Kwartaalblad Humanitas Groningen stad Jaargang 5 - nummer 3 - september 2012
Armoedebestrijding en de rol van ‘eigen kracht’ Mantelzorg onder allochtonen Inloophuis voor dementerenden
Inhoud pag. 04
pag. 10
pag. 08
pag. 12
En verder Agenda pag. 02 Podium pag. 03
Armoedebestrijding en de rol van ‘eigen kracht’
Inloophuis voor dementerenden
Mantelzorg onder allochtonen
Rondje Aa-kerk met Jeanette Damminga
Laatste column van Frans Janson Frans Janson stopt met zijn columns voor Humens. Dat vinden wij erg jammer, want hij is als geen ander in staat om de betekenis van het vrijwilligerswerk van Humanitas te belichten. Hij doet dat met een uiterst scherpgestelde antenne voor de positie van dit vrijwilligerswerk binnen het maatschappelijk krachtenveld. Hij put zowel uit zijn eigen ervaringen als uit zijn contacten als vrijwilliger bij het Vriendschappelijk Bezoekwerk. Frans, hartelijk dank voor jouw waardevolle bijdrage aan Humens! We gaan jouw beschouwende en richtinggevende columns missen. Gelukkig kunnen we er in deze Humens nog eentje van jouw hand lezen. De redactie
22 september Dichtbijdag De Dichtbijdag, de dag waarop we elkaar ontmoeten en extra bekendheid geven aan Humanitas, is op zaterdag 22 september van 12.00 tot 17.00 uur. Tevens worden onze jubilaris-vrijwilligers in het zonnetje gezet. Voor locatie en activiteiten, zie www.humanitasgroningen.nl.
Agenda 10 november Dag van de Mantelzorg Zaterdag 10 november is de landelijke Dag van de Mantelzorg. In week 45 zijn er in Groningen Stad kookworkshops voor alle mantelzorgers die zorgdragen voor iemand uit de stad. Opgave en informatie via 050-3126000 of via mip.groningen@humanitas.nl Kijk voor meer agendapunten op: www.humanitasgroningen.nl/agenda
02
Column pag. 07
Colofon
Humens is een uitgave van Humanitas afdeling Groningen stad. Het magazine verschijnt vier keer per jaar en wordt in een oplage van 1.750 exemplaren verspreid onder vrijwilligers, leden, relaties en andere geïnteresseerden. Redactieadres: Humanitas Groningen stad Redactie Humens Akerkhof zz 22 9711 JB Groningen Email: humens.groningen@humanitas.nl Website: www.humanitasgroningen.nl Redactie: Jan Alting, Carrelien Spiering, Frans Janson, Nynke Koornstra, Chris Vogelzang, Arnold de Meijer Foto’s pagina 4, 6, 8 en 12: Wouter Smit Fotografie. Concept, tekst- en eindredactie: Statement communicatie adviesbureau, Groningen Vormgeving en opmaak: The Lift Visuele Communicatie, Groningen Rechten Alle rechten voorbehouden. Overname of verveelvoudiging van tekst of beeld uit deze uitgave is alleen toegestaan na voorafgaande toestemming van de redactie.
Kees: “Bestuurswerk bij Humanitas is ook vrijwilligerswerk.”
Nieuwe bestuursvoorzitter Groningen Het bestuur van Humanitas Groningen heeft een nieuwe voorzitter: Kees Akkerman. Een goede bekende, want hij is al sinds 1987 betrokken bij Humanitas en zit sinds 2009 in het bestuur. Per april 2012 heeft hij de voorzittershamer overgenomen van Kees Tillema. Hoogste tijd voor een nadere kennismaking. Kees kent Humanitas al langer. Van 1987 tot 1993 werkte hij als consulent bij de afdeling Groningen en vanaf 2009 zit hij in het bestuur van Humanitas. “Ik vind het een hele eer om voorzitter te mogen zijn van zo’n prachtorganisatie, die zich kenmerkt door professionaliteit, motivatie en betrokkenheid”, zegt Kees. “De regie op het eigen leven hernemen en uitgaan van wat mensen juist wél kunnen, dat staat bij ons centraal. En daarbij is soms een zetje - en soms veel meer dan dat van een vrijwilliger hard nodig.” Gevraagd naar de rol die het bestuur voor zichzelf ziet weggelegd, antwoordt Kees: “Ik hoop dat we Humanitas goed kunnen vertegenwoordigen richting de gemeen-
telijke politiek en richting externe partners, waaronder collega-instellingen en het bedrijfsleven. Natuurlijk stemmen we alles wat we doen nauwkeurig af met Jan Alting (manager van de afdeling) en de werkorganisatie. Als bestuurslid kunnen we soms ergens een voet tussen de deur krijgen, geld binnenhalen of een klankbord zijn voor onze vrijwilligers. Trouwens, om mogelijke misverstanden te voorkomen: ons bestuurswerk bij Humanitas is ook vrijwilligerswerk!” Kees wil nog graag kwijt dat hij met veel plezier terugkijkt op het prachtige vrijwilligersfeest: “Mijn complimenten aan alle mensen, waaronder ook de Globemedewerkers, die het feest tot een succes hebben gemaakt. Ik heb er zin in om als voorzitter van Humanitas Groningen aan de slag te gaan!” De redactie wenst hem daarbij veel plezier, succes en inspiratie toe! Agnes Ekkelboom 03
Harke Groenveld en Lieuwe Koopmans brengen orde in financiele chaos
Armoedebestrijding en de rol van ‘eigen kracht’ In Groningen leven zo’n 14.000 gezinnen van een minimum inkomen. Als gevolg van de crisis groeit hun aantal. Tegelijkertijd heeft de gemeente in de toekomst steeds minder geld beschikbaar voor armoedebestrijding. ‘De mensen die in armoede leven moeten daarom - naar vermogen meer uitgaan van eigen kracht en hun netwerken inzetten’, zo stelt de gemeentelijke nota ‘Samen actief tegen armoede’. Is dat wel realistisch? 04
Zelfredzaamheid is de nieuwe mantra in de zorgwereld. Op zich een goed streven, dat naadloos aansluit bij de Humanitas-waarden van ‘verantwoordelijkheid nemen voor jezelf’ en ‘behoud van eigen regie’. Of zou zelfredzaamheid juist gepropageerd worden om bezuinigingen te rechtvaardigen? En in hoeverre is dat haalbaar? Vragen die het best beantwoord kunnen worden door ‘armoedebestrijders’ Harke Groenveld, Lieuwe Koopmans en Projectcoördinator Gerda van Alteren. Zij zijn met ongeveer 100 andere vrijwilligers actief in het project Thuisadministratie van Humanitas. Financiële rust “Lieuwe en ik helpen voornamelijk hulpvragers met zware problemen”, vertelt Harke. “In die gevallen komen schuldsanering en huisuitzetting vaak aan de orde en moeten we eerst basisvaardigheden aanleren. Mensen weten gewoon niet waar ze moeten beginnen en dan loop je al heel snel tegen de grenzen van zelfredzaamheid aan.” Harke werkt nu drie jaar bij Thuisadministratie. Daarvoor had hij een eigen bedrijf. Zijn ervaring uit de praktijk strookt aardig met een van de stellingen uit de gemeentelijke armoedenota: ‘Voordat zelfredzaamheid kan groeien, moet de levensbasis op orde zijn. Financiële rust is een voorwaarde voor regie over je eigen leven.’ Eigen inzet “We proberen van begin af aan de mensen zoveel mogelijk zelf actief te laten zijn”, vertelt Harke. “In goed overleg ordenen we de administratie
altijd zodanig, dat de mensen het zelf kunnen lezen en begrijpen. En wanneer mensen bij woningcorporaties of energiebedrijven over schulden moeten praten, gaan we altijd mee. Zo leert men uiteindelijk om deze gesprekken ook zelfstandig te kunnen voeren.” “We geven mensen ook wel eens opdrachten mee”, vult Lieuwe aan, “dat werkt
aan. “Voor de meeste klanten is het niet eenvoudig om openheid van zaken te geven; ze schamen zich voor hun situatie. Velen zitten ook nog in een ontkenningsfase en hebben niet door hoe slecht ze er in feite voor staan. Er moeten pijnlijke beslissingen worden genomen en dat vergt een goede sociaal-psychologische begeleiding.
“Samen met de rekeningen en paperassen komt een heel leven op tafel te liggen”
meestal heel goed.” Lieuwe is sinds half februari vrijwilliger. Hij helpt op dit moment 5 mensen en dat bevalt hem goed, mede dankzij de Humanitasorganisatie, die hij als steun in de rug ervaart. “Het werk levert veel waardering op. Laatst had een klant heerlijke bananen gebakken toen ik langskwam. Het mooiste is, dat ik voel dat mensen hun best doen. Ik wil die eigen inzet ook graag proeven.” Pijnlijke beslissingen Thuisadministratie klinkt vrij bureaucratisch, maar bij een succesvolle aanpak komt veel meer kijken dan het ordenen van papieren en cijfers alleen. Harke: “Voordat je open en bloot over problemen kunt praten, moet je eerst vertrouwen winnen.” “Samen met de rekeningen en paperassen komt een heel leven op tafel te liggen,” vult Lieuwe
Ik stel bij het eerste gesprek altijd drie voorwaarden: 1) Ik wil alles weten, 2) Wees eerlijk en 3) Kom je afspraken na. Wanneer je dan eenmaal het vertrouwen hebt gewonnen, kun je mensen ook echt wat leren. Dat gaat verder dan alleen maar de administratie op orde brengen. Mensen leren ook beter hoe de samenleving in elkaar zit.” Toekomst van Thuisadministratie De druk op Humanitas bij het bestrijden van armoede neemt toe. Het aantal huishoudens met financiële problemen groeit immers alleen maar en de budgetten en begeleiding van professionele hulporganisaties en de gemeente nemen af. Gerda van Alteren is sinds anderhalf jaar projectcoördinator van Thuisadministratie. “Het aantal hulpvragen groeit bij ons nog steeds”, 05
vertelt ze. “In 2011 waren het er ruim 350. Steeds vaker krijgen we mensen met ingewikkelde kwesties, die zich bij ons aanmelden. Soms vraag je je wel eens af hoe realistisch het is om zelfredzaamheid te bevorderen. De gemeentelijke bijdrage voor het project Thuisadministratie loopt tot eind dit jaar. Voortzetting van de bijdrage is van wezenlijk belang voor de continuïteit. Het zou, zeker gezien de huidige economische situatie, ongelooflijk jammer zijn als Humanitas per januari 2013 de inzet grotendeels zou moeten terugschroeven.”
Gerda van Alteren: “Hoe realistisch is het om zelfredzaamheid te bevorderen?”
Chris Vogelzang
Samen actief tegen armoede
‘Samen actief tegen armoede’ is de titel van een onlangs verschenen gemeentelijke nota. Daarin staat te lezen dat de gemeente als gevolg van de economische recessie en de rijksbezuinigingen gedwongen is een andere aanpak van het armoedeprobleem te kiezen. De gemeente zal creatief en inventief met de beschikbare middelen moeten omgaan. Ook van de mensen die in armoede leven wordt wat extra’s gevraagd: zij zullen naar vermogen meer van hun eigen kracht moeten uitgaan en hun sociale netwerken moeten inzetten. De nota is gebaseerd op onderzoek dat de gemeente
06
onder minima en ondersteuningsorganisaties heeft uitgevoerd. Voor de gemeente en de deskundigen is op de volgende thema’s extra ondersteuning nodig, om zelfredzaamheid een grotere kans te geven: - betere samenwerking tussen hulpinstanties; - een centraal loket voor alle vragen ten aanzien van leven in armoede; - een betere schuldhulpverlening (het op orde hebben van de financiële basis is een voorwaarde voor activering).
Column Zorg en draagkracht Nu onze welvaart niet langer vanzelfsprekend blijkt, de kosten van levensonderhoud stijgen en zorgpakketten worden versoberd, is de vraag actueel hoe die zorg in het algemeen en in het bijzonder voor en door ouderen betaalbaar blijft. “Das Leben ist eine Sorge für”, zeiden existentialisten in de vorige eeuw. Het wil zeggen dat zorg voor elkaar het wezen van ons bestaan inhoudt. Deze visie op mens en maatschappij is ook uit andere bronnen leidraad voor ons sociale en politieke stelsel, maar er dreigt een kentering. De solidariteit, waartoe onze verzorgingsstaat ons met wetten en regels verplicht, staat onder druk. Cijferaars hebben berekend dat een gemiddeld gezin nu al zo’n 20% van het inkomen via belastingen, premies en eigen bijdragen afdraagt aan de zorg. Bij ongewijzigd beleid zou dat percentage de komende decennia wel eens kunnen oplopen tot het dubbele, vooral omdat Nederland vergrijst. Biedt onze economie wel voldoende draagkracht om de stijging van zorgkosten op te vangen? Velen denken van niet en het wantrouwen in onze verzorgingsstaat groeit. Zwitserlevengevoel Op opiniepagina’s en in ingezonden stukken lezen we dan ook, dat de slinkende groep werkenden dreigt te bezwijken onder de exploderende zorgkosten. Ouderen worden in die artikelen gemaand meer bij te dragen aan eigen zorgkosten, bijvoorbeeld door zo nodig hun eigen huis te verkopen of te sparen voor hun oude dag. In de beeldvorming wentelen ouderen zich kennelijk nog altijd levenslustig en fit in een paradijselijk Zwitserlevengevoel. Tevens zou het zorgpak-
ket doelmatiger en kleiner kunnen, aldus velen. En als je ooit een fiets kon kopen, is een rollator op oudere leeftijd toch een peulenschil? Briefschrijvers gaan voorbij aan het feit dat oud en afhankelijk worden voor velen een gevecht is om de verhouding tussen draagkracht en draaglast in balans te houden. Een solidaire samenleving fungeert daarbij als collectief vangnet, waarop iedereen ooit terug kan vallen. Maar dat recht heeft zijn prijs, zeker in een sterk geïndividualiseerde samenleving. Nu dreigen beproefde waarden te kantelen in een naar egoïsme tenderende samenleving, waarin iedereen de eigen broek moet ophouden. Time-out Het is hier vaker gezegd: vrijwilligers vormen het werkkapitaal van de instelling. Daar moet zorgvuldig mee omgesprongen worden. En juist nu, in tijden van bezuinigingen en verschralende zorg worden aan die vrijwilligers hogere eisen gesteld. En als het dan toch gezegd moet worden: vrijwilligerswerk is goedkoper! Maar dat werk kan soms ook pittig zijn en tot een eenzame klus van die ene vrouw of man worden. In de laatste HUMENS wordt treffend onder woorden gebracht dat vrijwilligerswerk prachtig en dankbaar werk is, maar dat het wel leuk moet blijven. Bedoeld wordt, dat de inzet van vrijwilligers hun draagkracht niet te boven mag gaan. Zij moeten de regie blijven voeren over hun eigen inzet en kunnen terugvallen op begeleiding. Die zorg voor jezelf kan ook inhouden dat je een time-out neemt. Dat geldt nu voor deze columnist die de afgelopen jaren zijn ‘stukkies’ met plezier schreef. Ik hoop dat de lezer dat heeft gemerkt. Frans Janson
07
Dik Baalbergen: “Wij scheppen hier verlengde huiskamervoorwaarden.�
Inloophuis voor licht dementerenden In de stad Groningen zijn ongeveer 2.000 mensen met dementie, die nog zelfstandig wonen. Ieder van hen heeft een sociaal vangnet dat gemiddeld uit drie personen bestaat. Stichting Groningen Plus heeft zich samen met ondermeer Humanitas sterk gemaakt voor een inloophuis voor licht dementerenden en het ondersteunen van hun naasten. Dit heeft ertoe geleid, dat er in Groningen, in navolging van Amsterdam, sinds maart een Odensehuis is gevestigd.
08
“De veranderingen in de WMO, waarbij het versterken van de eigen kracht en burgerparticipatie speerpunten zijn, sluiten mooi aan bij onze uitgangspunten,” vertelt Dik Baalbergen, mede-oprichter en bestuurslid van de Stichting Groningen Plus. “Wij willen mensen met beginnende dementie en hun naasten de mogelijkheid bieden om in een prettige sfeer en een veilige omgeving zélf de regie te voeren over hun leven. Liefst zo lang mogelijk. Volgens mij ligt er een enorm gat tussen de diagnose van dementie en het gebruik van voorzieningen in een latere fase van de ziekte. Het Odensehuis vult dat gat als het ware op, door mensen zélf de ruimte te geven en in deze fase de zelfredzaamheid te ondersteunen.” Veilig en vertrouwd In het Odensehuis kunnen licht dementerenden in een voor hen veilige en vertrouwde omgeving zichzelf zijn. Hun naasten vinden er een klankbord. “Door ervaringen uit te wisselen ontstaan vaak nieuwe inzichten”, vertelt Dik. “Wij scheppen hier als het ware verlengde huiskamervoorwaarden. Die versterken de kwaliteit van het leven, waardoor er weer perspectief ontstaat.” In het tijdelijke onderkomen aan de
“Het geeft me een rustig gevoel dat ik hier elke week naar toe kan”
Friesestraatweg 18-5 kunnen licht dementerenden zonder indicatie elke woensdagmiddag terecht. “Er is altijd een professional aanwezig waar dementerenden en hun naasten met vragen terecht kunnen. Bezoekers hoeven bij ons niet telkens uit te leggen dat ze dementerend zijn. Het gaat om dingen doen - samen of alleen - en elkaar ondersteunen. We willen plezier hebben met elkaar.” Makkelijker doorverwijzen “Samen met andere organisaties willen we draagvlak creëren voor deze nieuwe aanpak. Door te laten zien wat wij kunnen betekenen bij het zo langdurig mogelijk handhaven van de zelfstandigheid van mensen met dementie, worden wij een gesprekspartner voor zorgaanbieders. Als we een plek in het Netwerk Dementie Groningen hebben gekregen, wordt het ook makkelijker voor hen om mensen naar ons door te verwijzen. En dan zijn wij nog beter in staat om
zoveel mogelijk licht dementerende mensen zo lang mogelijk regisseur te laten zijn van hun eigen leven. Of zoals een van onze bezoekers zei: “De vrijheid spreekt mij aan. Ik mag zelf weten wat ik doe en niet doe. Het geeft me een rustig gevoel, dat ik hier elke week naar toe kan.” De eerste resultaten zijn zo bemoedigend dat de Stichting Odensehuis Groningen nu op zoek is naar een permanente huisvesting. Meer weten over het Odensehuis? Neem contact op met Hendrike Kuiper of Sieka Lantinga, 06- 45373932, of stuur een mail naar info@odensehuisgroningen.nl Arnold de Meijer
09
Lina: “Ik vind het vanzelfsprekend dat ik mijn zus verzorg.”
“Mijn leven loopt op rolletjes” De 26-jarige Lina Sulaiman is Palestijnse. Samen met haar broer en zus verhuisde ze vier jaar geleden van Irak naar Nederland. Voor haar jongere zus Samira, die deels lichamelijk gehandicapt is, verleent Lina mantelzorg. “Het verzorgen van mijn zus is voor mij heel vanzelfsprekend,” zegt ze. Nu Lina goed Nederlands spreekt, doet ze vrijwilligerswerk bij Humanitas. 10
Lina woont samen met haar man, haar kinderen, haar zus Samira en broer Achmed in Groningen. Voordat ze naar Nederland ver“De mantelzorg is wel eens moeilijk te huisde, woonde ze 22 jaar lang combineren met mijn eigen leven.” met haar familie in Irak. Haar drie stiefzussen en -broer wonen daar nog steeds. De Palestijnse nationaliteit kreeg Lina van haar opa, die in Nablus werd geboren. Vrijwilligerswerk bij Humanitas De Nederlandse taal heeft Lina zichzelf aangeleerd, Lina heeft veel steun gehad van door veel achter de computer te zitten en met NederHumanitas. “In het begin had ik moeite landse leeftijdsgenoten om te gaan. Het Taalcafé van met het begrijpen van officiële brieven en ging ik regelHumanitas hielp haar nieuwe mensen te leren kennen. matig naar het spreekuur.” Sinds een aantal maanden doet ze zelf vrijwilligerswerk bij Humanitas. Eens per Mantelzorger week gaat ze op huisbezoek bij een oudere vrouw. Het Toen haar ouders overleden, nam Lina automatisch de gaat vooral om de gezelligheid en door samen Nederzorg voor haar jongere broer en zus op zich. “Samira lands te spreken en het schrijven te oefenen, hebben was nog maar één jaar oud, toen onze moeder overde bezoeken grote waarde voor Lina. leed”, vertelt ze. “Daarom zorg ik al sinds 1995 voor haar.” Samira is nu 18 jaar. Sinds een val op haar zesde, Eigen ontwikkeling kan ze haar benen niet meer gebruiken. Na de verhuiLina leidt met haar man, kinderen, de mantelzorg voor zing naar Nederland zorgde Lina ervoor dat ze naar haar zus en het vrijwilligerswerk een zeer druk leven. school kon en dat er voor haar werd gekookt. Toch vergeet ze haar eigen ontwikkeling niet. “Ik zie het wel zitten om een HBO-opleiding te gaan volgen Moeilijk combineren tot mondhygiëniste. Nu mijn leven op rolletjes loopt, In Nederland maakt Samira gebruik van een rolstoel. kan ik me daar voor 100% voor inzetten.” Vanaf september gaat ze met de bus naar school om een HBO-opleiding te volgen. De mantelzorg is vanNynke Koornstra wege haar handicap behoorlijk intensief: ze kan namelijk niet zelfstandig naar de wc en heeft ook in de badkamer hulp nodig. Lina: “Ik vind het vanzelfsprekend dat ik mijn zus verzorg. In Irak zorgde ik ook al dagelijks voor haar. Het is wel eens moeilijk te combineren met mijn eigen leven, maar Samira is een rustige, niet veeleisende vrouw. Dat maakt het makkelijker.”
11
Rondje Aa-kerk
Jeanette Damminga
12
Op een warme, drukkende zomerdag vertelt Jeanette Damminga op haar eigen ontspannen wijze over de activiteiten in haar leven. Ze voelt zich betrokken bij alle stadia van het leven. Als vrijwilliger werkt ze bij mensen die thuis willen sterven, op haar woonboerderij is ze regelmatig bij de geboorte van lammeren en veulens aanwezig en in haar Bowenpraktijk helpt ze mensen hun levensenergie weer te laten stromen.
Natuur “Als een paard gaat bevallen, gaat het birth-alarm af zodra de merrie gaat liggen. Ik haast me dan naar de stal. Ongeveer 20 minuten later komt, met het hoofdje plat op de voorbenen, het jonge dier naar buiten. Ik hoef niets te doen, alleen te kijken hoe de natuur zijn gang gaat. En als het een keer niet goed gaat, neem ik natuurlijk maatregelen.”
Jeanette is een levenslustige vrouw. Ze woont en werkt samen met haar man op een boerderij. Ze hebben een hond en wat paarden en schapen. “Als één van de schapen moet lammeren, dan zijn mijn man of ik er bij”, vertelt ze. “Ik vind het elke keer weer bijzonder om te zien en mee te maken hoe in de natuur de dingen meestal vanzelf gaan. Toch komt het wel eens voor dat een moederschaap niet genoeg melk heeft voor één van haar lammeren. Dan wordt dat lam verstoten. Ik neem dan de verzorging op me. Die zaailammeren – zo heten ze – moet je in het begin om de 2 uur bijvoeren.”
Levenskracht Jeanette voelt zich betrokken bij alle fasen van het leven: thuis bij de geboortes van haar dieren, maar ook in haar vrijwilligerswerk bij stervenden. In haar Bowenpraktijk ondersteunt ze natuurlijke processen: “Met een zacht rollende massagebeweging op de huid, activeer ik het zelfgenezend vermogen. Het lichaam kan dan weer in balans komen. Ik vertrouw op de levenskracht die in ieder wezen zit. Daar sluit ik me graag bij aan en ik doe wat ik kan. Soms is dat heel praktisch. En een andere keer hoef ik alleen maar aanwezig te zijn.” Carrelien Spiering