Luaän vaên toát nghieäp
Thích Nöõ Lieân Hoøa
CHƯƠNG III QUI TRÌNH HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ THỐNG THỨC 1. Nhân duyên theo dòng biến chuyển của tâm thức Nguyên nhân và trợ duyên là điều kiện cần và đủ để cho hệ thống thức hoạt động. Nếu không có nhân duyên thì toàn bộ hệ thống thức không thể hoạt động được. Vì có nhân duyên sanh, nên tâm thức của con người cũng theo đó mà phát sinh, phản ánh các tâm lý hoạt động tích cực hoặc tiêu cực từ đó dẫn sinh ra hệ quả, biểu hiện ở các thế giới có phàm, Thánh, súc sanh… trong kiếp sống này. Ở đây, chỉ trình bày khái quát về Nhân, Duyên, Quả theo tiến trình Nhân - duyên - quả của hệ thống thức. Bởi vì, chủng tử và hiện hành đều làm nhân-duyên sanh ra thức, hay nói cách khác là làm nhân-duyên cho thức hoạt dụng. Theo các Luận Sư Thành Duy Thức trình bày gồm có bốn duyên, mười nhân và năm quả. 1.1. Bốn duyên Thông qua sự chuyển biến giữa các thức năng biến với thế giới trần cảnh, tiến trình nhận thức được thiết lập, được nhận thức như một ảnh tượng tồn tại trong tâm và thế giới thực tại mà ảnh tượng được ghi nhận lại trong tâm thức là tồn tại một cách “giả” có. Để có tiến trình nhận thức như vậy, Thành Duy Thức Luận cần có bốn duyên hợp thành quy trình chuyển biến. Nhân duyên: Chỉ cho tất cả các chủng tử sinh hiện hành. Chủng tử là những hạt giống gồm những khái niệm bao quát tất cả mọi sự vật hiện tượng; vì sự vật hiện tượng nào cũng có các hạt giống tiềm ẩn, mà dựa vào đó chúng được tồn tại sinh khởi, rồi tiếp tục lặp lại một quy trình tương tự. Chức năng của chủng tử là tạo ra công năng cùng nhóm loại, cùng tính chất để sinh ra các quả cùng loại. Hiện hành là các biểu hiện của bảy thức trước cùng với các tâm sở tương ưng thuộc bảy loại thức này. Do vậy, phạm vi của hiện hành rất rộng lớn, nó biến hiện ra tướng phần và kiến phần khắp cả ba cõi chín địa và ba tánh. Các hiện hành được hiểu là mọi sự vật hiện tượng đã được huân tập trong tạng thức từ đó sản sinh ra các chủng tử cùng loại, từ các hạt giống
- 50 -