GroenLinks Magazine April 2011 by webteam groenlinks

GROENLINKS magazine UITGAVE VAN GROENLINKS - nummer 2 - april 2011

Spanning Terugblik Op uitslagenavond met goede afloop

Op 12 jaar Halsema in de Tweede Kamer

Dorst

Naar verandering in Midden-Oosten

Geen

Varkensflats en vleesfabrieken

Terug naar af Nieuwe kerncentrale in Borssele?

in actie

Wie: Fatiha Ouflur Wat: Laat zich tijdens de actie â&#x20AC;&#x2DC;Nacht van de Vervangingâ&#x20AC;&#x2122; vervangend criminaliseren Waarom: Omdat illegaal verblijf in Nederland niet strafbaar mag worden gesteld. foto Michiel Wijnbergh

Massale protesten in het

Midden Oosten: de angst voorbij

Provinciale Staten Opluchting bij v足 erkiezingen

Kernenergie

Snijdt duurzame energie de pas af

Recensie Bruggen, geen muren van Palestijnse arts 30 Opinie: missie naar Kunduz 32

Een enorme dreun voor de Ierse Groenen 14

Ikkominactie.nl 31

megastallen Verzet in de provincie

Afscheid van

Femke Halsema 20

GroenLinkser in het onderwijs 40

En verder 2 In actie 14 Kort 30 Media & meer 34 Strip & Brieven 35 Geïnspireerd & Column 36 Partijkatern met agenda

redactie In het vorige Magazine werd Jolande Sap geïntroduceerd als nieuwe fractievoorzitter van GroenLinks te midden van het gelijktijdig losgebarsten debat rond de missie naar Kunduz (zie de opiniepagina van dit nummer). Ondertussen heeft het kabinet besloten tot een volgende missie, weer zonder steun van gedoogpartner PVV en mét die van GroenLinks. Nederland stuurt tweehonderd militairen, zes F-16’s en nog het een en ander aan militair materieel naar het Middellandse Zeegebied, om toe te zien op de naleving van het wapenembargo tegen Libië. ‘De nationale opwinding over de Kunduz-missie en de bijna technische behandeling van de Libië-missie vormen een wonderlijk contrast’, twitterde Femke Halsema op 23 maart. Welke politieke keuzes moeten we maken ten aanzien van de golf aan revoltes in niet alleen Libië, maar vrijwel het gehele Midden-Oosten? Een voorzichtig antwoord op deze vraag is te lezen op pagina twaalf. Maar niet alleen het Midden-Oosten staat in brand. Japanse technici en brandweerlieden hebben een nucleaire meltdown tot nog toe weten te voorkomen, maar de problemen rond de Japanse kerncentrales stapelen zich op. Aziatische consumenten vragen zich af of het gebruik van Japanse producten gevaar oplevert. Op Schiphol worden goederen uit Japan op radioactiviteit gescand, zo meldt de Voedsel en Waren Autoriteit. Op Europees niveau wordt de vraag gesteld of we het in de nabije toekomst niet zonder kernenergie kunnen stellen. Hiermee vormt de kernenergiediscussie in Nederland dan weer een wonderlijk contrast. De Nederlandse regering ziet vooralsnog geen enkele aanleiding haar plannen voor een nieuwe kerncentrale in Borssele andermaal onder de loep te nemen. Vanaf pagina zes een gesprek over de beste strategie om het milieubeleid te redden uit de handen van het huidige kabinet, en de grote uitdaging daarbij voor GroenLinks. Stond het vorige nummer in het kader van het aantreden van Jolande Sap, deze keer geven we ruim baan voor het afscheid van Femke Halsema en haar politieke nalatenschap. In acht jaar politiek leiderschap schreef ze geschiedenis binnen GroenLinks. Ook buiten de partij heeft ze haar sporen ruimschoots verdiend, daarover zijn – politieke – vriend en vijand het eens. En verder: opluchting op de verkiezingsavond van 2 maart, het verzet tegen de megastallen – hot issue number one van de Provinciale Statenverkiezingen – en de tip van een partijgenote uit de hoofdstad: lees ook eens De Telegraaf. Maar eerst dit Magazine. Carolien Ceton waarnemend hoofdredacteur

Het kabinet wil dat Nederland onafhankelijker wordt van het buitenland voor zijn energievoorziening. Daarom worden er vijf nieuwe kolencentrales gebouwd, en staat een nieuwe kerncentrale bij Borssele in de planning. De weg naar duurzame energie en energiebesparing wordt daarmee vakkundig afgesneden, vindt GroenLinks-Tweede Kamerlid Liesbeth van Tongeren. door Carolien Ceton

a een aardbeving en een verwoestende tsunami in Japan, waarbij de koelsystemen van kernreactoren in Fukushima ernstig beschadigd raakten, is de kernenergiediscussie weer volop losgebarsten. In Duitsland schortte bondskanselier Merkel het besluit op om kerncentrales langer open te houden en alle zeven kerncentrales van v贸贸r 1980 worden voorlopig gesloten en gecontroleerd. Tienduizenden mensen demonstreerden

er op zaterdag 12 maart tegen kernenergie. Europa moet zich afvragen of het in de nabije toekomst zonder kernenergie kan, zegt eurocommissaris voor Energiezaken G眉nther Oettinger. Maar rechts politiek Nederland vindt het vooral onfatsoenlijk om over de ruggen van de Japanse slachtoffers heen een hernieuwde discussie over kernenergie te voeren. Bovendien ligt Japan op een breuklijn en dat geldt niet voor Nederland, zo reageerden VVDwoordvoerder Ren茅 Leegte en Louis Bontes van

Het energiebeleid van Rutte 1

Kernen in de lift?

ergie

Grootverbruikers Het Zeeuwse energiebedrijf Delta wil de bouw van de eerste nieuwe kerncentrale op zich nemen. Politiek is de kwestie nog niet helemaal geregeld, over voorwaarden en criteria wordt nog onderhandeld. Peer de Rijk: ‘Delta is nu vooral bezig met de financiën rond te krijgen. Hoogstwaarschijnlijk gaan ze het met een aantal grootverbruikers financieren; die leggen de helft van het benodigde geld op tafel in ruil voor veertig jaar elektriciteit tegen een vaste, lage prijs. Die vaste prijs wordt met een paar cent verhoogd, waarmee de tweede helft gefinancierd moet worden. Met dat verhaal gaan ze naar de bank.’ Onduidelijk is voor wiens rekening de risico’s komen. ‘Grootverbruikers kunnen over twaalf jaar beslissen om naar Bangladesh te gaan, of ze gaan failliet. Het risico komt dan waarschijnlijk bij Delta, een semi-overheidsbedrijf, te liggen. En dus uiteindelijk bij de overheid.’ Liesbeth van Tongeren vult aan: ‘Ook verzekeringskosten worden door de overheid gedekt. En dan het opruimen en de eindberging achteraf: ook voor die kosten draaien wij met z’n allen op.’ Er kleven meer nadelen aan een dergelijke grootverbruikersovereenkomst. De Rijk: ‘Op deze manier verlies je iedere stimulans om zuiniger aan te gaan doen. Alles wat je in convenanten met de betrokken industrieën – zoals de chemie- en de staalindustrie – hebt afgesproken, komt weer op

foto erik van 't hullenaar

gedoogpartner PVV. Voor ons geen risico op een aardbeving of tsunami vlakbij een kernreactor – de geplande bouw van één of zelfs meer nieuwe kerncentrales in Borssele is geenszins van de baan. Hoe kunnen we het milieubeleid redden van het huidige kabinet? Een driegesprek tussen Liesbeth van Tongeren, Peer de Rijk van World Information Service on Energy (WISE) en EstherMirjam Sent, hoogleraar economische theorie en economisch beleid aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Esther-Mirjam Sent

Verhagen zegde onlangs toe dat CO2 niet in de Groningse bodem zal worden opgeslagen. Is dat een gemiste kans voor het milieu? ‘Zo’n techniek vertrouw je alleen toe aan een regering die een brede oplossing nastreeft’, vindt Van Tongeren. ‘In een situatie waar aan de oorzaak niets of veel te weinig gebeurt, biedt CO2opslag geen oplossing.’ De Rijk huldigt dezelfde opvatting: ‘Deze regering gebruikt CO2-opslag alleen als argument om meer kolencentrales te kunnen bouwen. Om daarmee de zware industrie te kunnen faciliteren.’ En daarmee dient zich de volgende blinde vlek aan, want de economische toekomst van Nederland ligt hoogstwaarschijnlijk juist níet bij de zware industrie.

Gebrek aan fantasie Foto vorige pagina's: Uraniummijn in Siberië, desastreus voor het milieu vanwege landschaps verwoesting en grote hoeveelheden radioactief en giftig afval foto Maximishin, Sergey/AGENTUR FOCUS/Hollandse Hoogte

‘Ik wil een grondstoffen ombudsman lanceren. Verduurzaming van de productieketen is een eerste stap’ 8

losse schroeven te staan.’ Van Tongeren beaamt: ‘Het kabinet laat hiermee zien dat ze totaal geen brood ziet in energiebesparing én niet in het opwekken van duurzame energie. Als je je stroom tegen een bodemprijs gaat verkopen, valt er voor bedrijven weinig voordeel te behalen door energiezuiniger te worden.’ En dan is er natuurlijk nog altijd het probleem van het kernafval. Van Tongeren: ‘De nieuwe – grotere – centrale gaat vijf keer zoveel afval produceren als de huidige kerncentrale. Hoe gaan we dat veilig opslaan? In Duitsland is een nucleaire eindberging gaan lekken. En in welke provincie gaan we dat doen? Mensen willen ook geen CO2-opslag in de buurt.’

Esther-Mirjam Sent, medeondertekenaar van een recente oproep van zestien hoogleraren aan energiebedrijven en de overheid om geen nieuwe kolen- en kerncentrales te bouwen, schuift iets later aan bij de discussie. Ze mengt zich in het gesprek met een citaat van Einstein: ‘Fantasie is belangrijker dan kennis, want kennis is begrensd.’ En juist aan fantasie ontbreekt het deze regering, meent Sent. ‘Alle toekomstscenario’s van het CPB geven aan dat er in Nederland straks geen rol meer is weggelegd voor de zware industrie. Ons comparatieve voordeel ligt in onze handels- en regiefunctie.’ Van Tongeren herkent dat beeld uit duizenden: ‘Ik zei laatst nog tegen Verhagen: het is alsof je in de auto naar de toekomst rijdt en je kijkt uitsluitend in je achteruitkijkspiegel. Dan kom je niet ver.’ Lachend: ‘En al helemaal niet als je 130 kilometer per uur rijdt.’ Argumenten te over waarom nieuwe kolen- en kerncentrales geen goed idee zijn voor Nederland. Maar wat gaan we eraan doen? Delta moet in haar Milieueffectrapportage de efapril 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

‘Delta piekert er niet over om uranium uit de Zeeuwse bodem te gaan winnen’

fecten van de gehele keten in kaart brengen; iets dat nog niet eerder werd geëist. Ook de effecten van de uraniumwinning moeten dus worden beschreven. Juist het punt van ketenverantwoordelijkheid wil Van Tongeren aangrijpen als eerste opstapje naar een groener energiebeleid. ‘Ik wil een nieuw GroenLinks-idee lanceren: een grondstoffenombudsman, die in de gaten houdt waar Nederland z’n grondstoffen vandaan haalt. De SER gaf onlangs in een rapport aan dat voor alle grondstoffen – kolen, gas en uranium – de hele keten duurzaam moet worden. Als een ombudsman boven tafel krijgt waar onze grondstoffen vandaan komen, kunnen we voorwaarden gaan stellen ten aanzien van de omstandigheden bij de mijnen, productiemethoden, opslag van afval, et cetera. Dat verhoogt de prijs en als de prijs voldoende stijgt, kunnen de schone alternatieven op een eerlijke manier concurreren.’ Ook De Rijk gelooft in zo’n stapsgewijze aanpak: ‘Er zijn groepen in Afrika die helemaal geen uraniummijnbouw willen, omdat het per definitie niet veilig en schoon kan zijn. Maar er is ook een grote groep die geld wil kunnen verdienen. Zij willen de criteria rond mijnbouw aanscherpen, tot op het niveau van Canada en Australië. Als dat lukt, dan zul je zien dat uranium dermate duur wordt dat driekwart van de mijnen in Afrika niet meer rendabel is – of helemaal niet opengaat.’ Bovendien is er in de Zeeuwse grond ook uranium te vinden, in dezelfde rijkheid als in veel mijnen in Afrikaanse landen en Kazachstan. De huidige kerncentrale in Borssele haalt haar uranium uit Kazachstan, een dictatoriaal geregeerd land waar onafhankelijk toezicht en milieuwetgeving niet of nauwelijks bestaat. De Rijk: ‘Delta piekert er niet over om uranium uit de Zeeuwse bodem te gaan winnen. Dat kenmerkt de hypocrisie van de discussie. Het ging er toch om onafhankelijker te worden van het buitenland?’

Liesbeth van Tongeren

Tailings dam, ofwel bassin met mijnafval dat bestaat uit vermalen uraniumgesteente, radioactieve zware metalen en zwavelzuur. Dit is een kleintje; de echte dam ligt achter de berg. Daar mocht echter niet gefotografeerd worden.

al in het van onderaf weer bij elkaar brengen van mensen: ‘De essentie is dat we onszelf opnieuw moeten uitvinden als samenleving. Niet om mensen onnodig afhankelijk te maken van elkaar, maar omdat iedereen er recht op heeft betekenis te hebben en zichzelf mede-producent van onze samenleving te voelen. Van enkel consumeren is nog nooit iemand gelukkig geworden. En ik denk dat we die richting ook opgaan; we zijn op weg naar een netwerkmaatschappij waar initiatieven steeds meer van onderaf opborrelen.’ Dat de burger zelf een bijdrage levert is belangrijk om nog een andere reden. Tachtig procent van de burgers is wat Sent noemt een satisficer: mensen die hun besluiten vooral nemen op grond van vuistregels of hetgeen ze al kennen. De resterende twintig procent is maximizer: mensen die alle alternatieven zorgvuldig afwegen waarna ze kiezen voor de meest voordelige optie. Sent: ‘Die twintig procent komt in hun zoektocht naar de meest efficiënte – of goedkope – optie op nieuwe ideeën. We hebben de bijdrage van die burgers keihard nodig om nieuwe standaarden te ontwikkelen.’ Een beeldbuis met een lager energieverbruik, bijvoorbeeld. De efficiëntere beeldbuis moeten we vervolgens tot norm verheffen, zodat drie jaar later alle geproduceerde beeldbuizen aan die norm voldoen. Sent: ‘Voor de tachtig procent die vooral gewoontedier is, moeten we de standaarden aanpassen en daarmee hun keuzemogelijkheid sturen. Op die manier kunnen we de weg naar een duurzame toekomst plaveien,

Druk van onderop

GROENLINKS MAGAZINE / april 2011

Joseph Wilde-Ramsing, SOMO

Naast de strategische productieketenaanpak vindt De Rijk het ook noodzakelijk om de druk van onderop op te voeren. ‘Ik ben nu heel vaak in Zeeland. Tachtig procent van de Zeeuwen steunt de kerncentrale; ze hebben er werk en de huidige centrale heeft nooit grote problemen opgeleverd. Dat moet je doorbreken. Dat kan alleen als je enorm veel reuring kan veroorzaken, en daarvoor moet je groepen activeren en opbouwen. De SP is daar enorm actief in, binnen én buiten de raad en de provincie. Ik hoop dat ook GroenLinks deze strijd niet alleen in de Kamer maar vooral ook buiten de Haagse politieke regels om wil oppakken.’ Ook Sent zoekt de oplossing voor9

advertentie

Maakt bestaande vloeren warmer dan nieuwbouw dat comfort zo duurzaam kan zijn

nieuwe infraroodfoto’s: Nederlandse milieu-innovatie superieur

Een warme vloer en een flinke energiebesparing met bijna geen milieubelasting!

voor

Bestaande situatie: Onderin de woonkamer heerst een koude klamme zone. De onderkant van de vloer straalt veel te veel warmte uit naar de grond en funderingsmuren. Voeten en onderbenen koelen daardoor extra sterk af.

1979: Harrisburg: Geen kernenergie maar energiebesparen.

Na aanbrengen van Thermoskussens: De koude zone onderin is verdwenen. Zelfs onder de meubels is het relatief warm. De warmte is goed verdeeld. Het lek is gedicht. Uit een serie nieuwe infraroodfoto’s blijkt dat dit ook op de meest effectieve manier is gebeurd. Wanneer kruipruimtes met elkaar worden vergeleken dan blijken de Thermoskussens het warmteverlies naar onder duidelijk veel beter af te remmen, dan PUR- of EPS(piep)schuim of welke ander materiaal dan ook.

Dit kernongeluk maakte duidelijk dat forse energiebesparing de betere strategie is. Maar hoe bespaar je zo efficiënt mogelijk energie? Op zoek naar het antwoord vond Ton Willemsen het eerste opvouwbare isolatiemateriaal ter wereld uit. De filosofie: Waarom lucht in een fabriek verpakken als er overal gratis en genoeg lucht aanwezig is? Hij noemde zijn uitvinding het TONZON Thermoskussen. Het opvouwbare materiaal weegt met 60 gram per m² nog minder dan papier maar de sublieme werking in de praktijk blijft vriend en vijand verbazen. 31 jaar praktijkervaring laten veel positieve reacties zien als het gaat om comfortverbetering , energiebesparing en oplossing van vochtproblemen. Het Thermoskussen zelf weegt bijna niets, maar opgehangen onder een vloer (of een dak) en gevuld met lucht laat het bijna geen warmte door. De binnenkanten van de Thermoskussens zijn te beschouwen als flexibele thermosflessen en laten vrijwel geen stralingswarmte door. De bovenkant van het kussen is reflecterend waardoor de warmte gelijkmatig over de vloer wordt verdeeld. De lucht boven en in het kussen gedraagt zich als water in een boiler. Bovenin warm, naar onder toe wordt het langzaam kouder. Omdat de kussens zijn afgesloten kan ventilatielucht deze thermische gelaagdheid niet verstoren. Een 31 jaar oude uitvinding blijkt anno 2011 nog steeds met grote afstand de meest perfecte oplossing. Het is bovendien de enige oplossing met DUBO-Keur. Wat doen we er mee?

TONZON BV / Postbus 1375 / 7500 BJ Enschede / KvK 06044102 / tel. 053-4332391 / www.tonzon.nl

‘GroenLinks is vooral sterk in het inhoudelijke debat, maar dat slaat niet aan bij het heersende gevoelsdiscours’

wetende dat de meeste mensen door vast te houden aan hun gewoontes daar uit zichzelf niet zo gauw een bijdrage aan zullen leveren.’ Hetzelfde mechanisme doet opgeld bij besluitvorming van de overheid, zegt Van Tongeren. ‘Een groot argument voor het bouwen van kolencentrales is: maar we hadden altijd al kolencentrales, dat kennen we. Maar dat met die wind, dat is zo rommelig. En die lelijke windmolens overal in het landschap, dat hadden we vroeger niet.’

Ongelijke strijd Probleem is dat een groot deel van de kleine initiatieven het uiteindelijk niet redt en vastloopt op regelgeving, maar ook op gevestigde belangen. Het heeft geen zin om lokale initiatieven aan te moedigen als de grote jongens ondertussen ongestoord hun gang kunnen gaan. De Rijk: ‘Plat gezegd: we gaan het niet redden met de groep die braaf zonnepaneeltjes op het dak aan het schroeven is. Als er aan de andere kant kolen- en kerncentrales bij worden gebouwd, heeft het gewoon te weinig effect. Delta zegt letterlijk: laat de provincie maar leuke projectjes uitvoeren, dat geeft ons de ruimte om onze plannen voor de nieuwe kerncentrale uit te werken. Je kunt niet volstaan met alleen het goede na te streven, je moet ook bereid zijn om tegen het verkeerde te knokken.’ Ook het enorme verschil in omvang wreekt zich hier. Van Tongeren: ‘Het is een ongelofelijk ongelijke strijd. Een windmolen op je erf tegenover Shell en RWE. Het probleem is niet dat we over onvoldoende kennis of financiële middelen zouden beschikken. Het probleem is dat de gevestigde belangen zo groot zijn dat kleinschalige initiatieven van onderop nooit genoeg zullen zijn. Zelfs niet als álle burgers daaraan meedoen.’

Peer de Rijk

is erg sterk in inhoudelijke onderbouwing, maar in het huidige politieke debat doen argumenten er eigenlijk niet meer zoveel toe. Met onze rationele benadering bevestigen we alleen maar onszelf.’ Van Tongeren illustreert de aard van het huidige politieke debat aan de hand van de 130 km/u-snelwegen. ‘Mensen willen niet harder rijden omdat ze eerder thuis willen zijn. Ze willen harder rijden voor het gevoel van vrijheid in je auto, dat er geen betuttelende overheid is die zegt: dat is gevaarlijk. Het argument dat er dan meer verkeersdoden zullen vallen, zoals een gerenommeerd onderzoeksbureau heeft aangetoond, snijdt geen hout. Dan gaat het weer om cijfertjes, terwijl mensen gebruik maken van een gevoelsdiscours dat appelleert aan gevoelens van vrijheid en een overheid die mij niet de hele dag in de weg zit.’ Van Tongeren wil op zoek naar een nieuw GroenLinks-discours dat in het taalgebruik meer mensen bereikt: ‘En ik zou aan alle GroenLinksers willen vragen: denk mee!’ Misschien moet het af en toe ook wat minder netjes. Van Tongeren: ‘Je kunt zeggen: ga jij het dan maar uitleggen aan de ouders wiens kind net is doodgereden. Maar daar zijn wij te fatsoenlijk voor.’ De Rijk vult aan: ‘Niet alleen naar inhoud maar ook in vorm is het allemaal zo netjes. GroenLinks moet niet alleen mensen willen overtuigen met inhoud, maar ook de strijd opzoeken. En daarvoor één concreet punt aangrijpen, zoals die nieuwe kerncentrale.’ ‘En de gevolgen dichter bij de mensen brengen’, oppert Van Tongeren. ‘Want wie weet nu hoe een uraniummijn eruitziet? Dat willen we niet in Zeeland. Maar we willen wel uranium uit Kazachstan en Afrika.’ <

Gevoelsdiscours Sent, momenteel kandidaat voor de PvdA-fractie in de Eerste Kamer, vestigt nogmaals haar hoop op veranderingen aan de basis. ‘De burger voelt zich verweesd, zoals Pim Fortuyn het zo mooi zei. De overheid heeft ons beloofd dat de samenleving maakbaar is, maar we zijn bedrogen uitgekomen. Als burgers weer het gevoel hebben dat ze een bijdrage leveren, dan is er ook de hoop dat ze weer anders gaan stemmen.’ Hoe moet GroenLinks zich profileren om ook die groep aan te spreken? Hierin ziet Van Tongeren de grootste uitdaging van het moment voor GroenLinks. ‘GroenLinks GROENLINKS MAGAZINE / april 2011

Uranium Uraniumerts bevat 0,1 tot 2 procent uranium. Van dat uranium bestaat slechts 0,7 procent uit het splijtbare – en bruikbare – uranium-235 dat geschikt is voor de productie van splijtstofstaven; de brandstof voor kerncentrales. Daarvoor moet dit ‘U-235’ eerst in een fabriek verrijkt worden. Een 1300 MWe kernreactor consumeert ongeveer 33 ton verrijkt uranium per jaar. Daarvoor is dus jaarlijks 440.000 ton uraniumerts nodig. Dit erts bevat radioactieve stoffen zoals thorium, radium en radongas; maar ook giftige stoffen, zoals nikkel, cadmium, arseen en kwik kunnen aanwezig zijn. Vooral radon vormt een gevaar. Dit uraniumerts (de ‘tailings’) wordt naast de mijnen gedumpt. De westerse uranium leverende landen (Australië, Canada) kennen wetgeving die toeziet op het beheer van deze tailings. In Afrika is dit nog nergens het geval. > Zie www.wise-uranium.org

angs

tuimelen over elkaar heen. Het is zaak om los van de ‘waan van de dag’ te bedenken hoe op langere termijn de democratische ontwikkelingen gesteund kunnen worden. Twee GroenLinksers en een Syrische activist geven hun visie. door Marije Wilmink

et het tempo waarin de gebeurtenissen in het Midden-Oosten en NoordAfrika zich voltrekken, valt bijna niet te bepalen wat de meeste politieke prioriteit zou moeten hebben. Het ondersteunen van Egyptische oppositiepartijen in hun gang naar de eerste vrije verkiezingen? Voorkomen dat het VN-ingrijpen in Libië verwordt tot een volgende Irak-exercitie? De protestbewegingen in Syrië en Jemen empoweren?

Politieke educatie ‘We moeten waken voor naïviteit over deze golf aan revoluties.’ Aan het woord is Annie van de Pas, Midden-Oosten- en Noord-Afrikadeskundige voor het Wetenschappelijk Bureau van GroenLinks. ‘Veel mensen denken nu dat Egypte even snel democratisch wordt, maar dat is een waanidee. Een transitie van een dictatoriaal regime naar een stabiele democratie kost tijd. Daarin moet je willen investeren als internationale gemeenschap.’ Want daar waar dictatoriale leiders verdwijnen, moet een nieuwe politieke infrastructuur van de grond af opgebouwd worden. In Egypte hebben de meeste oppositiepartijen nog nauwelijks slagkracht. Van de Pas: ‘In de partijen die onder Mubarak iets probeerden, lag men voortdurend met 12

‘Het Westen past beschei denheid’

elkaar overhoop. De revolutie in Egypte is grotendeels voortgekomen uit civiele bewegingen en was vooral gericht op het wegkrijgen van Mubarak, niet op de democratische kansen daarna. Nu gaat het erom dat burgers politiek geschoold worden, dat politici leren hoe je het met elkaar oneens bent zonder elkaar de tent uit te vechten en dat een hervormingsagenda voor de langere termijn opgesteld wordt. Daar zie ik een rol voor Europa en westerse ngo’s.’

Neokoloniale valkuil Overigens past hen daarin vooral bescheidenheid. Van de Pas: ‘Je moet niet met een blauwdruk voor democratie of politieke participatie binnen komen walsen. Egyptenaren zitten daar echt niet op te wachten, nu ze zich eindelijk hebben ontworsteld aan een heerser die jarenlang door het Westen in het zadel is gehouden uit angst voor een democratie die niet in het westerse straatje past.’ Arjan El Fassed, Tweede Kamerlid met onder andere het Midden-Oosten in zijn portefeuille, ondervond die angst in de politieke praktijk. ‘In de Kamerdebatten zag je in plaats van blijdschap en actiebereidheid vooral veel bezorgdheid, want straks zouden er extremistische groepen aan de macht komen, en dan was het middel erger dan de kwaal. Notabene dezelfde retoriek die het regime gebruikte om haar alleenheerschappij goed te praten!’ Van de Pas: ‘Je kunt niet voor democratie zijn en vervolgens op de rem gaan staan omdat je bang bent dat het volk niet de juiste democratie kiest. Ja, de Moslimbroeders hebben zeer conservatieve opvattingen, maar er zijn heel wat Egyptenaren die deze delen. Een bijdrage aan democratisering vanuit Europa is alleen zinvol als we naast de grassrootsbeweging van de ‘Tahrir-jongeren” ook aanhaken bij dergelijke maatschappelijk gewortelde bewegingen. Zo niet, dan blijft Europese steun aan deze landen een elitaire aangelegenheid met te weinig impact.’

Koopman heerst GroenLinks heeft bij monde van onder andere El Fassed op diverse plekken gepleit voor een heroriëntatie op het Europese buitenlandbeleid. Tien jaar geleden stelde de Europese Raad dat het april 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

foto UPI Photo / eyevine/hollandse hoogte

De ontwikkelingen in het Midden-Oosten

stvoorbij aanknopen van politieke en economische betrekkingen met andere landen gekoppeld moest zijn aan mensenrechtencriteria en democratiebevordering. El Fassed: ‘In de praktijk is dat nauwelijks gebeurd. Het was een en al olie en wapendeals en voorkomen van migratie wat de klok sloeg. Ook in Nederland was het koopman heerst. Denk aan al het militaire materieel dat verkocht is aan Egypte, Libië en Saoedi-Arabië. De regering zegt: ‘Maar met dit soort materieel werd toentertijd geen mensenrechten geschonden.’ Dan heb je wel boter op je hoofd. Het is echt dringend noodzakelijk dat de EU een nieuwe visie op samenwerking ontwikkelt. Hoe ga je zorgen dat je de burgers steunt die staan voor dezelfde waarden als wij, en niet de regimes die hun burgers onder de voet lopen? En als je zo bang bent om oliebondgenoten te verliezen: ga werken aan energieonafhankelijkheid en investeer in duurzame energie.’

Syrische protestgezangen In Egypte, Tunesië en – fingers crossed – Libië is het nog niet gedaan met de ‘Arabische Lente’, zo meent Ammar Abdulhamid, een Syrische pleitbezorger van democratie die sinds 2005 in ballingschap leeft in de Verenigde Staten. Hoe onverwachts de golf aan revoltes ook mag lijken voor het Westen, in de hele regio is een enorme dorst naar verandering, stelt hij. ‘Bepaalde regimes denken nu nog dat ze het protest de kop kunnen indrukken met buitensporig veel geweld en repressie. Maar toch ben ik voor mijn eigen land hoopvol als het gaat om de mogelijkheid van een GROENLINKS MAGAZINE / april 2011

serieuze democratische omwenteling. We bevinden ons in een zeer pril stadium van revolutie, maar het gezang the people want to bring down the regime klinkt op steeds meer plaatsen. Mensen zetten zich over hun angst heen, en nu zijn er geen grenzen meer aan wat ze durven te doen. Voor mij maakt het niet uit, geloof het of niet, hoe snel of hoe langzaam de revolutie zich ontvouwt. Het gaat erom dat er jonge activisten zijn opgestaan die een voortrekkersrol vervullen. Zij moeten nu volwassen worden en leren van hun ervaringen, zodat ze, als het moment daar is, in staat zullen zijn om de politieke leiding van het land op zich te nemen.’

Barsten in het beeld Ook El Fassed ziet de jongeren in het MiddenOosten en Noord-Afrika als cruciale factor. ‘Het zal niet zonder slag of stoot gaan, maar die jongeren weten dondersgoed wat ze willen. De hamvraag is hoe wij ze als Nederland en als EU het beste kunnen steunen.’ Overigens is El Fassed niet alleen hoopvol over de revolutionaire ontwikkelingen in naam van Arabische jongeren. ‘Ik vind de Arabische Lente ook voor Nederland zelf belangrijk. Want die lente geeft een enorme barst in het stereotype beeld van Arabieren en moslims. Weg is het beeld van een volgzaam en extremistisch Midden-Oosten, als zwart gat waar nooit iets goeds vandaan zou komen. Misschien dat we nu eindelijk eens ophouden met ons terugtrekken achter de dijken en ons wentelen in angst voor de islam.’ < 13

s Nee, GroenLinks is niet de ondernemerspartij bij uitstek. Maar er zijn genoeg ondernemers die wel op GroenLinks stemmen. Dat bleek op 16 februari jl. in Den Haag waar ondernemerswerkgroep De Werkvloer een debat organiseerde met onder andere Bruno Braakhuis. Het Tweede Kamerlid was het eens met hoogleraar Ewald Engelen dat de overheid met haar maatregelen meer rekening zou moeten houden met de grootte van verschillende bedrijven. Maatregelen die goed zijn voor grote bedrijven, kunnen vervelend uitpakken voor eenmanszaakjes. > Zie Magazine.groenlinks.nl/ ondernemersdebat

Spoorplan GroenLinks wil dat de spoorboetes die de minister de NS oplegt, ten goede komen aan de reiziger. Dat is één van de vijf punten in het Spoorplan dat Tweede Kamerlid Ineke van Gent half maart presenteerde. Ze deed dat bij het Algemeen Overleg over spoorbeleid. Van Gent: ‘Niet de staatskas, maar de reiziger moet beter worden van boetes die spoorbedrijven opgelegd krijgen bij wanprestaties. Dat kan door de prestaties van NS te koppelen aan de tarieven: gaat de kwaliteit omlaag, dan gaat de prijs omlaag.’ De andere punten zijn: een spoorwaakhond voor (consumenten-)organisaties, meer en scherpere afrekencriteria, vaste klanten verwennen met bijvoorbeeld ‘gratis ov-miles’ en belangenorganisaties van reizigers mee laten beslissen bij aanschaf van nieuwe treinen.

foto Comhaontas Gras

Genoeg ondernemers

‘We stuiteren terug!’ De Ierse Groene partij Comhaontas Glas was tot voor kort regeringspartner, maar leed een dramatisch verlies bij de verkiezingen. De partij raakte op 26 februari jl. niet alleen alle zes zetels kwijt in de Dáil, de Ierse Tweede Kamer, maar bleef ook onder de 2-procentsgrens die vereist is voor overheidssubsidie. Daarmee eindigde het in 2007 begonnen regeringsavontuur slechter dan de somberste voorspelling. ‘We raakten verzeild in de vuurlinie van kiezers die een regering afstraften die zij verantwoordelijk houden voor de bankencrisis’, zegt Tommy Simpson, medeoprichter en voormalig bestuurder. Dat heeft iets onrechtvaardigs. ‘Vrijwel iedereen vindt dat de Groenen een degelijke bijdrage aan de regering hebben geleverd’, schreef de Irish Times, ‘al is het dan als lid van een van de meest impopulaire kabinetten in de geschiedenis van ons land.’ De grote winnaars

in Ierland, Labour en het centrumrechtse Fine Gael, werden het eens over een regeringsakkoord dat dieper in de openbare uitgaven snijdt dan enig ander na-oorlogs programma. Intussen zijn de Groenen begonnen met een overlevingsstrategie. ‘We hebben een enorme dreun gehad,’ verklaarde partijleider John Gormley tegenover de Irish Times, ‘maar we zullen ons herpakken. We zijn een partij met overtuigingen, waarden en een visie op de toekomst.’ ‘Ook de Duitse, Zweedse en Vlaamse Groenen werden op enig moment uit het parlement geduwd’, voegt Simpson toe. ‘Maar ze zijn allemaal teruggestuiterd.’ > Zie Magazine.groenlinks.nl/ iersegroenen

Drukbezocht congres Het partijcongres op 5 februari jl. in Utrecht kende met 1600 deelnemers, waarvan 1100 stemgerechtigd, een ongekend hoge opkomst. Reden daarvan was mede het ingelaste debat over de politiemissie naar Afghanistan. Met betrekking tot deze missie werden veel moties ingediend; andere moties gingen onder andere over een nieuwe kandidaatstellingsprocedure en linkse samenwerking. Femke Halsema hield haar afscheidsspeech als partijleider. Daarnaast koos het congres Tof Thissen tot lijsttrekker voor de Eerste Kamer. Belangrijke motie op het congres voor dit Magazine was de motie GroenLinks Magazine. Met 495 tegen en 449 stemmen vóór werd de motie verworpen die vroeg vast te houden aan tien gedrukte magazines per jaar. Het Magazine verschijnt sinds februari jl. zes keer per jaar, aangevuld met een tweewekelijkse digitale nieuwsbrief. Van het congres deed het Magazine verslag via de GroenLinks Nieuwsbrief. > Zie Magazine.groenlinks.nl/congres

april 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

kort

Het burgerinitiatief ‘Nederland krijgt nieuwe energie’ kreeg 45.939 steunbetuigingen, maar toch wees de commissie Burgerinitiatieven het af. De reden zou zijn dat over dit onderwerp in de afgelopen twee jaar in de Tweede Kamer al eens een besluit is genomen. Begin december vorig jaar kondigde minister Verhagen (Economische Zaken, Landbouw en Innovatie) namelijk aan dat het kabinet in februari 2011 een plan van aanpak voor de Green Deal aan de Kamer zal aanbieden. ‘De Green Deal bestaat nog niet, is nog niet eens behandeld, dus dat kun je nog geen besluit noemen’, zegt Paul Friedel, lid van het GroenLinkse Milieunetwerk. Samen met milieunetwerkleden van CDA, ChristenUnie, D66, GroenLinks, PvdA, SGP en VVD werkte hij mee aan het ‘Deltaplan nieuwe energie’. Een onderdeel van het plan is dat Nederland uiterlijk 2050 overgaat op duurzame energie en niet langer afhankelijk is van fossiele brandstoffen.‘Bovendien is ons plan zo breed, dat je dan altijd wel een punt kunt vinden waarover op de een of andere manier al eens een besluit is genomen’, zegt hij. De afwijzing betekent niet het einde van de samenwerking van de milieunetwerken uit de verschillende partijen. Friedel: ‘We willen nog steeds zoeken naar coalities om duurzaamheidvraagstukken op de agenda te krijgen. Dat kan ook op andere manieren, door Kamerleden in te seinen en door met maatschappelijke partners om de tafel te gaan.’ > Zie Magazine.groenlinks.nl/nieuweenergie

Weg met sekseregistratie Stop met het registreren van de sekse in paspoort en Gemeentelijke basisadministratie. Daarvoor pleit het Feministisch Netwerk van GroenLinks in haar manifest *Verplicht veld, dat zaterdag 19 maart jl. werd gepresenteerd met een paneldebat. Net als bijvoorbeeld seksuele voorkeur is sekse een privékwestie waar de overheid in principe niets mee te maken heeft, stelt de werkgroep. Jiro Ghianni, die in het debat de transgemeenschap vertegenwoordigde, verwacht dat afschaffing het leven van veel transgenders en interseksuelen een stuk makkelijker zou maken, omdat zij er in de dagelijkse praktijk veel last en discriminatie van ondervinden. > Zie Magazine.goenlinks.nl/sekseregistratie

GROENLINKS MAGAZINE / april 2011

foto Nelleke Lettinga

Burgerinitiatief afgewezen, wat nu?

Politiek kinderdictee 36 Leerlingen van zes Haagse scholen gingen op 23 februari in de Eerste Kamer de strijd aan in het eerste politiek dictee voor kinderen. Het dictee werd georganiseerd door GroenLinks Zuid-Holland, in de campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen. Winnaar was de 12-jarige Akram Kouta; met vijftien fouten presteerde hij beter dan de meeste ouders die meeschreven. Pieter van Diepen, de winnaar van het Groot Dictee der Nederlandse Taal van 2010, had het dictee opgesteld. Na het dictee volgende een kinderborrel met een aantal politici. ‘De inzet van de kinderen en ouders was geweldig. We willen het dictee vanaf nu ieder jaar gaan organiseren. Op die manier willen we het belang van goed onderwijs blijven benadrukken’, aldus op dat moment nog kandidaat-Statenlid Marijke Kleijweg.

Vendrik voorgedragen voor Rekenkamer Oud-Tweede Kamerlid Kees Vendrik is half maart door de Tweede Kamer voorgedragen als lid van de Algemene Rekenkamer. Dat bleek na een schriftelijke stemming, waarbij de GroenLinkser een grote meerderheid van de uitgebrachte stemmen kreeg: 117 van de 142. De andere kandidaten, bijzonder hoogleraar vergelijkende bestuurskunde Monica den Boer en oud-CDA-Tweede Kamerlid Jan Mastwijk, kregen respectievelijk 24 en één stem. De Algemene Rekenkamer controleert of de uitgaven van het Rijk rechtmatig en doelmatig

zijn. De 48-jarige Vendrik verwierf tijdens zijn twaalf jaar in de Kamer vooral bekendheid vanwege zijn kennis van financiële onderwerpen. Bij de Rekenkamer was een vacature ontstaan door het vertrek van oud-VVD-staatssecretaris Gijs de Vries; hij is per 1 januari jl. vertrokken naar de Europese Rekenkamer. De voordracht wordt ingebracht in de ministerraad, en geschiedt daarna bij Koninklijk Besluit. De zittende leden van de Algemene Rekenkamer zijn president Saskia J. Stuiveling (PvdA) en Gerrit de Jong (CDA).

Gelderland en Limburg en een zetel

foto michiel wijnbergh

Met een zetel erbij in Noord-Brabant, eraf in Zeeland is het saldo van de Provinciale Statenverkiezingen voor GroenLinks positief. En dat was niet waar iedereen voor 2 maart op had durven hopen. door Annet de Kruijf

Provinciale Staten

Opluchting O

pluchting, dat is het woord dat Eerste Kamerfractievoorzitter Tof Thissen gebruikt als hij zijn gevoel – en dat van de andere GroenLinksers – tijdens de uitslagenavond van de Provinciale Statenverkiezingen beschrijft. ‘De discussie rond Kunduz en het feit dat we daardoor in de peilingen achteruit waren gegaan, maakten het van tevoren heel spannend. Overal waar we tijdens de campagne kwamen, werd in eerste instantie over de provincie Kunduz gepraat. Dan pas over de Eerste Kamer en dan met pijn en moeite over de twaalf provincies van Nederland. Maar tijdens de verkiezingsdag bleek dat we het vertrouwen van een groot deel van de achterban toch hebben weten te herstellen. We zijn zelfs licht gegroeid, dat is fantastisch toch.’ Als op 23 mei de GroenLinkse Statenleden hun 16

plicht doen en op hun eigen partij stemmen, krijgt Thissen er hoogstwaarschijnlijk vier collega’s bij in de Eerste Kamer: Tineke Strik, Marijke Vos, Ruard Ganzevoort en Margreet de Boer. Bovendien komt er op basis van deze uitslag, als er verder geen rare dingen gebeuren, op 23 mei een Eerste Kamer waarin de kabinetspartijen geen meerderheid hebben. Zullen Thissen en zijn oppositiegenoten deze macht van de meerderheid gebruiken om het kabinet zo snel mogelijk te laten struikelen? ‘Als het kan graag. Maar ik vind wel dat je dat moet doen in de lijn zoals de Eerste Kamer bedoeld is’, zegt Thissen. ‘In eerste instantie gaat het in de Senaat om het toetsen van de kwaliteit van wetgeving. Het moet niet zo zijn dat de Eerste Kamer nu de wet gaat schrijven, we moeten elk wetsvoorstel op z’n merites beoordelen.’ Maar er is een ander groot voordeel. Bij beapril 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

over lichte winst langrijke dingen waarvan het kabinet vermoedt dat de gedoogpartij niet akkoord gaat, zal zij in een vroeger stadium niet alleen bij Tweede Kamerfracties maar ook bij Eerste Kamerfracties polsen hoe zij er tegenover staan. Het zou ook zo kunnen lopen dat het kabinet na bijvoorbeeld een half jaar merkt dat het steeds tegen een muur aanloopt. En dat zij dan zelf de conclusie trekt dat het niet meer werkt.’

Feest Het grootste GroenLinks-feest speelde zich op 2 maart af in Noord-Brabant. De winst van 1,8 procent en negen Brabantse gemeenten in de top tien van gemeenten met de grootste stijging (zie pagina 19), is volgens velen voor een groot gedeelte te danken aan de 23-jarige lijsttrekker Paul Smeulders. Zelf zegt hij bescheiden dat het GROENLINKS MAGAZINE / april 2011

feit dat hij ‘jong en fris’ is ‘misschien mensen heeft weten te mobiliseren’. De winst schrijft hij met name toe aan de strijd tegen megastallen – vooral op het platteland trok GroenLinks meer kiezers dan ooit – en de flitsende 3D-campagne waarbij GroenLinks Brabant zoveel mogelijk gebruik maakte van alle social media. GroenLinks Brabant won zelfs de prijs voor beste provinciale website. Smeulders: ‘Samen met de PVV hebben wij de meeste nieuwe kiezers naar het stembureau getrokken, dus waarschijnlijk ook veel jongeren. Dat is wel heel erg gaaf.’ In huize

Vooral op het platteland trok GroenLinks meer kiezers dan ooit 17

foto michiel wijnbergh

in 2011 wel. Als belangrijkste les voor de toekomst noemt Rengers het beter overbrengen van de boodschap: ‘Voor ons is groene economie heel belangrijk. Dat moeten we duidelijker uitleggen, het liefst in oneliners.’

Spannend

Smeulders was het overigens dubbel feest omdat de twee jaar oudere broer van Paul, Stijn, voor de PvdA in de Staten werd gekozen. ‘Mijn ouders zijn blij dat we allebei gekozen zijn,’ lacht Paul, ‘zodat niet een van de twee jaloers op de ander hoeft te zijn.’

Verdriet Tegenover de blijdschap in Noord-Brabant stond het verdriet van de buren in Zeeland, waar na de zetel verlies Leen Harpe in een eenmansfractie terechtkomt. Voor verdere toelichting verwijst hij naar bestuurslid Reint Rengers, een van de leden van de commissie die een analyse maakt van het electorale verlies. Die analyse zal in de Zeeuwse ledenvergadering van 2 april besproken worden. Geheel onverwacht was het verlies niet, zo bevestigt Rengers. Er speelde nogal wat in de afgelopen maanden: gedeputeerde Marten Wiersma lag onder vuur door zijn optreden in een Zemblauitzending over het chemiebedrijf Thermphos en fractievoorzitter Harpe werd verdacht van huisvredebreuk in de woning van zijn ex-vrouw. Deze twee gebeurtenissen spelen een belangrijke rol in de analyse. Maar Rengers noemt meer redenen: de campagnebereidheid van veel afdelingen viel tegen en als coalitiepartij is het sowieso moeilijk om alle kiezers te behouden. Bovendien deed de Partij voor de Dieren in 2007 niet mee en

‘We gaan uithuilen en dan met veel zin weer opnieuw beginnen.’ 18

Het spannendst was het in Gelderland waar op de uitslagenavond nog geen zekerheid was over de extra zetel. Pas op maandag kwam de bevestiging dat de partij een vierde zetel gewonnen had. Voor lijsttrekker Wouter van Eck reden om ‘heel erg blij te zijn’. Een lichte winst noemt hij sowieso reden tot blijdschap, ‘maar de vierde zetel is pas een echte beloning voor alle inzet’. Net als in Noord-Brabant werd ook in Gelderland de grootste winst geboekt op het platteland, in Gelderland met name in de gebieden die relatief dicht bij de steden liggen. Van Eck noemt het verzet tegen megastallen en het aanleggen van extra snelwegen als mogelijke verklaringen voor de winst. In de GroenLinks-bolwerken Nijmegen en Wageningen verloor de partij licht. ‘Dat zie je in alle GroenLinkse kernplaatsen terug, dat is dus niet typisch voor Gelderland’, zegt Van Eck (zie pagina 19). ‘Gelukkig hebben we GroenLinks op de kaart weten te zetten in plaatsen waar we tot nog toe niet zo sterk waren.’

Coalitievorming Dat de winst zal resulteren in een plek in het college hoopt Van Eck natuurlijk wel, maar er zijn meerdere opties met de VVD als grootste partij. ‘We zijn nog in de race om mee te doen aan een mogelijke Paars-plusoptie, ik schat de kans in op één op drie. Ook in Noord-Brabant is de VVD de grootste partij. Smeulders is trots dat hij al drie keer langs geweest is bij informateur Hans Wiegel. ‘Dat was bijzonder om mee te maken.’ Maar de VVD koos uiteindelijk om te onderhandelen met PvdA, CDA en SP. ‘Een zeer onlogische optie’ volgens Smeulders, ‘want dan heb je een college vol verliezers’. In Zeeland is een college met GroenLinks voor de komende jaren in ieder geval verleden tijd. Maar Rengers blijft optimistisch. ‘Uiteindelijk kwamen we 900 stemmen tekort voor een tweede zetel, dat is niet zo heel veel. We gaan uithuilen en dan met veel zin weer opnieuw beginnen.’ < Voor actuele informatie over collegevorming in de provincies, lees de GroenLinks Nieuwsbrief. Zie verslag van de uitslagenavond: > Magazine.groenlinks.nl/uitslagenavond

april 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

Cijferanalyse

‘Provinciaalse’ uitslag De discussie vooraf ging vooral over nationale politiek en de krachtsverhoudingen in de nieuwe Eerste Kamer. Toch heeft, als lokale GroenLinks-scores een maat zijn, de kiezer op 2 maart opvallend ‘provinciaals’ gestemd. De hoogste winst ten opzichte van 2007 boekte de partij in Brabantse gemeenten, waarvan er negen voorkomen in de top tien. Enige uitzondering is Terschelling, dat met 4,8 procent bovenaan eindigde – wat hoogstwaarschijnlijk te maken heeft met de krokusvakanties van een bepaalde lifestylecategorie kiezer. Een waarschijnlijke verklaring voor het Brabantse succes zijn de spraakmakende acties die de provinciale fractie afgelopen jaren voerde tegen ondermeer megastallen en de verkoop van de provinciale elektriciteitsmaatschappij. Ook de gemeenten waar de partij het meest verloor, zijn provinciaal geconcentreerd: van de onderste tien liggen er vier in Noord-Holland, waar GroenLinkscommissaris Harry Borghouts moest opstappen vanwege een declaratieaffaire, en twee in Zeeland, waar verschillende incidenten de gemoederen beroerden (zie hoofdverhaal). In beide gevallen verloren ook de belangrijkste coalitiepartners in de Staten. Voor de Noord-Hollandse daling zijn echter ook andere verkla-

ringen aangedragen. Omdat die daling sterk rond Amsterdam is geconcentreerd, denken sommige analisten dat het verlangen van de kiezers daar meespeelde om van de PvdA, geleid door voormalig Amsterdams burgemeester Cohen, de grootste partij te maken. Anderen zien een ‘Kunduzeffect’: met name migranten, sterk vertegenwoordigd in de hoofdstad, zouden zich vanwege steun aan een militaire missie naar dit gebied van GroenLinks hebben afgekeerd. Dat effect zou ook kunnen verklaren waarom de partij buiten Noord-Brabant in vrijwel alle grote steden – waar veel migranten wonen – verlies leed.

HOOGSTE SCORES* plaats

winnaar

score GL

Utrecht

PvdA (20,5%)

17,0%

Wageningen

PvdA (19,4%)

16,0%

Bunnik

VVD (22,6%)

14,2%

Nijmegen

PvdA (20,4%)

14,2%

Amsterdam

PvdA (29,1%)

12,7%

Leiden

D66 (18,8%)

11,4%

Ubbergen

PvdA (17,8%)

11,3%

Groningen

PvdA (24,2%)

11,2%

Culemborg

VVD (19,6%)

11,0%

Terschelling

VVD (26,8%)

11,0%

LAAGSTE SCORES*

Topscores haalde de partij ditmaal in gemeenten waar de PvdA de grootste werd, gevolgd door D66 en VVD. Het slechtst scoorde ze in de bible belt: in elf van de vijftien gemeenten in de staart van de ranglijst is de SGP de grootste. Hekkensluiter is wederom Urk, waar niettemin het aantal GroenLinks-stemmers vervijfvoudigde; in 2007 was het er precies één. Lin Tabak

plaats

winnaar

score GL

Urk

SGP (46,1%)

0,1%

Renswoude

CDA (32,2%)

1,0%

Bunschoten

CDA (29,3%)

1,1%

Goedereede

SGP (27,9%)

1,2%

Reimerswaal

SGP (35,4%)

1,2%

Staphorst

SGP (33,9%)

1,2%

Teylingen

VVD (31,3%)

1,2%

Tholen

SGP (27,9%)

1,2%

Rijssen-Holten

SGP (27,8%)

1,4%

Aalburg

ChristenUnie-SGP

1,5%

Dirksland

SGP (27,7%)

1,5%

Hardinxveld-G’dam

SGP (22,4%)

1,5%

Nieuw-Lekkerland

SGP (30,7%)

1,6%

Nunspeet

SGP (27,2%)

1,6%

Neder-Betuwe

SGP (32,7%)

1,7% *Bron: ANP

HOOGSTE WINST* plaats

score GL

Terschelling

11,0%

4,1%

Oostzaan

7,0%

Laarbeek

6,5%

3,5%

Waterland

7,9%

4,9%

Boxtel

7,0%

2,9%

Amsterdam

12,7%

4,6%

Eersel

5,7%

2,9%

Binnenmaas

3,6%

4,3%

Son en Breugel

6,3%

2,7%

Goes

5,5%

3,4%

‘s-Hertogenbosch

9,6%

2,6%

Diemen

7,7%

2,8%

Vught

8,1%

2,6%

Montfoort

8,0%

2,5%

Goirle

7,1%

2,5%

Wormerland

7,1%

2,5%

Haaren

6,3%

2,5%

Groningen

Geertruidenberg

6,0%

2,5%

Oud-Beijerland

GROENLINKS MAGAZINE / april 2011

winst t.o.v. 2007

ZWAARSTE VERLIEZEN* plaats

score GL

11,2% 5,4%

verlies t.o.v. 2007 8,3%

2,3% 2,3%ANP * Bron:

foto Margot Scheerder

Acht jaar Femke aan het stuur

Onder links: Halsema met voorganger Paul Rosenmöller tijdens ‘Discussie in de tent’ (2007), waar over het nieuwe beginselprogramma werd gedebatteerd

foto Margot Scheerder

Onder rechts: Feestvreugde na de goede resultaten van de EU-verkiezingen in 2009

GroenLinks verkiezingstournee in 2006

foto Margot Scheerder

Valentijnskaarten voor vluchtelingen in het AZC te Apeldoorn (2006)

foto Margot Scheerder

Lancering van het initiatief Linkse Lente; een nieuw, progressief geluid in de aanloop naar de verkiezingen van 2006

Femke Halsema trad in 2002 aan als fractievoorzitter van GroenLinks. Nu, acht jaar later, is ze partijleider af. GroenLinks Magazine maakt de balans op. Waarvoor kreeg Femke de meeste waardering, uit welke hoek waaide de voornaamste kritiek? Wat was haar bijdrage aan de praktijk & theorie van de partij, en welke sporen laat ze na in het Nederlandse politieke landschap? Een vijftal heren uit dat politieke landschap buigt zich over die laatste vraag. Ook is er natuurlijk aandacht voor de imagebuilding rond Femke; iets wat bij een vrouwelijke politiek leider nu eenmaal erg nauw luistert. Maar allereerst maakt Dick Pels, directeur van het Wetenschappelijk Bureau Groen Links, de eindbalans op van de door Femke ingezette ideologische koerswending. Een koers waar anderen, zo vindt Pels, nu de volgende stap in moeten zetten.

april 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

vrijheid Halsema’s

Een van de schaarse intellectuelen in de politiek, die voortvarend de verdediging van de vrijzinnigheid tegenover het nieuwe conservatisme op zich nam – zo karakteriseert Dick Pels Femke Halsema. Het is nu aan haar opvolgers om het GroenLinkse emancipatie-ideaal een stap verder te brengen met een moreel beschavingsproject. door Dick Pels

et is raar om over haar te moeten spreken in de verleden tijd, maar Femke Halsema ‘was’ GroenLinks (gelukkig is er nog een leven na de politiek). Zij viel als ‘politiek merk’ niet alleen samen met, maar was ook populairder dan de politieke vereniging die zij tot december vorig jaar leidde. Ook GroenLinks-kiezers stemmen immers liever op een persoon dan op een partij. Als debater was ze in en buiten de Kamer onovertroffen en gevreesd. Als een van de schaarse intellectuelen in de politiek, die boeken las en er tijdens haar leiderschap zelf een drietal schreef, belichaamde zij het zeldzame verbond tussen passie en intelligentie dat de politiek tot een waarlijk hoog ambacht maakt. Ze was leidend in de ideeënvorming van haar partij en moedig in de verdediging van de vrijzinnigheid tegenover het nieuwe conservatisme. Halsema dwong respect af voor GROENLINKS MAGAZINE / april 2011

het metier door het ‘met trots, zwier en ernst’ te hanteren – zoals de Nijmeegse historicus Remieg Aerts de ideale politicus karakteriseert. Maar de politiek is ook een kermis der ijdelheid, zeker voor iemand die naar eigen zeggen altijd ‘dwars en behaagzuchtig’ is geweest. De huidige dramademocratie bombardeert leidende politici onvermijdelijk tot tv-celebrities, wier leven door macht en roem en dus door een permanente achtervolging van het journaille wordt getekend. De onbetwiste twitterkoningin van Den Haag zag er niet tegenop om haar leven te delen met honderdduizend anderen. Robert Oey, maker van de film De leugen over de uitburgering van Ayaan Hirsi Ali en de val van Rita Verdonk (een gebeurtenis waarin zijn partner Femke Halsema een belangrijk aandeel had), zegt over de beweegredenen van politici: ‘Als de maskers af zijn hoop ik dat zichtbaar wordt dat politici mensen zijn die meer nog dan anderen gelijk hopen te hebben en

‘Femke kon goed schakelen tussen de korte- en langetermijnagenda. Zij deed niet alleen mee aan het Haagse spel, maar was ook ideologisch geïnteresseerd in de positionering van de partij. Ze schrok er niet voor terug om moeilijke keuzes te maken, ook al leidde dat soms tot botsingen – met de partij of delen van de partij. In deze tijd waar alles complexer is geworden, met meer netwerken dan hiërarchische structuren, heb je meer lef nodig voor visionair leiderschap. Femke heeft haar sporen verdiend door haar denken over vrijzinnigheid en haar verdediging van de vrijheid van meningsuiting, ook als het om mensen gaat die echt andersdenkend zijn. Zij deed dat met Ayaan Hirsi Ali, maar ook met LPF’ers of de PVV. Zij bewaakte altijd een grens ten aanzien van hoe je andere mensen kwalificeert. Femke is een van de weinige mensen die ik in mijn leven ben tegengekomen, die heel goed denkend kan spreken; in volzinnen kan blijven praten terwijl er geïmproviseerd wordt. Dat heeft te maken met taalbeheersing, maar ook met kunnen omgaan met stress. Het is een zware baan, die heel belastend kan zijn. Je wordt een publieke figuur, wat door de verharding van de afgelopen jaren heel vervelend kan zijn. Dan zijn het echt hondenjaren.’ Tom van der Lee – voormalig hoofd voorlichting GroenLinks

De partijleider en haar critici Femke Halsema zeilde tegen de maatschappelijke wind in: tegenover het groeiende rechts-populisme stelde zij een links-liberaal ideaal. Maar binnen haar eigen partij moest de partijleider zich soms staande houden tegen zware kritiek. De grootste weerstand ontstond in 2005 door Vrijheid eerlijk delen, Halsema’s vrijzinnige sociaaleconomische agenda. Henk van der Kolk, voorzitter van FNVBondgenoten en tot 2005 lid van GroenLinks, stelde toen dat Halsema in haar sociaaleconomische analyse ‘regelrecht in sommige valkuilen stapt die de neoklassieke ideologen hebben gegraven’. Nadat Halsema in 2007 voor de vierde keer verkiezingen had verloren én de boot had afgehouden tijdens de formatiegesprekken, zwelde de kritiek in de partij aan. Kritisch GroenLinks, een groep van gemeenschapsgeoriënteerde GroenLinks’ers, pleitte voor een open debat over de politieke koers. De manier waarop Halsema het roer had omgezet, verwonderde velen. Zo ook Diana de Wolff, GroenLinksleider in de Senaat: ‘Kennelijk wilde Halsema haar politieke leiderschap tonen door vanuit splendid isolation met een nieuwe koers te komen.’ Binnen GroenLinks werd een partijbrede discussie opgezet over het nieuwe beginselprogramma, zoals Kritisch GroenLinks had gevraagd. Halsema richtte zich ondertussen op een nieuw project: het boek Geluk! waarin ze haar liberale koers nuanceerde. Het schrijven van het boek gaf Halsema nieuw politiek elan. GroenLinks behoorde bij de Europese, gemeenteraads- en Tweede Kamerverkiezingen tot de winnaars, en Halsema was onder linkse kiezers populairder dan ooit. De kritiek binnen de partij verstilde. Simon Otjes

te krijgen, en vooral azen op liefde. Iedereen moet van ze houden, telkens opnieuw. Dat geldt voor Ayaan, Rita en ja, dat geldt ook voor Femke’ (NRC Handelsblad, 3 september 2010).

Antwoord op rechtse uitdaging De betekenis van Halsema als prominent ideeënpolitica kan niet goed worden begrepen los van het politieke kantelmoment 2002 en de jaren van harde politieke polarisatie die erop volgden. Haar leiderschap was een direct gevolg van het terugtreden van Paul Rosenmöller in de nasleep van de moord op Pim Fortuyn. Net als Wouter

Halsema behoorde tot de generatie politici die de eerste klappen opving van de populistische doorbraak

Bos en Alexander Pechtold behoorde zij tot een nieuwe generatie progressieve politici, die (samen met veteraan Jan Marijnissen) de eerste klappen opving van de populistische doorbraak. Halsema was daarbij beter uitgerust en sterker gemotiveerd om een ideologische vernieuwing in te zetten die een antwoord kon zijn op de nieuwe uitdaging van rechts. Zij kon daarbij teruggrijpen op het ideaal van de ‘sociale vrijheid’ dat bij het ontstaan van GroenLinks in 1990 was geformuleerd. Maar Halsema gaf er een unieke vrijzinnige wending aan die GroenLinks, naast het D66 van Pechtold, in positie bracht als de meest uitgesproken tegenpool van de nationaal-populistische partijen van Fortuyn, Verdonk en Wilders. Het sleutelstuk van die wending is het artikel ‘Vrijzinnig links’, dat in 2004 verscheen in De Helling. Vanwege misverstanden rond de term (sociaal-) liberalisme switchte Halsema al spoedig naar etiketten als vrijzinnigheid en sociaal-individualisme. Terwijl Rosenmöller nog kritiek had uitgeoefend op de ‘eenzijdige oriëntatie op het autonome individu’ en vond dat de individualisering ‘deels te ver was doorgeschoten’, greep Halsema enthousiaster terug op de verworvenheden van de jaren zeventig en pleitte voor verdergaande emancipatie en een ruimere keuzevrijheid, vanuit de gedachte dat ‘de belofte van de individualisering’ nog lang niet was ingelost. Toen zij dit ook vormgaf in een vrijzinnige visie op de arbeidsmarkt en de sociale politiek in het samen met Ineke van Gent geschreven manifest Vrijheid eerlijk delen (2005) kwam dit haar niet alleen te staan op de titel ‘Liberaal van het Jaar’, toegekend door de VVD-jongeren, maar ook op verwijten van ‘verrechtsing’ en ‘neoliberalisme’ in eigen kring, geuit door de socialisten van Kritisch GroenLinks en de gemeenschapsdenkers van De Linker Wang. Opvallend was ook de reactie van de conservatieve socioloog J.A.A. van Doorn, die vreesde dat Halsema met haar initiatief te vroeg kwam. ‘De zuigkracht van het conservatieve liberalisme is momenteel te krachtig om kritische tegengeluiden, laat staan oppositionele standpunten, veel kans te geven’, schreef hij in De Helling. Dat de conservatieve revolutie nog maar net begonnen was, zoals Van Doorn vaststelde, heeft Halsema inderdaad tot haar chagrijn ondervonden. In de zomer van 2010 strandden de onderhandelingen over een kabinet waaraan GroenLinks had

1996: Redacteur De Helling van GroenLinks. Werkt nog bij Wiarda Beckman Stichting van PvdA

1995: In contact met o.a. Kees Vendrik na debat over progressieve samenwerking 22

19 mei 1998: Tweede Kamerlid voor GroenLinks

1997: Vertrekt bij PvdA

april 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

foto anp

kunnen deelnemen, waarna spoedig het meest rechtse kabinet ooit werd gevormd. De historicus Dik Verkuil wijst terecht op een ‘tragische parallel’ tussen Halsema en haar voorganger, die beiden als politicus groot gezag hadden opgebouwd, maar ‘strandden vóór ze het beloofde land van de Trêveszaal mochten binnengaan’.

Haken en ogen aan het vrijheidsideaal Vrijheid is een allemansvriend, zoals opnieuw blijkt uit de naamgeving van partijen zoals de PVV, die onze grondrechten en burgervrijheden reserveert voor Henk en Ingrid maar aan Ali en Fatima ontzegt. Halsema heeft geprobeerd om het vrijheidswoord terug te winnen voor links, maar het is de vraag of ‘vrijheid als ideaal’ niet meer haken en ogen heeft dan zij zich heeft gerealiseerd. Zoals opnieuw blijkt uit haar verzamelde opstellen in Zoeken naar vrijheid (2011) is Halsema het meest welsprekend en overtuigend als zij opkomt voor het vrije woord, de godsdienstvrijheid, de vrijheid om anders te zijn, de rechtsstaat en democratie. Maar zij is het individualisme en anarchisme van de jaren zeventig blijven idealiseren, en heeft te weinig beseft dat deze inmiddels een duistere zelfkant hebben laten zien die rechtstreeks verantwoordelijk is voor de ‘hyperconsumptie, haast en hufterigheid’ die

Femke Halsema vraagt Maxime Verhagen tijdens de algemene beschouwingen in 2006 of hij de ziektekosten nog eens door kan rekenen.

zij in haar boek Geluk! (2008) aan de kaak heeft willen stellen. De kiemen van de huidige gezagsen cultuurcrisis liggen wel degelijk ook in die ongehoorzame jaren, en zijn lang niet alleen te wijten aan de pervertering van het ‘goede’ sociale en morele individualisme van de jaren zeventig door het ‘slechte’ marktindividualisme van de jaren tachtig en negentig. Dit idealisme kleurt ook het emancipatie-ideaal dat GroenLinks uitdraagt. Terecht is Halsema sterker het individualistische karakter ervan gaan benadrukken, zoals in haar meest recente bijdragen over de godsdienstvrijheid. Maar het emancipatie-ideaal blijft onaf wanneer het zich beperkt tot het scheppen van gelijke kansen op vrijheid en individualiteit, met name via het onderwijs en de arbeidsmarkt, en geen morele invulling geeft aan het idee van het goede leven waartoe die vrijheidskansen moeten leiden. Emancipatie, individualisme en zelfontplooiing leiden niet vanzelf tot goed gedrag, en de definitie van wat het beste is voor mensen kun je niet alleen aan hun eigen soevereine inzicht overlaten. Halsema gaat er te gemakkelijk van uit dat ‘vrijheid eerlijk delen’ en

‘Femkes leiderschap liet een interessante en wel heel bijzondere combinatie van zakelijke en ethische competenties zien. Zij wilde altijd precies weten waar het om ging, maar deed met die kennis dan meer dan constateren dat haar informatie de betere of de juistere was. Zij was altijd op zoek naar de betere alternatieven. Dat gaf haar opstelling karakter. Ik heb één keer gedacht: nu blijft zij steken in alleen maar navragen, dat was bij het debat over de film Fitna. Ik bracht een feitelijke correctie aan op iets dat Wilders naar voren had gebracht en gaf daarbij opening van zaken, maar toch volhardde Femke in haar mening dat de ene bewering tegenover de andere stond. Ik denk dat zij daar beter haar eigen conclusies had kunnen trekken. Femke laat ons een hoog niveau van parlementariërschap na. Met haar achtergrond in de criminologie heeft zij in veel debatten over Justitie een doordachte bijdrage geleverd. Zij heeft dat weten te verbinden met eigen initiatieven. Ik hoop dat haar wetsvoorstel om het mogelijk te maken wetten te toetsen aan de in de grondwet verankerde grondrechten het ook in tweede lezing haalt. Een van mijn laatste markante gesprekken met Femke speelde zich af toen zij zich terecht zorgen maakte over een rechtstreekse politieke invloed van de PVV op een nieuw kabinet. Femke heeft toen contact met mij gezocht om duidelijk te maken dat er alternatieven waren. Ze liet blijken dat nieuwe, niet eerder gedachte politieke wegen ook tot de mogelijkheden behoorden. Helaas heeft dat gesprek geen effect meer gehad. Maar van belang blijft dat die alternatieven er wel waren, en dat is precies wat Femke in haar hele politieke loopbaan wilde laten zien.’ Ernst Hirsch Ballin – voormalig CDA-minister van Justitie en Binnenlandse Zaken

November 2002: Wordt na vertrek Paul Rosenmöller fractievoorzitter. Congres kiest Halsema tot lijsttrekker met 97,6% van de stemmen 2002: Start initiatiefwetsvoorstel constitutionele toetsing wetten

GROENLINKS MAGAZINE / april 2011

22 januari 2003: Verkiezingen Tweede Kamer, 8 zetels. Verlies ‘valt mee’ 23

Zonder morele invulling blijft het emancipatie-ideaal onaf

individualisering vanzelf leiden tot betrokkenheid, zelfbeheersing en sociaal verantwoordelijk gedrag. De risico’s van een dergelijk voorwaardenscheppend beleid is dat het morele project leeg blijft en de linkse cultuurkritiek door een antipaternalistische reflex wordt verlamd.

Moreel project Halsema is over moraliseren altijd ambivalent geweest. Herhaaldelijk heeft ze gezegd dat GroenLinks als vrijzinnige partij daaraan ‘een broertje dood’ had en dat ‘het geheven vingertje’ mensen niet van levensstijl zou doen veran-

‘Femke heeft het als leider van GroenLinks aangedurfd om tegen een deel van de eigen achterban in te gaan. Zij heeft een vernieuwende, vrijzinnig links-liberale koers bepleit, waar zij op grond van intellectuele afwegingen op uitkwam. Een electorale doorbraak heeft ze niet bereikt en ook regeringsdeelname is niet gelukt. Alhoewel dat er vorig jaar best in zat; ik hield mijn hart vast. Het incident dat mij het meest heeft teleurgesteld was de hostierel. Een priester in Den Bosch weigerde de hostie aan twee homo’s. Het is al 2000 jaar staande praktijk in de rooms-katholieke kerk dat homoseksualiteit als levenswijze strijdig wordt geacht met de visie van de kerk op het leven in de genade, maar Femke vond dat de overheid op dit punt moest ingrijpen in het interne leven van de kerk. Dat is aantasting van de vrijheid van godsdienst. Dit soort tegenstellingen hebben we ooit uitgesproken tijden een gezamenlijk optreden voor een grote zaal studenten in Delft. Na afloop kwamen we, gezeten op een Chesterfield, tot de conclusie dat er belangrijker dingen in het leven zijn dan politiek, zoals je kinderen of de poëzie van Brodsky. Het was voor het eerst dat ik met iemand anders uitsprak dat er dingen zijn die boven het politieke uitstijgen. Voor mij, als veel te laat geboren CHU-er, is dat nog niet eens zo moeilijk om te erkennen, maar van haar als progressieve politica vond ik het heel bijzonder.’ Bart Jan Spruyt – voorzitter van de conservatieve Edmund Burke Stichting

September 2003: Zwangerschapsverlof

deren. Anderzijds gaf ze toe dat politiek ‘nooit helemaal zonder moraliseren’ kon, maar dat we de burger eerst tot goed gedrag moesten proberen te verleiden. Sterker nog, politiek en moraal hoorden bij elkaar: ‘Door te moraliseren over maatschappelijke wrijvingen en sociale misstanden beïnvloeden wij het dagelijks verkeer tussen mensen’. In een volgende stap in het GroenLinkse streven naar emancipatie moeten we de vrijzinnigheid verbinden met een moreel beschavingsproject. Alleen dan kunnen we de vrijheid en het individualisme daadwerkelijk moreel en sociaal maken. Dat is geen terugtocht naar de ouderwetse sociaaldemocratie of het sociaal-christelijke gemeenschapsdenken, maar een ethische verdieping van de vrijzinnig-linkse politiek die Femke Halsema heeft ingezet. < > Een uitgebreidere versie van dit stuk verschijnt op 25 juni in het zomernummer van De Helling

Maart 2005: Pleit voor linkse samenwerking: de Linkse Lente als antwoord op de rechtse winter

Zomer 2004: Start ideologische discussie met artikel Vrijzinnig links 24

april 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

Progressief vuur Kees Vendrik, twaalf jaar Tweede Kamerlid voor de partij, over de jaren van Femke Halsema: hét gezicht van GroenLinks. door Kees Vendrik

H Winst voor GroenLinks bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2010

et zal 1995 zijn geweest. Femke Halsema, toen stafmedewerker van het wetenschappelijk bureau van de PvdA, verschafte in Buitenhof tekst en uitleg over haar rapport inzake criminaliteitsbestrijding. Ze maakte hoffelijk en genadeloos de kachel aan met de heersende trend naar steeds meer repressie. Ze maakte grote indruk en toonde intellectuele kracht, debatvaardigheid en stijl. Een politica. Deze hardnekkige liefde voor de rechtstaat heeft haar nooit meer verlaten. Welhaast vanzelfsprekend trad ze in 1998 aan als woordvoerder justitie in de Tweede Kamer. Voor GroenLinks. De oorverdovende stilte in de PvdA na een bizar optreden van politie en justitie tijdens de Europese top

‘Femke gaf zowel richting aan de inhoudelijke discussie in de Kamer als binnen GroenLinks, en die combinatie doen weinig fractievoorzitters haar na. Zij hield een krachtig pleidooi voor een progressief program waarin vrijheid en sociaal individualisme voorop staan. Op het gebied van milieubeleid nam ze wel erg veel afstand van het moraliseren. Je kunt niet helemaal zonder, denk ik dan. En Femke was soms ook wel erg kritisch over het paternalisme van de sociaaldemocratie. Haar verdediging van de rechtsstaat in het bredere perspectief van haar zoeken naar vrijheid zullen we nog node gaan missen. Niettegenstaande het beeld dat sommigen van haar hebben, verdedigde Femke godsdienst als inspiratiebron, mits – zeer terecht – uitgeoefend als vrije keuze. Zij heeft de parlementaire verantwoordelijkheid overtuigend gestalte gegeven. Door die in word en schrift te verdedigen, maar ook door er zelf vorm aan te geven. Ook dat zullen we missen.’ Paul Kalma – voormalig PvdA-Kamerlid en directeur Wiardi Beckman Stichting

in Amsterdam was de druppel die haar overstap bezegelde. Haar start was overdonderend. Ze wist zich meteen een toppositie te verwerven in het groeiende medialandschap. Politiek messcherp, met gevoel voor taal en beeld, gedreven door progressief vuur. Dat ze in november 2002 Paul Rosenmöller opvolgde was in meerdere opzichten vanzelfsprekend. Na 11 september en de moord op Fortuyn beukte politiek rechts in op de fundamenten van grondwet en rechtstaat en niemand beter dan Femke kon dat gevecht aan.

Een formidabele prestatie Dat was geen geringe opgave. Onder gure maatschappelijke en economische tegenwind keerde het politieke tij. Femke bleef trouw aan haar rechtstatelijke traditie, waarin de vrijheid van allen altijd wordt beschermd. Dat kunnen niet veel politici haar nazeggen. In 2005 brak ze een lans voor vernieuwing van de progressieve sociale agenda. Ze weigerde zich te laten opsluiten in links-conservatisme als spiegelbeeld van de heersende rechtse sociaaleconomische agenda. Politieke autonomie was voor haar essentieel. Deze vernieuwing kon ze in 2010 verzilveren met een sterke uitslag bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen waarin ze met groot gezag opereerde. Femke was afgelopen decennium hét gezicht van GroenLinks. Waar kiezers minder trouw zijn dan ooit, heeft ze de partij behouden en vernieuwd. Dat is een formidabele prestatie waarvoor een diepe buiging past. Bij deze. <

Mei 2006: Hoofdrol Halsema in debat paspoort Ayaan Hirsi Ali. Tweede kabinet-Balkenende valt uiteindelijk over kwestie

November 2005: Manifest Vrijheid eerlijk delen, met Ineke van Gent

GROENLINKS MAGAZINE / april 2011

November 2006: Tweede Kamerverkiezingen, van 8 naar 7 zetels. Halsema krijgt kritiek op strategie kabinetsonderhandelingen, waar GroenLinks ‘nu niet’ wil 25

Mevrouw de partijleider Femke Halsema was jarenlang – tot 2006 – de enige vrouw tussen louter mannelijke partijleiders. Dat vereiste soms het nodige gemanoeuvreer. door Marije Wilmink

‘S

lim, scherp en mooi.’ Dat rijtje kwalificaties klinkt steeds weer als het gaat over Femke Halsema. Het is een rijtje met een duidelijke sekse. Halsema’s vrouwzijn haar deed opvallen, wat zich uitte in een overmatige aandacht voor haar uiterlijke verschijning – jurkjes, kapsel, mimiek – en in de vraag in hoeverre zij gebruik maakte van haar vrouwelijke charmes. Maar ook in lofzangen op haar ‘speelsheid’ en ‘vrouwelijke verbindingsvermogen’. De afgelopen tijd werd ze veelvuldig gelauwerd, en opvallend vaak als vrouw. December 2010: verkiezing tot ‘Vrouw van het jaar’ door het blad ManagementTeam. Begin dit jaar: overhandiging van de ‘Vrouwen in de Media Award’. En in maart: de ‘Lof-prijs voor de Politicus met Lef’, onder meer omdat zij als politica ‘haar vrouwelijke kant speels en creatief inzette’.

Hysterisch Je zou haast vergeten hoezeer vrouwen in de politiek moeten manoeuvreren om voor vol aangezien te worden. Zoals Garjan Sterk, onderzoeker en adviseur op het gebied van diversiteit, media en cultuur het zegt: ‘Een tikje te scherp en je bent een manwijf, een tikje te gepassioneerd en men vindt je hysterisch. Agnes Kant wordt als verbeten neergezet, maar bij Geert Wilders heet dat ‘zeggen waar het op staat’. Als mannen hun gevoelens tonen, laat dat zien dat iets hen heeft geraakt en

dat is zo mooi menselijk. Maar Karin Adelmund die tranen in de ogen krijgt, is overemotioneel.’

Staatsvrouw In maart deed campagneleider Cees van Eijck op de bijeenkomst ‘Mevrouw de Partijvoorzitter’, van het GroenLinkse Feministisch Netwerk, uit de doeken hoe de partij omgaat met haar vrouwelijk leiderschap. ‘Wij vinden een vrouwelijke leider doodgewoon, onze roots liggen bij sterke vrouwen als Andree van Es en Ria Beckers’, stelde Van Eijck. ‘Maar de omgeving is er erg mee bezig. Emancipatie is een van onze kernthema’s, en met die vrouwelijke partijleiders kunnen we laten zien dat we ook zijn wat we zeggen. Maar we worstelen ook met de vraag hoe je een vrouwelijke leider neerzet, want je vervalt makkelijk in stereotypen. Bij de poster voor de Tweede Kamerverkiezingen kwam vanuit de partij zelf het verwijt dat wij Femke als ‘mooie vrouw’ hadden neergezet. Terwijl de insteek juist een hele andere was: Femke wilde zakelijk afgebeeld worden, als ‘staatsvrouw’ à la Hillary Clinton, klaar voor regeringsdeelname.’

Factfree politics Volgens politicoloog Jantine Oldersma heeft Halsema’s uiterlijk zeker een rol gespeeld in haar populariteit. ‘Het is niet eerlijk, maar mooie mensen hebben het gewoon makkelijker. Dat geldt ook voor mannen. Maar nóg bepalender voor Femkes succes is dat ze zich goed heeft weten te handhaven in een politieke cultuur waarin scoren bij De Wereld Draait Door heel belangrijk is. Het is natuurlijk prachtig dat een vrouwelijke fractievoorzitter zo veel waardering krijgt voor haar werk. Dat is knap, want je kunt het als politica niet gauw goed doen: voor je het weet word je weggezet als een niemendalletje of als een bitch. Maar helaas valt haar succes niet los te zien van het huidige tijdsgewricht waarin “factfree politics”, zoals Jolande Sap het zo fraai noemt, hoogtij vieren. Femke heeft het spel mooi gespeeld, en dat zie ik graag. Maar van het spel zelf word ik niet blij.’

4 juli 2007: Commissie-Van Ojik (evaluatie campagne) is kritisch over strategische keuzes partijtop, maar positief over lijsttrekker Halsema

13 april 2010: Thorbeckeprijs voor politieke welsprekendheid

November 2008: Boek Geluk! Voorbij de hyperconsumptie, haast en hufterigheid 26

april 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

Femke Halsema feliciteert Wouter Bos, nadat zijn motie is aangenomen tijdens het spoeddebat voor een algemeen pardon voor asielzoekers (2006)

Knipoog

foto anp

Waar Oldersma strategische handigheid ziet, ziet Sterk juist authenticiteit. ‘Femke straalt intelligentie uit, is scherp en analytisch maar heeft ook humor en zelfspot. Op seksistische opmerkingen reageerde ze soeverein. Maar ze kon ook frivool vertellen over haar jurkjesverslaving en over laarzen ruilen met Kathalijne Buitenweg. Dat kwam altijd heel echt over. Misschien maakte die puurheid wel dat stereotype vrouwbeelden geen kans kregen om zich aan haar te hechten.’ Ook in de manier waarop Halsema over haar moederschap praatte bleef ze volgens Sterk de vrouwenvalkuil voor. ‘Ze vond het wel lastig dat ze vaak weg was, maar ging daar niet beschaamd of zielig over zitten doen. Daarmee ontkwam ze aan de klassieke valkuil: weggezet worden als ontaarde moeder of juist als moeder-werknemer die eigenlijk geen goede werknemer is.’

‘De gedachte aan Femke roept in de eerste plaats inzet en toewijding bij mij op. In de tweede plaats creativiteit, en in de derde plaats aanwezigheid. Never a dull moment met Femke, zoveel is duidelijk geworden in de afgelopen vele jaren. We hadden vanaf het begin een vanzelfsprekende verstandhouding, zo naast elkaar aan de interruptiemicrofoon. Het is natuurlijk ook makkelijker samenwerken als je allebei in de oppositie zit. Bij inhoudelijke debatten belichtte Femke vaak een dimensie van het thema waar anderen net niet bij stil hadden gestaan. Dat gaf haar een bijzondere positie. Bij ons gingen de wenkbrauwen wel omhoog toen zij zo ging koketteren met het liberalisme. Ik kan moeilijk plaatsen welke analyse ten grondslag ligt aan de positionering van GroenLinks tussen D66 en de PvdA. Ik ben nog uit de tijd van Rosenmöller; toen was dat echt ondenkbaar geweest. Het heeft me ook bevreemd dat zij zo rond haar vertrek de SP als conservatief heeft weggezet. Toen dacht ik: Femke, je kunt beter.’ Jan Marijnissen – voormalig fractievoorzitter van de SP

Over taalgebruik en debatstijl werd in het campagneteam vaak gepraat. ‘Als je als vrouw scherp debatteert, dan kleeft je al gauw een hekserig imago aan’, meent Van Eijk. ‘Je taalgebruik luistert extra nauw.’ Hetzelfde geldt voor uiterlijke presentatie. ‘Over een verkiezingsposter praat je met een vrouwelijke partijleider veel langer dan met een man. Omdat er bij een vrouw zoveel meer op gelet wordt welk beeld ze neerzet. De pr-afdeling kreeg zelfs een keer de vraag welke lipstick Femke bij een bepaalde gelegenheid had gebruikt. En nee, dat wisten we niet. Het idee!’ Toch kan het hebben van een vrouwelijke partijleider zeker voordeel opleveren. Van Eijk: ‘We hebben Femke wel eens een lijsttrekkersdebat in kunnen loodsen door de redactie erop te wijzen hoe saai het plaatje zou zijn met zes grijzende mannen naast elkaar. En ja, Femke heeft zeker gebruikgemaakt van haar vrouwelijke charme. Zij kon de dingen heel goed met een knipoog brengen. Maar dat werkte alleen omdat het authentiek was.’ <

Juli 2010: Aan onderhandelingstafel voor Paarsplus. Onderhandelingen mislukken

9 juni 2010: Tweede Kamerverkiezingen, 3 zetels winst. ‘Euforische stemming’ op uitslagenavond

GROENLINKS MAGAZINE / april 2011

17 december 2010: Vertrek uit Tweede Kamer Bron: Van de Straat naar de Staat? GroenLinks 1990-2010 – Uitgeverij Boom, 2010

Megastallen zijn door de ene na de andere provincie naar het verleden verbannen, maar staatssecretaris Bleker lanceerde onlangs een landelijke discussie. Volgens partijspecialisten moet die gaan over het fundamenteel hervormen van de landbouwpraktijk. door Lin Tabak

en jaar of tien geleden verruilde Sonja Borsboom, woordvoerster van burgerinitiatief ‘Megastallen Nee’, vanwege de landelijke rust haar stadspand voor een woning in Ulicoten. Vijf jaar geleden werd die rust ineens wreed verstoord. De provincie bestempelde haar straat tot onderdeel van een ‘landbouwontwikkelingsgebied’, ambtenarentaal voor ‘potentiële locatie voor grootschalige veeproductie’. Die ontwikkeling wachtte de milieuconsulent in opleiding niet af. Samen met een provinciegenote haalde ze 33 duizend handtekeningen op, waarna Provinciale Staten begin 2010 een megastallenstop afkondigden. Een jaar later werd, na politieke druk, het aantal nog te honoreren lopende aanvragen sterk beperkt. Die overwinningen passen in een groeiende rij. De snelle opmars van varkensflats en vleesfabrieken, waarvan tussen 2005 en 2010 het aantal van 184 tot zo’n 300 steeg, is aan het stuklopen op provinciale veto’s in Groningen (2007), NoordHolland (2009) en Utrecht (2011), en lokaal verzet. Een NIPO-enquête in opdracht van Milieudefensie wees begin februari uit dat 56 procent van de Nederlanders tégen is en slechts 11 vóór. ‘Anno nu durft geen enkele partij nog te zeggen: megastallen zijn een goeie zaak’, zegt Klaas Breunissen, coördinator van de megastallenacties namens Milieudefensie en tot voor kort in de Noord-Hollandse Staten zat voor GroenLinks. Of dat zo blijft, is de vraag. In november besloot CDA-staatssecretaris Henk Bleker van Landbouw tot een op feiten gebaseerde landelijke dialoog die rond oktober moet leiden tot een kabinetsbesluit. Gemeenten en provincies heeft hij, na aandringen van de Kamer, verzocht om tot die tijd geen vergunningen meer af te geven. Maar daarna?

Veeteelt of vleesfabriek? Het verzet tegen de megastallen, betoogde de Amsterdamse hoogleraar duurzame ontwikkeling Louise Fresco in het NRC Handelsblad van 2 maart, is meer op ‘rumoerige belangengroepen’ 28

mach

‘Geen

voor melk en vle Definitie Een megastal is een bedrijf van 3,7 maal de economische omvang van een gemiddelde fokkerij. Het houdt meer dan 7.500 vlees- of 12.000 fokvarkens, minstens 120.000 leghennen of 220.000 vleeskuikens of minstens 250 melkkoeien of 2.500 vleeskalveren op één locatie, in minstens 1 tot 1,5 hectare grote bouwblokken. (bron: onderzoeksbureau Alterra)

en ‘zwakke journalistiek’ dan op wetenschappelijke argumenten gebaseerd. Megastallen zijn niet systematisch dieronvriendelijker dan conventionele, de fosfor- en nitraatuitstoot per dier is lager. En de kans op uitbraak van ziektes als Qkoorts bestaat bij elke schaal. ‘Een hele technocratische redenering’, vindt Rik Grashoff, landbouwwoordvoerder van de Tweede Kamerfractie van GroenLinks. ‘Inderdaad kun je met de laatste technieken de stikstofuitstoot tot bijna nul reduceren en dieren misschien wel beter beschermen tegen ziektes. Maar kun je dat nog landbouw noemen?’ ‘Dieren moeten naar buiten kunnen’, zegt Breunissen, ‘en dat is moeilijk vanuit een megastal. En wat het milieu betreft: wij zijn voor gesloten kringlopen, waarbij voer van eigen grond komt en mest wordt uitgereden op eigen land. In megastallen eten dieren soja uit Zuid-Amerika dat hier wordt uitgepoept en geplast en heel veel CO2-uitstoot oplevert vanwege het transport.’ Borsboom: ‘Het gaat erom of je het acceptabel april 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

ees’

vindt om een dier op te fokken in een fabrieksmatige omgeving en de landbouw in een format te gieten waaraan je de komende twintig jaar vastzit.’ En er zijn méér argumenten tegen de megastal: de onnatuurlijke leefwijze en de grote schaal maken dat steeds meer antibiotica nodig zijn om ziekten te voorkomen, waardoor het risico toeneemt op antibioticaresistentie die via de vleesconsumptie kan overgaan op de mens. En bij besmetting met bijvoorbeeld MKZ zullen veel grotere aantallen dieren richting destructor gaan.

Giga Een bedrijf in Marle mat al in 2004 twee blokken van elk 19.000 vleesvarkens. Begin vorig jaar ontstond in NoordHolland ophef over plannen voor een 1,6 miljoen leghennen tellende pluimveeflat. (bron: onderzoeksbureau Alterra)

foto Peter Menzel /hollandse hoogte

hines

staan omdat hier tenminste slachtofferhulp is?’ Breunissen: ‘Concurrentie op kostprijs verliest de Nederlandse boer sowieso; de grondprijs en de lonen zijn hier domweg te hoog. Als wij onze veeteelt willen behouden – en dat wil ik – moet die regionaal plaatsvinden, in gesloten kringlopen. Met concurrentie op kwaliteit en inachtneming van normen voor dierenwelzijn en milieu. En in gezinsbedrijven, niet in een omgeving die door een paar grote jongens wordt beheerst.’ Grashoff spreekt van een ‘foute logica’. ‘Ik zie twee grote trends. Eén richting monofunctionele landbouw op grote schaal; met technologische innovatie kun je daar nog een eindje verder mee komen. Maar bedrijven blijven mest produceren en worden steeds afhankelijker van voeders van de andere kant van de wereldbol, waarvoor weer regenwoud moet worden gekapt. Die ontwikkeling is niet in balans. Maar ik zie ook een trend naar het multifunctionele boerenbedrijf, dat naast melk en vlees streekproducten levert en recreatietaken, natuur- en landschapsonderhoud- en soms zorgtaken verricht. Die landbouw heeft toekomst. Mits die maatschappelijke taken worden beloond. En daarvoor is een hervorming nodig van het Europese landbouwbeleid.’

Houdgreep Maar tot die hervorming er is, zit de gemiddelde Nederlandse boer knel tussen enerzijds een meedogenloze markt en anderzijds steeds strengere milieueisen. Door alleen de megastallen ter discussie te stellen, erkennen ook deskundigen als Fresco, wordt de boer niet uit die houdgreep verlost. Het debat moet veel breder worden gevoerd. Grashoff: ‘Ze hebben gelijk. Maar dat onze veeteelt een stop op megastallen niet overleeft, is een drogreden: die andere landbouw waarvoor wij pleiten, bestáát. En telt florerende bedrijven, die volgens Wagenings onderzoek zelfs beter in staat zijn om in wisselende economische situaties te overleven. Verhalen over wereldmarktconcurrentie zijn onzin; tachtig procent van de productie blijft binnen de EU.’ Ook daarbinnen, erkent hij, bestaat hevige concurrentie. ‘Maar Nederland speelt er op landbouwgebied een leidende rol. Als ons land het voortouw neemt bij het bepleiten van een andere koers, heeft dat effect.’ Grashoff juicht de landelijke discussie over megastallen toe. ‘Maar laten we die aangrijpen voor een breder debat over een landbouwbeleid dat het dier niet meer ziet als enkel een machine voor melk en vlees.’ <

Economische argumenten Het debat omvat ook een economische component. Zonder deze moderniseringsslag, stelt Fresco, prijst de conventionele Nederlandse vleesproductie zich uit de markt. Zij zal verhuizen naar landen als Polen, waar lagere normen gelden en milieu en dieren per saldo slechter af zijn. Borsboom vindt de redenering absurd. ‘Moet je dan ook in Nederland vrouwenverkrachting toeGROENLINKS MAGAZINE / april 2011

De toekomst van de veeteelt ligt in gezinsbedrijven met gesloten kringlopen 29

‘Wie om zichzelf durft te lachen is geen extremist’ in het lentenummer van De Helling

De Palestijnse arts Izzeldin Abuelaish beschrijft in Bruggen, geen muren hoe hij in januari 2009 bij een Israëlische raketaanval zijn drie dochters Bessan, Aya en Mayar en zijn nicht Noor verloor. Een andere dochter raakte zwaargewond. Zijn vrouw overleed twee maanden eerder aan leukemie. De dood van zijn dochters werd wereldnieuws, omdat hij live op de radio telefonisch verslag deed van de momenten vlak na de aanval. Hij was, als Palestijn die goed Hebreeuws spreekt, tijdens de drieweekse oorlog in Gaza steeds meer in de rol van verslaggever terechtgekomen. Op YouTube is nog steeds een filmpje te zien hoe Abuelaish wanhopig om hulp schreeuwt terwijl zijn zwaargewonde dochter in de ambulance gedragen wordt. Van die wanhoop is in Bruggen, geen muren weinig over. Hoewel het verdriet om zijn dochters alle 288 bladzijdes lang voelbaar is, wil Abuelaish vooral vertellen dat elk mens hoop moet hebben. Hoop op vrede, ook in het Midden-Oosten, hoop dat 30

Palestijnen en Israëliërs elkaar als mensen kunnen zien. Hij wil daar nu meer dan ooit een voorbeeld in zijn, zoals hij dat al vanaf jonge leeftijd is. In het boek beschrijft Abuelaish hoe hij en zijn familie (over)leefden in het vluchtelingenkamp Jabalia in Gaza, hoe onderwijs zijn redding werd en hoe hij naast school alle baantjes aanpakte die hij maar kon krijgen om op z’n vijftiende een huis te kunnen kopen voor de familie. Dat hij later in een Israëlisch ziekenhuis op de afdeling gynaecologie ging werken, werd hem niet altijd in dank afgenomen. Hoe kon hij mensen op de wereld brengen die later soldaten zouden worden die zijn eigen volk zouden neerschieten? Zijn antwoord: deze kinderen kunnen ook toekomstige dokters zijn. Abuelaish schreef Bruggen, geen muren als nagedachtenis aan zijn dochters en als aanklacht tegen de haat, in de hoop dat zijn dochters niet voor niets gestorven zijn. AdK

40 jaar Milieudefensie Vanaf 1971 voert Milieudefensie actie met campagnes, onderzoek, lobby en juridische processen. Bekende acties als het ‘Bulderbos’ eind jaren negentig tegen de vijfde baan van Schiphol en het burgerinitiatief ‘Stop fout vlees’ in 2007 spreken tot de verbeelding. Op 27 mei houdt Milieudefensie een jubileumcongres ‘40 jaar mensen in beweging’. De organisatie wil daar in gesprek gaan met

alle partijen die een rol kunnen spelen in het versnellen van de omwenteling naar een duurzame en sociale samenleving: overheid, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en de burger/ consument. 27 mei 2011 Pakhuis De Zwijger, Amsterdam Zaal open 13.00 uur www.milieudefensie.nl

Eerlijk bellen Via de community op www. fairphone.nl betrekken de initiatiefnemers anderen bij hun project: een eerlijke mobiel ontwikkelen. Want die bestaat nog niet.

Bruggen, geen muren

Kijk op www.fairphone.nl

Uitgeverij Meulenhoff, 288 p., 21,50 euro april 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

media&meer

Ikkominactie.nl

Goeddoen in weinig tijd Te wapen

De nar

Na decennia van pleiten voor nucleaire ontwapening in de Koude Oorlog betoogt Mient Jan Faber nu waarom gewapend ingrijpen soms nodig is. Hij put hiervoor uit zijn eigen verleden als voorman van het IKV, interviews met betrokkenen en zijn (recente) reizen naar conflictgebieden als Palestina en de Balkan. Faber spaart Nederland niet. Hij spreekt over het Nederlandse onvermogen om met oorlog om te gaan en burgers daadwerkelijk te beschermen en de neiging van de regering om een eigen waarheid te creëren. Faber (1940) was als secretaris van het IKV jarenlang het gezicht van de vredesbeweging. Van 2004-2010 was hij bijzonder hoogleraar aan de VU in Amsterdam.

Achter een masker van zotheid spreekt hij de waarheid: de nar. Bekend uit de middeleeuwen. Het blad van het Wetenschappelijk Bureau De Helling gaat in haar lentenummer op zoek naar hedendaagse narren en de zotheden van onze tijd. Wat blijkt: de nar is helemaal niet zo’n geliefde figuur in links-intellectuele kring. Verschillende auteurs geven de voorkeur aan andere figuren zoals idioten of ouderwetse revolutionairen die ondermijnen en omvergooien, zoals de nieuwe generatie hackers of de betogers in het Midden-Oosten. Maar wie om zichzelf durft te lachen is geen extremist (hooguit een gek). Zo wordt in dit nummer ook gewezen op enkele dwaasheden van onze tijd, zoals het groeidenken, de wondere wereld van de financiële markten en het populisme.

Uitgeverij UnieboekSpectrum 389 p. 19,99 euro

De Helling Nr. 1, lente 2011 7,50 euro www.dehelling.net

Je hebt even de tijd, zeg een minuut of tien, en je wilt iets goeds doen, maar weet even niet wat. Dan is de website Ikkominactie.nl uitermate handig. De website streeft ernaar om alle acties voor een betere wereld te verzamelen. De acties zijn snel en gemakkelijk uit te voeren en zijn gecategoriseerd op basis van interessegebied en tijd die de bezoeker aan een actie wil besteden. Dat varieert van snelle acties voor twee minuten tot vrijwilligerswerk voor een dag of meer. Denk aan een actiekaartje versturen, kleding kopen die niet gemaakt is door kinderhanden, leren welke eieren het meest verantwoord zijn of overstappen op groene energie. De website is sinds januari online, bevat ruim zevenhonderd verwijzingen naar acties en heeft inmiddels zo’n 550 gebruikers. Om aan een actie mee te kunnen doen, maak je eerst een profiel aan. Daarmee kun je op jouw interesses gerichte suggesties voor acties in je mailbox krijgen en acties aanraden aan vrienden. Ook kun je – voor wie het leuk vindt – strijden voor de titel ‘actievoerder van de maand’. De laatste functionaliteiten zijn nog in de maak, zoals een betere integratie van sociale media. Ikkominactie.nl is als vrijwilligersproject opgestart als onderdeel van Doenersnet, het vrijwilligersnetwerk van Oxfam Novib. Initiatiefnemer Bonny Vrielink: ‘Organisaties hebben vaak allerlei directe acties die je uit kunt voeren zoals bewustwordingstestjes of petities. Maar niemand van mijn vrienden wist ervan af. Die dachten dat het veel tijd en moeite zou kosten om iets te gaan doen en hadden ook het idee dat goede doelen vooral je geld willen. Ik wilde laten zien dat je gemakkelijk iets goeds kan doen, in weinig tijd en zonder geld. In de hoop dat als je het mensen op een presenteerblaadje aanreikt, ze het ook gaan doen, het leuk gaan vinden en terugkomen. En zo steeds iets bewuster worden.’ Marc van Dijck Tips voor deze rubriek? Mail magazine@groenlinks.nl

‘Van een snelle actie van twee minuten tot vrijwilligerswerk voor een dag of meer’

GROENLINKS MAGAZINE / april 2011

Opinie

Rust weergekeerd? Twee maanden verder is de rust in de partij weergekeerd na de stevige en vaak ook emotionele discussies die gevoerd zijn over de politiemissie naar Kunduz, en het standpunt van de Tweede Kamerfractie daarover. Voorlopig althans. De missie naar de Noord-Afghaanse provincie, waar half maart de politiechef door een bomaanslag om het leven kwam, moet nog van start.

et standpunt heeft de partij leden gekost, ook verschillende mensen die voor GroenLinks actief waren in besturen en gemeenteraden hebben opgezegd. Het totale ledental van de partij is in de periode tussen 1 januari en 16 maart gedaald met 248 leden. 1964 leden zegden hun lidmaatschap op; de partij kreeg er 1716 nieuwe leden bij. In de partij is begin februari een open discussie gevoerd, met bijeenkomsten in het land, via opinieartikelen en op het congres. Op deze pagina’s een terugblik met de meningen van vier GroenLinksers die het Magazine benaderden met hun opinieartikel. Hans Feddema, antropoloog en voormalig voorzitter van de werkgroep Midden-Oosten van GroenLinks; Jos Meeuws, fractievoorzitter in het Limburgse Echt-Susteren en overtuigd pacifist; en Pieter Kos en Walter van Peijpe, fractievoorzitter en raadslid van GroenLinks Leiden. Kos is ook oud-directeur Delflanden van VluchtelingenWerk en Afghanistankenner. Het betreft ingekorte versies, de volledige artikelen vindt u op magazine.groenlinks.nl/opiniekunduz Feddema en Meeuws zijn het niet eens met het fractiestandpunt en zien de fractie graag terugkeren op haar schreden. Ze bleven wel lid. Kos en Van Peijpe steunen de missie en vinden dat GroenLinks ‘een stap over haar eigen schaduw heen’ heeft gemaakt. Ze hopen dat andere partijen haar daarin zullen volgen.

april 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

‘Oprechte politiek’

‘Civiele ondersteuning alleen door neutrale ngo’s’

Het besluit van de Tweede Kamerfractie van GroenLinks om de missie naar Kunduz te steunen is een keerpunt in de huidige politieke cultuur. Het had voor de hand gelegen om tegen het voorstel van het kabinet te stemmen. Ten eerste omdat dit de traditionele vorm van oppositiepolitiek is, het zou het eerste gezichtsverlies voor het kabinet-Rutte hebben betekend. Ten tweede omdat GroenLinks door tegen te stemmen tegemoet zou zijn gekomen aan de uitgesproken mening van haar eigen achterban, die voor een groot deel tegen de missie is. De keuze om toch voor de missie te stemmen wordt dan ook door veel mensen binnen en buiten GroenLinks niet begrepen. Het standpunt van de GroenLinks-fractie is oprecht. Het beantwoordt aan één van de grondbeginselen van de partij, internationale solidariteit.

De door GroenLinks en D66 ingediende motie is een directe vertaling hiervan. Het nu genomen besluit voldoet, met de toezeggingen van de minister-president, aan de inhoud van deze motie. Dat het voorstel gedaan wordt via een door GroenLinks niet gewenste coalitie is voor de fractie dus geen reden geweest om tegen te stemmen. Om die reden is de keuze van GroenLinks-fractie een keerpunt. Zij neemt hiermee afstand van het oppositie-coalitiedenken en beoordeelt de besluitvorming in de Kamer op inhoud en niet op politiek gewin of mogelijke weerstand uit de partij. Deze vorm van politiek verdient waardering en navolging. GroenLinks heeft de stap over haar eigen schaduw gemaakt. Welke partijen zullen volgen? Pieter Kos en Walter van Peijpe

‘Begin met terugzwemmen uit de fuik’ Ledenverlies en verwarring in de partij zijn het gevolg van de steun van de Tweede Kamerfractie voor de missie naar Kunduz. Die verwarring begrijp ik, omdat de training niet in het luchtledige plaatsvindt, maar in de context van 1) militaire interventie, 2) bezetting en 3) bevestiging van een (corrupt) prowesters regiem, (te vergelijken met dat van Moebarak, die Amerika dertig jaar met geld en wapens in het zadel hield). Een politiemissie legitimeert dat alles. Vaak wordt vergeten, dat je door interventie, anders dan bij peacekeeping na een bestand, niet neutraal bent, maar partij in het conflict. De grondoorzaak van de impasse in de partij is de samen met D66 ingediende Kamermotie in april 2010. Die lijkt niet goed doordacht. Beide partijen verklaarden zich daarmee impliciet bereid tot het meedoen aan een project in het kader van bezetting en oorlog, iets wat onze fractie na enige aarzeling al in 2001 juist had afgewezen. Jolande Sap rechtvaardigt die wijziging met het argument dat

zij idealen voorstaat en Afghaanse vrouwen wil helpen (NRC Handelsblad, 9-2-2011). Ik ben net als zij ook een internationalist. Ook ben ik voor een politiek van idealen. Maar in Afghanistan kan civiele ondersteuning op dit moment alleen worden geboden door neutrale ngo’s, wat ook gebeurt. D66 en mijn eigen partij hebben, mogelijk door gewenning, de neokoloniale agenda met een idealistisch sausje erover niet doorzien. Fouten maken hoort bij het leven. Die erkennen en ergens op terugkomen, is een teken van kracht. Zolang men niet ziet dat de context van bezetting en oorlog het principiële knelpunt is, gaat het onherroepelijk richting fuik. Behoedzaam terugzwemmen uit die fuik lijkt de enige weg. Ik vind Jolande authentiek en sterk, reden waarom ik geloof dat zij de wijsheid en de kracht vindt op het juiste moment aan terugzwemmen te beginnen. Reden dat ik niet opstap.

‘Stekker zo snel mogelijk uit Kunduzplan’

Dr. Hans Feddema

‘Ondersteun het tegengeluid van Van Gent’ Toen ik in de nacht van 26 op 27 januari het onbestaanbaar en onbegrijpelijk besluit tot mij nam dat de Tweede Kamer een voorstel met betrekking tot een missie naar Afghanistan had aangenomen, met doorslaggevende steun van GroenLinks, maakte zich op dat moment slechts één gedachte van mij meester: ‘Dit kan niet langer mijn partij zijn!’ Als overtuigd pacifist en antimilitarist – ik werd in 1973 lid van de PSP – was het voor mij ondenkbaar om goedkeuring te koppelen aan het onzalige voornemen van Rutte, Verhagen, Hillen en consorten om Nederland, met behulp van achterbakse trucjes, een vuile en zinloze oorlog GROENLINKS MAGAZINE / april 2011

in te loodsen. Lange tijd heb ik met het idee rondgelopen om mijn lidmaatschap van GroenLinks na bijna 40 (!!) jaar te beëindigen. Eerst afwachten van de gang van zaken tijdens het GroenLinks-congres op 5 februari leek mij echter ook wel plausibel. Het is een mooi, pittig maar waardig congres geworden. Ik kan niet anders zeggen, Jolande Sap had een prima betoog. Vrijwel alle moties hadden mijn instemming; als uitkomst van het congres hadden ze een bijdrage kunnen leveren aan het tegemoetkomen aan de gevoelens van nogal wat leden en hun roep op een soort ‘boetedoening’.

Een paar dagen voor het congres ben ik de problematiek vanuit een andere invalshoek gaan benaderen. Ineke van Gent nam in de GroenLinks-fractie een minderheidsstandpunt in en laat dat standpunt nu ook het mijne zijn! Ik heb dan ook de knoop doorgehakt en ervoor gekozen om Van Gent te blijven steunen. En dat steunen lukt het beste binnen de partij. Met vele anderen zal ik erop toezien dat de stekker zo snel mogelijk uit het onzalig Kunduz-plan getrokken wordt. Want dat die eruit moet, staat als een paal boven water. Jos Meeuws

brieven ‘De bewusteloze kiezer trekken wij niet’

Uitspraken islam Op het congres van 5 februari jl. werd door verontruste leden in een motie (Motie uitspraken islam, verworpen, red.) opgeroepen een genuanceerd beeld te schetsen van de problemen die onterecht eenzijdig aan ‘de islam’ worden geweten. Als reactie wekten het partijbestuur en de Tweede Kamerfractie de suggestie dat als je de islam niet zou willen stigmatiseren, je dan tevens geen wangedrag meer zou mogen benoemen door bijvoorbeeld Marokkaanse jongeren, en ontraadden de motie. Dit ondergraaft de humanitaire principes van het gedachtegoed van ‘groen’ en ‘links’. GroenLinks zou het zo moeten formuleren: • De menselijke waardigheid is onschendbaar. • Er is godsdienstvrijheid en deze wordt gerespecteerd. • De menselijke waardigheid en de godsdienstvrijheid

moeten worden beschermd door de staat. • Overtreders zullen worden tegengehouden en bestraft als zij tegen de wet handelen, omdat overtreding in strijd is met het beginsel van de menselijke waardigheid. • Die overtreders kunnen alleen individuen zijn, waarbij het niet uitmaakt welke etnische of religieuze achtergrond deze individuen hebben. Mensen mogen niet als lid van een groep veroordeeld worden. Als een partij deze principes verlaat, dan kan dat niet meer onze partij zijn. Mijn partij bekommert zich om de duurzaamheid van de wereld voor een toekomst waarin alle mensen hun plaats hebben in één wereld. Staat GroenLinks voor deze waarden? Joachim Hülshorst, Charles van Orlé, Erik van Orlé

GroenLinks is twintig en neemt een trip down memory lane in een cursus over de geschiedenis van het gedachtegoed van de partij. De eerste bijeenkomst is gewijd aan de totstandkoming van de partij. In de zaal 139 – vooral jonge – GroenLinksers. GroenLinksers avant-la-lettre van toen geven adviezen aan de partij van nu. Herman Meijer (ex-CPN) vindt de uitstraling van de Tweede Kamerfractie te academisch. Paulus de Wilt (ex-PSP) is het met hem eens: ‘In 1994 werd gezegd: we moeten van de pretentie af dat we de mensen aanspreken waarvoor we het opnemen. Dat was een cruciale fout.’ Bas de Gaay Fortman (ex-PPR) kijkt daar anders naar: ‘Wij noemden dat vroeger de bewusteloze kiezer. Mensen die zich niet bewust zijn van wat er in de politiek speelt. Die mensen, die trekken wij niet.’ Maar

er is ook geschiedenis. EVP en PPR werden beiden opgericht door progressieve christenen die zich niet meer thuis voelden bij de christelijke partijen, de PSP was een ‘rare club van twintigers met af en toe een opa’, en de CPN was een combinatie van studenten en oude communisten. Pas na de electorale nederlaag van 1977 begint het idee van samenwerking te leven. Met name lokale afdelingen gaan gezamenlijk optrekken; de ideologische verschillen tussen de partijen spelen bij lokale kwesties veel minder. Het zou nog twaalf jaar duren totdat de partijen op nationaal niveau samengaan. De cursus vindt plaats in maart en april en wordt georganiseerd door het Wetenschappelijk Bureau en de GroenLinks Academie. Simon Otjes Lees het hele verslag op: Magazine.groenlinks.nl/ cursusgedachtegoed

april 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

Geïnspireerd

jos

‘Lees eens de Telegraaf’ Faiza Oulahsen (23) studeert politicologie. Voor GroenLinks is ze bestuurslid van zowel de afdeling Amsterdam als de landelijke Werkgroep Europa. Gevraagd naar een kunstzinnige inspiratiebron, noemt zij de in 2006 uitgekomen speelfilm Babel. ‘In essentie zijn mensen zo ontzettend hetzelfde, met affectie en levensgeluk als basisbehoeften. De film Babel laat zien dat mensen niet simpelweg óf goed óf slecht zijn in hun handelen. Ik heb Babel gezien niet lang nadat hij uitkwam. Ik was toen 18 en net lid geworden van GroenLinks. Mensen handelen vanuit een belang of emotie en ik vind dat we als GroenLinks meer ons best moeten doen om ons in de gedachte van de ander te verplaatsen. Het is typerend voor links om het belang van vrijheid te prediken. Maar wij zijn zo overtuigd van ons eigen gelijk, dat we vergeten ons in te leven in kiezers die er een andere visie op nahouden. Ik ben een pragmatist en een strateeg. Het is belangrijk de andersdenkende te begrijpen. Je kunt boos worden op bijvoorbeeld bankiers, of je laten frustreren door de PVV-aanhang. Maar lees eens de Telegraaf, dan begrijp je ze beter. Ik probeer juist te achterhalen waarom mensen zo handelen als ze doen. Die kennis vergaren, is een zoektocht naar macht. Het geeft informatie op basis waarvan je allianties kunt sluiten. Een voorbeeld is de alliantie rond ov-acties in Amsterdam van de PvdA, GroenLinks en de SP. We steggelen niet over de kleine verschillen, maar bundelen onze krachten om het grotere geheel te bereiken. Uiteindelijk is het doel het verwerven van macht, zodat je tenminste een deel van je principes kunt verwezenlijken.’ Rieke Spierings

(eind)redactie | tekstadvies | productiebegeleiding

U zoekt een goede tekstschrijver? Iemand die uw boodschap overtuigend en doeltreffend verwoordt? Benader Tekstjuweel. Voor zakelijke en journalistieke teksten die de kern

Meer weten?

raken. Professioneel, glashelder

Kijk op www.tekstjuweel.nl,

en uitnodigend. Altijd. Specialisatie:

mail naar info@tekstjuweel.nl

non-profit, zorg, duurzaamheid.

of bel naar 030 - 697 43 75.

GROENLINKS MAGAZINE / april 2011

Onafhankelijk Tot voor kort was GroenLinks een rel over de journalistieke onafhankelijkheid van het eigen partijorgaan bespaard gebleven. Bij de PvdA zijn in het verleden verschillende conflicten geweest over eigenzinnige artikelen in het toenmalige partijblad Voorwaarts; dat alles heeft er toe geleid dat het huidige ledenblad Rood toch vooral een braaf voorlichtingsbulletin is. Van de SP herinneren we nog het kortstondige Tribune-hoofdredacteurschap van de voormalige VN-journaliste Elma Verhey die bij de eerste beste kritische reportage (over de dissident Yilderim) haar bureau kon ontruimen. En bij het CDA kon hoofdredacteur Thijs Jansen van Christen Democratische Verkenningen zijn biezen pakken, toen hij standpunten verwoordde die niet in lijn waren met de partij. Bij GroenLinks was zoiets ondenkbaar. Ik ben zelf een blauwe maandag ad-interim hoofdredacteur geweest van het GroenLinks Magazine, net op het moment dat Femke Halsema niet zo handig opereerde in de kabinetsformatie van 2006. Dat stond dus met zoveel woorden (‘politieke blunder’) in het partijorgaan. Het leverde me een paar maanden zure Haagse gezichten op, maar niemand haalde het in zijn hoofd om publicatie te verbieden. Zo hoort het. Maar nu is er toch wat vreemds aan de hand. Het partij bestuur is met dit Magazine gaan rommelen. Ze hebben – zonder zich iets aan te trekken van het redactiestatuut – op eigen gezag ingegrepen in de verschijningsfrequentie en gaan meer voorlichten via digitale nieuwsbrieven. Open overleg met de redactie is daarbij niet nodig bevonden. Een aantal redacteuren probeerde dit plan te dwarsbomen via een motie tijdens het laatste partijcongres (wat op zichzelf al een teken aan de wand is), maar deze haalde het net niet omdat volgzaamheid tegenwoordig de grootste deugd is van GroenLinks-congresgangers. Dat is zorgelijk. De natuurlijke neiging van mensen aan de top van een organisatie is vooral om de achterbannen te laten zien dat ze goed en druk bezig zijn. Dat zijn dus informatiestromen waarin de moties, amendementen, initiatiefvoorstellen, werkbezoeken, opiniestukken en andere heldendaden van alle mogelijke GroenLinks-prominenten keurig de revue passeren. De digitale nieuwsbrieven die deels de magazines moeten vervangen zijn in dit opzicht van een tamelijk trieste treurigheid. De partijpers dreigt een voorlichtingsmachine te worden. Natuurlijk zal het partijbestuur dit alles bagatelliseren. Maar ik vertrouw het niet meer. Journalistieke onafhankelijkheid is een principiële kwestie, daar moet met de uiterste omzichtigheid mee om worden gegaan. Wat zich nu achter de coulissen van het partijbureau voltrekt is simpelweg een toestand waarvan ik altijd had gedacht dat het mijn partij niet zou overkomen. Niet dus. Nog even wachten, en we zijn een gewone politieke partij. Net als al die andere. Jos van der Lans 35

Mega-GuerrillaGardeners-weekend GroenLinks wil meer groen in gemeenten en Guerrilla Gardeners leggen het aan. Dus trek je tuinhandschoenen aan en doe mee! Misschien heeft je afdeling een actie gepland, anders kun je zelf aan de slag. Je kunt zowel met een groep mensen als alleen meedoen. Het is ook heel leuk om hier kinderen bij te betrekken. Guerrilla Gardening is het aanleggen van een tuin op een plek waar het officieel niet mag. Bijvoorbeeld een stuk land dat al lang braak ligt en waar maar geen nieuwbouw op komt, een boomsingel of een lege bloembak. Iedereen kan een Guerrilla Gardener worden. Het is simpelweg een kwestie van de schep oppakken en je eerste plant neerzetten. GroenLinks heeft Guerrilla Gardening niet bedacht, maar we stimuleren het wel flink in Nederland, onder andere via onze website guerrillagardeners.nl. Dit jaar geven we Guerrilla

Gardening nog een extra impuls door eind april uit te roepen tot het grootste Guerrilla Gardenersweekend ooit. In het paasweekend van 22 t/m 25 april gaan we op pad. Het weekend is niet alleen groot omdat het vier dagen duurt, we willen ook dat er heel veel mensen en groepen aan meedoen. Kijk of er een actie bij je in de buurt staat gepland of meld je eigen actie aan via GuerrillaGardeners.nl. Iedereen die meedoet krijgt van ons een starter-kit. Volg de GuerrillaÂGardeners ook op twitter: @GrrGardenersNL.

Burgemeester of wethouder worden? In de loop van dit jaar worden er veel burgemeestervacatures verwacht, onder andere door gemeentelijke herindelingen. Wij vinden het hoog tijd dat er meer GroenLinks-burgemeesters komen, en daarom scouten wij actief en bieden we ondersteuning bij het solliciteren. Bovendien komen er mogelijk voor de verkiezingen van 2014 al wethouderfuncties vrij, bijvoorbeeld als een college valt of een wethouder vertrekt. Wil je in het bestand van beschikbare kandidaten voor een burgemeester- of wethouderschap? Of wil je een oriĂŤnterend gesprek om te onderzoeken of een dergelijke functie iets voor jou is en wat de partij eventueel nog verder kan betekenen bij het ondersteunen van je ambitie? Stuur dan je cv met je motivatie naar de manager Politiek Personeelsbeleid, Liesbeth Tettero (talent@groenlinks.nl).

Gezocht: stichtingsvoorzitter De Stichting GroenLinks in de Europese Unie (GLiEU), ondersteunt de 11 (personeels)leden van GroenLinks in het Europees Parlement. Het stichtingsbestuur bestaat uit een vertegenwoordiger van de GroenLinks delegatie, de Europa-secretaris van het partijbestuur, de penningmeester, het bestuurslid personeelszaken en de voorzitter. Deze laatste (onbezoldigde) functie is vacant. Het bestuur vergadert vier maal per jaar, doorgaans in Amsterdam of Utrecht. Eenmaal per jaar vergadert het bestuur in Brussel. Daarnaast wonen de bestuursleden regelmatig vergaderingen en bijeenkomsten van de delegatie bij. Kandidaten hebben leidinggevende ervaring en belangstelling voor de EU. De voorkeur gaat uit naar een vrouwelijke kandidaat. Meer informatie over deze vacature vind je via groenlinks.nl/ vacatures

april 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

Nieuwe verkiezingsprocedure in de maak Het partijbestuur gaat dit voorjaar aan de slag met het uitwerken van een nieuwe verkiezingsprocedure voor landelijke vertegenwoordigers. Directe aanleiding hiervoor is de Antiblokkenmotie die op het congres van 5 februari is aangenomen. De motie stelt dat de kandidatencommissie in haar advies over kandidaten voortaan een lijstvolgorde aangeeft. De huidige verkiezingsprocedure gaat uit van een blokindeling: de commissie adviseert kandidaten voor

een specifiek blok (verzameling van plaatsen) op de lijst. Rond de zomer wil het partijbestuur met een congresvoorstel te komen om de huidige verkiezingsprocedure aan te passen. Naast de motie kijkt het partijbestuur ook naar verworvenheden van de huidige procedure en wil zij mogelijke vernieuwingen, zoals die uit de voorgaande evaluaties van de huidige procedure naar voren komen, onderzoeken. In het volgende magazine volgt uitgebreide informatie over dit traject.

Volg GroenLinks Alle leden met een bij ons bekend mailadres ontvangen de tweewekelijkse GroenLinks-nieuwsbrief. Niet ontvangen? Meld je aan via groenlinks.nl (op de homepage). Daar vind je ook links naar GroenLinks Facebook-, Hyves, Twitter en YouTube. Op ons YouTube-kanaal kun je bijvoorbeeld het filmpje bekijken dat Edwin van der Veldt en Vera Sykora voor de campagne maakten.

roemrucht

verleden

1 2

1 Leergang ‘Zin in GroenLinks’ Wil je je kennis en ervaring inzetten voor de partij, maar weet je nog niet waar en hoe? Dan is de leergang ‘Zin in GroenLinks’ misschien iets voor jou! Een manier om de partij beter te leren kennen en je te oriënteren op jouw loopbaanmogelijkheden. De inschrijving voor de volgende leergang staat al open.

2 Trainingen • 14 mei: Verzilver je successen in de media. Een praktische training voor iedereen die publiciteit wil krijgen voor (GroenLinks-)activiteiten en standpunten. Krijg inzicht in hoe de media werken, en vooral: hoe je ze in jouw voordeel laat werken. • 20+21 mei: Meerdaagse training Fractievoorzitters. Hoe motiveer je je fractieleden? Hoe bewaak je de voortgang? Deze training is een mix van theorie en praktijk. Een mooie gelegenheid om ervaringen uit te wisselen met collega-fractievoorzitters. • 18 juni: Overtuigend debatteren. Voor wie in een debat of discussie wil overtuigen! Sta sterk in het debat en leer je standpunt kort, helder en krachtig neer te zetten. Interrupties, vragen, geslepen debattrucs? Na deze training weet je ze handig te omzeilen.

3 26

Groenlinks academie De GroenLinks-Academie verzorgt trainingen, workshops, oplei dingen en coaching voor actieve GroenLinks-leden. Waar kun je je voor inschrijven?

start

vrij heid

•

al als idea S SNEL BART ctie]

[reda

FEMKE

A HALSEM

•

SUN

ord]

[nawo

18 35

32 31

9 10

GroenLinks maakt geschiedenis Leer de geschiedenis van GroenLinks kennen op een speelse manier: speel het GroenLinks-spel! Een speciaal voor ons ontworpen ganzenbordspel met vragen over de voorlopers van GroenLinks, mensen, campagnes, noem maar op. Wil je dit spel ontvangen, bijvoorbeeld om te spelen met je fractie of met je afdeling? Stuur dan een mail naar academie@groenlinks.nl, onder vermelding van ‘GroenLinks-spel’. Je ontvangt dan het spel, de vragen en de antwoorden in pdf-formaat. Het enige wat je verder nog nodig hebt, zijn pionnen en dobbelstenen. Voor wie zich wat serieuzer in GroenLinks wil verdiepen, is het boek ‘Van de straat naar de staat’ geschikt. Dit boek kwam vorig jaar uit ter gelegenheid van ons 20-jarig jubileum (€ 19,50 excl. verzendkosten, groenlinks.nl/webwinkel).

3 Workshops • 12 mei: De kracht van een goed verhaal. Je politieke stelling of belofte, overgebracht in een pakkend verhaal.

• 21 mei: Persberichten die scoren. Oefen het schrijven van persberichten en maak je punt in de media.

Contact

in de gemeenteraad of Provinciale Staten beïnvloeden. Leer hoe je je eigen initiatiefvoorstel opzet.

Adreswijziging doorgeven: groenlinks.nl/contact/service

Op aanvraag verzorgt de Academie teambuilding en strategiesessies voor fracties en afdelingen, in-companytrainingen en individuele coaching. Meer informatie en inschrijven: academie.groenlinks.nl.

Contact met landelijk bestuur, webmasters, webwinkel: groenlinks.nl/contact/service

• 28 mei: Aan het stuur: initiatiefvoorstellen. Ook jij kunt de agenda

Contact met Tweede Kamerleden: groenlinks.nl/contact/publieksdienst Inhoudelijke vragen over GroenLinksplannen en -beleid: groenlinks.nl/contact/publieksdienst

GROENLINKS MAGAZINE / april 2011

Agenda ZATERDAG 9 APRIL

WOENSDAG 4 MEI

Studiedag Vrijheid van onderwijs Wat heb je aan de grondwet, hoeveel invloed mag de overheid hebben, is een openbaar bestel goedkoper? Aanmelden vereist (zie werkgroeponderwijs.groenlinks.nl/agenda) 10.00 – 15.00 uur Oudegracht 270, Utrecht.

Kranslegging Nationale Herdenking bij Homo monument, Westermarkt Amsterdam, door een afvaardiging van GroenLinks. 19.30 – 20.30 uur

DONDERDAG 14 APRIL Themabijeenkomst FemNet: WeCan Hoe bestrijd je geweld tegen vrouwen. Met Fenna Ulichki. 19.30 – 20.00 uur, locatie en programma: zie femnet. groenlinks.nl/agenda.

ZATERDAG 16 APRIL Dialoogdag Kerk en Seksuele diversiteit over de positie van seksuele minderheden in migrantenkerken, evangelische en pinkstergemeenten. Aanmelden voor 9 april, zie rozelinks.groenlinks.nl. 10.00 – 15.00 uur De Kandelaar, Bijlmerdreef 1239, Amsterdam Zuid-Oost.

DINSDAG 19 APRIL Publieksbijeenkomst Libanon = Crisis Auteur Arthur Blok spreekt o.a. over politiek in zijn geboorteland Libanon, Palestijnse vluchtelingen en het Hariri Tribunaal in Nederland. Toegang gratis. 20.00 uur, Landelijk Bureau, Oudegracht 312, Utrecht.

22 t/m 25 APRIL Guerrilla-Gardeners-weekend (zie eerder in dit katern).

VRIJDAG 29 APRIL Mini-conferentie over privacy Hoe kan de overheid onze persoonsgegevens het beste beschermen? Samenwerking van het WB, de EK Fractie, de Werkgroep Priva cy en de Werkgroep ICT. Inschrijving: wetenschappelijkbureau.groenlinks.nl/. 10.00 – 13.00 uur (inloop 9.30), plenaire vergaderzaal Eerste Kamer Den Haag.

DONDERDAG 19 MEI Bijeenkomst De Europese identiteit en de grenzen van Europa Door de Europawerkgroep en De Linker Wang. Meer informatie volgt, op europawerkgroep.groenlinks.nl/agenda

WOENSDAG 25 MEI Officiële uitslag Eerste Kamerverkiezingen (16.00 uur). Alle 2 maart gekozen Statenleden brengen maandag 23 mei hun stem uit.

DONDERDAG 26 MEI Themabijeenkomst FemNet: “Huwelijksbootje of de boot in?” (gemeenschap van goederen versus huwelijkse voorwaarden). Met: Margreet de Boer. 19.30 – 20.00 uur, Utrecht. Zie femnet.groenlinks.nl/ agenda.

VRIJDAG 27 MEI Trek in de Toekomst Bijeenkomst van de werkgroepen Milieu, Internationale Samenwerking en Landbouw. Wat moet Groenlinkse visie zijn op de toekomst van voedselvoorziening in Nederland en Europa? Met oa.: Bas Eickhout (EP), Rudy Rabbinge (o.a. WUR) en Rik Grashoff (TK). Zie: landbouwwerkgroep. groenlinks.nl 14:00 – 19:00 uur, Meeting Plaza te Hoog Catharijne.

27 MEI – 29 MEI Local Councillors meeting Europese Groene Partij (EGP), Berlijn. Zie: europeangreens.eu Jouw werkgroepactiviteit in deze agenda? Plaats ‘m tijdig in je werkgroep agenda op groenlinks.nl.

Doe mee!

Heb je speciale kennis of expertise die GroenLinks kan gebruiken, wil je je politieke betrokkenheid in praktijk brengen of vind je het gewoon gezellig om andere GroenLinksers in jouw gemeente of provincie te leren kennen? Heb je een uurtje per maand over of wil je elke dag wel wat voor GroenLinks doen? Lokaal is er van alles te doen, zoals meedoen met acties, bijeenkomsten organiseren of de fractie ondersteunen bij specifieke onderwerpen. Over een jaar gaan we al weer actief scouten voor nieuwe gemeenteraadsleden. Neem eens een kijkje bij onze fractie in jouw gemeente, om te zien of dat wat voor je is. Ook provinciale afdelingen kunnen versterking gebruiken, zij zoeken bestuursleden maar ook mensen voor aparte klussen, zoals conflictbeheersing of gezamenlijke activiteiten voor afdelingen organiseren. Bezoek een van de werkgroepbijeenkomsten rond inhoudelijke thema’s (zie de Agenda). Meer informatie en contactgegevens vind je via groenlinks.nl/actief

groenlinks@tweedekamer.nl Wat vindt GroenLinks van onderwerpen uit de actualiteit? Publieksvoorlichting antwoordt.

Wat vindt GroenLinks van de bezuinigingen op de Wajong en WSW? Regelingen als de Wsw (Wet sociale werkvoorziening) en Wajong (Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten) zijn waardevol binnen ons sociale stelsel. Zij bevorderen participatie en bieden begeleiding en ondersteuning aan mensen, zodat zij naar eigen vermogen kunnen werken. Het is echter duidelijk dat er iets moet veranderen, want bijvoorbeeld de wachtlijsten voor de sociale werkvoorzieningen zijn op dit moment enorm. Mensen moeten soms jaren wachten op een plekje. De Wajong en Wsw worden door het kabinet gebruikt als bezuinigingspost, in de hoop dat het aantal mensen dat gebruikt maakt van de Wajong en Wsw dan vanzelf terugloopt. Dit, terwijl er juist geïnvesteerd moet

worden in de ruim 300.000 mensen met een arbeidsbeperking en een afstand tot de arbeidsmarkt. GroenLinks wil dit doen door hen het recht op participatie te bieden; participatie is namelijk de beste sociale zekerheid. Meedoen door middel van begeleiding op maat, werk, stage of scholing. Het kabinet zegt de Wajong-ers en Wsw-ers te willen stimuleren om aan het werk te gaan, maar door te bezuinigen bereiken ze het tegenovergestelde. Met minder begeleiding zullen meer mensen thuis komen te zitten. ’Het is net alsof het kabinet minder hartpatiënten wil en daarom minder hartspecialisten in dienst neemt’, zo stelde Tweede Kamerlid Jesse Klaver onlangs.

april 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

DE NIEUWE KEUKEN…

Colofon GroenLinks Magazine Nr. 2, april 2011 GroenLinks Magazine is een uitgave van het partijbestuur van GroenLinks en verschijnt 6 maal per jaar in druk. Het wordt samengesteld door een onafhankelijke redactie, die werkt op basis van een redactiestatuut.

Natuurlijke materialen, energiezuinige apparatuur, oerdegelijk vakmanschap. Ontworpen en uitgevoerd volgens uw eigen wensen. Bernhagen Natuurkeukens, Traay 196-198, Driebergen-Rijsenburg, tel. (0343) 755 006. info@natuurkeukens.nl www.natuurkeukens.nl

…NATUURLIJK MOOI

Adverteren in GroenLinks Magazine?

Adviesburo

Cadex

Abonnement Leden van GroenLinks ontvangen het blad gratis. Anderen kunnen zich abonneren voor € 17,50 per jaar. Er is een gesproken editie beschikbaar voor mensen met een leeshandicap. Opgave via het Landelijk Bureau van GroenLinks, Postbus 8008, 3503 RA Utrecht Bezoekadres: Oudegracht 312, Utrecht, 030 2399900, info@groenlinks.nl, www.groenlinks.nl Redactie Carolien Ceton (waarnemend hoofdredacteur), Marc van Dijck (redacteur), Simon Otjes en Lin Tabak. Redactieadres: Postbus 8008, 3503 RA Utrecht. 030 2399909, magazine@groenlinks.nl, http://magazine.groenlinks.nl Aan dit nummer werkten verder mee: Pieter Geenen, Annet de Kruijf, Jos van der Lans, Dick Pels, Margot Scheerder, Rieke Spierings, Kees Vendrik, Michiel Wijnbergh en Marije Wilmink. Publieks voorlichting: Margot de Bekker Vormgeving Ruparo (Ingeborg Seelemann en Ivo Sikkema), Amsterdam www.ruparo.nl Druk Meijer Rotatie op 100% kringlooppapier. ISSN 1380 3700 Advertenties Adviesbureau Cadex 0111 643307, www.cadex.nl Tweede Kamerfractie GroenLinks Postbus 20018, 2500 EA Den Haag, Tel. 070 3183030 Fax. 070 3182685 groenlinks@tweedekamer.nl Sluitingsdatum 2 mei (verschijnt 21 mei) Voorpaginafoto Rob Huibers/Hollandse Hoogte

0111 643307 | info@cadex.nl | www.cadex.nl

uw mediagids op milieugebied

Eigentijds Festival

ECOlonie

het 18e bruisende lentefeest van 26 t/m 29 mei te Vierhouten thema's: spiritualiteit, kunst en natuur

sinds  toonaangevend in betaalbare, creatieve en duurzame vakanties in de Franse Vogezen

www.eigentijdsfestival.nl

www.ecolonie.eu

KIJK EN WORD GEZIEN IN DÉ ETALAGE voor cursussen, therapeuten, boeken, coaches, opleidingen, accommodaties e.a. GROENLINKS MAGAZINE / april 2011

VAN H O L I S T I S C H NEDERLAND

www.eigentijdsnetwerk.nl 39

&werk

breed opgeleide studenten kwijt’

‘We raken

Naam: Annemie Halsema Leeftijd: 48 Beroep: universitair docent Missie: kwaliteit onderwijs waarborgen

door Marc van Dijck

De bezuinigingen op onderwijs roepen verontwaardiging op. Het heftigst zijn de reacties op het schrappen van 300 miljoen euro uit het budget van het passend onderwijs en de miljoenenjacht op het terrein van het hoger onderwijs. Een ‘boete’ voor instellingen per langstudeerder moet vanaf 2015 140 miljoen euro opbrengen en meer efficiency bij onderzoek en innovatie 90 miljoen; langstudeerders gaan meer collegegeld betalen. ‘Maar de beslissing van het vorige kabinet om het tweede diploma niet meer te bekostigen is nog ingrijpender’, zegt Annemie Halsema – geen familie van. Halsema is universitair docent wijsbegeerte aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. De tweede diploma maatregel raakt vakken zoals het hare: ‘Veel studenten die, vooral in de masterfase, een vak als filosofie bovenop hun eerste studie doen, die reflectie willen of dieper willen graven, die raken we nu kwijt. En Nederland daarmee breed opgeleide jongeren.’ Ze geeft een voorbeeld: ‘Ik had laatst een gesprek met een studente filosofie die ook in het laatste jaar hbo verpleegkunde zit. Ze had daar steeds het idee dat ze ander soort vragen stelde dan anderen, 40

maar kreeg te horen: doe maar gewoon je werk. Bij filosofie komt ze tot haar recht. Maar ze heeft ook een dilemma: als ze de verpleegkundeopleiding afmaakt, moet ze 9000 euro betalen om haar bachelor filosofie te kunnen doen. Het is heel belangrijk voor de zorg dat zo iemand beide studies kan afronden, denk ik: iemand die verder kijkt dan haar neus lang is en vragen stelt die anderen niet stellen. Dan zie je hoe schrijnend zo’n maatregel is.’

Invloed Drie maanden geleden werd Halsema lid van GroenLinks, juist vanwege het onderwijsbeleid. Ze ging anders naar politiek kijken toen ze vorig jaar bestuurslid werd van de faculteit wijsbegeerte. Meer dan als docent kreeg ze zicht op financieringsstromen en de invloed die overheidsmaatregelen hebben op het onderwijs. Halsema: ‘Als bestuur overleggen we bijvoorbeeld binnen de universiteit of we een lager collegegeld voor filosofie kunnen vragen om te proberen toch voldoende studenten te trekken.’

Ze was erbij eind januari, toen studenten én hoogleraren protesteerden op het Malieveld. ‘Een hoogleraar, de decaan en ik zijn gegaan. Indrukwekkend, zo’n stoet hoogleraren. Een unieke gebeurtenis waarvan ik hoop dat ze niet vaker nodig zal zijn.’ De kabinetsplannen liggen nog voor aan de Tweede, en later, Eerste Kamer. Halsema: ‘Ik maak me zorgen om de kwaliteit. Van de instellingen: blijft er ruimte voor vakken die niet in eerste instantie gericht zijn op de arbeidsmarkt maar die juist verdieping geven? En van de studenten: moeten ze slechts doelgericht gaan studeren en kunnen ze zich minder ontplooien? Hoe de langstudeermaatregelen er uiteindelijk uit zullen zien, is nog onduidelijk. Maar ik raad studenten nu wel aan zo veel mogelijk vakken te halen en niet puur interesses te volgen, want ze weten niet hoeveel hun studie hen uiteindelijk zal gaan kosten.’ Een mogelijke oplossing ziet Halsema in gecombineerde, bredere opleidingen. ‘In het buitenland bestaan al opleidingen die disciplines als politicologie, economie en filosofie combineren. En dat is interessant om ook hier op te zetten.’ < april 2011 / GROENLINKS MAGAZINE