Godisen izvestaj 2012 za web by agencija akreditacija

Содржина

Table of Contents

Порака од раководството

Foreword of the Management

Организациja на ИАРМ

Organization of IARM

Осврт на првата деценија од работата на ИАРМ (2003-2013)

Ten successful years of IARM (2003-2013)

Правни и човечки ресурси

Legal and Human Resources

Технички комитети

Technical Committees

Пул на оценувачи и експерти

Pool of Assessors

Обуки, работилници, семинари

Trainings, workshops, seminars

Проектни активности

Project activities

Соработка со национални институции

Cooperation with the National Institutions

Меѓународна и билатерална соработка

International and Bilateral Cooperation

Промотивни активности

Promotional Activities

Акредитациски активности

Accreditation Activities

Знаци за акредитација

Accreditation Marks

Порака од раководството Почитувани,

М-р Борче Размоски, Претседател на Советот на ИАРМ Borce Razmoski M.Sc., President of the IARM’s Council

Традиционално, и оваа година Ви го презентираме Годишниот извештај за 2012 година, во кој се содржани активностите кои ја одбележаа изминатата година. 2012 година ќе биде запаметена како година на големи успеси во работата на Институтот за акредитација на Република Македонија (ИАРМ), бидејќи е година која бележи значајни датуми на кои се потпишаа меѓународните договори за взаемно признавање на резултатите од акредитираните активности со Европската организација за акредитација (ЕА) и Меѓународната организација за акредитација на лаборатории (ILAC). Воедно, ова издание на Годишниот извештај е збогатено и претставува своевидна монографија на Институтот за акредитација на Република Македонија, бидејќи во годината на негово издавање го одбележуваме првиот децениски јубилеј од основањето и работењето на Институтот. Имено, во месец март 2013 година се навршија 10 години од донесувањето на Одлуката за основање на Институтот за акредитација на Република Македонија, како национално тело за акредитација. Оттука, првите страници од Извештајот се посветени на севкупната измината работа на Институтот, неговите почетоци, развој, градење на сопствените капацитети, воспоставување на сопствен систем за управување со квалитет и негово постојано усогласување и надградување, како и промовирање на системот за акредитација. Но, најпрвин, да се навратиме на 2012 година. Главните активности кои што ја одбележаа изминатата година во работењето на ИАРМ продолжија во правец на негово континуирано институционално зајакнување. Тоа значи дека вработените во ИАРМ, но и надворешните сoработници на ИАРМ беа учесници на

бројни обуки, работилници и семинари на кои се обработуваа теми од значење за акредитацијата, следење на новините во стандардите, нивни ревизии, измени и дополнувања. Од особено значење во градењето на институционалните капацитети беше реализацијата на ИПА Проектот 2008, кој траеше заклучно до крајот на првата половина од 2012 година. Паралелно се работеше и на одржување и надградување на системот за управување со квалитет, преку усогласување на процедурите и правилниците за работа на ИАРМ со измените и дополнувањата на стандардите. Согласно планот за надзори, навремено се реализирани сите надзори, а вкупниот број на акредитирани тела бележи постојан пораст. Истовремено, соработката со другите институции продолжи да тече, а притоа не изостанаа ниту активностите на меѓународен план. На крајот, би сакале да потенцираме дека потпишувањето на двата меѓународни договори има двојно значение. Од една страна, тие се признание за успешна реализација на сите активности на ИАРМ на полето на акредитацијата, но воедно и обврска за негово натамошно одржување и надградување. Од друга страна, со нивното потпишување ИАРМ им обезбеди рамноправност и еднаквост на меѓународен план на националните акредитирани тела. Тргнувајќи од оваа улога на акредитацијата за овозможување на слободна светска трговска размена, годинава мотото за улогата и значењето на акредитацијата на глобален план е токму ,,Акредитацијата: Олеснување на светската трговија”. Оттука, ни преостанува да посакаме да се истрае на овој план и да се множат уште многу други успеси и јубилеи под знакот на ИАРМ! Со почит, М-р Борче Размоски, Претседател на Советот на ИАРМ Д-р Трпе Ристоски, в.д. директор на ИАРМ

Foreword of the Management Dear Sir/Madam, Traditionally, this year as well, we are presenting the Annual Report for 2012, encompassing the activities which marked the past 2012. This year will be remembered as a year of great successes in the work of the Institute for Accreditation of the Republic of Macedonia (IARM), since it is a year which marked significant dates when the international agreements for the multilateral recognition of the accreditation activities with the European co-operation for Accreditation (EA) and the International Laboratory Accreditation Cooperation (ILAC) were signed. Additionally, this issue of the Annual Report has been enriched and takes upon a form of monographic publication of the Institute for Accreditation of the Republic of Macedonia, since the time of publication of this report marks the first decade of the establishment and operation of the Institute. Namely, in March 2013, ten year mark was reached from the time when the Decision for establishment of the Institute for Accreditation of the Republic of Macedonia, as national accreditation body was passed. Hence, the first pages of this report are dedicated to the overall past work of the Institute, its beginnings, development, capacity building, introduction of its own quality management system and its continuous harmonization and upgrading, as well as promotion of the accreditation system. But, let us first go back to the year 2012. The main activities that marked the past year in IARM continued in the direction of its continuous institutional strengthening. Thus the IARM employees and technical assessors were participants of numerous trainings, workshops and seminars elaborating topics significant to the accreditation, monitoring the novelties in the stan-

dards, their revisions, changes and amendments. Especially important in the process of institutional capacity building was the implementation of the IPA Project 2008, completed in the first half of 2012. At the same time, we worked on maintaining and upgrading the quality management system, via harmonization of the IARM procedures and regulationes with the changes and amendments of the standards. In accordance with the monitoring plan, we completed timely all of the surveillances, and the overall number of the accredited bodies has continuously been increasing. The cooperation with the other institutions continued, including the activities on the international level. Finally, we would like to underline that the signing of the two international agreements has double importance for IARM. They are recognition of the successful realization of all IARM’s activities in the field of accreditation, but also an obligation for its future maintaining and upgrading, on one hand. At the other hend, IARM provided equality and fairness on the international level for the national accredited bodies. Having in mind this role of the accreditation, to provide free world trade, this year motto for the global role and importance of the accreditation is “Accreditation: Facilitating World Trade.” Therefore, we wish to endure on this way, with more successes and jubilees under the IARM’s mark!

Д-р Трпе Ристоски, в.д. директор на ИАРМ Trpe Ristoski Ph.D., Acting Director of IARM

Sincerely yours, Borce Razmoski M.Sc., President of the IARM’s Council Trpe Ristoski Ph.D., Acting Director of IARM

Организациja на ИАРМ

Organization of IARM

Осврт на првата деценија од работата на ИАРМ (2003-2013) Институтот за акредитација на Република Македонија - ИАРМ е основан со Законот за акредитација (“Службен весник на Република Македонија”, бр.54/2002 ) и Одлуката на Владата на Република Македонија за основање на ИАРМ (“Службен весник на Република Македонија”, бр.14/2003). Со Законот за акредитација беше уредено основањето, организацијата и работењето на Институтот за акредитација на Република Македонија како јавна установа која ги врши работите и задачите на национален акредитациски сервис, како и постапките за акредитирање врз основа на овој и други закони, како и вршењето надзор над исполнувањето на барањата за акредитација. Уште од самиот почеток со работа ИАРМ пристапи кон воспоставување и градење на системот на акредитација, согласно релевантните европски и меѓународни стандарди за акредитацијата. Притоа, во преден план е промовирање на системот на акредитацијата со сите негови предности на домашен терен, а тоа значи да се запознаат стопанствениците, но и граѓа-

ните со бенефитот од него, да се научи што значи квалитет, каде тој да се бара и како да се препознае. Покрај активностите на домашен терен, паралелно, се делува и работи на надворешен план, да се воспостават и градат односи на соработка со други сродни институции, и секако зачленување во големите семејства како што се Европската организација за акредитација ЕА и Меѓународната соработка за акредитација на лаборатории ILAC. Веќе во 2007 година ИАРМ стана полноправна членка на ЕА, а во 2008 година придружна членка на Меѓународната соработка за акредитација на лаборатории ILAC. ИАРМ континуирано дејствува во правец на одржување и надградување на воспоставениот систем на акредитација, што подразбира тековно следење на измените, дополнувањата и новините во барањата на стандардите и усогласување на документите од системот за управување со квалитет со нив (правилници и процедури). Исто така, ИАРМ воспостави и систем за оцена на лица кои можат да бидат вклучени во официјалната Листа на оценувачи на ИАРМ –

Ten successful years of IARM (2003-2013) Institute for Accreditation of the Republic of Macedonia – IARM has been established with the Law on Accreditation (“Official Gazette of the Republic of Macedonia”, No.54/2002) and the Decision of the Government of the Republic of Macedonia for establishment of IARM (Official Gazette of the Republic of Macedonia”, No.14/2003). The Law on Accreditation regulates the establishment, organization and operation of the Institute for Accreditation of the Republic of Macedonia, as public institution that performs the tasks and duties of the national accreditation service, including the procedures for accreditation on the basis of this and other laws, as well as surveillance over the fulfillment of the accreditation requests. From the very beginning of the operations, IARM started introducing and building the accreditation system, in accordance with the relevant European and international accreditation standards. Furthermore, the priority is the promotion of the accreditation system with all its advantages domestically, including familiarization of the entrepreneurs, but also the citizens with its benefits,

to understand the meaning of the quality, how to look for it and how to recognize it. Besides the domestic, activities have been performed on international level also, including establishing and building cooperation with other similar institutions, as well as work towards becoming members of the big families such as European co-operation for Accreditation (EA) and the International Laboratory Accreditation Cooperation (ILAC). Already, in 2007 IARM became а full member of EA and in 2008 an associated member of International Laboratory Accreditation Cooperation (ILAC). IARM continuously operates in light of maintaining and upgrading the established accreditation system, which means consistent monitoring of the changes, amendments and novelties of the standard requirements and harmonization of the relevant documents from the quality management system (regulations and procedures). Also, IARM established a system for assessment of persons that can be included in the official list of IARM assessors – lead and technical assessors and experts. The development cycle continuously re-

водечки и технички оценувачи и експерти. Со оглед на тоа што, развојниот циклус постојано бара надградба, запознавање со тековните измени и дополнувања или новини во важечките барања на стандардите и останатата регулатива, тоа ја наметнува потребата од постојано учество, но и организирање на обуки, семинари, работилници, курсеви, не само за вработените во ИАРМ, туку и за неговите надворешни соработници. Сето ова со цел да се создадат услови за компетентна, ефикасна и ефективна имплементација на барањата за спроведување на постапките за акредитација. Сертификатите на првото инспекциско тело и првото сертификациско тело, акредитирани од страна на ИАРМ, се издадени во 2005 година, а во 2006 година се издадени и првите сертификати на акредитирана лабораторија за тестирање и првата лабораторија за калибрација. Воден од визијата за европско и меѓународно интегрирање, на иницијатива на ИАРМ во 2009 година се донесе новиот Закон за акредитација (“Службен весник на Република Mакедонија” бр.120/2009), усогласен со Европската регулатива бр.765/2008. Особен успех се бележи во текот на минатата 2012 година, кога ИАРМ како полноправен член, со двете меѓународни организации ги потпиша најважните договори за взаемно признавање на резултатите од акредитираните активности ЕАМLА и ILAC-МRА, што претставува заокружување на визионерската мисија на ИАРМ за обезбедување рамноправност на македонските акредитирани тела со странските акредитирани тела. Договорот со Европската организација за акредитација (EA-MLA) за областите: лаборатории за тестирање и калибрација, инспекциски тела и сертификациски тела за производи, официјално се потпиша на 23 мај 2012 година, во Мадрид, Шпанија, за време на одржувањето на Годишното собрание на ЕА, додека договорот со Меѓународната (светската) организација за акредитација на лаборатории (ILAC-MRA) се потпиша на 24 oктомври 2012 година во Рио Де Жанеиро, Бразил, во рамките на Годишното Собрание на ILAC. Потпишувањето на двата договори значи признание дека ИАРМ ефикасно, стручно, ком-

петентно и доверливо ја врши својата основна дејност – акредитацијата, односно постапките за акредитација се изведуваат согласно барањата на стандардите од серијата МКС ЕN 45000, односно МКС ЕN ISO/IEC 17000 и документите на националните, европските и меѓународните организации. Успехот во работниот процес на ИАРМ се должи на координација на работата на редовно вработените лица, директорот на ИАРМ, Советот на ИАРМ и Одборот за надзор на материјалнофинансиското работење, како и надворешните соработници. Притоа, неминовна стручно-техничка поддршка даваат и формираните Секторски и Технички комитети за сите области на акредитација, во кои членуваат стручни и компетентни лица со различни образовни профили. Во текот на овој развоен период, институционалните капацитети на ИАРМ се зајакнаа благодарение на меѓународните проекти во кои ИАРМ беше вклучен, и тоа: CARDS National 2003-SMAQVA, CARDS Regional 2006, TAIEX, BERIS, IPA-ТAIB 2008 National, IPA Regional, GIZ National, PTB Regional. Во рамки на проектите беа одржани многубројни обуки за вработените во ИАРМ и за надворешните соработници на ИАРМ - технички оценувачи и експерти. Во рамки на проектите беше обезбедена и техничка помош за доопремување на ИАРМ и основање на сопствен Тренинг центар. Исто така, посветено е посебно внимание на промоција на системот на акредитација, за која цел се публикувани повеќе наменски брошури и друг материјал со цел подигнување на свеста за значењето на акредитацијата и придобивките од неа. ИАРМ остварува тесна соработка со телата за акредитација од регионот и пошироко, особено во делот на размена на оценувачи/експерти и искуства. Паралалено се остварува активна соработка со државните органи, институции и економските оператори. Зајакнатите институционални капацитети на ИАРМ резултираа со висок степен на ефикасност во работата, благовремено постапување по пријавите за акредитација, што е видливо преку зголемениот број на издадени сертификати за акредитација.

quires upgrading, familiarization with the current changes and amendments, as well as with the novelties in the standard requirements and the other regulations, which imposes the need for continuous participation at, but also organization of trainings, seminars, workshops, courses, not only for the IARM employees, but also for its associates. All of this, is ordered to create conditions for competent, efficient and effective implementation of the requirements for performing of the accreditation procedures. The certificates of the first inspection body and first certification body, accredited by IARM, were issued in 2005, and in 2006 were issued the first certificates of the accredited testing laboratory and calibration laboratory. Lead by the vision for European and international integration, upon IARM initiative, the new Law on Accreditation was passed in 2009 (Official Gazette of the Republic of Macedonia no. 120/2009), harmonized with the European regulation no.765/2008. Significant success was marked in the course of last 2012, when IARM, as a full member, signed the most important agreements for mutual recognition with the two international organizations, which means enveloping of the IARM vision for ensuring equality of accredited Macedonian conformity assessment bodies with foreigns. The Multilateral Agreement with the European co-operation for Accreditation (EA-MLA) for the following areas: testing and calibration laboratories, inspection bodies and certification bodies for products, was officially signed on 23 May, 2012 in Madrid, Spain, during the General Assembly of EA, while the Mutual Recognition Agreement with the International Laboratory Accreditation Cooperation (ILAC-MRA) was signed on 24 October, 2012 in Rio de Janeiro, Brazil, within the framework of the General Assembly of ILAC. The signing of the both agreements signifies recognition that IARM performs its basic function – the accreditation efficiently, professionally, in a

competent manner and with confidentiality, i.e. the accreditation procedures are performed in accordance with the standard requirements from the MKC EN 45000 series, or MKC EN ISO/IEC 17000 and the documents of the national, European and international organizations. The success in the work process of IARM is a result of the coordination of the work of the full time employees, IARM Director, IARM Council and the Material and Financial Supervision Board, as well as the IARM’s associates. Furthermore, the necessary professional-technical support is provided by the established Sector and Technical Committees for all of the accreditation areas, the members of which are professional and competent persons with various educational backgrounds. In the course of this developmental process, the institutional capacities of IARM have strengthened, as a result of the international projects that IARM was involved in, such as: CARDS National 2003-SMAQVA, CARDS Regional 2006, TAIEX, BERIS, IPA-ТAIB 2008 National, IPA Regional, GIZ National, PTB Regional. As part of these projects many training events were held for IARM’s employees and technical assessors. Within the framework of the projects also technical assistance was provided for equipping of IARM and establishing of its own Training center. Also, special attention was placed on the promotion of the accreditation system, by publishing several related brochures and other material in order to raise the awareness for the importance of the accreditation and its benefits. IARM establishes a close cooperation with the accreditation bodies from the region and broader, especially in the area of exchange of assessors/experts and experiences. Simultaneously, active cooperation is being established with the state bodies, institutions and economic operators. The enhanced institutional capacities of IARM resulted with high level of efficiency in the work, timely action upon the accreditation applications, which is visible via the increased number of issued accreditation certificates.

Постапките за акредитација кои ги спроведува ИАРМ се однесуваат на акредитација на: лаборатории за тестирање и калибрација, тела кои вршат сертификација на производи, тела кои вршат сертификација на системи за управување (со квалитетот, со животната средина, со безбедноста, со сигурноста и друго), тела кои вршат сертификација на лица, тела кои вршат инспекција и други тела за оцена на сообразност. ИАРМ организациски своите активности ги изведува преку два сектори за акредитација и одделенија во нивни рамки, и тоа: Сектор за акредитација на инспекциски и сертификациски тела и Сектор за акредитација на лаборатории за тестирање и калибрација. Работата на двата сектори е тесно поврзана, имајќи во предвид дека нивните активности мора да бидат хармонизирани. Досега ИАРМ има издадено вкупно 121 сертификат на акредитирани тела за оцена на сообразност, и тоа: 71 инспекциско тело, 38 лаборатории за тестирање, 1 медицинска лабораторија, 6 лаборатории за калибрација и 5

сертификациски тела. Најголемиот број на акредитации се доделени во регулираната област. Дел од правната регулатива, вклучувајќи ги: Законот за техничка инспекција, Законот за метрологија, Законот за возила, Законот за работното време, задолжителните одмори на мобилните работници и возачите во патниот сообраќај и уредите за запишување во патниот сообраќај, Законот за безбедност на храната, Законот за органско земјоделско производство, Законот за квалитет на земјоделски производи, Правилник за квалитет на течни горива и други прописи, ја пропишуваат акредитацијата како законски предуслов за добивање или одржување на овластување на телата за оцена на собразност (инспекциски тела, сертификациски тела и лаборатории). Истовремено ИАРМ прифаќа нови предизвици, подготвено одговара на барањата за акредитација и во други области, што резултира со развивање на нови шеми за акредитација. Оттука, следи констатацијата дека ИАРМ во текот на својата прва деценија успеа да се изгради како Институт со ценет углед и статус, како на внатрешен, така и на надворешен план.

Акредитирани тела 2005 - 2012

* Податоците за акредитираните тела се дадени заклучно со месец мај 2013 година.

The accreditation procedures implemented by IARM, cover the accreditation of the following scope: Testing and calibration laboratories; Product certification bodies; Management systems certification bodies (quality, environment, safety, security, etc.); Persons certification bodies; Inspection bodies and Other conformity assessment bodies. IARM organizationally performs its activities through two accreditation departments and sections within them, as follows: Department for Accreditation of Inspection and Certification Bodies and Department for Accreditation of Testing and Calibration Laboratories. The work of the both departments is closely related, having in mind that the activities in the departments have to be harmonized. So far IARM has issued in total 121 certificates to accredited bodies for conformity assessment, as follows: 71 inspection bodies, 38 testing laboratories, 1 medical laboratory, 6 calibration laboratories

and 5 certification bodies. The major number of accreditations has been awarded in the field which is legally regulated. Several laws, including Law on technical inspection, Law on metrology, Law on vehicles, Law on working hours, obligatory rests of the mobile workers and drivers in the road traffic and devices for recording data in the road traffic, Law on food safety, Law on organic agricultural production, Law on quality of the agricultural products, Regulation on the quality of liquid fuels and other regulations, imposed accreditation of conformity assessment bodies (inspection bodies, certification bodies and laboratories) as precondition for obtaining or keeping an authorization from the regulators. At the same time, IARM accepts new challenges, and is prepared to answer to the accreditation requests for other areas, which results in developing of new accreditation schemes. According the above, it can be concluded that IARM in the course of its first decade successed to grow into a renounced and highly esteemed Institute, at national and international level. Accredited Bodies 2005 - 2012

*The data on the accredited bodies includes data by May 2013

2012

Правни и човечки ресурси

ИАРМ работи согласно Законот за акредитација донесен во 2009 година, дополнет во 2011 година, како и меѓународните и домашните стандарди, позитивното домашно законодавство и сопствениот документиран систем за квалитет.

Бројот на вработените во ИАРМ изнесува 16 лица во редовен работен однос, од кои 14 лица во 2012 година се стекнаа со звање јавни службеници.

Вработени во ИАРМ IARM’s Employees

Технички комитети Во стручното надградување и одржување на системот за квалитет, ИАРМ е потпомогнат од Техничките комитети: Технички комитет за инспекциски тела Технички комитет за сертификациски тела Технички комитет за лаборатории за тестирање и

Технички комитет за лаборатории за калибрација. Во нив членуваат претставници на акредитираните тела, претставници од листата на оценувачи и експерти на ИАРМ и други претставници на заинтересирани страни, кои со својата стручност и компетентност придонесуваат во градењето на системот за акредитација.

2012

Legal and Human Resources IARM operates in accordance with the Law on Accreditation, passed in 2009, and amended in 2011, as well as the international and national standards, the positive national legislation and IARM’s documented quality system.

The number of IARM’s employees is 16 full time employees, out of which 14 persons in 2012 gained the civil servant status.

Technical Committees In the process of professional development and maintain of the quality system, IARM is supported by the Technical Committees: Technical Committee for inspection bodies Technical Committee for certification bodies Technical Committee for testing laboratories and

Technical Committee for calibration laboratories. Members of those committees are representatives of accredited bodies, representatives from the list of IARM’s assessors and experts and other representatives of the stakeholders, who contribute in the building of the accreditation system with their professionalism and competence.

Пул на оценувачи и експерти Комитетот за оцена на лица континуирано ги ажурира досиеата на сите членови на листата за оценувачи и експерти и изработи План и програма за обуки за оценувачи, што треба да резултира со надградба на листата на оценувачи и експерти на ИАРМ, согласно процедурите на

Европската организација за акредитација (ЕА). ИАРМ има отворен повик објавен на интернет страната за пријавување на нови лица за оценувачи/експерти од различни области. Листата на оценувачи на ИАРМ ја сочинуваат 63 оценувачи, од кои:

водечки оценувачи

технички оценувачи

технички оценувачи во обука

експерти

кандидати за оценувачи

Од вкупниот број на водечки оценувачи, 10 се редовно вработени во ИАРМ. Во меѓувреме, ИАРМ издаде ново издание

на Водичот за оценувачи, којшто претставува Прирачник за оценување, наменет за секој оценувач на ИАРМ.

Guide for Assessors

Pool of Assessors The Personnel evaluation Committee continually updates the files of all of the members at the list of assessors and experts and prepared a Plan and Program for training of assessors, which should result with upgrade of the list of assessors and experts in IARM, in accordance with European

co-operation for Accreditation procedures. IARM has open announcement published at the website for registering of new persons for assessors/exerts from various areas. The list of assessors for IARM consist of 63 assessors, out of which:

lead assessors

technical assessors

technical assessors in training

experts

assessor candidates

Out of the total number of lead assessors, 10 are full time employees of IARM. In mean time, IARM issued a new edition of the

Guide for Assessors, which is a Manual for assessment, intended for each IARM assessor.

Публикации на ИАРМ во 2012 година IARM publications in 2012

Обуки, работилници, семинари Со цел надградување и подигнување на компетентноста на вработените во ИАРМ и на надворешните соработници во 2012 година беше остварено учество на соодветни обуки, семинари и работилници. Дел од нив беа организирани од ИАРМ самостојно или во рамки на одредени проекти, а дел беа организирани од други меѓународни организации.

Обуки организирани од ИАРМ датум на одржување

организатор

Обука за практична примена на барањата на стандардот МКС EN ISO/ IEC 17011 во корелација со процедурите за работа на ИАРМ (обука за обучувачи)

25-29.03.2012

ИАРМ

Обука за практична примена на барањата на стандардот МКС EN ISO/IEC 17011 во корелација со процедурите за работа на ИАРМ - подготвителна активност за претстојниот прв редовен надзор по потпишувањето на ЕА-МЛА, кој ќе го реализира оценувачки тим од ЕА

07-09.11.2012

ИАРМ

22.02.2012

ИАРМ

Обука за примена на стандардот МКС EN ISO/IEC 17025:2006

04-05.07.2012

ИАРМ - МАКЛАБ

Обука за измените на стандардот МКС EN ISO/IEC 17020:2012.

30-31.10.2012

ИАРМ - МАКЛАБ

Обука за стандардот МКС EN ISO/IEC 17021:2011 “Оценка на сообразноста – Општи барања за телата кои вршат сертификација на системи за квалитет“

18-19.01.2012 ИПА Проект - ИАРМ

Обука за стандардот МКС EN ISO/IEC 17024:2003 “Оценка на сообразноста – Општи барања за телата кои вршат сертификација на лица“

25-26.01.2012 ИПА Проект - ИАРМ

Обука за ЕМАС верификатори

13-14.03.2012 ИПА Проект - ИАРМ

Обука за обучувачи

26-29.03.2012 ИПА Проект - ИАРМ

Обука за стандардот МКС ISO 15189 (Медицински Лаборатории)

03-04.04.2012 ИПА Проект - ИАРМ

Обука за оцена на сообразност - Општи барања за тестирање на оспособеност “ по стандардот ISO/IEC МКС EN 17043:2010

29-30.05.2012 ИПА Проект - ИАРМ

Обука по стандардот МКС EN ISO 9001

20-21.06.2012 ИПА Проект - ИАРМ

Назив на обука

Обука за имплементација на стандардот МКС EN ISO/IEC 17020:2006 ,,За тела кои вршат инспекција и инспекциски методи за тахографи и таксаметри“.

Обуки во организација на Европската организација за акредитација Назив на обука

Место и датум на одржување

Обука за оценувачи на ЕА-МЛА

Брисел, 10-12.01.2012

Обука за обучувачи за стандардот EN ISO/IEC 17024:2012

Милано, 23-29.09.2012

Обука за обучувачи за стандардот EN ISO/IEC 17020:2012

Берн, 21-22.08.2012

Trainings, workshops, seminars In order to upgrade and raise the competence of the IARM employees and associates, in 2012 they participated at numerous trainings, seminars and workshops. Part of them were organized by IARM, independently or within certain projects, and part were organized by other international organizations.

Trainings organized by IARM Date of the training

Organizer

Training for practical application of the standard requirements МКC EN ISO/ IEC 17011 in correlation with IARM operations procedures (training the trainers)

25-29.03.2012

IARM

Training for practical application of the standard requirements МКC EN ISO/ IEC 17011 in correlation with IARM operations procedures – preparatory activity for the forthcoming regular supervision after signing the EA – MLA, that will be assessed by the EA assessment team

07-09.11.2012

IARM

22.02.2012

IARM

Training for application of the standard МКC EN ISO/IEC 17025:2006

04-05.07.2012

IARM - MAKLAB

Training for changes of the standard МКC EN ISO/IEC 17020:2012.

30-31.10.2012

IARM - MAKLAB

Training on MKC ISO/IEC 17021:2011 “Conformity assessment. General requirements for bodies operating certification of management systems”

18-19.01.2012

IPA Project - IARM

Training on MKC ISO/IEC 17024:2003 “Conformity assessment. General requirements for bodies operating certification of persons”.

25-26.01.2012

IPA Project - IARM

Training for EMAS verifiers

13-14.03.2012

IPA Project - IARM

Training of trainers

26-29.03.2012

IPA Project - IARM

Training for the standard МКC ISO 15189 (Medical laboratories)

03-04.04.2012

IPA Project - IARM

Training on MKC ISO/IEC 17043:2010 „Conformity assessment- General requirements for proficiency testing“

29-30.05.2012

IPA Project - IARM

Training on standard МКC EN ISO 9001

20-21.06.2012

IPA Project - IARM

Training Title

Implementation of the Standard MKC EN ISO/IEC 17020:2006 of bodies performing inspection and inspection methods for tachographs and taximeters

Тrainings organized by the European co-operation for Accreditation Training title

Place and date of training

EA team member Newcomer training

Brussels, 10-12.01.2012

Training of trainers for the standard EN ISO/IEC 17024:2012

Milano, 23-29.09.2012

Training the trainers on standard EN ISO/IEC 17020:2012

Bern, 21-22.08.2012

Проектни активности Во 2012 година, ИАРМ продолжи со учество во реализација на три меѓународни проекти:

Имплементација на проектот „ИПА-2008“ Започнатиот ИПА Национален проект (Инструмент за предпристапна помош, Компонента 1, Проект 3.01 Слободно движење на стоки – Инфраструктура за квалитет) “Техничка помош за градење на капацитетите на Институтот за акредитација (ИАРМ)“ продолжи со реализација согласно предвидениот план и динамика и истиот траеше заклучно со 30 јули 2012 година. Проектот започна со реализација на 01 февруари 2011 година, преку конзорциумот составен од “Federal Institute for Materials Research and Testing“ (BAM) од Германија, Институтот за акредитација од Литванија (LA) и Националното тело за акредитација на Германија (Dakks). Во рамки на проектот беа одржани вкупно 18 обуки.

Покрај обуките, како дел од активностите на проектот во 2012 година се реализираа 7 краткорочни експертски мисии и 2 сведочења при надзорни оцени за стандардот: МКС EN ISO/IEC 17025:2005, како и петдневна студиска посета на Акредитациското тело на Литванија од страна на 5 вработени во ИАРМ. Исто така, во 2012 година започна имплементацијата на софтверот за спроведување на постапките за акредитација, чија набавка претставуваше буџетско кофинансирање во рамките на проектот. Зацртаните основни цели на проектот: зголемување на бројот на технички оценувачи, подобрување на документацијата за системот за управување, набавка на дата менаџмент софтвер, меѓународно признавање на акредитираните активности во целост се постигнати.

Управен одбор на проектот ИПА -2008 Steering Committee of the project IPA - 2008

Project activities In 2012 IARM continued participating in the implementation of three international projects:

Implementation of the project “IPA-2008“ The initiated IPA National Project (Instrument for pre-accession assistance, Component 1, Project 3.01 Free movement of goods – quality infrastructure) “Technical Assistance for Capacity Building of the Institute for Accreditation (IARM)” continued the implementation in accordance with the projected plan and dynamics and was completed on 30 July 2012. The project started the implementation on the 1st of February 2011, through the consortium composed of “Federal Institute for Materials Research and Testing“ (BAM) from Germany, Lithuania National Accreditation Bureau and the National Accreditation Body from the Federal Republic of Germany (Dakks). Totaly 18 trainings were organized for the duration of the Project.

Besides the trainings, other project activities that took place were 7 short term expert missions and 2 witnessing during oversight of assessment for the standard: МКC EN ISO/IEC 17025:2005, as well as five day study visit to the Lithuania National Accreditation Bureau by 5 IARM employees. Also in 2012, the implementation of the software for accreditation procedures started, the procurement of which was result of budget co-financing, within the project framework. The main goals of the project: increasing the number of technical assessors, improvement of the documentation for the management system, procurement of the data management software, international recognition of the accreditation activities have been fully accomplished.

Студиска посета, Литванија, мај 2012 Study visit, Lithuania, May 2012

Регионален проект ПТБ Регионалниот проект “Промоција на регионалната соработка во југоисточна Европа на полето на инфраструктурата на квалитет“ наменет за Институтите за акредитација од Македонија, Србија, Албанија,

Црна Гора, Босна и Херцеговина и Косово, финансиран од Германскиот институт за метрологија, ги опфати следниве активности во кои учествуваа вработените од ИАРМ:

Назив на обука

Место и датум на одржување

Обука за ПТ шеми за лаборатории по стандардот EN ISO/IEC 17043

Белград, 12-13.03..2012

Обука за лаборатории за калибрација (Тренинг семинар за оценувачи на лаборатории за калибрација EN ISO/IEC 17025:2005)

Загреб, 22-25.02.2012

Обука за еко-менаџмент и аудит шеми (ЕМАС)

Сараево, 30-31.10 2012

Обука за ревизија на EN ISO/IEC 17020:2012

Истанбул, 28-29.05.2012

Обука за стандардот ISO 15189, за медицински лаборатории

Атина, 14-16.05.2012

Обука за хемиски резидуи во храна: Технички аспекти на акредитацијата (валидација, верификација, контрола на квалитет)

Тирана, 13-14.12.2012

Тркалезна маса на телата за акредитација на земјите од Југоисточна Европа

Белград, 08-10.05.2012

ИПА регионален проект Преку ИПА Регионалниот проект, вработените во ИАРМ учествуваа на Pre-PT trаining, кој се одржа во Љубљана, од 11 до 15 јуни 2012 година.

Regional PTB Project The regional project “Promotion of the Regional Cooperation in Southeastern Europe in the Field of Quality Infrastructure” related for the accreditation authorities from Macedonia, Serbia,

Albania, Montenegro, Bosnia and Herzegovina and Kosovo, financed by the German Institute for Metrology covered the following activities, where IARM employees participated:

Training title Training for PT schemes for laboratories following the EN ISO/IEC 17043 standard Training for calibration laboratories (Training seminar for assessors of calibration laboratories EN ISO/IEC 17025:2005)

Place and date of training Belgrade, 12-13.03..2012 Zagreb, 22-25.02.2012

Training for eco-management and audit schemes (EMAS)

Sarajevo, 30-31.10 2012

Training for revision of EN ISO/IEC 17020:2012

Istanbul, 28-29.05.2012

Training on ISO 15189 standard, for medical laboratories

Athens, 14-16.05.2012

Training for chemical residues in the food: Technical aspects of the accreditation (Validation, verification, quality control)

Tirana, 13-14.12.2012

Round table of the accreditation bodies for the South –Eastern Europe countries

Belgrade, 08-10.05.2012

IPA Regional Through the IPA Regional Project, the IARM employees participated at Pre-PT training, which took place in Ljubljana from 11-15 June 2012.

Соработка со национални институции ИАРМ и во 2012 година продолжи со учество во работата на повеќе работни групи формирани од страна на Владата на Република Македонија, Министерството за економија, Министерството за животна средина и просторно планирање и Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство. ИАРМ оствари активно учество во проектот на Владата на Република Македонија “Македонско сонценце“, при што од клучно значење

за реализацијата на овој проект претставува потпишувањето на меѓународните Договори ЕА-MLA и ILAC-MRA. Исто така, ИАРМ продолжи со активностите во рамките на Комитетот за надзор на пазарот и соработка со Стопанските комори во Република Македонија и Организацијата на потрошувачи на Македонија - ОПМ, како членки на Советот на ИАРМ, во насока на промоција на акредитацијата.

Меѓународна и билатерална соработка Во 2012 година ИАРМ бележи учество во следниве меѓународни активности: ИАРМ активно ја следи и учествува во работата на Eвропската организација за акредитација (ЕА); Вработените од ИАРМ учествуваа во работата на Комитетите на Eвропската организација за акредитација (Комитет за мултилатерални договори, Комитет за лаборатории, Комитет за инспекциски тела, Комитет за сертификациски тела, Комитет за комуникација и публикација и Комитет за хармонизација); ИАРМ учествуваше во работата на Поткомитетот за трговија, индустрија, царина и даноци, како и во преговорите за потпишување на Европскиот договор за оценка на сообразност и признавање на индустриските производи (АССА) со Европската Комисија; ИАРМ учествуваше во работата и на ILAC (International Laboratory Accreditation Cooperation), каде ИАРМ се стекна со статус на полноправен член.

Билатерална соработка ИАРМ со сите институти за акредитација од

регионот има потпишано билатерални договори и соработката се одвива континуирано (АТС, АТЦГ, ДАК, ДА, ХАА, ТУРКАК, БАТА, БАС, МОЛДАК). Во рамките на овие договори, ИАРМ ги реализира следниве активности: Учество во заеднички обуки; Заемни сведочења при изведување на оцени; Заеднички активности во рамките на регионалниот ИПА проект; Размена на оценувачи и експерти; Учество на Регионална конференција за акредитација во Аранѓеловац, Србија, во организација на Акредитациското тело на Србија и Учество на редовен Годишен состанок на телата од регионот во Белград.

Регионална конференц Regional Conference

Cooperation with the National Institutions IARM in 2012 continued to participate in the work of several working groups established by the Government of the Republic of Macedonia, Ministry of Economy, Ministry of Environment and Urban Planning and the Ministry of Agriculture, Forestry and Water management. IARM actively participated in the Government project “Macedonian Sun”, where key importance for the implementation of this Project was the sign-

ing of the international agreements ЕА-MLA and ILAC-MRA. Also, IARM continued with activities within the Committee for Market Supervision and continued the cooperation with the Chambers of Commerce in the Republic of Macedonia and the Consumers Organization of Macedonia, in the line of promotion of the accreditation, as members of the IARM’s Council.

International and Bilateral Cooperation In 2012 IARM participated at the following international activities: IARM actively participates in the work of the European co-operation for Accreditation (EA); IARM employees participated in the work of the Committees of the European co-operation for Accreditation (Committee for Multilateral Agreements, Committee for Laboratories, Committee for Inspection Bodies, Committee for Certification Bodies, Committee for Communication and Publication and Horisontal Harmonization Committee); IARM participated in the work of the Subcommittee for Trade, Industry, Customs and Taxes, as well as in the negotiations for signing the Eu-

ropean Agreement for Conformity Assessment and Acceptance of Industrial Products (ACCA) with the European Commission; IARM also participated in the work of ILAC (International Laboratory Accreditation Cooperation), and gained the full member status. Bilateral Cooperation IARM has signed bilateral agreements with all of the accreditation institutions from the region and has continuous cooperation (ATS, ATCG, DAK, DA, HAA, TURKAK, BATA, BAS, MOLDAK). Within the framework of these agreements, IARM has implemented the following activities: Participation at joint trainings; Joint witnessing during on site assessments; Joint activities within the framework of the regional IPA Project; Exchange of assessors and experts; Participation at the Regional Accreditation Conference in Arangelovac, Serbia, organized by the Accreditation Body of Serbia and Participation at the Annual meeting of the bodies from the region, in Belgrade.

ција, Аранѓеловац, 2012 e, Arangelovac, 2012

Промотивни активности

Во 2012 година беа одржани следниве промотивни настани:

и бенефитите од неа. Истата е достапна на интернет страните на ИАРМ и ОПМ.

Одбележан Меѓународниот ден на акредитацијата. По тој повод, ИАРМ организираше промоција за доделување на Сертификатите за акредитација на телата за оцена на сообразност акредитирани во текот на 2011 година и првата половина од 2012 година. На овој настан официјално заврши реализацијата на националниот ИПА проект “Техничка помош за градење на капацитетите на Институтот за акредитација (ИАРМ)“. Исто така, на настанот учествуваше и г-дин Томас Факлам, Претседател на Европската организација за акредитација, кој свечено го додели Договорот за взаемно признавање на резултатите од акредитираните активности со Европската организација за акредитација (ЕА-МLА). Во рамки на одбележувањето на Светскиот ден на акредитацијата, ИАРМ издаде соодветна брошура под мотото “Акредитацијата поддршка за безбедна храна и чиста вода за пиење”; Издаден е редовен „Годишен извештај за работењето на ИАРМ во 2011 година“; ИАРМ во соработка со Организацијата на потрошувачи на Македонија (ОПМ) организираше кампања за промоција на системот за акредитација во РМ, за подигање на свеста за потребата и значењето на акредитацијата, како и безбедноста на производите. Во рамки на промотивната кампања беа одржани трибини во Штип, Битола, Охрид, Кочани, Тетово и Скопје. За целта на кампањата беа издадени две брошури од информативен карактер на теми: “Акредитацијата – промотор на квалитетот” и “Лифтови, нивно одржување и периодични прегледи – основни информации за правни и физички лица”. Исто така, изработена е и “Инфотека” која претставува збир на информации за целокупната постапка на акредитација

  Со цел промоција на потпишувањето на Договорот за взаемно признавање на резултатите од акредитираните активности со Европската организација за акредитација (ЕА-MLA), ИАРМ во соработка со стопанските комори, организираше прес конференции. Системот на акредитацијата и нејзиното значење за лабораториите е промовиран во рамки на активности на Македонското здружение на лаборатории МАКЛАБ. Информациите за сите активности на ИАРМ поврзани со тековното работење редовно се публикуваат и се достапни за јавноста на интернет страната на ИАРМ.

Promotional Activities The following promotion activities took place in 2012: The World Accreditation Day was celebrated. On this occasion IARM organized promotion for awarding Accreditation Certificates to the conformity assessment bodies, accredited in the course of 2011 and the first half of 2012. This event marked the official completion of the national IPA Project “Technical Assistance for Capacity Building of the Institute for Accreditation (IARM)”. Participant at the event was Mr. Thomas Faklam, President of the European co-operation for Accreditation, who officially awarded the Multilateral Agreement Certificate singed with the European co-operation

for Accreditation (ЕА-МLА). Within the framework of the World Accreditation Day, IARM issued a brochure entitled “Accreditation: - Supporting safe food and clean drinking water”; Regular Annual Report of IARM in 2011, was issued; IARM, in cooperation with the Consumers Organization of Macedonia (OPM), organized a campaign for promotion of the accreditation system in the Republic of Macedonia, raising the awareness on the necessity and importance of the accreditation, as well as products safety. Within the frame of this promotional campaign, open debates were organized in 5 cities Stip, Bitola, Ohrid, Kocani, Tetovo and Skopje. As support to the campaign, two informational brochures were issued, entitled: “Accreditation – Promoting Quality” and “Elevators, maintenance and periodical checks – basic information for legal and natural entities”. Also “Infoteka” was prepared, as a compilation of information for the overall accreditation procedure and its benefits. This document is available at IARM and OPM websites. In order to promote the signing of the Multilateral Agreement with the European cooperation for Accreditation (EA-MLA), IARM organized press conferences, in cooperation with the chambers of commerce; The accreditation system and its importance for the laboratories has been promoted within the frame of the activities of the Macedonian Association of Laboratories MAKLAB; Information on all of the IARM activities related to the current operations have been published on regular basis and are available to the public at the IARM website.

Акредитациски активности Досега вкупно се акредитирани 121 тело за оцена на сообразност. На дванаесет од нив акредитацијата им е повлечена. Во 2012 година, на вкупно 20 тела за оцена на сообразност им е доделена акредитација. * Структурално прикажано, издадени се: 12 сертификати за акредитација на инспекциски тела (акредитирани согласно стандардот МКС EN ISO/IEC 17020:2006); 6 сертификати за акредитација на лаборатории за тестирање (акредитирани согласно стандардот МКС EN ISO/IEC 17025:2006);

1 сертификат за акредитација на сертификациско тело за системи за управување (акредитирано согласно стандардот МКС EN ISO/IEC 17021:2011); 1 сертификат за акредитација на медицинска лабораторија (акредитирана согласно стандардот МКС ISO 15189:2010). Во 2012 година на 5 тела за оцена на сообразност им е доделена реакредитација, и тоа 4 инспекциски тела и 1 лабораторија за калибрација, а кај останатите тела за оцена на сообразност ИАРМ ги реализираше редовните надзори.

* Податоците за акредитираните тела се дадени заклучно со месец мај 2013 година.

Accreditation Activities The total number of accredited bodies up to date are 121 conformity assessment bodies. The accreditation has been withdrawn with twelve of them. In 2012, accreditation* has been awarded to a total of 20 conformity assessment bodies. The structural overview shows the awards of: 12 accredited inspection bodies (accordance with МКC EN ISO/IEC 17020:2006);

1 accredited management system certification body (accordance with МКC EN ISO/IEC 17021:2011; 1 accredited medical laboratory (accordance with МКC ISO 15189:2010). In 2012, reaccreditation has been awarded to 5 conformity assessment bodies, out of which 4 inspection bodies and 1 calibration laboratory, and the other conformity assessment bodies were subject to regular surveillances by IARM.

6 accredited testing laboratories (accordance with МКC EN ISO/IEC 17025:2006);

*The data on the accredited bodies includes data by May 2013

Знаци за акредитација

Accreditation Marks

Извештајот за реализираната Програма за работа на Институтот за акредитација на Република Македонија за 2012 година, е усвоен од страна на Владата на Република Македонија.

The report of realized Program activities of the Institute for accreditation of the Republic of Macedonia for 2012, is officially adopted by the Government of the Republic of Macedonia.