LT magazine | Leertouwer Barneveld

Binnenkijken in de datacenters van de toekomst

Wel ambities, geen stroom; alles over netcongestie

Camerabeveiliging 2.0: dit kan er al met AI

95 jaar energie door techniek

Leertouwer 95 jaar

Verbonden

Als systeemintegrator leggen we elke dag verbindingen. We koppelen installaties en systemen, leggen verbindingen tussen mens en techniek. Brengen de werelden van elektrotechniek, gebouwmanagement, beveiliging en ICT samen.

In dit magazine nemen we je mee in onze wereld. Je ontdekt wat we allemaal doen en waar je ons werk tegenkomt. Van datacenters tot warehouses, van fabrieken tot zorg­ en onderwijsinstellingen. En we gaan samen terug in de tijd. We laten je zien waar we vandaan komen, waar we voor staan én hoe we naar de toekomst kijken.

Al 95 jaar lang brengen we energie door techniek. De techniek maken we persoonlijk door verbindingen tussen opdrachtgever, relaties en onze vakmensen. Met oog voor de wereld om ons heen. Vanaf deze plek wil ik je bedanken voor die relatie en wens ik je veel leesplezier met ons nieuwe magazine.

René van der Boon

Directeur Leertouwer

Interne coördinatie: Cora Koppelaar & Nieko Versteeg

Concept & copy: Hiemstra Media

Ontwerp: Studio Doen

Fotografie: Pauw Media

Drukwerk: Veldhuis Media

©2024, Leertouwer. Dit magazine is met zorg gemaakt. Wil je teksten of foto’s overnemen? Neem dan even contact op om dat te bespreken.

In beeld

Data, data en nog eens data

Het zijn plekken waar je nooit binnenkomt, maar zonder dit soort ruimtes staat Nederland stil. Welkom in één van de nieuwste datacenters van VodafoneZiggo. Via deze servers lopen de appjes, telefoontjes en het tv-signaal van honderdduizenden mensen in Noord-Holland. Leertouwer realiseerde alle elektrotechnische installaties.

Hier zie je de verdeelkasten. Die zijn redundant uitgevoerd, net als het voedingssysteem, de koeling en luchtbehandeling in het gebouw. Dat wil zeggen dat er extra technische systemen zijn toegevoegd, die als back-up dienen. Belangrijk, want bij een datacenter is een storing of systeemuitval gewoonweg

geen optie. Een UPS en noodstroomaggregaat staan standby om bij calamiteiten de stroomvoorziening over te nemen. Met camerabewaking, toegangscontrole, inbraak- en branddetectie en bliksembeveiliging is het een uitermate goedbeschermd gebouw.

Wist je trouwens dat we hoofdaannemer waren bij dit bouwproject? Dat is vaker het geval bij datacenters. Omdat de technische installaties in een datacenter zo waardevol en complex zijn, worden de traditionele bouwrollen omgedraaid en stuurt Leertouwer de aannemer aan. Ook zorgen we als systeemintegrator dat alle technische installaties met elkaar ‘praten’ en op afstand te monitoren zijn via een gebouwbeheersysteem.

Updates

Heet, heter, heetst!

Hoe warm wordt het in de meterkast, verdelers, kabels en andere onderdelen van een installatie? Dat brengen wij in kaart met warmtebeeldcamera’s. Een hoge temperatuur kan duiden op bijvoorbeeld slijtage of een slechte verbinding. De warmtebeelden maken preventief onderhoud of vervanging mogelijk, waardoor je minder kans loopt op kortsluiting en brand.

Speuren naar vervuilde stroom

Heb je vaak last van flikkerende verlichting of storingen in machinelijnen en installaties? Dan is harmonische vervuiling mogelijk de boosdoener. Daarbij wisselt de spanning niet volgens een vloeiend golfpatroon van +230 naar ­230 volt. Leertouwer heeft geavanceerde meetapparatuur om dat te onderzoeken. Op basis van een power quality meting adviseren we over oplossingen voor ‘vervuilde’ stroom. Hiermee kun je de continuïteit van je processen verbeteren, net als de levensduur van apparaten en machines. Met dezelfde meetapparatuur kunnen we ook vermogensanalyses uitvoeren. Zo’n analyse helpt je als je tegen de grenzen van je gecontracteerde vermogen aanloopt. Je leest er meer over op pagina 12

Brons voor Leertouwer

Leertouwer is deze zomer opnieuw gecertificeerd op niveau 3 van de CO2­prestatieladder. Het laat zien dat we hard werken aan het verduurzamen van onze organisatie. Zo wordt ons wagenpark steeds meer elektrisch of hybride. Met nieuwe motoren in de klimaatinstallatie en een warmtepomp, extra zonnepanelen en nieuwe verlichting is ons pand ook flink verduurzaamd. En wist je dat we een eigen milieustraat hebben, oude bedrijfskleding laten recyclen en met een fietsplan stimuleren dat medewerkers de auto laten staan? Vanwege die brede blik op duurzaamheid scoorden we opnieuw een bronzen medaille van Ecovadis, dat organisaties vergelijkt op het gebied van arbeids­ en mensenrechten, milieu, ethiek en duurzame inkoop.

Trucks aan de snellader

Razendsnel auto’s opladen is al heel gewoon. Onlangs plaatsten we ook de eerste snellader voor trucks, bij AG Logistics Services in Ede.

Het gaat om een Alpitronic Hypercharger die in een uur tijd 300 kW kan laden. Daarmee zit de accu van een gemiddelde elektrische vrachtwagen in zo’n twee uur weer helemaal vol. Voorwaarde is wel dat de truck geschikt is om snel te laden.

De snellader van AG Logistics Services heeft twee laadkabels, zodat er twee trucks tegelijk geladen kunnen worden. Binnenkort neemt de laadcapaciteit van de logistieke dienstverlener nog verder toe, met een tweede snellaadstation, identiek aan het eerste laadstation.

Leertouwer trof hier al voorbereidingen voor tijdens het plaatsen van de eerste snellader. De transformator op het terrein is uitgebreid met een extra veld en we plaatsten een terreinverdeelkast met een reservegroep voor een tweede lader. Hierdoor kan de uitbreiding nu sneller en efficiënter plaatsvinden, met minimale verstoring voor AG Logistics Services. Het pand hoeft nu namelijk niet meer spanningsloos gemaakt te worden.

AI-camera’s voor hogeschool

Hoeveel studenten en docenten zijn er aanwezig in onze gebouwen?

Dat weten ze tegenwoordig precies op de CHE. Leertouwer plaatste hiervoor slimme beveiligingscamera’s bij de hogeschool in Ede.

De camera’s bevatten kunstmatige intelligentie, waardoor ze voor meer doeleinden bruikbaar zijn dan alleen de beveiliging van de hogeschool. Met de bezoekersdata kan de CHE bijvoorbeeld de bezettingsgraad optimaliseren. Ook is het bij calamiteiten waardevol om te weten hoeveel mensen zich nog in het gebouw bevinden.

Samen met de hogeschool denkt Leertouwer na over andere toepassingen van de AI­camera’s. Zo is de eerste opdracht uitgevoerd met het monitoren van Kiss & Ride­parkeerplaatsen, die bedoeld zijn voor leveranciers en andere bezoekers die kort op de CHE moeten zijn. AI­camera’s gaven een melding door als een voertuig langer dan een paar minuten stilstond op zo’n parkeerplaats. Verder zijn er plannen om de bezetting van parkeerplaatsen bij elektrische laadpalen te monitoren. Het voordeel van monitoring met AI­beveilingscamera’s is dat de camera voor meerdere doeleinden toegepast kan worden. Hierdoor komen alle data uit in één centraal dashboard, wat overzicht geeft voor de CHE.

Meer weten over camerabeveiliging met AI? Lees verder op pagina 34.

Wel ambities, geen stroom

Ons elektriciteitsnetwerk piept en kraakt in haar voegen. Hoe zit dat precies, welke oplossingen zijn er en hoelang duurt het nog voordat de problemen over zijn? In gesprek met Hans Kampman en Gert ter

Maaten van Leertouwer over netcongestie.

“Als onafhankelijke systeemintegrator zoeken wij naar betrouwbare oplossingen.”

Hans Kampman Systeemspecialist duurzaamheid

Vorig jaar legden installateurs bij 600.000 huizen zonnepanelen op het dak. En ze plaatsten 170.000 nieuwe warmtepompen. Nederland

elektrificeert in razend tempo, sneller dan onze infrastructuur aankan.

Het gevolg: netcongestie. “Je kunt dat zien als een file op het elektriciteitsnet. Op piekmomenten is er meer vraag naar stroom dan er getransporteerd kan worden over het net. Of wekken we in Nederland meer duurzame stroom op dan het elektriciteitsnet aankan”, vertelt Hans Kampman, systeemspecialist duurzaamheid bij Leertouwer.

Eigenlijk zijn er dus twee soorten netcongestie: afnamecongestie (vraag) en invoedcongestie (terugleveren). Beide soorten congestie hebben hun eigen dynamiek. ‘s Ochtends piekt het stroomverbruik. Midden op de dag is er vaak een overschot aan stroom.

Om het nog lastiger te maken, vind je die stroomfiles ook nog eens op verschillende netten. Het hoogspanningsnet dat stroom van energiecentrales verdeelt over Nederland, het laagspanningsnet met de aansluiting naar woningen en bedrijven en het middenspanningsnet dat daartussenin zit.

Hét energienet bestaat dus niet, onze netten zitten niet overal vol en ook niet de hele dag. Maar de files nemen wel toe en inmiddels kleuren de congestiekaarten van de netbeheerders voor grote delen van Nederland dieprood.

Grenzen aan groei

Dat levert allerlei praktische problemen op bij bedrijven, merken Hans en Gert. Denk aan bedrijven die hun productie willen uitbreiden, maar niet meer stroom krijgen voor extra machinelijnen. Zij lopen tegen de grens van hun gecontracteerde vermogen aan.

“Alles wat je niet verbruikt, geeft ruimte voor groei.”

Gert ter Maaten Business unit manager Utiliteit

Andere ondernemers willen of moeten verduurzamen, bijvoorbeeld door brancheafspraken of wetgeving zoals de energielabel C­plicht voor kantoren. Maar willen ze zonnepanelen op het dak leggen? Dan zegt de netbeheerder: prima, maar terugleveren kan niet. Ook als het gaat om nieuwbouw lopen bedrijven vast. Ze kunnen bijvoorbeeld wel een kavel kopen, maar krijgen alleen een kleinverbruikersaansluiting die niet toereikend is voor de nieuwbouw.

Natuurlijk werken de netbeheerders hard aan het uitbreiden en verzwaren van de energie­infrastructuur (zie pagina 11), maar het duurt naar verwachting nog zeker tot 2040 voor netcongestie tot het verleden behoort, als het überhaupt ooit opgelost wordt. Tot die tijd moet er gezocht worden naar alternatieve oplossingen. Leertouwer is daar volop mee bezig.

Oplossingsrichtingen

Hans en Gert zien daarbij vier oplossingsrichtingen. “De eerste stap is kijken of je

het energieverbruik kunt verminderen, bijvoorbeeld door oude verlichting te vervangen, machines te voorzien van zuinigere motoren of sensoren te plaatsen waardoor apparatuur automatisch uitgaat. Alles wat je niet verbruikt, geeft ruimte voor groei”, zegt Gert ter Maaten, business unit manager Utiliteit bij Leertouwer.

De tweede stap? Energieverbruik beter spreiden over de dag. Gert: “De meeste bedrijven benutten hun gecontracteerde vermogen ongelijkmatig. Vaak is er een piek in de ochtend als alle machines tegelijk aangaan en medewerkers hun elektrische auto aan de lader koppelen. Met oplossingen als load balancing –waarbij oplaadpunten tijdelijk de laadsnelheid terugschroeven op piekmomenten –blijf je op zulke momenten onder de limiet.”

Als je dan nog steeds tegen vermogensgrenzen aanloopt, komt peak shaving in beeld. Daarbij schakel je automatisch over op een energieopslagsysteem of andere energie­

“Bij elke omzetting van gelijkstroom naar wisselstroom gaat er een beetje energie verloren. Bij elkaar telt dat aardig op. Daar is technisch winst te behalen”

bron wanneer je het gecontracteerde vermogen overschrijdt. “Omdat de pieken vaak kort zijn en niet ver boven het gecontracteerde vermogen uitkomen, heb je meestal geen enorme batterij nodig. Daardoor zijn ook de investeringen te overzien”, vertelt Hans.

“Op 3x80 ampère kan je geen fabriek draaien, maar dat is wel wat je tegenwoordig krijgt als je een kavel koopt”

Wie helemaal geen aansluiting meer krijgt op het stroomnet, heeft een grotere uitdaging. Dan is eigenlijk de enige overgebleven optie een eigen, bijna volledig zelfstandig energienet met energiebronnen zoals een windmolen of zonnepanelen en een groot energieopslagsysteem met bijvoorbeeld 1 of 2 MW aan opslagcapaciteit.

Dan nóg zullen er momenten zijn dat die accu leeg is, bijvoorbeeld op grijze winterdagen. Gert: “Als back­up kunnen we dan een generator plaatsen die op zulke momenten bijspringt. Het nadeel van deze oplossing is dat je er stikstofruimte voor nodig hebt. Die gebruikte ruimte kun je wel verlagen door duurzamere fossiele brand­

stoffen te gebruiken in de generator, zoals HVO (Hydrotreated Vegetable Oil).”

Innovaties en ontwikkelingen

Hans en Gert volgen voor Leertouwer de ontwikkelingen op het gebied van energieopslag op de voet. Kunnen we de komende jaren grote innovaties verwachten? “Er wordt volop onderzoek gedaan naar de zoutwateraccu. Dat zou heel veel schaarse metalen schelen. Ook zouden de brandrisico’s lager zijn. Maar deze techniek staat echt nog in de kinderschoenen”, aldus Hans. Waar de energie­experts van Leertouwer meer in zien, is het terugdringen van energieverlies bij het gebruik van energieopslagsystemen. Nu wordt de gelijkstroom van zonnepanelen door de omvormer omgezet in wisselstroom die je kunt gebruiken in apparaten en machines. Maar in een accu kan je alleen gelijkstroom opslaan, dus moet die stroom opnieuw omgezet worden. En dat gebeurt dus nog een keer als je de accu ontlaadt.

Bij elke omzetting gaat er een beetje energie verloren. Bij elkaar telt dat aardig op. Hans: “Ik verwacht dat we in de toekomst oplossingen zien waarbij je energie van je zonnepanelen rechtstreeks opslaat in een accu. Of dat je een hybride omvormer gebruikt, die zowel gelijkstroom als wisselstroom kan verdelen.”

Netcongestie stimuleert zulk soort innovaties, maar brengt ook nieuwe dilemma’s met zich mee. Want waar doe je verstandig

“De meeste bedrijven benutten hun gecontracteerde vermogen ongelijkmatig”

aan en wanneer is een techniek betrouwbaar genoeg? “Vergelijk het met de beginjaren van de zonnepanelen. Toen had je ook veel kinderziekten. Alleen waren de consequenties toen relatief klein. Nu staat je bedrijf stil als je energieoplossing niet werkt”, zegt Gert.

Juist daar ligt onze kracht als Leertouwer, vult Hans aan. “Als onafhankelijke systeemintegrator zoeken wij voor jou naar bewezen oplossingen, van gerenommeerde partijen. We staan naast je bij het maken van keuzes en onze monteurs en engineers zijn er ook ná de oplevering voor je.”

Flexibiliteit gewenst

In de zoektocht naar oplossingen, lopen de energie­experts van Leertouwer regelmatig tegen muren op. Wat zou helpen? “Meer flexibiliteit van overheden”, zegt Gert. “Als branche wringen we ons in alle mogelijke bochten om te voorkomen dat bedrijven stil komen te staan. Je doet tal van onderzoeken, werkt met partijen ontzettend com­

plexe plannen uit. En dan loopt het vast op kleine details, zoals de stikstofruimte voor een generator die een paar dagen per jaar aanstaat.”

Wat volgens Hans ook zou helpen, is wanneer we slimmer gaan kijken naar gecontracteerd vermogen. “Veel bedrijven hebben meer vermogen gecontracteerd dan ze nodig hebben. Dat staat wel in de boeken en berekeningen, waardoor er geen ruimte is voor nieuwe of zwaardere aansluitingen. Het zou mooi zijn als je dat gecontracteerde vermogen kunt delen. Stel dat drie bedrijven in een straat elk 500 kW gecontracteerd vermogen hebben. Voeg dat samen en stem onderling processen op elkaar af, waardoor je samen onder de grens van 1.500 kW blijft, maar een bedrijf op piekmomenten wel meer dan de eigen 500 kW kan gebruiken. Dergelijke oplossingen vragen een andere manier van denken, maar ze zijn wel nodig. Want we zijn voorlopig nog niet van netcongestie af.”

Netcongestie in Nederland

OORZAAK #1

Verouderde energie-infrastructuur

OORZAAK #2

Onbalans tussen opwek en afname van elektriciteit

OORZAAK #3

Meer vraag naar elektriciteit door energietransitie

IN DE WACHTRIJ

9.400

Bedrijven wachten op een nieuwe of zwaardere aansluiting

UITBREIDING

1 OP 3

Straten gaat open

100.000

Kilometer aan kabels

48.000

Nieuwe elektrastations

5.116 MW

Is het vermogen dat deze bedrijven vragen. Dat is 9 keer het vermogen van een stad als Eindhoven.

Oplossingen

• Verbruik verlagen

• Verbruik spreiden

• Piekverbruik opvangen met energieopslagsysteem

• Delen van gecontracteerd vermogen

• Afspraken tussen netbeheerders en bedrijven over flexibel afschakelen

De capaciteitskaart van Netbeheer Nederland geeft de mate van netcongestie aan per regio; peildatum zomer 2024.

Op zoek naar de vermogensgrens

Woonzorgcentrum Neboplus in Barneveld wilde graag verduurzamen, maar liep daarbij tegen de grens van het gecontracteerde vermogen aan. Tot Leertouwer een energiemeting deed en er ondanks netcongestie toch meer mogelijk bleek dan gedacht…

Neboplus verleent zorg aan zo’n 150 ouderen.

Het gaat om mensen die nog zelfstandig wonen in een aanleunwoning, om ouderen die intensieve ondersteuning en verpleging nodig hebben en om zorg voor mensen met dementie.

Verlichting in de zorgappartementen die het grootste deel van de dag brandt. Een keuken die op volle toeren draait om een warme maaltijd op tafel te zetten. Wasmachines die non­stop draaien. Bewoners die de thermostaat graag op standje behaaglijk zetten; zorg verlenen aan 150 ouderen vraagt energie. Veel energie.

Jeroen de Visser (links op foto) weet daar als facilitair manager van Neboplus alles van. Samen met zijn collega’s denkt hij al langer na over hoe de woonzorgorganisatie haar footprint kan verlagen, in lijn met de ambities die onder meer zijn vastgelegd in de Green Deal Zorg. Toen de energieprijzen in 2021 ook nog eens door het dak schoten, liet Neboplus onderzoek doen.

Wat is er nodig om eerst ‘Paris Proof’ en uiteindelijk energieneutraal te worden? Daar kwam een mooi verlanglijstje uit.

“Verwarmen met warmtepompen in een cascadeopstelling, luchtbehandelingskasten op warmtepompen en later in het proces zijn er nog zonnepanelen op het dak bij gekomen”, somt De Visser de duurzaamheidsplannen op.

Eén maar: met al die plannen zou Neboplus naar verwachting fors over haar gecontracteerde vermogen gaan. “We hebben hier een trafo met een technisch aansluitvermogen van 536 kW. Technisch gezien is er dus veel mogelijk. Alleen hebben we maar 147 kW gecontracteerd en meer krijgen we niet van de netbeheerder”, vertelt De Visser.

Power Quality Meting

Een herkenbaar probleem, volgens Tonny van Keulen. Als contractbeheerder bij Leertouwer boog hij zich over de stroomproblemen van Neboplus. Zijn voorstel? Een energiemeting met aanvullend onderzoek. “Met zo’n meting kijken we een week lang

op detailniveau naar het stroomverbruik binnen een gebouw.”

Wanneer en waar gebruik je veel stroom? In hoeverre wijkt het stroomverbruik van apparaten af van de vermogens waarmee gerekend is in het installatieschema? Zitten de verschillende verdelers allemaal even vol of heb je ergens capaciteit over? “Je krijgt gedetailleerd inzicht in het verbruik binnen een gebouw”, zegt Van Keulen.

“Met een energiemeting krijg je gedetailleerd inzicht in het verbruik binnen een gebouw”

De resultaten bleken hoopgevend. “Er zijn maar een paar momenten op de dag dat Neboplus richting de grens van het gecontracteerde vermogen gaat. Bovendien konden we nog wat zaken slimmer organiseren in de installatie. Dat gaf hoop: misschien is het toch wél mogelijk om te verduurzamen”, vervolgt Van Keulen.

Om dat verder in kaart te brengen, schakelde Leertouwer met warmtepompleveranciers en rekende het de vermogens van de gewenste opstelling door. De conclusie? Door de bestaande zonnepanelen te vervangen door 186 nieuwe exemplaren, kunnen er drie warmtepompen bij.

Dan zit Neboplus wel écht op de limiet van het gecontracteerde vermogen. “Dat gaat

goed op de dagen dat de zon schijnt en je energie van de eigen zonnepanelen kunt gebruiken, maar het moet ook werken op een koude decemberdag. Maar als we het slim inregelen, kan het dan ook.”

Vertrouwen

Voor Neboplus natuurlijk een opsteker, geeft Jeroen de Visser aan. Al is het ook wel spannend. “Ik weet als facilitair manager wel het een en ander van installaties, maar op dit niveau kan ik niet meer inhoudelijk meepraten. Ik moet dus vertrouwen op wat Leertouwer adviseert. Zij kennen ons gebouw installatietechnisch beter dan wijzelf.”

Juist daarom is het slim om zo’n onderzoek te laten doen door je installateur, geeft Tonny van Keulen van Leertouwer aan.

“Een adviesbureau kan dit ook, maar die kennen je gebouw niet. Ze weten niet waar welke kabels liggen, of hoe je zo’n plan straks in de praktijk technisch realiseert.

Wij hebben zowel die technische kennis als de gebouwkennis. Dat voorkomt dat je een paar keer terug naar de tekentafel moet.”

Bovendien scheelt het je als opdrachtgever veel tijd, geeft Jeroen de Visser aan. “Ik heb nu één aanspreekpunt. En omdat Leertouwer de installatie tot in detail kent, kreeg ik ook meteen een duidelijke kosteninschatting, zonder allerlei stelposten. Maar wat ik eigenlijk het allerbelangrijkst vind, is dat Leertouwer met ons meedenkt. Onze ambities zijn hun ambities, het voelt voor mij alsof we de verantwoordelijkheid delen.”

Dat is ook hoe Tonny van Keulen erin zit. “Ik maak zo’n advies alsof het gebouw van mijzelf is. Daarbij denk ik niet alleen in technische mogelijkheden, maar weeg ik ook het budget mee. Wat zou ik willen als ik in Jeroens schoenen zou staan? Dat is wat ik me steeds afvraag.”

In 2023 gebruikt Neboplus in Barneveld 17% minder stroom dan twee jaar eerder.

Binnenkijken

bij...

Welkom in onze nieuwe werkomgeving

Al jaren is duurzaamheid één van onze kernwaarden. Dat doen we primair door onze opdrachtgevers te helpen met duurzame technische installaties. Maar ook onze eigen bedrijfsvoering moet zo duurzaam mogelijk. Te beginnen bij het kantoor, dat de afgelopen maanden grootschalig onder handen is genomen.

De entree is rigoureus verbouwd. De trap kreeg een facelift en de balie is volledig vernieuwd en verplaatst.

De comfortabele spreekkamers zijn voorzien van CO2 gestuurde luchtbehandeling en biodynamische verlichting.

De kleuren blauw en oranje uit de huisstijl zie je in verschillende variaties terug in de meubels en de gebruikte materialen.

Het is prettig werken aan de nieuwe hoog-laagbureaus.

als

Het nieuwe kantoor functioneert

ontmoetingsplaats en een plek om flexibel te werken.

Kijkje achter de schermen

We zijn trots op de transformatie van ons pand. Zien wat er allemaal veranderd is? Scan de QR-code voor de voor- en na-situatie.

wanden

eigen

grote close-ups uit

Op de

zie je

onze

elektrotechnische praktijk. De foto’s zijn gemaakt door collega Robert Hendriksen.

Zo futureproof is onze nieuwe werkomgeving

100%

Toepassing van zit-stawerkplekken.

3

Verdiepingen in vijf fases gerenoveerd terwijl het reguliere werk gewoon doorging.

Van ons wagenpark is elektrisch. 26%

84

Sensoren zorgen voor effectieve en duurzame sturing van verlichting op basis van aanwezigheid en hoeveelheid daglicht.

40%

Besparing in energieverbruik van verlichting door energiezuinige LEDarmaturen.

47 kWp

Aan PV-panelen op het eigen dak.

Oplaadunits voor auto’s voorzien van loadbalancing. 12

Afname gasverbruik sinds 2019 door een nieuwe klimaatinstallatie en warmtepomp. -47,4%

Afname stroomverbruik sinds 2019, terwijl we in die periode fors meer elektrisch zijn gaan rijden. -3,6%

1

Printer per verdieping. Door beveiligd afdrukken is er minder verspilling van papier en kan er geen gevoelige informatie blijven liggen.

2.447 m²

Vloeroppervlak waarbij vloerbedekking en plafonds zijn vervangen.

3

Inpandige vergaderruimten voorzien van biodynamische verlichting.

Energiebesparing door toepassing van nieuwe efficiënte gelijkstroom motoren in het ventilatiesysteem. 25%

Totale CO2-reductie in 2023 (scope 1 & 2) -15%

100%

Van de kantoorruimten en vergaderkamers voorzien van CO2-sensor waardoor luchtverversing optimaal geregeld wordt.

2025

In dit jaar willen we de CO2-uitstoot van ons pand met 100% verlagen, door over te stappen op groene stroom en groen gas uit Nederland.

Van schelinstallatie tot systeemintegrator

Al 95 jaar lang brengt Leertouwer energie door techniek. Met een bakfiets in de roerige jaren dertig, achter de toonbank in de elektronicawinkel in de jaren vijftig; dit is het verhaal van twee families die samen Leertouwer gevormd hebben.

Het is eind jaren twintig in Nederland. Na de beurscrash van Wall Street belandt de wereld in een diepe economische crisis. Ook in Nederland nemen de werkloosheid en armoede snel toe. Er zijn betere tijden om een bedrijf te beginnen, maar dat schrikt Hendrik Gijsbert Leertouwer niet af.

Ooit zag hij iemand in een mast klimmen, sindsdien wil hij ook elektricien worden. Al gaan de geruchten dat hij eigenlijk hoogtevrees heeft. In lichtstad Eindhoven doet hij kennis en ervaring op, om vervolgens in de schuur achter het ouderlijk huis zijn eigen bedrijf te beginnen.

Vlugge bediening, billijke prijzen ‘Ondergeteekende bericht hiermede dat hij zich gevestigd heeft als elektricien en beveelt zich beleefd aan tot het aanleggen van licht­, kracht­ en schelinstallaties.

Vlugge bediening en billijke prijzen’, promoot de jonge Barneveldse ondernemer zijn diensten in 1929 in de lokale courant.

Eerste advertentie

Advertentie in de lokale krant

De Holevoet

1960-1970

Winkelinterieur

Op zijn bakfiets trekt Hennie – zoals hij in de volksmond genoemd wordt – de boerderijen langs. De pvc-buizen gewoon vastgebonden aan de fiets. In de beginjaren is het sappelen. ‘s Avonds doet hij aanvullend werk om genoeg te verdienen.

Hennie is een man van weinig woorden. Een harde werker die liever zijn handen laat spreken. Daarmee bouwt hij ondanks de moeilijke omstandigheden een klein startkapitaal op. Zo kan hij in 1933 een ‘echte winkel met woonhuis’ huren in het hart van Barneveld en nog voor de Tweede Wereldoorlog koopt hij het pand en de naastgelegen bakkerij.

Van grammofoon tot stofzuiger Eindelijk is er de ruimte om de inmiddels groeiende collectie lampen en elektrische apparaten te presenteren. En in de naastgelegen winkel brengt Leertouwer grammofoons en platen aan de man. Al wordt de winkel in de praktijk gerund door zijn tweede vrouw, Trijntje Cornelia (roepnaam Truus) Mostert die hij huwt nadat zijn eerste vrouw Geurtje Mastenbroek in de oorlogsjaren overlijdt.

Truus is meer nog dan Hennie een ondernemer. Ze doet de inkopen, staat achter de toonbank en geeft

Factuur HG Leertouwer

Winkel van Leertouwer, links de platenzaak, rechts huishoudelijke apparaten

1979

1979

demonstraties aan huis van haar favoriete stofzuiger. Dan laat ze huisvrouwen eerst de kamer vegen. Zijn ze ervan overtuigd dat het schoon is? Dan haalt Truus de Hoover tevoorschijn en toont ze hoeveel vuil en stof er nog is achtergebleven.

Inmiddels heeft het ondernemerspaar ook de nodige medewerkers in dienst. Ze helpen bij het installatiewerk, maar ook in de werkplaats achter de winkel. Elektrische apparatuur kost een vermogen in die tijd, kapotte radio’s en televisies worden nog gerepareerd.

Hennie is geliefd als werkgever. Goede verhoudingen zijn belangrijk voor hem, hij heeft een groot hart voor zijn personeel.

Werkliefde van twee kanten

Omgekeerd zorgt dat personeel voor een gestage groei van het werk. Gerenommeerde lokale bedrijven zoals machinefabrikant Moba en uitgeverij BDU laten het installatiewerk graag aan de vakmensen van Leertouwer over. Soms gooien ze een balletje op bij de

1979

Het nieuwe pand aan de Kapteijnstraat

Jan Leertouwer, jubileum

Hennie Leertouwer en Truus Mostert, jubileum

1979

monteurs: kom bij ons werken, voor een hoger salaris. Maar de werkliefde komt van twee kanten en de monteurs blijven Leertouwer trouw.

Het installatiewerk en de elektronicaverkoop gaan lang hand in hand. Maar als zoon Jan in de jaren zestig toetreedt tot het bedrijf, worden er keuzes gemaakt. Zijn hart ligt bij de elektrotechniek, met het oog op de toekomst stoten Hennie en Cornelia de winkelactiviteiten af.

De zaak zetten ze voort in een nieuw pand aan de Kapteijnstraat. Met Jan als mede­directeur omarmt het bedrijf nieuwe technieken. Hij is een vakman én netwerker ineen. Het bedrijf bloeit, naast werk voor lokale en regionale opdrachtgevers is Leertouwer inmiddels landelijk actief.

Wanneer de Leertouwers bij een groot werk te laat ontdekken dat de gemaakte arbeidsuren erg uit de pas lopen, doet de computer zijn intrede. Daarmee kunnen ze beter de vinger aan de pols houden. Ook in latere jaren is Leertouwer er altijd vroeg bij, bijvoorbeeld met de eerste elektronische tekenkamer.

Een onverwachte schok

En dan gebeurt het onverwachte: Jan Leertouwer overlijdt. Niet lang daarna wordt ook Truus ernstig ziek. Zelf is Hennie Leertouwer al op leeftijd. Hoe moet het nu verder met het bedrijf?

1979

Nieuwste beveiligingstechnieken

1987

Levering nieuwe auto’s bij Van Malenstijn

1985

Met een goedgevulde servicebus heeft de monteur alle mogelijke materialen bij zich

1996

Open Huis, innovatie

1999

Nieuw pand

2002

2003

Het is in die tijd dat Maarten van der Boon sr. langskomt bij Hennie. Zoon van een Katwijkse vishandelaar, die via de technische school en HTS de wereld van de elektrotechniek is ingerold. Hij werkt bij een grote projectontwikkelaar en als zelfstandig adviseur, ze kennen elkaar uit het veld.

Van der Boon sr. weet: als je Leertouwer inschakelt, komt het goed. Er werken monteurs met kennis van zaken, die netjes zijn en zich houden aan afspraken.

Je hoeft er nooit achteraan en de prijs is concurrerend. Ook op principieel vlak is er een klik. Ze delen het christelijk geloof, de zondagsrust wordt gekoesterd.

En dus springt Van der Boon sr. tijdelijk bij in Barneveld. Althans, dat is het idee. Al snel regelt de Katwijker een groot deel van de zaken en is hij directeur.

In 1985 neemt hij het bedrijf over. In de beginjaren leunt Van der Boon sr. op medewerkers die er al jaren werken. Mannen als Jan Hazeleger en Dick de Gooijer.

Ze kennen het bedrijf door en door, geven de stabiliteit die nodig is voor Van der Boon sr. om in zijn nieuwe rol als eigenaar te groeien.

Nieuwe bus inspectie

René van der Boon wordt directeur

Voorop met innovatie

Van der Boon sr. schudt het bedrijf wel voorzichtig op. Iets doen omdat het altijd zo gaat? Of zonder na te denken uitvoeren wat de klant vraagt? Dat is er niet meer bij. Meedenken en adviseren is voortaan het devies. Hoe kan het nog slimmer of beter? Hij geeft zijn medewerkers ruimte om met ideeën voor vernieuwing te komen. Leertouwer is er vroeg bij met innovaties zoals zonne­energie en domotica. Want als auto’s centrale portiervergrendeling hebben, waarom bedienen we dan thuis en op kantoor alles nog met de hand…

Het typeert de voorlopersrol die Leertouwer altijd heeft willen innemen, steeds op zoek naar nieuwe manieren om energie door techniek te brengen. Al bezig met vormen van systeemintegratie, voor het woord wordt uitgevonden. En met een vroege focus op opleiding en scholing van medewerkers, om zo de vakkennis steeds te verbreden en te verdiepen.

Jong talent leert het vak bij Leertouwer. Het tekent de positie die Leertouwer inmiddels heeft als één van de pijlers in de regionale elektrotechnische branche en kraamkamer voor nieuwe technische generaties.

2011

De eerste elektrische auto van Barneveld

2012

Ondernemer van het jaar, Business Event Barneveld

2016

Bouw distributiecentrum Lidl in Southampton (VK)

het Kids Tech Festival

2021

Van der Boon sr. wil zijn mensen kennen. Wie zijn ze, waar staan ze voor, hoe is hun privésituatie? Want alleen als je iemand doorgrondt, kan je zijn of haar kwaliteiten optimaal inzetten. Oog voor de mens heeft hij ook als het gaat om zijn voorganger. De naam Leertouwer blijft uit respect op de gevel. Een ode aan betrouwbaarheid en vakmanschap.

Techniek in tv-zendmasten

Van installateur naar systeemintegrator

Met zijn zoon René van der Boon staat sinds 2002 een volgende generatie aan het roer binnen het familiebedrijf. Onder zijn leiding ontwikkelt Leertouwer zich tot systeemintegrator. Thuis in het verbinden van installaties en systemen, gespecialiseerd in het slimmer maken van gebouwen met behulp van techniek.

Een strategische keuze omdat er volgens Van der Boon juist in deze tijd behoefte is aan technische bedrijven die integraal denken en verbindingen leggen. Tussen nieuwe technologieën, maar ook tussen mensen en techniek.

Automatisering, robotisering, big data en kunstmatige intelligentie; nieuwe ontwikkelingen volgen elkaar razendsnel op. Leertouwer beweegt daarin mee. Naast monteurs zijn er tegenwoordig ook engineers

Werken in datacenters

en programmeurs in dienst. Met zo’n 170 collega’s ­ waaronder Rene’s zoon Marc ­ behoort het bedrijf inmiddels tot de grotere werkgevers in de regio.

In veel opzichten is Leertouwer veranderd ten opzichte van 1929. De bakfiets maakte plaats voor de elektrische werkbus. Schelinstallaties werden slimme toegangscontrolesystemen. Maar wat gekoesterd wordt, is de persoonlijke, verbindende cultuur die door de jaren heen kenmerkend is geworden voor Leertouwer. Een bedrijf dat stevig geworteld is in het verleden, met twee benen stevig op de grond staat in het heden en de blik altijd gericht heeft op de toekomst.

2023

Voor dit artikel is geput uit het gemeentearchief, privéarchieven en een gesprek met Truus van Amerongen en Henk Leertouwer, dochter en zoon van oprichter Hendrik Gijsbert Leertouwer. Ook Maarten van der Boon sr. en René van der Boon deelden hun herinneringen.

2024

Heropening verduurzaamd kantoorpand

René van der Boon met zijn zoon Marc

Projectupdates

Kilometer led in fabriek en magazijn

Opdrachtgever: Vreugdenhil Dairy Foods

Waar: Barneveld

Vreugdenhil Dairy Foods verduurzaamt volop. Met nieuwe verlichting voor de productielocatie in Barneveld zet de internationale melkpoederproducent een volgende stap.

Leertouwer installeerde een kilometer aan ledverlichting in de fabriek en de opslagruimtes. Daarmee bespaart Vreugdenhil zo’n 60 tot 80 procent energie. Ook is er extra verlichting geplaatst om volgens de NEN­EN 12464 de veiligheid en het comfort van medewerkers te vergroten.

In de productietoren hangen Glamox­armaturen. Waar nodig is gekozen voor speciale armaturen (ATEX) om stofexplosies te voorkomen. De verlichting werd geplaatst buiten productietijden, om het werk niet te verstoren.

In de opslagruimtes brachten we Luminaid­led aan, met armaturen die voor 99 procent te recyclen zijn. Geïntegreerde DALI2­drivers en sensoren zorgen dat de verlichting alleen aangaat in de stellingrij waar op dat moment een medewerker is. Ook wordt het licht na verloop van tijd automatisch gedimd als er geen beweging in het magazijn is.

In het kantoor en laboratorium brachten we Signify­armaturen aan. De verlichting in het lab heeft een hoge CRI (>90). Dat houdt in dat het licht de kleurechtheid van daglicht (CRI 100) benadert.

Brandmeldinstallatie

in monumentaal pand

Opdrachtgever: Loods6

Waar: Amsterdam

Brandmelders die niet meer functioneerden, storingen van het sirenesysteem, elk jaar die tijdrovende visuele controle; het bezorgde Loods6 de nodige hoofdbrekens. Maar hoe vervang je zo’n installatie in een historisch pand met tientallen verschillende gebruikers?

Die uitdaging ging Leertouwer aan. We plaatsten 72 handbrandmelders, 192 sirenes, 172 rookmelders, 1 brandmeldcentrale en 2 nevenpanelen. Een deel daarvan werd zwart gespoten, zodat de apparatuur naadloos opgaat in het monumentale interieur.

Loods6 dateert uit 1922 en fungeerde decennialang als opslagloods en passagiersterminal van de Koninklijke Nederlandse Stoomboot­Maatschappij. Tegenwoordig zitten er meer dan 100 verschillende huurders in het pand, waaronder winkels, ateliers, werkplaatsen, galeries en horecazaken.

Met een duidelijke planning en flexibele uitvoering beperkten we de impact van werkzaamheden voor huurders. En ook na oplevering biedt onze oplossing gemak: de nieuwe Siemens brandmelders zijn via de cloud verbonden met Leertouwer, waardoor er jaarlijks een automatische zelftest van rookmelders en sirenes kan plaatsvinden.

Dit distributiecentrum is bijna zelfvoorzienend

Opdrachtgever: GLP

Waar: Lelystad

GLP ontwikkelde een distributiecentrum van 37.000 m2 bij Lelystad Airport. Eén klein probleem: de grens van het gecontracteerde vermogen (50 kW) was al bereikt als de verlichting in het pand aanging.

Leertouwer schoot de vastgoedontwikkelaar te hulp. In drie maanden tijd realiseerden we een oplossing waarmee het distributiecentrum (dc) bijna onafhankelijk van het energienet kan draaien. Op het dak liggen 830 zonnepanelen. Die zijn gekoppeld aan twee energieopslagsystemen, beide met een capaciteit van 515 kWh en een hoog laaden ontlaadvermogen van 200 kVA. Schijnt de zon niet én zijn de energieopslagsystemen bijna leeg? Dan springen twee dieselgeneratoren bij.

Helaas mag het dc van de netbeheerder geen energie terugleveren wanneer de energieopslagsystemen vol zitten. Leertouwer lost dat op door de omvormers van de zonnepanelen aan te sturen vanuit het energiemanagementsysteem (EMS). Hierdoor is het mogelijk om de panelen te ‘knijpen’ in plaats van volledig af te schakelen.

Dankzij verschillende 4G­modules kan Leertouwer het complete energiesysteem op afstand monitoren en beheren. Ook krijgt de brandstofleverancier voor de generatoren automatisch een alert wanneer het brandstofniveau in de opslagtanks onder een bepaald niveau komt.

Complexe integraties in duurzaam datacentrum

Opdrachtgever: Switch Datacenters

Waar: Amsterdam

Streamen, appen, werken in de cloud; onze datahonger blijft stijgen. Switch Datacenters ontwikkelde daarom AMS4. Dit nieuwe datacenter staat dicht bij het op één na grootste internetknooppunt (AMS-IX) ter wereld. Met een capaciteit van 20MW is het een relatief groot datacenter.

Bijzonder is dat het datacenter is gebouwd op de fundering van een bestaand gebouw. De serverracks draaien volledig op windenergie. En vrijkomende warmte wordt opgevangen en kan in de toekomst gebruikt worden voor bijvoorbeeld stadsverwarming.

Leertouwer verfijnde het ontwerp voor dit duurzame datacenter en werkte dat verder uit in een BIM­model. We realiseerden de elektrotechnische installatie, de brandmeldinstallatie, het toegangscontrolesysteem en de inbraak­ en camerabeveiliging. Ook verzorgden we de integratie tussen diverse installaties in het pand, zoals de brandmeld­ en watermistinstallatie en de aansturing van de gasblusinstallatie.

Alle technische systemen in AMS4 zijn redundant uitgevoerd uit oogpunt van de continuïteit. Van de inkomende vermogens en bekabeling tot de verdeelkasten en koeling van de serverracks. Ook pasten we de meest geavanceerde technieken toe.

Zo zijn Switch Datacenters en haar opdrachtgevers altijd verzekerd van razendsnelle data­uitwisseling.

camerabeveiliging en AI

Güner Oral, Senior beveiligingsadviseur bij Leertouwer

1

Hoe werkt een AI-beveiligingscamera?

Een AI­camera voorziet beelden van metadata. Metadata zijn gegevens die gekoppeld worden aan de camerabeelden. Bij beeldherkenning maakt de camera bijvoorbeeld onderscheid tussen personen, voertuigen en andere objecten. Bij gezichtsherkenning herkent de camera wie er in beeld is. En bij gedragsherkenning labelt de camera bijvoorbeeld emoties: is iemand gefrustreerd of agressief? Er zijn nog meer vormen van metadata mogelijk. Je hebt hier trouwens niet per se een AI­beveiligingscamera voor nodig. Ook kun je de beelden van een traditionele camera door een speciale server voorzien van metadata. Voorwaarde is wel dat de beelden van relatief goede kwaliteit zijn.

2

Wat zijn de voordelen van AI-camerabeveiliging?

Nu worden camerabeelden vooral reactief gebruikt, omdat monitoring door de mens inefficiënt en duur is. AI-camera’s veranderen het speelveld. Die kunnen 24/7 verdachte situaties beoordelen, waarbij ze uitblinken in patroonherkenning. Daardoor mis je minder verdachte situaties en dring je tegelijkertijd het aantal loze meldingen terug. Ook kun je achteraf op basis van metadata razendsnel relevante beelden terugkijken.

3

Hoe zit het met de privacy?

Dat is een terecht aandachtspunt. Je mag bijvoorbeeld van de AVG geen gezichten opslaan in een database. Gelukkig zijn daar oplossingen voor. Een AI­camera met gezichtsherkenning maakt van de unieke kenmerken in jouw gezicht een soort digitale streepjescode. Aan de hand van die streep­

jescode herkent de camera: jou heb ik al eerder gezien. Bij Leertouwer ondersteunen we klanten ook bij dergelijke vraagstukken, onder meer met een leidraad die je helpt om keuzes te maken en vast te leggen.

4 Hoe is Leertouwer bezig met AI-camerabeveiliging?

We hebben al op meerdere locaties AI­camera’s geplaatst. Een klant gebruikt bijvoorbeeld camera’s met radartechnologie om de snelheid van voertuigen op zijn terrein te monitoren. Rijden leveranciers harder dan 15 km per uur? Dan gaat er automatisch op basis van het kenteken een waarschuwing de deur uit. Ontwikkelingen op dit gebied volgen we op de voet. Met ons team van beveiligingsspecialisten bezoeken we beurzen en praten we veel met fabrikanten, om up­to­date te blijven en klanten goed te kunnen adviseren. Ook worden onze beveiligingsmonteurs continu bijgeschoold op dit gebied.

5

Wat is de toekomst van AI in camerabeveiliging?

Ik verwacht dat integratie de belangrijkste ontwikkeling wordt. Nu hebben we nog aparte systemen voor de beveiliging, klimaatbeheersing en andere installaties in gebouwen. Ik denk dat er in de toekomst in de meeste ruimten camera’s worden geplaatst die veel installaties vervangen. Met deze camera’s wordt er bijvoorbeeld brand en inbraak gedetecteerd, maar ook het aantal mensen in een ruimte, waarop vervolgens de verlichting, verwarming en ventilatie worden aangepast. Dat scheelt bekabeling, componenten en montage. Technisch is het mogelijk, maar de regelgeving is nog niet zover.

Meer weten?

Vraag het onze experts!

Güner Oral

E: guneroral@leertouwer.nl

T: 06 28 45 31 55

Rijk de Jong

E: rijkdejong@leertouwer.nl

T: 085 483 01 63

Een warehouse als Fort Knox

Van levensmiddelen tot elektronica en medicijnen; de warehouses van Kuehne+Nagel liggen vol met waardevolle goederen.

Voor de bescherming en beveiliging ervan, en het beheer van de elektrotechnische installaties, bouwt de internationale logistiek dienstverlener mede op Leertouwer.

Met 400.000 klanten, 1.300 locaties en 80.000 medewerkers is Kuehne+Nagel één van de grootste logistiek dienstverleners ter wereld. Het van oorsprong Duitse bedrijf verzorgt niet alleen transport over de weg, door de lucht en over zee, maar ook wereldwijde warehousing.

Op industrieterrein Lage Weide in Utrecht rijden vrachtwagens af en aan. Ze brengen en halen dag in dag uit pallets vol goederen. Binnen zie je metershoge stellages, zo ver het oog reikt. Een herkenbaar beeld op de locaties van Kuehne+Nagel. Hier in Utrecht liggen bijvoorbeeld de producten van een aantal van onze FMCG klanten, wijst Edwin Koning.

Hij is National Manager Facilities bij Kuehne+Nagel. Samen met zijn team is hij verantwoordelijk voor het beheer, onderhoud en de beveiliging van de circa twintig Nederlandse warehouses, waaronder een aantal zogenoemde TAPA A­locaties; warehouses met het allerhoogste securityniveau.

Toenemende security-risico’s Per locatie geldt een maatwerk beveiligingsregime, afgestemd op de goederen die er liggen, de wensen van klanten en de eisen van verzekeraars. In de afgelopen jaren heeft Koning de security­risico’s zien groeien. “Waar je in het verleden een deel

van het terrein afdekte met camera’s, wil je nu elk hoekje rond een warehouse in beeld hebben. En er hangen thermische camera’s, om veranderingen in warmtebeeld te kunnen detecteren.”

In de warehouses werkt Kuehne+Nagel met toegangscontrole en compartimentering om goederen en informatie van klanten te beschermen. Je hebt als medewerker of bezoeker alleen toegang tot de ruimtes waar je iets te zoeken hebt. “Een chauffeur kan bijvoorbeeld wel naar de wc, maar niet het magazijn door.”

De verschillende lagen van controle en beveiliging zijn opgezet samen met Leertouwer. Het merkonafhankelijke Milestoneplatform is de spil in het systeem. Je kunt er alle denkbare camera’s en sensoren aan koppelen. Bovendien ben je voorbereid op een toekomst waarin AI bijdraagt aan het identificeren van personen en objecten op camerabeelden. Leertouwer volgt die ontwikkelingen op de voet en denkt steeds met Kuehne+Nagel na over hoe het locaties op de meest optimale manier kan beschermen.

Realtime camerabeelden uitkijken

Een nieuwe stap is realtime­monitoring van camerabeelden. “Een langgekoesterde wens die eerder vastliep op ons strenge IT­beveiligingsbeleid. Er waren al verschillende interne plannen de revue gepasseerd toen ik Leertouwer vroeg nog eens opnieuw met een open blik naar het vraagstuk te kijken. Leertouwer schakelde daarvoor zelf met onze IT­afdeling en beveiligingspartner Trigion. Eerlijk gezegd had ik de hoop al bijna opgegeven, maar het lukte ze!

En ook nog eens op een manier die ons veel besparingen oplevert.”

Een aantal warehouses van Kuehne+Nagel heeft het allerhoogste security-niveau, omdat er extreem waardevolle of concurrentiegevoelige goederen worden opgeslagen

De oplossing? Een Virtual Private Network (VPN) tussen de locaties, volledig los van het Kuehne+Nagel netwerk. De VPN­verbinding is daarbij opgebouwd via de bestaande internetverbindingen waar Kuehne+Nagel over beschikt. Het realtime kunnen monitoren van beelden tilt de efficiency van de beveiliging naar een hoger niveau en maakt het mogelijk een meldkamer mee te laten kijken en op afstand beveiligingstaken uit te voeren. Bijkomend voordeel is dat Leertouwer via dit netwerk ook op afstand service kan verlenen.

Operationele processen monitoren Als je dan toch zoveel camera’s hebt hangen, waarom zou je ze dan ook niet gebruiken om nieuw ingerichte processen te optimaliseren? Zo staan er in sommige warehouses camera’s gericht op onderdelen van het operationele proces, met als doel de beelden te analyseren, de processen verder te optimaliseren en de dienstverlening naar klanten zo efficiënt mogelijk in te richten.

“Het monitoren van zulke processen doen we op verzoek van onze operationele afdelingen”, geeft Koning aan. “Daarbij wegen we, gezien de strenge regelgeving, altijd zorgvuldig af of het gerechtvaardigd is om mee te kijken. In verband met de privacy van medewerkers kan ook maar een zeer beperkt aantal mensen zulk soort beelden bekijken.”

In een complexe logistieke wereld waarin snelheid key is en technologische ontwikkelingen razendsnel gaan, is Koning dankbaar dat hij kan leunen op de samenwerking met Leertouwer. “Wat me elke keer opvalt, is hoe persoonlijk het contact is. Het is echt een menselijke organisatie. Ze hebben veel kennis in huis en delen die graag met ons, ook als dat niet direct een opdracht oplevert. Ze zitten ook niet tegenover, maar naast ons aan tafel. Ik voel echt dat ze het beste met ons voor hebben en dat is heel waardevol.”

Elektrotechniek voor autostore Leertouwer legde in meerdere warehouses ook elektrotechnische installaties aan voor Kuehne+Nagel, zoals het warehouse in Tiel. Daar vind je een Autostore: een hypermodern magazijn waar robots volledig automatisch online bestellingen van een grote e­commerce klant verwerken. Scan de QR­code om meer te lezen over deze oplossing.

400.000 klanten

Kuehne+Nagel één van de grootste logistiek dienstverleners ter wereld

Een dag mee met…

…servicetechnicus Jaap van Essen

Al zes jaar lang gaat de wekker van Jaap van Essen om 06:30 uur. Brood smeren, kop koffie en dan de bus in richting Leertouwer. Elke dag staan er uitdagende klussen gepland. Die regelmatig worden afgewisseld door ‘spoedjes’ en noodgevallen. Juist leuk!

Hij heeft het naar zijn zin, en voelt zich bovendien verantwoordelijk voor meer dan alleen zijn werk als monteur. Daarom zet hij zich in voor de personeelsvereniging en praat hij mee in de ondernemingsraad. “Dat is een beetje mijn eigen schuld”, zegt hij lachend. “Ik heb best een grote mond, vind al snel ergens iets van. Leertouwer is een groeiend bedrijf dat volop in beweging is. Als er dingen misgaan of als ik vind dat

iets beter kan, dan laat ik het ook weten. Toen er een vacature kwam binnen de OR kwam ik dus al snel in zicht.” Hij doet het graag, en ziet ook het belang in van zijn nieuwe rol. “De verbinding tussen binnen­ en buitendienst kan in mijn ogen altijd beter. Er kan ‘binnen’ van alles worden bedacht, maar het werk wordt ‘buiten’ uitgevoerd. Dus ik weet wel zeker dat mijn inbreng van toegevoegde waarde is.”

Eerst het magazijn in om de bus te bevoorraden. Mijn inbouwdozen zijn op en ik heb montagemateriaal nodig voor een klus in Zeewolde, waar we straks 400 meter aan stroomen datakabel gaan trekken.

Even een extra goot maken voor de machine die we gaan bekabelen. Geen probleem, de klant heeft er één liggen en ik heb alle overige benodigdheden in de bus.

Samen met drie collega’s lekker aan het werk, maar straks moet ik weer door naar de volgende klus. Daarom leg ik mijn collega aan de hand van een plattegrondtekening uit hoe ze vanmiddag verder kunnen.

Op naar Zorghuys Vellerveste, een woonruimte in Barneveld voor dementerende ouderen. Een externe partij heeft hier zonnepanelen op het dak gelegd. Wij gaan ervoor zorgen dat ze straks stroom gaan opwekken.

Mijn bus is eigenlijk een magazijn op wielen. Al het benodigde gereedschap ligt erin, en als er iets mist, kan ik altijd nog even bij een collega checken.

De digitale monteursapp is onmisbaar. Tijdens of na het uitvoeren van elke klus voer ik mijn uren, materiaal en overige zaken direct in. Maar je kunt er ook foto’s mee doorsturen naar de planning. Handig bij bijvoorbeeld schade.

De bewoners moeten het even twee uur zonder stroom doen terwijl wij de installatie aanpassen. Check dubbelcheck: veiligheid voor alles. Klus geklaard en de spanning kan er weer op.

Terug op de zaak neem ik de planning voor morgen door. Ik klets nog even met wat collega’s en ga naar huis. Morgen weer een dag!

Onmisbaar

Ze stonden in het volle zicht. En toch merkte je ze nauwelijks op. Alsof ze hier hoorden op deze plek, op dit moment. Zeven uur ‘s avonds. Hun collega’s al thuis, maar zij gingen nog even door met het leggen van kabels om het energienet te verzwaren.

Ik passeerde de monteurs van de netbeheerder deze zomer bij het uitlaten van de hond en besefte ineens dat hun werk al snel weer onzichtbaar zou zijn. En tegelijkertijd onmisbaar voor ons allemaal.

We zien energie vaak als vanzelfsprekend. Dat is het niet. Achter de energie, het comfort en de functionaliteit die wij gewend zijn, gaat een wereld aan techniek schuil. Aangelegd en onderhouden door mensen die met passie en vakmanschap hun werk doen, ook als niemand dat opmerkt.

Bij Leertouwer brengen we al bijna een eeuw energie door techniek. In die tijd is er veel veranderd, maar één ding bleef hetzelfde. Het feit dat techniek mensenwerk is. Mijn voorgangers Hennie Leertouwer, Jan Leertouwer, Cornelia Mostert en mijn vader Maarten van der Boon sr. begrepen dat. Zij zetten de mens centraal en zochten altijd naar verbinding.

Op dat fundament bouwen we vandaag de dag nog steeds verder. Eén van onze kernwaarden is ‘persoonlijk’. Voor mij betekent het dat ik anderen probeer te behandelen zoals ik zelf graag behandeld wil worden. Gelijkwaardig, respectvol en dienstbaar.

Ik kan ervan genieten als ik zie dat collega’s dat ook doen. Als ze meedenken met mij of met klanten alsof het om hun eigen bedrijf gaat. Als ze intrinsiek gemotiveerd zijn om hoogwaardig werk af te leveren. Als ze een stap extra zetten om iets op te lossen.

Het lijkt zo vanzelfsprekend, je ziet het gemakkelijk over het hoofd. Maar het is één van de geheimen achter de hoge leeftijd die we als bedrijf bereikt hebben. Daar ben ik dankbaar voor en ik hoop dat we nog jaren op deze, persoonlijke manier energie door techniek mogen blijven brengen!

René van der Boon

Van de bouw van honderdduizenden nieuwe woningen tot de energietransitie; bij de grote maatschappelijke opgaven van deze tijd spelen

technische bedrijven zoals Leertouwer een sleutelrol. In gesprek met voorzitter Doekle Terpstra van Techniek Nederland over de toekomst van de branche.

‘Technische bedrijven zijn de ruggengraat van de grote maatschappelijke transities’

Doekle Terpstra is sinds 2017 voorzitter van Techniek Nederland, de ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische detailhandel. Ook maakt hij deel uit van het dagelijks bestuur van VNO-NCW en is hij voorzitter van TKI Bouw en Techniek.

Ze stonden ineens overal deze zomervakantie. De billboards in kustplaatsen, bij pretparken en grensovergangen. Ook online zagen duizenden Nederlanders advertenties over ‘werk waar je energie van krijgt’. Het is de nieuwste campagne van Techniek Nederland, die jongeren en zij­instromers moet verleiden om te kiezen voor een technische toekomst.

Want werk? Dat is er volop. Woningen van het gas afhalen, bedrijven elektrificeren, het energienet uitbreiden; overal zijn de komende jaren technische vakmensen nodig. Eerst maar het goede nieuws: het imago van dat technische werk is door al die inspanningen sterk verbeterd, geeft Doekle Terpstra aan.

Branche met toekomst “Er wordt weer positief gesproken over technisch vakmanschap. Ouders zeggen tegen hun kinderen: denk eens na over een technische opleiding, want de techniek is een branche met toekomst. Dat hebben we echt met elkaar omgedraaid. Technici worden tegenwoordig gezien als de elite van de arbeidsmarkt, de technische bedrijven als de ruggengraat van de grote maatschappelijke transities waar we voor staan.”

Dat begint inmiddels zijn vruchten af te werpen. Elk jaar komen er zo’n 25.000 nieuwe technici bij in ons land. Dat zijn vooral veel zij­instromers die een carrièreswitch maken. “Daar zijn we heel blij mee, want het zijn over het algemeen mensen die

intrinsiek gemotiveerd zijn. Ze willen werk dat ertoe doet, een bijdrage leveren aan het verduurzamen van Nederland”, zegt Terpstra.

Maar tegenover die instromers staan jaarlijks ook 18.000 technici die de branche verlaten. En ondanks alle campagnes blijft de instroom vanuit het onderwijs achter.

“Technici zijn de nieuwe elite van de arbeidsmarkt.

Dat hebben we met elkaar omgedraaid”

Jaarlijks komen er zo’n 6.000 technisch geschoolde jongeren de arbeidsmarkt op, veel minder dan gehoopt. Hoe dat komt? “Als ik dat wist, was ik nu rijk geweest”, lacht Terpstra.

Topsectorenbeleid

De hoop is nu onder meer gericht op techniekhubs. Een aantal toplocaties in Nederland waar technische opleidingen in de bouw, metaal en automotive geclusterd worden. Het moeten ‘places to be’ worden voor wie iets met techniek wil. De techniekhubs zijn een uitvloeisel van het Aanvalsplan Techniek. Hierin werken technische branches samen met onder meer de overheid en het onderwijs aan versterking van het techniekonderwijs en stimulering van de instroom.

Ook de overheid zou een duit in het zakje kunnen doen als het aan Terpstra ligt. Letterlijk. “Ik pleit voor een topsectorenbeleid in het onderwijs. En dan zijn er wat mij betreft drie topsectoren: het onderwijs, de zorg en de techniek, als ruggengraat van de grote maatschappelijke transities van deze tijd. Het staat jongeren natuurlijk vrij om zelf hun opleiding te kiezen, maar we

zouden opleidingen in deze sectoren aantrekkelijker kunnen maken met bijvoorbeeld een lager collegegeld of een diplomatoeslag.”

Ondertussen richt Techniek Nederland zich ook op andere oplossingen. “Het zou voor Nederland goed zijn als we blijven inzetten op instroom van technici uit het buitenland. Ondertussen kijken we als branche ook naar digitalisering, prefab, robotisering en de inzet van AI. Hoe kunnen we meer werk met minder mensen doen? Die productiviteitssprong is nodig, want het werk zal alleen maar toenemen.”

Energietransitie

Eén van de aanjagers daarin is de energietransitie, al lijkt het nieuwe kabinet wat op de rem te trappen. Er gaat abrupt een streep door de salderingsregeling en het wordt toch niet verplicht om een cv­ketel te vervangen door een (hybride) warmtepomp.

“Het gemak waarmee dat gebeurde, heeft ons verrast”, zegt Terpstra. “Consumenten en ook onze leden hebben behoefte aan een duidelijke koers. Dat zorgt namelijk voor investeringsbereidheid. Maar onderaan de streep gaat de energietransitie gewoon door en blijven de klimaatdoelstellingen gewoon overeind. Er zit onvermijdelijkheid in.”

De voorzitter van Techniek Nederland verwacht wel dat het verhaal over die transitie verandert. “Het zal meer gaan over het belang van het verdienvermogen van Nederland. Verduurzaming is een enorme impuls voor innovatie en geeft een boost aan onze maakindustrie.”

Oplossingen voor netcongestie Tegelijkertijd zorgt die energietransitie ook voor hoofdpijn, in de vorm van netcongestie. Al moeten we dat volgens Terpstra ook niet groter maken dan het is. “Die netcongestiekaarten zien er diep, donkerrood uit. Maar de werkelijkheid is dat we op

sommige plekken, op sommige momenten een overvol net hebben. Dat is lastig, maar oplosbaar.”

Werk daarbij veel meer samen met technische bedrijven en benut de kennis uit de installatiebranche, roept Terpstra op. “Onze leden bedenken de meest slimme oplossingen voor netcongestie, maar stranden nog te vaak bij de netbeheerder die vooral kijkt naar leverzekerheid. Dat is een soort heilige graal geworden in Nederland, die willen we koste wat het kost beschermen. Als we accepteren dat die leverzekerheid 99 of 98 procent wordt, kan er ineens zoveel meer.”

Iets meer pragmatisme in wet­ en regelgeving zou ook helpen om congestieproblemen sneller op te lossen, denkt Terpstra. Neem bijvoorbeeld de huidige harde grens tussen werkzaamheden voor en achter de meter. De netbeheerder breekt de straat open om kabels te leggen, de installateur past de meterkast aan, daarna komt de netbeheerder het adres aansluiten en moet de installateur terugkomen om de stroomverbinding te activeren.

“De Leertouwers van deze wereld bedenken de technische oplossingen voor morgen. Ze zijn cruciaal voor de grote maatschappelijke transities van deze tijd en het verdienvermogen van Nederland”

“Dat kan echt efficiënter. We moeten ook meer integraal denken, af van die exclusiviteit van domein. Er zit zoveel know­how bij onze leden. Ze kunnen veel meer dan bestuurders en netbeheerders denken. Die kennis kunnen we nog veel beter benutten.”

Ontwikkeling branche Het zou een volgende stap zijn in de ‘emancipatie’ van de sector. Want als hij terug­

kijkt, ziet Terpstra dat de installatiebranche in relatief korte tijd al een sterke ontwikkeling heeft doorgemaakt. “Gebouwen bevatten steeds meer techniek, de installatiequote blijft stijgen. In sommige gevallen gaat al meer dan 50% van de aanneemsom voor een nieuw pand naar systemen en installaties. Dat zie je terug in de veranderende rol van installatiebedrijven. Waar ze vroeger vooral onderaannemer waren, zijn ze nu vaker een volwaardig partner in bouwteams en soms zelf regisseur van het complete project.”

De toegenomen complexiteit, risico’s, weten regelgeving en eisen aan vakbekwaamheid vragen daarbij om steeds meer specialisatie. “De traditionele totaalinstallateur staat onder druk, omdat het heel lastig is om op alle domeinen expertise te houden. Je hebt daar een steeds grotere schaal voor nodig. Daarom zie je op dit moment ook zo’n enorme consolidatieslag in de branche. Deze tijd vraagt echt om ondernemerschap. Je moet als installateur keuzes maken om toekomstbestendig te blijven.”

Regierol

Leertouwer zette die stap al. Het ontwikkelde zich in de afgelopen jaren tot systeemintegrator, met een regierol op het snijvlak van elektrotechniek, klimaatinstallaties en ICT. “Daarmee heeft Leertouwer een voorhoederol gepakt. De vraag naar systeemintegratie zal steeds meer toenemen. Opdrachtgevers zoeken in toenemende mate een partner die integraal denkt, als een architect van de totale technische infrastructuur.”

Terpstra is dankbaar voor familiebedrijven zoals Leertouwer. “Ik zie ze als de parels van onze branche. Ze zijn gebouwd op en vanuit de eigen traditie, gericht op de lange termijn. Die moeten we koesteren. Want de Leertouwers van deze wereld bedenken de technische oplossingen voor morgen. Ze zijn cruciaal voor de grote maatschappelijke transities van deze tijd en het verdienvermogen van Nederland.”

Bouwen aan een snelle zonneboot

Je bent scholier met een voorliefde voor techniek en je wilt wat! Een team van knappe koppen uit Barneveld bouwde daarom een superzuinige én snelle zonneboot.

De leerlingen deden mee aan het jaarlijks terugkerende project Young Solar Challenge. Hierbij bouwen teams uit het hele land hetzelfde ontwerp zonneboot, waarna ze het in wedstrijden tegen elkaar opnemen.

Voor de bouw van zo’n boot is geld nodig. Voor het bouwpakket, maar ook voor de huur van de motor, accu’s en epoxy om de boot waterdicht te maken. Voordat de handen uit de mouwen konden, eerst sponsors werven dus! Best spannend, vond Gert (15).

“Ik had last van bel­angst, maar moest wel aan de bak.

Zo zijn we ook bij Leertouwer langs geweest om onze plannen te delen. En ze wilden meedoen!”

De voortgang en prestaties van hun tot ‘Master of Disaster’ gedoopte boot, werden via social media en online nieuwsbrieven met Leertouwer en andere sponsoren gedeeld. Het bewijst dat leerlingen met de Young Solar Challenge niet alleen op een leuke en interactieve manier in aanraking komen met techniek, maar ook leren over communicatie en teamwork.

Uiteindelijk werden de scholieren 7e in het eindklassement, van de 32 deelnemende teams. Geen podiumplek. Wel hebben ze heel veel lol gehad én de nodige technische kennis opgedaan. “En daar hebben we weer wat aan in de toekomst.”

&Smashen sleutelen

Druk baasje, die Tijmen Lurvink. Een dag per week schuift hij in de schoolbanken. Bij Leertouwer werkt hij vier dagen als servicemonteur.

Zijn brommer vraagt om onderhoud. Het snowboard lonkt. En een

paar keer per week wordt hij verwacht bij de volleybalclub...

MIJN ENERGIE

Waar krijg je energie van in je werk én prive?

Dat vertellen Leertouwercollega’s in deze rubriek.

Niks doen? Nee, dat komt niet vaak voor in het overvolle leven van Tijmen. Hoeft voor hem ook niet, want hij heeft energie voor tien en zitvlees is aan hem niet besteed. Hij is net terug uit Londen, vertelt hij, waar hij het met zijn volleybalteam opnam tegen een paar Engelse teams. Weinig reden tot ontevredenheid, alle potjes werden gewonnen. “Ze waren heus niet slecht, maar wij waren stukken beter. Ze kunnen het beter bij voetbal houden denk ik.”

Koppie erbij houden

Hoe dan ook, gezellig was het en dat is zeker niet onbelangrijk voor Tijmen. Dat geldt ook in zijn werk als servicemonteur bij de business unit Service, Beheer en Onderhoud bij Leertouwer. “Je werk kan nog zo interessant zijn, als je geen leuke collega’s hebt, is er alsnog niks aan.”

Daar ontbreekt het bij Leertouwer gelukkig niet aan, vindt hij. Bovendien valt er voor hem heel veel te leren, dus hij moet zijn koppie er goed bijhouden. “Als servicemonteurs springen we bij waar onze hulp wordt gevraagd. Denk aan een stroomstoring, een kapotte wasmachine, een defect in een verdeelkast of een klimaatsysteem met storingen. We rijden er in onze bus naartoe en lossen het op. Ik ben binnen Leertouwer een beetje een vliegende keep; de laatste tijd word ik regelmatig ingezet door Industrie en kom ik in plaats van in woningen weer veel in bedrijfshallen. Wij komen in actie als er een storing gemeld wordt. Paniek in de tent, erop af! Mij bevalt die afwisseling wel en bovendien leer ik er een hoop van.”

Niet uitgestippeld

Zijn werk in de techniek is allesbehalve het resultaat van een zorgvuldig uitgestippeld plan. “Het tegenovergestelde eigenlijk, &

ik ben verbaasd over mezelf, haha! Als scholier verdiende ik bij in een plaatmetaalfabriek en stond ik achter de zetbank.

Daarna verhuisde ik naar een supermarkt en vervolgens kwam ik terecht bij een elektrotechnisch installatiebedrijf in Ede. Daar had ik het na een tijdje wel gezien en ben

“Paniek in de tent, erop af! Mij bevalt die afwisseling wel en bovendien leer ik er een hoop van”

ik bij Leertouwer terechtgekomen. Daar startte ik tegelijkertijd een dag in de week met een technische opleiding op niveau 4.”

Geen uitgebreid voorgekookt plan dus, maar techniek ligt wel in zijn straatje. Als

puber zette hij al een complete computer in elkaar omdat het gamen op zijn schoollaptop ‘drama was’. Ook tikte hij samen met zijn vader een oude schakelbrommer van Spaanse makelij op de kop. “Helaas is de fabrikant ervan failliet gegaan, dus aan onderdelen komen was lastig. Maar op wat details na is­ie helemaal opgeknapt. De hele rambam eruit, nieuwe onderdelen erin. Superleuk om te doen.”

Techniek of profvolleybal

Een toekomst in de techniek? “Het is er leuk en uitdagend genoeg voor. In mijn achterhoofd zit ook nog de optie om profvolleyballer te worden. Ik speel nu in het derde, dat vraagt al om vier avonden per week trainen plus een wedstrijd. Omdat het me ontbreekt aan lengte – met mijn 1 meter 90 kom ik net 10 centimeter tekort – betekent dat ik ook nog eens een paar uur zou moeten bijplussen in de sportschool. Die afweging moet ik nog maken. Ach, ik ben pas negentien. De tijd zal het leren!”

➜

NEXT GEN SYSTEEMINTEGRATORS

Ze zijn slim en barsten van het technisch talent.

Een nieuwe generatie systeemintegrators schiet bij Leertouwer de grond uit. Wie zijn ze en wat geeft ze energie in hun werk?

‘Techniek is onzichtbaar voor de klant’

Naam: Lars Gilles

Leeftijd: 21 jaar

Functie: monteur ICT-infra & beveiliging Werkt bij Leertouwer sinds: februari 2022

“Bij de hbo-opleiding Embedded Systems – die ik ging doen na de havo – had ik het na een half jaar al gezien: véél te theoretisch! Op zoek naar een tijdelijke baan heb ik Leertouwer gebeld. Een week later was ik er al aan werk. Vanaf dag één heb ik het hier naar mijn zin. Ik ben gekoppeld aan ervaren ICT-collega’s die on the job mij het vak leren. We houden ons voornamelijk bezig met het programmeren en installeren van toegangscontroles en camera’s. Dat doen we met name in bedrijfsgebouwen. Bij Kuehne+Nagel bijvoorbeeld, een grote distributeur waar we op verschillende vestigingen beveiligingscamera’s hebben geïnstalleerd. En op de 23 televisietorens die Nederland rijk is en die gebruikt worden als datacenters, implementeren we nieuwe toegangssystemen. Ik vind het leuk dat wij als monteurs zien wat we maken, maar dat de techniek voor de klant nagenoeg onzichtbaar blijft. Alles wordt netjes weggewerkt. Onlangs heb ik een BBL-opleiding afgerond en ik krijg bij Leertouwer de gelegenheid om verder te leren. Ik zit hier echt op mijn plek: technisch bezig zijn en héél veel leren.

‘Elektrotechniek en ict komen hier mooi samen’

Naam: Jeroen Bos

Leeftijd: 21 jaar

Functie: industrieel monteur Werkt bij Leertouwer sinds: september 2022

“Als industrieel monteur kom ik voornamelijk in fabrieken. Denk aan veevoederfabrieken, voedselen vleesverwerkers, een tapijtfabriek of een verwerker van plastic. Aan mij en mijn collega’s de taak om de elektrotechnische installatie te verzorgen, zodat de machines en productielijnen naar behoren functioneren. Dat vind ik ook het leuke aan mijn werk; elke keer weer een ander project en dus een andere technische installatie. Omdat ik steeds opnieuw word uitgedaagd, leer ik elke dag weer heel veel bij. Ik werk vanaf dag één zij aan zij met wisselende senior collega’s, waarvan ik de fijne kneepjes van het vak leer. Ons team is relatief jong. Omdat we dagelijks werken aan het installeren van hypermoderne installaties, zijn ook oudere collega’s up-to-date met hun technische kennis. Recent heb ik mijn BBL-opleiding op niveau 4 afgerond en ga ik op aangeven van Leertouwer binnenkort van start met een deeltijd hbo-studie Industriële automatisering en Robotica. Deze opleiding is gericht op engineering en software, dus eigenlijk het bedenken en tekenen van de installaties die ik nu aanleg. Het is grappig, want op de havo twijfelde ik tussen ICT en elektrotechniek. In mijn loopbaan bij Leertouwer komen ze nu mooi samen.”

‘Deze baan kwam op het juiste moment’

Naam: Daniëlle Blotenburg-Beek

Leeftijd: 29 jaar

Functie: commercieel binnendienstmedewerker

Werkt bij Leertouwer sinds: 2016

“Mijn werk bestaat grotendeels uit het ondersteunen van de adviseurs van de afdeling Beveiliging. Denk aan het uitwerken van kleine calculaties en offertes. Het opstellen van onderhoudscontracten. Het up-to-date houden van klant- en projectgegevens in het softwarepakket waarmee we werken, en overige administratieve taken. Deze baan past goed bij mij en kwam exact op het juiste moment. In het laatste jaar van mijn hbo-studie Bedrijfskunde deed ik namelijk mijn afstudeeropdracht bij

Leertouwer. Met mijn diploma op zak wilde ik hier graag blijven. Iedereen is helpend en vriendelijk en ik vind het fijn om met mensen om te gaan die met hun handen werken. En voilà, daar was deze vacature! Dat ik geen technische achtergrond heb, is geen probleem. Mijn collega’s hebben zóveel kennis, daar kan ik nooit aan tippen en dat is ook niet nodig. Wel heb ik een technische basis opgebouwd in de afgelopen jaren, begrijp tekeningen van technische installaties die ik onder ogen krijg. Als ik mijn collega’s kan helpen, ondersteunen en ontzorgen zodat zij zich kunnen focussen op hun werk? Dan heb ik het helemaal naar mijn zin!”

‘Ik leer elke dag nieuwe dingen’

Naam: Jim van Westerlaak

Leeftijd: 22 jaar

Functie: software engineer

Werkt bij Leertouwer sinds: 2023

“Mijn vader heeft ooit bij Leertouwer gewerkt en tipte me om mijn afstudeerstage te doen bij Leertouwer. Daarna heb ik gesolliciteerd op deze functie, want ik voelde me hier thuis en wilde graag blijven. In de beginperiode ben ik voornamelijk ingezet voor Rijksvastgoedbedrijf, dat onder meer defensieterreinen beheert waarop ook schietbanen liggen. Op deze banen werken militairen aan hun schietvaardigheden maar na vijftien jaar zijn de banen grotendeels gedateerd geraakt. Leertouwer is ingeschakeld om een deel ervan een technische upgrade te gaan geven en het onderhoud ervan te verzorgen. Eenvoudig gezegd: ik heb een technische kast geprogrammeerd die de doelen aanstuurt waarop geschoten wordt. Ze bewegen naar boven of beneden, en klappen neer bij de trilling van een kogel. Bovendien worden de kogels gevolgd met microfoontjes, zodat de schutter weet waar hij het doel heeft geraakt. Ik merk dat ik goed uit de voeten kan met de technische aspecten van deze en andere opdrachten bij Leertouwer. Bovendien word ik door mijn leidinggevende en collega’s goed begeleid en leer ik elke dag nieuwe dingen. Zij ook van mij, denk ik. Mijn generatie is grootgebracht in een ‘plaatjescultuur’. Het grafisch visualiseren van techniek is voor mij relatief eenvoudig. Aan de andere kant hebben zij weer zoveel meer meters gemaakt en kan ik leren van hun werkervaring en vaak systematische manier van werken. Uitgeleerd ben ik nog lang niet. Recent heb ik het certificaat Siemens Certified Programmer behaald. Als een van de weinigen van mijn lichting, dus ik ben er best trots op.”

Circulair opschalen

Het

schaaltje waar je kipfilet op ligt of de verpakking van je maaltijdsalade? Die worden nu nog vaak weggegooid. Cirrec brengt daar verandering in door ze te recyclen tot grondstoffen voor circulaire voedselverpakkingen. Met een beetje hulp van Leertouwer, dat meewerkte aan de uitbreiding van de productiecapaciteit.

Cirrec draagt bij aan het sluiten van de grondstoffenkringloop in de foodverpakkingsindustrie. Het recyclet op grote schaal PETtrays tot herbruikbare grondstoffen voor dezelfde hoogwaardige en voedselveilige verpakkingen.

In Duiven rijdt een vrachtwagen van een afvalverwerker het terrein van Cirrec op. De lading? Grote balen polyethyleentereftalaat, beter bekend als PET. Verpakkingsproducenten houden van het materiaal, omdat het licht, sterk en voedselveilig is. Jaarlijks worden er dan ook miljarden PET­trays gemaakt én weggegooid in Europa

“Deze verpakkingen lagen ruim een week geleden waarschijnlijk nog in de supermarkt. De gemiddelde levensduur van een PET­tray is slechts 8 dagen”, vertelt Petter Meelker, EI&A­engineer van Cirrec.

Van afval tot grondstof Zo’n 40% van al het PET­materiaal in Europa gaat na gebruik verloren. Zonde als je bedenkt dat er veel aardolie en energie nodig is om het te maken. Daarom zet Cirrecs moederbedrijf – de grote Europese verpakkingsproducent Faerch – vol in op hergebruik. Cirrec speelt daarin een cruci­

ale rol door bestaande bakjes, kuipjes en trays van PET te recyclen.

Daarvoor worden in Duiven de aangeleverde verpakkingen tot tweemaal toe zorgvuldig nagescheiden, om bijvoorbeeld zand, stenen of andere plastics eruit te halen. Ook worden de trays gewassen, op kleur gesorteerd en maakt Cirrec eventuele andere laagjes, labels of doppen van andere soorten kunststof los van de verpakking.

Als dat gebeurd is, kan het PET­materiaal de extruder in. Het wordt daarbij ingevoerd als snippers (flakes) en bij een temperatuur van zo’n 280 graden omgesmolten tot kleine bolletjes (granulaat). Dan is het materiaal klaar om te verwerken tot een nieuwe, voedselveilige verpakking.

Recyclingcapaciteit opschalen

Op dit moment recyclet Cirrec jaarlijks zo’n 1,2 miljard trays. In 2025 moet dat aantal zijn opgelopen naar 5 miljard verpakkingen

per jaar. De eerste stap werd onlangs gezet, met een tweede recyclinglijn die 3,5 ton gerecycled PET per uur kan produceren. Voor het wassen gebruikt Cirrec stoom van de naastgelegen afvalverbrandingcentrale. Bij het koelen wordt water gebruikt van de rioolwaterzuiveraar die op hetzelfde bedrijventerrein zit.

Engineering­technisch gezien was dat wel een uitdaging, geeft Petter Meelker aan. Zeker omdat Cirrec een ambitieuze planning

“We hadden acht weken de tijd, terwijl de koelinstallatie zelf nog gebouwd werd”

had: de nieuwe productielijn moest er binnen een jaar staan, alle onderdelen werden tegelijkertijd ontworpen en geplaatst. Bovendien moest de bestaande recyclingslijn 24/7 blijven draaien. Eind vorig jaar zocht Meelker met spoed een installateur voor de nieuwe centrale installatie die extruder en vacuümpompen koelt. In die zoektocht klopte hij aan bij Leertouwer. ‘We hebben twee maanden, kun je ons helpen?’

Strakke deadline

“Ik moet zeggen, dat was best een uitdaging”, blikt projectleider Henk van Dalen terug. “Die tijd heb je normaal al zo’n beetje nodig voor de calculatie en werkvoorbereiding van zo’n complex project. Maar na een

kennismaking zijn we samen de uitdaging aangegaan en hebben we alles op alles gezet om het werk op tijd af te krijgen.”

Zo startte Leertouwer het werk al op voor de koelinstallatie er stond. “Sterker nog, de detail­engineering van de lijn was nog niet eens klaar toen we begonnen. We wisten bijvoorbeeld nog niet precies hoe we moesten aansluiten op de kleppen van de extruder of elektromotor van de koelinstallatie. We moesten dus ter plekke veel keuzes maken”, vertelt chef­monteur Martijn Wilbrink.

Leertouwer schakelde daarbij intensief met Cirrec en Equans, de leverancier van de koelinstallatie. “Dat vroeg van beide kanten flexibiliteit. De ene keer pasten zij het leidingwerk aan onze kabelsystemen aan, de andere keer bewogen wij mee”, vertelt Henk. Erg prettig, vult Petter aan. “Ik vond het mooi om te zien hoe er in ons belang werd samengewerkt. Dat heeft ervoor gezorgd dat dit project een succes is geworden.”

De samenwerking met Leertouwer was voor hem ook een sprong in het diepe. Petter: “Dit was een groot project om aan te gaan met een bedrijf dat je nog niet kent. Het vroeg echt om vertrouwen, ook als het ging om de kosten. Er was geen tijd voor een gedetailleerde calculatie, in plaats daarvan werkte Leertouwer met een raming. Ze waren daarin heel transparant over manuren en materiaalkosten. Dat gaf vertrouwen en dat vertrouwen heeft Leertouwer waargemaakt, want het werk was op tijd en binnen budget klaar.”

1,2 miljard

Aantal PET-trays dat Cirrec per jaar recyclet.

Hoe krijg je meer jongeren enthousiast voor de techniek? Met een techniekopleiding dicht bij huis, waar je vooral leert in de praktijk.

Op bezoek bij de Barneveldse Techniek Opleiding (BTO), die mede is opgericht door Leertouwer!

Samen de vakmensen van de toekomst opleiden

De Barneveldse Techniek

Opleiding stoomt jongeren klaar voor een technische toekomst, met een combinatie van werken en leren. Leertouwer is betrokken als leerbedrijf en is actief in het bestuur van deze coöperatie van techniekbedrijven.

In 2019 slaan een groot aantal lokale techniekbedrijven de handen ineen. Van installateurs tot metaalbedrijven, van staalbouwers tot robotmakers; allemaal hebben ze moeite om vacatures in te vullen. Het helpt daarbij niet dat de dichtstbijzijnde technische opleiding kilometers ver weg is. Best een drempel voor een 16­jarige die net klaar is met de middelbare school.

Die opleiding moet naar Barneveld, vinden ze. Zodat jongeren hier kunnen leren en praktijkervaring kunnen opdoen. En dus zetten ze zelf een bedrijfsvakschool op, samen met het Hoornbeeck College en MBO Amersfoort. Daarnaast heeft de BTO ook

een nauwe samenwerking met De Meerwaarde in Barneveld. Vijf jaar later biedt BTO mbo­opleidingen aan op het gebied van metaaltechniek, installatietechniek, mechatronica, koudetechniek, elektrotechniek, zinktechniek en smart building.

“We begonnen met 38 talenten, zoals we ze noemen, en inmiddels leiden we gemiddeld 160 talenten per jaar op”, vertelt Arjan de Jager, directeur van de coöperatie van techniekbedrijven. Die groei is mede te danken aan het succesvolle, hybrideopleidingsmodel. Leerlingen van BTO hebben twee dagen per week theorie­ en praktijkles op de leerlocatie in Barneveld.

Ze volgen dan vakken als ontwerpen en tekenen, testen en meten, materiaalkennis, vakkennis installeren, warmtetechniek en toestelkennis, gegeven door praktijkinstructeurs afkomstig uit het bedrijfsleven. Daarnaast krijgen ze van ROC­docenten nog algemene vakken zoals rekenen, Nederlands en Burgerschap.

Betrokken bedrijven

De andere drie dagen in de week? Die werken ze bij 1 van de 150 aangesloten lidbedrijven. Zo werken er bij Leertouwer momenteel zes BTO­leerlingen, waar ze begeleid worden door een leermeester.

“Met hem houden we intensief contact over de ontwikkeling van deze leerlingen en zijn we bovendien regelmatig in gesprek over hoe we onze opleiding zo goed mogelijk laten aansluiten bij de praktijk”, vertelt De Jager.

“De tekorten op de technische arbeidsmarkt vormen een gezamenlijke opdracht”

Maatwerk in leeraanbod

Want de ontwikkeling van elektrotechnische installaties voltrekt zich in een razend tempo. Dankzij nauw contact met actieve lidbedrijven speelt BTO hierop in. “Onder meer door maatwerk te leveren in ons leeraanbod. Voor leerlingen die bij Leertouwer werken, bijvoorbeeld, is er een extra module toegevoegd over brandmeldinstallaties, inbraakbeveiliging en toegangssystemen.”

De tekorten op de technische arbeidsmarkt vormen een gezamenlijke opdracht, vindt De Jager. Daarbij is het belangrijk dat technisch talent gekoesterd wordt.

“Onze leerlingen moeten de kans krijgen om in alle vrijheid en zonder druk de volle breedte van het vak te leren. Dat vraagt om tijd en aandacht. En om een goede begeleiding, ook als het eens een keer wat minder loopt met een leerling.”

Volwaardige werknemers

Uiteraard dragen ook de leerlingen zelf verantwoordelijkheid voor het slagen van hun opleiding. “We proberen ze bewust te maken dat inzet belangrijk is. Werk je drie dagen per week bij Leertouwer? Dan gedraag je je als een volwaardig werknemer van Leertouwer. Je komt op tijd. Je hebt een gemotiveerde werkhouding. En je laat een goede voortgang zien. Lukt er iets niet? Dan gaan we met elkaar in gesprek om je verder te helpen.”

BTO is blij met de samenwerking met Leertouwer, geeft De Jager aan. “Elektrotechniek is een vakrichting waar veel potentieel ligt en de werkvloer van Leertouwer vormt voor BTO-leerlingen een dynamische en uitdagende leerschool. Ze maken erkennis

met innovatieve projecten waarin systeemintegratie tussen elektrotechniek, klimaat en ICT aan de orde van de dag is. Wat ik ook waardeer, is de zorg en aandacht die ze er hebben voor jongeren. Je kunt merken dat iedereen belangrijk is in het bedrijf, óók de leerlingen. En dat is weer van belang voor het werkplezier.”

Betrokken

Die betrokkenheid is ook zichtbaar in de bestuursfunctie van directeur René van der Boon bij BTO. “Hij denkt inhoudelijk mee over het optimaliseren van het onderwijs van BTO”, vertelt De Jager. “Dat wordt enorm gewaardeerd. René heeft een gezonde en brede visie op het ontwikkelen van jonge mensen. En vindt het belangrijk dat het potentieel dat in een leerling zit, er ook uitkomt. Daarom wordt er bij Leertouwer altijd geprobeerd om leerlingen op de plek te krijgen die het beste bij hen past. Want net als wij weten ze bij Leertouwer: de talenten van vandaag zijn de vakmensen van morgen.”