Luaän vaên toát nghieäp
Thích Nöõ Lieân Hoøa
Chủng tử này, nó sẽ được lưu giữ lại trong A-lại-da thức (阿 賴 耶 識) dưới dạng khí chất, mà ta thường gọi là tập khí hay nghiệp lực. Tiến trình hành động của con người được lặp đi lặp lại nhiều lần đối với một chủng tử (hành động) được ví giống như hương thơm xông áo gọi là huân84 tập chủng tử . Tóm lại, chủng tử chứa trong A-lại-da có công năng sinh ra các pháp, gọi là hiện hành. Hiện hành là biểu hiện của những hành động, qua quá trình huân tập thành chủng tử. Nói “thức biến” (識 遍) ta không nên hiểu đơn thuần chỉ là một trong ba loại thức trên độc lập chuyển biến, mà toàn thể ba loại thức và các mối liên hệ nhân duyên giữa chúng lần lượt tuân theo quy trình (trình tự) của chúng mà phối hợp, hợp tác biến chuyển ra có tướng ngã và tướng pháp. Quy trình hiện hành huân chủng tử chúng ta bắt đầu quan sát từ Đệ Tam năng biến. Từ năm thức giác quan (nhãn thức … thân thức) năm thức này dựa vào năm căn (nhãn căn, nhĩ căn … thân căn) để sanh khởi, chúng chỉ liễu biệt dưới dạng trung tính hay ở mức tánh cảnh. Khi có ý thức đồng hành thì hoạt dụng liễu biệt của chúng trở nên mờ nhạt và yếu dần, chúng phải phụ thuộc vào ý thức. Do đó dữ liệu mà chúng cung cấp cho ý thức chỉ là những ảnh tượng mang tính khách quan. Ý thức (意 識) tiếp nhận ảnh tượng do năm giác quan cung cấp, rồi liễu biệt một cách rõ ràng tên gọi, bản chất, tác dụng…của từng loại sự vật hiện tượng đó. Sau đó, ý thức liên hệ, hợp tác với Mạt-na. Thành Duy Thức Luận cho rằng, Mạt-na là nền tảng để ý thức dựa vào đó mà sanh khởi, và pháp trần là đối tượng nhận thức của ý thức. Do đó, phạm vi tiếp xúc của ý thức đối với thế giới trần cảnh không bị hạn định bởi bất cứ cái gì. Cảnh giới mà ý thức tiếp xúc là rất rộng lớn, khắp ba thời, ba cõi, chín địa. Mạt-na là cơ sở nền tảng cho ý thức dựa vào hoạt động, nên Mạt-na đã tiếp nhận tất cả ảnh tượng trần cảnh do ý thức cung cấp, rồi thực hiện vai trò chủ đạo của mình là đo lường thẩm sát các cảnh do các thức trước duyên đến, thu nhận những ảnh tượng đó 84
Huân: Xông ướp đúng với giá trị của chính nó như ướp mùi sen vào trà thành trà sen, ướp mùi thơm vào gỗ ta có gỗ thơm. Huân có sở huân và năng huân; sở huân: Cái được xông ướp, năng huân: Cái xông ướp. Hai huân năng và sở năng theo Thành Duy Thức Luận nói cần đầy đủ bốn nghĩa mới được gọi là Năng huân và Sở huân.
- 82 -