H5/23

horyzonty

wiadomości

temat numeru

ESG to wszystko, co robimy

Czym jest zrównoważony rozwój i dlaczego jego znaczenie wzrasta?

raport

Dekada polskiego rynku najmu

– kim są najemcy i jakie formy najmu można zauważyć na rynku?

MŚP potrzebują gwarancji de minimis

inwestycje

Pesa wygrywa przetargi w Rumunii

Grupa PKL ogłosiła program inwestycji narciarskich w ośrodkach PKL Palenica i Jaworzyna KrynickaAby

Przygotowania do budowy 190 mieszkań w Skawinie na ostatniej prostej

BGK skredytował, a KUKE ubezpieczała chłodzenie rwandyjskiego mleka

innowacje

Kiedy polecimy dronem na wakacje?

relacja

Za nami święto polskiej przedsiębiorczości

–PAIH Forum Biznesu

Partnerstwo KUKE i TXF

ppk

Blisko 70% pracowników największych firm w PPK

Jak sprawdzić stan konta w PPK?

wolontariat

Gala zakończenia Aktywnego Wolontariatu!

Ekspansja dobra – kolejna akcja wolontariacka zespołu FEZ

społeczeństwo

Fundacja PFR i edukacja na temat zrównoważonego rozwoju

Kluczowa rola Polek w rozwoju gospodarczospołecznym

tekst zewnętrzny

Egzotyczne święta

horyzonty

czasopismo pracowników systemu instytucji rozwoju

wydawca:

Polski Fundusz Rozwoju SA ul. Krucza 50, 00-498 Warszawa opracowanie graficzne, dtp: ShineArtStudio.pl

redakcja:

Katarzyna Fiuk (PFR Nieruchomości) katarzyna.fiuk@npfr.pl 502 630 768

Barbara Jeżak (ARP S.A.) barbara.jezak@arp.pl

501 287 184

Maria Juchniewicz-Rogińska (KUKE SA) maria.juchniewicz-roginska@kuke.com.pl 693 335 787

Cezary Mleczek-Połoczański (PAIH SA) cezary.mleczek@paih.gov.pl

Luiza Nowicka (PARP) luiza_sosnowska@parp.gov.pl (22) 432 80 00

Aleksander Oziewicz (PFR SA) aleksander.oziewicz@pfr.pl 539 948 133

Maciej Polak (PFR Ventures) maciej.polak@pfrventures.pl

532 468 292

Natalia Soldecka (PFR TFI) natalia.soldecka@pfrtfi.pl 722 341 702

Marta Zielińska (PFR Portal PPK) marta.zielinska@pfrportal.pl 729 059 036

Anna Ziemczonek (BGK) anna.ziemczonek@bgk.pl

Dziękujemy, Prezesie!

W połowie listopada Paweł Borys, prezes PFR SA oraz przewodniczący Rady Grupy PFR, zapowiedział, że nie będzie ubiegał się o ponowny wybór na te stanowiska i wraz z końcem roku przestanie pełnić funkcję szefa Grupy Kapitałowej PFR i Grupy PFR. Tym samym ponad siedmioletni okres niezwykłej prezesury Pawła Borysa przejdzie do historii.

Miałem to szczęście, że przez większą część tego czasu byłem wśród współpracowników Pawła i mogłem uczestniczyć w bezprecedensowym wzroście ekosystemu instytucji rozwoju oraz relacjonować jedne z najbardziej ambitnych projektów gospodarczych w historii naszego kraju.

A zaczęło się niepozornie – kiedy wiosną 2016 r. spółka Polskie Inwestycje Rozwojowe została przekształcona w PFR SA, było w niej zatrudnionych ok. 30 osób, a każdy z podmiotów tworzących obecnie system instytucji rozwoju działał wyłącznie dla siebie i na własny rachunek. Siedem lat później możemy mówić o ścisłej kooperacji wszystkich firm, dla których pracujemy.

Udało się uchwalić ustawę o systemie instytucji rozwoju, nową ustawę o ubezpieczeniach eksportowych, ustawy o BGK i PAiH. Dzięki temu powstał sprawnie funkcjonujący organizm, który przez ostatnich kilka lat potwierdzał swoją skuteczność w realizacji najtrudniejszych zadań, takich jak walka z pandemią czy społeczno-gospodarczymi skutkami agresji Rosji na Ukrainę. Jest to również system, który pozwala naszemu krajowi odzyskać podmiotowość w prowadzeniu polityki gospodarczej oraz kreować idee realnie wpływające na sytuację ekonomiczną polskich firm i obywateli.

Nie będę tu wymieniał konkretnych inwestycji, programów i inicjatyw, bo musielibyśmy poświęcić na to cały numer gazety. Warto jednak pamiętać, że beneficjentami wszystkich tych działań są przede wszystkim polscy przedsiębiorcy, innowatorzy, inwestorzy oraz polskie samorządy – czyli całe społeczeństwo.

Trwającą obecnie dyskusję medialną deprecjonującą osiągnięcia systemu instytucji rozwoju powinniśmy uznać za część kampanii politycznej towarzyszącej zmianie władzy. Nowa ekipa rządząca ma pełne prawo zorganizować SIR po swojemu, jednak otrzymuje sprawnie funkcjonujący mechanizm, który wspiera realizację strategii gospodarczej rządu i może być porównywany z tego typu instytucjami z krajów zachodnich, jak np. niemieckim KFW czy francuskim BPI.

Kończąc, chciałbym się podzielić osobistą refleksją. Mimo ogromnej skali wyzwań i obowiązków Paweł Borys jest normalnym, pozytywnie nastawionym do życia facetem, z którym można pożartować, pogadać o przeczytanej książce czy też spotkać się na parkiecie podczas imprezy świątecznej. Dzięki temu jego wpływ na atmosferę pracy w PFR był jednoznacznie pozytywny.

Odchodzi od nas lider z prawdziwego zdarzenia i na pewno odczujemy jego brak. Liczę, że ocena działań

Pawła Borysa nie będzie zakrzywiona przez pryzmat bieżącej polityki, a nowa ekipa rządząca wykorzysta SIR zgodnie z jego zadaniami.

Pawle, w imieniu czytelników „Horyzontów” dziękuję Ci za siedem lat pracy dla Polski!

Olek Oziewicz

1,7 mld zł na fabrykę materiałów akumulatorowych w Nysie

Kolejna strategiczna inwestycja na terenach Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej! Umicore i należąca do grupy Volkswagen spółka PowerCo zbudują w Nysie fabrykę materiałów akumulatorowych.

Blisko 1,7 mld euro do końca 2030 r. zainwestują firmy Umicore i PowerCo w nowy zakład produkujący aktywne materiały katodowe (CAM) do akumulatorów pojazdów elektrycznych. Zakład ma działać na potrzeby partnera Umicore – spółki PowerCo. Obie firmy sformalizowały w tym celu współpracę, na początku 2023 r., tworząc projekt i spółkę joint venture o nazwie IONWAY. Fabryka zlokalizowana będzie w Nysie (województwo opolskie), na terenach Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej Invest-Park.

Grupa Umicore jest obecna w Polsce od 2015 r. Fabryka w Nysie będzie jej trzecią inwestycją w kraju, a drugą, w której produkowane będą katodowe materiały akumulatorowe na potrzeby europejskich klientów z branży motoryzacyjnej. Prace budowlane mają rozpocząć się jeszcze w bieżącym roku, a produkcja powinna ruszyć w roku 2026. W fabryce do 2030 r. ma powstać ok. 900 nowych miejsc pracy.

3… 2… 1… HISTORIA!

Chcąc udowodnić, że interdyscyplinarność to dobry sposób na edukację w obszarze sztuki, Fundacja Polskiego Funduszu Rozwoju zaprosiła młodzież z całej Polski do udziału w konkursie na 30-sekundowy spot promujący polską kulturę! Gala rozdania nagród, podczas której odbędzie się premiera zwycięskich dzieł, już 15 grudnia w CDT!

Konkurs na spot odbył się w ramach projektu „Wizja przeszłości”, a jego celem było wyłonienie najlepszych młodych twórców filmowych, których zainteresowania i pasje skupiają się wokół łączenia sztuki filmowej z technologiami immersyjnymi. Aby w propagowanie ducha patriotyzmu mogło włączyć się jak najwięcej młodych ludzi, konkurs odbył się na skalę ogólnokrajową i został uzupełniony o cykl webinarów kinematograficznych

Dofinansowano ze środków MKiDN pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.

Jak chronić dziecko w sieci? Edukując i nagradzając

Sieć oferuje nieograniczone możliwości nauki, komunikacji i rozrywki, ale jest też pełna zagrożeń związanych z kwestiami prywatności i samopoczucia najmłodszych internautów. Coraz częściej mówi się o niebezpieczeństwach czyhających na dzieci. Jednak czy one same zdają sobie z nich sprawę? Fundacja PFR sprawdziła to przy okazji organizacji Ogólnopolskiego Konkursu i Testu Wiedzy Cyberbezpieczni.

Projekt Cyberbezpieczni ma za zadanie promować wiedzę i bezpieczne zachowania w Internecie. W tym celu Fundacja PFR uruchomiła test wiedzy dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych. To niepowtarzalna okazja do sprawdzenia się w starciu z hipotetycznymi zagrożeniami i cyberprzestępcami! Organizatorom zależało, aby oprócz elementu rywalizacji konkurs niósł również wartość merytoryczną, ucząc młode pokolenie, jak chronić się przed cyberatakami i szerzącymi się fałszywymi informacjami. Test odbył się na platformie Strefa Wiedzy PFR.

W konkursie wzięło udział ponad 3,5 tysiąca uczniów, a nagrodzone zostały zgłoszenia o największej liczbie punktów, najkrótszym czasie wypełnienia i najwcześniejszej dacie wpływu. Dla zwycięzców przygotowano

100 nagród w postaci bonów prezentowych o wartości 500 zł do wykorzystania w serwisie Allegro.pl, które będzie można przeznaczyć na bezpieczne zakupy w sieci! Udział w konkursie zagwarantował zdobycie wiedzy i umiejętności w obszarach ochrony przed oszustwami internetowymi, rozpoznawania fake newsów

oraz fact-checkingu, a także zapewnił dostęp do dodatkowych materiałów edukacyjnych – webinarów serwisu Niebezpiecznik.pl!

Aby wiedza o zagrożeniach czyhających w cyfrowej rzeczywistości mogła dotrzeć do jak najszerszego grona młodych odbiorców, od początku roku szkolnego zespół CDT prowadził warsztaty „Cyberbezpieczni” dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych. Zajęcia były bezpłatne i odbywały się w formie zarówno stacjonarnej, jak i online. Do wyboru przygotowano trzy moduły tematyczne: „Cyberbezpieczeństwo”, „Media społecznościowe” i „Manipulacje”. W efekcie działań edukacyjnych już ponad 11 tys. osób – uczniów, nauczycieli i rodziców − miało szansę dowiedzieć się, jak być bezpiecznym w sieci i rozpoznawać nieprawdziwe treści publikowane w Internecie. Materiały edukacyjne stworzone w ramach projektu są dostępne bezpłatnie na kanale YouTube CDT.

ZOBACZ WIĘCEJ

Znamy zwycięzców VI edycji programu

Szkoła Pionierów PFR

W Centralnym Domu Technologii w Warszawie odbyła się gala finałowa VI edycji Szkoły Pionierów PFR oraz podsumowanie wszystkich sześciu odsłon programu. Tegoroczna była szczególna, ze względu na jej międzynarodowy charakter.

Polski Fundusz Rozwoju wspólnie z Allegro już po raz szósty zorganizował program, którego celem jest umożliwienie rozwoju początkującym przedsiębiorcom z pomysłem na innowacyjne produkty lub usługi wpisujące się w realizację Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ. Do ostatniego etapu tegorocznego

Fundusze

programu zakwalifikowało się osiem zespołów, które przedstawiły jury swoje projekty. Najlepszy okazał się zespół Jidoka, tworzący platformę pozwalającą małym i średnim firmom na automatyzację procesów i szybsze wprowadzanie rozwiązań AI. Zwycięzcy otrzymali 50 tys. zł na dalsze rozwijanie pomysłu. Wyróżnienia zdobyły: Optifood, opracowujący narzędzie do mierzenia strat żywności w restauracjach, oraz MedNotes – tworzący silnik AI do gromadzenia i analizy danych oraz wprowadzania ich do dokumentacji medycznej. Zespoły te otrzymały po 30 tys. zł.

Europejskie dla Pomorza Zachodniego

2021–2027 – kolejna regionalna umowa o finansowanie podpisana

Samorząd województwa zachodniopomorskiego podpisał z Bankiem Gospodarstwa Krajowego umowę dotyczącą finansowania w programie Fundusze Europejskie dla Pomorza Zachodniego 2021–2027 (FEPZ).

BGK będzie zarządzał kwotą 183 mln euro (ok. 850 mln zł), która zostanie w całości przeznaczona na instrumenty zwrotne. Budżet programu Fundusze Europejskie dla Pomorza Zachodniego 2021–2027 to w sumie 1,69 mld euro ze środków unijnych, w tym 1,2 mld euro z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). Umowa została podpisana 20 października 2023 r. Preferencyjne pożyczki będą wspierać konkurencyjność MŚP. Nowością w stosunku do programów realizowanych na rzecz Pomorza Zachodniego w zakończonej

perspektywie jest możliwość finansowania inwestycji związanych ze zrównoważonym rozwojem i transformacją energetyczną. Celem wsparcia będą: poprawa efektywności energetycznej (m.in. w budynkach wielorodzinnych oraz w budynkach użyteczności publicznej), odnawialne źródła energii gospodarka obiegu zamkniętego.

Instrumenty zwrotne to efektywny sposób wykorzystania Funduszy Europejskich, pozwalający na ich ponowne użycie i budowanie kapitału na kolejne programy rozwojowe.

Pierwsze pożyczki powinny być udzielane na przełomie I i II kwartału 2024 r.

Finał konkursu o Nagrodę Prezesa ARP SA

25 listopada 2023 r. odbył się finał konkursu o Nagrodę Prezesa ARP SA za najlepszą pracę magisterską w zakresie wpływu zmian środowiska na projektowanie i funkcjonowanie sieci kanalizacji deszczowej na terenie obszarów przemysłowych. Konkurs organizowany był przez ARP SA. Oddział we Wrocławiu wśród dyplomantów Wydziału Inżynierii Środowiska Politechniki Wrocławskiej.

Wyniki ogłoszono podczas uroczystości wręczenia dyplomów na Politechnice Wrocławskiej.

Zwyciężczynią w konkursie została pani Weronika Domalewska, która napisała pracę pt. Model hydrodynamiczny kanalizacji deszczowej specjalnej strefy ekonomicznej w Biskupicach Podgórnych (promotor – dr hab. inż. Bartosz Kaźmierczak).

– Praca wyraźnie pokazała, że aby uniknąć kosztochłonnych procesów przebudowywania sieci, przy projektowaniu stref przemysłowych należy

uwzględnić zmiany klimatu oraz docelowe zagospodarowanie terenu. Oprócz wymiarowania systemów na większe częstości występowania opadów oraz stosowania zbiorników retencyjnych odciążających sieć należy wziąć pod uwagę zagospodarowywanie wód opadowych bezpośrednio na terenie zakładów przemysłowych. Problematyka odwadniania terenów przemysłowych wraz z postępowaniem zmian klimatu będzie nabierać coraz większego znaczenia. Z tego względu inne strefy przemysłowe w Polsce również wymagają podobnej analizy, mającej na celu wybór optymalnych rozwiązań, które pomogą odciążyć je hydraulicznie – mówi o dalszych analizach systemów odwadniania obszarów przemysłowych pani Weronika Domalewska.

W konkursie przyznano także trzy wyróżnienia dla prac, które poruszają aktualne problemy wynikające z postępujących zmian klimatycznych, wnosząc cenną perspektywę oraz nieocenioną wiedzę i analizę danych do dalszego rozwijania poruszanych zagadnień.

Najciekawsze dla polskich inwestorów rynki w CEE i Azji ARP

Czechy, Rumunia i Ukraina oraz Japonia, Kazachstan i Malezja to najbardziej perspektywiczne rynki dla polskich firm zainteresowanych inwestycjami w Europie Środkowo-Wschodniej i Azji. Taki ranking przynosi raport Kierunek: Wschód. Aktualne trendy i atrakcyjne kierunki ekspansji zagranicznej w obliczu zawirowań geopolitycznych, opracowany przez PFR TFI i PwC Polska we współpracy z KUKE.

To już III edycja zestawienia obiecujących dla polskich przedsiębiorstw kierunków ekspansji oraz kompleksowej analizy szans biznesowych, uwzględniającej czynniki makroekonomiczne, geopolityczne zmiany w światowej gospodarce.

Raport obejmuje:

• ranking atrakcyjnych kierunków inwestycyjnych;

• analizę kluczowych trendów rynkowych;

• wyniki badań z udziałem przedsiębiorców;

• analizę rynku ukraińskiego w kontekście wpływu wojny i planowanego procesu odbudowy;

• przegląd instrumentów finansowania inwestycji zagranicznych oferowanych przez instytucje rozwoju.

Tegoroczna edycja rankingu uwzględnia dwie kategorie kierunków – oczywiste i znane (pierwszy krąg) oraz nieoczywiste i mniej znane, ale bardzo perspektywiczne z punktu widzenia zagranicznych inwestorów (drugi krąg). Linią demarkacyjną jest wartość zainwe-

stowanego przez polskie firmy kapitału (100 mln euro). W pierwszej grupie – głównie bliższych geograficznie i kulturowo państw CEE – na pierwszych miejscach znalazły się Czechy i Rumunia oraz Ukraina, gdzie w ramach procesu odbudowy potencjalnie otworzą się duże możliwości dla polskich przedsiębiorstw. Wśród państw drugiego kręgu na podium znalazły się Japonia, Kazachstan i Malezja.

Wyniki badania przeprowadzonego na próbie 240 dużych i średnich przedsiębiorstw wskazują na zmianę postrzegania kluczowych czynników ryzyka w porównaniu z poprzednią edycją – 90% firm identyfikuje ryzyko geopolityczne i odpowiednio duży rynek zbytu jako decydujące o wyborze lokalizacji inwestycji. Plany dalszej ekspansji w perspektywie najbliższych trzech lat deklaruje 41% firm, które już inwestowały za granicą, i nieco ponad 26% wszystkich przedsiębiorców.

Przeprowadzone badania potwierdzają, że przedsiębiorcy są świadomi korzyści, jakie pozwala uzyskać ekspansja kapitałowa. Aż 55% badanych firm uznaje dywersyfikację geograficzną i ograniczanie ryzyka za główne zalety bezpośrednich inwestycji za granicą. Na drugim miejscu przedsiębiorcy wskazują możliwość zabezpieczenia łańcuchów dostaw (47% badanych).

RAPORT

13 października br. podpisana została przez ARP SA, Legnicką Specjalną Strefę Ekonomiczną SA oraz większość jej akcjonariuszy umowa inwestycyjna zakładająca dokapitalizowanie LSSE kwotą 300 mln zł. Tym samym ARP SA stała się większościowym udziałowcem spółki.

9 listopada LSSE oraz Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR) podpisały akt notarialny dotyczący zakupu przez LSSE od KOWR terenu o łącznej powierzchni 289,99 ha, o wartości 234,2 mln zł brutto.

Znajduje się on w powiecie średzkim, na obszarze gmin Środa Śląska i Miękinia. Transakcja to swego rodzaju kamień milowy w procesie tworzenia parku przemysłowego nowoczesnych technologii na tym terenie.

ARP SA ma nadzieję, że będzie to istotny impuls do rozwoju dla całego Dolnego Śląska.

Otrzymany kapitał LSSE, zgodnie z podpisaną umową inwestycyjną, przeznaczy na zakup gruntów i utworzenie parku przemysłowego w Środzie Śląskiej i Miękini, realizowanego na potrzeby inwestycji firmy Intel Corporation.

Znane są już wyniki VIII edycji Programu Inwestycji Strategicznych. Wnioski o dofinansowanie inwestycji mogły składać wszystkie jednostki samorządu terytorialnego (JST) oraz związki JST w kraju. Dofinansowanie wyniosło w sumie niemal 26 mld zł i przyznano je na realizację blisko 5200 projektów.

Najwięcej środków przeznaczono na inwestycje w infrastrukturę drogową (11,1 mld zł), infrastrukturę wodno-kanalizacyjną (4,2 mld zł) oraz infrastrukturę sportową (2,4 mld zł).

Informacje o dofinansowaniu samorządowcy znajdą też w aplikacji Polski Ład.

Program Inwestycji Strategicznych to rządowy program wsparcia inwestycji realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego. Uruchomiono go w 2021 r., aby pobudzić inwestycje publiczne i gospo-

darkę dotkniętą ekonomicznymi skutkami pandemii COVID-19.

Bank Gospodarstwa Krajowego jest operatorem Programu Inwestycji Strategicznych – przyjmował wnioski za pośrednictwem aplikacji Polski Ład i będzie wypłacał środki z programu. Wnioski składane przez samorządy analizowała działająca przy KPRM komisja ds. wsparcia programu. Komisja przygotowała rekomendacje, na podstawie których o przyznaniu dofinansowania decydował Prezes Rady Ministrów.

WYNIKI WIĘCEJ INFO

Blisko miliard złotych

ARP SA na Europejskim Tygodniu

Wodoru w

W dniach 20–24.11.2023 r. Agencja Rozwoju Przemysłu SA wzięła udział w corocznym spotkaniu przedstawicieli gospodarki wodorowej – Europejskim Tygodniu Wodoru w Brukseli.

Europejski Tydzień Wodoru to miejsce wymiany doświadczeń i edukacji w obszarze gospodarki wodorowej. Wydarzenie organizowane jest wspólnie przez Komisję Europejską, Clean Hydrogen Partnership, stowarzyszenie Hydrogen Europe oraz stowarzyszenie Hydrogen Europe Research. Podczas Europejskiego Tygodnia Wodoru w Brukseli ekspert Szymon Płoński – odpowiedzialny za współpracę z dolinami wodorowymi ze strony Agencji Rozwoju Przemysłu SA – wygłosił prezentację dotyczącą polskiego ekosystemu innowacji dolin wodorowych.

demonstratory technologii w parkach przemysłowych i SSE oraz budować polski łańcuch wartości technologii wodorowych. ARP SA aktywnie uczestniczy w pracach porozumienia sektorowego na rzecz rozwoju gospodarki wodorowej w Polsce.

Europejski Tydzień Wodoru zgromadził ponad 6000 uczestników. Pięć dni wydarzenia obfitowało w szereg merytorycznych rozmów i paneli dyskusyjnych, obejmujących takie tematy jak wyzwania związane z importem wodoru czy innowacje w Unii Europejskiej w zakresie technologii wodorowych.

Agencja Rozwoju Przemysłu SA była obecna na wydarzeniu wraz z partnerami:

• Narodowym Centrum Badań i Rozwoju,

• Instytutem Energetyki – Centrum Technologii Wodorowych (CTH2),

na wsparcie przedsiębiorców

z województwa łódzkiego

W jaki sposób przedsiębiorcy mogą skorzystać z Funduszy Europejskich dla Łódzkiego 2021–2027? Poprzez pożyczki, również te z umorzeniem. Do rozdysponowania jest, bagatela, ponad 208 mln euro.

Znaczne zwiększenie kwoty przeznaczonej z FEŁ2027 na inwestycje w formie instrumentów zwrotnych (pożyczki) pozwala na rozszerzenie obszarów objętych wsparciem. W perspektywie finansowej 2014–2020 instrumenty zwrotne ukierunkowane były przede wszystkim na zwiększanie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw, termomodernizacje budynków i rozpoczynanie prowadzenia działalności gospodarczej. Zaś w przypadku FEŁ2027 będą przeznaczane na: inwestycje w MŚP, efektywność energetyczną, odnawialne źródła energii, gospodarkę o obiegu zamkniętym oraz kulturę i turystykę. Również grupa odbiorców wsparcia została znacznie rozszerzona, dzięki czemu oprócz przedsiębiorców na finansowanie będą mogły liczyć inne podmioty działające w regionie.

Centrum Obsługi Przedsiębiorcy, jako instytucja pośrednicząca we wdrażaniu FEŁ2027, zawarło już z Bankiem Gospodarstwa Krajowego umowę na realizację tego przedsięwzięcia. To właśnie BGK będzie pełnił funkcję menedżera funduszu powierniczego i zajmie się wdrażaniem instrumentów finansowych w ramach FEŁ2027. Umowa opiewa na kwotę ponad 966 mln zł wydatków kwalifikowalnych, z czego 821 mln zł to pieniądze z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Teraz to BGK, w drodze przetargów nieograniczonych, wybierze partnerów finansujących, którzy będą udzielać preferencyjnych pożyczek (również tych z umorzeniem) przedsiębiorcom, wspólnotom i spółdzielniom mieszkaniowym, jednostkom samorządu terytorialnego i innym podmiotom działającym na terenie województwa łódzkiego.

W Polsce działa dzisiaj 11 projektów dolin wodorowych. Osiem z nich było konsultowanych lub powstało z inicjatywy ARP SA, która aktywnie angażuje się w rozwój ekosystemu gospodarki wodorowej w Polsce. Doliny wodorowe w Polsce mają wesprzeć proces dekarbonizacji energochłonnego przemysłu, lokować

• Politechniką Gdańską – Centrum Technologii Wodorowych,

• Siecią Badawczą Łukasiewicz – Instytutem Lotnictwa. 13 12

ESG to wszystko, co robimy

ESG to nie jest hasło czy slogan, który ma pomóc w wykreowaniu pozytywnego wizerunku. ESG wynika z koncepcji zrównoważonego rozwoju, w myśl której działania podejmowane dzisiaj nie powinny utrudniać przyszłym pokoleniom zaspokojenia ich potrzeb. To całościowa filozofia zarządzania, która wymaga integracji i współpracy na wielu poziomach organizacji. W tym kontekście ESG stanowi narzędzie oceny, całościowy zestaw czynników wykorzystywanych przez inwestorów, instytucje finansowe, agencje ratingowe czy organizacje międzynarodowe do analizy tego, jaki wpływ na otoczenie zewnętrzne wywierają przedsiębiorstwa. Pozwala więc zrozumieć, w jaki sposób spółka osiąga swoje wyniki oraz jakie kryteria bierze pod uwagę, podejmując strategiczne decyzje i zarządzając ryzykami, by na tej podstawie móc prognozować jej dalszy rozwój.

Dlaczego ESG?

Sama koncepcja inwestowania odpowiedzialnego społecznie funkcjonuje od lat 60. ubiegłego wieku. Wtedy opierała się przede wszystkim na strategii wykluczania z portfeli inwestycyjnych akcji spółek lub całych branż uznawanych za szkodliwe społecznie, np. producentów tytoniu lub podmiotów wspierających reżim apartheidu w Afryce Południowej. Obecnie katalog czynników ESG obejmuje zdecydowanie więcej elementów, związanych ze środowiskiem, kwestiami społecznymi oraz ładem korporacyjnym.

Dlaczego trend ESG przyspiesza właśnie teraz – co szczególnie istotne – staje się nie wyborem, ale obowiązkiem wymaganym przez przepisy na szczeblu europejskim? Choć mamy do czynienia z bardzo złożonym zagadnieniem, w dużym skrócie jest to efekt tego, że nasz świat się zmienia, i to w tempie, jakiego wcześniej nie doświadczaliśmy. Po pierwsze, globalne wyzwania klimatyczne, zmiany społeczne i demograficzne, presja ekonomiczna wywołana przez pandemię COVID-19, obawy dotyczące cyberbezpieczeństwa i kierunków rozwoju sztucznej inteligencji powodują, że zwiększa się ekspozycja firm na zupełnie nowe kategorie ryzyka –również takie, których wcześniej nie doświadczały. Aby się przed nimi zabezpieczyć, firmy muszą je zidentyfikować, a następnie ocenić ich ewentualne skutki dla decyzji biznesowych. Analiza ESG jest więc punktem

wyjścia do tego, by określić całościowy kontekst działania przedsiębiorstwa, dokonywanych wyborów inwestycyjnych oraz związanych z nimi ryzyk, dokonać ich ewaluacji, a także przygotować i zaplanować działania, które pozwolą zabezpieczyć organizację przed ich zmaterializowaniem się.

Kolejnym czynnikiem, który przekształca współczesny krajobraz inwestycyjny, kładąc szczególny nacisk na koncepcję ESG, jest nowe podejście młodego pokolenia inwestorów. Zgodnie z badaniem Fidelity Charitable aż 61% przedstawicieli pokolenia millenialsów angażuje się w inwestowanie wpływowe. Jeśli zaś chodzi o ogólną populację inwestorów, to ścieżkę tę wybiera tylko 33% osób. Raport wskazuje, że młodsze pokolenia wprowadzają rewolucyjne zmiany w podejściu do decyzji finansowych i inwestycyjnych. Młodzi inwestorzy dążą nie tylko do osiągnięcia zysku, ale także do inwestowania zgodnie ze swoimi przekonaniami dotyczącymi społeczeństwa, środowiska i zarządzania korporacyjnego. Ta nowatorska postawa wynika z pragnienia uwzględnienia własnych wartości w procesie dokonywania wyborów.

Co interesujące, szybki wzrost majątku wśród przedstawicieli pokolenia millenialsów sprawia, że inwestowanie wpływowe przestaje być jedynie możliwością – staje się

powszechnie akceptowaną praktyką głównego nurtu. Młodzi inwestorzy zdają sobie sprawę, że ich decyzje mają potencjał kształtowania nie tylko ich portfela, ale również światowego krajobrazu biznesowego. W rezultacie filozofia ESG staje się dla nich zarówno strategią inwestycyjną, jak i manifestem głoszącym zaangażowanie społeczne i troskę o przyszłość planety.

Wreszcie najsilniejszym – zdaniem niektórych ekspertów – czynnikiem napędzającym trend ESG jest kwestia dostępu do finansowania. Instytucje finansowe coraz częściej uwzględniają kryteria ESG w swoich strategiach inwestycyjnych. To oznacza, że firmy, które nie dostosowują się do tych standardów, mogą napotykać trudności w pozyskiwaniu finansowania. Przedsiębiorstwa zaczynają dostrzegać, że włączenie do swojej strategii zrównoważonych praktyk jest kluczowe dla utrzymania dostępu do kapitału na korzystnych warunkach. Czteroletnie badania MSCI wykazały, że spółki z wysokimi wynikami ESG uzyskiwały średnio niższe koszty kapitału niż spółki o słabych wynikach ESG – zarówno na rynkach rozwiniętych, jak i na rynkach wschodzących1

Z czego wynika ta zmiana? Po pierwsze, rosnące zaangażowanie instytucji finansowych w inwestowanie zgodne z kryteriami ESG stwarza bodziec dla przedsiębiorstw do stosowania bardziej zrównoważonych praktyk. Firmy zdają sobie sprawę, że spełnienie tych kryteriów może zwiększyć ich atrakcyjność w oczach inwestorów oraz ułatwić im dostęp do kapitału. Po drugie, instytucje finansowe coraz częściej wymagają od przedsiębiorstw dostarczania rzetelnych informacji dotyczących ich wpływu na środowisko i społeczeństwo. Dla firm oznacza to konieczność transparentnej prezentacji działań związanych ze zrównoważonym rozwojem oraz ścisłej kontroli swoich praktyk. Rzetelne i udokumentowane informacje są kluczowe dla zdobycia zaufania inwestorów oraz pozyskania finansowania. Brak takich danych może prowadzić do utraty kapitału lub konieczności poniesienia wyższych kosztów.

Tak więc mimo że włączenie kryteriów ESG do strategii biznesowej niewątpliwie oznacza pojawienie się nowych krótkoterminowych kosztów stałych, to w długiej perspektywie rynek nagradza firmy, które podjęły ten wysiłek2

1. A. Lodh, ESG and the cost of capital, 25.02.2020, https://www.msci.com/www/blog-posts/esg-and-the-cost-of-capital/01726513589 [dostęp: 8.12.2023].

2. L.-E. Lee, M. Thwing-Eastman, R. Marshall, 2020 ESG trends to watch, MSCI ESG Research LLC, January 2020 [PDF]. Dostępny w Internecie: https://www.msci.com/documents/10199/02f6473f-6fd8-aa8f-be72-443196478ec3 [dostęp: 8.12.2023].

Chcielibyśmy, ale czy warto…?

Wszak z tyłu głowy nadal mamy słynne zdanie Miltona Friedmana: The business of business is business. Dlatego całkowicie naturalne wydaje się, że poszukujemy powiązań pomiędzy ESG a F, czyli finansami. Zgodnie z koncepcją FESG2 informacje finansowe i niefinansowe powinny umożliwiać ocenę aspektów zrównoważonego rozwoju w kontekście zarówno wyników finansowych, jak i konsekwencji finansowych związanych z tym podejściem. Spójrzmy zatem, czy wdrożenie zasad ESG obok pozytywnego wpływu na planetę i społeczeństwo ma wpływ także na sytuację samych przedsiębiorstw.

Przeciwnicy odpowiedzialnego inwestowania wielokrotnie podkreślali, że daje ono niższe stopy zwrotu, przede wszystkim dlatego, że mniej jest firm, w które można zainwestować. Zwolennicy argumentowali, że choć inwestorzy uwzględniający kwestie ESG mogą wybierać z ograniczonej liczby firm, to są one dla nich bardziej atrakcyjne, ponieważ osiągają lepsze wyniki niż konkurencja. Nowsze badania wskazują, że impact investing nie oznacza niższych zwrotów, wręcz przeciwnie – poprawia je. Dla przykładu w pandemicznym 2020 r. 83% funduszy zrównoważonych w Kanadzie uzyskało lepsze wyniki niż średnia3. W porównaniu funduszy klasycznych z funduszami zrównoważonymi pt. Demystifying Responsible Investment Performance 10 badań wskazuje na pozytywną relację między zastosowaniem ESG a uzyskiwaną stopą zwrotu, 7 – na relację neutralną, tylko 3 zaś – na negatywną. Z kolei Morgan Stanley w badaniu Sustainable Investing Research Suggests No Performance Penalty na podstawie danych historycznych wskazuje, że zrównoważone fundusze i indeksy osiągają wyniki porównywalne z klasycznymi. Jednocześnie w badaniu podkreślono, że lepszy rating ESG pozwala osiągnąć lepszy wynik inwestycyjny i finansowy oraz rating kredytowy, a spółki lepiej radzące sobie z ryzykiem środowiskowym mają niższy koszt kapitału własnego, na co wskazywały też wspomniane wcześniej badania MSCI4. Ta korelacja zachęca do inwestowania w zgodzie z ESG.

Wierzchołek góry lodowej?

Analiza działalności spółek pod kątem ESG nie byłaby oczywiście możliwa bez dostępu do danych. Inwestorzy chcą polegać na dokładnych, spójnych i porównywalnych informacjach, aby zminimalizować portfele, w których znajdują się przedsięwzięcia wysokoemisyjne, zmaksymalizować opcje bardziej ekologiczne lub współpracować z firmami działającymi w sposób uwzględniający potrzeby społeczności. A źródłem tych danych są raporty ESG, które stanowią odpowiedź na potrzebę transparentności i czytelności rynku, dostarczają inwestorom wiedzy, w co i na jakich warunkach inwestują, a także z jakimi ryzykami wiąże się konkretny projekt. Nie zapominajmy też o szerszym kontekście funkcjonowania raportów niefinansowych – wszak korzystają z nich nie tylko inwestorzy, lecz również szerokie grono odbiorców, a to właśnie otwarta, rzetelna komunikacja stanowi jeden z filarów koncepcji interesariuszy. Nie sposób także nie wspomnieć o znaczeniu raportu ESG dla samych raportujących. Jak zaznacza Barbara Misterska-Dragan, prezes Krajowej Rady Biegłych Rewidentów, nie da się skutecznie prognozować, budować strategii ewaluować efektywności bez pełnego obrazu działalności przedsiębiorstwa. Z punktu widzenia menedżera już samo przygotowywanie raportu niefinansowego pozwala bardzo wnikliwie przyjrzeć się swojej organizacji. Z jednej strony jest to spojrzenie na nią z szerokiej perspektywy, obejmującej otoczenie i interesariuszy, a z drugiej – prześwietlenie jej wnętrza. W tym kontekście proces opracowania raportu ESG można porównać do góry lodowej – sam raport jest tylko jej wierzchołkiem.

Dotychczas raporty ESG przyjmowały różne formy (raporty społeczne, raporty środowiskowe, raporty społecznej odpowiedzialności, raporty zrównoważonego rozwoju czy raporty zintegrowane) i były przygotowywane według różnych standardów. Kluczowa zmiana, jaką wprowadza dyrektywa CSRD, to ujednolicenie standardów raportowania. Dobrą informacją jest to, że wszyscy będziemy raportowali podobnie. Europejskie standardy (ESRS) powstały w ekspresowym tempie. W listopa-

Badania MSCI pozwoliły ustalić, że Ocena ESG spółek była powiązana z ich kosztem kapitału

Świat: koszt kapitału % 6.8 6.6 6.4 6.2 6.0 5.8 Niska ocena ESG

Niska Niska ocena ESG

ESG

ESG

3. Gov.pl, Europejskie Standardy Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju przyjęte, 1.08.2023, https://www.gov.pl/web/ finanse/europejskie-standardy-sprawozdawczosci-zrownowazonego-rozwoju-przyjete2 [dostęp: 8.12.2023]. 4. https://www.msci.com/www/blog-posts/esg-and-the-cost-of-capital/01726513589.

dzie ubiegłego roku poznaliśmy ich projekt, a w lipcu tego roku Komisja Europejska przyjęła w tej sprawie rozporządzenie delegowane. Jest to pierwszy zestaw 12 uniwersalnych standardów, na który składają się 2 standardy przekrojowe (dotyczące ogólnych wymogów raportowania) oraz 10 standardów tematycznych, spośród których 5 dotyczy kwestii środowiskowych, 4 – społecznych i 1 – zarządczych. Łącznie dokument zawiera 84 wymagane ujawnienia, zarówno ilościowe, jak i jakościowe. Standardy te zostaną zastosowane przez pierwszą grupę jednostek objętych dyrektywą CSRD już w sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju za 2024 r3.

Kolejne publikacje – standardów sektorowych – będą się odbywać w trzech etapach. Pierwszy planowany był jeszcze w tym roku, a kolejne w latach 2024 i 2025. Najpierw obejmą następujące sektory: rolnictwo, przemysł chemiczny, paliwa kopalne, leśnictwo, górnictwo, transport drogowy, tekstylia oraz przemysł spożywczy. Ponadto EFRAG będzie opracowywała uproszczone standardy dla MŚP oraz standardy dla przedsiębiorstw pozaeuropejskich.

Z punktu widzenia Grupy PFR wejście w życie dyrektywy CSRD oznacza obowiązek raportowania według nowych, ujednoliconych standardów. Co prawda sam obowiązek raportowania istnieje i wynikał z dotychczasowych przepisów – NFRD. Nowa dyrektywa została opublikowana w „Dzienniku Urzędowym Unii Europej-

skiej” w grudniu ubiegłego roku. Polska, podobnie jak pozostałe kraje unijne, na wdrożenie CSRD do swojego prawa będzie mieć 18 miesięcy (do 6 lipca 2024 r.). Niezależnie od daty wejścia w życie dyrektywy spółki, które obejmuje NFRD, a więc także PFR SA, będą musiały rozpocząć zbieranie danych do nowego raportowania zrównoważonego rozwoju dla roku obrotowego zaczynającego się od 1 stycznia 2024 r. Dyrektywa CSRD rozszerzy katalog spółek objętych obowiązkiem raportowania informacji niefinansowych. A oprócz wspomnianego już ujednolicenia standardów raportowania wprowadzi wymóg certyfikowania raportów.

Poza raportowaniem wynikającym z CSRD spółkę PFR TFI objęła już część przepisów związanych z ESG. Jako instytucja finansowa od marca 2021 r. podlegamy rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych (SFDR). Zgodnie z tym dokumentem instytucje takie jak PFR TFI mają szereg nowych obowiązków, których wypełnianie służy zwiększeniu przejrzystości na rynku.

Instytucje finansowe zostały zobowiązane m.in. do określenia strategii uwzględniania niekorzystnych skutków danej inwestycji dla zrównoważonego rozwoju oraz wskaźników ESG czy realizacji due diligence w zakresie ESG. Ujawniają też, w jaki sposób ograniczają ryzyko dla zrównoważonego rozwoju w podejmowanych przez siebie decyzjach inwestycyjnych. Ponadto w swoich

Dyrektywa CSRD

KTÓRE JEDNOSTKI NALEŻY OBJĄĆ SPRAWOSDANIEM?

CZY PODMIOTY W GRUPIE BĘDĄ RAPORTOWAĆ SAMODZIELNIE?

CO SPÓŁKI BĘDĄ RAPORTOWAŁY W RAMACH CSRD?

politykach wynagrodzeń zawierają informacje o tym, jak zapewniają spójność tych polityk z wprowadzaniem do działalności ryzyka dla zrównoważonego rozwoju. Warto tu zaznaczyć, że stosowne ujawnienia stanowią tylko jeden z wymogów nałożonych przez SFDR. Istotą tej regulacji jest konieczność dokonania klasyfikacji funduszy oraz wnikliwej analizy ryzyk dla zrównoważonego rozwoju w procesie podejmowania decyzji inwestycyjnych. Co więcej, można się spodziewać, że obowiązki z czasem będą jeszcze rozszerzane. W lipcu tego roku zakończyły się konsultacje publiczne dotyczące nowych standardów technicznych, po których europejskie urzędy nadzoru zaproponowały obszary do ponownego uregulowania. Zmiany mają polegać m.in. na udoskonaleniu i rozszerzeniu listy wskaźników PAI, dodaniu ujawnień na poziomie produktów finansowych czy poprawieniu ujawnień w zakresie stosowania zasady DNSH.

Które jednostki należy objąć oświadczeniem/sprawozdaniem grupy nt. informacji niefinansowych?

Tylko jednostkę dominującą i wszystkie jej jednostki zależne (kryterium kontroli) – nie obejmujemy zatem spółek – wnuczek, spółek celowych.

Czy jeśli spółka dominującą ma obowiązek sporządzenia oświadczenia nt. informacji niefinansowych to wszystkie jej spółki zależne też muszą raportować?

Nie, chyba że same przekroczą kryteria i nie będą chciały skorzystać ze zwolnienia poprzez przedstawienie oświadczenia/sprawozdania matki wyższego szczebla.

W listopadzie 2022 r. działająca przy EFRAG Sustainability Reporting Board przekazała do Komisji Europejskiej zestaw 12 projektów standardów. Raportowane wskaźniki będą pogrupowane na 3 poziomy: niezależny od sektora, specyficzne dla sektora oraz specyficzne dla podmiotu. Obecnie dostępne są projekty pierwszego zestawu standardów. 12 opublikowanych standardów dzielimy na standardy przekrojowe, środowiskowe (E), społeczne (S) i dotyczące ładu korporacyjnego (G). Łącznie zawierają one 84 wymagań ujawnień, zarówno ilościowych jak jakościowych.

Zamiast podsumowania wróćmy do tytułu tego tekstu z taką refleksją, że ESG to nie są pojedyncze działania, które podejmujemy od czasu do czasu. Nie są to akcje charytatywne ani darowizny dla potrzebujących. ESG to efekt przyjęcia przez organizację filozofii zarządzania zgodniej z koncepcją zrównoważonego rozwoju, dlatego jest we wszystkim, co robimy, na każdym poziomie firmy. A zatem kieruje naszą uwagę w stronę odpowiedzialnych decyzji inwestycyjnych, zrównoważonego zarządzania zasobami, relacji z interesariuszami oraz budowania transparentnych procesów. ESG można więc postrzegać jako konkretny instrument w ramach szerszej koncepcji zrównoważonego rozwoju, który jest stosowany w kontekście inwestycji oraz zarządzania firmą, aby promować zrównoważone praktyki biznesowe.

BEATA JURKSCHAT (PFR TFI)

NATALIA SOLDECKA (PFR TFI)

Czym jest zrównoważony rozwój i dlaczego jego znaczenie wzrasta?

NOWY KURS AKADEMII PARP

Akademia PARP bije rekordy popularności wśród małych i średnich przedsiębiorców, a także osób zainteresowanych rozpoczęciem własnej działalności i chcących zdobywać nowe umiejętności. Zgodnie z potrzebami użytkowników platforma edukacyjna jest poszerzana o kolejne bezpłatne kursy. Niedawno w ofercie Akademii PARP pojawiło się m.in. szkolenie „Zrównoważony rozwój w MŚP”, przygotowane we współpracy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego. Została w nim omówiona waga zrównoważonego rozwoju z perspektywy zarówno przedsiębiorstwa, jak i całej gospodarki.

Akademia PARP – bezpłatny dostęp do biznesowej wiedzy

Akademia PARP to internetowy portal szkoleniowy prowadzony w ramach Centrum Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Oferta Akademii zawiera obecnie ponad 60 bezpłatnych kursów e-learningowych stworzonych we współpracy z ekspertami i praktykami z konkretnych dziedzin. Kursy dostępne na portalu podzielone są na pięć kategorii: finanse, marketing, prawo, zarządzanie oraz kompetencje osobiste.

Akademia PARP została stworzona z myślą o przedsiębiorcach, osobach planujących założenie działalności gospodarczej, a także pracownikach pragnących zwiększyć swoją wartość na rynku pracy oraz pracodawcach chcących podnieść kompetencje pracowników. Z kursów Akademii korzystają też studenci i nauczyciele akademiccy, traktując je jako materiał pomocniczy w prowadzonych przez siebie zajęciach. Niewątpliwą zaletą szkoleń oferowanych przez Akademię PARP jest możliwość ich rozpoczęcia i zakończenia w dowolnym momencie. Użytkownicy sami decydują, kiedy zaczną

się uczyć i czy zrealizują dany kurs za jednym razem, czy podzielą naukę np. na kilka sesji.

Nowe szkolenie Akademii PARP: „Zrównoważony rozwój w MŚP” Zrównoważony rozwój przedsiębiorstwa to koncepcja prowadzenia biznesu, w ramach której zaspokaja się ekonomiczne potrzeby organizacji przy zachowaniu uważności na jej wpływ na środowisko naturalne i klimat, dobrostan pracowników, społeczności lokalnych i odbiorców końcowych. To podejście, w którym przedsiębiorstwo wnosi w gospodarkę, środowisko i społeczność przynajmniej tyle samo, ile czerpie z tych obszarów.

Przez wiele lat zrównoważony rozwój przedsiębiorstw opierał się głównie na realizacji koncepcji społecznie odpowiedzialnego biznesu (CSR). Coraz częściej jednak do świadomości przedsiębiorców przebijają się takie terminy jak GOZ (gospodarka obiegu zamkniętego) czy ESG (ang. environmental, social and governance), czyli niefinansowa ocena przedsiębiorstwa w kontekście środowiskowym.

O tym, jak koncepcja zrównoważonego rozwoju w coraz większym stopniu będzie wpływała na funkcjonowanie przedsiębiorstw oraz jak ją wykorzystać w bieżącej działalności firmy, można się dowiedzieć z kursu Akademii PARP „Zrównoważony rozwój w MŚP”, przygotowanego przez ekspertów Banku Gospodarstwa Krajowego. Kurs ten skierowany jest przede wszystkim do przedsiębiorców, którzy chcą zacząć wdrażać założenia zrównoważonego rozwoju do codziennej praktyki zarządzania firmą, oraz osób, które pragną rozpocząć pracę zawodową w obszarze zrównoważonego rozwoju i ESG.

Dzięki udziałowi w szkoleniu „Zrównoważony rozwój w MŚP” można dowiedzieć się:

• czym jest zrównoważony rozwój oraz dlaczego jego znaczenie biznesowe wzrasta;

• jakie są obszary wpływu przedsiębiorstwa na środowisko i społeczeństwo;

• które branże są sektorami podwyższonego ryzyka w kontekście zrównoważonego rozwoju;

• jak przeprowadzać analizy korzyści oraz ryzyka środowiskowego i społecznego;

• czym jest raportowanie niefinansowe.

NATALIA BOGUCKA

Dekada polskiego rynku

najmu – kim są najemcy i jakie formy najmu można zauważyć na rynku?

Utworzenie w 2013 r. Funduszu Sektora Mieszkań na Wynajem położyło podwaliny pod rynek najmu instytucjonalnego w Polsce.

Miniona dekada była czasem wielu reform i przekształceń, nic jednak nie wskazuje na to, aby maszyna wprawiona w ruch przed dziesięcioma laty miała się zatrzymać. Przeciwnie, rynek najmu rozwija się w coraz większym tempie, a dostępne oferty są coraz lepiej dopasowane do różnorodnych grup najemców. Podstawowym problemem pozostaje nadal niska dostępność najmu, dlatego niezbędny jest dalszy rozwój profesjonalnego rynku. PFR Nieruchomości i Polityka Insight podsumowały 10 lat polskiego rynku najmu w dwuczęściowym raporcie.

Z danych przedstawionych w raporcie Dekada polskiego rynku najmu wynika, że spośród dostępnych w Polsce form najmu zdecydowanie największa jest oferta mieszkań od osób prywatnych na rynku rozproszonym, choć cechuje się on silnymi wahaniami sezonowymi. Według szacunków liczba lokali przeznaczonych na wynajem długoterminowy w tym segmencie wynosi aż 1,1 mln. Jednocześnie jednym z mniejszych segmentów rynku, ale za to bardzo szybko rozwijającym się, są mieszkania najmowane od firm i funduszy. Eksperci podają, że na koniec 2022 r. podmioty z rynku instytucjonalnego (PRS) zarządzały pulą 13,9 tys. lokali. Największy portfel miały zagraniczne fundusze inwestycyjne, które dysponowały 8,4 tys. mieszkań. Ich nieruchomości ulokowane były jednak wyłącznie w największych polskich miastach. PFR Nieruchomości poprzez swoje fundusze FSMnW i FSMdR ma w zasobie 5,5 tys. mieszkań.

Rok 2023 może być rekordowy dla rynku najmu Autorzy raportu przewidują, że profesjonalny rynek najmu w kolejnych latach powinien się dalej bardzo szybko rozwijać. Według podanych w publikacji szacunków rok 2023 ma być rekordowy pod względem liczby mieszkań na wynajem oddanych do użytkowania przez zagraniczne fundusze inwestycyjne – na rynek ma trafić 6,9 tys. lokali, głównie w Warszawie, Łodzi i Wrocławiu. W sumie do końca obecnej dekady rynek najmu profesjonalnego powinien przekroczyć wielkość 100 tys. lokali.

Różnorodnie i elastycznie

Eksperci wskazują jednak, że podstawowym problemem polskiego rynku najmu pozostaje bardzo niska dostępność każdej z opisanych w raporcie form najmu. Nawet najpowszechniejszy najem rozproszony, ze względu na niski stopień profesjonalizacji i brak możliwości korzystania ze wsparcia publicznego, jest słabo dostosowany do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych różnych grup społecznych. Z tego powodu jednym z priorytetów polityki mieszkaniowej na najbliższe lata powinno być tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi różnorodnych typów najmu.

„Stworzenie Funduszu Sektora Mieszkań na Wynajem było kamieniem węgielnym rozwoju profesjonalnego rynku najmu w Polsce. Wyznaczyło ścieżkę dla kolejnych funduszy inwestycyjnych – państwowych prywatnych. Rozpoczęła się wówczas systematyczna profesjonalizacja rynku najmu. Z jednej strony rosła liczba mieszkań na wynajem oferowanych przez państwowe oraz zagraniczne fundusze inwestycyjne. Z drugiej – profesjonalizował się najem rozproszony. Proces ten przyspieszyła też pandemia. Tak dynamiczny rozwój rynku najmu we wszystkich formach prawnych i organizacyjnych, które zasiliły istniejące już rozwiązania, jak najem komunalny, socjalny, spółdzielczy czy w ramach towarzystw budownictwa społecznego, wymaga stworzenia kompendium wiedzy.”

dr Adam Czerniak, główny ekonomista i dyrektor ds. badań w Polityce Insight

Kim są najemcy mieszkań?

Ile mają lat? Ile zarabiają? Jak długo wynajmują? Czy w przyszłości planują zakup mieszkania? Odpowiedzi na te pytania (i wiele innych) znalazły się w drugiej części raportu, który jest pierwszym sprawozdaniem koncentrującym się na sytuacji i preferencjach osób korzystających z mieszkań niewłasnościowych. Treść raportu została oparta na badaniu przeprowadzonym wśród osób zamieszkujących lokale socjalne i komunalne, korzystających z TBS oraz tych, którzy najmują od profesjonalnych funduszy inwestycyjnych i prywatnych właścicieli. Wnioski płynące z tego opracowania obalają wiele mitów, które narosły wokół polskiego rynku najmu.

Nie tylko młodzi

Myśląc „najemca”, najczęściej mamy skojarzenie z osobą młodą, studentem lub świeżo upieczonym absolwentem, który traktuje najem jako stan przejściowy między wyprowadzką od rodziców a zaciągnięciem kredytu hipotecznego na zakup mieszkania na własność. Tymczasem najemcy w Polsce to dość różnorodna pod względem wieku grupa. Średni wiek respondentów przepytanych na potrzeby badania to 37 lat, ale – co ciekawe – w każdej z form najmu wygląda to inaczej. Najmłodszą grupę stanowią najemcy

z umowami na czas określony. Najwięcej jest wśród nich osób przed trzydziestką. W najmie instytucjonalnym (oferowanym przez profesjonalne firmy) dominują 30i 40-latkowie. Najstarsi są lokatorzy mieszkań komunalnych – tu średnia wieku to 45 lat.

Nie tylko single i bezdzietne pary Zwykło się myśleć, że tylko mieszkanie własnościowe daje prawdziwe poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji, a z najmu korzystają jedynie ci, którzy cenią mobilność i życiową niezależność, oraz ci, którzy założenie rodziny mają dopiero w planach. Raport obala ten powszechny mit. We wszystkich grupach najemców największy odsetek stanowią gospodarstwa domowe z dziećmi – najczęściej małżeństwa, ale też pary w nieformalnych związkach czy samotni rodzice. Osoby mające dzieci to średnio niemal połowa wszystkich badanych. Nawet w przypadku najemców z umowami na czas określony jest to aż 1/3 grupy.

– Inwestując w mieszkania na wynajem, wyobrażamy sobie przyszłych najemców jako młodych singli, ewentualnie pary. I pod takiego klienta kupujemy i aranżujemy lokale. W rezultacie oferta najmu nie jest dopasowana do potrzeb pozostałych zainteresowanych – mieszkania

CZĘŚĆ 1

CZĘŚĆ 2

są zbyt małe, a czasem niedostosowane do wychowywania dzieci czy obecności zwierząt. To zniechęca najemców i wpycha ich na rynek własnościowy, nawet jeżeli początkowo nie mieli w planach zakupu lokalu.

Dlatego potrzebujemy w Polsce inwestorów instytucjonalnych, którzy mają w ofercie zróżnicowany wachlarz mieszkań na wynajem – komentuje Adam Czerniak.

Profesjonalny najem tylko dla bogatych?

Ile zarabiają najemcy w Polsce i jaka część ich dochodu jest przeznaczana na pokrycie kosztów związanych z najmem mieszkania?

Z pozoru może się wydawać, że najwyższy jest koszt najmu lokalu od firmy, a to by oznaczało, że najzamożniejszą grupę spośród wszystkich badanych stanowią najemcy instytucjonalni. Tymczasem najwyższe dochody deklarują najemcy mieszkań TBS (powyżej 7000 zł miesięcznie). Dochody najmujących od firm są porównywalne z sytuacją finansową osób najmujących od prywatnych właścicieli.

„Niezależnie od tego, że wśród badanych chęć posiadania mieszkania na własność nadal jest bardzo silna, ankietowani dostrzegają wiele korzyści płynących z najmu. Wyniki pokazały, że blisko 40% badanych najemców instytucjonalnych zamierza pozostać w swoich obecnych mieszkaniach co najmniej kilka lat, a 15% z nich traktuje najmowane lokale jako docelowe miejsce zamieszkania. To stanowi pozytywny sygnał dla sektora najmu instytucjonalnego i stwarza perspektywy na jego dalszą profesjonalizację.”

Anna Błaszczyk, członek zarządu PFR Nieruchomości SA

Co więcej, najemcy instytucjonalni nie są nadmiernie obciążeni wydatkami mieszkaniowymi – na czynsz najmu przeznaczają 20–40% swojego dochodu. Zaskakującym wnioskiem płynącym z raportu jest to, że sytuacja finansowa badanych najemców mieszkań komunalnych jest nieco lepsza od sytuacji najemców wynajmujących mieszkania na wolnym rynku i mających umowy na czas nieokreślony. To rodzi pytanie o efektywność gospodarowania polskim zasobem komunalnym.

Najem tylko na chwilę?

Choć przeważająca większość wszystkich ankietowanych najemców preferuje posiadanie mieszkania niż jego najem, to aż 59% boi się zaciągnąć kredyt na jego zakup. Nie tylko lęk przed dużym zobowiązaniem, ale również sama sytuacja finansowa przekierowała respondentów na rynek najmu. Badani deklarują, że czują się w najmowanych mieszkaniach bezpiecznie, a także decydują się przedłużać umowy z wynajmującymi. Oczywiście najdłuższy okres najmu dotyczy osób korzystających z mieszkań pozostających w zasobach komunalnych oraz najemców TBS. Jednak najem trwający kilka lat przeważa także na rynku komercyjnym. Największą część (32,5%) spośród ankietowanych najemców instytucjonalnych stanowią ci, którzy miesz-

kania od firmy najmują już ponad pięć lat. Co więcej, aż 15% z nich traktuje najem instytucjonalny jako docelową formę zamieszkiwania.

Raport Dekada polskiego rynku najmu. Portret społeczno-ekonomiczny najemców w Polsce został oparty na badaniu przeprowadzonym pośród 603 respondentów, którzy są najemcami korzystającymi z mieszkań socjalnych, komunalnych, spółdzielczych mieszkań lokatorskich, najemcami instytucjonalnymi oraz osobami najmującymi mieszkania na wolnym rynku. Ankieta obejmowała 38 pytań dotyczących sytuacji osobistej, mieszkaniowej i finansowej.

KATARZYNA FIUK (PFR NIERUCHOMOŚCI)

MŚP potrzebują gwarancji de minimis

Gwarancje de minimis od ponad 10 lat wspierają polskich przedsiębiorców z sektora mikro-, małych i średnich firm. Pomagają im zarówno w kryzysach, jak i w czasie stabilnej koniunktury gospodarczej. MŚP wśród zalet gwarancji wymieniają: poprawę płynności finansowej, nowe i zachowane miejsca pracy, a także innowacyjne inwestycje. Do końca września 263 tys. firm zabezpieczyło swoje kredyty na kwotę ponad 294,3 mld zł. Gwarancje de minimis – opinie

przedsiębiorców

Przedsiębiorcy szczególnie dobrze oceniają gwarancje de minimis w kontekście płynności finansowej, obrotów, pozycji rynkowej i zatrudnienia. Uważają produkt za łatwy w pozyskaniu i spełniający ich potrzeby. Jak wynika z raportu BGK na temat efektów gwarancji de minimis, połowa osób, które pozyskały to wsparcie w 2022 r., twierdzi, że bez niego nie otrzymałaby finansowania. 91% przedsiębiorców deklaruje gotowość polecania gwarancji innym MŚP.

Przedsiębiorczość jest siłą napędową innowacji i postępu technologicznego, stanowi kluczowy element wzrostu konkurencyjności gospodarki. Nowe produkty i usługi dynamizują rynek i tym samym stymulują rozwój gospodarczy, co przekłada się na powstawanie miejsc pracy i dobrobyt społeczny. Bank Gospodarstwa Krajowego wspiera przedsiębiorców na wielu płaszczyznach. Dzięki gwarancjom de minimis firmy mogą się rozwijać i wzmacniać swoją konkurencyjność. Skuteczność gwarancji potwierdzają zarówno wyniki corocznych badań, liczby, jak i opinie przedsiębior-

ców – w ciągu ponad 10 lat 263 tys. firm zabezpieczyło swoje kredyty na kwotę 294,3 mld zł – mówi Mateusz Olszak, dyrektor programu „Rozwój przedsiębiorczości” w Banku Gospodarstwa Krajowego.

Gwarancje de minimis – korzyści gospodarcze

Co czwartą złotówkę kredytu dla sektora MŚP zabezpieczają gwarancje de minimis. Ze względu na swoją skalę i zasięg są one bezkonkurencyjne na polskim rynku. W ciągu ostatniej dekady dzięki temu programowi firmom udało się zachować i utworzyć prawie 630 tys. miejsc pracy. Odbiorcy gwarancji BGK częściej niż inne firmy z sektora MŚP realizowali inwestycje. Przeznaczali środki na zakup budynków lub gruntów, wartości niematerialnych i prawnych, a także inwestowali w projekty związane m.in. z cyfryzacją.

Gwarancje de minimis przynoszą wymierne korzyści całej gospodarce. Potwierdzają to wyniki badań „Efekty programu gwarancji de minimis”, które od początku programu prowadzimy w Departamencie Badań i Analiz BGK. Zwiększony odsetek odbiorców gwarancji, jaki odnotowaliśmy w 2022 r., utrzymuje się do dziś. Są to przedsiębiorcy, którzy bez naszego wsparcia nie otrzymaliby finansowania lub otrzymaliby je na gorszych warunkach. Ten wzrost popularności gwarancji wynika po części z preferencyjnych warunków ich udzielania, które będą obowiązywać do końca 2023 r. – mówi Mateusz Walewski, główny ekonomista BGK.

Z wynikami badań, które prowadzi Departament Badań i Analiz BGK, można się zapoznać tutaj

ANNA ZIEMCZONEK (BGK)

WYNIKI BADAŃ

Pesa wygrywa przetargi w Rumunii

Pesa została wskazana jako zwycięzca dwóch przetargów organizowanych przez państwową rumuńską ARF (Agencja Modernizacji Kolei). Bydgoski producent ma szansę na dostawy nawet 91 zespołów trakcyjnych!

Pesa wystartowała w Rumunii w dwóch postępowaniach zorganizowanych przez rządową Agencję Modernizacji Kolei. Pierwsze dotyczyło dostawy 20 elektrycznych zespołów trakcyjnych dla połączeń Interregio z 15-letnim utrzymaniem, z szansą na dodatkowe 9 sztuk i kolejne 15 lat utrzymania. Drugie postępowanie opiewało na dostawę, w trzech transzach, aż 62 elektrycznych regionalnych zespołów trakcyjnych z również 15-letnim utrzymaniem i szansą na kolejne 15 lat.

Przetargiem zainteresowanych było trzech producentów: Pesa, Siemens i Alstom, z których ostatecznie oferty złożyły Pesa i Alstom. W obydwu postępowaniach propozycja Pesy okazała się najlepsza, a 14 września komisja przetargowa oficjalnie ogłosiła rozstrzygnięcie przetargu na dostawę pojazdów Interregio. Pesa, zgodnie z oczekiwaniami Rumunów, zaoferowała trójczłonowe elektryczne zespoły trakcyjne, w których wagony będą poruszać się na osobnych wózkach (podobnie jak w pojazdach dla przewoźnika RegioJet), rozwijające prędkość do 160 km/h, ze 192 miejscami siedzącymi w pierwszej i drugiej klasie, zasilane z sieci trakcyjnej AC 25 kV i wyposażone w rumuński system bezpieczeństwa PZB 90.

Ten przetarg to nie tylko dostawa zespołów trakcyjnych, ale również inwestycje na lokalnym, rumuńskim rynku.

Aby zapewnić utrzymanie ponad 90 pojazdów, Pesa utworzy w trzech regionach specjalne centra serwisowe.

Rumuńskie kontrakty warte 4 mld zł Biorąc pod uwagę, że Pesa wygrała pierwsze postępowanie z umową na ponad 1 mld zł i czeka na oficjalne potwierdzenie zwycięstwa w drugim, w którym złożyła najlepszą ofertę, w sumie może otrzymać zamówienia na dostawę 91 pojazdów z 15-letnim utrzymaniem.

Łączna wartość tych kontraktów wyniesie ok. 4 mld zł. To po ostatnich umowach w Czechach największe zamówienia bydgoskiej firmy i wzmocnienie jej trwałej obecności na rynku rumuńskim.

– Zamówienia na dostawy pojazdów dla Rumunii, a wcześniej Czech są dla nas ważne również w kontekście wzmacniania pozycji Pesy na rynkach krajów Trójmorza. Pracujemy także nad pojazdami HS i chcemy je dostarczać przewoźnikom, którzy będą obsługiwać połączenia w ramach Via Baltiki, i dalej, na południe Europy – podkreśla Krzysztof Zdziarski, prezes zarządu Pesy Bydgoszcz.

Pierwsze nowe pojazdy w 2025 r.

Podpisanie umów w obydwu postępowaniach nastąpi jeszcze w tym roku, a pierwsze pojazdy powinny się znaleźć w Rumunii za dwa lata. Do tej pory Pesa dostarczała na rynek rumuński tramwaje (w latach 2012–2023).

W sumie jeździ ich już 37: w Kluż, Jassach i Krajowie. Spółka w ramach strategii Pesa 2030+ konsekwentnie rozwija swoją obecność na rynkach zagranicznych.

W tej chwili produkuje tramwaje dla Tallina i pojazdy dla przewoźników CD i RegioJet w Czechach oraz kolei w Ghanie. W ostatnich latach eksport to ponad połowa produkcji Pesy.

Źródło: Pesa SA

Grupa PKL ogłosiła program inwestycji

narciarskich w ośrodkach

PKL Palenica i Jaworzyna Krynicka

Mamy znakomite wieści dla narciarzy! Już niebawem będzie można skorzystać z nowoczesnych kolei i nowych tras na Jaworzynie Krynickiej oraz Palenicy w Szczawnicy. Grupa PKL do 2025 r. zainwestuje ok. 300 mln zł w rozwój rodzinnej i wyczynowej oferty narciarskiej w tych ośrodkach. Ponad 42 mln zł zostanie sfinansowane z konkursu ministra sportu i turystyki w ramach dotacji z „Programu inwestycji o szczególnym znaczeniu dla sportu”.

Ośrodki Grupy PKL znajdują się w wyjątkowych lokalizacjach. To miejsca odwiedzane przez turystów przez cały rok. Zimą narciarze chętnie korzystają z różnorodnych tras zarówno na Jaworzynie Krynickiej, Palenicy w Szczawnicy, Mosornym Groniu w Zawoi, górze Żar w Międzybrodziu Żywieckim czy Kasprowym Wierchu i Gubałówce w Zakopanem. W każdym z tych ośrodków narciarze mogą spędzić aktywnie czas, rozwijając swoje umiejętności i skorzystać z dodatkowych usług, m.in. wypożyczalni sprzętu, gastronomii, noclegów, sklepów z pamiątkami czy biura turystycznego PKL Tours.

– W ośrodkach Grupy PKL proponujemy narciarzom trasy dostosowane do różnych umiejętności. To trasy rodzinne, na których można zacząć swoją przygodę ze sportem, rozwijać pasję. Zgodnie z realizowanym planem inwestycyjnym Grupy modernizujemy zimową ofertę, by zapewniać jak najlepsze atrakcje narciarskie. Do 2025 r. ośrodek na Jaworzynie Krynickiej zostanie unowocześniony i – mamy nadzieję – stanie się rodzinną stacją narciarską numer 1 w Polsce. Pamiętamy także o zawodnikach trenujących profesjonalnie narciarstwo alpejskie i snowboard zjazdowy. Właśnie dlatego trasa nr 1 na Palenicy, Szafranówka 2 oraz trasa FIS nr 5 na

Jaworzynie Krynickiej zostaną specjalnie zmodernizowane i udostępnione dla sportu wyczynowego – mówił Daniel Pitrus, prezes Grupy PKL.

Spektakularne inwestycje Grupa PKL realizuje w ośrodku na Jaworzynie Krynickiej, gdzie już 24 i 25 lutego 2024 r. – po raz pierwszy w naszym kraju – zostanie zorganizowany puchar świata w snowboardzie zjazdowym.

W krynickim ośrodku w roku 2022 wybudowana została sześcioosobowa, nowoczesna kolej Jaworzyna Express. W tym roku Grupa PKL prowadzi na Jaworzynie inwestycje narciarskie oraz buduje zaplecze gastronomiczno-usługowe. Realizowany plan zakłada: rozwój infrastruktury narciarskiej dla początkujących, powstanie nowej niebieskiej trasy narciarskiej wraz z czteroosobową, komfortową koleją krzesełkową, modernizację systemu naśnieżania w całym ośrodku, budowę nowoczesnych kolei krzesełkowych i wymianę wyciągów orczykowych, całkowitą modernizację oświetlenia tras narciarskich, rozbudowę bazy ratraków do przygotowywania tras.

W ośrodku powstaną trasa slalomowa z pomiarem czasu i tor do skicrossu dla najmłodszych. Ponadto zostanie rozbudowany i przebudowany Hotel Jaworzyna Krynicka, pojawią się Apart Hotel przy dolnej stacji kolei gondolowej oraz nowe atrakcje na sezon letni.

Całkowity koszt inwestycji realizowanych na Jaworzynie, które zostaną udostępnione narciarzom i turystom w roku 2025, wyniesie ok. 200 mln zł.

W ośrodkach należących do Polskich Kolei Linowych oprócz tras rodzinnych znajdują się także trasy narciarskie, które są idealną bazą treningową dla sportowców indywidualnych, klubów narciarskich zawodników mających licencje PZN. Trasa nr 1 w ośrodku PKL na Palenicy i trasa nr 2 na Szafranówce wraz z trasą FIS nr 5 na Jaworzynie Krynickiej są zarówno miejscem treningów, jak i areną zawodów sportowych odbywających się w ramach programu PolSKI Mistrz, którego inicjatorami są PKL i PFR z PZN.

Współpraca PZN z PFR i PKL opiera się na kilku płaszczyznach. Bazę programu PolSKI Mistrz stanowią wsparcie finansowe obejmujące m.in. kadry narodowe PZN, a także organizacja na polskich stokach zawodów międzynarodowych z kalendarza FIS, które głównie odbywają się na trasach narciarskich ośrodków Grupy PKL.

– Jednym z głównych wyzwań, które określiliśmy wspólnie z PZN, jest udzielenie zawodnikom w Polsce dostępu do profesjonalnej bazy sportowej. Dlatego zdecydowaliśmy się rozwijać bazę w ośrodkach PKL dla narciarstwa i snowboardu wyczynowego. Udostępnienie tras dla sportu wyczynowego jest misją, która wpisuje się w społeczną odpowiedzialność biznesu realizowaną przez PKL. Dziękujemy PZN za dobrą współpracę i rekomendacje dla wniosków PKL, a Ministerstwu Sportu i Turystyki za udzielone dofinansowanie – mówił Daniel Pitrus.

– W najbliższych dwóch latach przeprowadzimy inwestycje narciarskie o wartości 300 mln zł w ośrodkach Grupy PKL na Palenicy i Szafranówce w Szczawnicy oraz na Jaworzynie Krynickiej. Ponad 85 mln zł zainwestujemy w realizację inwestycji z obszarów profesjonalnego i wyczynowego sportu zimowego – dodał Daniel Pitrus.

Źródło: PKL

Przygotowania do budowy 190 mieszkań w Skawinie na ostatniej prostej

Spółka Chemobudowa – Kraków wybuduje 190 mieszkań przy ul. Torowej w Skawinie. Inwestycja jest wynikiem współpracy skawińskiego samorządu z PFR Nieruchomości SA. Generalny wykonawca planuje rozpoczęcie robót budowlanych w styczniu 2024 r. Obecnie trwają organizacja placu budowy oraz prace przygotowawcze. Zgodnie z harmonogramem mieszkania mają być gotowe pod koniec 2025 r.

Osiedle w Skawinie będzie się składało z pięciu budynków zlokalizowanych w rejonie ul.

Torowej i Skawińskiej. W strukturze przewidziano głównie mieszkania dwu- i trzypokojowe o średnim

metrażu 47 m2. Wszystkie lokale zostaną wykończone

w standardzie podstawowym – z panelami podłogowymi, drzwiami wewnętrznymi, glazurą i terakotą

w kuchniach i łazienkach oraz białym montażem.

– Rozwój profesjonalnej oferty najmu także poza największymi polskimi miastami jest jednym z wyróżników działalności spółki PFR Nieruchomości. Od lat udowadniamy, że to możliwe. Mamy na koncie inwestycje w miejscowościach takich jak Radom, Świdnik, Łowicz czy małopolski Nowy Targ. To oferta, która cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem najemców. Dynamicznie rosnące ceny mieszkań powodują naturalny zwrot ku najmowi. Ponadto, jak wskazują analitycy, dziś cena metra kwadratowego mieszkania w Krakowie oscyluje już wokół 14–15 tys. zł. Jestem przekonany, że bliskość Skawiny oraz dobra infrastruktura drogowa i kolejowa sprawią, że nasze lokale na wynajem okażą się atrakcyjną opcją także dla poszukujących mieszkania w stolicy Małopolski – podkreśla Wojciech Caruk, prezes zarządu PFR Nieruchomości SA.

Teren, na którym powstanie osiedle, wskazał skawiński samorząd. Inwestycja będzie realizowana na działce w rejonie ul. Skawińskiej i Torowej.

– Skawina to godne zainteresowania miejsce na mapie Małopolski. Sąsiedztwo dużego ośrodka akademickiego w połączeniu z rozwiniętym rynkiem pracy, jaki oferuje Kraków, ale i Skawina, do tego dobrze rozbudowana sieć połączeń komunikacyjnych opartych na Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej i komunikacji autobusowej, objęta biletem aglomeracyjnym, sprawia, że nasze miasto jest atrakcyjnym miejscem do zamieszkania. W efekcie ceny zakupu mieszkań i najmu niewiele odbiegają od cen oferowanych przez Kraków. Dlatego każda inwestycja, która zwiększy dostępność mieszkań, jest jak najbardziej oczekiwana i pożądana. A mówimy o niebagatelnej ofercie najmu: 5 budynkach i 190 mieszkaniach. Cieszę się, że przedsięwzięcie zapowiadane od wielu lat w końcu ruszy. Poważny wykonawca to gwarancja tego, że budowa będzie postępować

zgodnie z harmonogramem – mówi Norbert Rzepisko, burmistrz Skawiny.

Osiedle w Skawinie to kolejna inwestycja PFR Nieruchomości zrealizowana przez Chemobudowę – Kraków. W 2022 r. oddano do użytku 130 mieszkań w Nowym Targu. Chemobudowa – Kraków to spółka należąca do Grupy Kapitałowej Polskiego Holdingu Nieruchomości. Historia firmy sięga 1949 r. W jej portfolio znajduje się ponad 1200 realizacji w 14 krajach świata. W Polsce powierzono jej wykonanie takich obiektów, jak: Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach, siedziba Radia Kraków, Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha czy Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka.

– Chemobudowa po raz kolejny ma przyjemność uczestniczyć w rozwoju Skawiny. Jestem przekonany, że dzięki partnerskiej współpracy z inwestorem stworzymy przestrzeń, która będzie spełnieniem marzeń o mieszkaniu. Chemobudowa, mając wieloletnie doświadczenie w budownictwie mieszkaniowym, pozostaje wierna swojej misji dostarczania wartości i przyczyniania się do rozwoju społeczności. Przykładamy ogromną wagę do każdego detalu, dbając o wysoki standard wykonania, a naszym celem jest wybudowanie mieszkań, które nie tylko spełnią potrzeby przyszłych mieszkańców, ale także będą przygotowane na przyszłość, zapewniając komfort codziennego życia – mówi Andrzej Wyszyński, prezes zarządu Chemobudowy – Kraków SA.

PFR Nieruchomości SA posiada cztery inwestycje z mieszkaniami na wynajem na terenie Małopolski. Trzy z nich znajdują się w Krakowie, jedna w Nowym Targu.

BGK skredytował, a KUKE ubezpieczała chłodzenie rwandyjskiego mleka

BGK udzielił rządowi Rwandy bezpośredniego finansowania na zakup od polskiego producenta systemu chłodzenia mleka. Spłatę kredytu o wartości 23 mln euro ubezpiecza KUKE. To pierwsza tego typu transakcja.

B ank Gospodarstwa Krajowego udzielił Skarbowi Państwa Rwandy bezpośredniego finansowania w strukturze kredytu dla nabywcy. Długoterminowy kredyt do 23 mln euro (ok. 88 mln zł) zostanie przeznaczony na zakup systemu schładzania mleka od łódzkiej firmy Faspol. Finansowanie zostało zabezpieczone polisą KUKE obejmującą ryzyko polityczne. Ubezpieczenie gwarantowane przez polski Skarb Państwa wykorzystuje się powszechnie przy finansowaniu eksportu do krajów rozwijających się i inwestycji na tamtejszych rynkach.

– Mimo że Rwanda należy do grupy krajów najsłabiej rozwiniętych, to jednocześnie jest postrzegana jako rynek o relatywnie niskim ryzyku inwestycyjnym i dobrych perspektywach dla biznesu. Jak dotąd uniknęła kłopotów wielu innych państw Afryki, które w wyniku nadmiernego zadłużania się, pandemii, wojny w Ukrainie i podwyżek stóp procentowych w skali globu stanęły na skraju niewypłacalności. Wspierana przez BGK i KUKE transakcja polskiego producenta będzie służyła unowocześnieniu produkcji rolnej w Rwandzie i rozwojowi lokalnych społeczności. Pracujemy nad kolejnymi projektami inwestycyjnymi, które – stymulując nasz eksport – przyczynią się do podniesienia poziomu życia mieszkańców tego kraju – Janusz Władyczak, prezes KUKE.

– Struktura kredytu dla nabywcy, którym jest rząd innego państwa, to finansowanie pionierskie w polskim sektorze bankowym. Dzięki niemu roczna wartość

polskiego eksportu na ten rynek zwiększy się z kilku do kilkudziesięciu milionów euro. Rwanda jest postrzegana jako jedno z najbardziej przyjaznych państw, jeżeli chodzi o prowadzenie biznesu w Afryce. Większe zainteresowanie polskich eksporterów tym rynkiem obserwujemy już od dłuższego czasu. Głównie dotyczy to branż związanych z rolnictwem, górnictwem oraz usługami. Cieszę się, że BGK wspiera polskich przedsiębiorców z międzynarodowymi ambicjami, przeciera nowe szlaki w krajowej bankowości i jednocześnie odpowiada na potrzeby rozwojowe państw uboższych –Marek Tomczuk, członek zarządu BGK.

Wsparcie dla rwandyjskiej gospodarki

Kontrakt na zakup polskiego systemu schładzania mleka ma strategiczne znaczenie dla rozwoju społeczno-gospodarczego Rwandy. Dostawa blisko 400 instalacji do lokalnych punktów skupu mleka ma zmniejszyć jego straty w wyniku nieprawidłowego przechowywania oraz zwiększyć możliwości produkcyjne i dostęp do produktów mlecznych.

– Umowa, którą podpisaliśmy, jest świadectwem szybko rozwijającej się współpracy między Rwandą a Polską. Obie strony badają dalsze możliwości współpracy gospodarczej – dr Uzziel Ndagijimana, minister finansów i planowania gospodarczego Rwandy.

Większa obecność polskiej spółki w Afryce Polskim eksporterem i beneficjentem środków z kredytu jest firma Faspol z Łodzi. To średniej wielkości spółka,

która projektuje i wykonuje specjalistyczne zbiorniki m.in. dla przemysłu spożywczego i chemicznego. Kontrakt sfinansowany z kredytu BGK polski producent zawarł z Rwandyjską Radą Rozwoju Rolnictwa (Rwanda Agriculture and Animal Resources Development Board).

Łódzka spółka działa w Afryce od 2016 r. Dotychczas dostarczała produkty i usługi odbiorcom w Kenii, Tanzanii, Ghanie i Senegalu. Jej największym kontraktem w Afryce była dostawa 350 instalacji do schładzania mleka do Kenii na mocy umowy kredytowej między polskim a kenijskim rządem.

– To były intensywne dwa lata wizyt w Rwandzie, przygotowywania koncepcji i projektów oraz niełatwych

negocjacji. Dlatego jesteśmy szczęśliwi, że to właśnie Rwanda będzie kolejnym rynkiem, gdzie tworzone przez nas rozwiązania przyczynią się do zwiększenia poziomu bezpieczeństwa żywnościowego. Dzięki naszym instalacjom dzienna produkcja mleka zwiększy się o prawie 2 mln litrów. To oznacza, że ten surowiec stanie się bardziej dostępny dla Rwandyjczyków – Marcin Kaleta, współwłaściciel spółki Faspol.

MARIA JUCHNIEWICZ-ROGIŃSKA (KUKE SA)

Kiedy polecimy dronem na wakacje?

Dron to statek powietrzny, który nie wymaga obecności załogi. Początkiem prawdziwej ery dronów można nazwać urządzenie, które świat zobaczył w 1898 r., autorstwa Nikoli Tesli. Na wystawie w Madison Square Garden inżynier zaprezentował pierwszy pojazd sterowany drogą radiową, a więc dron. Wyglądem znacznie odbiegał on od tego, co znamy dzisiaj, szczególnie dlatego, że była to łódź.

Dziś drony występują w rozmaitych kształtach, różnią się sposobem sterowania, łączności, są również lżejsze, twardsze, szybsze. Jak wygląda ten rynek w Polsce? Czym się charakteryzuje? Na te pytania odpowiedzi znajdziecie w poniższym wywiadzie z Krystianem Banią i Denysem Gontarem.

ALEKSANDER OZIEWICZ: Czy kiedykolwiek polecimy dronem na wakacje, np. do Hiszpanii?

KRYSTIAN BANIA: Autonomiczny dronowy transport pasażerski jest pewnie tylko kwestią czasu, chociaż w tej chwili trudno przewidzieć, jak długo przyjdzie nam na to czekać. Obecnie mija mniej więcej dekada, od kiedy firmy takie jak FedEx, UPS, Google czy Amazon rozpoczęły pierwsze testy dostaw produktów za pomocą dronów. Mimo to obecnie nawet w USA taka usługa nie jest ogólnodostępna. Wejście nowych technologii do powszechnego użytku ograniczają nie tylko bariery technologiczne. W przypadku transportu przesyłek to raczej kwestia regulacji prawnych i bezpieczeństwa. Te aspekty są jeszcze bardziej krytyczne, jeśli chodzi o potencjalny transport ludzi, aczkolwiek w tym obszarze nie dysponujemy na razie bezpieczną technologią. Warto jednak zwrócić uwagę, że w 2021 r. większość inwestycji VC w producentów hardware’u dronowego stanowiły właśnie inwestycje w firmy pracujące nad dronami pasażerskimi.

A.O.: Jakie funkcje w działalności gospodarczej mogą pełnić drony?

DENYS GONTAR: Drony mogą być wykorzystywane zarówno wojskowo, jak i cywilnie. W tym pierwszym

obszarze pełnią funkcje: zwiadowcy, amunicji krążącej, broni zakłócającej łączność czy nawet samolotu bojowego. Sektor cywilny z kolei dzielimy na zastosowania w administracji publicznej i służbach ratowniczych oraz na zastosowania komercyjne i konsumenckie. Drony mogą realizować w tym zakresie wiele różnych zadań. Wśród popularniejszych dziedzin, w których znajdują zastosowanie, są: film i fotografia, mapowanie i geodezja, nadzór nad różnego rodzaju obiektami (monitoring), m.in. infrastruktury energetycznej i przemysłowej, a także rolnictwo, logistyka i wiele innych. Liczba tych obszarów stale rośnie.

A.O.: Jak wygląda rynek cywilnych usług dronowych na świecie?

D.G.: Największym rynkiem takich usług jest USA, a wartość rynku lokalnego szacuje się na ok. 5 mld dol. Jednak w obszarze produkcji dronów cywilnych rządzą Chińczycy, którzy odpowiadają za ponad 50% sprzedaży. W Polsce ten rynek raczkuje. Według szacunków Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej mamy ok. 150 tys. operatorów dronów, aczkolwiek znikoma ich część zarabia w ten sposób pieniądze. Te osoby wykonały w 2022 r. ok. 600 tys. zarejestrowanych lotów.

A.O.: Jakie technologie znajdują zastosowanie w dronach? Czy wykorzystywane są rozwiązania znane z innych sektorów gospodarki, np. AI?

K.B.: Jak najbardziej! Począwszy od technologii materiałowych, umożliwiających osiągnięcie odpowiednio małej masy drona, po coraz to nowsze technologie ogniw bateryjnych, pozwalające na wydłużenie czasu

lotu na jednym ładowaniu. Warto wspomnieć również o rozwiązaniach w zakresie nawigacji, sensorów, w tym optycznych, jak kamery czy sensory na podczerwień lub radiowe. Oczywiście nie możemy zapominać o oprogramowaniu, którego zaawansowanie rośnie, także opartym na AI, automatyzującym takie procesy, jak: analiza i przetwarzanie danych, unikanie kolizji, start czy lądowanie.

A.O.: Czym różnią się drony cywilne od wojskowych?

K.B.: Większość dronów cywilnych to wirnikowce, czyli statki powietrzne napędzane przeważnie minimum czterema wirnikami. Te konstrukcje są dość lekkie, ale z powodu braku skrzydeł potrzebują więcej energii, aby latać. Natomiast wojsko stawia raczej na stałopłatowce, które mają skrzydła i często są wystrzeliwane z katapult, co pozwala obniżyć koszty energetyczne startu. Dzięki temu osiągają większy zasięg i mogą dłużej przebywać w powietrzu. Poza tym oczywiście drony wojskowe wyposażone są w szereg sensorów i – potencjalnie –ładunki wybuchowe. Dąży się też do tego, aby były odporne na prowadzone przez wroga działania zakłócające łączność.

A.O.: Jak trwająca w Ukrainie wojna wpływa na rozwój branży dronowej?

D.G.: Bardzo znacząco! Widać to chociażby po liczbie zamówień wojskowych w obszarze dronów, dokonywanych w ostatnim czasie przez różne państwa, w tym Polskę. Warto przypomnieć np. warte ok. 2 mld zł zamówienie dla Sił Zbrojnych RP na system Gladius, realizowane przez WB Electronics, albo zamówienie na prace rozwojowe systemu Gladius 2. Oczywiście w Ukrainie możemy zaobserwować również wykorzystywanie dronów pierwotnie przeznaczonych do celów cywilnych czy też różnych kreatywnych konstrukcji własnej roboty, co podyktowane jest sytuacją i uwarunkowaniami.

A.O.: Jakie pozamilitarne trendy widać w tej branży?

K.B.: W ostatnich latach obserwujemy dynamiczny przyrost liczby firm dronowych na świecie i towarzyszący temu wzrost wartości inwestycji w tę branżę. Pojawiają się także nowe zastosowania dronów i rośnie udział usług w tym obszarze na różnych rynkach. Z kolei pod kątem technologii na uwagę zasługuje rozwój systemów automatyzacji lotu, sensoryki, prace nad zwiększeniem pojemności baterii czy wykorzystaniem ogniw wodoro-

wych, a nawet paneli słonecznych. Oczywiście istotne są również ewolucja oprogramowania oraz uproszczenie interfejsu użytkownika. Dzięki temu dzisiaj do obsługi wielu dronów konsumenckich nie są niezbędne specjalne kontrolery – możemy latać, wykorzystując naszego smartfona. Ponadto na znaczeniu zyskuje koncepcja U-space.

A.O.: Czym jest U-space?

D.G.: To idea, która zakłada integrację lotnictwa załogowego z lotnictwem bezzałogowym. Ma się to urzeczywistnić za pomocą jednego, wspólnego cyfrowego

ekosystemu zarządzania wnioskami o pozwolenie na lot i zgodami na loty w przestrzeni powietrznej zarówno dronów, jak i samolotów załogowych. W tym celu niezbędne jest zapewnienie odpowiedniej infrastruktury, np. systemów do zarządzania przestrzenią powietrzną w czasie rzeczywistym i koordynacji przepływu informacji oraz działań wielu podmiotów. Polska pokonała już dość długą drogę w zakresie wdrażania U-space. Warto tutaj wspomnieć o aplikacji DroneRadar czy systemie PansaUTM, umożliwiających skoordynowane elektroniczne zarządzanie lotami. Ponadto Polska jako jeden z pierwszych krajów na świecie wprowadziła

prawo regulujące zastosowanie dronów w celach komercyjnych.

A.O.: Ważną rolę w tym systemie odgrywa wspomniana aplikacja DroneRadar – do czego służy?

K.B.: Każdy lot drona na świeżym powietrzu powinien zostać zarejestrowany. To pozwala uniknąć kolizji z innymi pojazdami latającymi. Właśnie do tego służy aplikacja DroneRadar. Znajduje się w niej cały szereg parametrów, które opisują lot dronem. Są to np.: planowana wysokość i trasa lotu, lot nad ludźmi, lot z ładunkiem, waga pojazdu, cel lotu itd. Loty do 120 m, w zasięgu wzroku, dronem wyposażonym w kamerę o wadze do 250 g nie wymagają pozwoleń ani szkoleń, aczkolwiek konieczna jest ich rejestracja. Większe pojazdy wysokości wymagają już certyfikacji umiejętności pilota.

A.O.: Które firmy produkują drony w Polsce i jakie to drony?

D.G.: Branża dronowa jest stosunkowo młoda. W Polsce ten sektor stale się rozwija, szczególnie jeśli chodzi o zastosowania konsumenckie i związany z tym ekosystem. Mamy liczne firmy dystrybutorskie, serwisowe i ośrodki szkolenia operatorów dronów oraz dostawców usług filmowych i fotograficznych. Nie mamy jednak zbyt wielu firm produkujących drony, zwłaszcza jeżeli mówimy o produkcji opartej na własnych rozwiązaniach, a nie na składaniu dronów z podzespołów z Azji. Polscy producenci bazujący na oryginalnych rozwiązaniach działają w obszarze wojskowym – możemy tutaj wymienić wspomnianą już Grupę WB Electronics oraz Polską Grupę Zbrojeniową czy też firmę Eurotech.

A.O.: Jak powinno wyglądać wsparcie instytucjonalne dla tej branży w Polsce?

D.G.: Przede wszystkim potrzebujemy warunków do pracy nad U-space. Dlatego istotny jest ciągły rozwój legislacji w obszarze zarządzania przestrzenią powietrzną, tak aby zapewnić bezpieczeństwo infrastruktury krytycznej oraz ludności. Kolejny ważny czynnik to tworzenie przestrzeni umożliwiającej testowanie prototypów, zwłaszcza w warunkach miejskich. Pomocne byłoby również zwiększenie wykorzystania rodzimych rozwiązań przez administrację publiczną, służby ratownicze i mundurowe, a także dofinansowanie sektora.

A.O.: Dziękuję za rozmowę!

Za

nami święto polskiej przedsiębiorczości

–

PAIH Forum Biznesu

Tysiące przedsiębiorców, setki spotkań, dziesiątki paneli i warsztatów – tak wyglądało tegoroczne PAIH Forum Biznesu. Przez dwa dni wydarzenia eksperci Agencji wraz z partnerami odpowiedzieli na setki pytań, a kolejka do najbardziej obleganego stoiska miała ponad kilometr. Łącznie było niemal 7000 zarejestrowanych uczestników.

Licznie zgromadzeni na PGE Narodowym przedsiębiorcy i reprezentanci otoczenia biznesu rozmawiali m.in. o tym, jak najlepiej przygotować się do ekspansji zagranicznej, kiedy jest dobry moment, by rozszerzać działalność o kolejne rynki, i jakie są najbardziej perspektywiczne kierunki rozwoju.

– Możliwość spotkania na żywo i w jednym miejscu ekspertów reprezentujących 70 rynków zagranicznych zachęciła do udziału w tegorocznym PAIH Forum Biznesu kilka tysięcy przedsiębiorców. Podczas wydarzenia przedstawiciele sektora MŚP mieli okazję otrzymać praktyczną wiedzę i nawiązać nowe kontakty biznesowe. Głęboko wierzę, że te setki spotkań, które odbyły się w trakcie Forum, jeszcze bardziej wzmocnią polski eksport i przełożą się na kolejne kontrakty firm z Polski z zagranicznymi partnerami – mówił Paweł Kurtasz, prezes zarządu Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu.

Prawdziwym magnesem dla przedsiębiorców okazały się także dwa zorganizowane podczas wydarzenia fora gospodarcze. Zarówno Forum Polska – Afryka „Relacje Polski z Kontynentem Przyszłości”, jak i II Forum Odbudowy Ukrainy zgromadziły setki uczestników. Przedsiębiorcy licznie brali udział także w panelach poświęconych tej tematyce oraz zadawali wiele pytań dotyczących wspomnianych obszarów.

– Tak duże zainteresowanie zorganizowanymi przez nas forami gospodarczymi potwierdza nasze obserwa-

cje na temat tych rynków. Afryka jest dla inwestorów szczególnie obiecującym kierunkiem. Dynamiczny rozwój gospodarczy oraz zwiększająca się siła nabywcza mieszkańców stanowią mocne fundamenty intensyfikacji współpracy gospodarczej. Również wątek odbudowy Ukrainy zaczyna nabierać tempa, gdyż każde państwo, nawet w czasie trwania wojny, musi być w stanie funkcjonować. Zarówno wskaźniki wymiany handlowej, jak i popularność bazy PAIH dowodzą, że polski biznes nieprzerwanie działa w Ukrainie i chce uczestniczyć w jej odbudowie – dodał Piotr Dytko, członek zarządu PAIH.

Największym i niesłabnącym nawet na moment zainteresowaniem cieszyły się stanowiska zagranicznych biur handlowych. Wiele osób zgromadziły również pozostałe standy – innych ekspertów Agencji oraz partnerów Forum. Dużą popularność zyskała także nowość – strefa spotkań z prelegentami. To w tym miejscu uczestnicy mogli odbyć rozmowy mentoringowe na interesujące ich tematy.

W ramach tegorocznej edycji wydarzenia, podczas gali zwieńczającej pierwszy dzień Forum, po raz pierwszy wręczono nagrody firmom, jednostkom samorządu terytorialnego i pojedynczym osobom najbardziej zaangażowanym w rozwój polskiej gospodarki. Poprzez przyznanie tytułów Liderów Eksportu PAIH Agencja chciała podkreślić, jak dużo dla rozwoju Polski robią przedsiębiorcy decydujący się na internacjonalizację działalności. W czasie uroczystej gali doceniono także gminy, które dysponują najbardziej atrakcyjnymi terenami pod inwestycje. Ponadto podczas Forum rozdano nagrody w 10. już, jubileuszowej edycji ogólnopolskiego konkursu „Grunt na medal”. Niektórzy z pracowników PAIH zostali także wyróżnieni odznaką Za Zasługi dla Rozwoju Gospodarki Rzeczypospolitej Polskiej przez Ministra Rozwoju i Technologii. Uhonorowanie w ten sposób ekspertów Agencji było nobilitujące dla całej organizacji.

CEZARYY MLECZEK-POŁOCZAŃSKI (PAIH)

Partnerstwo KUKE i TXF

Ten rok był szczególnie intensywny pod względem udziału KUKE w różnych międzynarodowych wydarzeniach, podczas których szukaliśmy szans dla polskiego biznesu. Szczególnie wartościowa była seria konferencji TXF, których mieliśmy przyjemność być partnerem: TXF Global (w Lizbonie), TXF Asia (w Singapurze) i TXF Africa (w Kapsztadzie). A na koniec nasi reprezentanci uczestniczyli w konferencji w Berlinie – TXF Europe.

Spotkania organizowane przez TXF należą do najważniejszych konferencji dotyczących finansowania handlu, inwestycji i międzynarodowych projektów infrastrukturalnych. Przyjeżdżają na nie przedstawiciele agencji wsparcia eksportu, takich jak KUKE, firm, które rozglądają się za okazjami inwestycyjnymi i poszukują partnerów, banków oraz regulatorów i analityków rynku. KUKE wspiera polski biznes na 200 rynkach, więc to dla nas bezcenna możliwość wymiany wiedzy i doświadczeń oraz budowania relacji w innych krajach. Szczególnie ciekawe były spotkania w Singapurze i Kapsztadzie.

Podczas konferencji TXF Asia tematem przewodnim była transformacja energetyczna:

– Widzimy w tym szansę dla polskich firm wykonawczych i producentów, którzy mogą się włączyć w powstające jak grzyby po deszczu kolejne przedsięwzięcia służące stopniowemu przechodzeniu na odnawialne źródła energii. Państwa Azji są zaangażowane w globalne inicjatywy klimatyczne, mając świadomość rosnących ryzyk i strat powodowanych ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, jak długotrwałe upały czy katastrofalne powodzie. Jednocześnie wiedzą, że nie będą miały wstępu na rozwinięte rynki, jeśli nie dostosują się do zmian regulacyjnych z obszaru #ESG. Wiadomo jednak, że tranzycja w jednym kroku od paliw kopalnych do 100-procentowych OZE jest praktycznie niewykonalna, ze względu na koszty, które trudno unieść krajom bogatym, a co dopiero rozwijającym się – mówił o wydarzeniu Janusz Władyczak.

Rynki Afryki pomimo zwiększonego poziomu niestabilności nadal są atrakcyjne dla polskich przedsiębiorców:

– Współpraca agencji wsparcia eksportu i banków rozwoju w Afryce ma kluczowe znaczenie. Możliwości finansowe i inwestycyjne krajów rozwijających się są mocno ograniczone. Łącząc siły, można zrealizować znacznie więcej projektów, z pożytkiem dla wszystkich zaangażowanych stron. W KUKE rozumiemy siłę takiego podejścia i jesteśmy jego orędownikami. Dla nas współpraca z lokalnymi podmiotami oznacza wiele korzyści. To profesjonaliści rozumiejący często skomplikowane uwarunkowania poszczególnych krajów i mający dobre rozeznanie w ich potrzebach oraz przełożenie na osoby podejmujące decyzje. Posiadanie partnera, który jest w stanie wesprzeć nas w działaniach na miejscu, to podstawa – Janusz Władyczak.

MARIA JUCHNIEWICZ-ROGIŃSKA (KUKE SA)

Blisko 70% pracowników największych firm w PPK Jak sprawdzić stan konta w

W Pracowniczych Planach Kapitałowych uczestniczy obecnie 3,37 mln osób z 318 tys. podmiotów, co oznacza wzrost o blisko 20 tys. nowych uczestników m/m. Obecnie partycypacja w programie wynosi 45,20%, przy czym w firmach zatrudniających ponad 250 osób przekroczyła poziom 70% (70,74%).

Wartość aktywów netto (WAN) funduszy zdefiniowanej daty (FZD) wzrosła o 1,14 mld zł i wynosi teraz 20,44 mld zł. Oznacza to – w porównaniu z danymi z końca stycznia bieżącego roku – wzrost o blisko 7,5 mld zł!

Suma wpłat pracodawców to 7,9 mld zł, a suma wpłat uczestników – blisko 10,5 mld zł. Funduszami zarządza 17 instytucji finansowych, średni koszt prowadzenia PPK kształtuje się na niezmiennie niskim poziomie

0,333%. Uczestnik PPK zarabiający 5300 zł i oszczędzający w PPK od grudnia 2019 r. osiągnął zysk 120-145%, w zależności od grupy FZD.

Dane pochodzą z grudniowego numeru „Biuletynu Miesięcznego Pracowniczych Planów Kapitałowych” i prezentują wyniki aktualne 30 listopada 2023 r.

PPK?

Każdy pracownik oszczędzający w PPK ma założony prywatny, imienny rachunek w instytucji finansowej wybranej przez pracodawcę. Jak sprawdzić, ile oszczędności mamy na koncie PPK?

Rachunek PPK to informacja o tym, ile środków jest do naszej dyspozycji oraz jaką kwotę wpłaciliśmy sami, a jaką dopłacili nasz pracodawca i państwo. Po zalogowaniu się na swoje konto możemy także składać różne dyspozycje.

Logowanie na rachunek w instytucji finansowej Pracownik niezwłocznie po tym, jak pracodawca podpisze w jego imieniu umowę o prowadzenie PPK, powinien otrzymać od instytucji finansowej (wybranej przez pracodawcę) powitalny pakiet informacyjny. Znajdzie tam m.in. informację, jak uzyskać dostęp do swojego rachunku, a zatem również dane do pierwsze-

go logowania. Pakiet ten przyjdzie do uczestnika PPK pocztą lub mailem, w zależności od tego, jaka forma kontaktu została udostępniona przez pracodawcę. Pracownik poprzez swoje konto PPK będzie miał także możliwość składania dyspozycji, np. wskazania osób dziedziczących, zlecenia zwrotu lub zmiany sposobu inwestowania środków.

Logowanie poprzez serwis MojePPK W trakcie kariery zawodowej uczestnik Pracowniczych Planów Kapitałowych może mieć kilka rachunków PPK. To samo dotyczy osób, które jednocześnie pracują u więcej niż jednego pracodawcy. Aby ułatwić takim osobom dostęp do informacji o posiadanych kontach oraz zsumowanej wartości zgromadzonych środków, powstał serwis MojePPK.

Do serwisu MojePPK zalogujemy się przez stronę mojeppk.pl lub bezpośrednio pod adresem rachunek. mojeppk.pl. Możliwe jest logowanie z wykorzystaniem profilu zaufanego (czyli np. przez bankowość elektroniczną) lub za pomocą utworzonego konta. Portal ma charakter wyłącznie informacyjny i nie pozwala na składanie dyspozycji związanych z oszczędnościami. Jest jednak bardzo wygodnym rozwiązaniem, które pozwala na sprawdzenie stanu oszczędności bez konieczności logowania się na poszczególne rachunki PPK. To również dobra opcja dla osób niepamiętających, w których instytucjach finansowych mają konta PPK.

BIULETYN

Gala zakończenia Aktywnego Wolontariatu!

11 października był dniem szczególnym dla Aktywnych Wolontariuszy. Tego dnia odbyła się uroczysta gala, podczas której podsumowaliśmy minioną akcję. Nie zabrakło radości zwycięzców, łez wzruszenia obdarowanych, wspaniałych popisów wokalnych oraz oczywiście liczb. Te zaś z każdym rokiem rosną. A teraz do konkretów!

Galę rozpoczęło magiczne wykonanie utworu Mam tę moc przez Magdę Ebert z Departamentu Komunikacji Korporacyjnej i Marketingu PFR SA. Ta piosenka łapie za serce i dodaje otuchy. Dzięki niej każdy wolontariusz poczuł, jak wielka moc drzemie w zbiorowym wysiłku, który wspólnie wykonywaliśmy przez minionych pięć miesięcy.

A piątka jest liczbą bardzo ważną w tegorocznej odsłonie akcji, bo to właśnie w tym roku świętowaliśmy piątą edycję Aktywnego Wolontariatu. Okrągłe rocznice skłaniają do podsumowań i porównań. Nie inaczej było podczas naszej gali. Magda Grzankowska, prezes Fundacji PFR, porównała liczby, którymi zakończyliśmy tegoroczną edycję, z rezultatami pierwszej. Wynik robi niesamowite wrażenie! Uczestników akcji przybyło prawie dziesięciokrotnie, a liczba kilometrów pokonanych przez wolontariuszy wzrosła szesnastokrotnie!

Oto podsumowanie najnowszej odsłony Aktywnego Wolontariatu:

• wspólnie spaliliśmy prawie 11,5 mln kilokalorii, czyli ok. 1,5 t tłuszczu;

• pokonaliśmy 300 tys. kilometrów, a więc okrążyliśmy Ziemię 7,5 razy;

• przedeptaliśmy prawie 148 mln kroków, co oznacza, że każdego dnia do aplikacji Activy dopisywaliśmy ich ok. miliona;

• wykonaliśmy ponad 8300 dojazdów do pracy i z powrotem.

To wszystko przekłada się na wsparcie dla pięciu organizacji społecznych: Fundacji Między Niebem a Ziemią, Niepublicznego Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii 67 w Olsztynie, Fundacji Z Serca dla Serca, Stowarzyszenia Łódzkie Hospicjum dla Dzieci – Łupkowa oraz fundacji Po Drugie. Każda z nich otrzymała od Fundacji PFR prawie 20 tys. zł na realizację swoich zadań statutowych.

Właśnie te działania były przedmiotem krótkiej rozmowy z przedstawicielami obdarowanych organizacji. Wypracowane przez nas środki mają ogromne znaczenie dla dalszego funkcjonowania tych podmiotów. Skala pomocy, którą dzięki naszym mięśniom przekazała Fundacja PFR, naprawdę robi różnicę.

Zaraz potem scenę przejęła Ola Matuszewska, która przepięknie zinterpretowała utwór Ewy Bem Serce to jest muzyk. Ten występ oddzielił część wolontariacką od części sportowej gali. Po nim wręczyliśmy nagrody osobom, których wysiłek najbardziej przyczynił się zgromadzenia środków w naszej akcji. Wolontariusze, którzy zajęli pierwszych pięć miejsc w każdej z kategorii, dostali od nas upominki, a pierwsza trójka dodatkowo otrzymała pamiątkowe statuetki i możliwość sfotografowania się na prawdziwym sportowym podium. Całość zakończyło wspólne wykonanie utworu Lubię wracać tam, gdzie byłem przez nasze muzyczne gwiazdy.

W imieniu obdarowanych organizacji wszystkim uczestnikom Aktywnego Wolontariatu jeszcze raz dziękujemy i gratulujemy determinacji. Liczymy, że będziecie z nami również w przyszłym roku!

ALEKSANDER OZIEWICZ (PFR SA)

WYNIKI

Ekspansja dobra –kolejna akcja wolontariacka zespołu FEZ

Na co dzień skoncentrowani są na ekspansji zagranicznej. Prowadzą negocjacje z polskimi firmami, przygotowują wnioski inwestycyjne i nadzorują wykonywanie inwestycji finansowanych przez Fundusz

Ekspansji Zagranicznej. Tym razem swoją energią zespół Departamentu Zarządzania Funduszem Ekspansji Zagranicznej podzielił się z uczniami szkoły podstawowej w Wyczółkach (niedaleko Sochaczewa na Mazowszu).

Asia, Marcin, Wojtek, Marek Marcin podjęli się budowy placu zabaw, z którego korzystać będą uczniowie szkoły podstawowej w Wyczółkach. 27 października z uśmiechem i zapałem zmontowali dwa urządzenia eko-memory oraz głuchy telefon. Wybrane wyposażenie placu zabaw nie jest przypadkowe – pozwala ćwiczyć pamięć, koncentrację oraz zdolności komunikacyjne. Inicjatywa została zrealizowana w ramach programu Wolontariusze na Start.

Dla zespołu FEZ była to już druga akcja zorganizowana dla szkoły w Wyczółkach. Dwa lata temu we współpracy z Nadleśnictwem Radziwiłłów w otoczeniu szkoły posadzono drzewa i krzewy.

– Chętnie angażujemy się w inicjatywy wolontariatu. Działając przy nieszablonowym projekcie, mieliśmy unikatową okazję współpracować w warunkach innych niż codzienne, biurowe. To ciekawe doświadczenie dla naszego zespołu. Zdecydowanie polecamy – mówi Wojtek Jabłoński.

Dobro wraca

Założeniem akcji wolontariackich realizowanych w Grupie PFR jest chęć pomocy potrzebującym. Poprzez udział w wolontariacie uczestnicy chcą dzielić się wiedzą i umiejętnościami. Takie inicjatywy stanowią też świetną okazję do integracji. Oczywiście przed przekazaniem placu wolontariusze osobiście przetestowali urządzenia.

– Uczestnicząc w akcji, mieliśmy poczucie, że robimy coś dobrego, co zostanie w tej społeczności na lata. Miło było zobaczyć, że sadzonki, które zasadziliśmy w 2021 r., urosły, dzięki czemu teren wokół szkoły jest zdecydowanie bardziej przyjazny – mówi Joasia Glinicka.

Wolontariusze na Start

Masz pomysł na własną akcję wolontariacką? Możesz przystąpić do programu grantowego Wolontariusze na Start, który umożliwi Ci jej realizację. Każdy z nas może zgłosić swoją propozycję do Fundacji PFR i otrzymać grant o wartości do 4000 zł.

Cele programu Wolontariusze na Start to: przede wszystkim niesienie pomocy oraz budowa zaangażowania pracowników Grupy PFR i ich integracja wokół działalności społecznej, rozwój umiejętności i wspieranie w działaniach na rzecz najbliższego otoczenia.

Jeśli również chciałbyś się zaangażować w program

Wolontariusze na Start, zachęcamy do kontaktu z koordynatorką – Dominiką Szczepłek z PFR SA (+48 539 732 430, dominika.szczeplek@pfr.pl), która podpowie, jak wystartować. Możecie też liczyć na jej wsparcie, jeżeli nie macie pomysłu na konkretny projekt, ale czujecie potrzebę działania i pomagania.

NATALIA SOLDECKA (PFR TFII

DOMINIKA SZCZEPŁEK (PFR SA)

Fundacja PFR i edukacja na temat zrównoważonego rozwoju

ESG (ang. environmental, social, and governance) jest bardzo ważnym obszarem wiedzy w całej Grupie Kapitałowej PFR, a także jednym z priorytetowych elementów działalności edukacyjnej Fundacji PFR.

Edukacja dla klimatu

Zmiany klimatu to wyzwanie, które wymaga zaangażowania zarówno rządów, jak i organizacji społecznych oraz sektora biznesu. Działania prowadzone obecnie mają kluczowe znaczenie dla przyszłych pokoleń. Pierwszym krokiem w stronę zrównoważonego rozwoju jest kształtowanie świadomości ekologicznej niezależnie od wieku. Dlatego w Fundacji PFR i Centralnym Domu Technologii podejmujemy konkretne inicjatywy promujące postawy proklimatyczne i szerzymy wiedzę w temacie ESG.

Postanowiliśmy wzmocnić wiedzę studentek i studentów kierunków humanistycznych i społecznych, dlatego rozpoczęliśmy serię bezpłatnych warsztatów stacjonarnych o klimacie. W trakcie spotkań zaproszeni eksperci omawiają takie zagadnienia, jak: transformacja energetyczna, energetyczny wymiar relacji międzynarodowych, bezpieczeństwo rynku energii w Polsce, odnawialne źródła energii, wpływ klimatu na relacje społeczne i zrównoważony rozwój. Za nami już dwa spotkania z cyklu, a kolejne zaplanowaliśmy na przyszły rok!

Energetyczny wymiar relacji międzynarodowych Często zastanawiamy się, jak duży wpływ na zmiany klimatyczne mamy jako pojedyncze jednostki w porównaniu z wielkimi koncernami, korporacjami i władzą. Znaczenie mają na pewno nasze małe, codzienne decyzje, które oddziałują na lokalne społeczności na poziomie mikro. O tym, jak energetyka jest używana w relacjach międzynarodowych, opowiadał podczas

pierwszych warsztatów z cyklu edukacji klimatycznej dla studentek i studentów dr hab. Mariusz Ruszel, profesor Politechniki Rzeszowskiej i prezes zarządu Instytutu Polityki Energetycznej im. Ignacego Łukasiewicza.

Spotkanie rozpoczął wiceprezes PFR Tomasz Fill, który przybliżył znaczenie źródeł energii w polityce zagranicznej i przedstawił możliwe scenariusze rozwoju bezpiecznego rynku energetycznego w Polsce. Dalszą część merytoryczną poprowadził profesor Mariusz Ruszel, tłumacząc, czym jest bezpieczeństwo energetyczne, jak energetyka wpływa na stosunki międzynarodowe, czy zasoby energetyczne powinny być regulowane przez państwo, czy przez wolny rynek, a także jak energetyka może stać się bronią.

– Jednym ze skutków wojny w Ukrainie były decyzje o odchodzeniu od rosyjskich surowców energetycznych i zmianie architektury kontraktów gazowych w Europie. Ryzyko przerwania dostaw energii, braki w zakresie rozwoju infrastruktury gazowej w UE (np. brak interkonektora gazowego pomiędzy Francją a Włochami) oraz dynamicznie zmieniające się ceny przyśpieszają procesy transformacji energetycznej w UE. Ponadto państwa, które utraciły kontrolę nad strategicznymi aktywami infrastruktury energetycznej, zrozumiały ryzyka wynikające z tej sytuacji – powiedział dr hab. Mariusz Ruszel.

Dążenie do bezpieczeństwa energetycznego to dynamiczny proces zapewniający niezawodne, efektywne, zróżnicowane i zrównoważone pokrycie bieżących

i przyszłych potrzeb energetycznych państwa, wzmacniający jego konkurencyjność przy uwzględnieniu interesów geoekonomicznych i geopolitycznych. Aby zapewnić obywatelom poczucie bezpieczeństwa energetycznego, należy zadbać o ciągłość dostaw energii i akceptowalny poziom ich cen. W skali globalnej zapotrzebowanie na energię stale rośnie, ale z badań przeprowadzonych tudzież przywołanych przez profesora Ruszela wynika, że mamy na świecie duży zapas naturalnych surowców energetycznych, a wielu z nich przybywa w złożach, pomimo zużycia.

Atom, OZE, gaz, węgiel –zmiany w energetyce, relacjach społecznych i zrównoważonym rozwoju Geoekonomia, łączy geopolitykę ekonomię, a jej celem jest władza relacyjna i strukturalna w relacjach międzynarodowych. O tym, jakie są źródła geoekonomii, jak jest osiągana i realizowana oraz o przyszłości wodoru, opowiadał Paweł Turowski, ekspert z Biura Bezpieczeństwa Narodowego, podczas drugiego z cyklu spotkań Edukacja dla klimatu dla studentek i studentów.

Zmiany klimatyczne generują wielowymiarowe wyzwania dla przemysłu energetycznego na świecie, w tym w Polsce. W naturalny sposób wytwarzają zapotrzebowanie zarówno na nowe nośniki, jak i na nowe technologie wytwarzania energii. Przebudowa energe-

tyki to pociągająca największe koszty polityka przemysłowa XXI wieku. Od tego, w jaki sposób państwo polskie się przygotuje, jakie rodzaje działań gospodarczych uruchomi i jakie procesy zostaną rozwinięte będzie zależało tempo rozwoju gospodarczego Polski. W tym ujęciu można traktować zmiany klimatyczne oraz towarzyszące im polityki UE, m.in. Europejski Zielony Ład, jako dźwignie długoterminowego wzrostu polskiej gospodarki. – mówił Paweł Turowski, Departament Prawa i Bezpieczeństwa Pozamilitarnego, Biuro Bezpieczeństwa Narodowego.

Ekspert opowiedział również o tym jak polityka wodorowa wygląda obecnie, oraz jakie są wobec niej plany na bliższą i dalszą przyszłość, wśród światowych liderów energetycznych – Korea Południowa, Stany Zjednoczone Ameryki, Arabia Saudyjska i Australia –w kontekście inspiracji dla rozwoju rynku europejskiego i polskiego. Energetyka i odnawialne źródła energii to fundament zrównoważonego rozwoju i bezpiecznej przyszłości. Dlatego pomagamy młodemu pokoleniu zrozumieć ich zawiłości.”

OLIWIA ŁAPKA (FUNDACJA PFR)

Kluczowa rola Polek w rozwoju gospodarczospołecznym

Fundacja PFR podsumowała cykl konferencji

„Kobiety mają wybór”

Polki wypadają bardzo dobrze na tle obywatelek innych państw europejskich − są świetnie wykształcone, aktywne zawodowo i społecznie, odważne i chętne do zwiększania swoich kompetencji. O tym, jak ważna jest rola Polek w rozwoju gospodarczo-społecznym, przez pół roku rozmawiali eksperci i ekspertki podczas konferencji „Kobiety mają wybór”.

Dlaczego rozmowa jest potrzebna?

Projekt społeczno-edukacyjny „Kobiety mają wybór” to cykl bezpłatnych konferencji eksperckich organizowanych na terenie całego kraju. W ramach projektu nasza Fundacja przeprowadziła sześć konferencji dla ponad 550 uczestniczek. Łącznie na wszystkich wydarzeniach doświadczeniem i wiedzą dzieliło się aż 60 panelistek i mówców. Eksperci wspólnie omawiali kwestie związane z rolą Polek w życiu gospodarczym, społecznym oraz w biznesie.

– Pomysł na projekt „Kobiety mają wybór” powstał w wyniku analizy potrzeb osób korzystających z naszych autorskich inicjatyw, przede wszystkim Akademii Rozwoju. Na podstawie opinii i informacji od uczestniczek postanowiliśmy zachęcić ekspertki i ekspertów z różnych dziedzin, aby wspólnie z nami zastanowili się nad rolą kobiet w rozwoju naszego kraju i znaczeniem ich aktywności społecznej i zawodowej – mówi Magdalena Grzankowska, prezeska Fundacji PFR.

W cyklu wydarzeń, które były elementem projektu „Kobiety mają wybór”, uczestniczyło grono ekspertek i specjalistów w zakresie spraw społecznych, demografii i polityki rodzinnej. Punktem wyjścia do rozmów panelowych były najnowsze raporty przygotowane przez Instytut Pokolenia (Kobiety mają wybór. Zmiana

sytuacji kobiet w XX i XXI wieku) oraz Polski Instytut Ekonomiczny (Sytuacja kobiet w Polsce z perspektywy społeczno-ekonomicznej).

Pozycja Polek na miarę 2023 r. Pod względem aktywności zawodowej Polek miniony rok przyniósł dużo pozytywnych zmian – 66% kobiet w wieku 15–64 lat pracuje. Warto zwrócić uwagę na wzrost zatrudnienia pań w polskiej gospodarce –rekordowy pod tym względem był rok 2022, z 7,4 mln zatrudnionych. Wskaźnik zatrudnienia kobiet w 2013 r. wynosił 52%, a w 2022 r. – już 65%. Ten wzrost to jeden z ważniejszch czynników, które przyczyniły się do rozwoju gospodarczego naszego kraju, a jednocześnie polepszyły sytuację ekonomiczną kobiet.

Oczywiście wciąż istnieją na rynku pracy obszary, które wymagają większej uwagi – są to różnice w wysokości płac oraz procentowy udział kobiet w składach zarządów i ich obecność wśród właścicieli firm. W Polsce, tak jak w całej Unii Europejskiej, panie średnio zarabiają mniej niż panowie, ale ta luka płacowa wyraźnie się zmniejsza. W 2014 r. wynosiła 7,7%, a w 2021 r. – już tylko 4,5%.

Czterdzieści trzy procent Polek, a więc stosunkowo dużo na tle Unii Europejskiej, pracuje na stanowiskach kierowniczych, ale panie wciąż rzadziej zasiadają w zarządach dużych spółek. Jednak w tym zakresie można zauważyć

znaczącą poprawę – nastąpiła bowiem zmiana z 12% w 2013 r. na 24% w 2022 r.

Pod względem poziomu wykształcenia i elastyczności zawodowej Polki są obecnie w momencie rozwoju. Świadczą o tym zarówno wskaźniki dotyczące liczby absolwentów, jak i wyniki testów matematycznych przeprowadzanych w szkołach średnich − 63% absolwentów wyższych uczelni w Polsce to kobiety. Coraz więcej z nich decyduje się na wybór studiów technicznych i odnosi w tym obszarze sukcesy. Rola kobiet w dziedzinach nauki technologii szybko rośnie. Według danych Eurostatu w Polsce mamy jeden z najwyższych wskaźników udziału kobiet w tych branżach.

Co dalej? Rozwój!

Finałowa konferencja odbyła się w Centralnym Domu Technologii. Na to wyjątkowe wydarzenie zaprosiliśmy grono prelegentek i prelegentów oraz przedstawicieli partnerów projektu. Spotkanie rozpoczęła Magdalena Grzankowska, prezeska Fundacji PFR, wspólnie z Pawłem Borysem, prezesem Polskiego Funduszu Rozwoju. Na konferencji była obecna również prezenterka Ida Nowakowska, która spełniała się w roli konferansjerki w trakcie całego cyklu.

Wnioski merytoryczne, które nasunęły się podczas spotkań i debat eksperckich, a także konkluzje płynące z raportów i rozmów konferencyjnych zebrał Bartosz Marczuk, wiceprezes Polskiego Funduszu Rozwoju. Po przeanalizowaniu wyników ekspert zarekomendował Polkom pozbycie się strachu przed zmianą i podejmowaniem ryzyka, wybieranie kierunków technicznych oraz nabranie większej pewności siebie. Swoimi spostrzeżeniami podzieliła się również Barbara Socha, wiceminister rodziny i polityki społecznej, która zauważyła, że ze względu na pewną etapowość życia potrzebujemy upskillingu i reskillingu,

czyli procesów ułatwiających zdobywanie nowych kompetencji i zmianę kierunku zawodowego.

Na zakończenie części merytorycznej odbyła się rozmowa w kobiecym gronie, podczas której zaproszone panelistki – Dorota Bojemska, przewodnicząca Rady Rodziny przy Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej, Barbara Socha, wiceminister rodziny i polityki społecznej, Agnieszka Stefaniuk, mentorka, przedsiębiorczyni i autorka bloga Familyfun by mum, i Magdalena Grzankowska, prezeska Fundacji PFR – dyskutowały na temat podmiotowości, pewności siebie Polek, współpracy kobiet i mężczyzn oraz szukały klucza do work-life balance. Wydarzenie zwieńczyły koncert Natalii Kukulskiej i rozmowy w kuluarach.

Projekt „Kobiety mają wybór” był efektem współpracy eksperckiej wielu instytucji i organizacji. Partnerem strategicznym cyklu konferencji została Fundacja Empiria i Wiedza. Opiekę merytoryczną objęły Instytut Pokolenia i Polski Instytut Ekonomiczny. Dziękujemy wszystkim partnerom pojedynczych konferencji: wojewodzie kujawsko-pomorskiemu – Mikołajowi Bogdanowiczowi, wojewodzie kujawsko-pomorskiemu,wojewodzie warmińsko-mazurskiemu – Arturowi Chojeckiemu, ministrze rodziny i polityki społecznej wojewodzie warmińsko-mazurskiemu,– Marlenie Maląg, wojewodzie dolnośląskiemu – ministrze rodziny i polityki społecznej, Jarosławowi Obremskiemu, wojewodzie dolnośląskiemu,marszałkowi województwa dolnośląskiego – Cezaremu Przybylskiemu oraz marszałkowi województwa dolnośląskiego, Funduszom Europejskim dla Nowoczesnej Gospodarki, Polce XXI wieku i Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości.

OLIWIA ŁAPKA (FUNDACJA PFR)

ZOBACZ

Egzotyczne święta

Przygotowania do Bożego Narodzenia są co najmniej równie emocjonujące, jak same święta. W miastach zagęszcza się sieć światełek, w radiu nadają coraz więcej piosenek z dzwoneczkami, a w naszych głowach sporo miejsca zajmują tematy prezentów, pomysłów na potrawy, odświętne ubiory i przystrój domu. Dodajmy do tego jarmarki bożonarodzeniowe, grzane wino, robienie pierniczków… Choćbyśmy z tego podkpiwali, to w głębi duszy czujemy ciepełko i błogość. Wracają najlepsze skojarzenia, wspomnienia i wyobrażenia.

Czy wszędzie są one takie same? Oczywiście, że nie. Nic nie jest wszędzie takie samo. Nim sami siądziemy do wigilijnego stołu, zafundujmy sobie świąteczny tour po świecie. Tak jak mikołaj zajrzyjmy przez okna, tu i tam, i zobaczmy, jak świętują inni.

Na cześć mikołaja zacznijmy od dalekiej północy, powiedzmy od Islandii. O ironio, tam zamiast mikołaja jest 13 świątecznych chłopców. Islandzcy chłopcy bożonarodzeniowi są synami trolli o imionach Grýla i Leppalúði. Mają oni dużego, czarnego kota, który wabi się Jólakötturinn. Olbrzymka Grýla to zła trollica, postrach dzieci. Nic dziwnego, że przed świętami jej synowie uciekają z odludnych gór do ludzkich miast!

Islandczycy to przeważnie luteranie, ale są wśród nich ateiści i czciciele starych nordyckich bogów. Oficjalne obchody Bożego Narodzenia na Islandii zaczynają się w Wigilię, dokładnie o 18:00, kiedy to krajowa stacja radiowa dzwoni dzwonami kościelnymi i życzy wszystkim Islandczykom wesołych świąt. Większość mieszkańców Islandii świętuje Wigilię z bliskimi. Jedzą wystawną, wielodaniową kolację, a po niej otwierają prezenty. Niemal

każdy dostaje książkę – to najpopularniejszy, najbardziej lubiany przez Islandczyków podarunek.

A co jedzą? Poza tradycyjną sfermentowaną płaszczką i owsianką, w której można znaleźć szczęśliwy migdał, na świątecznym islandzkim stole zobaczymy wędzoną jagnięcinę o mocnym, słonym smaku. Jest serwowana na ciepło lub na zimno, często z groszkiem, czerwoną kapustą i sosem z ziemniaków, podobnym do beszamelu. Danie podaje się ze świątecznym napojem bezalkoholowym o nazwie jólaöl („bożonarodzeniowe piwo”), który jest mieszanką słodu i gazowanego soku pomarańczowego.

W grudniu na Islandii warto także spoglądać w niebo –to czas zjawiskowych zórz polarnych!

Nim opuścimy północ, zajrzyjmy jeszcze na chwilę do Norwegii. Panuje tam zabawny bożonarodzeniowy zwyczaj chowania mioteł. Skąd się wziął?

Otóż nie wiemy, kiedy naprawdę urodził się Jezus. Jego grudniowe urodziny prawdopodobnie wymyślił Teofil z Antiochii w II w. n.e. Chodziło o zastąpienie nową wiarą chrześcijańską i nowym obrządkiem pradawnych pogańskich obchodów najdłuższej nocy w roku. Wiele zwyczajów, włącznie z ubieraniem choinki czy rozświetlaniem grudniowych mroków światełkami, zostało przerobionych i zaadaptowanych, a pretekstem do ich kultywowania miały być odtąd narodziny Zbawiciela.

Wracając do Norwegów: zanim przyjęli oni chrześcijaństwo i zaczęli świętować Boże Narodzenie, wierzyli, że pod koniec grudnia czarownice budzą się ze snu, nawiedzają domy, zabierają mieszkańcom miotły, a potem na nich odlatują.

Odrzućmy na chwilę mrok i przenieśmy się na półkulę południową. Tam grudzień to początek lata! Święta przypadają więc na czas wakacji, urlopów, słońca i pełnego rozkwitu roślin.

Boże Narodzenie w Afryce nie jest tak skomercjalizowane, jak w Europie czy w Stanach Zjednoczonych. Nie ma tu przepychu, zatrzęsienia dekoracji i gorączki zakupów, a jeśli chodzi o świąteczne drzewko, to bywa nim raczej bananowiec niż choinka. Większość istniejących bożonarodzeniowych tradycji to efekt wpływów kolonialnych. Dla chrześcijańskich mieszkańców RPA Boże Na-

rodzenie to msza w kościele, a po niej – świąteczny grill, braai. Piecze się wówczas rozmaite mięsiwa, paszteciki, do tego serwuje żółty ryż, a na deser – malva pudding Na stole jest także boerewors – afrykańska kiełbasa z mięs wołowego, wieprzowego i baraniny, doprawiona goździkami. Jada się też chakalakę z gotowanej cebuli, papryki, marchewki, pomidorów i pikantnych przypraw. Świąteczne potrawy spożywa się przy muzyce, towarzyszą im wspólne śpiewy i tańce, a dzielenie się jedzeniem z sąsiadami czy potrzebującymi to część tradycji.

Do australijskich dzieci mikołaj przybywa rzecz jasna nie na saniach (bo po czym miałyby one sunąć…?), ale na desce surfingowej! W upalnym grudniu na australijskich świątecznych stołach prym wiodą owoce morza, świeże owoce i lekkie potrawy, sałatki, w tym ziemniaczana. Nawet szynka i indyk podawane są raczej na zimno. Należycie schłodzone jest też białe wino.

Australijczycy lubią się dzielić – i przysmakami, i obowiązkami – dlatego zgodnie z popularnym zwyczajem każdy gość przynosi danie na świąteczny stół. Podobnie jak w RPA, także tutaj Boże Narodzenie często odbywa się przy grillu. Atmosfera jest bardzo swobodna: japonki, szorty, koszule hawajskie czy letnie sukienki to typowe stroje świątecznych biesiadników.

Ale są i wieczory kolęd! Zwykle odbywają się kilka tygodni przed Bożym Narodzeniem. Mają formę pikniku rodzinnego w parku lub na plaży i najczęściej organizują je lokalne gminy. Uczestnicy przynoszą ze sobą koce i kosze piknikowe oraz przenośne chłodziarki wypełnione lodem.

Kto wie, skąd pochodzi poinsecja, czyli gwiazda betlejemska? Z Meksyku! I owszem, zdobi również tamtejsze domy na święta. Meksykanie lubią świętować pogodnie i na wesoło.

W bożonarodzeniowy nastrój wprowadzają ich Las Posadas – dziewięć wieczornych procesji, symbolizujących dziewięć miesięcy ciąży Maryi z Dzieciątkiem Jezus. Tłum ludzi w jasełkowych przebraniach chodzi od domu do domu, śpiewa tradycyjne pieśni i prosi o gościnę (posada). Gospodarze dwukrotnie odmawiają, lecz za trzecim razem w końcu wpuszczają pielgrzymów do środka i zapraszają do wspólnej biesiady, która kończy się rozbijaniem piniaty.

Meksykańska Wigilia zaczyna się tuż przed północą. Jada się bagietki, sosy, zupę warzywną, zimny kremowy deser oraz… indyka w czekoladzie. Po uczcie przychodzi czas na mszę koguta, będącą odpowiednikiem naszej pasterki. Skąd ta nazwa? Wywodzi się ona z legendy – wierzono, że noc narodzin Jezusa była jedyną nocą, podczas której zapiał kogut.

W Azji siłą rzeczy Boże Narodzenie jest świętowane mniej powszechnie. Wielu Azjatów nawet o nim nie słyszało. W niektórych miejscach, np. w Tajlandii, klimat Bożego Narodzenia jest stworzony głównie dla turystów. W Japonii w Boże Narodzenie idzie się do McDonalda, a w Korei Południowej to ulubiony, klimatyczny czas na randki. Korea Północna, uważana za kraj najbardziej prześladujący chrześcijan, świąt nie obchodzi. Nie przeszkadza to obywatelom w wieszaniu bombek i strojeniu drzewek, i to przez cały rok. Mało kto jednak kojarzy te działania ze świętami.

Teraz pora na decyzję: wybieracie pierogi wigilijne, kolędy i pasterkę czy piniatę? A może świątecznego grilla na plaży? Tak czy inaczej – wesołych świąt!

UWAGA! Nagrody otrzymają osoby, których odpowiedzi wpadną do skrzynki aleksander.oziewicz@pfr.pl od godziny 10.30 w dniu 22.12.23 jako: pierwsza, szósta, jedenasta, szesnasta i dwudziesta pierwsza. Za przesłanie poprawnych odpowiedzi w krzyżówce z poprzedniego wydania „Horyzontów” nagrody otrzymali: Anna B. (PFR SA), Karolina M. (PFR SA), Bartosz P. (PFR SA). Małgorzata T. (PFR SA), Patrycja Ż. (KUKE SA).

Nagrodą dla zwycięzców krzyżówki jest plecak PFR.

Wielka pustynia w Azji

Pobory aktora

Kolega internisty

Poręczenie

Jacek Malczewski

Dzienniczek studenta

Rowerowa taksówka

Rinn lub

Błażejczyk

Błąd serwisowy

Płótno introligatorskie

Sztuczna skóra

Newerly, pisarz

Akcja na bramkę rywala

Styl pływacki

Wieje od gór w kierunku morza

Wynik dzielenia

Podstawa armaty

Turecka metropolia

Japońskie zapasy

Bończyk lub Lipińska

Złuda

Czasem idzie w las

Bufet

Groźna mina

Rutyniarz, wyga

Referat

Runda wyborów

Ryzykowna gra

Prądnica prądu stałego

Ofiara na szlachetny cel

Grekokatolik

Groźny car

Odgłos końskich kopyt

Małe pierożki w barszczu

Pieśń operowa

Wodotrysk

Delikatność, wyczucie

Izaak dla

Abrahama Pora kanikuły

Duży tłuczek do kapusty

Wiekowy mebel

Dekolt w sukni Mocny trunek

Zaliczka na poczet należności

Spokojny filozof

Znak zodiaku

Liche malowidło

Droga w lesie

Centrum cyklonu

Coś dla malucha

Samochód zza Odry

Przepływa przez Przemyśl

Obrona, odparcie zarzutów

Strona monety Natchnienie poety

Przesadne upodobanie

Drzewo liściaste

Możnowładca, bogacz

Rolnik z dyplomem

Włókno poliestrowe

Uchwyt ślusarski

Kraina na północy Polski

Wydechowa lub kanalizacyjna

Kawalerzysta

Bolesne wspomnienie

Klio lub Erato

Miejsce akcji "Dżumy" Camusa

Odkrycie państwa Curie

Szklista masa

Do cedzenia ziół

Drewniany pajacyk Model osiedla

Wiązany pod szyją

Trunek piratów

Dumny ptak

Atak szału

Silny deszcz

Kość pasa barkowego

Pędzenie

Ogon cietrzewia

Zaczyna uprawiać zawód

Skandowiec

Kinetyczna lub potencjalna

Czyn podstępny, krętactwo

Dodatek do potraw

Męski kontusz z płótna

Szyk, fason

Rzeczy istniej

Szpalta gazety

Przy siodle kowboja

Zydel, stołek Łaciata krowa

Król zwierząt

Włochy dla poety

Aluminium

Daszek nad paleniskiem

Dźwięk G z krzyżykiem

Występ po owacji

Stary, zniszczony mebel

Pryska z ogniska

Głośny krzyk

Warstwa gumy na obcasie

Imię Hayworth, aktorki

Schronienie

Przed sędzią