praktischeinleidingtothet recht
Auteur ElineSierens
Studiegebied Handelswetenschappenenbedrijfskunde
Opleiding juridischadministratieveondersteuning
Opleidingsfase Fase1
Doelstellingen
1. Kennismaking basisbegrippen recht
2. Kennismaking catalogering rechtstakken
3. Leren navigeren in het recht
4. Recht leren lezen en zien in actualiteit
Evaluatie
• Evaluatie eerste zittijd
• Permanente evaluatie: 30%
• Medewerking colleges
• Aanbrengen interessante juridische actua om te analyseren
• Voorbereiding juridische actua + deelname aan discussie
• Voltooien lesopdrachten en voorbereidingsopdrachten
• Schriftelijk examen (januari): 70%
• Zie voorbeeldexamen einde lessenreeks
Evaluatie
• Evaluatie tweede zittijd
• 20% vervangopdracht (essay inzake actua)
• 80% schriftelijk examen
Evaluatie
• Te kennen voor het examen: essentie
• Alle in de syllabus, powerpoint en actua behandelde begrippen
• Veel, maar niet alle, begrippen zijn vetgedrukt
• Zie ‘aangevulde’ ppts op toledo (na elk college)
• Hoe je recht opzoekt (zie oefeningen in ppt en syllabus)
• Welke rechtsregels tot welke rechtstak(ken) behoren
Recht – de pijlers van onze samenleving
• Waarom recht?
Regels om gedrag te sturen (gebods- & verbodsregels); ordening samenleving
• Wat is recht?
Relatieve* algemeen geldende afdwingbare gedragsregels
• Wie maakt ons recht?
De overheid: federaal, gewesten, gemeenschappen, gemeenten …
• Afdwingbaar?
Meestal op straffe van sancties en een sanctioneringsmechanisme (rechtscolleges)
• Samenlevingsgebonden
Belgische Staat, EU, internationaal, …
Objectief recht vs. subjectief recht
• Objectief recht
• Het geheel van rechtsregels in onze samenleving (abstract –algemeen)
• Vb. art. 461 Sw.: Hij die een zaak die hem niet toebehoort, bedrieglijk wegneemt, is schuldig aan diefstal […]
• Subjectief recht
• Een toepasselijke rechtsregel vanuit het standpunt van het individu bekeken
• Vb. Wim die een computerscherm van zijn werkgever ongevraagd heeft meegenomen naar huis om het daar te houden = diefstal door Wim
Het karakter van onze rechtsregels
Recht – het karakter van onze rechtsregels
• Soorten regels
• Gebiedend art. 1382 BW
‘Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld de schade is ontstaan, deze te vergoeden.’
• Verbiedend art. 371/1, §1, 1° Sw. (voyeurisme)
‘Met gevangenisstraf van zes maanden tot vijf jaar wordt gestraft hij die:
1° een persoon observeert of doet observeren of van hem een beeld- of geluidsopname maakt of doet maken:
- rechtstreeks of door middel van een technisch of ander hulpmiddel;
- zonder de toestemming van die persoon of buiten zijn medeweten;
- terwijl hij ontbloot is of een expliciete seksuele daad stelt, en;
- terwijl hij zich in omstandigheden bevindt, waar hij in redelijkheid kan verwachten dat zijn persoonlijke levenssfeer niet zal worden geschonden’
Recht – het karakter van onze rechtsregels
• Kracht van onze rechtsregels?
• openbare orde
• Behoren tot maatschappelijke grondslagen / staatsbelangen
• Nooit afwijking bij ovk
• Ambtshalve inroepbaar
• Vb. strafrecht, tienjarige aansprakelijkheid architect en aannemer (art. 1792 oud BW), …
• dwingend recht
• Geen afwijking bij ovk vóór ontstaan conflict; wel mogelijk na ontstaan conflict
• Niet ambtshalve inroepbaar
• Vb. meeste garantieregels in art. 1649bis e.v. oud BW
Recht – het karakter van onze rechtsregels
• Kracht van onze rechtsregels?
• aanvullend recht (suppletief recht)
• Enkel van toepassing als geen afwijking door partijen voorzien
• Niet ambtshalve inroepbaar
• Vb. garantieregel in art. 1649quater, §1, 4e lid oud BW: garantietermijn tweedehandsgoederen
De rechtsbronnen: wetgeving, rechtspraak & rechtsleer
1. Wetgeving
• Wat? Regels door de wetgevers opgelegd
• Federaal: Federaal parlement (wetten)
• Vlaams gewest & Vlaamse gemeenschap:
Vlaams parlement (decreten) (ordonnanties voor Brussel)
• Provincies en gemeenten:
Provincie- & gemeenteraden (reglementen)
• Internationaal:
• Richtlijnen: geen directe werking – omzetting vereist
• Verordeningen: directe werking
• Verdragen: overeenkomsten tussen Staten
Opdracht 1. actualiteit
• Opdracht 1: in het Reuzegomproces waar enkele beklaagden terechtstonden voor de dood van schacht Sanda Dia tijdens een studentendoop, werden door de rechters aan de beklaagden werkstraffen opgelegd. De beklaagden werden beschuldigd van onterende behandeling, slagen en verwondingen met de dood tot gevolg en schuldig verzuim aan een persoon in nood. Een werkstraf betekent dat zij geen gevangenisstraf kregen en ook een blanco strafblad behouden. Vind jij dit een goede straf of niet en waarom?
• Opdracht 2: lees het artikel ‘De twee maten en twee gewichten van het Antwerpse hof van beroep’ van S. GUTWIRTH en P. DE HERT uit de Juristenkrant van 28 juni 2023 (zie toledo) en beantwoord volgende vragen:
1. Blijf je bij je antwoord op de eerste vraag en waarom?
2. Wat is de centrale boodschap van dit artikel; de moraal van het verhaal?
Er is geen sprake van klassenjustitie en de straf is volgens de auteurs een goede straf (gelet op reintegratie van de beklaagden), maar rechters zijn en blijven subjectief. Gelijkaardige zaken kunnen uiteenlopende uitspraken kennen, wat daarom nog geen klassenjustitie betekent. Rechtvaardigheid en maatschappelijke aanvaarding zijn echter begrippen die evolueren ngl. de samenleving evolueert.
• Opdracht 3: beluister wat de heer Goossens hierover te zeggen heeft in de volgende fragmenten (en ook enkel deze) uit de podcast ‘Acid is een idioot’ van ‘Palaver’ (zie Spotify):*
• Minuten 14 tot 18
• Minuten 29,40 tot 38
• Minuten 50,20 tot 1u02
• Minuten 1u09 tot 1u14,30
• Minuten 1u17-1u27
Poll rond actua: Acid en klassenjustitie
1. Wetgeving
• Hiërarchie der rechtsnormen (6 niveaus)
Internationaal recht
Grondwet
Wetten, decreten & ordonnanties
Uitvoeringsbesluiten
Provinciale reglementen
Gemeentelijke reglementen
Toetsing door GwH aan grondrechten en art. 11-12 Gw. (prejudiciële vraag of vernietigingsberoep)
Art. 159 Gw. (buiten toepassing gelaten door RC’s)
1. Wetgeving
• Toetsing normen aan hiërarchie
Toetsing van (getoetste norm)
Toetsing aan (toetsingsnorm) Toetsing door (toetsingsinstantie) uitvoeringsbesluiten, provinciale reglementen en gemeentelijke reglementen
wetten, decreten en ordonnanties
wetten, decreten en ordonnanties Alle rechtscolleges
gevolg: buiten toepassing laten (art. 159 Gw.)
internationaal recht met rechtstreekse werking
Alle rechtscolleges
gevolg: buiten toepassing laten (o.b.v. Smeerkaasarrest)
wetten, decreten en ordonnanties
Grondwettelijke grondrechten + gelijkheidsbeginsel en internationale grondrechten met rechtstreekse werking
Grondwettelijk Hof, via:
• Via vernietigingsberoep ingesteld bij GwH; of
• Via prejudiciële vraag gevolg: buiten toepassing laten
1. Wetgeving
• Wetgeving, waar vinden we dit terug?
• www.belgielex.be
1. Belgisch Staatsblad
2. Belgische geconsolideerde wetgeving (https://www.ejustice.just.fgov.be/wet/wet.htm)
• Voorbeeld: art. 1649bis (oud) BW
• Wetgeving: belangrijke componenten
• Opschrift: de titel
• Datum van afkondiging
• Datum van publicatie
• Datum van inwerkingtreding
• Parlementaire werkzaamheden (wetsvoorstel / wetsontwerp)
• Memorie van toelichting
• Advies RvS
• …
Voorbeeld opzoeking wetgeving
• Wet van 24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties, BS 1 juli 2013
Voorbeeld opzoeking wetgeving
Datum afkondiging
Datum publicatie
Datum inwerkingtreding tekstbijwerking
Voorbeeld opzoeking wetgeving
Verwijzing naar parlementaire werkzaamheden:
• helemaal onderaan de pagina of
• Helemaal bovenaan de pagina
Voorbeeld opzoeking wetgeving
Parlementaire werkzaamheden
Voorbeeld opzoeking wetgeving
Parlementaire werkzaamheden (memorie van toelichting)
OEFENING 1: opzoeking wetgeving
1. Zoek het Decreet van 17 juni 2016 houdende huur van korte duur voor handel en ambacht, BS 26 juli 2016 op en:
• Ga na wanneer deze wetgeving in werking is getreden …
• 1 september 2016
• http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&cn=2016061722 &table_name=wet
• Wanneer het voorstel voor dit decreet werd ingediend …
• 10 december 2015
• wet opzoeken kijken naar ‘parlementaire werkzaamheden’ onderaan belgielex Vlaams Parlement – Wetgevingsbestand zoeken a.d.h.v. zittingsjaar (2015-2016) en nummer (598) https://www.vlaamsparlement.be/nl/parlementairedocumenten/parlementaire-initiatieven/1022140
• Waarop de regels in dit decreet van toepassing zijn …
• Hfst 2 - Art. 2 (toepassingsgebied): De bepalingen van dit decreet zijn van toepassing op de huur van onroerende goederen of gedeelten van onroerende goederen die krachtens een uitdrukkelijke overeenkomst van partijen in de loop van de huur, door de huurder in hoofdzaak gebruikt worden voor het uitoefenen van een kleinhandel of het bedrijf van de ambachtsman, waarbij er een rechtstreeks contact is tussen de huurder en het publiek en die uitdrukkelijk is gesloten voor een termijn die gelijk is aan of korter is dan één jaar. […]
OEFENING 1: opzoeking wetgeving
2. Wat is de derde wet die gepubliceerd werd in het Belgisch Staatsblad op 20 mei 2022?
• Wet van 29 januari 2022 houdende instemming met het Verdrag van de Raad van Europa tegen de handel in menselijke organen, gedaan te Santiago de Compostella op 25 maart 2015, BS 20 mei 2022, bl. 43808
• www.belgielex.be Belgisch Staatsblad onderaan de pagina geef je de publicatiedatum ‘20 mei 2022’ in derde wet in de inhoudstafel
OEFENING 1: opzoeking wetgeving
• Zoek de wet op die afgekondigd werd op 20 maart 2022 en gepubliceerd werd op 31 maart 2022.
• Wet van 20 maart 2022 tot wijziging van de bepalingen van het oud Burgerlijk Wetboek met betrekking tot de verkopen aan consumenten, tot invoeging van een nieuwe titel VIbis in boek III van het oud Burgerlijk Wetboek en tot wijziging van het Wetboek van economisch recht, BS 31 maart 2022.
• Zoek vervolgens de memorie van toelichting op onder de parlementaire voorbereidingen (werkzaamheden) en
1. noteer hoeveel bladzijden deze memorie telt.
• 71 blzn (https://www.dekamer.be/FLWB/PDF/55/2355/55K2355001.pdf)
2. noteer wat je naast de memorie van toelichting nog allemaal terugvindt in het wetsontwerp.
• (https://www.dekamer.be/FLWB/PDF/55/2355/55K2355001.pdf )
Opdracht 2. actualiteit
• Lees het artikel van De Standaard 12 september 2023 ‘Advocaat van Dries Van Langenhove zet nieuw procedurewapen in: het ‘verdelingsincident’’ en beantwoord volgende vragen:
• Leg uit wat een ‘verdelingsincident’ is.
• Een discussie (betwisting) van de kamer die voor een bepaalde zaak is aangewezen. Die bevoegdheidsverdeling wordt vastgelegd in reglementen die moeten worden gevolgd.
• Wat doet de Raadkamer in een strafprocedure?
• De Raadkamer (Rk.) beslist na het strafonderzoek of de zaak wordt geseponeerd dan wel wordt verwezen naar een rechtbank en naar welke rechtbank
• Waarop alludeert (hint) Hans Rieder / Van Langenhove met het in twijfel trekken van de aanstelling van rechter Jan Van den Berghe in het proces?
• Partijdigheid
ACTUA: uiteenzetting minister van justitie Van Quickenborne
• Uit welke partij komt Quicky?
• Open VLD
• Welk diploma en professionele achtergrond heeft Quicky?
• Master in de rechten + advocaat (Kortrijkse balie)
• Is Quicky momenteel burgemeester?
• Titelvoerend burgemeester, maar in de praktijk tijdelijk vervangen door waarnemend burgemeester
• Wat is de laatste grote aangekondigde hervorming van Quicky?
• Een nieuw (hervormd) Strafwetboek
• Welk soort strafrecht heeft Quicky al hervormd?
• Het seksueel strafrecht
ACTUA: uiteenzetting minister van justitie Van Quickenborne
• Wat zijn de drie krachtlijnen/doelstelling van Quicky met betrekking tot justitie (regeerakkoord 2.0)? Hij wil een … justitie?
1. Snelle justitie: justitie moet sneller, moderner en digitaal worden
Opinie griffie?
Tal van projecten gelanceerd (met geld van de EU), maar nog geen projecten af of getest. Goed initiatief, maar te weinig tijd om te realiseren vóór januari 2024 en gebrekkige betrokkenheid bij het uitvoeren en testen
2. Menselijke justitie: justitie moet rechtvaardig zijn, straffen moeten niet enkel vergelden, maar ook de maatschappij beschermen en zinvol zijn
Uitspraak Reuzegomproces (Sanda Dia) …
3. Straffe justitie: betere uitvoering straffen, hardere aanpak recidive, …
2. Rechtspraak
• Wat?
• Alle rechterlijke uitspraken (vonnissen en arresten)
• Zelfde kracht als wetgeving?
• Nee
• Enkel werking tussen partijen (inter partes; niet erga omnes)
• Precedentenrecht? Nee
• Doel/functie?
• Interpretatie/toepassing van rechtsregels
• Vermijden van eigenrichting (recht in eigen handen nemen)
2. Rechtspraak
• Hoe rechtspraak opzoeken?
• Juportal (via www.belgielex.be)
• https://juportal.be/zoekmachine/zoekformulier
OEFENING: rechtspraak opzoeken
• Zoek het arrest op van het Hof van Cassatie van 18 juni 2020 met betrekking tot de (consumenten)koop van een levend dier.
• https://juportal.be/content/ECLI:BE:CASS:2020:ARR.20200618.1N.30/N L?HiLi=eNpLtDKwqq4FAAZPAf4=
• Arrest rolnummer C.19.0332.N
• Werkwijze: www.belgielex.be juportal datum beslissing (18 juni 2020); Opzoeking via trefwoord(en) van het Hof van Cassatie (KOOP); Full-tekst opzoeking (dieren); Opties - Selecties Rechtscollege (Cassatie)
• Tip: aan de hand van bovenstaande gegevens zou je het arrest moeten kunnen terugvinden. Lukt dit niet, probeer dan eventueel met het:
• Rolnummer: C.19.0332.N
• ECLI-nr.: ECLI:BE:CASS:2020:ARR.20200618.1N.30
3. Rechtsleer
• Wat?
• Commentaren van rechtsgeleerden bij wetgeving en rechtspraak
• Waar?
• Boeken, tijdschriften, online databanken (jura; strada)
• Jura: https://limo.libis.be/index.html klik op ‘Vives’ aanmelden met je r-nummer klik op ‘databanken’
typ in ‘Jura’
klik op ‘online toegang’
OEFENING: opzoeking en kennismaking rechtsleer
Het is volgens art. VI.103, 8° Wetboek Economisch Recht (WER) voor een onderneming verboden om: de bedrieglijke indruk te wekken dat de consument al een prijs heeft gewonnen of zal winnen dan wel door een bepaalde handeling te verrichten een prijs zal winnen of een ander soortgelijk voordeel zal behalen,
- als er in feite geen sprake is van een prijs of een ander soortgelijk voordeel; of
- als het ondernemen van stappen om in aanmerking te kunnen komen voor de prijs of voor een ander soortgelijk voordeel afhankelijk is van de betaling van een bedrag door de consument of indien daaraan voor hem kosten zijn verbonden.
Dit wordt gezien als een ‘agressieve handelspraktijk’. Nu rijst de vraag of dit ook verboden is als de kost slechts minimaal is (bijv. een postzegelkost). Jij zoekt rechtsleer en evt. rechtspraak op die hierover duidelijkheid biedt en weet dat je vaak in ‘artikelsgewijze commentaar’ (Commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer) bij wetgeving zo’n verduidelijkingen kan vinden.
Je weet dat B. KEIRSBILCK hier specialist in is en een en ander over geschreven heeft. Zoek op Jura of de aanrekening van zo'n minimale kost ook verboden is of niet?
Ja, verboden (HvJ)
Noteer in welke bron je iets hebt teruggevonden.
Vervolg oefening rechtsleer bij art. VI.103, 8° WER
Antwoord in
Te vinden op Jura via zoekopdracht: ‘artikelsgewijze bespreking art. VI.103 WER’ of ‘art. VI.103 WER’
X., Handels- en economisch recht. Commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Wetboek Economisch Recht, Boek VI, Titel 4. Verboden praktijken, Art. VI.103, 1-8 (8 p.) - februari
2018
Antwoord:
zelfs een minimale kost is verboden; zie HvJ 18 december 2012, nr. C-428/11, Purely Creative Ltd en anderen/Office of Fair Trading
ACTUA: Juristenkrant 15 juni 2022 (erfrecht-vermogensrecht)
Op Toledo vinden jullie twee artikelen uit de Juristenkrant van 15 juni
2022:
1. LEIRE, D., ‘Vastgoed onbetaalbaar voor starters? Vermogens- en successieplanning steken een handje toe.’
2. ROYER, S., ‘Belaging in tijden van doxing en deepnudes’
Analyseer deze artikelen en beantwoord de vragen op volgende slides.
Schrik niet als je de artikelen moeilijk te begrijpen vindt. Dit is nog maar een eerste kennismaking met rechtsleer zonder voorkennis van het recht.
Gaandeweg je opleiding zal het steeds vlotter gaan om dergelijke bijdragen te begrijpen.
ACTUA: Juristenkrant 15 juni 2022
VRAGEN BIJ TEKST: Vastgoed onbetaalbaar voor starters? Vermogens- en successieplanning steken een handje toe
1. Als jullie je eerste en enige huis kopen, hoeveel belasting moet je daarop betalen?
2. Via welke juridische technieken kunnen (groot)ouders hun kinderen financieel helpen, wanneer ze nog leven?
3. Wat zijn de fiscaal voordeligste opties om (klein)kinderen financieel te helpen. Met welk gevaar moet hierbij rekening worden gehouden?
4. Wat is een schenking en welke vereisten gelden voor een schenking (niet in de tekst)?
5. Leg volgende begrippen uit: handgift, bankgift en generatiesprong.
6. Op welke manieren kan een generatiesprong worden georganiseerd?
ACTUA: Juristenkrant 15 juni 2022 (strafrecht)
VRAGEN BIJ TEKST: ROYER, S., ‘Belaging in tijden van doxing en deepnudes’
1. Waarvoor staan de begrippen ‘doxing ’ en ‘deepnudes’?
2. Wat is het belang van de uitspraak van de correctionele rechtbank Oost-Vlaanderen, afd. Dendermonde?
3. Spelen de parlementaire werkzaamheden bij het artikel inzake ‘belaging’ hier een rol?
4. In het artikel haalt de auteur aan dat deepnudes nog niet volledig kunnen worden bestraft met de bestaande misdrijven. Waarvoor bestaat er nog een gat in onze wetgeving?
Rechtstakken – de indeling van ons recht
1. Hoofdindeling van de rechtstakken
• Ruimste indeling
• Publiekrecht
• Wat? Regels m.b.t.:
• werking vd overheid
• relatie tussen overheid en burgers
• Bijvoorbeeld:
• Staats- en bestuursrecht
• Straf- en strafprocesrecht
• Gerechtelijk recht
• Privaatrecht
• Relatie tussen burgers onderling (verbintenissenrecht, …)
2. (Sub)categorieën van rechtstakken
De voornaamste rechtstakken (cf. curriculum)
1. Verbintenissenrecht
2. Staats- en bestuursrecht
3. Straf- en strafprocesrecht
4. Gerechtelijk (privaat)recht
5. Ondernemingsrecht
6. Familierecht en vermogensplanning
7. Sociaal recht en socialezekerheidsrecht
8. Verzekeringsrecht
Verdere opdelingen
Maritiem recht, seksueel strafrecht, vennootschapsrecht, transportrecht, internationaal recht, Europees recht, goederenrecht, …
2.1 Verbintenissenrecht
1. Het ontstaan van verbintenissen
de oorsprong van verbintenissen
uit rechtshandelingen eenzijdige rechtshandelingen meerzijdige rechtshandelingen (overeenkomsten)
uit rechtsfeiten oneigenlijke overeenkomsten onrechtmatige daden
2.1 Verbintenissenrecht
1.1 Eenzijdige RH’n
• Wat? Handelingen die rechtsgevolgen beogen uit eenzijdige wilsuiting
• Voorbeeld: borgstelling
A heeft verbintenis tot betalen aan B
C stelt zichzelf borg voor de verbintenis van A t.a.v. B => Als A niet zou betalen aan B, dan kan B betaling vragen van C
• Voorbeeld: buitengerechtelijke ontbinding
Ovk tussen A en B
A beslist eenzijdig om ovk met B te ontbinden => ovk wordt teruggedraaid, alsof nooit gesloten
2.1 Verbintenissenrecht
1.2 Overeenkomsten (meerzijdige RH’n)
• Wat? Meerdere personen beogen samen rechtsgevolgen te creëren
• Voorbeeld: A en B sluiten een (ver)koopovk
• A beoogt eigenaar te worden van een goed van B (rechtsgevolg) en betaalt daarvoor ihkv een verkoopovk een geldsom aan B (rechtshandeling)
• B beoogt een geldsom van A te verkrijgen (rechtsgevolg) en geeft daarvoor ihkv een verkoopovk een goed aan A (rechtshandeling)
2.1 Verbintenissenrecht
1.3 Rechtsfeiten
• Wat? (niet-juridische) gebeurtenissen/handelingen die onbewust rechtsgevolgen creëren
• Voorbeelden:
• Overlijden
• Onrechtmatige daad (art. 1382 e.v. BW): A veroorzaakt door zijn fout/nalatigheid schade aan B
• Oneigenlijke ovk (quasi-contract): vrijwillige daden van de mens, waaruit een verbintenis ontstaat jegens een derde
• Voorbeeld: ongerechtvaardigde verrijking (vermogensverschuiving zonder oorzaak) A schrijft onbewust een 0 teveel over naar B (10.000 i.p.v. 1.000) => er ontstaat een verbintenis voor B om de teveel ontvangen 9.000 euro terug te geven aan A
2.1 Verbintenissenrecht
2. Soorten overeenkomsten
• Inspannings- en resultaatsverbintenissen
• Inspanningsverbintenissen / middelenverbintenissen
• SA zal als een normaal redelijk persoon een resultaat proberen bereiken
• Bijv. een advocaat die zijn partij verdedigt in een procedure
• Resultaatsverbintenissen
• SA verbindt zich ertoe om een bepaald resultaat te bereiken, behoudens overmacht
• Bijv. een ovk tot bouw van een woning
2.1 Verbintenissenrecht
2. Soorten overeenkomsten
• Consensuele, vormelijke (plechtige) en zakelijke contracten
• Consensueel
• Ontstaat door loutere wilsovereenstemming
• Bijv. een gewone K-VK
• Plechtig
• Ontstaat door een bepaalde vormvereiste
• Bijv. schenking of K-VK onroerend goed notaris (authentieke akte)
• Zakelijk
• Ontstaat door eigendomsoverdracht
• Bijv. K-VK die tot stand komt bij eigendomsoverdracht (overeen te komen)
2.1 Verbintenissenrecht
2. Soorten overeenkomsten
• Eenzijdige verbintenis en wederkerige verbintenis
• Eenzijdig
• Enkel A verbindt zich tegenover B
• Bijv. een borgstelling
• Wederkerig
• A en B verbinden zich tegenover elkaar
• Bijv. een ruil
2.1 Verbintenissenrecht
2. Soorten overeenkomsten
• Overeenkomsten ten bezwarende titel en overeenkomsten om niet
• ten bezwarende titel
• De ovk levert beide partijen voordeel op
• Bijv. een koop-verkoop
• om niet
• De ovk levert slechts één partij voordeel op
• Bijv. een schenking (de schenkende partij haalt in principe geen voordeel uit de schenking)
2.1 Verbintenissenrecht
3. De totstandkoming en geldigheid van contracten
• Totstandkoming
• Aanbod (art. 5.19 NBW)
• contractvoorstel met alle essentiële en substantiële bestanddelen + de wil om te contracteren
• Aanvaarding (art. 5.20 NBW)
• aanvaarding van het aanbod zonder wijzigingen, toevoegingen vd essentiële bestanddelen
2.1 Verbintenissenrecht
3. De geldigheid van contracten
• Geldigheid (elk tot stand gekomen contract moet natuurlijk ook geldig zijn)
1. Toestemming (=> wilsovereenstemming)
• Art. 5.33 NBW
• Vereiste: vrij en bewust
• Aangetast door ‘wilsgebrek’ => relatieve nietigheid, indien wilsgebrek doorslaggevend was voor de toestemming (art. 5.33 NBW)
dwaling, bedrog, geweld en misbruik van omstandigheden
2.1 Verbintenissenrecht
3. De geldigheid van contracten
• De ‘wilsgebreken’ (art. 5.34 e.v. NBW)
1. Verschoonbare dwaling (art. 5.34 NBW)
1) enkel vergissingen
2) door een redelijk mens
3) omtrent doorslaggevende feiten / recht voor de contractsluiting
4) terwijl de wederpartij op de hoogte was van het doorslaggevend karakter van die elementen
2.1 Verbintenissenrecht
3. De geldigheid van contracten
2. Bedrog (art. 5.35 NBW)
1. misleiding door kunstgrepen (bedrieglijke listen, het opzettelijk achterhouden van informatie, …)
2. door een medecontractant opzettelijk aangewend
Makkelijk in te roepen (aan te tonen)?
Nee, want bewijslast bij ‘bedrogen’ partij
2.1 Verbintenissenrecht
3. De geldigheid van contracten
3. Geweld (art. 5.36 NBW)
1) Contractsluiting onder onrechtmatige dwang van de medecontractant,
2) die doet vrezen voor een aanzienlijke aantasting van de fysieke of morele integriteit of het vermogen van een partij of van haar naasten
2.1 Verbintenissenrecht
3. De geldigheid van contracten
4. Misbruik van omstandigheden (art. 5.37 NBW)
• Vereisten?
1) kennelijk onevenwicht tussen de prestaties
2) als gevolg van het misbruik door de ene partij
3) van omstandigheden die verbonden zijn aan de zwakke positie van de andere partij
• Gevolgen?
• aanpassing van de verbintenissen van die partij door de rechter; of
• relatieve nietigheid van de overeenkomst, als het misbruik doorslaggevend is
2.1 Verbintenissenrecht
3. De geldigheid van contracten
• Geldigheid
2. Bekwaamheid (Art. 5.40-42 NBW )
• Principe: elke persoon handelingsbekwaam
• Uitz.: minderjarigen, … (art. 5.41 NBW)
• Gevolgen van contractsluiting met handelingsonbekwamen:
Relatieve nietigheid
2.1 Verbintenissenrecht
3. De geldigheid van contracten
• Geldigheid
3. Voorwerp (Art. 5.40-42 NBW )
• Wat?
De prestatie: iets geven, doen, niet doen of garanderen
• Vereisten?
1. Mogelijk
2. In de handel
3. Geoorloofd (niet strijdig met openbare orde / dwingend recht)
4. Bepaald / bepaalbaar
4. Oorzaak (Art. 5.53 NBW )
• Wat? Doorslaggevende beweegreden(en) voor de contractsluiting
2.1 Verbintenissenrecht
4. De nietigheidssanctie (art. 5.57-5.63 NBW)
• Wat? sanctie voor ongeldige contracten
• Uitz.: wanneer nietigheidssanctie te zwaarwichtig, gelet op het doel van de geschonden regel
• Soorten nietigheid?
• Absolute nietigheid
• geschonden regel van openbare orde (algemeen belang)
• Iedereen (ook rechter) kan inroepen
• Relatieve nietigheid
• geschonden regel van dwingend recht (particulier belang)
• Enkel beschermde partij kan inroepen
• Afstand mogelijk door beschermde partij (bevestiging; art. 5.61 NBW)
• Gevolgen van de nietigheid?
• terugwerkende kracht
2.1 Verbintenissenrecht
5. Buitencontractuele aansprakelijkheid / onrechtmatige daden
• Artn 1382 e.v. oud BW
• Wat? Aansprakelijkheidsregels voor niet-contractuele fouten
contractuele aansprakelijkheid
Strafrechtelijke verantwoordelijkheid
• Vereisten ‘onrechtmatige daad’?
1) Fout: elke gedraging of onvoorzichtigheid (bijv. elke wetsovertreding)
criterium: normaal voorzichtig huisvader in zelfde omstandigheden
2) Schade: stoffelijk of moreel
3) Causaal/oorzakelijk verband: de schade moet veroorzaakt zijn door de fout
2.1 Verbintenissenrecht
5. Buitencontractuele aansprakelijkheid / onrechtmatige daden
• Principe: art. 1382-1383 BW: AS voor eigen OD
• Uitbreidingen:
1. AS ouders voor kind (hoofdelijk): art. 1384, 2e lid oud BW
• Minderjarig kind
• Ratio?
Ouderlijk gezag = ouders verantwoordelijk voor opvoeding en bewaking
• Bevrijding?
Als bewijs goede opvoeding en voldoende bewaking/toezicht (art. 1384, 5e lid BW)
2.1 Verbintenissenrecht
5. Buitencontractuele aansprakelijkheid / onrechtmatige daden
2. AS aanstellers (meesters) voor aangestelden (art. 1384, 3e lid oud BW)
• Wat?
AS werkgevers voor OD’n werknemers in uitoefening
van hun opdracht (gezagsrelatie)
• Bevrijding?
Geen bevrijding mogelijk (niet vermeld in art. 1384, 5e lid BW)
2.1 Verbintenissenrecht
5. Buitencontractuele aansprakelijkheid / onrechtmatige daden
3. AS onderwijzers en ambachtslieden (art. 1384, 4e lid oud BW)
• Wat?
AS van ieder die onderwijs verstrekt voor OD’n leerlingen tijdens de onderwijsuren
• Bevrijding?
Als aantoonbaar dat toch goed toezicht uitgeoefend en dit de OD niet kon hebben vermeden (art. 1384, 5e lid BW)
2.1 Verbintenissenrecht
5. Buitencontractuele aansprakelijkheid / onrechtmatige daden
4. AS voor zaken (art. 1384, 1e lid oud BW)
• Wat?
AS bewaker van een goed (zeggenschap) voor schade door gebreken (abnormale kenmerken) in dat goed
Vb. auto van A wordt plots stuurloos en knalt tegen wagen van B. A is eigenaar van zijn auto (= zeggenschap) en het stuurloos worden is een abnormaal kenmerk (= gebrek) => A is AS jegens B
• Bevrijding? Als aantoonbaar dat
• Toeval
• Overmacht
• Aansprakelijkheid van een derde
2.1 Verbintenissenrecht
5. Buitencontractuele aansprakelijkheid / onrechtmatige daden
5. AS van eigenaars en houders van dieren (art. 1385 oud BW)
• Wat?
AS van de persoon die leiding, toezicht en gebruik over dier uitoefent voor schade door dat dier (geen ‘fout’ van dier vereist)
• Bevrijding? Als aantoonbaar dat
• overmacht
• Toeval
• Fout ve een derde
• Fout vh slachtoffer zelf
2.1 Verbintenissenrecht
5. Buitencontractuele aansprakelijkheid / onrechtmatige daden
6. AS van eigenaars gebouwen (art. 1386 oud BW)
• Wat?
AS van gebouweigenaars voor schade door instorting gebouw, ALS aantoonbaar dat:
1. Eigenaar van gebouw
2. Instorting schade aan derde heeft veroorzaakt
3. Instorting te wijten aan ‘een’ gebrek in de bouw of verzuim aan onderhoud
• Bevrijding?
Geen bevrijding mogelijk; enkel evt. verhaal van eigenaar
op architect, aannemer, huurder, …
ACTUA Verbintenissenrecht
(Het Laatste Nieuws, 4 september 2022)
Welke gevolgen zou dergelijk roekeloos gedrag van jongeren kunnen hebben?
ACTUA verbintenissenrecht
VRT nieuws, 9 september 2022
https://vrtnws.be/p.kQ0o09jqa
Welke juridische reflex heb je wanneer je dit leest?
ACTUA: “het lag in de verkeerde kast en blunderende politici ”
ACTUA: https://www.hln.be/binnenland/gezin-julie-van-espenklaagt-belgische-staat-aan-julie-zou-nog-leven-als-het-gerechtzijn-werk-correct-had-gedaan~a3ff6b87/
2.2 Staats- en bestuursrecht
• Regels mbt …
• Werking Federale Staat
• Bevoegdheidsverdeling Federale Staat, deelstaten (…) en regionale overheden (provincies en gemeenten)
• Scheiding der machten in
WM
UM
RM
2.2 Staats- en bestuursrecht
• De wetgevende macht
• rol?
1. Wetten maken (art. 75-78 Gw.)
2. Controle op de UM (art. 100 Gw.)
• Samenstelling federale WM? (artn. 61, 63 en 67 Gw.)
1. Koning (indiening en bekrachtiging wetsontwerpen)
2. Kamer van volksvertegenwoordigers
• 150 volksvertegenwoordigers elke 5j rechtstreeks verkozen
• Belangrijkste rol in wetgevingsprocedure (meest uitgebreide bevoegdheid)
3. Senaat
• 60 senatoren door de deelstaten aangeduid (vertegenwoordigt de deelstaten in federaal wetgevingsproces)
2.2 Staats- en bestuursrecht
• De uitvoerende macht
• rol?
1. Uitvoering van de wetten (art. 108 Gw.) via KB’s
2. Beheer van de openbare diensten
3. Buitenlands beleid
• Wie vormt de UM?
• Federaal
• De Koning (afkondiging en publicatie wetten)
• Politiek onverantwoordelijk en onbekwaam (art. 106 Gw.)
• Politiek en juridisch onschendbaar (art. 88 Gw.)
• De regering
• Deelstaten: Vlaamse, Waalse, Franstalige … regering
• Regionale overheden: college burgemeester en schepenen (gemeente) & bestendige deputatie (provincie)
2.2 Staats- en bestuursrecht
• De rechterlijke macht
• Wie? Hoven en rechtbanken
• Taken van de rechterlijke macht?
1. het beslechten van geschillen tussen burgers
2. controle op de wettigheid van de daden van de overheid
2.2 Staats- en bestuursrecht
• De Federale Staat
• Wat is ‘federalisme’? Het concept Federale Staat (federalisme) staat voor één centrale Staat, met enkele bevoegdheden uitbesteed aan deelstaten.
Confederalisme (vb. de VS)
• Bevoegdheidsverdeling binnen de Federale Staat?
1. Bevoegdheden federale Staat
• Defensie
• Justitie
• Sociale zekerheid
• Buitenlandse zaken
• RESTBEVOEGDHEDEN
2.2 Staats- en bestuursrecht
• De Federale Staat
• Bevoegdheidsverdeling binnen de Federale Staat?
2. Bevoegdheden gemeenschappen (art. 127-129 Gw.)
• Cultuur
• Onderwijs
• Persoonsgebonden aangelegenheden (gezondheid, welzijn, …)
• Taal
• Samenwerking
2.2 Staats- en bestuursrecht
• De Federale Staat
• Bevoegdheidsverdeling binnen de Federale Staat?
3. Bevoegdheden gewesten (art. 16 BWHI 8 augustus 1980)
• ruimtelijke ordening,
• leefmilieu,
• huisvesting,
• economie,
• energiebeleid,
• tewerkstelling,
• dierenwelzijn
Oefening/actua staats- en bestuursrecht
Zoek onderstaand artikel op en leg in je eigen woorden uit hoe het staats- en bestuursrecht hier speelt / wat hier is gebeurd?
DEBRUYN, B., “Rechtbank veroordeelt België voor niet uitvoeren basisbankdienstenwet”, Juristenkrant 2022, afl. 441, 1 en 4.
(ook beschikbaar op Toledo – map actua)
2.3 Straf- en strafprocesrecht
• Inhoud vh strafrecht
1. Misdrijven (verboden gedragingen)
• 3 categorieën
2. Straffen
• Basisstraffen
• Gevangenisstraf
• Geldboete (* opdeciemen)
• Alternatieve straffen: probatiestraf, elektronisch toezicht, werkstraf, terbeschikkingstelling van de SURB, …
3. Regels omtrent de bestraffing: samenloop, poging tot, medeplichtigheid, verzachtende omstandigheden, …
2.3 Straf- en strafprocesrecht
• Inhoud vh strafrecht
Misdrijven Straffen voorbeeld
Overtredingen
- 1 t.e.m. 7 dagen gevangenisstraf
- 1 tot 25 euro geldboete *
Wanbedrijven - 8 dagen tot 5 jaar gevangenisstraf
- geldboete vanaf 26 euro *
Misdaden - gevangenisstraf vanaf 5 jaar
- geldboete vanaf 26 euro *
* Te vermenigvuldigen met opdeciemen: 8
Art. 561 Sw.: nachtlawaai
Art. 463 Sw.: diefstal zonder geweld
Art. 471 Sw.: diefstal met geweld of bedreiging en inbraak
2.3 Straf- en strafprocesrecht
• Algemeen vs. bijzonder strafrecht
• Algemeen strafrecht: Boek I Sw.: de misdrijven en de bestraffing in het algemeen
• Categorieën misdrijven en bijhorende straffen
• Alternatieve straffen
• regels ter verzachting/verzwaring en toepassing van de strafmaat (samenloop, herhaling, poging, medeplichtigheid, …)
• Bijzonder strafrecht: Boek II Sw.: de misdrijven en hun bestraffing in het bijzonder + bijzondere wetten (bijv. de Wegverkeerswet, VLAREM, …)
• Alle mogelijke misdrijven en de concrete straffen daarvoor
• Legaliteitsbeginsel
• Art. 2 Sw.
“Geen straf zonder wet; geen misdrijf zonder wet” (nullum crimen, nulla poena sine lege)
Oefeningen strafrecht
Vluchtmisdrijf wordt in art. 33, §1, 2° van de Wegverkeerswet als volgt strafbaar gesteld:
Art. 33, § 1. Met gevangenisstraf (van vijftien dagen tot zes maanden en met geldboete van 200 (euro) tot 2.000 (euro)) of met een van die straffen alleen wordt gestraft
1° […],
2° hij die wetend dat hij zelf oorzaak van, dan wel aanleiding tot een verkeersongeval op een openbare plaats is geweest, de vlucht neemt om zich aan de dienstige vaststellingen te onttrekken, zelfs wanneer het ongeval niet aan zijn schuld te wijten is.
1. Behoort deze bepaling tot het algemeen of bijzonder strafrecht?
Bijzonder, want is een strafbepaling
2. Is vluchtmisdrijf een overtreding, wanbedrijf of misdaad?
Wanbedrijf, want gevangenisstraf en geldstraf ligt binnen grenzen van de wanbedrijven
Oefeningen strafrecht
• Screen de Strafwet en beantwoord volgende vragen. Noteer telkens het wetsartikel waaruit je het antwoord haalt.
1. Is iemand die wapens verschaft heeft voor een gewapende overval een mededader of medeplichtige?
Medeplichtige, want art. 67, 2e lid Sw. (wapens verschaffen)
2. Hoe zal die verschaffer van het wapen berecht worden? Met dezelfde straf als de dader, met een hogere straf of met een lagere straf?
Lagere straf, want art. 69 Sw.
Oefeningen strafrecht
• Welke figuur is van toepassing wanneer iemand met een geestesstoornis een misdrijf heeft gepleegd?
schulduitsluitingsgrond => geen misdrijf (art. 71 Sw.)
Oefening strafrecht
Welke artikelen van het bijzonder strafrecht zouden hier van toepassing kunnen zijn? En over welke soorten misdrijven spreken we?
art. 417/7 Sw.: basismisdrijf ‘aantasting seksuele integriteit’ (6m5j) = wanbedrijf
Art. 417/8 Sw: voyeurisme (6m-5j) = wanbedrijf
Art. 417/11 Sw.: verkrachting (10-15j) = misdaad
2.3 Straf- en strafprocesrecht
• Inhoud vh strafprocesrecht (strafvordering)?
1. Vaststelling van misdrijven
2. Onderzoeken van misdrijven
3. Vervolging van misdrijven
4. Berechting van misdrijven
5. Uitvoering van straffen
• Vindplaats strafprocesrecht?
• Wetboek van Strafvordering (Sv.)
2.3 Straf- en strafprocesrecht
• Het strafrechtelijk onderzoek
• Onder leiding van?
• Het openbaar ministerie / de procureur des Konings (pK)
• Opsporingsonderzoek (basisonderzoeksmaatregelen: verhoor, uitlezing telefoon, opvraging camerabeelden, …)
• De onderzoeksrechter
• Gerechtelijk onderzoek (wanneer dwangmaatregelen nodig, zoals huiszoeking, telefoontap, aanhouding)
• Slechts tijdelijk (enkel voor specifieke onderzoeksdaden)
2.3 Straf- en strafprocesrecht
• Het strafrechtelijk onderzoek
• Onder leiding van?
Eens onderzoeksdaden verricht en onderzoek afgerond, wordt beslist over de vervolging:
1. Vervolging = verwijzing naar bevoegde rechtbank (dagvaarding), wanneer voldoende bewijs
2. Buitenvervolginstelling, wanneer onvoldoende bewijs
Wie beslist over de al dan niet vervolging?
• Na opsporingsonderzoek: het openbaar ministerie
• Na gerechtelijk onderzoek: de Raadkamer (Rk.)
• Wat? Onderzoeksbevoegdheden, onderzoeksmethodes & rechten vd verdachte
2.3 Straf- en strafprocesrecht
• De strafrechtelijke vervolging door het OM (na opsporingsonderzoek)
• initiatief?
Openbaar ministerie, kan kiezen voor:
1. Vervolgen
2. Seponeren
3. Zelf afhandelen via
1. Minnelijke schikking: betaling geldsom => verval Sv.
2. Strafbemiddeling: verval Sv, mits naleving voorwaarden (bijv. vergoeding SO, volgen cursus)
3. Guilty plea (schuldbekentenis): bekentenis schuld + ovk over lagere strafmaat
4. Spijtoptantenregeling: vermindering strafmaat in ruil voor info
5. Pretoriaanse probatie: seponering onder voorwaarden (vb. wegblijven van SO)
Oefening strafprocesrecht
• Zoek op en lees onderstaande artikelen en bepaal over welke afhandelingswijze het gaat:
• Art. 216 Sv.
• Guilty plea
• Is deze afhandelingswijze mogelijk voor alle misdrijven?
• Nee, zie §1, 1e en 3e lid
• Art. 216/1 Sv.
• Spijtoptantenregeling
• Kan de procureur des Konings in elk onderzoek voor deze afhandelingswijze opteren?
• Nee, enkel wanneer het onderzoek dit vereist en de overige middelen van het onderzoek niet lijken te volstaan om de waarheid aan de dag te brengen
• Art. 216bis Sv.
• Minnelijke schikking
Oefening strafprocesrecht
• Zoek op en lees onderstaande artikelen en bepaal over welke afhandelingswijze het gaat:
• Art. 216ter Sv.
• strafbemiddeling
• Welke maatregelen kan de pK zoal voorstellen?
• Zie art. 216ter, §1, 5e lid Sv.
• Medische behandeling / therapie
• Maatschappelijke dienstverlening van max. 120 uren
• Opleiding van max 120 uren
2.3 Straf- en strafprocesrecht
• De strafrechtelijke vervolging door het OM (na opsporingsonderzoek)
• Indien voldoende bewijzen en keuze voor vervolging
• Opsporingsonderzoek: rechtstreekse dagvaarding door OM
• Gerechtelijk onderzoek: verwijzing via Raadkamer (OM vordert en Rk. neemt eindbeslissing)
Misdrijf rechtscollege
Overtredingen De politierechtbank
Wanbedrijven De correctionele rechtbank
Misdaden De correctionele rechtbank of het hof van assisen
• Strafuitvoering: SURB
2.3 Straf- en strafprocesrecht
vervolging
rechtstreekse dagvaarding voor vonnisgerecht
proces-verbaal komt bij het OM
opsporingsonderzoek (procureur des Konings)
seponering
eigen afhandeling: minnelijke schikking, spijtoptanten, strafbemiddeling, guilty plea, probatie
gerechtelijk onderzoek (onderzoeksrechter)
OM vordert => raadkamer beslist
Buitenvervolgingstelling
verwijzing naar vonnisgerecht