10 Begeleiding van de diabeet

10.1 Diabetesconventie

In ons land wordt de gespecialiseerde diabeteszorg in de ziekenhuizen voorzien binnen de diabetesconventies. Een conventie is een overeenkomst tussen de een endocrinologische ziekenhuisdienst en het RIZIV (die de financiering en omkadering vastlegt). Het ziekenhuis dient aan strikte kwaliteitsvoorwaarden te voldoen. Per aangesloten diabetespatiënt ontvangt het ziekenhuis een vergoeding die de kost voor het (zelfzorg)materiaal en het personeel moet dekken. In ruil voorzien de diabetescentra intensieve, multidisciplinaire opvolging: endocrinoloog, diabetesverpleegkundige/educator, diëtist(e), podoloog, oogarts, …

Volgende patiënten kunnen in de conventie worden opgenomen:

― Personen met T1DM die volledig insulineafhankelijk zijn. ― Personen met T2DM met ≥ 3 insuline-injecties/dag. ― Personen met T2DM die tijdelijk worden opgenomen in de conventie (bv. omwille van ontregelde bloedglucosewaarden door een cortisonebehandeling. Sommige ziekenhuizen hebben expertise opgebouwd in het opvolgen van diabetespatiënten met een insulinepomp of glucosensor. In deze ziekenhuizen kunnen diabeten die zo behandeld worden ook in de conventie worden opgenomen.

10.2 Zorgtraject diabetes type 2

Omdat een groot aantal diabeten geen recht heeft op toetreding tot de conventie werden in 2009 de zorgtrajecten T2DM opgericht. Een zorgtraject is een overeenkomst tussen de diabetespatiënt, de (vaste) huisarts en de endocrinoloog. De huisarts coördineert het zorgtraject. De mutualiteit voorziet de financiering. Elke aangesloten diabetespatiënt ontvangt via het zorgtraject enkele voordelen, o.m. gratis diabeteseducatie, gratis (zelfzorg)materiaal, volledige terugbetaling van de consultaties bij de huisarts/endocrinoloog en een gedeeltelijke tegemoetkoming voor dieetadvies en podologisch advies.

Volgende patiënten kunnen in een zorgtraject worden opgenomen

― Personen met T2DM die worden behandeld met inspuitbare medicatie (incretinomimeticum of 1 à 2 insuline-injecties/dag).

De diabetesconventie behoort tot de 2e lijnszorg en is vooral bedoeld voor patiënten met T1DM. Het zorgtraject T2DM behoort tot de 1e lijnszorg is enkel bedoeld voor patiënten met T2DM.

10.3 Taken van het multidisciplinaire team

§ Behandelende arts (huisarts en/of endocrinoloog)

De arts heeft o.a. de verantwoordelijkheid over : • Diagnose • Instelling van een juiste behandeling • Opvolgen van de diabetesinstelling (vnl. de huisarts) • Preventie, opsporen en behandeling van mogelijke complicaties (bv. controle urine op albuminurie, voetonderzoek, controle op neuropathie, …). • Motiveren tot rookstop

Een voorwaarde voor de diabetesconventie en het zorgtraject is dat de patiënt minstens 1 keer per jaar langsgaat bij de endocrinoloog.

§ Verpleegkundige

Kan omvatten: • Toedienen van medicatie op voorschrift: juiste dosis, juiste patiënt en tijdstip • Staalname (bloed en urine op voorschrift) • Hygiënische zorgen • Wondverzorging • Controle op voeding en eetprofiel van de patiënt

§ Diabeteseducator

Zie hoger

§ Diëtist(e)

Zie hoger

§ Oogarts

Jaarlijks onderzoek van het netvlies (opsporen van retinopathie).

§ Podoloog

Nauwkeurig nazicht van de voeten en het schoeisel ― Extra aandacht tussen de tenen, nagelhygiëne ― Deformaties: klauwtenen – knobbels? ― Infecties, snijwonden, kneuzingen, kwetsuren, eksterogen, eeltvorming, ecchymosen, zwelling, roodheid, droge huid, tekens van verhoogde druk en verwonding? ― Schoenen: vorm – afmeting – staat? ― Kousen: wondvocht – bloed?

Informatie Diabetes Liga website: https://www.diabetes.be Diabetes infolijn: 0800/96 333 De diabetes infolijn is een gratis nummer en bereikbaar op elke werkdag tussen 9u en 17 uur. Ze wordt bemand door een diëtiste en twee mensen met een sociaal en paramedisch diploma. De infolijn staat onder medische supervisie en voor meer specifieke vragen wordt doorverwezen naar een bevoegd persoon of instantie

Bij een ziekenhuisopname van de diabetespatiënt is het steeds belangrijk om volgende zaken na te vragen: ― Medicatie: insuline + inspuitsysteem? ― Zijn er reeds aanwezige complicaties: wondjes – ogen – gevoelsstoornissen? ― Welke controlemiddelen gebruikt de patiënt? Glycemie? ― Is de patiënt opgenomen in de conventie / zorgtraject? Daarnaast is het altijd nuttig om de voeten van de diabeet te bekijken.

11 Bronnen

Boek: BONORA, E. et al. DIABETES EPIDEMIOLOGY, GENETICS, PATHOGENESIS, DIAGNOSIS, PREVENTION & TREATMENT. IMPRINT SPRINGER, 2018 Artikels: Atkinson, M. A., Bowman, M. A., Campbell, L., Darrow, B. L., Kaufman, D. L., & Maclaren, N. K. (1994). Cellular immunity to a determinant common to glutamate decarboxylase and Coxsackie virus in insulin-dependent diabetes. Journal of Clinical Investigation. https://doi.org/10.1172/JCI117567 Atkinson, M. A., & Maclaren, N. K. (1994). The pathogenesis of insulin dependent diabetes. The New

England Journal of Medicine. https://doi.org/10.1056/NEJM199411243312107 Bergman, R. N., Kim, S. P., Catalano, K. J., Hsu, I. R., Chiu, J. D., Kabir, M., … Ader, M. (2006). Why visceral fat is bad: mechanisms of the metabolic syndrome. Obesity (Silver Spring, Md.). https://doi.org/10.1038/oby.2006.277 Bonora, E., & DeFronzo, R. A. (n.d.). Diabetes epidemiology, genetics, pathogenesis, diagnosis, prevention, and treatment. Boucher, J., Kleinridders, A., & Ronald Kahn, C. (2014). Insulin receptor signaling in normal and insulin-resistant states. Cold Spring Harbor Perspectives in Biology. https://doi.org/10.1101/cshperspect.a009191 Erdmann, J., Kallabis, B., Oppel, U., Sypchenko, O., Wagenpfeil, S., & Schusdziarra, V. (2008). Development of hyperinsulinemia and insulin resistance during the early stage of weight gain.

AJP: Endocrinology and Metabolism. https://doi.org/10.1152/ajpendo.00560.2007 Guglielmi, C., Leslie, R. D., & Pozzilli, P. (2018). Epidemiology and Risk Factors of Type 1 Diabetes. https://doi.org/10.1007/978-3-319-45015-5_4 Hviid, A., Stellfeld, M., Wohlfahrt, J., & Melbye, M. (2004). Childhood vaccination and type 1 diabetes. N Engl J Med. https://doi.org/10.1056/NEJMoa032665\r350/14/1398 [pii] Knip, M., Åkerblom, H. K., Altaji, E., Becker, D., Bruining, J., Castano, L., … Yantha, J. (2018). Effect of hydrolyzed infant formula vs conventional formula on risk of type 1 diabetes the TRIGR randomized clinical trial. JAMA - Journal of the American Medical Association. https://doi.org/10.1001/jama.2017.19826 Koeck, P. (2015). Diabetes Mellitus Type 2. Marcinkevage, J. A., & Narayan, K. M. V. (2011, July). Gestational diabetes mellitus: Taking it to heart.

Primary Care Diabetes, Vol. 5, pp. 81–88. https://doi.org/10.1016/j.pcd.2010.10.002 Poretsky, L. (2017). Principles of diabetes mellitus. In Principles of Diabetes Mellitus. https://doi.org/10.1007/978-0-387-09841-8 Preis, S. R., Massaro, J. M., Robins, S. J., Hoffmann, U., Vasan, R. S., Irlbeck, T., … Fox, C. S. (2010). Abdominal subcutaneous and visceral adipose tissue and insulin resistance in the framingham heart study. Obesity. https://doi.org/10.1038/oby.2010.59 Quianzon, C. C., & Cheikh, I. (2012). History of insulin. Journal of Community Hospital Internal

Medicine Perspectives, 2(2), 18701. https://doi.org/10.3402/jchimp.v2i2.18701 Rodriguez-Calvo, T., Sabouri, S., Anquetil, F., & von Herrath, M. G. (2016). The viral paradigm in type 1 diabetes: Who are the main suspects? Autoimmunity Reviews. https://doi.org/10.1016/j.autrev.2016.07.019

Rodriguez-Calvo, T., & Von Herrath, M. G. (2015). Enterovirus infection and type 1 diabetes: Closing in on a link? Diabetes. https://doi.org/10.2337/db14-1931 Rook, G. A. W. (2012). Hygiene hypothesis and autoimmune diseases. Clinical Reviews in Allergy and

Immunology. https://doi.org/10.1007/s12016-011-8285-8 Sabbah, E., Savola, K., Kulmala, P., Veijola, R., Vähäsalo, P., Karjalainen, J., … Knip, M. (1999). Diabetes-associated autoantibodies in relation to clinical characteristics and natural course in children with newly diagnosed type 1 diabetes. Journal of Clinical Endocrinology and

Metabolism. https://doi.org/10.1210/jc.84.5.1534 Samuel, V. T., & Shulman, G. I. (2012). Mechanisms for insulin resistance: Common threads and missing links. Cell. https://doi.org/10.1016/j.cell.2012.02.017 Sears, B., & Perry, M. (2015). The role of fatty acids in insulin resistance. Lipids in Health and Disease. https://doi.org/10.1186/s12944-015-0123-1 Thompson, A. E. (2015). JAMA patient page. Hypoglycemia. JAMA. https://doi.org/10.1001/jama.2015.0876 Tisch, R. M., & McDevitt, H. (1996). Insulin-dependent diabetes mellitus. Cell. https://doi.org/10.1016/S0092-8674(00)81106-X van Dijk, M. (2016). Insulineresistentie. Tijdschr Prakt Ondersteun, 11. Wenzlau, J. M., Juhl, K., Yu, L., Moua, O., Sarkar, S. A., Gottlieb, P., … Hutton, J. C. (2007). The cation efflux transporter ZnT8 (Slc30A8) is a major autoantigen in human type 1 diabetes. Proceedings of the National Academy of Sciences. https://doi.org/10.1073/pnas.0705894104 Wing, R. R., Bahnson, J. L., Bray, G. A., Clark, J. M., Coday, M., Egan, C., … Yanovski, S. Z. (2010). Longterm effects of a lifestyle intervention on weight and cardiovascular risk factors in individuals with type 2 diabetes mellitus: Four-year results of the look AHEAD trial. Archives of Internal

Medicine. https://doi.org/10.1001/archinternmed.2010.334