Petrochem 1, 2022

Nr. 1 - 2022

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 23,50

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Petrochem Nr. 1 - 2022

Ineos wacht niet op de ultieme auto • Afvalenergiecentrale spil in energietransitie • Waterstofconversiepark krijgt vorm • Topics: Maintenance & Asset management

PET1 omslag los.indd 1

09-02-2022 10:48 10:51

Deze Deze dynamische dynamische tijden tijden vragen vragen omom flexibele flexibele oplossingen. oplossingen.

AlsAls internationale internationale aardgasleverancier aardgasleverancier werken werken wijwij met met prijsprijsen en leveringsconcepten leveringsconcepten op op maat maat en en weten weten wewe alles alles vanvan risicomanagement. risicomanagement.

Graag Graag analyseren analyseren wijwij met met u de u de risico’s risico’s waardoor waardoor onze onze oplossingen oplossingen aansluiten aansluiten op op uwuw behoeften. behoeften.

Zoekt Zoekt u een u een professionele professionele partner? partner?

OpOp onsons kunt kunt u rekenen. u rekenen.

Neem Neem contact contact met met onsons op op als als u wilt u wilt weten weten watwat onze onze energieoplossingen energieoplossingen voor voor uwuw bedrijf bedrijf kunnen kunnen betekenen: betekenen: omv-gas.nl omv-gas.nl

PETPET1 PET A Voorplaat.indd Aomslag Voorplaat.indd 2 22 los.indd

09-02-2022 10:51

Lengkeek LengkA

IN DEZE EDITIE

10 INEOS WACHT NIET OP DE ULTIEME AUTO Opgetogen is hij zeker, helemaal nu de omgevingsvergunning binnen is. John McNally mag als CEO van Project One de komende jaren de veelbesproken ethaankraker van Ineos bouwen in de Antwerpse haven. Een miljardeninvestering die de Europese chemie qua omvang in decennia niet heeft gezien. Alle kritiek ten spijt wordt die significant schoner dan welke Europese kraker dan ook. McNally: ‘Wachten we op de ultieme auto, of willen we nu al vooruit?’

32 ELEKTRIFICATIE VRAAGT OM HERIJKING PROCESSEN Steeds meer bedrijven overwegen delen van hun productie te elektrificeren. Ze moeten zich daarbij wel realiseren dat overstap van een gasgestookte installatie naar een elektrische variant impact heeft op het bedrijfsproces, de lay-out van installaties en utilities en de onderhoudscycli. Dat hoeft echter geen reden te zijn om er niet aan te beginnen. De belofte is immers groot.

16 WATERSTOFCONVERSIEPARK KRIJGT VORM Nu zowel Shell als HyCC concrete plannen hebben voor de installatie van een tweehonderd en tweehonderdvijftig megawatt elektrolyser, gaat Havenbedrijf Rotterdam verder met de ontwikkeling van het conversiepark. Inmiddels is de locatie zo goed als klaar en werkt men aan de benodigde infrastructuur.

Daarmee lijkt er nog weinig in de weg te liggen om de productie van groene waterstof op te schalen.

22 AFVALENERGIECENTRALE SPIL IN ENERGIETRANSITIE De afvalenergiecentrale van EEW speelt een steeds belangrijkere rol in de verduurzaming van de energievoorziening van de bedrijven in de Eemshaven. Aan plantmanager Wilfred de Jager de taak om de fabriek niet alleen uit te breiden, maar ook steeds meer afvalstromen te verwaarden.

28 VAN DICHT TEGEN DE LIMIET NAAR STABIEL DRAAIEN Bij asset management speelt digitalisering een belangrijke rol om het juiste moment van onderhoud te kunnen inplannen.

Maar met digitalisering alleen, red je het niet. John Bruijnooge, site manager van Sabic in Geleen, legt uit hoe het bedrijf de beschikbaarheid van installaties op peil houdt

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • UPM bouwt bioraffinaderij in Rotterdam • Antwerpen verwelkomt twee recyclingpioniers • Elektrolyser HyCC en BP komt op Maasvlakte 6 Plant One Rotterdam 14 Petrochem platform 26 Projecten 36

PETROCHEM 1 - 2022 3

PET B Inhoud.indd 3

09-02-2022 11:15

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Nummer 1 - 2022 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Gedempt Hamerkanaal 155, 1021 KP Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen | wim@industrielinqs.nl

SIL-gecertificeerde Coriolis-massaflowmeter ® op de markt met Bluetooth en/of communicatie via HART De enige

®

REDACTIE: David van Baarle, Miriam Rook (eindredactie), Liesbeth Schipper (eindredactie) | redactie@industrielinqs.nl VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Jacqueline van Gool, Henk Leegwater, Wim Soetaert, Francis Voermans, Evi Husson LAY-OUT: BureauOMA, Doetinchem OMSLAGFOTO: AdobeStock ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, Arthur Middendorp 070 3990 000 | arthur@jetvertising.nl

OPTIMASS 6400 meet de massaflow en dichtheid van vloeistoffen, gassen en vloeistoffen met ingesloten gas van 0-100% • Hoge turndown ratio en meetnauwkeurigheid onder

veeleisende condities, zoals cryogene of hoge temperaturen van –200 tot +400 °C en drukken tot 200 bar

• Met de OPTICHECK- app kunt u on-site een inbe-

drijfstelling uitvoeren en uw KROHNE instrumenten verifiëren en monitoren, ook in Ex Zone 1

• krohne.com/safety

TRAFFIC: Breg Schoen | 020 3122 088 | breg@industrielinqs.nl COMMERCIEEL MANAGER: Janet Robben | 020 3122 085 | janet @industrielinqs.nl DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Nederland/België € 186,- per jaar Introductieabonnement NL/BE met 25% korting € 139,- per jaar Overig buitenland € 216,50 Losse verkoopprijs € 23,50 Studentenabonnement € 43,Proefabonnement 3 mnd € 31,Meer informatie vindt u via www.petrochem.nl/abonneren

Gratis OPTICHECK app, een KROHNE tool: krohne.link/opticheck-mobile

OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen en wijzigen kan via abonnementen@industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Overige vragen kunt u stellen via abonnementen@industrielinqs.nl of neem telefonisch contact met ons op via 020 3122 088.

ISSN: 1380-6386 Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

products solutions services

Papier binnenwerk:

Papier omslag:

PAPER & BOARD MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

PET Advertenties.indd 4

09-02-2022 10:42

COMMENTAAR

‘Schrijf in je agenda: iLinqs, festival van de industrie.’

Industriefestival Vier de industrie! Het wordt tijd dat we de industrie niet alleen vereenzelvigen met het negatieve deel. We kennen het beeld wel, de industrie veroorzaakt veel problemen. Op het gebied van veiligheid, milieu en klimaat bijvoorbeeld. Het is natuurlijk waar. Industriële productie heeft grote nadelen. Als we ons daar niet bewust van zijn, dan zijn de risico’s enorm. Levensbedreigend zelfs.

Tegelijkertijd kan de industrie juist onderdeel zijn van de oplossingen. Ook op dat vlak zijn de grote lijnen wel bekend. Zonder composieten zijn de moderne windmolens niet mogelijk en kunnen onze auto’s nauwelijks lichter en dus zuiniger worden.

In de transitie naar schonere energiedragers en grondstoffen speelt de industrie een cruciale rol. En de industrie levert ons medicijnen, voeding, beschermingsmiddelen en ga zo maar door.

Echter, onbekend maakt onbemind. De samenleving lijkt het beeld van de vieze en gevaarlijke industrie te koesteren. Tegelijkertijd hebben veel industriële bedrijven en hun medewerkers moeite om uit hun schulp te kruipen. Misschien doordat ze zich in het defensief gedwongen voelen. Maar zeker ook onder druk van juristen en aandeelhoudersbelangen. Een negatieve status quo zo lijkt het.

Hoopgevend Dat is jammer. Want er zijn veel mooie verhalen te vertellen over de industrie. Jaar na jaar treffen wij slimme en gedreven mensen in de industrie, bijvoorbeeld voor onze verkiezingen van de Plant Manager of the Year en de Techniekheld. Ze zijn zich terdege bewust van de risico’s, maar ook de kansen van hun vak en industriële omgeving. En ze eisen een rol op in de verbetering van de industrie. Ook zijn er voldoende interessante innovaties. Als redactie moeten we echter ons best doen om een deel van die vernieuwingen boven water te tillen. Alsof de meeste industriële bedrijven niet trots durven te zijn.

Blijkbaar niet genoeg allemaal. Al voor de coronapandemie rees daarom bij ons en enkele partners het idee om meer schijnwerpers op de industrie te zetten. Op de uitdagingen, maar ook de oplossingen. En niet alleen vergezichten, maar vooral de stappen die nu al worden gezet. Eerlijk, open en waar kan hoopgevend.

HYTE De afgelopen tijd is daarom het idee van een industriefestival geboren. Dat idee begint concrete vormen aan te nemen.

Sterker nog, we hebben een datum en een tijd. Samen met founding partner iTanks en – hopelijk veel – andere partners willen we op 22 en 23 juni in de RDM Onderzeebootloods de industrie vieren. Schrijf dus in je agenda: iLinqs, festival van de industrie.

Een festival met innovaties, pitches en demonstraties. Zeker met bekende elementen, bijvoorbeeld van onze congressen Watervisie en Deltavisie. En de verkiezing van de Plant Manager of the Year bijvoorbeeld. Maar ook veel nieuwe side-events over de druk op de technische arbeidsmarkt, de mogelijkheden van digitalisering, ideeën van young professionals en uiteraard thema’s als veiligheid en transitie.

Om het allemaal nog intensiever te maken; een week later ga ik met drie young professionals op pad voor de Hydrogen Trail Europe, ofwel HYTE, van 27 juni tot 8 juli. Via vlogs, blogs, artikelen en een documentaire willen we laten zien waar de industrie in Europa mee bezig is. Dan wel specifiek op het gebied van transitie en met name waterstof. Ook weer op een eerlijke en hopelijk inspirerende manier.

Meer informatie over beide initiatieven volgt de komende weken en maanden. In onze beide magazines Petrochem en Industrielinqs, op onze sites en zeker ook op social media. Volg de pagina’s van Industrielinqs, Petrochem platform en Hydrogen Trail Europe op LinkedIn! Wil je met je bedrijf of organisatie actief deel uitmaken van onze initiatieven, neem gerust contact met me op. Laten we komend jaar vooral met ons allen de industrie vieren.

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl

PETROCHEM 1 - 2022 5

PET C Commentaar.indd 5

09-02-2022 11:27

Het is Covestro samen met Genomatica gelukt HMDA te maken uit hernieuwbare grondstoffen. Hexamethyleendiamine wordt gebruikt bij de productie van nylon-6,6 en zit ook in coatings en lijmen van Covestro.

De twee bedrijven zijn nu hun eerste productiemateriaal aan het testen en verwerken. Vast staat dat het bio-HMDA van hoge zuiverheid en kwaliteit is. De volgende stap is om de productie van bio-HMDA naar volledige commerciële schaal te brengen. Covestro heeft een optie van Genomatica gekregen om de HMD-procestechnologie in licentie te geven voor commerciële productie. De markt voor HMDA (voluit hexamethyleendiamine) bedroeg in 2021 twee miljoen ton, die momenteel bijna allemaal wordt geproduceerd uit fossiele grondstoffen, meestal butadieen. HMDA is allereerst een belangrijke grondstof voor nylon-6,6, met een markt van 6,4 miljard dollar. Daarnaast gebruikt de automobielmarkt jaarlijks 500.000 ton polyurethaancoating op basis van HMDA. Vorig jaar nam Covestro de Resins & Functional Materials-activiteiten van DSM over.

Yara wil in Noorwegen groene waterstof inzetten bij de productie van ammoniak. Het bedrijf heeft Linde Engineering opdracht gegeven een elektrolyser te bouwen op de site in Porsgrunn. Deze moet medio 2023 in productie gaan. De 24 MW elektrolyser in Porsgrunn vervangt gedeeltelijk de waterstofproductie op basis van koolwaterstoffen in het bestaande ammoniakproces van Yara. De nieuwe installatie krijgt een capaciteit van zo’n 10.000 kilogram groene waterstof per dag. Dit is voldoende om 20.500 ton groene ammoniak per jaar te produceren. En dit kan vervolgens worden omgezet in 60.000 tot 80.000 ton groene meststoffen.

Voor Linde Engineering wordt het de twee 24 MW PEM-elektrolyser die ze bouwt. De eerste wordt op dit moment gebouwd in het Leuna Chemical Complex in Duitsland. Deze produceert vanaf de tweede helft van dit jaar 3.200 ton groene waterstof per jaar.

PETROCHEM 1 - 2022 6

PET D Feiten en cijfers.indd 6

FOTO: ISPT

FEITEN & CIJFERS ISPT PRESENTEERT ONTWERP 1 GW ELEKTROLYSER Nederland zet in op grootschalige productie van waterstof. Op dit moment hebben productiefaciliteiten echter een capaciteit van megawatts, terwijl we gigawattinstallaties nodig hebben. Het Institute for Sustainable Process Technology heeft daarom een groene-waterstoffabriek op gigawattschaal ontworpen, die in 2030 operationeel kan zijn.

De Nederlandse doelen voor waterstof in het Klimaatakkoord omvatten een elektrolysecapaciteit van drie tot vier gigawatt in 2030. De Europese ambitie is zelfs veertig tot zestig GW in 2030.

En dat terwijl de grootste bestaande waterstoffabriek op dit moment een capaciteit van maximaal tien megawatt heeft. In acht jaar tijd moet de capaciteit van de installatie dus enorm worden opgeschaald. En dan zo dat het ook nog betaalbaar is.

Het Hydrohub Gigawatt Scale Elektrolyser project heeft het ontwerp voor een groene-waterstoffabriek met een capaciteit van 1 GW opgeleverd. Deze fabriek kan zowel alkaline- als PEM-elektrolysers gebruiken om waterstof te produceren. De fabriek draait op windenergie van de Noordzee en kan flexibel opereren, afhankelijk van de hoeveelheid wind.

Veelbelovend aan het ontwerp is dat de investering voor een elektrolysefabriek behapbaar is. Vergeleken met een soortgelijk ontwerp van dezelfde club in 2020 zijn de kosten bijna gehalveerd. De verwachte totale investering is nu 730 euro per kilowatt of 1.580 euro per kilo waterstof voor de alkaline cellen. En 830 euro per kilowatt of 1.770 euro per kilo waterstof voor PEM-cellen. De investering voor een GW-schaal elektrolysefabriek met alkaline cellen komt neer op zo’n 730 miljoen euro.

ISPT werkte in dit project samen met industriële partners Dow Chemical, Gasunie, Nobian, OCI, Ørsted en Yara. En daarnaast met kennisinstituten TNO, Imperial College London, TU/e en de Universiteit Utrecht. Yokogawa is technologiepartner van het project.

ELEKTROLYSER HYCC EN BP KOMT OP MAASVLAKTE HyCC en BP hebben een joint development agreement gesloten voor het project H2-Fifty. De twee partijen willen in 2023 een finale investeringsbeslissing nemen over de bouw van de tweehonderdvijftig megawatt elektrolyser in Rotterdam.

Een haalbaarheidsstudie heeft laten zien dat het project een forse bijdrage kan leveren aan vergroening van de industrie in de regio. De groene waterstof van H2-Fifty, maximaal 45.000 ton per jaar, zal worden ingezet om de raffinaderij van BP en andere industrieën in het havengebied te verduurzamen.

In de haalbaarheidsstudie is onder andere de techniek verder uitgewerkt. Ook de locatie van de elektrolyser is bepaald, deze komt op de Maasvlakte. Het komende jaar gaan de partners een technologieleverancier selecteren, het ontwerp van de installatie verder uitwerken en starten met de milieustudies voor het vergunningentraject. Volgend jaar volgt een investeringsbeslissing.

Halverwege dit jaar neemt HyCC samen met Gasunie een investeringsbeslissing over het veel kleinere waterstofproject Djewels 1. Het gaat hierbij om een twintig megawatt elektrolyser op Chemiepark Delfzijl, die ongeveer drieduizend ton groene waterstof per jaar gaat maken voor BioMCN. Eind 2024 willen HyCC en Gasunie de installatie operationeel hebben.

De volgende fase van het project is Djewels 2. Daarbij gaat de capaciteit van de installatie naar zestig megawatt. De extra zesduizend ton geproduceerde groene waterstof is bestemd voor SkyNRG, dat het gebruikt om biokerosine te maken van afval- en reststromen, zoals gebruikt frituurvet van regionale industrieën. KLM gaat de biokerosine afnemen. Een investeringsbeslissing over Djewels 2 volgt later dit jaar.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

09-02-2022 10:40

ZES PARTIJEN ONTMANTELEN SAMEN 24 EXPLORATIEPUTTEN Zes olie- en gasbedrijven hebben een overeenkomst getekend met Oceaneering Services om gezamenlijk exploratieputten in de Noordzee te ontmantelen. Het is voor het eerst dat er in één campagne putten van zoveel verschillende operators samen worden verwijderd.

NAM, Neptune Energy, ONE-Dyas, Petrogas E&P, TotalEnergies EP Nederland en Wintershall Noordzee willen hun ‘mud line suspension’ (MLS) putten in de Nederlandse Noordzee ontmantelen. Deze putten zijn geboord voor exploratie, maar nooit in productie genomen. De zes partijen hebben de afgelopen jaren gewerkt aan de voorbereiding van deze eerste gezamenlijke campagne. MLS-putten zijn relatief eenvoudig of gemakkelijker te verwijderen dan putten die zijn aangesloten op een platform, waardoor ze bij uitstek geschikt zijn voor een eerste campagne.

Onderzoek heeft aangetoond dat grotere campagnes leiden tot een efficiëntere uitvoering en kostenbesparingen. Maar ook tot optimale leermogelijkheden en verbeteringen.

Samen hebben de partijen daarom een gecombineerde strategie ontwikkeld voor het rigless pluggen en abandonneren van 24 stand-alone MLS-putten, met de mogelijkheid dat er meer putten kunnen worden toegevoegd.

Begin dit jaar begint Oceaneering met de voorbereidingen voor het put- en zeebodemonderzoek. Na het onderzoeken van de put en de zeebodem, gaat het bedrijf aan de slag met het verwijderen van beschermende constructies, tijdelijke afsluitdoppen en putvloeistoffen. Daarna volgt het aanbrengen van cementpluggen in casing of annuli, het snijden en terughalen van conductors, en tot slot de verwijdering van afval. Naar verwachting is de campagne eind 2023 klaar.

FOTO: PIXABAY

ANTWERPEN VERWELKOMT TWEE RECYCLINGPIONIERS Het NextGen District in de haven van Antwerpen heeft de eerste twee pioniers binnen: Triple Helix en Bolder Industries. Samen investeren ze ongeveer honderd miljoen euro in hun nieuwe fabrieken. Na het aanvragen van de nodige vergunningen willen de twee tegen 2023-2024 operationeel zijn.

Op de voormalige 88 hectare van General Motors in de haven van Antwerpen komt een hotspot voor circulaire economie: het NextGen District. Het wordt een plek waar de proces- en maakindustrie end-of-life-producten een nieuw leven geven, circulaire koolstofoplossingen onderzoeken en testprojecten met hernieuwbare energie uitvoeren.

Het Antwerpse bedrijf Triple Helix bouwt er een pilotfabriek om polyurethaanschuim, afkomstig van onder meer afgedankte matrassen, isolatiepanelen en autostoelen samen met gebruikte PET uit de retail- en voedingsindustrie om te zetten in polyolen en amines. Deze chemische stoffen kunnen dan opnieuw worden ingezet, onder meer bij de productie van nieuwe polyurethaan-producten. De fabriek zal volledig circulair werken en in haar eigen energiebehoeftes voorzien.

Het Amerikaanse Bolder Industries heeft een gepatenteerd proces ontwikkeld dat chemische stoffen uit afgedankte autobanden haalt. De producten BolderBlack en BolderOil zijn geschikt voor hergebruik in rubber, plastic en petrochemische producten. In het terugwinningsproces wordt 98 procent van de materialen van de band gebruikt. Maar liefst 75 procent van de vaste stoffen en vloeistoffen vinden hun weg terug naar nieuwe banden, rubberproducten en kunststoffen.

Bolder Industries heeft al een pyrolyse-fabriek in Maryville (Missouri). In 2020 breidde het bedrijf de productiecapaciteit uit met een tweede productielijn. Daarmee ging de capaciteit van 24 ton per dag naar 60 ton per dag.

De sloop en de sanering van de Aluchemie-site in de Botlek kan beginnen. Het terrein wordt helemaal terug naar greenfield getransformeerd, zoals het was toen Aluchemie er in 1962 begon. De locatie beslaat een oppervlakte van ongeveer veertig voetbalvelden vol met installaties, ovens en infrastructuur boven en onder de grond. Aluchemie produceerde er ruim vijftig jaar koolstof­ anodes voor de aluminiumindustrie.

Het bedrijf is eigendom van Brits-Australische mijnbouwgroep Rio Tinto en Noorse stroom- en aluminiumproducent Hydro. Een wereldwijde overcapaciteit aan aluminium zette de prijzen al geruime tijd onder druk. De eigenaren moesten vorig jaar beslissen: verkoop, investeren of sluiten.

Het werd sluiting per 31 december 2021. De sloop en sanering van het terrein verloopt in verschillende stappen. Eerst worden de gebouwen gesloopt, daarna wordt de infrastructuur uit de grond verwijderd en tot slot wordt de bodem gereinigd. De ambitie bij het sloopproces is om zoveel mogelijk van het oude materiaal te recyclen. Naar verwachting duurt de sloop en de sanering zo’n twee jaar duren. Het is nog onduidelijk welke bestemming het terrein over twee jaar krijgt. De verwachting is dat het snel een herbestemming krijgt omdat het productieproces van Aluchemie een grote milieu- en stikstofruimte had, die nu vrijkomt.

Air Liquide investeert 125 miljoen euro in de bouw van een nieuwe luchtscheidingsinstallatie (ASU) in Moerdijk. Het is een nieuwe generatie ASU met een dagelijkse zuurstofproductiecapaciteit van 2.200 ton.

De ASU is in een aantal opzichten bijzonder innovatief. Zo ligt het energieverbruik tien procent lager dan bij de vorige generatie en zal de ASU worden gebruikt om het nationale elektriciteitsnet te stabiliseren, waardoor een breder gebruik van hernieuwbare energiebronnen wordt vergemakkelijkt. De bouw van ASU is momenteel in volle gang in Moerdijk en de start van de productie is gepland voor de zomer van 2022.

PETROCHEM 1 - 2022 7

PET D Feiten en cijfers.indd 7

09-02-2022 10:40

EEN MAN EEN MAN

EEN WOORD EEN WOORD

Muehlhan belooft en maakt waar Specialisten in staalconservering, steigerbouw en rope access

Interesse in een afspraak? Bel 010-4264960

www.muehlhan.nl staalconservering – steigerbouw – rope access

Saint-Gobain PAM Nederland BV Markerkant 10-17 1316 AB Almere 036-5333344 WWW.PAMLINE.NL

APPENDAGES VOOR INDUSTRIËLE BLUSLEIDINGEN

PET Advertenties.indd 8

09-02-2022 10:43

FOTO: PIXABAY

FEITEN & CIJFERS UPM BOUWT BIORAFFINADERIJ IN ROTTERDAM Het Finse UPM begon vorig jaar al met de basic engineering voor een geavanceerde bioraffinaderij. Toen had het bedrijf nog geen beslissing genomen over de locatie – Kotka (Finland) of Rotterdam – maar inmiddels is duidelijk dat de bioraffinaderij in Rotterdam komt te staan.

Het Finse UPM maakt van reststromen hernieuwbare materialen. De producten van de geplande bioraffinaderij kunnen bijvoorbeeld worden gebruikt als duurzame vliegtuigbrandstof. Grondstoffen zijn houtige biomassa, vloeibaar afval en andere restgrondstoffen. De beoogde raffinaderij in Rotterdam krijgt een capaciteit van 500.000 ton hernieuwbare brandstoffen per jaar. Het havenbedrijf Rotterdam heeft voor UPM een terrein op Maasvlakte 2 gereserveerd.

UPM is niet van plan verdere beslissingen over het project te nemen voor het einde van het jaar. ‘De huidige investeringsomgeving is zeer uitdagend voor nieuwe grote projecten zoals deze, in termen van middelen, schema’s en kosten’, laat het bedrijf in een persbericht weten. Zo loopt de bouw van een bioraffinaderij in Leuna ook al aanzienlijke vertraging op vanwege de pandemie.

‘Verstoringen van wereldwijde toeleveringsketens hebben zowel de beschikbaarheid als de kosten van kritieke bouwmaterialen beïnvloed. Als gevolg hiervan actualiseren we onze plannen en schatten dat de opstart eind 2023 zal plaatsvinden. De raming van de investeringsuitgaven zal te zijner tijd worden bijgewerkt.’

UPM raamde de investeringskosten voor de bioraffinaderij in Leuna eind 2020 nog op 550 miljoen euro. De verwachting was toen dat deze eind 2022 zou kunnen worden opgestart. Dat wordt nu dus een jaar later. De bioraffinaderij in Leuna krijgt een capaciteit van 220.000 ton bioMEG (monoethyleenglycol) en op lignine gebaseerde vulstoffen per jaar. Daarnaast gaat de installatie bioMPG (monopropyleenglycol) en industriële suikers produceren. Als grondstof wil UPM beukenhout gebruiken dat regionaal in Duitsland wordt gewonnen.

BRENT RUWE OLIEKOERS 95,0 92,2 89,4

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

86,6 83,8 81,0 78,2 75,4 72,6 69,8 67,0

Shell is vanaf 10 februari begonnen met het heien voor de bouw van de biobrandstoffenfabriek HEFA op het terrein van Shell Energy and Chemicals Park Rotterdam (voorheen Shell Pernis). De werkzaamheden duren tot het einde van het jaar.

De fabriek gaat vanaf 2024 brandstoffen maken van biologische (afval) olie. Dit gaat via hydrogenering met waterstof, isomerisatie en destillatie.

De maximale productiecapaciteit van de beoogde fabriek is 820.000 ton biobrandstoffen per jaar. Naast de fabriek komt een pre-treatment unit (PTU) die de rest- en afvalstromen en oliën gaat voorbehandelen. De PTU krijgt een productiecapaciteit van ongeveer 1.100 kiloton voorbehandelde olie per jaar. Voor het detailed design en de inkoop heeft Shell Worley ingeschakeld.

PERSONALIA Per 1 februari 2022 is Sigrid Helbig aangetreden als CEO van zowel Brightlands Campus Greenport Venlo als Campus Vastgoed Greenport Venlo. Op dit moment heeft ieder van deze twee organisaties een eigen directeur. Om de verdere groei en betekenis van de campus te bewerkstellingen is in goed overleg van bestuurders, aandeelhouders en raad van commissarissen besloten tot een meer geïntegreerde aanpak en één bestuurder te benoemen op beide organisaties.

Onder leiding van de nieuwe CEO moeten er de komende jaren belangrijke stappen worden gezet in de verdere ontwikkeling van de campusorganisatie. Zo is het de ambitie dat de activiteiten van huidige bedrijven en instellingen op de campus sterk zullen toenemen. Ook zal er mede met inzet van Universiteit Maastricht een verdere ontwikkeling moeten plaatsvinden van onderwijs en onderzoek op de campus.

Uiteindelijke moet deze scale-up resulteren in een campus die geheel op eigen benen kan staan.

8 9 10 11 12 1516 17 18 19 22232425262930 1 2 3 6 7 8 9 10 1314 15 16 17 2021222324293031 3 4 5 6 7 10 11 12 13 14 17 18 19 2021242526272831

November 2021

December 2021

Januari 2022

PETROCHEM 1 - 2022 9

PET D Feiten en cijfers.indd 9

09-02-2022 10:41

INTERVIEW

Ineos wacht niet op de ultieme auto

PETROCHEM 1 - 2022 10

PET I Interview.indd 10

09-02-2022 11:20

Opgetogen is hij zeker, helemaal nu de omgevings­ vergunning binnen is. John McNally mag als CEO van Project One de komende jaren de veelbe­ sproken ethaankraker van Ineos bouwen in de Antwerpse haven. Een miljardeninvestering die de Europese chemie qua omvang in decennia niet heeft gezien. Alle kritiek ten spijt wordt die sig­ nificant schoner dan welke Europese kraker ook.

McNally: ‘Wachten we op de ultieme auto, of wil­ len we nu al vooruit?’

Wim Raaijen

BEELD: INEOS

John McNally deelt een grafiek, want beelden zeggen vaak meer dan woorden. Bovenin een grillige lijn met in de huidige maanden enorme pieken. Het is de gasprijs in Europa. ‘Kijk nu naar die grijze lijn onderin’, verzoekt hij. ‘Die is stabiel en laag.

Dat is de prijs van aardgas in de Verenigde Staten.’

Dat de prijs van ethaan gekoppeld is aan die van aardgas, hoeft dus geen probleem te zijn voor de ethaankraker van Ineos die straks in de Antwerpse haven verrijst, impliceert de project­ directeur. ‘Ook niet als de gasprijzen in Europa hoog blijven.

We kunnen ethaan overal vandaan halen. Uit de gaswinning in de Noordzee, uit Noorwegen, maar zeker ook uit de Verenigde Staten. Nu al importeren we veel ethaan uit de VS naar fabrie­ ken in Schotland in Noorwegen. Dat wordt straks alleen maar meer.’

Een derde Ethaan is een bijproduct van de aardgaswinning en werd vroeger als “nutteloos gas” afgefakkeld. Alleen methaan telde.

McNally: ‘Gelukkig zijn we erachter gekomen dat ook ethaan een waardevol product is.’ Bijvoorbeeld als grondstof van etheen, ofwel ethyleen, misschien wel de belangrijkste bouw­ steen in de chemie. Als gevolg van de schaliegasrevolutie zijn al verschillende ethaankrakers gebouwd in de Verenigde Staten.

In Europa zijn enkele krakers inmiddels zo aangepast dat ze onder andere ook ethaan als grondstof kunnen inzetten, zoals de aangepaste kraker van Total in Antwerpen. Maar een spe­ ciaal ontworpen ethaankraker was er nog niet. En daar brengt PETROCHEM 1 - 2022 11

PET I Interview.indd 11

09-02-2022 11:20

INTERVIEW Ineos de komende jaren dus verandering in. De nieuwe kraker moet in 2026 in gebruik zijn.

Traditioneel draaien krakers vooral op nafta, één van de producten uit een aard­ olieraffinaderij. De productie van ethy­ leen uit ethaan is veel directer. Simpel gezegd ontstaat er uit iedere molecuul ethaan een molecuul ethyleen (C2H4) en een molecuul waterstofgas (H2). Bijko­ mend voordeel is dat de waterstof, die in grotere hoeveelheden vrijkomt dan bij het kraken van nafta, als brandstof kan fungeren. Daar heeft Ineos ook voor gekozen. McNally: ‘Met de waterstof kunnen we meteen al zestig procent van het aardgas vervangen dat we nor­ maal nodig zouden hebben. Omdat we consistent hebben gekozen voor de best beschikbare technieken van vandaag, stoot de kraker straks 58 procent minder CO2 uit dan de tien procent schoonste concurrerende installaties in Europa. En het verschil met een doorsnee kraker is nog veel groter. We stoten straks slechts

een derde uit van wat nu gemiddeld is bij Europese krakers.’

Groene waterstof Het is zelfs goed mogelijk dat de kraker tegen 2036 zelfs helemaal CO2-neutraal is. ‘De kraker is zo ingericht dat deze volledig op waterstof als brandstof kan draaien. Als straks veel meer groene waterstof beschikbaar komt in Antwer­ pen, kunnen we uiteindelijk ook de ove­ rige veertig procent vervangen.’

McNally schat in dat het na inge­ bruikname van de kraker in 2026 het een decennium kan duren voordat er voldoende betaalbare groene waterstof beschikbaar is. ‘Echt goed inschatten kan ik dat natuurlijk niet. Het zou zo maar heel snel kunnen gaan met waterstof.

Wellicht dat blauwe waterstof, waarbij de CO2 wordt afgevangen en opgesla­ gen, ook een rol kan spelen. Import uit landen waar relatief goedkoop waterstof kan worden geproduceerd, sluit ik ook niet uit.’

John McNally (Ineos): ‘We stoten straks slechts een derde uit van wat nu gemiddeld is bij Europese krakers.’

Voor zichzelf ziet Ineos ook mogelijk­ heden voor de productie van groene waterstof. Expertise op het gebied van elektrolyse, de kerntechnolgie hiervoor, is volop aanwezig. Zo is dochterbedrijf Inovyn met diens chloorproductie een belangrijke industriële operator in elek­ trolyse in Europa.

Een paar maanden geleden kondigde CEO Jim Ratcliffe aan dat het chemie­ concern de komende jaren twee miljard euro investeert in de productie van groene waterstof. De eerste fabrieken wil Ineos de komende tien jaar bouwen in Noorwegen, Duitsland en België, terwijl ook investeringen zijn gepland in het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. Een eerste project in België, waarvoorhet bedrijf samenwerkt met een consorti­ um van zes partners, is het power-tomethanol­project voor de productie van groene methanol.

Suikerbieten Veel aanstekelijke ambities dus. Toch heeft Ineos de nodige kritiek over zich heen gekregen na de aankondiging van de enorme investeringen in de Antwerp­ se haven. ‘Het is heel belangrijk om de keuzes uit te leggen. Natuurlijk zijn er altijd mensen die kritisch blijven. Maar we hebben veel energie gestoken in com­ municatie. We laten zien dat de investe­ ringen gezond zijn voor de regionale eco­ nomie. Het vernieuwt het petrochemi­ sche cluster in Antwerpen en levert veel werkgelegenheid op. Met Project One brengen we ongeziene vernieuwing in de petrochemische cluster in Antwerpen na een periode van stilstand. Het is 25 jaar geleden dat Europa nog een dergelijke investering kon aantrekken. Elders in de wereld zoals in China, de VS en het Midden-Oosten wordt massaal geïnves­ teerd in soortgelijke nieuwe installaties.

Willen we onze industrie ‘offshoren’ en afhankelijk worden van import uit regio’s waarvan we de milieuvoorschriften zelf niet in de hand hebben? Vergeet niet dat de vergunningsprocedure in Vlaande­ ren strenger is dan waar dan ook. Daar hebben we het onszelf misschien niet gemakkelijker mee gemaakt. Maar we wisten dat we met hoge standaards te maken kregen. Our eyes were wide open.’

Veel aandacht ging naar het beantwoor­ den van vragen. Waarom bijvoorbeeld in deze tijd nog een kraker bouwen

PETROCHEM 1 - 2022 12

PET I Interview.indd 12

09-02-2022 11:20

met fossiele bronnen als grondstof?

Het antwoord van McNally is dat er op korte en middellange termijn nog geen betere alternatieven zijn. ‘We kunnen natuurlijk de ultieme auto willen, maar blijven we daar nog decennia op wachten of willen we nu al klimaatwinst boeken door de best mogelijke technologie van vandaag in te zetten? Natuurlijk zijn bijvoorbeeld biogrondstoffen interes­ sant. Zo is het jammer dat bio-ethaan nog niet bestaat. Productie van ethyleen via bio-ethanol is zeker een interessante route. Maar met de volumes van deze kraker is dat niet realistisch. Suikerbieten vormen wellicht de beste bron voor bioethanol. Maar toch geen serieuze optie voor grootschalige chemie. Voor de pro­ ductievolumes van de nieuwe kraker, zou je al de volledige agrarische oppervlakte van Vlaanderen nodig hebben voor de suikerbieten.’

Elektrisch aangedreven Met meer dan gemiddelde aandacht volgt McNally de ontwikkelingen op het gebied van circulaire grondstoffen en bijvoorbeeld elektrificatie. Veel grote chemiebedrijven onderzoeken de moge­ lijkheden van elektrische fornuizen.

Vandaag zijn industrieel schaalbare elek­ trische krakers nog verre toekomstmu­ ziek, stelt McNally. ‘Ze veronderstellen bovendien gigantische hoeveelheden

‘Onze ethaankraker zal eerder in de verre toekomst als laatste overblijven, the last man standing.’ beschikbare energie. Maar zijn elektri­ sche fornuizen in de toekomst wel rea­ liseerbaar, dan sluit ik niet uit dat Ineos daar bij eventuele vervolginvesteringen serieus naar kijkt.’

Hij benadrukt dat Ineos nu de meest realistische stap zet. Eentje die voor het klimaat een enorme stap voorwaarts is en ook verschillende mogelijkheden biedt voor vervolgacties. Niet alleen op het gebied van waterstof, maar ook op ande­ re vlakken. Zo zullen veel onderdelen, denk aan pompen en afsluiters, elek­ trisch aangedreven zijn. Dat alleen biedt kansen voor vergroening.

Last man standing Ineos zet breder in op elektrificatie, in combinatie met duurzaam opgewekte stroom. ‘Alle extern betrokken stroom voor Project One zal afkomstig zijn van offshore windparken.’ Begin januari sloot het chemiebedrijf nog een over­ eenkomst met energiebedrijf Eneco.

De komende tien jaar neemt Ineos 250 gigawattuur stroom af van het grootste Belgische offshore windpark Seamade in de Noordzee. De hernieuwbare energie

is bestemd voor Belgische en Duitse vestigingen van Ineos. Dit is overigens het derde contract voor windenergie op rij dat Ineos aangaat. In combinatie met eerder overeenkomsten komt de afname van Belgische offshore windparken in totaal op 750 gigawattuur per jaar.

Dat de komende decennia krakers ver­ dwijnen, is volgens de projectdirecteur zeker niet uitgesloten. Maar de kraker van Ineos zal daar hoogstwaarschijnlijk niet bij zijn. ‘Onze ethaankraker zal eer­ der in de verre toekomst als laatste over­ blijven, the last one standing.’

Vlaggenschip Aan vertrouwen dus geen gebrek. Ver­ trouwen dat continu wordt gevoed, bij­ voorbeeld door grote ingenieursbureaus.

Ineos zit momenteel in de afrondende fase van de selectie voor de EPC-con­ tractor. ‘De bedrijven die daarvoor in aanmerking komen, zijn natuurlijk wel bekend. Maar nog meer dan normaal doen ze hun best om hier bij te zijn. Het is een uniek project met een investering van ruim drie miljard euro. Helemaal voor Europa. Een vlaggenschip.’ ■ PETROCHEM 1 - 2022 13

PET I Interview.indd 13

09-02-2022 11:20

PLANT ONE ROTTERDAM

Start-up verwerkt ook chloorhoudende afvalplastics Eind vorig jaar is Beryl Circular neergestreken bij Plant One in Rotterdam. Het bedrijf ontwikkelt een pyrolyseproces om plastic afval om te zetten in benzeen, tolueen en xyleen, de zogenoemde BTX. Opvallend is dat het slimme proces geen problemen heeft met het verwerken van chloor- en broomhoudende afvalplastics.

Nog maar een paar jaar geleden werd pyrolyse gezien als een primitief en simpel proces, stelt Herman van den Bold, partner en commercieel manager van Beryl Circular. ‘Maar gaandeweg hebben bedrijven en start-ups het proces verder ontwikkeld. Met de juiste systemen en de juiste procesbeheersing zijn allerlei problemen opgelost en inmiddels is pyrolyse een van de manieren om afvalplastics te recyclen.’

Chemisch recyclen is een aanvulling op mechanisch recyclen, vult general manager Han Beckmann aan. ‘Het doel van iedere verwerker is om meer afvalplastics te recyclen. Daar zijn veel partijen mee bezig en wij dus ook, maar ieder zoekt een niche. Een van onze niches is de productie van BTX uit afvalplastics. Onze derde partner, Bart de Graaf, zag daarvoor de mogelijkheden van pyrolyse, met een intelligent stukje katalyse erbij.’

D-Halo-module Beryl Circular zet daarmee nu de volgende stap. Samen met Plant One Rotterdam wil het bedrijf zien hoe het proces het op grotere schaal doet. Interessant daarbij is dat het niet alleen om de productie van BTX gaat. Van den Bold: ‘In onze voorstudies zagen we dat

FOTO: BERYL CIRCULAR

Deze pagina’s worden mogelijk gemaakt door Plant One Rotterdam

afvalplastics vaak chloor- en broomhoudende producten bevatten, zoals pvc en vlamvertragers. En er komen zouten uit voedingsmiddelen met vuil plastic mee.

Denk maar aan vleesverpakkingen. Die geven later in het chemische recyclingproces allerlei vervelende problemen, zowel in het proces zelf als voor de apparatuur. Je hoort nog steeds veel in de markt: “Als de afvalstroom maar niet te veel chloor bevat.” Daar hebben we een oplossing voor bedacht.’

Door voor en achter de pyrolyse-unit een extra module te plaatsen, verwijdert Beryl Circular halogenen uit het proces.

Beckmann: ‘Het pyrolyseproces houdt in dat je materiaal verhit tot minimaal driehonderd graden Celsius. Bij die temperaturen gaan chloor en broom een verbinding aan met waterstof waardoor je onvermijdelijk zoutzuur of andere ongewenste zuren krijgt. Onze D-Halomodule voorkomt dat. Het is een algemene module, dus alle partijen die pyrolyse toepassen, kunnen deze unit voor- en na-installeren.’

‘We merken dat er veel vraag is naar dit specifieke systeem’, vertelt Van den Bold. ‘Hoe we dit in de markt gaan zetten, hangt mede af van de wensen van de afnemers. We gaan het voor nu opschalen als onderdeel van ons eigen proces, want we hebben het zelf nodig.

We verwachten echter nu al dat de time to market voor de D-Halo-module korter zal zijn dan die voor BTX.’ Samenwerking De samenwerking met Plant One Rotterdam is tot stand gekomen vanwege diens jarenlange expertise met andere pyrolyse-projecten. ‘Het is een expertisecentrum dat op veel gebieden faciliteert, maar ook makkelijk en snel zonder leercurve met ons kan levelen’, weet Van den Bold. ‘Ze weten waar we het over hebben, dus dan kunnen we sneller van start.’

PETROCHEM 1 - 2022 14

PET H Plant One.indd 14

09-02-2022 10:31

PLANT ONE ROTTERDAM

Proefinstallatie Het doel van Beryl Circular is om bij Plant One een unit van 500 ton te bouwen. Deze moet het bewijs leveren dat een commerciële installatie van 25.000 ton ook mogelijk is. ‘We zitten nu in de voorfase’, vertelt Van den Bold. ‘Voordat we die 500 ton installatie kunnen bouwen, moeten we studies, concurrentieanalyses en tekentafel- en labwerk hebben gedaan, en theoretische kaders van vergunningen onderzocht. We zijn trouwens ook al met potentiële klanten in gesprek. Over een half jaar weten we meer over hoe we de installatie gaan bouwen en een jaar later willen we een proefinstallatie hebben staan. Eind 2023 moeten we in staat zijn een circulair product te leveren aan potentiële klanten.

Maar dat hangt ook af van zaken die niet in onze hand zijn, zoals subsidies en investeerders.’

Het bedrijf wil de fabriek zo ontwerpen dat deze reproduceerbaar is. Beckmann: ‘We willen dat deze schaalbaar is en dat je meerdere installaties kunt bouwen die qua omvang ook passen in de nabijheid van grote verwerkingslocaties van afvalplastics. Sorteerders en mechanische recyclers kunnen zo overwegen hun werkterrein uit te breiden. We hebben daarnaast in Nederland een enorme chemiebasis, met meerdere clusters in Rotterdam, Limburg en het Noorden, waar de mogelijkheden om ons concept te integreren groot zijn.’

Want er wordt nog veel te weinig gerecycled, vindt Beckmann. ‘Terwijl de noodzaak om te recyclen wel wordt gezien, bij de consument, de overheid en ook bij allerlei andere organisaties.’ Betaalbaarheid van circulaire oplossingen blijft daarbij een belangrijk gegeven.’ Van den Bold is ervan overtuigd dat de vraag naar gerecycled materiaal groeit. ‘Bedrijven willen een bepaald percentage gerecycled

FOTO: ADOBESTOCK

Natuurlijk is de overkoepelende vergunning belangrijk, voegt hij eraan toe.

‘Maar we zien het ook als heel positief dat ze hier pragmatisch, op z’n Rotterdams, aan de slag gaan met het bouwen van proeffabrieken. Hun eigen mensen kunnen in een hoog tempo een installatie neerzetten en zijn daar heel creatief in.’

materiaal inzetten, en dat wordt straks ook wetgeving. Dit heeft een apart effect op de prijs van bijvoorbeeld BTX uit plastics. Ik verwacht dat de vraag straks parallel loopt met het aanbod en dat daardoor de prijs van BTX los komt te staan van de olieprijs.’

Vertrouwen In het verleden krabden investeerders zich achter de oren en gingen de wenkbrauwen omhoog als het om recycling ging, herinnert Van den Bold zich.

‘Begrijpelijk, want er zijn natuurlijk

voorbeelden van initiatieven die niet zijn geslaagd, en van exporten naar het buitenland die geen echte oplossing boden.

Maar gelukkig zie je nu meerdere partijen die doorzetten, ook multinationals. In de pyrolyse zijn er ook partijen die succes hebben. Ik zie hen niet als concurrenten, want juist samen vormen we de markt. Bovendien is de berg afvalplastics heel groot en divers, voor de verwerking daarvan heb je veel initiatieven nodig.

Het is goed dat er ook bij investeerders vertrouwen begint te komen in technieken om afvalplastics te recyclen.’ ■

PRODUCTIE VAN WAXEN Naast de productie van BTX en de D-Halo-module wil Beryl Circular zich ook richten op de productie van industriële was (waxen). ‘Wat er in het pyrolyseproces in wezen gebeurt, is het in stukjes knippen van de lange ketens van afvalplastic-polymeren’, vertelt Van den Bold. ‘In het geval van BTX houdt dit in dat we dan C6, C7 en C8 moleculen maken, op zich een grondstof voor vele nieuwe producten. Maar waarom zouden we ook niet polymeren van C20 tot en met C50 maken? Dan heb je het over een grondstof voor een breed scala aan industriële waxen.’

De meeste waxen worden nu nog uit minerale olie gemaakt. Beckmann: ‘Daar wil men vanaf en wax uit afvalplastic is een goed alternatief. Elke ton nafta die we kunnen vervangen door gerecyclede plastics is een stap vooruit. We hebben daarom ook een wax-productietrein opgezet, waarin we verontreinigde plastics – in combinatie met onze D-Halo-module – omzetten in industriële waxen.’

PETROCHEM 1 - 2022 15

PET H Plant One.indd 15

09-02-2022 10:31

PROJECT

Waterstofconversiepark krijgt vorm Nu zowel Shell als HyCC concrete plannen hebben voor de installatie van een tweehonderd en tweehonderdvijftig megawatt elektrolyser, gaat Havenbedrijf Rotterdam verder met de ontwikkeling van het conversiepark.

Inmiddels is de locatie zo goed als klaar en werkt men aan de benodigde infrastructuur. Daarmee lijkt er nog weinig in de weg te liggen om de productie van groene waterstof op te schalen.

David van Baarle

Het Havenbedrijf Rotterdam zet in op de energietransitie. Het wil de industrie faciliteren bij het terugdringen van de CO2-emissies en tegelijkertijd zorgen dat Rotterdam de belangrijkste energiehaven van Europa blijft. Op dit moment wordt nog veel olie geïmporteerd. In de toekomst moet dat duurzame energie zijn. Als onderdeel van de energietransitie heeft het Havenbedrijf grootse plannen op het gebied van waterstof. Nu al produceren bedrijven in het gebied grijze waterstof met behulp van steam methane reforming (SMR). De hierbij geproduceerde kooldioxide afvangen en opslaan zal de grootste milieuwinst opleveren. Maar de industrie wil op den duur vooral groene waterstof inzetten.

Om dit mogelijk te maken, reserveerde het Havenbedrijf een stuk grond van 24 hectare tussen de terminals en loodsen op het puntje van de Tweede Maasvlakte.

Hier komt een conversiepark dat groene stroom van offshore windparken omzet in groene waterstof, zuurstof en warmte.

Randolf Weterings, programmamanager Elektrificatie en Waterstof van Havenbedrijf Rotterdam ziet inmiddels

H2-FIFTY HyCC en BP sloten een joint development agreement voor het project H2-Fifty. De twee partijen willen in 2023 een finale investeringsbeslissing nemen over de bouw van de tweehonderdvijftig megawatt elektrolyser in Rotterdam.

Een haalbaarheidsstudie heeft laten zien dat het project een forse bijdrage kan leveren aan vergroening van de industrie in de regio. De groene waterstof van H2-Fifty, maximaal 45.000 ton per jaar, zal worden ingezet om de raffinaderij van BP en andere industrieën in het havengebied te verduurzamen.

In de haalbaarheidsstudie is onder andere de techniek verder uitgewerkt. Ook de locatie van de elektrolyser is bepaald, deze komt op de Maasvlakte. Het komende jaar gaan de partners een technologieleverancier selecteren, het ontwerp van de installatie verder uitwerken en starten met de milieustudies voor het vergunningentraject. Volgend jaar volgt een investeringsbeslissing.

de eerste contouren van wat straks het eerste grootschalige Nederlandse groene waterstofpark wordt. ‘We hebben een vlakte en de weg ernaartoe is aangelegd.

Momenteel zijn er nog bodemonderzoeken gaande, maar gezien de geschiedenis van de Tweede Maasvlakte verwachten we geen verrassingen. We verwachten dan ook in het tweede kwartaal van dit jaar met de verdere voorbereidingen te beginnen.’

Inmiddels is dus bijna een halve megawatt al ingepland en volgens Weterings zijn de andere twee plots ook gereserveerd. Als die partijen daadwerkelijk tekenen, is het eerste conversiepark dus gevuld en zou jaarlijks zo’n honderd tot honderdtachtig duizend ton groene waterstof (afhankelijk van de productieprofielen en beschikbare groene stroom) kunnen worden geleverd aan de industrie of bijvoorbeeld de transportsector.

Offshore wind De positie op de Tweede Maasvlakte is niet voor niets gekozen. De locatie vormt een goede aanlandingsplaats voor de windparken die medio 2023 (Hollandse Kust Zuid, 1,4 gigawatt) of richting 2030 (IJmuiden Ver, twee gigawatt) in gebruik worden genomen. Daarnaast is nog vier gigawatt in ontwikkeling, wat de totale potentie voor aanlanding op de Maasvlakte brengt op 7,4 gigawatt. Hoe dichter de conversie bij de parken plaatsvindt, hoe goedkoper het elektriciteitstransport wordt. En hoe meer het park de netbeheerder ontlast.

Het Havenbedrijf voerde al een studie uit naar de infrastructuurbehoefte voor groene waterstof en concludeerde dat daarvoor een 48 meter breed kabelbed nodig was of slechts zes meter pijpleiding om dezelfde energie te transporteren.

Overigens kiest Shell voor koppeling aan

PETROCHEM 1 - 2022 16

PET M Project.indd 16

09-02-2022 10:54

ILLUSTRATIE: HAVENBEDRIJF ROTTERDAM

het offshore windpark dat het samen met Eneco bouwt, Hollandse Kust Noord.

Hoewel de stroom ergens anders aanlandt, kent de netbeheerder de geproduceerde energie via power purchase agreements toe aan de waterstofproductie van Shell. Om voldoende elektriciteit in de Rotterdamse haven ook in de toekomst te blijven leveren, moet het hoogspanningsnetwerk wel worden verzwaard.

Havenbedrijf Rotterdam onderzocht samen met Tennet en Stedin hoe het tegen de laagste maatschappelijke kosten kan uitbreiden. Het bij elkaar brengen van grootschalige productie, zoals aanlandingen van wind op zee, bij grootschalige afname, zoals het conversiepark, beperkt de benodigde verzwaringen.

Ook als de afname contractueel verbonden zit aan een ander windpark. Als het op de Noordzee waait, leveren immers alle parken stroom.

Infrastructuur Uiteraard werkt het Havenbedrijf tegelijkertijd de plannen uit voor de ontsluiting van de waterstof via een centrale waterstofbackbone. De plannen voor blauwe waterstof zijn immers ook al ver doorontwikkeld. Wel is het nog een punt van discussie welke kwaliteit waterstof in die leiding moet komen. Waterstof uit elektrolyse is namelijk direct zeer zuiver, terwijl diezelfde zuiverheid bij blauwe waterstof extra processtappen zou

vergen. Voor de industriële productie van hoog temperaturen (verbranding) zouden eventuele onzuiverheden niet zo’n probleem zijn. Maar brandstofcellen in vrachtauto’s kunnen last krijgen van vervuilingen. Men kan er dan ook voor kiezen om twee aparte leidingen aan te leggen voor de twee kleuren waterstof.

Ongeacht de keuze, moeten er in de toekomst vele megatonnen waterstof worden getransporteerd. Volgens Weterings zou de leiding een diameter van 24 inch moeten krijgen en op hoge druk waterstof moeten leveren aan het hoofdnet van Gasunie en de Delta Corridor leiding. Dat behoorlijke formaat sluit momenteel het gebruik van kunststofleidingen uit.

Het aanleggen van de buisleiding is in Rotterdam geen gemakkelijke klus, omdat de ondergrond in het havengebied redelijk vol is. H-vision zal ook gebruikmaken van Porthos, het project waarbij CO2 van de industrie in de haven wordt getransporteerd en opgeslagen in lege gasvelden onder de Noordzee.

Demiwater Het Havenbedrijf kijkt niet alleen naar de locatie van deze elektrolyser en de infrastructuur voor transport van elektriciteit en waterstof, maar ook naar de infrastructuur die nodig is voor aanlevering van water. Een elektrolyser heeft immers water nodig om de H2O-mole-

culen te splitsen in waterstof en zuurstof.

Vanwege de gevoeligheid van zowel PEM- als alkaline-elektrolysers voor vervuiling, moeten ze worden gevoed met demiwater.

Nu hoeft dat niet een heel groot probleem te zijn: Evides Industriewater heeft tenslotte al twee demiwaterfabrieken in Rotterdam staan. Maar voor de productie van honderdtachtig duizend ton waterstof is toch wel heel veel demiwater nodig. Berekeningen komen al snel neer op negen liter water per kilogram waterstof. Om er zeker van te zijn dat te zijner tijd voldoende demiwater beschikbaar is en blijft, houdt het Havenbedrijf in het conversiepark ruimte beschikbaar voor een eventuele extra demiwaterfabriek.

De keuze daarvoor zou volgens Weterings eerder gedreven zijn door redundantie dan door volume.

Zuurstof en warmte Bijkomende uitdaging is dat de elektrochemische scheiding van water niet alleen waterstof produceert, maar ook zuurstof.

In het totaalconcept dat het Havenbedrijf voor ogen heeft, zou dat niet eens verkeerd uitkomen. Autothermal reforming (ATR) blijkt namelijk een zeer efficiënte techniek voor de productie van blauwe waterstof uit methaan. En bij die techniek heeft men zuurstof nodig voor oxidatie van de koolwaterstoffen. Een zuurstofleiding is dan zeker een optie.

PETROCHEM 1 - 2022 17

PET M Project.indd 17

09-02-2022 10:54

SLIMME DRIEHOEK … GOED VOOR UW KASBOEK U wilt uw (afval)water hergebruiken of uw ‘water-footprint’ verkleinen? U streeft naar een verlaging van chemische en biologische verontreinigingen? U wenst, ondanks de strengere lozingseisen, een lagere TCO? En u zoekt een (semi)permanente, mobiele of pilot-oplossing voor koop, lease, huur of volledige outsourcing?

Logisticon: al 30 jaar uw bewezen partner voor heldere oplossingen. Bel of mail voor een antwoord op al uw watervragen, een TCO-berekening of een vrijblijvende waterscan. U wordt direct geholpen.

Logisticon Water Treatment B.V. Logisticon Verhuur B.V. Energieweg 2 2964 LE Groot-Ammers, Nederland

Logisticon_A4_Advertentie maart 2020_Waterhergebruik_NIEUW_V7_versie aug. 2020.indd 1 PET Advertenties.indd 18

T +31 (0)184 60 82 60 E water@logisticon.com W www.logisticon.com

18-08-2020 10:12 09-02-2022 10:43

FOTO: ADOBESTOCK

Eenzelfde optimalisatie is te vinden in het gebruik van warmte. Daardoor wordt ongeveer een kwart van de groene stroom omgezet in warmte. De efficiency van de elektrolysers zou enorm toenemen als die warmte nuttig kan worden ingezet. Nu heeft Rotterdam al een warmtenet en wellicht zou deze warmte straks naar de Rotterdamse huishoudens kunnen worden geleid.

Import Ondanks alle plannen om zelf groene en blauwe waterstof te produceren, zijn ze niet genoeg om de gehele fossiele energievoorziening te vervangen. Voor een CO2-neutrale Rotterdamse industrie in 2050 is grootschalige productie van waterstof nodig. Volgens studies van het Wuppertal Institut is voor een CO2-neutrale Rotterdamse industrie zo’n 2,5 tot 6,4 gigawatt aan elektrolyse-vermogen nodig. En dit is alleen nog maar voor de industrie. Als ook de mobiliteitssector en het achterland moet worden bediend, is een veelvoud nodig. In zijn waterstofvisie verwacht het Havenbedrijf in 2050 twintig megaton waterstof te produceren, importeren of doorvoeren.

Zelfs als alle offshore concessies worden ingevuld en windparken stroom leveren voor de elektrolysers, is dat niet voldoende om de gehele industrie, transport­

Voor een CO2-neutrale Rotterdamse industrie in 2050 is grootschalige productie van waterstof nodig. sector en huishoudens te decarboniseren.

Het Havenbedrijf verwacht dan ook een groot aandeel van de benodigde groene waterstof te moeten importeren uit landen met veel ruimte, zon en/of wind.

Hiervoor werkt het havenbedrijf wereldwijd samen met tientallen partijen. Dat

waterstof kan cryogeen of als ammoniak, ethanol of gebonden aan een liquid organic hydrogen carrier (LOHC) worden binnengehaald via bestaande en nieuwe terminals. Het Havenbedrijf Rotterdam tekende al twee van dit soort terminals in de toekomstvisie in. ■

SHELL HYDROGEN HOLLAND I De investering van Shell in een groene waterstoffabriek in Rotterdam lijkt in de maak. Het concern maakt nu al de belangrijkste technologieleverancier bekend.

Thyssenkrupp gaat de installatie van tweehonderd megawatt ontwerpen en bouwen. Daarvoor levert de Duitse technologiegigant tien alkaline water-elektrolysemodules van twintig megawatt. Officieel moet Shell ergens komende maanden de investeringsbeslissing nog nemen, maar dat lijkt een formaliteit. De eerste bouwwerkzaamheden van de elektrolyse-installatie zijn gepland voor het voorjaar.

Holland Hydrogen I produceert naar verwachting vanaf 2024 waterstof.

De waterstoffabriek komt in een hal met de omvang van twee hectare op de Tweede Maasvlakte. De groene waterstof is straks bedoeld voor industrie en het vervoer. De elektriciteit is dan afkomstig van het offshore windmolenpark Hollandse Kust (Noord). Dit offshore windpark van 759 megawatt is 2023 operationeel en is een joint venture van Shell en Eneco. De waterstof kan worden getransporteerd via een pijpleiding van ongeveer veertig kilometer lang die van de fabriek naar het Energie- en Chemie Park Rotterdam, ofwel Shell Pernis, loopt.

PETROCHEM 1 - 2022 19

PET M Project.indd 19

09-02-2022 10:54

Advertorial Advertorial

BEPERKEN VAN CORROSIE ONDER ISOLATIE IN BEPERKEN VAN CORROSIE ONDER ISOLATIE IN PETROCHEMISCHE TOEPASSINGEN

PETROCHEMISCHE TOEPASSINGEN De petrochemische industrie is gewend zich te risicofactor voor CUI. Veel voorkomende bronnen moeten aanpassen aan marktveranderingen en wisselende omstandigheden.

Maar door De petrochemische industrie is gewend zich de te huidige uitdagingen omtrent de volatiliteit van moeten aanpassen aan marktveranderingen de beschikbaarheid van grondstoffen en de de en wisselende omstandigheden.

Maar door COVID-19-epidemie, dienen fabrieken nog meer huidige uitdagingen omtrent de volatiliteit van strategieën te ontwikkelen om succesvol met de beschikbaarheid van en de snelle veranderingen om grondstoffen te gaan.

COVID-19-epidemie, dienen fabrieken nog meer strategieën te die ontwikkelen met Installaties operationeelom zijn,succesvol moeten kunnen snelle veranderingen om te gaan. blijven draaien met verminderde arbeidskrachten

of op beperkte tijdstippen. Fabrieken kunnen zelfs tijdelijk worden stilgelegd - in afwachting Installaties die operationeel zijn, moeten kunnen van het vrijkomen van opslagcapaciteit en het blijven draaien met verminderde arbeidskrachten aantrekken van de prijzen.

In beide gevallen, of op beperkte tijdstippen. Fabrieken kunnen tijd is stilgelegd om installaties op hun zelfswanneer tijdelijk het worden - in terug afwachting normale niveau te laten draaien, moeten de van het vrijkomen van opslagcapaciteit en het bedrijven snel kunnen schakelen.

aantrekken van de prijzen. In beide gevallen, wanneer het tijd is om installaties op hun Net zoals zwaar gebruik zijn tol terug kan eisen op normale niveau te laten draaien, moeten de leidingen, kunnen tijden van verminderd gebruik bedrijven snel kunnen schakelen. ook risico’s opleveren, zoals de vorming van

corrosie onder isolatie (CUI). Een effectieve

kantoldan Net CUI-beperkingsstrategie zoals zwaar gebruik zijn kanhelpen eisen om op dure reparaties te voorkomen en installaties zo leidingen, kunnen tijden van verminderd gebruik efficiënt als mogelijk weer operationeel te krijgen ook risico’s opleveren, zoals de vorming van wanneer de isolatie productie(CUI). terugkeert naar een corrosie onder Een effectieve normaal, of zelfs hoger, niveau.

CUI-beperkingsstrategie kan dan helpen om dureWaarom reparaties te een voorkomen en installaties zo is CUI probleem? efficiënt als mogelijk weer operationeel te krijgen wanneer de optreden productiebijterugkeert naar een CUI kan verschillende soorten normaal, of zelfs hoger, niveau. geïsoleerde leidingen, maar leidingen in

petrochemische applicaties zijn bijzonder kwetsbaar ze veelal worden blootgesteld Waarom is CUIomdat een probleem? aan extreme omstandigheden van hitte, chemische middelen soorten en de CUI vochtigheid, kan optreden bij verschillende weerselementen.

Vocht is natuurlijk de grootste geïsoleerde leidingen, maar leidingen in

petrochemische applicaties zijn bijzonder kwetsbaar omdat ze veelal worden blootgesteld aan extreme omstandigheden van hitte, vochtigheid, chemische middelen en de weerselementen. Vocht is natuurlijk de grootste

PET Advertenties.indd 20

zijn regenwater, vocht in de lucht (dat zelfs nog corrosiever in voorkomende kustgebieden waar risicofactorkan voorworden CUI. Veel bronnen een hoger gehalte zout in de lucht aanwezig is) nog zijn regenwater, vocht in de lucht (dat zelfs en condensatie die kan veroorzaakt worden door corrosiever kan worden in kustgebieden waar de wisselwerking tussen bedrijfstemperaturen een hoger gehalte zout in de lucht aanwezig is) van de leidingen en de buitentemperaturen.

en condensatie die kan veroorzaakt worden door de wisselwerking tussen bedrijfstemperaturen Het primaire temperatuurbereik voor CUI bij van de leidingen en de buitentemperaturen. metalen leidingen ligt tussen -5 °C en +175

°C. Deze temperaturen zijn doorgaans te laag Het alprimaire voor CUI bij om het vochttemperatuurbereik dat aanwezig kan zijn in een isolatiesysteem te verdampen.

Zelfs metalen leidingen ligt tussen -5 systemen °C en +175 met een hogere temperatuur in gevaar °C. Deze temperaturen zijnkunnen doorgaans te laag komen als ze niet constant operationeel om al het vocht dat aanwezig kan zijn. zijn in een

isolatiesysteem te verdampen. Zelfs systemen

CUI is vaak een verborgen probleem en zelfs met met een hogere temperatuur kunnen in gevaar een goed onderhoudsregime kan het zoeken komen alsarbeidsintensief ze niet constantenoperationeel zijn. naar CUI tijdrovend zijn.

Vocht onder de isolatie is moeilijk te detecteren CUIkan is vaak een verborgen zelfs met en gedurende een langeprobleem periode inen contact een met goed kan het zoeken zijn eenonderhoudsregime leiding waardoor corrosie volledig naar CUI arbeidsintensief en tijdrovend onopgemerkt blijft totdat een leiding begint te zijn. lekken volledig Vocht of onder de faalt. isolatie is moeilijk te detecteren

en kan gedurende een lange periode in contact

Materialen en leiding systemen die het risico op CUI zijn met een waardoor corrosie volledig verminderen onopgemerkt blijft totdat een leiding begint te

lekken of volledig faalt.

Het indringen van vocht kan nooit volledig geëlimineerd worden. Daarom is het belangrijk Materialen en systemen risico op om een strategie te hanterendie methet materialen en CUI verminderen systemen die vochtbestendig zijn en die volledig kunnen worden afgedicht tegen binnendringend Het indringen van vocht kan nooit volledig vocht.

geëlimineerd worden. Daarom is het belangrijk

Veel specificeren cellulaire en om eeningenieurs strategie te hanteren met materialen glasisolatie als een effectieve optie om te helpen systemen die vochtbestendig zijn ®en die volledig cellulaire beschermen tegen CUI. FOAMGLAS kunnen worden afgedicht tegen binnendringend

vocht.

Veel ingenieurs specificeren cellulaire glasisolatie als een effectieve optie om te helpen beschermen tegen CUI. FOAMGLAS® cellulaire

09-02-2022 10:43

Advertorial Advertorial

glasisolatie is samengesteld uit materialen zoals zand, natriumcarbonaat en kalksteen en wordt gevormd wanneer deze materialen worden opgewarmd tot extreem hoge temperaturen.

De resulterende chemische reactie creëert miljoenen hermetisch afgesloten glascellen die ongevoelig zijn voor vocht - zowel vloeibaar in de vorm van water als gasvormig als waterdamp.

Beschermende materialen gecombineerd met slimme systemen Wanneer FOAMGLAS® cellulaire glasisolatie wordt gecombineerd met compatibele systeemaccessoires, ontstaan er nog robuustere opties om CUI te helpen verminderen.

20 minuten gedurende een volledige minuut besproeid met regen die een 5% zoutoplossing bevatte. De andere groep werd daarbovenop ook nog blootgesteld aan een constante nevel met 5% zoutoplossing en dit bij omgevingstemperaturen tussen de 21 °C en 35 °C. Het FOAMGLAS® Spacer systeem werd getest door leidingen 28 dagen lang bloot te stellen aan een waterstroom van 12 ml per dag doorheen het systeem bij een bedrijfstemperatuur van 60 °C tot 80 °C. Hierna werden de leidingen ontmanteld en geïnspecteerd op corrosie met observatie tot 4 weken na de test.

BEPERKEN VAN CORROSIEBeide ONDER ISOLATIE IN testen presteerden zoals verwacht met géén enkele vorming van corrosie. Hieruit kon PETROCHEMISCHE TOEPASSINGEN Het FOAMGLAS Sealed systeem maakt gebruik worden geconcludeerd dat beide systemen ®

van de ondoordringbaarheid van FOAMGLAS® een echte oplossing kunnen bieden voor de corrosierisico’s die voorkomende aanwezig zijnbronnen in de isolatie in combinatieindustrie met onze gepatenteerde De petrochemische is gewend zich te grote risicofactor voor CUI. Veel petrochemische sector. joint sealant om zo vocht uit het systeem te moeten aanpassen aan marktveranderingen zijn regenwater, vocht in de lucht (dat zelfs nog houden.

De neutraal uithardende Maar joint door sealant en wisselende omstandigheden. de corrosiever kan worden in kustgebieden waar is speciaal ontwikkeld voor gebruik met huidige uitdagingen omtrent de volatiliteit van een hoger gehalte zout in de lucht aanwezig is) ® FOAMGLAS isolatiesystemen.

Hij draagtenniet de beschikbaarheid van grondstoffen de en condensatie die kan veroorzaakt worden door bij aan corrosie en geeft mogelijkheid om de wisselwerking tussen bedrijfstemperaturen COVID-19-epidemie, dienende fabrieken nog meer compartimentering in je isolatiesysteem te van de leidingen en de buitentemperaturen. strategieën te ontwikkelen om succesvol met voorzien om zo de verspreiding snelle veranderingen om te gaan.van de corrosie te beperken.

Het primaire temperatuurbereik voor CUI bij Installaties die operationeel zijn, moeten kunnen metalen leidingen ligt tussen -5 °C en +175 ® Het FOAMGLAS Spacer systeemarbeidskrachten maakt gebruik °C. Deze temperaturen zijn doorgaans te laag blijven draaien met verminderde van gepatenteerde spacer-technologie een om al het vocht dat aanwezig kan zijn in een of op beperkte tijdstippen.

Fabrieken om kunnen luchtspleet van 12 mm te creëren tussen de isolatiesysteem te verdampen. Zelfs systemen zelfs tijdelijk worden stilgelegd - in afwachting isolatie de leiding.van Dit opslagcapaciteit helpt om te voorkomen van hetenvrijkomen en het met een hogere temperatuur kunnen in gevaar dat water in contact blijft met de leiding, indien komen als ze niet constant operationeel zijn. aantrekken van de prijzen. In beide gevallen, het toch het het tijd systeem zou binnendringen.

Als wanneer is om installaties terug op hun de integriteit van het systeem aangetast zou normale niveau te laten draaien, moeten de CUI is vaak een verborgen probleem en zelfs met zijn, helptsnel hetkunnen gecompartimenteerde ontwerp een goed onderhoudsregime kan het zoeken bedrijven schakelen. met het kanaliseren van vocht, weg van de naar CUI arbeidsintensief en tijdrovend zijn. leiding naarzwaar punten waar zijn het tol uit kan het systeem Net zoals gebruik eisen op Vocht onder de isolatie is moeilijk te detecteren kan worden afgevoerd. zouden spacers leidingen, kunnen tijdenIdealiter van verminderd gebruik en kan gedurende een lange periode in contact en buisisolatie deel moeten uitmaken van ook risico’s opleveren, zoals de vorming een van zijn met een leiding waardoor corrosie volledig totaalsysteem, ze samenwerken voor een onopgemerkt blijft totdat een leiding begint te corrosie onderzodat isolatie (CUI). Een effectieve maximale effectiviteit.

CUI-beperkingsstrategie kan dan helpen om lekken of volledig faalt. dure reparaties te voorkomen en installaties zo Bewezen prestaties efficiënt als mogelijk weer operationeel te krijgen Materialen en systemen die het risico op CUI wanneer de productie terugkeert naar een verminderen FOAMGLAS® ISOLATIE BENELUX: Door derde partijen uitgevoerde testen hebben normaal, of zelfs hoger, niveau. geconcludeerd dat beide systemen onder Het indringen +32 (0) 80kan 60 13 van 471 vocht nooit volledig kritische omstandigheden de vorming van Waarom is CUI een probleem? geëlimineerd worden. Daarom is het belangrijk industry.be@foamglas.be corrosie volledig verhinderen. Tijdens deze om een strategie te hanteren met materialen en testen werden leidingen die voorzien waren van CUI kan optreden bij verschillende soorten systemen die vochtbestendig zijn en die volledig ® een FOAMGLAS Sealed systeem dagen lang geïsoleerde leidingen, maar 28 leidingen in kunnen worden afgedicht tegen binnendringend blootgesteld aan verschillende omstandigheden. petrochemische applicaties zijn bijzonder vocht. WWW.FOAMGLAS.COM De eerste omdat groep zemet werd elke kwetsbaar veelalleidingen worden blootgesteld aan extreme omstandigheden van hitte, Veel ingenieurs specificeren cellulaire vochtigheid, chemische middelen en de glasisolatie als een effectieve optie om te helpen weerselementen. Vocht is natuurlijk de grootste beschermen tegen CUI. FOAMGLAS® cellulaire

PET Advertenties.indd 21

09-02-2022 10:43

PLANTMANAGER

Afvalenergiecentrale spil in energietransitie De afvalenergiecentrale van EEW speelt een steeds belangrijkere rol in de verduurzaming van de energievoorziening van de bedrijven in de Eemshaven. Aan plantmanager Wilfred de Jager de taak om de fabriek niet alleen uit te breiden, maar ook steeds meer afvalstromen te verwaarden.

David van Baarle

De Nederlandse afvalenergiecentrales vormen een belangrijke schakel in de nieuwe energie- en grondstoffenketens.

De centrales maken van het restafval dat nog niet kan worden hergebruikt energie in de vorm van stoom en elektriciteit.

Het is in die wereld waar Wilfred de Jager twee jaar geleden opnieuw instapte toen hij technical managing director werd bij EEW Energy from Waste Delfzijl. Het Duitse moederbedrijf heeft in totaal zeventien afvalenergiecentrales in Duitsland en Luxemburg staan. Wat milieuprestaties betreft behoort de installatie op het Chemiepark in Delfzijl tot de top. Dat heeft veel te maken met de strikte Nederlandse milieuvoorschriften.

Een ogenschijnlijke beperking die het bedrijf heeft weten om te buigen in een kans. De Jager staat aan het begin van een flinke uitbreiding van de capaciteit en een verbreding van het portfolio. Dat is op zijn zachtst gezegd een uitdaging in een fabriek waar veel bedrijven in de omgeving afhankelijk van zijn. En dan heeft hij ook nog te maken met de publieke beeldvorming over afvalverbranding. Dat beeld wil De Jager graag bijstellen.

Rookgasreiniging ‘De afvalwereld heeft al heel wat transities doorgemaakt’, zegt De Jager. ‘Waar voorheen storten de norm was, verschoof dat naar verbranden om daarna de warmte van die verbranding te gebruiken voor de productie van stoom of stroom.

DE PLANTMANAGER In deze rubriek ‘De plantmanager’ laten wij elke keer een andere plantmanager aan het woord over het werk, visie en bedrijf. Hoe lukt het plantmanagers om succesvol te zijn en kunnen ze anderen daarin inspireren? Kent u interessante plantmanagers? Mail dan naar redactie@industrielinqs.nl

De volgende trede in de Ladder van Lansink is hergebruik van afval als grondstof voor nieuwe producten. De Nederlandse overheid heeft zich duidelijk uitgesproken voor die volgende stap, ofwel de circulaire economie. Nu ben ik daar zelf ook een groot voorstander van, maar helaas is niet alles te recyclen. Je houdt altijd reststromen over die je alleen kunt storten of verbranden. Dat hoeft niet erg te zijn, als je maar alle waarde die er in zit er ook uit haalt zonder het milieu te belasten. En daar is ons bedrijf goed in geworden, toch mede met dank aan de Nederlandse overheid. In een dichtbevolkt land moet je nu eenmaal meer rekening houden met de impact van je activiteiten op de omgeving. We reinigen onze rookgassen dus optimaal en zorgen ervoor dat onze uitstoot minimaal is. In ons geval blijven onze emissies ruim binnen de vergunde normen.’

Die gunstige scores heeft EEW met name te danken aan de zeer uitgebreide droge rookgasreiniging. In de eerste stap injecteert men bicarbonaat in het rookgas, dat zich bindt aan zuren zoals zoutzuur en zwaveloxiden. In de tweede trap ontbindt een katalysator met behulp van ammoniakwater de in de rookgassen aanwezige stikstofoxiden in stikstof en water. Daarna volgt onder andere nog een doekenfilter die furanen en dioxinen verwijderd door kalkhydraat. Tot slot is er nog een mogelijkheid om actieve kool te injecteren om kwikpieken af te vangen.

De Jager: ‘We zetten alles op alles om onze processen zo duurzaam en schoon mogelijk te maken. Zo hebben we de wens uitgesproken om het bicarbonaat dat we gebruiken voor de rookgasreiniging terug te winnen. Ook de slak die overblijft is na opwerking, conform de Green Deal, een gewild vrij toepasbaar product in de wegenbouw.’

PETROCHEM 1 - 2022 22

PET J Plantmanager.indd 22

09-02-2022 11:14

FOTO’S: LÉON DIRRIX

De vierde verbrandingslijn die EEW laat bouwen, biedt bovendien kansen om nog meer te recyclen. ‘Bij de verbranding van slib komt namelijk ammoniak vrij.

Dat gaan we inzetten bij de bestaande installatie voor de katalysator voor het verwijderen van stikstofoxiden. Dankzij deze werkwijze kunnen we de milieu­ impact van een vierde verbrandingslijn gemakkelijk intern salderen. Bovendien winnen we vanaf 2026 fosfaat terug uit de verbrandingsas van het slib.’

Helaas strookt de beeldvorming van de directe omgeving niet altijd met de werkelijkheid. De Jager: ‘We krijgen nog wel eens bezwaarschriften, ook van de Duitse kant. We zitten vlak bij de grens en tussen chemische bedrijven. Als de wind een beetje verkeerd staat, komen de rookgassen inderdaad in Duitsland terecht. De zorgen zijn echter onterecht.

We garanderen dat onze emissies ruim binnen de Nederlandse normen vallen.

En deze zijn de strengste in Europa.

Ook blijven we communiceren met onze omgeving over onze activiteiten en prestaties. We gaan overigens nog een stap verder op termijn door ook de CO2 van de centrale af te vangen en te leveren als grondstof voor de chemische industrie.’

Stoom De centrale heeft een behoorlijk hoog rendement, wat mede te danken is aan

Wilfred de Jager (EEW): ‘We halen zoveel mogelijk waarde uit het afval en stellen zeer hoge eisen aan de beschikbaarheid van de assets.’ het feit dat EEW het grootste deel van de opgewekte stoom direct aan de industrie in de buurt levert. De Jager: ‘Hoe directer je de warmte kunt inzetten, hoe hoger je rendement. Het merendeel van onze energieproductie, zo’n 800.000 megawattuur, gaat als stoom naar de bedrijven op Chemiepark Delfzijl. De overige tien procent stoom voeden we aan een stoomturbine, die jaarlijks zo’n 160.000 megawattuur stroom aan het net levert. We leveren ook nog perslucht aan tal van bedrijven. Alleen al de stoomlevering bespaart jaarlijks 100.000 ton CO2-uitstoot bij de bedrijven doordat ze geen gas hoeven te verstoken.

Het is voor onze klanten gunstig dat de CO2-rechten daarvan bij hen terechtkomen. Helaas kunnen wij er geen rechten aan ontlenen.’

Het rendement mag door de directe levering hoog zijn, het vergt wel veel van de organisatie van EWW. De Jager: ‘In de omstandigheden waarin wij werken ten opzichte van onze concurrenten, moeten we wel operationeel excelleren. We kunnen alleen maar concurrerend blijven als we onze processen zeer economisch

inrichten. Dat betekent dat we zoveel mogelijk waarde uit het afval halen en tegelijkertijd zeer hoge eisen stellen aan de beschikbaarheid van de assets. Gelukkig hebben we een zeer ervaren team van in totaal 85 mensen. EEW Delfzijl is een kapitaalsintensief bedrijf met een hoge automatiseringsgraad. Daardoor voldoet een ploeg van zeven operators per shift, aangevuld met een eigen technische dienst van zestien personen.’

De kennis van die operators bepaalt grotendeels de efficiëntie van de productie. ‘Zij weten precies welk afval, welke calorische waarde heeft en wat ze nodig hebben om de voeding te homogeniseren en de verbranding zo stabiel te laten verlopen. Sommige andere fabrieken automatiseren hun ketelvoeding ook, maar ik geloof nog steeds dat de mens hierin betere keuzes maakt. Dat geldt overigens ook voor het werk van onze monteurs. Ook dat valt niet zomaar te automatiseren.’

Die afhankelijkheid van specialistisch personeel maakt het bedrijf natuurlijk kwetsbaar. ‘De industrie deelt de zorg om de beschikbaarheid van technisch PETROCHEM 1 - 2022 23

PET J Plantmanager.indd 23

09-02-2022 11:14

MAGAZINE

ONLINE NIEUWS

BEREIK NETWERK EVENEMENTEN KENNIS DELEN BRANDED CONTENT Nr. 5 - 2019

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 23,-

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta

‘Oliebedrijven hebben gebrek aan voorstellingsvermogen’ • Finalisten Plant Manager of the Year 2019 bekend • Thema: Engineering & Contracting

Het Petrochem platform is een zelfstandig en onafhankelijk kennisnetwerk, gericht op asset owners en toeleveranciers in de hele keten van olie-, gas- en chemische industrie Het Petrochem platform deelt binnen de industrie kennis via haar netwerk, magazines, websites, events en verkiezingen.

Het Petrochem platform versterkt uw netwerk.

Het Petrochem platform kent experts, leden en partners.

Meer weten: Janet Robben +31(0)20 31 22 085 janet@industrielinqs.nl

Het Petrochem platform biedt partners en leden een optimale mix van zichtbaarheid, bereik, netwerk en kennis.

www.petrochem.nl petrochem platformadv nieuw-1.indd 1 PET Advertenties.indd 24

12-07-19 10:24 09-02-2022 10:44

personeel’, zegt De Jager. ‘Ook hier in de Delfzijl werken we samen met bedrijfsvereniging SBE aan het imago van de industrie en de aantrekkelijkheid als werkgever. Dat is soms best een uitdaging omdat monteurs en operators doorgaans genoeg hebben aan de waan van de dag. Het is dan ook de kunst om ze vrij te kunnen maken om werknemers van de toekomst te inspireren en opleiden.’

Vierde lijn Dat de toekomst er voor EWW enerverend uitziet, blijkt wel uit de uitbreidingsplannen. ‘De afvalenergiecentrale begon in 2010 met twee verbrandingslijnen en negen jaar later kwam daar een derde lijn bij. Met die capaciteit kunnen we jaarlijks 576 duizend ton afval thermisch verwerken. Ik ben twee jaar geleden onder meer in huis gehaald voor de uitbreidingsplannen van EEW met een vierde lijn. Deze lijn is speciaal voor het verbranden van zuiveringsslib uit de rioolwaterzuiveringsinstallaties. Met zo’n vierde ketel neemt het stoomvolume en de redundantie verder toe en bieden we tegelijkertijd een duurzame oplossing voor de verwerking van zuiveringsslib.

We zijn zelfs van plan om fosfaat dat achterblijft in de as terug te winnen.

Fosfor is immers een steeds schaarser wordende grondstof.’

De impact op het bedrijf is echter nog veel groter dan die ene extra lijn omdat daarmee alles wat er nu staat te klein wordt. ‘Er komen meer vrachtwagens, dus leggen we nieuwe wegen en een rotonde aan. We hebben redundantie nodig in de tien kilovoltstations en we hebben een andere locatie als revisieplaats nodig. Over revisies gesproken, we doen al meerdere revisies per jaar en dat werk neemt dus ook toe. We groeien fysiek behoorlijk en kopen grond aan om te kunnen uitbreiden.’

En dat alles terwijl het gewone werk ook doorgaat. De Jager: ‘Binnenkort reviseren we de stoomturbine voor het eerst in twaalf jaar. Zulke grote revisies grijpen we ook aan om de eerste tie-ins te maken voor de nieuwe installatie. De komende jaren moet ik dan ook continu laveren tussen dagelijkse operaties en nieuwbouw. Gelukkig heeft ons Duitse moederbedrijf eigen engineers die ook de nodige werkzaamheden voor hun rekening nemen.’

De Jager: ‘We hebben nu eenmaal het grote voordeel dat we onze stoom direct bij de industrie kwijt kunnen.’

Barrières Zo nu en dan voelen de taken van een plantmanager als zendingswerk. De Jager blijft de scheve wet- en regelgeving in zijn branche aan de kaak stellen. ‘De Nederlandse overheid wil graag zo snel mogelijk zoveel mogelijk CO2 uit het systeem halen. Toch lijken de daarvoor ingezette instrumenten niet altijd logisch.

Zo wordt de CO2 die wij aan de industrie willen leveren niet als scope 1 emissiereductie gezien. Dat is natuurlijk raar.

Alleen als we de kooldioxide onder de grond stoppen, kunnen we het als negatieve emissie meenemen in de ETS-prijs.’

Eenzelfde soort maatregel die zijn doel voorbij schiet, is de importheffing op afval. Die heffing is in het leven geroepen met het idee dat afval meer plaatselijk moet worden verwerkt. ‘Veel landen in Europa, zoals Engeland, Italië, Polen Spanje, hebben een groot tekort aan

verwerkingscapaciteit. Het alternatief is dan storten, maar dat leidt tot methaanuitstoot en veel meer broeikasgassen in de atmosfeer. Dus is het beter om onze moderne installaties in te zetten, dan het daar te storten. De stikstofemissies van de schepen die het afval bij ons brengen, nemen we gewoon mee in onze stikstofuitstoot. Ook dan blijven we ruimschoots binnen de gestelde vergunningseisen. We hebben nu eenmaal het grote voordeel dat we onze stoom direct bij de industrie kwijt kunnen en ook op die wijze bij klanten CO2-uitstoot reduceren, laten we daar dan ook optimaal gebruik van maken. Wij blijven innoveren om onze uitstoot te beperken en onze toegevoegde waarde te verhogen.

Dan hoop ik dat de wetgevers zich nog een keer buigen over wat echt bijdraagt aan een duurzame energie- en grond­ stoffenvoorziening.’ ■ PETROCHEM 1 - 2022 25

PET J Plantmanager.indd 25

09-02-2022 11:14

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Emerson helpt bij het versnellen van de productie van groene waterstof Het bedrijf ontwikkelt software en systemen voor een veilige, efficiënte uitvoering van het allereerste offshore productieproces van groene waterstof op een operationeel gasplatform. Het PosHYdon-project is een pilot die is gericht op het valideren van de integratie van offshore windenergie en productie van aardgas en waterstof, met het genereren van duurzame brandstoffen door het benutten van een groene energiebron. Het platform Q13a-A van Neptune Energy in de Nederlandse Noordzee is gastheer van het project, wat een inzicht zal geven in de efficiëntie van elektrolytische cellen van een variabele voeding, installatiekosten en het onderhouden van een productie-installatie voor groene waterstof op een offshore platform.

Twee bedrijven Brightlands Chemelot Campus gaan werkschoenen recyclen Chemelot Innovation and Learning Labs (CHILL) en Circular Footwear Alliance (CFA) gaan samen werk- en veiligheidsschoenen recyclen en de materialen die daarbij vrijkomen als basisgrondstof terugbrengen naar de markt. CHILL heeft een eigen Circular Space, een leer- en werkomgeving rondom duurzaamheid en recycling.

Hier staat alle apparatuur om gebruikte materialen in productieketens terug te brengen. Deze recyclelijn maakt het mogelijk het ontmantelproces van veiligheidsschoenen te verzorgen.

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

ENGIE logotype_solid_BLUE_RGB 14/04/2015 24, rue Salomon de Rothschild - 92288 Suresnes - FRANCE Tél. : +33 (0)1 57 32 87 00 / Fax : +33 (0)1 57 32 87 87 Web : www.carrenoir.com

RÉFÉRENCES COULEUR

Zone de protection 1 R0 G170 B255

Zone de protection 2 Zone de protection 3

LEADER IN HIGH TEMPERATURE SOLUTIONS

Opkomst bioblends, methanol: steeds meer brandstoffen in scheepvaart Steeds meer verschillende bunkerbrandstoffen dienen zich aan. Nieuw in 2021 was methanol. Het bunkeren van LNG, dat in december een prijsverhoging van ruim 300 procent had, stijgt.

Waterstof laat op zich wachten, maar het gebruik van ammoniak als brandstof lijkt over drie jaar te gebeuren als de eerste zeeschepen daarop gaan varen.

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Janet Robben: janet@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET01 G Platform.indd 26

09-02-2022 10:12

‘QU TES’

Omdat we consistent gekozen hebben voor de best beschikbare technieken van vandaag, stoot de kraker straks 58 procent minder CO2 uit dan de tien procent schoonste concurrerende installaties in Europa. En het verschil met een doorsnee kraker is nog veel groter. We stoten straks slechts een derde uit van wat nu gemiddeld is bij Europese krakers.’

John McNally, Ineos, in het hoofdinterview in deze editie.

Hoe directer je de warmte kunt inzetten, hoe hoger je rendement. Het merendeel van onze energieproductie, zo’n 800.000 megawattuur, gaat als stoom naar de bedrijven op Chemiepark Delfzijl. De overige tien procent stoom voeden we aan een stoomturbine, die jaarlijks zo’n 160.000 megawattuur stroom aan het net levert. En dan leveren we ook nog perslucht aan tal van bedrijven. Alleen al de stoomlevering bespaart jaarlijks 100.000 ton CO2-uitstoot bij de bedrijven doordat ze geen gas hoeven te verstoken.’

Wilfred de Jager, EEW, in de rubriek ‘Plantmanager’.

Nederland gebruikt 16.000 megawatt in een pieksituatie. Wat datacenters willen is zo dicht mogelijk bij de bron zitten, om de kans dat ze zonder te zitten te verkleinen. En er komen hier allerlei datakabels aan. Vanuit Hamburg, Denemarken, twee naar Amsterdam, Londen en de VS. Die aan- en afvoer is belangrijk en dat ligt hier allemaal al.’

Cas König, Groningen Seaports, op Rtlnieuws.nl.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN

PET01 G Platform.indd 27

Johan Alebregtse Manufacturing & Technology Executive Consultancy

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Inter­ nationaal MVO programma

Niek Stokman Bilfinger Tebodin West Nederland, sales manager oil & gas

Frank Beckx Kennis- en Lobbycentrum Voka, directeur

Ronald Hoenen Equans, regio directeur

Bart Leenders Neste, vice president production

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Gabriel Tschin Plant One Rotterdam, managing director

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, senior business manager

Frank de Leng ACTAD, operations manager

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

Henk Veldink Hexion, senior director global strategic development

Sandra de Bont VOTOB Academy, directeur

Emre Kaya Organik Kimya, global supply chain director

Michel Leyseele Pipelink, managing director

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

René Venendaal BTG Biomass Technology Group, algemeen directeur

Jan Bout Stichting HaskoningDHV, bestuurslid

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Marit van Lieshout Kenniscentrum Duurzame Havenstad, Iector Procesoptimalisatie en -intensificatie

Gerald Schotman Shell, senior vice president

Roelf Venhuizen voormalig voorzitter Profion en directeur NAM

Frans Brüning Iv-Industrie, business development manager

Tijs Koerts EPSC, operations director

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Roelof van Wijk Teijin Aramid, plantmanager

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Cas König Groningen Seaports, directeur

Michel Meertens DSM, vice president premix operations

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Maaike de Wit Straatman Koster advocaten, advocaat

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner

Genserik Reniers TU Delft, professor Safety and Security Science Group

Wouter Stam Flowid, managing director

Jeroen van Woerden Jitink, managing director

Plant Manager of the Year 2015

Plant Manager of the Year 2017

Cor Zijderveld voormalig voorzitter SBE

Plant Manager of the Year 2016

09-02-2022 10:12

TOPIC: ASSET MANAGEMENT

Van dicht tegen de limiet naar stabiel draaien De industrie is de afgelopen jaren complexer geworden terwijl het Industrial Internet of Things geleidelijk aan is omarmd. Veel installaties kunnen al automatisch worden bijgestuurd op basis van real-time data die slimme sensoren genereren. In de industrie is steeds meer intelligentie nodig om complexe problemen te analyseren en op te lossen. Ook bij asset management speelt digitalisering een belangrijke rol om het juiste moment van onderhoud te kunnen inplannen. Maar met digitalisering alleen, red je het niet. John Bruijnooge, site manager van Sabic in Geleen, legt uit het bedrijf de beschikbaarheid van installaties op peil houdt.

Evi Husson

‘Sabic in Geleen telt elf fabrieken waaronder chemische fabrieken, krakers en een aantal polymerenfabrieken. Deze maken vanuit nafta onder meer polypropeen en polyetheen. Om de installaties beschikbaar te houden, hebben we een centrale technische groep die bepaalt welk onderhoudsfilosofie voor bepaalde assets nodig is. Daarnaast is er een centraal uitvoeringsteam in onderhoud. Er is dus een afstemming en gelijkvormigheid tussen de elf fabrieken.’

minder preventief onderhoud uitvoeren maar ook dat we run to failure-strategieën toepassen op bepaalde equipment.

Dit leidt tot een optimaler kostenplaatje als geheel dan wanneer je voor deze iets minder kritische assets ook de meest geavanceerde monitoringsstrategieën gaat toepassen en predictief onderhoud inzet.

Kortom, we hebben een gediversifieerde assetmanagementstrategie, niet elke asset behandelen we op dezelfde manier.’

Criticality Toch wordt iedere fabriek ook afzonderlijk benaderd. ‘We hebben een Asset Performance Management proces waar we de criticality of kriticiteit van een asset bepalen. Sommige assets produceren een kritisch product. Voor een aantal producten is de marktvraag of zijn de marges hoog, voor anderen minder. Aan de hand van dergelijke factoren bepalen we het niveau van kriticiteit wat leidt tot een specifieke onderhoudsstrategie aangaande de asset. Een heel kritische asset waar we behoorlijk mee kunnen verdienen, daar passen we meer digitale technieken op toe, zoals monitoring. We voeren extra maintenance uit en houden veel reservedelen op voorraad zodat, mocht er wat gebeuren, de fabriek weer snel in bedrijf is.’

Sensoriek De bewezen onderhoudsmethodieken die in de (petro)chemische industrie alom bekend zijn en sectorbreed worden toegepast, zijn ook bij Sabic geïntegreerd. Bruijnooge: ‘Daarnaast volgen we uiteraard trends en nieuwe methoden om equipment te bewaken, zodat je op het juiste moment (niet te vroeg maar zeker ook niet te laat) het onderhoud (niet te veel of te weinig) uitvoert dat nodig is. Daar helpen de digitale technieken mee. Om dit te kunnen realiseren volgen we wat er op de markt is, we draaien pilots en de meest kritische equipment bewaken we met geavanceerde temperatuur- en trillingssensoriek, waarbij we gebruikmaken van slimme digitalisering. Op dit gebied doen we het niet veel anders dan andere bedrijven in onze sector.’

Gediversifieerde strategie Een asset die anderzijds worstelt om diens positie in de Europese markt, daar past Sabic een andere asset managementstrategie op toe. ‘Veiligheid behandelen we over de hele lijn vanzelfsprekend hetzelfde, maar wat betreft beschikbaarheid en betrouwbaarheid nemen we andere risico’s. Verdienen we minder aan een product, dan betekent dit dat we minder reservedelen op voorraad houden, we

Stabiel-draaien-concept Naast bovengenoemde benadering zijn er nog twee andere zaken die Sabic doet om de beschikbaarheid zo hoog mogelijk te houden. ‘Al enige tijd passen we het zogenaamd stabiel-draaien-concept toe.

Vanuit de kern van operations en onderhoud is er altijd een intrinsieke drive om na te gaan hoe er nog meer uit de fabriek kan worden gehaald. Men wil dicht tegen de limieten van de fabrieken draai-

PETROCHEM 1 - 2022 28

PET Topic Prevent.indd 28

09-02-2022 10:26

Aandacht Deze strategie bereik je alleen door de juiste mentaliteit. ‘Er zijn geen bijzondere digitale middelen nodig om hiertoe te komen. Vanuit je productiemanagementsysteem en je data historiesysteem, Excel en dagelijkse ochtendbesprekingen, ga je na of je de verwachte productie hebt gehaald. Mocht het vooropgestelde doel niet zijn bereikt, dan ga je na wat heeft geleid tot instabiliteit. Het is een proces dat we dagelijks bespreken. De tools zijn eenvoudig, maar de mindset is contra-intuïtief. Het is best tegenstrijdig aan de noodzaak en behoefte om meer te doen en harder te gaan. Het is daarom belangrijk om hier als management continu aandacht aan te besteden, zodat

FOTO’S: ADOBESTOCK

en om er zoveel mogelijk uit te halen.

Maar dan neem je ook risico’s. De equipment is niet ontworpen om altijd op de limiet te draaien, waardoor onderdelen mogelijk sneller dan verwacht moeten worden vervangen. Altijd het maximale uit de fabriek halen hebben we jarenlang geprobeerd, wat heeft geleid tot de mindset van records draaien. Wie kent niet de onderlinge strijd tussen ploegen die hun collega’s van andere shifts willen overtroeven? Maar met deze mentaliteit drijf je de fabriek uiteindelijk tot aan de limiet en soms zelfs eroverheen, waardoor zaken stuk gaan en moeten worden schoongemaakt of vervangen.’

Daarom heeft het bedrijf nu een andere mindset geïmplementeerd. ‘Ons motto luidt: “Zoek het meest optimale punt om de fabriek stabiel te laten draaien voor een langere periode waardoor ongepland onderhoud drastisch vermindert.”

Dit is logischerwijs niet het allerhoogste punt. Bereik je voor een langere periode die stabiele situatie, dan kun je nagaan of je door bepaalde instellingen of parameters te veranderen, je een niveau hoger kunt komen zonder in te boeten aan die hoge betrouwbaarheid en beschikbaarheid. Door deze mindset toe te passen, haal je veel meer uit de fabriek.

Er zijn minder ongeplande storingen en reparaties, er is minder afval, een betere energiehuishouding en -gebruik en het leidt tot minder stress bij de operators en monteurs die te pas en te onpas een noodreparatie moeten uitvoeren. Onder de streep is er meer output en zijn er minder kosten.’

John Bruijnooge (Sabic): ‘We zijn van twee korte stops per jaar naar één korte stop per jaar gegaan in een aantal fabrieken.’ iedereen begrijpt waarom je voor deze aanpak kiest en wat het oplevert.’

Optimaliseren Een tweede aspect dat bijdraagt aan de hoge beschikbaarheid is het werken met een decision support tool. ‘Veel onderhoudsactiviteiten en turnarounds worden bepaald op basis van de historie en de actuele gegevens. Maar ook hier zijn mogelijkheden tot verbetering’, stelt Bruijnooge. ‘Op globaal niveau werken we met adviesbureau The Woodhouse Partnership. Zij hebben een decision support tool (DST) waarmee we optimaler kunnen bepalen wanneer welke interventie op onze equipment het beste kan plaatsvinden. In elke fabriek zijn er diverse onderhoudstaken: reparatie van equipment, het vervangen van specifieke onderdelen, preventieve tests van instrumentatie, inspecties, etc. Alle onderdelen van een fabriek hebben ieder afzonderlijk hun meest optimale moment van interventie. Dat komt nooit honderd procent overeen met de andere onderdelen. Het ene onderdeel heeft in optimale omstandigheden na drie jaar onderhoud nodig, het andere deel pas na vijf jaar, jaarlijks of maandelijks. Alle onderdelen hebben daarnaast een eigen risicoprofiel. Wacht je te lang met onderhoud, dan zorgt

dit voor problemen. De grootte van de problemen hangt af van de kriticiteit van de assets. Voor een stop bijvoorbeeld zijn typisch zo’n 20-25 taken de reden om te moeten stoppen. Voor ieder van deze taken wordt een optimaal moment van interventie bepaald.’

De DST maakt gebruik van algoritmes die dan over deze groep van taken het optimale moment van de stop bepalen.

‘Hiermee hebben we intervals van stops verlengd, en zijn we van twee korte stops per jaar naar één korte stop per jaar gegaan in een aantal fabrieken. Dat hebben we dankzij deze tool voor elkaar gekregen, omdat inzichtelijk wordt welke equipment de bottleneck is. Als je weet wat je ervan weerhoudt om van vijf naar zes jaar te gaan, dan kun je onderzoeken of je daar wat aan kunt doen.

Soms kun je de bottleneck oplossen of weghalen door bijvoorbeeld te investeren in een dubbele uitvoering, zodat heel de fabriek een extra jaar kan doordraaien.

We hebben er onze small stops en grote turnarounds mee kunnen optimaliseren en voor complexe en dure vervangingen of reparaties een aantal keren significant meer levensduur uit bestaand equipment gehaald. We kijken naar de limieten van het equipment zonder aan veiligheid in te boeten.’

PETROCHEM 1 - 2022 29

PET Topic Prevent.indd 29

09-02-2022 10:26

12, 13 EN 14 APRIL 2022 Evenementenhal, Gorinchem Gelijktijdig met vakbeurs Maintenance

SCHRIJF U IN MET CODE 2046 Meer informatie:

www.worksafe.nl/registreer 220128 MAWO_Advertentie_Basis.indd 2

28/01/2022 16:00

Lifetime Service and Maintenance

On-site or remote service Start-up After-sales and maintenance Support improvements Audit Training www.mersen.com

PET Advertenties.indd 30

contact.schiedam@mersen.com

09-02-2022 10:44

Maximale waarde Vaak zijn het geen grote investeringen die je ervan weerhouden om een turn­ around met een jaar op te schuiven, stelt Bruijnooge. ‘Denk bijvoorbeeld aan interventies die nodig zijn omdat bepaal­ de pijpleidingen door vuilophopingen dichtslibben. Door een bypass of tweede pijpleiding te maken, kun je de produc­ tie omleiden en draaiende houden zodat je het nodige onderhoud kunt uitvoeren.

Deze taak is hiermee niet langer stop-ge­ relateerd. Die bypass vergt een investe­ ring, maar in vergelijking met het verlen­ gen van de onderhoudsintervallen heb je die zo terugverdiend. We zetten kosten af tegen risico’s, in wezen optimaliseren we reliability met availability en gaan voor de maximale waarde (value).’

Cirkel van verbetering De polypropyleenfabrieken van het chemiebedrijf in Geleen zijn dankzij de DST in 2021 van twee kleine stops naar één kleine stop overgegaan. ‘Hier­ mee hebben we meteen twee weken per jaar gewonnen, wat financieel enorm veel oplevert. We verliezen een beetje doorzet in de laatste weken voor de stop maar winnen total uptime; de OEE gaat omhoog. Als je onderzoekt wat het vervuilingsproces is, moet je weten hoe snel dit verloopt en wat het risico is als je de volgende periode niet haalt. Je mag niets overlaten aan het onderbuikgevoel of sturen op basis van ervaring hoe je het in het verleden deed. Belangrijk is dat je weet wat je waarom doet. Professionele acilitering van de studie dwingt je om op basis van data te werken. Hoe vuil is een ‘vuile pijpleiding’? Je kunt hier een waarde aan geven door de dikte van het slib binnenin de pijpleiding te meten.

We doen niet langer wat we deden, maar nemen beslissingen op basis van data. En dat leidt tot nieuwe kansen en dat in een continue cirkel van verbetering .’

Modulaire opzet ‘In onderhoud worden modulaire concepten steeds belangrijker’, stelt Wouter van Gerwen, New Business & Innovation engineer bij Bilfinger Tebo­ din. Dit heeft een aantal redenen. ‘Bij turnarounds vinden er veel activiteiten tegelijkertijd plaats, terwijl de omstan­ digheden waarin wordt gewerkt op iede­ re turnaroundlocatie kunnen verschillen.

Wouter van Gerwen (Bilfinger Tebodin): ‘Het uitwisselen van een unit gaat veel sneller dan ter plekke onderhoud te moeten uitvoeren.’

Hoe meer werk je kunt voorbereiden door installatiedelen in modules te bou­ wen, des te minder constructie-uren op de bouwplaats. De onderhoudsperiode is hierdoor des te veiliger en goed te plannen. Het verminderen van de uren ter plaatse kan een belangrijke bijdrage leveren aan het verkorten van de stop en des te minder is er sprake van de derving van inkomsten.’

Of het nu gaat om preventief, correctief of predictief onderhoud, een modulaire opzet verlaagt de stoptijden wat leidt tot een hogere productiviteit. ‘Units kunnen snel worden uitgewisseld, waarna er offli­ ne onderhoud kan worden uitgevoerd.

Hier kan de procesindustrie nog leren van voorbeelden van onderhoud in de automotive of luchtvaartindustrie. Uit­ gangspunt is het sturen op inkomsten.

De goedkoopste manier om de capaciteit te vergroten is het aantal productieve uren te verhogen. Daar kan een modu­ laire opzet aan bijdragen. Het uitwisselen van een unit gaat veel sneller dan ter plekke onderhoud te moeten uitvoeren.’

Aanpassingsvermogen Denken en werken in modulaire con­ cepten heeft ook een positieve invloed op investeringen. Van Gerwen: ‘Als je de investering kunt opknippen in modulaire stappen die de klantvraag volgen, creëer je meer beslismomenten. Je kunt bijstu­

ren op elk moment, zowel in productie­ volumes als in installatie-optimalisatie.

Dit is fijn vanuit een financieringspers­ pectief aangezien het leidt tot een snellere - want lagere - eerste investering.’

In het huidige tijdperk zijn de markt­ vraag en de randvoorwaarden vaak moei­ lijk te voorspellen. ‘Aanpassingsvermogen is daartegen de belangrijkste remedie.

Als je niet een volledig nieuwe produc­ tie-installatie hoeft te bouwen, maar een aantal modules kunt aanpassen, kun je sneller schakelen.’

Hogere restwaarde Het komt regelmatig voor dat installatie­ delen op het eind van hun economische levensduur of nut nog lang niet aan hun technische levensduur zitten. Van Gerwen: ‘Nu gaat, zelfs bij het benutten van de tweedehandsmarkt voor werk­ tuigbouwkundige apparatuur, veel waar­ de verloren. Tot wel 75 procent. Is de fabriek echter modulair opgebouwd, dan leidt dit ertoe dat je volledige, zelfstandig functionerende units terug kunt brengen naar hun leverancier. Deze ontvangt waardevolle informatie over het gebruik ervan, kan het ontwerp aanpassen en na refurbishment krijgt de module een tweede leven, dankzij het netwerk van de leverancier. Dit geeft bovendien moge­ lijkheden voor leaseconstructies met onderhoudscontracten.’ ■ PETROCHEM 1 - 2022 31

PET Topic Prevent.indd 31

09-02-2022 10:26

TOPIC: ASSET MANAGEMENT

Elektrificatie vraagt om herijking processen Steeds meer bedrijven overwegen delen van hun productie te elektrificeren. Ze moeten zich daarbij wel realiseren dat overstap van een gasgestookte installatie naar een elektrische variant impact heeft op het bedrijfsproces, de lay-out van installaties en utilities en de onderhoudscycli. Dat hoeft echter geen reden te zijn om er niet aan te beginnen. De belofte is immers groot.

David van Baarle

Bedrijven kunnen verschillende motivaties hebben om delen van hun processen te elektrificeren. De meest voor de hand liggende is natuurlijk om processen efficiënter te maken. Maar ook de druk vanuit de overheid en de maatschappij om meer duurzame energie in te zetten, kan een drijfveer zijn om fossiel gestookte assets te vervangen voor elektrische varianten. En dan komt er de komende jaren nog een grote hoeveelheid intermitterend vermogen op de markt, met name van de offshore windparken. Om die energie daadwerkelijk te kunnen inzetten, zijn energiegrootverbruikers een welkome aanvulling op de elektriciteitsmarkt.

Terugverdienen Het argument dat veel bedrijven gebruiken om geen elektrische warmtepomp te installeren is dat er nog veel risico’s en onzekerheden rondom de technologie zijn. ‘Dat argument kan sowieso van tafel’, zegt Andreas ten Cate van ISPT. ‘Warmtepompen en compressoren bestaan allang en hebben hun betrouwbaarheid in de praktijk bewezen. De werking van een warmtepomp is vergelijkbaar met een koelinstallatie en die draaien al decennialang in de industrie. De risico’s praten we onszelf aan. Natuurlijk moet er iets veranderen in de lay-out van een installatie. Waar bedrijven normaal overtollige warmte afvoerden via een koeltoren, moeten ze deze warmte nu weer terug het proces inleiden. Dat vraagt wel om een andere manier van werken en een andere layout van een warmtesysteem. Maar ook die aanpassingen zouden geen argument moeten zijn om er niet aan te beginnen.’

Een ander veelgehoord excuus om alles bij het oude te laten, zijn de hoge investeringen en lange terugverdientijd van warmtepompen of bijvoorbeeld mecha-

nische stoomrecompressiesystemen.

‘Het is natuurlijk maar de vraag waar je zo’n investering mee vergelijkt’, zegt Ten Cate. ‘Een koeltoren heeft helemaal geen terugverdientijd, dus in dat licht is een terugverdientijd van zes à zeven jaar altijd beter dan niets. Zeker bij de huidige gasprijzen. Simpel gezegd is alles met een coëfficiënt of performance (COP, red.) boven de twee een verstandige investering. Die score is afhankelijk van de restwarmtetemperatuur en het rendement van de warmtepomp. Bedrijven die hun warmte moeten wegkoelen, komen al snel boven die ondergrens en kunnen hun investering terugverdienen.’

Ten Cate heeft meer argumenten klaarliggen om wél een elektrische warmtepomp te overwegen. Bijvoorbeeld omdat de scope 1 emissie zwaarder zal worden belast en elektriciteit onder scope 2 valt.

Peakshaving Een betrekkelijk nieuw argument dat elektrificatie de komende jaren moet aanjagen, is de volwassenheidsfase waarin de duurzame energiemarkt is gekomen.

Offshore wind is winstgevend zonder subsidies en het aantal concessies voor offshore windparken groeit gestaag. Als gevolg daarvan moet in 2030 twintig gigawatt aan duurzaam vermogen de weg naar de eindgebruikers vinden. En dat is op zijn minst een uitdaging voor de netbelasting. Ten Cate: ‘Tien keer meer windenergie betekent tien keer meer amplitude op het net. Ofwel grote pieken bij veel wind en grote dalen op windstille dagen. De producenten en netbeheerders kunnen hier met name via het prijsmechanisme in sturen. Dat betekent dat de prijzen zakken bij een hoog aanbod en stijgen als de vraag het aanbod overschrijdt. Partijen die het beste kunnen inspelen op die prijsfluctuaties,

PETROCHEM 1 - 2022 32

PET Topic Asset.indd 32

09-02-2022 10:27

FOTO: ROYAL SWINKELS FAMILY BREWERS

kunnen hier het meeste geld mee verdienen of kosten besparen. Blijf je bij het oude, dan betaal je sowieso de hoofdprijs omdat je geen alternatieven voor handen hebt. Dan moet je bij piekprijzen de rekening betalen die op zulke momenten erg hoog op kan lopen. Dus ook hier moeten bedrijven over nadenken voor hun toekomstige energievoorziening.’

In dit spel worden e-boilers interessant worden. Anders dan warmtepompen, zijn e-boilers niet zozeer efficiënter dan hun gasgestookte tegenhangers. Ze zijn simpelweg een alternatief als de elektriciteitsprijzen onder de gasprijzen duiken.

Ten Cate: ‘Nu zit er nog een duidelijke afhankelijkheid tussen beide, maar naarmate het duurzame aanbod stijgt, gaan de prijzen meer uit elkaar lopen.’

Er zit bovendien nog een maatschappelijke component vast aan industriële elektrificatie. Nu al lopen de netbeheerders tegen de grenzen aan van de netcapaciteit. Uitbreiden van de netten kost niet alleen veel tijd en geld, maar ook schaarse ruimte. ‘Veel van de netcongestieproblemen zijn aan regio’s gebonden. Grote industriële energiegebruikers in deze regio’s zouden hier de

Andreas ten Cate (ISPT): ‘Bedrijven moeten hun productieplanning afstemmen op de verwachte energieopbrengst.’ congestie kunnen helpen verlichten door hun productie terug te draaien wanneer dat noodzakelijk is. Of wellicht door direct stroom af te nemen van zonne- of windparken. Bedrijven helpen zo niet alleen het milieu, maar steunen ook hun omgeving op weg naar een duurzamere energievoorziening.’

Aanbodgestuurde productie Naarmate de balans verschuift naar elektriciteit, moeten bedrijven wel steeds meer rekening houden met een volatiel energieaanbod, met per seizoen een ander patroon. Ten Cate: ‘In de kern is de boodschap dat de energievoorziening verschuift van vraaggestuurd naar aanbodgestuurd. Bedrijven zouden dus hun productieplanning moeten afstemmen op de verwachte energieopbrengst.’

Op zich is dat niet geheel nieuw. De suikerindustrie doet dat al jaren met de bietencampagne, die pas start in het

oogstseizoen. Ook het energieaanbod zal gedurende de seizoenen fluctueren.

‘Toch zal die druk op de industriële flexibiliteit in de praktijk minder willekeurig zijn, dan je in eerste instantie denkt. De weermodellen worden steeds beter en je kunt natuurlijk ook voorsorteren op de seizoenseffecten. Waarom zou je in de winter evenveel moeten produceren als in de zomer? Wellicht kan je afspraken maken met afnemers en produceren wanneer dat het gunstigste is. Anders kan je nog voorraden aanleggen of energie bufferen als warmte, stroom of waterstof.’

Robuust Dat de praktische bezwaren overkomelijk zijn, bewees Dow Terneuzen met de installatie van een mechanische damp­ recompressor. Technology innovation manager Kees Biesheuvel geeft wel toe dat de omstandigheden gunstig waren.

PETROCHEM 1 - 2022 33

PET Topic Asset.indd 33

09-02-2022 10:27

PET Advertenties.indd 34 basis advertentie A4 NL contouren.indd 1

09-02-2022 10:44 26-08-20 10:30

Warmtepomp Holland Malt gaat nog een flinke stap verder en nam zich voor volledig te elektrificeren. De mouterij van Royal Swinkels Family Brewers is daarmee de duurzaamste in zijn soort. Een combinatie van een e-boiler, warmtepomp en een warmtebuffer in de vorm van een thermisch geïsoleerde opslagtank zou voldoende moeten zijn om van het gas af te gaan. Maar volgens operations manager Edwin Evers moet hij daarvoor wel flink ingrijpen in het hart van de productie.

‘In het moutproces hebben we verschillende stappen waar warmte moet worden toegevoegd aan het proces. Met name het drogen is redelijk energie-intensief.

FOTO: ISPT

‘Omdat we ervaring wilden opdoen met een dergelijk systeem, kozen we eerst voor een pilotopstelling die tien ton stoom per uur met een druk van drie bar ophoogt naar een druk van twaalf bar. We deden dat op een stuk van het Dow-terrein waar alle utilities, zoals stoom en stroom, al aanwezig waren.

Daarbij is de unit niet kritisch voor het proces, zodat we hem konden laten bouwen terwijl we nog in bedrijf waren. De aansluiting op het stoomsysteem en de stroomtoevoer konden we al maken tijdens een reguliere onderhoudsstop.’

Inmiddels draait de installatie alweer even en de resultaten van de pilot vallen zeker niet tegen. ‘Het systeem is eigenlijk een tweetraps compressor en die technologie is niet geheel nieuw voor ons’, zegt Biesheuvel. ‘Net als onze andere compressoren blijken ook deze systemen zeer robuust en onderhoudsvriendelijk. Uiteindelijk hebben we een kleine aanpassing moeten doen, maar dat was snel geregeld met de leverancier. Ook de beloofde COP van zes tot acht zien we in de praktijk terug. De kans dat we de technologie doorontwikkelen is groot.’

Overigens ziet Biesheuvel deze stap vooral als een efficiencyverbetering en geen doel om duurzame energieproductie te ondersteunen. ‘We kunnen als dat nodig is de stoomrecompressor iets terugschakelen, maar het zal de laatste machine zijn die we uitzetten. De milieuwinst zit in de extra energie die we uit restwarmte kunnen halen. We besparen nu al twintigduizend ton CO2-uitstoot per jaar en kunnen dus nog veel meer milieuwinst halen en geld besparen.’

De drooglucht wordt opgewarmd door aardgasgestookte luchtheaters. Na het drogen is er nog een restwarmte over van 23 graden maar wel honderd procent verzadigd. Door de lagetemperatuurwarmte via een elektrische warmtepomp te liften naar de benodigde procestemperatuur, kan de gasgestookte ketel er straks uit.’

De ambitie van de mouterij is om al in 2024 emissievrij te produceren. Evers: ‘Om dat te bereiken overwogen we meerdere verduurzamingsopties, zoals de inzet van geothermie of aansluiting op warmtenetten. Elektrificatie kwam uiteindelijk als beste optie uit de bus, maar dat vergt wel een herijking van het basisproces. Eenvoudig gezegd dwingt zo’n stap je veel beter te kijken naar de wet van het behoud van energie en massa. Want waarom zouden we aardgas verbranden op een hoge temperatuur als er maar 85 graden Celsius procestemperatuur nodig is ? Drogen bij die temperaturen vraagt wel om een andere manier van warmteoverbrenging, met een groter contactoppervlak.’

Kennis delen Het voordeel van een warmtepomp is dat deze in theorie een hoge coëfficiënt of performance (COP) heeft. ‘Die prestatie is met name afhankelijk van de starttemperatuur en de efficiency van de pomp zelf ’, zegt Evers. ‘Maar misschien nog wel belangrijker is dat hij het beste presteert bij een vlakke productie. Daar moet

een operator wel rekening mee houden.

Een gasinstallatie kan je gemakkelijk even harder of zachter zetten terwijl de prestaties van een warmtepomp daarmee zouden kelderen. Ook wat betreft het onderhoud, zal het even wennen worden. Een gasbrander is redelijk recht toe recht aan, terwijl een warmtepomp een complexere machine is. Je kunt dat onderhoud niet meer zelf uitvoeren, maar je moet dat overlaten aan daarin gespecialiseerde bedrijven.’

Ook fysiek zijn uiteraard de nodige aanpassingen nodig. Zo moet de mouterij een extra aansluiting laten aanleggen om de warmtepomp en de e-boiler te kunnen voeden. ‘We willen ruim achttien miljoen kuub gas vervangen voor elektriciteit. Dat vraagt wel wat van het net. Gelukkig kunnen we het systeem zo inrichten dat we kunnen inspelen op overschotten of tekorten aan duurzame energie. Met name de e-boiler kunnen we inzetten als peakshaver. We hebben onze eigen pieken en dalen al goed in beeld en we zouden eventueel een warmtebuffer kunnen inbouwen om de duurzame energie nog efficiënter in te kunnen zetten.’

Operations manager Evers wil nog wel een tip kwijt voor bedrijven die nog twijfelen. ‘Wij krijgen veel hulp van RVO die ons zowel bijstaat bij de aanvraag van subsidies als technische kwesties. Er is al veel kennis aanwezig over de kansen en uitdagingen van elektrificatie, maak daar gebruik van.’ ■ PETROCHEM 1 - 2022 35

PET Topic Asset.indd 35

09-02-2022 10:27

PROJECTEN CHEMIE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2021

BASF breidt stapsgewijs de capaciteit van haar alkoxyleringseenheid in Antwerpen uit.

De eenheid is een downstream-activiteit van de ethyleenoxideproductie. In 2021 moet de productiecapaciteit met 25 procent zijn verhoogd.

Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: ruim 500 miljoen euro Afronding: 2022

BASF investeert meer dan vijfhonderd miljoen euro in de bouw van een tweede grote ethyleenoxide-fabriek en verschillende installaties voor ethyleenoxide-derivaten. De gefaseerde opstart van de nieuwe installaties begint in 2022.

Opdrachtgever: Black Bear Carbon Waar: Geleen Investering: 78 miljoen euro Afronding: tweede helft 2023

Black Bear Carbon gaat op Chemelot rubbergranulaat van afgekeurde vrachtwagen- en autobanden verwerken via pyrolyse. Daarbij valt het rubber uiteen in carbon black, pyolyse-olie en -gas. De twee productielijnen krijgen elk een capaciteit van 2.300 kilo granulaat per uur en kunnen samen 40.000 ton granulaat per jaar verwerken. Dit levert maximaal 18.000 ton carbon black, ongeveer 6.000 ton gas en 20.000 ton olie per jaar op.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: 1 miljard euro Afronding: medio 2022

Borealis gaat op haar productiesite in Kallo een fabriek bouwen voor propaandehydrogenering. Deze krijgt een capaciteit van 750.000 ton per jaar. In het eerste halfjaar van 2022 zou de fabriek moeten opstarten.

Opdrachtgever: Covestro Waar: Antwerpen Investering: 300 miljoen euro Afronding: 2024

Covestro investeert driehonderd miljoen euro in de bouw van een nieuwe productieeenheid voor aniline in Antwerpen. De opstart van de nieuwe eenheid wordt verwacht in 2024. Aniline is een grondstof voor MDI, dat vervolgens een voorproduct is van polyurethaan hardschuim.

Opdrachtgever: Ineos Waar: Lillo (Antwerpen) Investering: 3 miljard euro Afronding: 2026

Ineos realiseert een ethaankraker in Lillo (Antwerpen). Deze gaat ethaan omzetten in etheen, een belangrijke grondstof voor de chemische industrie. Het concern investeert ruim drie miljard euro in het project en verwacht dat de stoomkraker in 2026 in productie is.

Opdrachtgever: Kronos Waar: Gent Investering: 36 miljoen Afronding: 2022

Kronos investeert 26 miljoen euro in een uitbreiding van productiecapaciteit. Er komt een grotere pigmentfilter en mogelijk een vierde stoommaler en nieuwe verpakkingslijn. Hierdoor kan de productiecapaciteit worden verhoogd naar 120.000 ton per jaar. Daarnaast investeert het 10 miljoen euro in energierecuperatie.

Opdrachtgever: Lanxess Waar: Lillo Investering: onbekend Afronding: 2023

Lanxess heeft in Lillo (Antwerpen) een installatie voor de reductie van de lachgasuitstoot in gebruik genomen. Deze breekt zo’n vijfhonderd ton lachgas per jaar af. Het project heeft ongeveer tien miljoen euro gekost. In 2023 komt er een tweede installatie bij, die twee keer zoveel lachgas kan afbreken.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Mitsubishi GC Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2024

Mitsubishi Gas Chemical bouwt een nieuwe fabriek voor de productie van meta-xyleendiamine (MXDA) in de Botlek, Rotterdam. Deze krijgt een capaciteit van 25 kiloton en moet medio 2024 in productie gaan.

Opdrachtgever: Shell Waar: Moerdijk Investering: honderden miljoenen euro’s Afronding: 2025

Shell Moerdijk vervangt de zestien oudste fornuizen van de stoomkraker door acht nieuwe. De capaciteit blijft gelijk. De nieuwe fornuizen worden vanaf 2022 in modules naar de locatie verscheept. Daar worden ze één voor één in elkaar gezet om gefaseerd de capaciteit van de oude fornuizen over te nemen.

PETROCHEM 1 - 2022 36

PET01 F Projecten.indd 36

09-02-2022 10:00

PROJECTEN Opdrachtgever: Teijin Aramid Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: medio 2022

Teijin Aramid breidt haar productiecapaciteit voor Twaron supervezels met meer dan 25 procent uit. De totale extra capaciteit zal volledig beschikbaar zijn in 2022. Diverse grote investeringen verhogen de productiecapaciteit, inclusief implementatie van de nieuwste technologie.

Opdrachtgever: Tessenderlo Kerley Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: medio 2023

Tessenderlo Kerley begint in 2022 met de bouw van een fabriek voor vloeibare meststoffen op het Chemelot-terrein in Geleen. Het bedrijf wil het ontwerp van de fabriek eind 2021 afronden en verwacht dat de fabriek in het tweede kwartaal van 2023 klaar is voor de productie van ammoniumthiosulfaat.

Opdrachtgever: Umincorp Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Umincorp bouwt een tweede rPET-fabriek in Rotterdam. Het bedrijf werkt in Amsterdam al plastic afvalstromen mechanisch op tot zuivere grondstoffen voor producenten van plastic producten. Een belangrijke stap in het proces is het scheiden van plastics in de afvalstroom met behulp van een magnetische vloeistof.

GROEN EN BIO Opdrachtgever: o.a. Alco Bio Fuel Waar: Gent Investering: 10 miljoen euro Afronding: voorjaar 2022

Bioraffinaderij Alco Bio Fuel (ABF), gasleverancier Messer Benelux en IJsfabriek Strombeek investeren tien miljoen euro in een ‘recovery unit’ voor koolstofdioxide. Het gaat om een tweede unit bij Alco Bio Fuel in Gent, die CO2-gas uit de processtroom recupereert en zuivert en omzet in vloeistof. Begin 2022 moet de unit operationeel zijn.

Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 120 miljoen euro Afronding: 2022

ArcelorMittal investeert via dochteronderneming C-Shift 120 miljoen euro in het project Steelanol om tien procent van de afvalgassen van het staalbedrijf om te zetten in bioethanol. C-Shift maakt gebruik van een nieuwe technologie waarbij bacteriën CO-rijk gas vergisten tot ethanol en kan straks zo’n 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar produceren.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Avantium Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: eind 2023

Avantium bouwt in Delfzijl een demofabriek voor de productie van furaandicarbonzuur, een grondstof voor plastics. De installatie gaat plantaardige grondstoffen omzetten in zo’n 5.000 ton groene FDCA per jaar. Naar verwachting zal de bouw van de demofabriek eind 2023 klaar zijn.

Opdrachtgever: BioBTX Waar: Delfzijl Investering: 80 miljoen euro Afronding: 2027

BioBTX bouwt in Delfzijl een fabriek die 50.000 ton plastic afval gaat omzetten in de grondstoffen benzeen, tolueen en xyleen. De bouw van de fabriek gaat in twee fasen, waarbij de eerste fase al in 2024 klaar moet zijn. De fabriek vergt een investering van tachtig miljoen euro.

Opdrachtgever: Cargill Waar: Gent Investering: 150 miljoen euro Afronding: juni 2022

Cargill investeert 150 miljoen euro in een nieuwe biodieselfabriek in Gent. Deze krijgt een productiecapaciteit van 115.000 ton biodiesel per jaar en kan rioolslib, reststoffen uit de industrie en allerlei andere grondstoffen verwerken tot biodiesel. In juni 2022 moet de fabriek klaar zijn.

Opdrachtgever: DBG BioEnergy Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: eind 2022

DBG BioEnergy bouwt haar eerste fabriek in Delfzijl. Deze gaat cellulosehoudend industrieel afval omzetten in bioLNG, groene kunstmest en vloeibare CO2. De installatie krijgt een capaciteit van 15.000 ton bioLNG per jaar en moet eind 2022 operationeel zijn.

Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Dow werkt aan het ontwerp en de engineering van een eenheid die pyrolyse-olie – gemaakt van afvalplastic – zuivert voor gebruik in de fabrieken. De eenheid in Terneuzen krijgt een capaciteit van 10.000 ton per jaar. Het hart draait om de PureStep-technologie van Haldor Topsoe, die onzuiverheden uit vloeibare grondstof kan verwijderen.

PETROCHEM 1 - 2022 37

PET01 F Projecten.indd 37

09-02-2022 10:00

PROJECTEN Opdrachtgever: Gidara Energy Waar: Amsterdam Investering: 250 miljoen euro Afronding: begin 2024

Gidara Energy bouwt in de haven van Amsterdam een fabriek die niet-recyclebaar afval omzet in syngas en vervolgens in methanol. De fabriek krijgt een capaciteit van ongeveer 87,5 kiloton methanol. De verwachting is dat deze begin 2024 operationeel is.

Opdrachtgever: IST Green Chemicals Waar: Axelse Vlakte Investering: honderd miljoen euro Afronding: begin 2024

IST Green Chemicals bouwt op de Axelse Vlakte in Zeeland een nieuwe fabriek die bio-ethanol uit suikerbieten maakt. Niet via een tussenstap met suiker, maar rechtstreeks, dankzij de Betaprocess-technologie. Deze brengt de cellen van de suikerbiet via vacuüm­ extrusie tot explosie, waardoor de suikers direct bloot komen te liggen.

Opdrachtgever: Neste Waar: Rotterdam Investering: 190 miljoen euro Afronding: tweede helft 2023

Neste breidt haar productiecapaciteit in Rotterdam uit om de productie van duurzame vliegtuigbrandstof (SAF) mogelijk te maken. Momenteel produceert de raffinaderij voornamelijk duurzame diesel. Dankzij aanpassingen aan de raffinaderij kan Neste straks 500.000 ton SAF per jaar produceren.

Opdrachtgever: Neste en Ravago Waar: Vlissingen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Neste en Ravago willen in Vlissingen een fabriek bouwen die plastic afval gaat verwerken met de thermochemische liquefactietechnologie van het Amerikaanse Alterra Energy.

De installatie krijgt een verwerkingscapaciteit van ongeveer 55 kiloton gemengd plastic afval per jaar.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Nordsol, Attero, Titan Waar: Wilp Investering: onbekend Afronding: 2023

Nordsol, Attero en Titan willen samen organische reststromen omzetten in bio-LNG en beschikbaar maken voor de scheepvaart. Attero zet huishoudelijk bioafval om in zes miljoen kubieke meter biogas per jaar. Nordsol werkt dit op tot ongeveer 2.400 ton bio-LNG per jaar en Titan is de exclusieve langetermijnafnemer. De installatie in Wilp moet in 2023 klaar zijn.

Opdrachtgever: Photanol en Nobian Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: 2024

In een demofabriek van Photanol en Nobian (voorheen Nouryon) in Delfzijl zetten bacteriën CO2 om in organische zuren. De twee partijen willen de fabriek in 2023 gaan opschalen naar 30.000 ton. Deze commerciële fabriek moet vervolgens in 2024 in productie gaan.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Pryme Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: tweede helft 2022

Pryme bouwt in Rotterdam een proeffabriek voor de productie van pyrolyse-olie uit afvalplastic. In een eerste stap gaat de fabriek 35 tot 40 kiloton plastic verwerken (40 kiloton plastic levert ongeveer 30 kiloton pyrolyse-olie op). Gaandeweg voert Pryme de capaciteit op naar 60 kiloton plastic afval per jaar. De ingebruikname van een tweede fabriek met een productiecapaciteit van 350 kiloton pyrolyse-olie per jaar staat gepland voor 2024.

Opdrachtgever: Relement Waar: Bergen op Zoom Investering: onbekend Afronding: 2025

Relement, een spin-off van TNO, vestigt zich op de Green Chemistry Campus. Het bedrijf gaat op commerciële schaal bio-aromaten uit biomassaresiduen produceren voor toepassing in onder meer smeermiddelen en coatings. Een van de eerste bio-aromaten die Relement op de markt brengt, is een alternatief voor ftaalzuuranhydride in alkydverf.

Opdrachtgever: SCW Systems/Gasunie Waar: Delfzijl Investering: 200 miljoen euro Afronding: 2023

SCW Systems gaat samen met partner Gasunie een fabriek in Delfzijl bouwen die jaarlijks 150 tot 200 miljoen kubieke meter groen gas produceert uit (natte) organische reststromen. Met de bouw van de fabriek is een investering gemoeid van 150 tot 200 miljoen euro. Naast groen gas wordt ook groene waterstof geproduceerd.

Opdrachtgever: Shell Waar: Pernis Investering: onbekend Afronding: 2024

Shell Pernis bouwt een fabriek die biobrandstoffen gaat maken van biologische (afval) olie. De fabriek krijgt een capaciteit van 820.000 ton biobrandstoffen per jaar. Naast de fabriek komt een pre-treatment unit (PTU) met een capaciteit van ongeveer 1.100 kiloton voorbehandelde olie per jaar. Ook komen er nieuwe tanks op de site in Pernis.

PETROCHEM 1 - 2022 38

PET01 F Projecten.indd 38

09-02-2022 10:00

PROJECTEN Opdrachtgever: Shell en BlueAlp Waar: Nederland Investering: onbekend Afronding: 2023

Een joint-venture van Shell en BlueAlp bouwt twee installaties in Nederland, die dertig kiloton moeilijk te recyclen plastic gaan omzetten in pyrolyse-olie. De installaties moeten in 2023 operationeel zijn en leveren alle pyrolyse-olie als grondstof aan de krakers van Shell in Moerdijk en Duitsland.

Opdrachtgever: o.a. SkyNRG Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: 2026

SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol bouwen een productiefaciliteit voor duurzame vliegtuigbrandstof in Delfzijl. Groene waterstof zou worden gecombineerd met afval- en reststromen om 100.000 ton duurzame vliegtuigbrandstof en 15.000 ton bioLPG per jaar te produceren.

Opdrachtgever: Synkero Waar: Amsterdam Investering: onbekend Afronding: 2027

Start-up Synkero wil in de Amsterdamse haven een fabriek bouwen voor de productie van 50.000 ton duurzame kerosine. Grondstof is CO2 dat wordt afgevangen in de industrie of direct uit de lucht. Dit wordt samen met groene waterstof omgezet in synthetisch kerosine. De planning is dat de fabriek in 2027 draait.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Twence Waar: Hengelo Investering: onbekend Afronding: eind 2023

Twence bouwt in Hengelo een grootschalige CO2-afvanginstallatie. Deze kan straks 100.000 ton CO2 per jaar afvangen en hergebruiken. Denk daarbij aan natriumbicarbonaat om rookgassen te reinigen of vloeibare CO2 voor gebruik in kassen. Naar verwachting gaat de installatie in het laatste kwartaal van 2023 in bedrijf.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: UBQ Materials Waar: Bergen op Zoom Investering: onbekend Afronding: eind 2022

Het Israëlische bedrijf UBQ Materials wil in Bergen op Zoom een fabriek bouwen die huishoudelijk afval omzet in een thermoplastisch materiaal. De productiefaciliteit moet vanaf eind 2022 zo’n 70.000 ton UBQ-materiaal gaan produceren.

Opdrachtgever: VTTI Waar: Tilburg Investering: onbekend Afronding: derde kwartaal 2023

Tankopslagbedrijf VTTI neemt het bio-energieproject van Re-N Technology over. In 2023 wil het bedrijf een biogasinstallatie hebben gebouwd. Deze verwerkt organisch afval en nevenstromen met een anaeroob vergistingsproces. De installatie krijgt een capaciteit van 17 megawatt en genereert onder meer 23 miljoen kubieke meter biogas per jaar.

OLIE, GAS EN OFFSHORE NIEUW PROJECT Opdrachtgever: zes olie-/gasbedrijven Waar: Noordzee Investering: onbekend Afronding: eind 2023

Zes olie- en gasbedrijven hebben een overeenkomst getekend met Oceaneering Services om gezamenlijk exploratieputten in de Nederlandse Noordzee te ontmantelen. Het gaat om 24 zogenoemde mud line suspension putten van NAM, Neptune Energy, ONEDyas, Petrogas E&P, TotalEnergies EP Nederland en Wintershall Noordzee.

Opdrachtgever: Fluxys Waar: Zeebrugge Investering: onbekend Afronding: begin 2026

Fluxys LNG gaat op de LNG-terminal in Zeebrugge zes miljoen ton extra hervergassingscapaciteit per jaar aanbieden, en daarvoor is bijkomende infrastructuur nodig. Vanaf begin 2024 gaat het om in totaal 4,7 miljoen ton extra capaciteit per jaar, en vanaf begin 2026 moet de volledige 6 miljoen ton per jaar beschikbaar zijn.

Opdrachtgever: NAM Waar: Pernis Investering: onbekend Afronding: onbekend

NAM wil de gaswinning uit het gasveld Pernis herstarten. Met een nieuwe boring kan het bedrijf de gaswinning hervatten en nog ongeveer 300 miljoen kubieke meter gas produceren over een periode van meerdere jaren.

PETROCHEM 1 - 2022 39

PET01 F Projecten.indd 39

09-02-2022 10:00

PROJECTEN NIEUW PROJECT Opdrachtgever: NAM Waar: Ternaard Investering: onbekend Afronding: onbekend

NAM wil gas gaan winnen uit het Ternaard-veld, ten oosten van het dorp in Friesland.

Er zal schuin worden geboord naar het kleine gasveld op 3,5 kilometer diepte. Dit ligt ten noorden van het dorp en voor een belangrijk deel onder de Waddenzee. Na een proefboring in 1991 is het veld eerder nog niet in productie genomen.

Opdrachtgever: ONE-Dyas Waar: Noordzee Investering: onbekend Afronding: onbekend

ONE-Dyas wil gas winnen in veld N05-A in de Noordzee. Boven het veld komt een gaswinningsplatform in zee, ongeveer twintig kilometer uit de kust van Schiermonnikoog.

Vanaf deze locatie worden maximaal twaalf putten geboord, waarvan een deel naar veld N05-A en een deel naar een aantal naastgelegen velden die mogelijk gas bevatten.

Opdrachtgever: Petrogas E&P Waar: blokken A en B (Noordzee) Investering: onbekend Afronding: onbekend

Petrogas E&P Netherlands wil in de komende tien jaar circa vijf gasvelden in de blokken A en B van de Noordzee uitrusten met een gasproductieplatform. Het gas wordt per pijpleiding getransporteerd naar het platform A12. Daar wordt het verzameld, behandeld en gecomprimeerd voor transport via NOGAT-pijpleiding, die in Den Helder aan land komt.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Petrogas E&P Waar: Noordzee Investering: onbekend Afronding: 2026

Petrogas E&P heeft Heerema opdracht gegeven vier productieplatformen in de Nederlandse Noordzee te ontmantelen. Het gaat om de platformen Haven, Hoorn, Helm en Helder in blok Q1 waarvan Helm het langste, bijna veertig jaar, olie en gas heeft geproduceerd.

Opdrachtgever: Vermilion Energy Waar: Heerenveen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Vermilion Energy Netherlands wil vanuit de bestaande locatie Nieuwehorne aardgas winnen uit twee gasvoorkomens. De verwachte capaciteit is maximaal 470.000 kubieke meter aardgas per dag. Vermilion verwacht er aardgas te winnen tot 2029. Voor het transport moet een transportleiding worden aangelegd naar de bestaande gasleiding in Mildan.

Opdrachtgever: Wintershall Noordzee Waar: Noordzee Investering: onbekend Afronding: 2022

Wintershall Noordzee begint met een grootschalig ontmantelingsprogramma in de Noordzee. Het bedrijf sluit 24 putten in zowel Nederlandse als Duitse wateren. Daarnaast verwijdert het bedrijf twee productieplatforms (Q4-A en Q4-B) en twee onderzeese installaties (P9-A en P9-B).

TANKOPSLAG Opdrachtgever: Alpha Terminals Waar: Vlissingen Investering: 450 miljoen Afronding: 2022

Alpha Terminals investeert 450 miljoen euro in een nieuwe terminal voor vloeibare bulk in het havengebied van Vlissingen. De tankterminal krijgt 59 tanks met een gezamenlijke opslagcapaciteit van 720.000 kubieke meter. Daarnaast komt er een steiger voor het lossen en laden van zee- en binnenvaartschepen.

Opdrachtgever: Evolution Terminals Waar: Vlissingen Investering: onbekend Afronding: 2023

Evolution Terminals ontwikkelt in Vlissingen een nieuwe terminal voor de opslag van vloeibare bulkgoederen. Het bedrijf is van plan minimaal 619.000 kubieke meter vloeibare bulkopslagcapaciteit en een diepwatersteiger met een diepgang tot 17 meter te bouwen.

De terminal krijgt ook infrastructuur voor het laden en lossen van vrachtwagens en treinen.

Opdrachtgever: Global Energy Storage Waar: Europoort Investering: onbekend Afronding: onbekend

Global Energy Storage (GES) neemt een terrein van ruim twintig hectare in de Europoort over van Gunvor. Het bedrijf wil er tankopslag voor producten met een laag koolstofgehalte realiseren. Er komt een nieuwe steiger en infrastructuur voor de koolstofarme grondstoffen.

PETROCHEM 1 - 2022 40

PET01 F Projecten.indd 40

09-02-2022 10:00

PROJECTEN Opdrachtgever: HES International Waar: Maasvlakte 1 Investering: honderden miljoenen Afronding: begin 2022

HES International ontwikkelt op Maasvlakte 1 een tankterminal van 52 tanks met een totale capaciteit van circa 1,3 miljoen kubieke meter voor de op- en overslag van olieproducten en biobrandstoffen. BP heeft zich gecommitteerd aan het project, inclusief plannen voor pijpleidingverbindingen tussen hun raffinaderij en de terminal.

Opdrachtgever: Koole Tankstorage Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Koole Tankstorage Botlek bouwt een state-of-the-art opslagterminal met een capaciteit van 80.000 kubieke meter naast de bestaande Koole Botlek terminal in Rotterdam. Koole bouwt de terminal dedicated voor Marvesa Supply Chain Services. Dit bedrijf zal de terminal voor lange termijn leasen.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Rubis Terminal bouwt zeven nieuwe koolstofstalen opslagtanks in de Rotterdamse haven. De opslagtanks krijgen elk een capaciteit van 3.600 kubieke meter en zijn geschikt voor diverse chemicaliën en biobrandstoffen. In totaal komt er 25.200 kubieke meter opslagcapaciteit bij.

Opdrachtgever: Vesta Terminals Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2022

Vesta Terminals breidt zijn terminal in Antwerpen uit met 150.000 kubieke meter. De extra capaciteit is bestemd voor vliegtuigbrandstoffen, gasolie en diesel. Het gaat om vijf nieuwe tanks van elk 30.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: Vopak Waar: Vlaardingen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Vopak investeert in opslag van op afval gebaseerde grondstoffen die geschikt zijn voor de productie van biobrandstoffen. Het bedrijf bouwt zestien nieuwe opslagtanks op haar terminal in Vlaardingen. In totaal gaat het om een extra opslagcapaciteit van 64.000 kubieke meter.

UTILITIES Opdrachtgever: Air Liquide Waar: Moerdijk Investering: 125 miljoen euro Afronding: zomer 2022

Air Liquide investeert 125 miljoen euro in een luchtscheidingseenheid voor de productie van zuurstof. In 2022 moet de fabriek in Moerdijk operationeel zijn. Bijzonder is dat het bedrijf de unit combineert met een energieopslagsysteem. De unit kan straks maximaal 2.200 ton zuurstof per dag maken.

Opdrachtgever: Air Products Waar: Zuidbroek Investering: onbekend Afronding: zomer 2022

Air Products bouwt drie luchtscheidingsinstallaties voor een nieuwe stikstofinstallatie van Gasunie in Zuidbroek, Groningen. De stikstof maakt geïmporteerd aardgas geschikt voor Nederlands gebruik. De fabrieken produceren 180.000 kubieke meter stikstof per uur zodra ze zomer 2022 operationeel zijn.

Opdrachtgever: Avaio en Aecom Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2024

Avaio en Aecom bouwen samen een ontziltingsinstallatie op het terrein van Covestro in de haven van Antwerpen. Deze gaat vanaf begin 2024 brak dokwater oppompen en omzetten in hoogwaardig proceswater voor de chemiesector. Avaio verwacht medio 2022 te kunnen beginnen met de bouw van de installatie. Die zou twee jaar later, in 2024, operationeel moeten zijn.

Opdrachtgever: Chemours Waar: Dordrecht Investering: onbekend Afronding: medio 2022

Chemours wil een nieuwe zuiveringsinstallatie bouwen die onder andere gefluorineerde stoffen uit het afvalwater haalt. Dat gebeurt nu met een tijdelijke mobiele unit. De chemisch-fysische zuiveringsinstallatie gaat gemiddeld zestig kubieke meter afvalwater per uur verwerken, met een maximale capaciteit van 120 kubieke meter per uur.

PETROCHEM 1 - 2022 41

PET01 F Projecten.indd 41

09-02-2022 10:00

PROJECTEN Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: voorjaar 2022

Evides Industriewater bouwt een slimme demiwaterinstallatie op de site van BASF in Antwerpen. De installatie gebruikt verschillende waterstromen uit de productie van BASF en zet restwarmte uit condensaat in om de zuivering te verduurzamen. Dit resulteert in efficiënter watergebruik en een lager energie- en chemicaliënverbruik.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Engie Waar: Den Helder Investering: onbekend Afronding: zomer 2022

Engie en Port of Den Helder bouwen een 1 tot 1,5 MW elektrolyser voor de productie van groene waterstof in de Kooyhaven in Den Helder. De installatie krijgt elektriciteit van een zonnepark in de regio en levert de groene waterstof aan een tankstation voor gebruikers in weg- en watertransport.

Opdrachtgever: Gasunie Waar: Nederland Investering: 1,5 miljard euro Afronding: 2027

Gasunie investeert 1,5 miljard euro in een nationaal transportnet voor waterstof. Dit net sluit grote industriële clusters aan op installaties waar straks blauwe of groene waterstof wordt gemaakt. Het bedrijf zet voor dit net bestaande gasleidingen in, die vrijkomen door de dalende aardgasvraag. De backbone kan er al in 2027 liggen.

Opdrachtgever: Gasunie TS Waar: Zuidbroek Investering: 500 miljoen Afronding: 2022

Gasunie Transport Services wil de stikstofinstallatie in Zuidbroek uitbreiden. Het project omvat ook een mengstation inclusief vier kilometer nieuwe leiding, en aansluitleidingen op bestaande gasleidingen en een stikstofleiding die is verbonden met de bestaande stikstofcaverne in Heiligerlee.

Opdrachtgever: o.a. Gasunie Waar: Zeeland Investering: onbekend Beslissing: eind 2025

Gasunie en North Sea Port ontwikkelen een regionaal transportnetwerk voor waterstof in Zeeland. Het Hydrogen Delta Network NL wordt een open netwerk dat in 2027 wordt verbonden met de landelijke waterstofinfrastructuur die Gasunie in Nederland ontwikkelt.

Begin 2022 wordt de route voor het regionale waterstofnetwerk bepaald.

Opdrachtgever: Gate Terminal Waar: Maasvlakte Investering: onbekend Afronding: oktober 2024

Gate terminal, een joint venture van Gasunie en Vopak, breidt de capaciteit van haar LNG-terminal op de Maasvlakte uit met 1,5 bcm per jaar. Daarmee komt de totale capaciteit van de terminal straks op 13,5 bcm per jaar. De extra capaciteit moet vanaf oktober 2024 beschikbaar zijn.

Opdrachtgever: Ineos Waar: België Investering: onbekend Afronding: onbekend

Ineos investeert meer dan twee miljard euro in de productie van groene waterstof in heel Europa. Het bedrijf bouwt daarvoor in de komende jaren tot 2032 fabrieken in Noorwegen (20 MW elektrolyzer) en Duitsland (100 MW elektrolyzer). Ook voor België, Frankrijk en het VK heeft Ineos investeringen in elektrolyzers gepland.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: North Water Waar: Delfzijl - Garmerwolde Investering: onbekend Afronding: eind 2023

Waterbedrijf Groningen en Evides Industriewater, verenigd binnen North Water, werken samen om de regio Delfzijl te voorzien van industriewater. Ze willen hiervoor onder andere een industriewaterleiding aanleggen tussen Garmerwolde en Delfzijl. Ook is er een industriewaterpompstation en een demiwatervoorziening nodig.

Opdrachtgever: Stercore Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: 2022

Stercore heeft groen licht gekregen voor de bouw van een innovatieve mestvergassingsinstallatie in Emmen. De fabriek draait straks voornamelijk op duurzaam opgewekte elektrische energie en zet mest en digestaat uit co-vergisters om in groen gas en bio based carbon.

Opdrachtgever: Tessenderlo Group Waar: Tessenderlo Investering: onbekend Afronding: eind 2025

Tessenderlo Group wil een tweede gascentrale bouwen in Tessenderlo. Vorig jaar al heeft het bedrijf daarvoor aanvragen ingediend. Als alles volgens plan verloopt, zou de nieuwe 900 MW energiecentrale per 1 november 2025 operationeel moeten zijn. Het bedrijf heeft al een gasgestookte 425 MW STEG-centrale in Tessenderlo.

PETROCHEM 1 - 2022 42

PET01 F Projecten.indd 42

09-02-2022 10:00

PROJECTEN Opdrachtgever: Tien partners Waar: Rodenhuize Investering: 140 miljoen euro Afronding: 2024

Tien private en publieke partners investeren 140 miljoen euro in het North-CMethanol project. Dit project omvat een elektrolyzer van 65 megawatt die water met windenergie omzet in groene waterstof en een methanolfabriek die deze waterstof gebruikt om afgevangen CO2 van lokale industriële spelers om te zetten naar groene methanol. De partners voorzien op termijn een opschaling naar 600 MW in 2030.

Opdrachtgever: o.a. Vattenfall Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: 2023

Vattenfall, Gasunie en het Noorse Equinor werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

Opdrachtgever: VoltH2 Waar: Vlissingen Investering: 35 miljoen euro Afronding: onbekend

VoltH2 bouwt een groene waterstoffabriek in Vlissingen. Het gaat om een 25 MW elektrolyse-eenheid die jaarlijks tot 3.600 ton groene waterstof kan produceren. Sweco ontwerp de installatie zo dat deze kan worden uitgebreid naar 100 MW. De investering voor de eerste fase is begroot op 35 miljoen euro. De jaren erna kan die bij uitbreiding oplopen tot 100 miljoen euro.

Opdrachtgever: VoltH2 en Virya Energy Waar: Terneuzen Investering: 40 miljoen euro Afronding: tweede helft 2023

VoltH2 Terneuzen en Virya Energy bereiden de bouw van een groene waterstoffabriek op industriepark Axelse Vlakte in Terneuzen voor. Het gaat om een 25 MW elektrolyse-eenheid. De fabriek zal jaarlijks tot 3.600 ton groene waterstof produceren. Eventueel kan de productie later nog worden verdubbeld en mogelijk verdrievoudigd. De investering voor de eerste fase is begroot op 35 tot 40 miljoen euro.

PILOTS/PROEFFABRIEKEN Opdrachtgever: Asbetter Acids Waar: Rotterdam Investering: 70 miljoen euro Afronding: 2024

Asbetter Acids bouwt een demonstratiefabriek die 60.000 ton asbestcement dakplaten gaat verwerken en tegelijkertijd 170.000 ton industriële restzuren neutraliseren. Het ontwerp voor de fabriek moet in september 2022 gereed zijn. Daarna volgt de aanbesteding voor de bouw van de fabriek. Het project vergt een investering van 60 tot 70 miljoen euro.

Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: 25 miljoen euro Afronding: begin 2023

BASF Antwerpen investeert 25 miljoen euro in een proeffabriek voor superabsorberende polymeren (SAP). Het nieuwe SAP Excellence Center wordt uitgerust met dataverwerkingssystemen en sensortechnologie, die zorgen voor hogere productperformance en versnelling van de opschaling in de productie-installaties.

Opdrachtgever: o.a. Bek & Verburg Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: onbekend

Bek & Verburg, Groningen Seaports en Impact Recycling zetten samen een pilotproject op om oude visnetten te recyclen. Ze onderzoeken of kunststof visnetten vanuit heel Nederland in Eemshaven kunnen worden gescheiden in PP en PE, beide met een zuiverheid van 98 procent.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Bolder Industries Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2024

Bolder Industries bouwt in Antwerpen een fabriek die via een gepatenteerd proces chemische stoffen uit afgedankte autobanden kan halen. Deze zijn geschikt voor hergebruik in rubber, plastic en petrochemische producten. In het terugwinningsproces wordt 98 procent van de materialen van de band gebruikt.

Opdrachtgever: CEA, Paul Wurth, Engie, Sunfire, Neste Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: begin 2023

Het project MULTIPLHY integreert een hoge-temperatuur elektrolyzer met het bioraffinageproces van Neste in Rotterdam. De elektrolyzer gaat groene waterstof produceren voor de productie van biobrandstoffen. Hij krijgt een nominaal vermogen van 2,6 megawatt en een waterstofproductiecapaciteit van 60 kilo per uur. Het consortium denkt ook al aan een elektrolyser van 100 megawatt in een volgende fase.

PETROCHEM 1 - 2022 43

PET01 F Projecten.indd 43

09-02-2022 10:00

KENNIS MOET JE OOK ONDERHOUDEN. • Wat is Asset Management?

• Hoeveel onderhoud is juist genoeg?

• Kunnen we met de onderhoudsfunctie waarde creëren?

• Wat is de rol van onderhoud binnen het Asset Management?

• Wat is Predictive Maintenance en hoe geef ik dit vorm?

DEZE OPLEIDIN ZIJN IN TE BRE GEN NG IN DE BACHEL EN WERKTUIGBOU OR WKUNDE DEELTIJD.

INFORMEER!

WAARDECREATIE DOOR GOED ONDERHOUD Een onderhoudsopleiding bij Hogeschool Utrecht helpt u in uw eigen bedrijf de antwoorden te vinden op deze vragen. Aan de hand van kaders gesteld door het Institute of Asset Management (IAM) en de European Federation of National Maintenance Societies (EFNMS) zijn vele mooie resultaten en forse besparingen bereikt bij de deelnemende bedrijven. Door de brede scope op zowel Materiaalkunde, Engineering, Inspectie als Maintenance Management bieden onze opleidingen op het gebied van Onderhoud precies die (integrale) kennis die nodig is om verder te kunnen kijken dan het eigen vakgebied, en daardoor aantoonbaar betere resultaten te boeken.

• Post-HBO Onderhoudstechnologie Hoogeveen • Post-HBO Onderhoudstechnologie Utrecht • Post-HBO Onderhoud en Asset Management • Master of Engineering in Maintenance & Asset Management

Start 17 mei 2022 Start 6 oktober 2022 Start 13 oktober 2022 Start 5 september 2022

Nieuw: Post-HBO Projectmanagement voor Engineers In 2021 tweemaal succesvol gestart. Informeer naar de startdata in 2022.

De Post-HBO opleidingen kunnen naar wens, op zowel post-mbo als post-hbo niveau, in-company (op maat) verzorgd worden.

Meer weten? Bel 088 481 88 88, mail naar info@cvnt.nl of kijk op www.cvnt.nl.

ER VALT NOG GENOEG TE LEREN

iMaintain 2022-FC-210x297mm.indd 1 PET Advertenties.indd 44

21-01-2022 20:47 09-02-2022 10:45

PROJECTEN Opdrachtgever: CFK Recycling Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het Duitse CFK Recycling wil met Teijin Aramid een pilot opzetten voor het recyclen van koolstofvezels door middel van pyrolyse. Het gaat om een pilot op kleine schaal voor de recycling van aramide. De insteek is vooral om te kijken wat er met het gerecyclede product mogelijk is.

Opdrachtgever: Coolbrook Waar: Geleen Investering: 12,5 miljoen euro Afronding: april 2022

Het Finse Coolbrook investeert 12,5 miljoen euro in een zogeheten RDR-eReactor. Dit is een elektrische oplossing voor het verwarmen van de ovens in naftakrakers. De testreactor wordt op de Brightlands Chemelot Campus gebouwd en moet met een capaciteit van vijfhonderd kilo grondstoffen per uur produceren.

Opdrachtgever: D-CRBN Waar: Antwerpen Investering: 150 miljoen euro Afronding: 2029

Start-up D-CRBN wil een pilot doen met een plasmareactor. Deze gaat per jaar 30.000 ton CO2 omzetten in CO en O2. De reactor is goed schaalbaar en de start-up hoopt dan ook in 2029 een miljoen ton per jaar te kunnen omzetten.

Opdrachtgever: Deep Branch Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Biotechbedrijf Deep Branch wil een proeffabriek bouwen op Chemelot. Het bedrijf gebruikt micro-organismen om CO2 en waterstof om te zetten in eiwitten. Met de proeffabriek wil het bedrijf informatie verzamelen voor het engineeringontwerp van haar eerste productiefaciliteit op commerciële schaal. Die fabriek zou in al 2023 moeten produceren.

Opdrachtgever: Itero Waar: Sittard-Geleen Investering: 25 miljoen euro Afronding: 2023

Het Britse Itero bouwt op de Brightlands Chemelot Campus een demonstratiefabriek voor het omzetten van moeilijk te recyclen plastic afval in een grondstof voor nieuwe plastics.

De unit krijgt een capaciteit van 27.000 ton gemengd plastic afval per jaar. Voor toekomstige fabrieken kunnen meerdere modules naast elkaar worden gezet worden.

Opdrachtgever: o.a. Paques Waar: Dordrecht Investering: onbekend Afronding: begin 2022

Vijf waterschappen, Stowa, Paques en HVC bouwen in Dordrecht een proeffabriek om PHBV te produceren. Dit is een volledig afbreekbaar en duurzaam bioplastic, gemaakt uit organische afvalstromen zoals zuiveringsslib, industrieel afvalwater en voedselresten.

De proeffabriek komt bij de slibverwerkingsinstallatie van HVC in Dordrecht te staan.

Opdrachtgever: o.a. Port of Antwerp Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2022

Een consortium van Engie, Fluxys, Indaver, Inovyn, Oiltanking, Port of Antwerp en de Vlaamse Milieuholding gaat duurzame methanol produceren in de haven van Antwerpen. Op de site van Inovyn komt een pilotinstallatie die afgevangen CO2 en waterstof, gemaakt met groene energie, omzet in methanol. Tegen het einde van 2022 is de pilotfabriek operationeel en produceert hij ongeveer achtduizend ton duurzame methanol per jaar.

Opdrachtgever: PosHydon-consortium Waar: offshore Investering: onbekend Afronding: 2022

Een consortium van onder andere TNO, Neptune Energy, DEME en NEL doet een waterstofpilot op het Q13a-A platform van Neptune Energy. De pilot heet PosHYdon en gaat zeewater opwerken tot demiwater waarna een 1,25 MW elektrolyzer, gevoed door windstroom, dit omzet in maximaal 500 kilo groene waterstof per dag.

Opdrachtgever: Sabic Plastic Energy Advanced Recycling Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: tweede helft 2022

Sabic en Plastic Energy bouwen binnen een 50/50 joint venture een fabriek die moeilijk recyclebare kunststoffen omzet in synthetische oliën. Deze Tacoil gaat als grondstof naar de installaties van Sabic op Chemelot. Die maakt er opnieuw polymeren van. De fabriek is de eerste installatie op commerciële schaal en krijgt een capaciteit van 15.000 ton Tacoil per jaar.

Opdrachtgever: Shell Waar: Moerdijk Investering: onbekend Afronding: 2024

Shell heeft een nieuwe technologie ontwikkeld om CO2 uit rookgassen af te vangen en bouwt daarvoor een demonstratiefabriek op het terrein van energiecentrale BMC Moerdijk. Deze gaat in de loop van 2024 zo’n 150 ton CO2 per dag afvangen. Bilfinger is engineering en projectpartner in het demonstratieproject, dat TulipGreenCO2 heet.

PETROCHEM 1 - 2022 45

PET01 F Projecten.indd 45

09-02-2022 10:00

INOX INTELLIGENCE

THE ART OF STAINLESS STEEL STAPPERT Noxon is een landelijk opererende handelsorganisatie op gebied van roestvaststalen buizen, fittingen en staf.

Wij zijn onderdeel van een onafhankelijke internationale groep met diverse Europese vestigingen. Met ons brede assortiment en omvangrijke voorraden zijn we in staat om uw bestelling op uw gewenste datum en tijd in heel Nederland te leveren. Wij werken continu aan optimalisatie van de kwaliteit van onze

producten, dienstverlening en efficiency in de kosten. We zoeken daarbij altijd naar de aansluiting met uw wensen en behoeften.

Wij hechten veel waarde aan langdurige persoonlijke relaties. Uw ervaren klantenteam is op de hoogte van uw wensen, reageert snel en adequaat op al uw vragen, is oplossingsgericht en helpt u bij het maken van de juiste keuzes.

Op welk gebied kunnen wij u ontzorgen?

STAPPERT Noxon B.V. Gerstdijk 4, 5704 RG Helmond - Netherlands T +31 492 582111 | noxon@stappert.biz noxon.stappert.biz

Inkoopgemak of kosten efficiency?

On-site diensten

wereldwijd chemisch technisch reinigen op locatie klant en proces specifieke oplossingen voor complexe vervuilingen

Global specialist in metal surface treatment

Expert op het gebied van chemisch technisch reinigen en metaal oppervlaktebehandeling. Neem contact op met onze specialisten voor een advies op maat.

The Vecom way - deskundig en veilig voor mens, metaal en milieu

Workshop diensten

conditioneren en chemisch reinigen van roestvast staal en andere metalen meerdere locaties in Nederland, België en het Verenigd Koninkrijk

www.vecom.nl info@vecom.nl T. +31 10 59 30 299 ON-SITE DIENSTEN

PET Advertenties.indd 46

METAAL OPPERVLAKTEBEHANDELING

AFVALWATER VERWERKING

METAAL BEHANDELINGSPRODUCTEN

09-02-2022 10:45

PROJECTEN NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Triple Helix Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2024

Triple Helix bouwt een pilotfabriek in de haven van Antwerpen om polyurethaanschuim, afkomstig van onder meer afgedankte matrassen, isolatiepanelen en autostoelen samen met gebruikte PET uit de retail- en voedingsindustrie, om te zetten in polyolen en amines.

De fabriek zal volledig circulair werken en in haar eigen energiebehoeftes voorzien.

Opdrachtgever: Vertoro Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2022

Vertoro bouwt een demofabriek die lignine-houdende biomassa kan omzetten in cellulose, suikers en zogenoemde Goldilocks. Dit laatste is een ruwe lignine-olie en een alternatief voor aardolie. De demofabriek moet in 2022 operationeel zijn.

Opdrachtgever: VITO Waar: Antwerpen Investering: 4,3 miljoen euro Afronding: eerste kwartaal 2022

Vlaamse onderzoeksorganisatie VITO bouwt met Jacobs Belgium en VMH een pilot-installatie voor de productie van bio-aromaten uit lignine/hout. De installatie krijgt een capaciteit van ongeveer tweehonderd kilo per dag. Het LignoValue Pilot project kost 4,3 miljoen euro en moet begin 2022 resulteren in een werkende installatie.

Opdrachtgever: Zeeland en Vlaanderen Waar: Vlissingen-Oost Investering:100 miljoen euro Afronding: 2025

Zeeuwse en Vlaamse bedrijven en overheden willen in 2030 een grote groene waterstoffabriek in bedrijf hebben. De fabriek moet een capaciteit krijgen van één gigawatt. en komt waarschijnlijk in Vlissingen-Oost te staan. Eerste stap is echter de bouw van een proeffabriek met een investering van honderd miljoen euro. Die moet er in 2025 staan.

PLANNEN Opdrachtgever: Air Liquide Waar: Terneuzen Investering: onbekend Beslissing: 2022

Air Liquide heeft vergevorderde plannen om een 200 MW elektrolyzer te bouwen in Terneuzen. Het project, ELYgator genaamd, integreert op een slimme manier twee verschillende elektrolysetechnologieën (PEM en alkaline) in één ontwerp. In 2022 neemt het bedrijf een definitieve beslissing over de investering. Als het project groen licht krijgt, kan de installatie in 2024 beginnen met de productie van groene waterstof.

Opdrachtgever: Antwerp@C Waar: Antwerpen Investering: onbekend Beslissing: 2022

Antwerp@C, een consortium van Air Liquide, BASF, Borealis, ExxonMobil, Ineos, Fluxys, Port of Antwerp en Total, onderzoekt de haalbaarheid van CO2-infrastructuur in Antwerpen. Het gaat om een centrale pijpleiding op beide oevers en verschillende gemeenschappelijke behandelingsunits. Ook een gemeenschappelijke installatie voor het vloeibaar maken van CO2 en de tussentijdse opslag ervan zijn onderdeel van de infrastructuur.

Opdrachtgever: Aramis Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2023

TotalEnergies, Shell Nederland, EBN en Gasunie onderzoeken onder de naam Aramis samen de mogelijkheid voor een derde CO2-afvang en opslaghub in de haven van Rotterdam. De CO2-inzamelingshub omvat een compressor station, een terminal om schepen aan te leggen en opslagtanks die de vloeibare CO2 van de schepen tijdelijk kunnen opslaan. De partijen mikken op een operationele start in 2026.

Opdrachtgever: o.a. Avantium Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: 100 miljoen euro Beslissing: onbekend

Avantium, Nobian en RWE willen een bioraffinaderij bouwen op Chemie Park Delfzijl, waarin uit houtsnippers zuivere suikers worden gemaakt die dienen als grondstof voor verven en lakken. De fabriek krijgt een capaciteit van 130 kiloton snippers per jaar, maar kan worden opgeschaald naar 350 kiloton. De fabriek is mogelijk in 2022 operationeel.

Opdrachtgever: Avantium en Cosun Beet Company Waar: onbekend Investering: onbekend Beslissing: eerste helft 2023

Avantium en Cosun Beet Company willen dit jaar een joint venture oprichten voor de bouw van een commerciële fabriek die suikers uit bieten omzet in glycolen (MEG en MPG). De investeringsbeslissing daarvoor volgt in de eerste helft van 2023. De commer­ ciële activiteiten kunnen vervolgens in 2025 beginnen.

PETROCHEM 1 - 2022 47

PET01 F Projecten.indd 47

09-02-2022 10:01

WAT IS ER BELANGRIJKER DAN EEN MILJOEN RADARSENSOREN? EÉN MILJOEN TEVREDEN KLANTEN. Na 30 zeer succesvolle jaren in de radarmeettechniek en 1 miljoen verkochte sensoren verder, staan we bij VEGA op het punt aan een nieuw hoofdstuk te beginnen. Hou dit succesverhaal zeker in de gaten zodat u erbij bent wanneer we de volgende pagina’s schrijven!

www.vega.com/radar

PET Advertenties.indd 48

09-02-2022 10:45

PROJECTEN NIEUW PLAN Opdrachtgever: BASF en Air Liquide Waar: Antwerpen Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Air Liquide en BASF willen met het gezamenlijke project CCS-project Kairos@C 14,2 miljoen ton CO2 hun op Antwerpse chemische site vermijden in de eerste tien jaar na voltooiing van het project. Het gaat om CO2 afvang, liquefactie, transport en opslag in de Noordzee. Volgens planning wordt het project in 2025 operationeel.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Beringen Investering: onbekend Beslissing: uitgesteld

Borealis heeft de front end engineering and design fase voor de uitbreiding van zijn polypropeenfabriek in Beringen goedgekeurd en het EPC-contract toegekend aan Tecnimont. De definitieve investeringsbeslissing over deze uitbreiding van 250 tot 300 kiloton wordt eind 2019 genomen en de opstart wordt medio 2022 verwacht.

Opdrachtgever: BP Waar: Rotterdam-Europoort Investering: 1 miljard euro Beslissing: onbekend

BP overweegt de raffinaderij in Rotterdam uit te breiden met een hydrocracker om producten als laagzwavelige diesel en kerosine te produceren. Daarnaast kan BP met dit proces basisolie produceren voor de productie van smeermiddelen. Met de bestaande hoeveelheid grondstoffen kunnen meer hoogwaardige producten worden geproduceerd.

UPDATE Opdrachtgever: BP en HyCC Waar: Maasvlakte Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2023

HyCC en BP willen op de Maasvlakte in Rotterdam een 250 megawatt elektrolyser bouwen. De groene waterstof van H2-Fifty, maximaal 45.000 ton per jaar, wordt ingezet om de raffinaderij van BP en andere industrieën in het havengebied te verduurzamen.

Opdrachtgever: Corbion Waar: onbekend Investering: 150 miljoen euro Beslissing: onbekend

Corbion heeft plannen voor de bouw van een nieuwe melkzuurfabriek. De kans is groot dat de fabriek in Europa komt en Nederland zou dan een goeie kanshebber zijn als locatie.

De fabriek krijgt een capaciteit van meer dan 100.000 ton per jaar.

NIEUW PLAN Opdrachtgever: Cosun Beet Company Waar: Delfzijl Investering: 50 miljoen euro Beslissing: 2022

Cosun Beet Company wil in Delfzijl een bio-raffinagefabriek bouwen om bietenpulp van haar suikerfabrieken om te zetten in nieuwe plantaardige producten, zoals vervangers van microplastics in verf, wasmiddelen, tandpasta en shampoo. De fabriek wordt volledig elektrisch.

Opdrachtgever: o.a. Deltalinqs Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Deltalinqs, AVR en Tronox onderzoeken een 5 megawatt elektrolyzer met verwaarding van geproduceerde waterstof, restwarmte én zuurstof. Het project geeft ook een doorkijk naar opschaling richting 100 megawatt. Hierbij wordt rekening gehouden metr het verwerken van CO/CO2 uit restgas en mogelijk ook rookgas naar chemicaliën zoals methanol.

Opdrachtgever: Dow en Tata Steel Waar: IJmuiden Investering: 1 miljard euro Afronding: 2025-2027

Dow Benelux en Tata Steel Nederland overwegen in IJmuiden een fabriek te bouwen, die ook gassen van Tata’s hoogovens afvangt en het koolmonoxide omzet in synthetisch gas. Dow kan daar in Terneuzen plastics van maken. De bouw hangt af van het succes van twee proefprojecten.

Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: onbekend Beslissing: 2022

Dow wil naar een emissieloze productie toe in Terneuzen. In de eerste fase gaat het om een fabriek die bijproducten omzet in waterstof en CO2. De waterstof gaat als schone brandstof terug in het productieproces en de CO2 wordt afgevangen en opgeslagen. Bij groen licht kan de waterstoffabriek naar verwachting in 2026 opstarten.

NIEUW PLAN Opdrachtgever: Engie en Equinor Waar: Gent Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Engie en Equinor onderzoeken de technische en economische haalbaarheid van een fabriek die blauwe waterstof produceert in Gent. Het H2BE-project gebruikt autothermische reforming-technologie (ATR) om waterstof uit aardgas te produceren. Afgevangen CO2 wordt vervolgens getransporteerd en opgeslagen onder de Noorse Noordzee.

PETROCHEM 1 - 2022 49

PET01 F Projecten.indd 49

09-02-2022 10:01

LUCHTGEDREVEN MEMBRAANPOMPEN

VERDERAIR PURE Perfect voor aggressieve vloeistoffen Vervaardigd uit 100% zuivere PTFE of PE Robuust ontwerp 100% olie- en vetvrije luchtklep Verkrijgbaar met verschillende veiligheidsopties

BEZOEK ONZE WEBSITE

VERDER is fabrikant van VERDERAIR® pompen VERDER BV Tel.: +31 (0)50-549 59 00

sales@verder.nl

www.verder.nl

22-VA-AD_Chemie_PURE_185x132mm.indd 1

SPECIALIST IN HEAT TREATMENT

27-01-2022 16:39

+31(0)187 - 496940 | WWW.DELTA-HEAT-SERVICES.COM

ADVERTENTIE-INDEX Andus Group ................................................................... 55

Muehlhan .......................................................................... 8

Delta Heat Services......................................................... 50

OMV Gas Marketing Trading & Finance .......................... 2

Easyfairs ........................................................30, bijsluiters

Petrochem platformadvertentie..................................... 24

Hogeschool Utrecht ........................................................ 44

Pittsburgh Corning Europe ...................................... 20, 21

iLinqs festival juni 2022 .................................................. 52

Saint Gobain ..................................................................... 8

Krohne Nederland ............................................................ 4

Stappert Noxon ............................................................... 46

Logisticon Water Treatment ............................................ 18

Van der Linden & Veldhuis Isolatie ................................ 56

Mainnovation .................................................................. 34

Vecom Group .................................................................. 46

Market review ................................................................. 52

VEGA Meet- en Regeltechniek ....................................... 48

Mersen Benelux .............................................................. 30

Verder .............................................................................. 50

PET Advertenties.indd 50

09-02-2022 10:46

PROJECTEN Opdrachtgever: Fluxys/Parkwind/Eoly Waar: Zeebrugge Investering: 35 miljoen euro Beslissing: 2022

Fluxys, Parkwind en Eoly willen een elektrolyzer van 25 megawatt in Zeebrugge realiseren. De haalbaarheidsstudie voor het project – Hyoffwind genoemd – is positief uitgevallen. Als het project groen licht krijgt wil het consortium in 202 beginnen met de bouw van de installatie. De eerste productie is gepland voor begin 2023.

Opdrachtgever: Gasunie Waar: Zuidwending Investering: 500 miljoen euro Beslissing: 2022

Gasunie bereidt de opslag van groene waterstof voor in vier zoutcavernes bij Zuidwending. Als alles volgens plan verloopt, kan de eerste zoutcaverne in 2026 zijn gevuld met waterstof. En het is de bedoeling dat er in 2030 vier cavernes met waterstof zijn gevuld.

Voor het geschikt maken van alle vier de cavernes is ongeveer 500 miljoen euro nodig.

Opdrachtgever: Gasunie Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2022

Afhankelijk van het project van Shell voor een waterstoffabriek op de Tweede Maasvlakte, is er een pijpleiding nodig. Gasunie en Havenbedrijf Rotterdam willen die aanleggen en exploiteren. De pijpleiding loopt van de fabriek naar de raffinaderij van Shell in Pernis.

Het definitieve besluit is gepland in 2022. Het project kan halverwege 2024 afgerond.

Opdrachtgever: o.a. Gasunie Waar: Den Helder Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Gasunie, NAM, GasTerra, Port of Den Helder, Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord, gemeente Den Helder, provincie Noord-Holland en New Energy Coalition onderzoeken de haalbaarheid van een waterstoffabriek in Den Helder. Het gaat om een fabriek die waterstof maakt uit aardgas en de CO2 afvangt voor opslag.

Opdrachtgever: o.a. Gasunie Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2022

Havenbedrijf Rotterdam, Gasunie en EBN plannen in CCS-project Porthos een leiding door het havengebied waaraan bedrijven afgevangen CO2 kunnen leveren. Jaarlijks moet twee tot vijf miljoen ton CO2 worden opgeslagen, oplopend tot dertig miljoen in 2030. Na een investeringsbeslissing in 2022 moet het systeem in 2024 operationeel zijn.

Opdrachtgever: o.a. Gasunie en Shell Waar: Eemshaven Investering: onbekend Beslissing: 2024

Groningen Seaports, Gasunie, RWE, Shell en Equinor slaan de handen ineen voor het project NortH2. Kern is de bouw van ’s werelds grootste windpark in de Noordzee met een vermogen van tien gigawatt. En de bouw van een waterstoffabriek in de Eemshaven.

De partners verwachten zo’n 800.000 ton groen waterstof per jaar te produceren in 2040.

Opdrachtgever: H2Gate Waar: Amsterdam Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Vijf partijen onder de naam H2Gate onderzoeken of het importeren van een miljoen ton groene waterstof per jaar haalbaar is in de Amsterdamse haven. Ook werken ze aan een blauwdruk voor een import-, opslag-, distributie- en handelshub. Het initiatief ligt bij Port of Amsterdam en tankopslagbedrijf Evos.

Opdrachtgever: o.a. Haven Oostende Waar: Oostende Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Haven Oostende, DEME Concessions en PMV willen een groene waterstoffabriek bouwen. De fabriek vangt pieken bij de productie van groene stroom af en moet in 2025 klaar zijn. Eerst wordt de haalbaarheid verder onderzocht waarna demonstratieprojecten volgen. De fabriek - Hyport - krijgt een capaciteit van 50.000 ton waterstof per jaar.

UPDATE Opdrachtgever: HyCC en Tata Steel Waar: IJmuiden Investering: onbekend Beslissing: onbekend

HyCC en Tata Steel willen een 100 MW elektrolyser op het terrein van Tata Steel in IJmuiden bouwen. Deze gaat – naast zuurstof – maximaal 15.500 ton waterstof per jaar produceren. Het project heeft de naam H2ermes gekregen.

UPDATE Opdrachtgever: HyCC en Gasunie Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: onbekend Beslissing: medio 2022

HyCC en Gasunie New Energy willen een 20 MW elektrolyser bouwen op het Chemie Park Delfzijl. Deze gaat maximaal 3.000 ton groene waterstof per jaar maken. BioMCN maakt er met CO2 uit haar proces e-methanol van. In een tweede stap willen de partners de installatie uitbreiden naar 60 megawatt. Djewels 2 levert 6.000 ton groene waterstof extra op. Deze is bestemd voor SkyNRG dat er biokerosine mee wil maken

PETROCHEM 1 - 2022 51

PET01 F Projecten.indd 51

09-02-2022 10:01

MARKET REVIEW DEMONTAGE

PIPE SUPPORTS

DDM Demontage B.V. Demontage, Sloopwerken Industriële verhuizingen, Asbestsanering 3454 PW DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

PROCESS CONTROL

WARMTEBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

MAGION Process Control Engineering B.V. Dutramex B.V.

Energieweg 19 4143 HK LEERDAM Tel: +31(0)345 - 61 40 11 E-mail: sales@dutramex.com Website: www.dutramex.com Veerhangers & -supports Hydraulische Schokdempers Trillingsdempers Bewegingsbegrenzers Pijpophangingen Pijpondersteuningen Klemsystemen Glijplaten Isolatiepakketten Counter Weight Systemen Staalconstructies

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

STUDBOLTS

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.beck-industries.com Contactpersonen : Vanessa Schelfhout en Jon Cockram

SMIT Heat Treatment PO Box 117 5430 AC Cuijk

Locatie Rotterdam: Scheepsbouwweg 45, Rotterdam +31 78 699 96 90 rotterdam@smit-industrial.com Locatie Cuijk: Havenlaan 16, Katwijk NB cuijk@smit-industrial.com www.smit-industrial.com

e date]

[Save th

22 en 23 Juni 2022

RDM Onderzeebootloods Rotterdam

Festival van de Industrie

PET09_MartketReview-liggend2020.indd 50

19-08-2021 12:47

PET Advertenties.indd 52

09-02-2022 10:46

PROJECTEN Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: mogelijk Antwerpen Investering: onbekend Beslissing: 2023

Ineos Oxide wil een nieuwe fabriek voor ethylideen norborneen (ENB) bouwen. Een beslissing over de locatie van de nieuwe fabriek is nog niet genomen. Een van de opties is om in Antwerpen een tweede productielijn te bouwen. Het concern heeft daar al een ENB-fabriek, waar momenteel via debottlenecking de capaciteit wordt vergroot.

Opdrachtgever: Lyondell Waar: Botlek Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Lyondell overweegt zijn SMPO-fabriek in de Botlek uit te breiden door een debottlenecking. De capaciteit zou kunnen worden verhoogd van 325 naar 375 kiloton propyleenoxide en van 725 naar 850 kiloton styreenmonomeer per jaar. Het project wordt nog onderzocht op financiële en technische haalbaarheid.

Opdrachtgever: NAM Waar: Emmen Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Op de NAM-locatie van de voormalige gaszuiveringsinstallatie in Emmen komt mogelijk een groene waterstoffabriek. Eigenaar NAM gaat deze optie met verschillende partners nader onderzoeken. Groen waterstof kan de fabrieken op het Emmtec-terrein van onder andere DSM en Teijin Aramid onafhankelijk maken van het Groningengas.

Opdrachtgever: Neptune Energy Waar: Noordzee Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Neptune Energy doet een haalbaarheidsonderzoek naar grootschalige CO2-opslag in de Noordzee. Het bedrijf wil jaarlijks tussen vijf en acht miljoen ton CO2 opslaan in de lege gasvelden in de licentiegebieden L10-A, L10-B en L10-E, die Neptune Energy exploiteert.

In totaal gaat het om 120 tot 150 miljoen ton CO2.

Opdrachtgever: Neste Waar: Rotterdam Investering: 1,5 miljard euro Beslissing: begin 2022

Neste wil een nieuwe fabriek voor hernieuwbare producten bouwen op de Eerste Maasvlakte in Rotterdam. Het bedrijf heeft daar al een raffinaderij voor duurzame diesel. De uiteindelijke investeringsbeslissing volgt eind dit jaar of begin volgend jaar. De investeringskosten zijn geraamd op 1,5 miljard euro.

Opdrachtgever: Ørsted Waar: Zeeland Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Ørsted wil in twee fasen een elektrolysecapaciteit van 1 GW realiseren. Het bedrijf wil die koppelen aan een groot windmolenpark (2GW) in het Nederlandse deel van de Noordzee.

In een eerste fase gaat het om 500 MW aan elektrolysecapaciteit. De ontwikkeling van deze fase begint zodra de regelgeving en een regionaal waterstofnetwerk klaar is. De tweede fase is afhankelijk van de aansluiting op de nationale waterstofinfrastructuur.

Opdrachtgever: Proton Ventures Waar: Bergen op Zoom Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Proton Ventures onderzoekt of het technisch/economisch haalbaar is om een fabriek voor groene ammoniak te bouwen op de site van Sabic in Bergen op Zoom. Het bedrijf denkt aan een capaciteit van 8.500 ton groene ammoniak per jaar. Grondstof voor de ammoniakfabriek is waterstof dat als bijproduct ontstaat in de chloorfabriek van Sabic.

Opdrachtgever: RWE Waar: Eemshaven Investering: onbekend Beslissing: 2022

Het project Eemshydrogen van RWE omvat de bouw van een 50 MW-elektrolyzer in de Eemshaven met een directe aansluiting op windpark Westereems van RWE. Als RWE in 2022 een definitieve investeringsbeslissing neemt, kan het in 2024 groene waterstof produceren. BioMCN is dan de eerste klant. Mogelijk neemt Evonik ook groene waterstof af.

Opdrachtgever: RWE Waar: Geleen Investering: onbekend Beslissing: 2022

RWE wil op Chemelot een installatie bouwen die organische reststromen verwerkt tot grondstoffen-pellets, om die via vergassing om te zetten in circulaire waterstof. Over de afname van deze waterstof is RWE in gesprek met OCI, het moederbedrijf van kunstmestproducent OCI Nitrogen.

Opdrachtgever: Shell Waar: Emmen Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Shell heeft vergevorderde plannen om een 10 megawatt elektrolyzer bouwen op het terrein van de voormalige gaszuiveringsinstallatie van de NAM in Emmen. De elektrolyzer gaat de energie van het 12 megawatt zonnepark van Shell op de locatie (28.500 panelen) omzetten in groene waterstof.

PETROCHEM 1 - 2022 53

PET01 F Projecten.indd 53

09-02-2022 10:01

PROJECTEN Opdrachtgever: o.a. Shell Waar: Tweede Maasvlakte Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2022

Samen met partners wil Shell een waterstoffabriek bouwen op de Tweede Maasvlakte in Rotterdam. Groene stroom uit windenergie moet daarbij water splitsen in waterstof en zuurstof. De fabriek krijgt een vermogen van rond de tweehonderd megawatt. De productie moet in 2024 starten met zo’n vijftig- tot zestigduizend kilo waterstof per dag. Het definitieve investeringsbesluit voor de waterstoffabriek is nog niet genomen.

Opdrachtgever: o.a. Shell en Enerkem Waar: Rotterdam Investering: 200 miljoen euro Beslissing: eind 2022

Shell, Enerkem en Havenbedrijf Rotterdam vormen het langverwachte waste-to-chemicals-project om tot waste-to-jet. De partners gaan per jaar 360 kiloton niet-recylcebaar afval omzetten in 80 kiloton jetfuel (70%) en nafta (30%). Als de vergunningaanvraag voor het herziene project soepel verloopt, kan de productie in 2025/26 beginnen.

NIEUW PLAN Opdrachtgever: Shell Waar: Tweede Maasvlakte Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2022

Shell wil op de Tweede Maasvlakte een groene waterstoffabriek bouwen, de Holland Hydrogen I. Deze gaat ongeveer 60.000 ton groene waterstof per jaar (60 ton per dag) produceren met energie van het windmolenpark Hollandse Kust Noord. Als alles volgens plan loopt, kan de installatie waarschijnlijk in 2024 in gebruik worden genomen.

Opdrachtgever: Teijin en BioBTX Waar: Emmen en Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Teijin en BioBTX hebben grote investeringsplannen om de Twaron-vezels van Teijin te verduurzamen. Teijin is al zo ver dat de engineering wordt voorbereid. BioBTX heeft nu een demofabriek in Groningen en denkt aan een fabriek – mogelijk in Delfzijl – van enige tientallen miljoenen euro’s. De investering van Teijin zou een veelvoud daarvan bedragen.

Opdrachtgever: Uniper Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2022

Uniper wil groene waterstof gaan produceren op haar Maasvlakte-locatie. Het bedrijf onderzoekt de mogelijkheden van een elektrolyse-installatie die om te beginnen een capaciteit van 100 MW krijgt. In de verdere toekomst kan de capaciteit groeien naar 500 MW. Een investeringsbesluit volgt in 2022.

Opdrachtgever: UPM Waar: Maasvlakte 2 Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2023

Het Finse UPM wil een geavanceerde bioraffinaderij met een capaciteit van 500.000 ton hernieuwbare brandstoffen in Rotterdam bouwen. Grondstoffen zijn houtige biomassa, vloeibaar afval en andere restgrondstoffen. Het havenbedrijf Rotterdam heeft voor UPM een terrein op Maasvlakte 2 gereserveerd.

Opdrachtgever: Vattenfall Waar: Amsterdam Investering: onbekend Beslissing: 2022

Vattenfall heeft plannen voor de bouw van een 10 megawatt elektrolyzer op het terrein van de voormalige Hemweg-centrale in Amsterdam. De elektrolyzer moet in 2024 operationeel zijn. Eventueel wordt de capaciteit tegen 2027 nog verhoogd naar 100 megawatt.

Het bedrijf neemt in 2022 een definitief besluit over project HY4Am.

Opdrachtgever: Wintershall Waar: Blok F17 Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Wintershall wil ongeveer 120 kilometer ten noorden van Den Helder olie en gas winnen (blok F17). De verwachte productie zou maximaal 20.000 vaten olie en 500.000 kubieke meter gas per dag zijn. Het gas wordt per pijpleiding getransporteerd. De olie wordt in een onderwateropslagtank opgeslagen die wekelijks wordt geleegd.

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: onbekend Beslissing: uiterlijk begin 2022

Yara wil in Sluiskil groene ammoniak produceren. Daarvoor werkt het samen met offshore windparkontwikkelaar Ørsted. Een 100 megawatt elektrolyzer moet de windenergie van Ørsted omzetten in groene waterstof, waarmee Yara zo’n 75.000 ton groene ammoniak per jaar kan maken, en vervolgens groene meststoffen.

Opdrachtgever: Zeeland Refinery Waar: Vlissingen Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Zeeland Refinery heeft plannen voor de bouw van een honderdvijftig megawatt elektrolyzer in Vlissingen. Deze zou vanaf 2025 waterstof aan de raffinaderij kunnen gaan leveren. Een groeipad naar één gigawatt in 2030 behoort ook tot de mogelijkheden.

PETROCHEM 1 - 2022 54

PET01 F Projecten.indd 54

09-02-2022 10:02

Maatwerk Maatwerk | vakmanschap | vakmanschap | veiligheid | veiligheid (VCA-P) (VCA-P) Lengkeek Lengkeek Staalbouw Staalbouw realiseert realiseert alsals fullservice fullservice aanbieder, aanbieder, staalconstructie staalconstructie onderdelen onderdelen voor voor industriële industriële productiefaciliteiten. productiefaciliteiten.

Met Met bijna bijna 90 90 jaar jaar ervaring ervaring zijnzijn wijwij gespecialiseerd gespecialiseerd in in onderhouds-, onderhouds-, reparatie-, reparatie-, inspectieinspectieenen nieuwbouwwerkzaamheden nieuwbouwwerkzaamheden in de in de zware zware enen (petro)chemische (petro)chemische industrie. industrie.

• • • • •

•StaalStaalen en trapconstructies, trapconstructies, platforms, platforms, leidingbruggen, leidingbruggen, tijdelijke tijdelijke constructies, constructies, etc.etc.

•Inmeting Inmeting en en engineering engineering door door eigen eigen professionals. professionals.

•On-site On-site werkzaamheden werkzaamheden onder onder zeer zeer uitdagende uitdagende omstandigheden, omstandigheden, in operationele in operationele fabrieken. fabrieken.

•Montagewerkzaamheden Montagewerkzaamheden tijdens tijdens turn-arounds. turn-arounds.

•Betrouwbaarheid, Betrouwbaarheid, snelheid snelheid vanvan levering levering en en flexibiliteit flexibiliteit staan staan altijd altijd voorop! voorop!

Lengkeek Lengkeek Staalbouw Staalbouw is een is een zelfstandige zelfstandige werkmaatschappij werkmaatschappij binnen binnen Andus Andus Group: Group: eeneen internationaal internationaal opererende opererende holdingmaatschappij holdingmaatschappij metmet gespecialiseerde gespecialiseerde werkmaatschappijen werkmaatschappijen diedie wereldwijd wereldwijd actief actief zijnzijn in een in een breed breed industrieel industrieel werkveld. werkveld.

Kennismaken?

Kennismaken?

Graag.

Graag.

BelBel of kijk of kijk op op www.lengkeek-staalbouw.nl www.lengkeek-staalbouw.nl of www.andusgroup.com of www.andusgroup.com

Lengkeek Lengkeek Staalbouw Staalbouw BV BV | Oppermanstraat | Oppermanstraat 80,80, 3194 3194 ACAC Hoogvliet Hoogvliet NL NL | T +31 | T +31 (0)10 (0)10 - 416 - 416 16 16 44 44 | E info@lengkeek-staalbouw.nl | E info@lengkeek-staalbouw.nl

Lengkeek Lengkeek A4 adv A4Petrochem adv Petrochem - 2022.indd - 2022.indd 1 1 PET1 omslag los.indd 55

24-1-2022 24-1-2022 08:45:31 08:45:31 09-02-2022 10:48 10:48 09-02-2022 10:51

Petrochem Nr. 1 - 2022

PET Aomslag Voorplaat.indd PET1 los.indd 156

09-02-2022 10:52

VEILIG ONDERHOUD & ASSET MANAGEMENT

12, 13 EN 14 APRIL 2022 | EVENEMENTENHAL GORINCHEM

www.maintenance-gorinchem.com/registreer. of www.worksafe.nl/registreer

REGISTREER VOORAF

Het platform voor veilig onderhoud binnen de industrie Bezoek de vakbeurzen door u vooraf in te schrijven in twee stappen 1. Ga naar www.worksafe.nl/registreer* 2. Klik op ‘Schrijf u nu in’, vervolgens op registreren en voer uw code in

Data & openingstijden

SCHRIJF U NU IN MET CODE

3048

12 april 2022 13 april 2022 14 april 2022

10:00 – 17:00 10:00 – 18:00 10:00 – 17:00

Locatie Evenementenhal Gorinchem Franklinweg 2 4207 HZ Gorinchem

Kijk op maintenance-gorinchem.com/covid-19-faq of worksafe.nl/covid-19-faq voor de meest gestelde vragen over de huidige coronasituatie. * Uw ticket geeft ook toegang tot vakbeurs Maintenance.

23-24/03 • Antwerp Expo

UW PERSOONLIJKE

UITNODIGING

THE LEADING TRADE EVENT FOR INDUSTRIAL MAINTENANCE

TRADE EVENT FOR INDUSTRIAL FLUID AND GAS TECHNOLOGIES

THE FUTURE OF MEASUREMENT & CONTROL TECHNOLOGY

REGISTREER NU VOOR GRATIS TOEGANG MET CODE: BAAB1000 1 TICKET IS GELDIG VOOR DE 3 EVENTS

via www.maintenance-expo.be www.pumps-valves.be www.mr-expo.be