen 39 teams, waaronder ook het directiecomité van het UZA, met een goede voorbereiding van ambassadeur Sven Nys, aan de start. In totaal bracht de wedstrijd 210.000 euro op voor kankeronderzoek via UZA foundation. Nogmaals bedankt aan alle deelnemers, sponsors en partners. Samen maken we het verschil!
www.uza.be/wolvenbos-grants
Nultarief voor schenkingen aan goede doelen
Sinds 1 juli 2021 geldt er in Vlaanderen geen fiscaal voordeel meer voor testamenten met een duolegaat. De afschaffing is ook van toepassing voor testamenten die voor die datum opgesteld zijn. Ter compensatie is er een nultarief voor schenkingen aan goede doelen ingevoerd en een nieuw tarief voor wie een deel van een vermogen aan een goede vriend wil schenken. Heb je je testament nog niet aangepast aan de nieuwe regeling? Doe het zo snel mogelijk om te voorkomen dat je testament andere gevolgen heeft dan wat je voor ogen had!
Meer info? Contacteer UZA foundation via 03 821 41 97 of uzafoundation@uza.be of neem een kijkje op www.uza.be/testament
UZA Agenda
Herbekijk
Webinar neuro-revalidatie
Op maandag 13 december vond de 13de Antwerpse Neurovasculaire meeting plaats. Het online webinar zoomde in op de juiste nazorg voor CVA-patiënten, op hoe (neuro-) revalidatie na de initiële opvang en begeleiding in het ziekenhuis het verschil kan maken.
Info www.uza.be/activiteit/ 13e-antwerpse-neurovasculaire-meeting
Scan de QR-code of ga naar www.uza.be/ activiteiten-archief
Ontdek de dienst gynaecologie digitaal
Als alternatief voor fysieke rondleidingen in het ziekenhuis kun je voortaan online de materniteit, de verloskamer en de dienst gynaecologie van het UZA leren kennen. Ben je graag zo goed mogelijk op je bevalling voorbereid? Kijk dan van thuis uit al even binnen in de echokamers, de arbeids- en de verloskamers van ons ziekenhuis. Hier vind je de gloednieuwe kennismakingsvideo:
Scan de QR-code of ga naar www.uza.be/gynaecologie
Warme zorg. Altijd dichtbij.
Onze verzorgenden helpen jou met persoonsverzorging en huishoudelijke ondersteuning bij ziekte, beperking, ouderdom of in moeilijke omstandigheden, ook ’s nachts. Ben je net bevallen, thuis of in het ziekenhuis? Dan ondersteunen we jou en je gezin met gespecialiseerde kraamzorg. In onze kleinschalige dagopvang en gastopvang kan je terecht voor een babbel, dagbesteding en begeleiding. Onze karweidienst en ons advies bij aanpassingen voor je woning helpen je comfortabel en langer thuis te blijven wonen.
SamenFerm.be/thuiszorg Bel gratis 0800 112 05
PRAKTISCH
Nuttige telefoonnummers • algemeen nummer UZA: T 03 821 30 00 • onthaal en opname: T 03 821 31 01 • patiëntenbegeleiding: T 03 821 37 00 (maatschappelijk werk, vrijwilligers, intercultureel bemiddelaar, transfercoördinator, levensbeschouwelijke begeleiding, tolken en tolken Vlaamse gebarentaal) • ombudsdienst: T 03 821 31 60 • inlichtingen facturen: T 03 821 31 28 • school in het UZA: T 03 821 58 86 Herstellen in zorghotel Drie Eiken Na een operatie kan je verder aansterken in zorghotel Drie Eiken, een comfortabel verblijf met professionele zorgvoorziening. Ook familie en vrienden kunnen er terecht voor overnachting vlakbij het UZA. Meer info en reservaties: www.drie-eiken.com, T 03 821 12 11 Winkelgalerij In de inkomhal vind je: • de bistro, in de week open van 8.30 tot 19 uur; in het weekend en op feestdagen van 12 tot 18 uur. • een broodjeszaak, in de week open van 9 tot 14.30 uur. • een Shop&Go Delhaize met een ruim aanbod verse voeding, drank, lectuur, en geschenkartikelen. Open op weekdagen van 8.30 tot 20 uur;in het weekend en op feestdagen van 12 tot 19 uur. • een Leonidas café, open van maandag tot en met vrijdag van 7 tot 18.30 uur.
In het weekend en op feestdagen gesloten. • een bankautomaat
Meer info: www.uza.be Het UZA draagt het JCI-label voor veilige en kwaliteitsvolle zorg.
COLOFON MAGUZA · driemaandelijks tijdschrift van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen · jaargang 32, december 2021 · Redactieadres: UZA, afdeling Communicatie, Drie Eikenstraat 655, 2650 Edegem, communicatie@uza.be · Verantwoordelijke uitgever: Marc Peeters · Hoofdredacteur: Evita Bonné · Redactieraad: Mathias Allegaert, Sevilay Altintas, Bettina Blaumeiser, Evita Bonné, Nathalie Cools, Annick Deckers, Margot Hagendorens, Ivan Huyghe, Philippe Jorens, Arkasha Keysers, Eva Lion, Lotte Marnef, Hans Prenen, Ingrid Roosen, Kaat Siebens, Elke Smits, Caitlin Stabel, Dominique Trouet, Paul Van Aken, Ann Van De Velde, Miranda Van De Wiele, Jan Van Meerbeeck, Stijn Verhulst, Joris Verlooy, Barbara Willekens · Redactie & realisatie: Jansen & Janssen Creative Content, www.jaja.be · Fotografie: Frank Toussaint, Claire Van Heeswijk, p. 32-33 Rhode Van Elsen, Instituut voor Tropische Geneeskunde · Illustratie: p. 6, 8, 31: Klaas Verplancke Kruiswoordraadsel: Freddy Roegiest · Reclameregie: Media Surplus, www.media-surplus.be · De inhoud van de advertenties valt niet onder de redactionele verantwoordelijkheid van het UZA. Maguza wordt gedrukt op FSC-papier, afkomstig van duurzaam beheerde bossen.
ABONNEMENT
Wens je een gratis abonnement op Maguza, wil je een adreswijziging doorgeven of wil je het magazine niet langer ontvangen? Bel 03 821 32 96 of stuur je naam en adres naar UZA, afdeling communicatie, Drie Eikenstraat 655, 2650 Edegem, of surf naar www.maguza.be/abonnement. Je kan hier ook inschrijven op de gratis digitale nieuwsbrief van Maguza.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
5
3
4
6
2
1 2 3 4 5 6
1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 1 N A G E L R I E M + D I S C U S 2 E L A T I E + T I B E T + D R Y 3 O R K A + M I N + E V E N M I N 4 N A + P A + D A S + O M A + E C 5 A S E P T I E + I D O + P I L O 6 T + T E R R E I N + T D + N + P 7 O N S + O A + D T P + R A T O E 8 L A + A F + N A V E L A D E R + 9 O R I G I N E + I N O + A N T E 10 G + T O E I + E T + S O M S + C 11 I R A N + M O D U S + O S + M A 12 E E L + P F + A S P I R A T O R 13 + T A A L + O M D A T + P O R T 14 C O + R I E K + A D + O P T I E 15 V R I E N D + S N E B B E + N U 16 S T E A T O S I S + H O L T E R
Oplossing Maguza 123
SPEEKSEL
De winnaars zijn: Erwin Doevre (Oostende) Machteld Storms (Mortsel) Ludo Liekens (Brecht) Lieve Smismans (Lot) Roger Weyn (Beveren)
Doe mee en win!
Heb je het letterwoord ontdekt? Mail het dan voor 20 januari 2022 met je naam en adres naar maguza@uza.be of stuur een briefkaart naar Maguza, UZA – Afdeling communicatie, Drie Eikenstraat 655, 2650 Edegem en maak kans op een van de vijf boekenbonnen van Standaard boekhandel.
PUZZEL & WIN!
Horizontaal
1. lancet – onderhuids 2. mohammedaans geleerde – tamarinde – vetpuistje 3. onroerend goed – vrucht – onwrikbaar – kijkkast 4. oxidatie – goesting – flauwekul 5. overdreven – leer van de dosering van geneesmiddelen 6. uitroep van verdriet – dwaas – bergpas – bamboe vistuig 7. muzieknoot – speeltoestel – gebogen priem –
Oriënt-Express – meisjesnaam 8. huidziekte – binnen – knaagdier 9. geladen atoom – taalgericht vakonderwijs – bestuursgebouw 10. talent – halt ! -- bijbelse hogepriester 11. centiliter – verpleegster – nationaal georegister – afwijzing 12. kort Japans gedicht – borstvoeding 13. lof – radon – editie – jonge hond – dinsdag 14. plaats in Turkije – ijverig – tenen mand 15. indium – deel van een toneelstuk – watering – kasteel 16. uitademing – schaambeen
Verticaal
1. deel van de vagina – onvoldoende doorbloeding 2. bouwspeelgoed – hoofd van een maffiafamilie – strottenhoofd 3. vluchtig – Ethiopië (op auto’s) – bekrompen –
Europeaan 4. joods ongezuurd brood – westerlengte – kolk – streling 5. insect – antrax – kroon 6. vleessoort – klaproos – aantekening 7. koraaleiland – Japans bordspel – samarium – zindelijk 8. kleur – daar – hoofdstad van Zuid-Korea 9. cel die beenweefsel afbreekt – aristocraat 10. district attorney – bobijn – deel van het gebit – lidwoord 11. elektromagnetische puls – oosterlengte – gebalk – muizengeluid 12. wier – lichaamsdeel 13. bedenkelijke toestand – hectoliter – militaire politie – bakboord 14. actinium – hertensoort – bouwval – vlaag 15. contra – grassoort – niet hier 16. hepatitis
ISABELLA (59)
DAG UZA!
Ze zou haar bed naar beneden moeten verhuizen, waarschuwden veel mensen haar. Maar de dag na haar operatie met de vNOTES-techniek voelde Isabella zich kiplekker, en ze kon al meteen trappen lopen.
Deze lente zijn we met de auto op vakantie naar Spanje getrokken. Het was de eerste keer sedert lang dat het een ontspannen rit was voor mij. Jarenlang had ik problemen met mijn blaas: ik voelde constant de aandrang om te plassen, en tijdens lange autoritten moesten we heel vaak stoppen.
Mijn blaas laten opereren leek me niet zo’n fijn vooruitzicht. Maar het probleem werd steeds erger, en begon zelfs mijn sociale leven te beheersen. Plaatsen en situaties waar ik niet meteen naar het toilet kon gaan, vermeed ik. Uiteindelijk heb ik toch contact opgenomen met de dienst gynaecologie van het UZA.
Nieuwe, pijnloze techniek De gynaecoloog stelde voor om mijn baarmoeder en eierstokken te verwijderen en mijn blaas op te naaien. Voor de operatie zou ze gebruik maken van een nieuwe techniek: vNOTES (vaginal natural orifice transluminal endoscopic surgery). De ingreep gebeurt dan via vaginale weg.
De voordelen van de techniek zijn dat je minder pijn hebt nadien, dat je sneller herstelt en dat je geen zichtbare littekens hebt, legde de dokter uit. Dat stelde me heel erg gerust.
Milde krampen Op dinsdagavond 2 maart ben ik geopereerd, op woensdagmorgen mocht ik al naar huis. De pijn was inderdaad heel mild. Een beetje te vergelijken met lichte menstruatiekrampen. De voorgeschreven pijnstillers ben ik niet eens gaan ophalen in de apotheek.
Ik voelde me meteen ook fit. Trappen lopen was geen probleem, en na twee weken kon ik weer autorijden en fietsen. Zelfs mijn huisarts stond verbaasd hoe snel het allemaal ging.
Terug naar normaal De enige draadjes die ik had, zaten in mijn navel. Ik heb ooit endometriose gehad, en de gynaecologe wou via een laparoscopie kijken of er geen verklevingen waren. Anders had ik zelfs dat piepkleine litteken niet gehad.
Ik ben zo opgelucht dat mijn problemen van de baan zijn. Ik kan mijn oude leven weer oppikken. Het enige waar ik spijt van heb, is dat ik de ingreep niet sneller heb laten uitvoeren!
