GroenLinks Magazine december 2011 by webteam groenlinks

GROENLINKS MAGAZINE UITGAVE VAN GROENLINKS - NUMMER 6 - DECEMBER 2011

Europa staat op een tweesprong

Botsing tussen regels en idealen

Eerlijk

eten voor een eerlijke prijs

opvang Werken voor de

Milieu niet van links alleen

in actie Wie: Ivan Welters (op de rug gezien) Wat: Voerde met zijn acrobatiekclub Stichting Stapel actie tegen de bezuinigingen van het kabinet. Voor sommige mensen ‘stapelen’ de bezuinigingen zich op. Bijvoorbeeld: een lagere Wajonguitkering, afschaffing van het persoonsgebonden budget, een hogere eigen bijdrage voor de AWBZ – allemaal verschillende maatregelen die dezelfde chronisch zieke kunnen treffen Waarom: ‘Omdat het belangrijk is om een tegengeluid te laten horen. En omdat het leuk is om te doen’ foto Michiel Wijnbergh

JOLANDE SAP

op bezoek in een megastal

MINDER GELD VOOR KINDEROPVANG minder ouders aan het werk

GROENLINKSBESTUURDERS hebben het zwaar in de provincie

16 GROENLINKS MAGAZINE UITGAVE VAN GROENLINKS - NUMMER 6 - DECEMBER 2011

Europa staat op een tweesprong

Botsing tussen regels en idealen

Werken voor de

Eerlijk

eten voor een eerlijke prijs

Opvang?

Milieu niet van links alleen

Cover: foto Truus van Gog/ Hollandse Hoogte

Opinie: ‘GroenLinks moet in actie komen; waar blijft het grote groene plan?’ Op pagina 24

Weten we wel waarop we stemmen? 20

Joost Hartlief: gewoon doen 27

Loopt de integratie vast of gaan we volle kracht vooruit?

CRISIS IN EUROPA 6

redactie Gisteren, na het werk Snel nog even naar de biologische markt. Het is er wat duurder, dat spreekt. Maar het is ook lekker. En voor eten dat op een eerlijke en duurzame manier geproduceerd wordt, heb je ook wat meer over. Toch? Dus moet ik eerst nog wel even pinnen. Niet zoveel cash op zak. Om de hoek is een pinautomaat – buiten gebruik. Verdorie. Ik moet opschieten, anders ben ik niet op tijd bij de opvang. Leidsters worden niet blij van ouders die hun kinderen te laat ophalen, en al helemaal niet als dat vaker dan één keer per maand gebeurt. Ik speur alle vakjes van mijn tas en zakken van mijn jas af op zoek naar losse briefjes. De oogst is gering. In mijn portemonnee, zwerft daar toevallig nog een handjevol twee-euromunten rond? Wat zou een handje euro’s deze tijd volgend jaar doen, kan ik er dan nog een kilo bioappels voor kopen? Misschien zwerven er dan wel weer guldens in mijn portemonnee – die vijfguldenmuntstukken tikten trouwens ook altijd erg lekker aan. De score aan losse euro’s is voldoende, ik stap weer op de fiets. Even later, op de markt. Vanaf mijn werk een behoorlijk eindje fietsen, maar ook dat spreekt. Je hebt niet op iedere straathoek een biologische markt. Sloooow food, het kost allemaal wat meer tijd. Geeft niet, want die heb ik ook. Eventjes dan. Eventjes de tijd om boodschappen te doen na het werk, mijn kinderen zitten immers op de opvang. Nog wel. Maar of dat volgend jaar nog betaalbaar is?

BOER

Kunt u het niet meer volgen? Lees dan eerst dit Magazine.

is troef bij verduurzaming

Carolien Ceton

Rian Lanenga, vrijwilliger in Ethiopië 32

En verder 2 In actie 14 Korte berichten 20 Media & meer 24 Opinie 26 Brieven 26 Strip 27 Column 28 Partijkatern

Samen ver

of ieder vo

DECEMBER 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

rder

oor zich?

Méér Europa is niet de enige uitweg uit de crisis. Maar het Europa dat achterblijft als de lidstaten niet verder integreren, is krachteloos. GroenLinksEuroparlementariërs over de eurocrisis, hun werk en de dubbelheid van de Nederlandse regering. door Marc van Dijck

uropa is hot. Het belangrijkste woord van het afgelopen half jaar is euro. Voornamelijk gebruikt in de combinatie met crisis. Toch zijn Europese politici nauwelijks zichtbaar in de media. De Europese Unie (EU) kampt met een stevig financieel en economisch probleem, en dat is juist het terrein van de lidstaten en hun regeringsleiders. Dus zijn het Angela Merkel en Nicolas Sarkozy, en soms Mark Rutte en Jan Kees de Jager, die het nieuws bepalen. ‘Jammer, maar er is in ieder geval wel genoeg aandacht voor Europa’, zeggen de GroenLinks-Europarlementariërs. Tweeënhalf jaar vormen Judith Sargentini, Bas Eickhout en Marije Cornelissen nu de GroenLinkse delegatie in Europa.

Alsmaar uitleggen Er heerst een groot misverstand over de Europese politieke arena, waar de Europarlementariërs vaak tegenaan lopen: dat een Europees politicus automatisch vóór alles is wat in Europa wordt besloten. In het Europarlement draait het ook gewoon om politieke kleur. Hoewel het Sargentini irriteert dat ze vaak gevraagd wordt om het nut van Europa te ‘bewijzen’, vindt ze het ook begrijpelijk dat die vraag komt. ‘Omdat de Europese politiek toch gewoon op een afstand staat van de mensen. Het gaat hier om de grote lijnen, niet om de dagelijkse waan. Maar als je een debatje in Nederland doet, eindigt dat er altijd mee dat je Europa moet verdedigen. Ik zou liever pleitbezorger zijn van mooie wetten en regels. Waarom we de EU hebben, kun je het beste uitleggen aan de hand van politieke verhalen.’ GROENLINKS MAGAZINE / DECEMBER 2011

Eickhout ergert zich aan media ‘die op een luie manier verslag doen van Europa’. Het aantal journalisten dat in Brussel zetelt, is met de tijd afgenomen; dat helpt het Europese debat ook niet verder. ‘En de journalisten die in Brussel zitten, hebben de grootste moeite om hun verhalen verkocht te krijgen aan de redactie thuis’, zegt Cornelissen. Eickhout ziet ook een gebrek bij Europese politici om hun werk toegankelijk uit te leggen. En dat terwijl in Europa steeds meer de kaders worden bepaald voor nationale wetgeving. Eickhout: ‘Binnen mijn portefeuille milieu wordt op het scherpst van de snede beleid gemaakt. Aan de ene kant wordt gelobbyd door bedrijven die vooruit willen, die baat hebben bij energiebesparing en ambitieus klimaatbeleid, zoals de Philipsen en Unilevers. Aan de andere kant staan de bedrijven die vasthouden aan gevestigde belangen, zoals de Shells en de Tata Steels. Die strijd is volop gaande, terwijl we in Nederland doen alsof klimaat en energie geen issues zijn, omdat we een kabinet hebben dat dat niet wil. Maar in Brussel gaat het debat keihard door. Het is een boeiende belangenstrijd waarin de politiek een sturende rol speelt.’ Sargentini vindt het belangrijk dat een onderwerp van alle kanten wordt besproken, dus ook de Europese. Als het gaat om internetbeveiliging is DigiNotar een internationaal probleem, zegt ze, het onderwerp in die context bespreken maakt het debat over Europa een stuk natuurlijker. ‘Want uiteindelijk begrijpt iedereen dat onze grenzen open zijn en we dus een heleboel dingen samen moeten regelen.’ Probleem is alleen dat in het Nederlandse debat niemand meer durft te zeggen hoezeer we aan elkaar vastzitten en dat

Eickhout: ‘In Nederland doen we alsof klimaat en energie geen issues zijn, maar in Brussel gaat het debat keihard door’ oplossingen niet zo simpel zijn, zegt Sargentini. ‘Je kunt niet elke keer een simpel verhaal aan de Nederlander vertellen. Het is niet zwart óf wit, er zit ook nog grijs – of sterker: een heel palet aan grijs – tussen.’ Het feit dat veel zaken gezamenlijk geregeld moeten worden, behoeft dus nog de nodige uitleg. Zeker in tijden van scepsis over het Europese project.

Verdere integratie

De Eurofractie Het Europarlement kent 736 leden. Daarvan zitten er 55 in de groep De Groenen/ Vrije Europese Alliantie. De Groene fractie werkt met een co-voorzitterschap van Daniel Cohn-Bendit (Frankrijk) en Rebecca Harms (Duitsland). De Nederlandse Marije Cornelissen is een van de vicefractievoorzitters. Met drie leden is GroenLinks de grootste delegatie in de fractie na de Duitse (14) en Franse Groenen (13). Nederland heeft in totaal 25 Europarlementariërs.

Bas Eickhout: ‘Euro vormt kern Europadebat’ Bas Eickhout (35) komt van oudsher uit het Europadebat; hij zat in de Europawerkgroep van GroenLinks en deed later de grondwetcampagne. In het parlement stortte hij zich op de euro: ‘Na mijn aantreden als Europarlementariër had ik al snel door dat het fundamentele Europadebat om de euro zou gaan draaien.’ Hij doet het naast zijn taak als klimaatwoordvoerder voor de Groene fractie – zijn grote specialisme. Eerder deed hij tien jaar onderzoek bij het Planbureau voor de Leefomgeving op het gebied van grensoverschrijdende milieuproblemen. Eickhout bewees dit jaar bruggen te kunnen bouwen met zijn rapport over de Europese klimaatdoelen; hij kreeg de volledige milieucommissie van het Europarlement mee in zijn ambitieuze klimaatdoelen. Helaas sneuvelde het voorstel uiteindelijk in het parlement zelf, waar uit Brits-conservatieve hoek de tekst zo werd afgezwakt dat Eickhout er zelf niet meer achter stond.

Die scepsis kent de afgelopen maanden een nieuw hoogtepunt. Woensdag 28 september jl. gooide de voorzitter van de Europese Commissie, José Manuel Barroso, de knuppel in het hoenderhok. Alleen als de lidstaten meer macht afstaan aan Europa zullen ze de eurocrisis overwinnen, zei hij in zijn jaarlijkse State of the Union. We moeten ‘de illusie loslaten’ dat een gemeenschappelijke munt en markt kunnen samengaan met een nationale aanpak van het economisch en begrotingsbeleid. Barroso was duidelijk: de crisis is niet veroorzaakt door de Europese instituties, maar ‘door lidstaten die hun bekrompen nationale belangen behartigen’. Verdere Europese integratie is noodzakelijk om economische groei te creëren en de financiële markten tot rust te brengen. Barroso oogstte groot applaus. Wat al snel gebeurt als iemand in het Europarlement voor meer Europese coördinatie pleit, zegt Eickhout: ‘Maar hij sprak ook bevlogen. En wat hij zei over de crisis, is waar, al mag hij van mij nog een stap verder gaan.’ De opstelling van de Nederlandse regering in het Eurodebat is buitengewoon dubbel, vindt Eickhout: veel nationale politici spreken in het Europese debat ‘met twee tongen’. ‘Zodra zij naar Brussel gaan, zitten ze in het deskundigendebat waar het politieke vergrootglas minder groot is. En daarin is vrijwel iedereen het eens: wil je als EU internationaal een stem hebben, dan is er maar één optie: verdere integratie. Maar eenmaal thuis verandert de boodschap.’ De Nederlandse regering wilde het debat over Europa aanvankelijk terughoudend voeren, vanwege de gedoogpartner, maar inmiddels zijn ze erachter dat dat niet kan. Nu is er een kentering zichtbaar, weliswaar niet uit passie voor het Europese project, maar uit economische motieven, legt Eickhout uit. ‘Je ziet dat de Nederlandse politiek zich weer naar Brussel toedraait. En die draai is veel groter dan hoe zij in de Nederlandse media wordt voorgesteld.’ Tekenend voorbeeld is Ruttes reactie in augustus na het vaststellen van het stabiliteitspact; een set maatregelen om iets te doen aan de schulden in de Eurozone die een gevaar vormen voor de stabiliteit van de euro. Eickhout: ‘Landen kunnen boetes krijgen als zij in de toekomst niet aan norDECEMBER 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

men voldoen voor hun schulden. Rutte zei: dit is geen afstaan van soevereiniteit, we gaan alleen maar strenger toezien op regels waar we toch al ja tegen hadden gezegd. Maar dat is een semantisch spel. Alleen afspreken dat je maar 50 km per uur mag rijden gaat minder ver dan ook bekeuringen uitdelen als je te hard rijdt.’ Nog belangrijker is dat toen werd afgesproken dat Brussel ook naar andere economische indicatoren gaat kijken, zoals de private schuld. Nederland kampt bijvoorbeeld met een grote hypotheekschuld. Eickhout vindt het een goede zaak dat er ook op dit gebied beweging zit in de Europese integratie. ‘Brussel zal nooit zeggen: gij zult de hypotheekrenteaftrek afschaffen. Maar Brussel kan nu wel zeggen: als jullie die hypotheekschuld niet naar beneden krijgen, dan gaan we een sanctieroute in.’ Terugkerend argument binnen het Nederlandse debat over Europa is het opgeven van soevereiniteit. Een kwalijke zaak, vindt Cornelissen, omdat er niet bij wordt verteld dat landen veel van hun zeggenschap allang hebben verloren. ‘Voor een pensioenstelsel heeft ieder land z’n eigen systeem, maar de EU werkt aan kaders die ervoor moeten zorgen dat die pensioensystemen houdbaar zijn voor de toekomst – een gevoelig onderwerp. Maar ook een voorbeeld van hoe je zeggenschap kunt terugwinnen. Pensioenfondsen beleggen internationaal en dan moet je ook zorgen voor een internationaal toezicht. Het lijkt alsof je dan je soevereiniteit opgeeft, maar in wezen krijg je dat juist terug, alleen niet op nationaal maar op Europees niveau.’

FOTO MONIQUE KOOIJMANS

Judith Sargentini: ‘Van zes hongersnoden één maken’ Judith Sargentini (37) kwam als delegatieleider in 2009 in het Europees Parlement. Daarvoor was ze fractievoorzitter in de Amsterdamse gemeenteraad; de gangen van het Europarlement bezocht ze eerder als lobbyist voor mensenrechten en internationale samenwerking. Ze werkte voor het Nederlands Instituut voor Zuidelijk Afrika en Eurostep, de Europese alliantie van ontwikkelingssamenwerkingsorganisaties. Daarvoor voerde ze campagne tegen bloeddiamanten, een financieringsbron van gewapende conflicten in het door haar geliefde Afrika – een onderwerp dat ze onlangs in het Europarlement weer oppakte. Andere onderwerpen waar ze zich op richt zijn migratie, burgerrechten en ontwikkelingssamenwerking. De puntjes op de ‘i’ worden vaak op het nippertje gezet. ‘We bespreken op donderdagmiddag altijd resoluties die mensenrechtendossiers betreffen. Dan wordt er op woensdagochtend nog onderhandeld; iedereen heeft zijn eigen versie van de hongersnood in Somalië. En dan moet je van zes hongersnoden in Somalië er één zien te maken.’ Op het gebied van burgerrechten had Sargentini dit voorjaar succes bij de wetgeving rond bodyscanners, waar nu geen röntgenstralen in mogen zitten.

ingeslagen, al heeft hij ook twijfels. ‘Er staan nu allerlei krachten op die zeggen: dit Europese project is ons te dierbaar om uit elkaar te laten vallen. Nu ook de Sociaal-Economische Raad bijvoorbeeld, en daarmee de vakbonden, die zich eerder niet zo sterk uit wilden spreken. Maar we scheren langs de afgrond, één misstap en we vallen er alsnog in.’

Tweesprong

Sargentini: ‘We hebben een eerlijk, flexibel

De solidariteit tussen Eurolanden komt nu erg onder druk te staan, maar je ziet toch, zegt Cornelissen, dat ze elkaar niet laten vallen. ‘De crisis kan een keerpunt zijn waarna er meer integratie komt. Ik heb alle hoop dat dit juist gaat leiden tot meer solidariteit.’ Méér Europa is niet de enige uitweg uit de crisis, vindt Eickhout, ‘maar we staan wel op een tweesprong. Of je concludeert dat je geen geloof hebt in de politieke unie en dan moet je ook ophouden met de euro, want dat is het vehikel waarop de integratie draait. Of je concludeert dat we wel verder integreren.’ Beide wegen leiden weg uit de crisis, maar aan het eind van die twee routes heb je twee totaal verschillende Europa’s. ‘Voor mij is de belangrijkste vraag: hoe sta je er als Europa internationaal bij over 50 jaar? Als losse lidstaten die niks te zeggen hebben tussen China, de VS en India? Bij die route zal Nederland best blijven bestaan, en we kunnen vast een interessante doorvoernatie zijn, maar het is een Nederland dat mij niks zegt.’ Eickhout is optimistisch dat de andere weg wordt

en ruimhartig arbeidsmigratiebeleid

GROENLINKS MAGAZINE / DECEMBER 2011

nodig, anders gaat de samenhang in onze samenleving aan gort’ Eickhout ziet de crisis als een bewijs van het democratisch tekort van Europa. De democratische bevoegdheden van het parlement moeten absoluut beter en verkiezingen voor de voorzitter van de Europese Commissie zouden die voor de kiezer interessanter maken. Ook is een Europabreed debat een gemis. Eickhout: ‘Je ziet 27 nationale debatten die echt keihard tegen elkaar ingaan.’ Het Europarlement zou hier een rol in kunnen spelen, maar pakt die niet op. ‘We slagen er onvoldoende in om een brug te slaan; we zijn te veel een 28ste stem in die kakofonie van Europa. Dat komt omdat wij heel vaak, ook een beetje uit miskendheid, gaan trommelen op het belang van Europees ge9

Geld spaart Spaar bij een bank die de wereld spaart.

ASN Ideaalsparen:

2,6%* rente, 366 dagen kijkplezier cadeau!

Sparen bij de ASN Bank is goed voor mens, dier en klimaat. En voor uzelf. Want ASN Ideaalsparen geeft u 2,6%* rente zonder beperkende voorwaarden. En u krijgt nu de schitterend uitgevoerde National Geographic Scheurkalender 2012 cadeau! Heeft u al een rekening ASN Ideaalsparen? Stort dan vóór 1 januari a.s. € 500,- bij en ook u krijgt de scheurkalender thuis gestuurd. Meer weten? Kijk op www.asnbank.nl of bel gratis 0800-0380 (ma/vr).

* Variabele rente per 26 oktober 2011. Wijzigingen voorbehouden. Per adres ontvangt u maximaal één scheurkalender. Deze aanbieding geldt tot 1 januari 2012 en geldt niet in combinatie met andere acties. De ASN Bank is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en heeft een vergunning van de Nederlandsche Bank N.V. Op tegoeden van klanten bij de ASN Bank is het wettelijke depositogarantiestelsel van toepassing.

coördineerd beleid als dé oplossing. Terwijl 27 nationale regeringsleiders allemaal met hun nationale discussie in de maag zitten, met name dat lastige Eurodebat. Ik worstel zelf met een idee om vanuit het Europees Parlement te zorgen dat je Griekse parlementariërs uitnodigt in het Nederlandse parlement en vice versa zodat mensen uit kunnen leggen hoe de problematiek in hun land wordt gezien. Het begint bij begrip voor elkaars positie, en je ziet die nu totaal ontbreken.’

Grote uitdaging Hoe erg de eurocrisis ook is, die gaat – met slachtoffers – ook weer voorbij, zegt Sargentini. De grote uitdaging van de Unie ligt in de toekomst, als de vergrijzing doorzet. ‘Europa wordt ouder. De economie kun je veranderen, maar je verandert niet dat onze demografische piramide is scheefgegroeid.’ Dat heeft implicaties voor de Europese arbeidsmarkt, zegt Cornelissen. ‘Er zijn goede verlofregelingen nodig om te zorgen dat meer vrouwen de arbeidsmarkt op kunnen. Ook moeten we werknemers uit het buitenland accepteren.’ In Oost- en Zuid-Europa slaat de vergrijzing nog harder toe dan in het westen. Sargentini: ‘Nederland kan het nog een tijdje uitzingen met Roemenen en Bulgaren – als we ze toelaten – maar die landen halen dan weer mensen van buiten de unie. De Europese vergrijzingproblematiek is niet op te lossen met de huidige migratieregels.’ Daarom wil ze dat de EU een ‘eerlijk, flexibel en ruimhartig arbeidsmigratiebeleid’ ontwikkelt.

Marije Cornelissen: Echte solidariteit Marije Cornelissen (37) is, na haar bevallingsverlof, net weer aan de slag. Haar liefde voor Europa komt voort uit de echte solidariteit die er heerst, vertelt ze: ‘Rijke landen geven niet uit de goedheid van hun hart een beetje ontwikkelingsgeld weg. In Europa delen we hetzelfde belastinggeld en besluiten we samen wat daarmee moet gebeuren.’ Ze is geregeld in de nieuwe EU-landen en kandidaat-lidstaten te vinden. Op haar onderwerpen – sociale zaken, armoede en discriminatie – is daar veel winst te boeken. Ze schuwt er de barricade niet en bezocht onder andere gay prides. ‘Homorechten zijn vaak het moeilijkst te bevechten, zeker in landen die conservatief, religieus zijn.’ Wetgeving is er wel, ‘juist omdat uit Europa een stevige antidiscriminatierichtlijn komt’. Voor volgend jaar plant ze een actie die ze wil opzetten met lokale afdelingen van Groene partijen, om de openbare ruimte toegankelijker te maken voor mensen met een beperking.

Cornelissen: ‘De crisis kan een keerpunt zijn waarna er meer integratie komt – en meer solidariteit’ ‘Het hele idee dat je de buitengrenzen stevig bewaakt om migranten tegen te houden, betekent ook dat je mensen die Europa al hebben bereikt, binnenhoudt. Die piekeren er niet over om terug te gaan, dan moeten ze heel die ellende nog een keer doormaken om terug te komen.’ Nieuw arbeidsmigratiebeleid is nodig, zegt ze, ook al heerst er – Europabreed – ‘een sfeer in de samenleving die niet van migranten houdt’. En het moet snel: vanaf 2015 gaat de demografie zienderogen achteruit. Sargentini: ‘Hoe langer je wacht, des te

‘Wie droomt nu van economische stabiliteit?’ De Deense Europarlementariër Emilie Turunen tijdens een bezoek van DWARS aan Straatsburg, eind september. > Zie magazine.groenlinks.nl/bezoekstraatsburg Noodsteun stelt partij voor dilemma Bas Eickhout over de gevolgen van de fundamentele keuze voor een Europese munteenheid, op een bijeenkomst van Werkgroep Exact. > Zie magazine.groenlinks.nl/uitcrisis

GROENLINKS MAGAZINE / DECEMBER 2011

groter de noodzaak wordt. Het is dan makkelijker om die plek met een illegale arbeider te vullen. Die wordt uitgebuit en betaalt geen belasting, waarmee dus ook de samenhang in je eigen samenleving aan gort gaat: de belasting wordt door minder mensen opgebracht, terwijl meer mensen van de faciliteiten gebruik maken. Politici durven dat nog steeds niet echt hardop te zeggen, maar eigenlijk moeten ze wel.’

Nek uitsteken Ook Eickhout kijkt uit naar politici die durven: ‘Als de politiek schimmig blijft doen over wat de Europese politiek voor burgers betekent, dan kom je er niet uit. Dan blijf je het beeld bevestigen van Europa dat het verprutst, hoewel het de lidstaten zijn die niet tot daadkracht komen. Daarmee zaai je scepsis, achterdocht.’ Mensen willen vooral een eerlijk verhaal horen. Uit het nee tegen de grondwet in 2005 concludeerde Eickhout indertijd niet dat er onder Nederlanders geen draagvlak is voor Europa, maar dat ze genoeg hadden van het oneerlijke gedraai van de kabinetten toen. ‘Als jij wilt dat er meer integratie plaatsvindt,’ zegt Eickhout, ‘zeg dat dan ook. De partijen die bij het grondwetsreferendum een helder geluid lieten horen, voor én tegen, wonnen bij de Europese verkiezingen in 2009.’ Zonder die helderheid zal het steeds lastiger zijn om op de huidige tweesprong de juiste route in te slaan. Twee werkelijkheden staan tegenover elkaar: het geïntegreerde Europa dat met bijvoorbeeld concurrentieregels voor de interne markt en milieunormen beleid stroomlijnt, en het verdeelde Europa dat faalt. Maar dat laatste ligt aan de lidstaten die er niet uitkomen, zeggen de Europese politici. Met andere woorden: dat ligt aan het gebrek aan Europa. < 11

Duurdere kinderopvang betekent minder werkende ouders, vooral moeders. Dalende arbeidsparticipatie – en kinderopvang van slechtere kwaliteit – zullen ons vooral geld gaan kosten. door Carolien Ceton

Wat ouders willen • flexibele kinderopvang • grotere bijdrage van werkgevers • betere aansluiting van onderwijs en kinderopvang • kinderopvang op het werk • weten waar ze aan toe zijn

Op woensdag 23 november vond in de Tweede Kamer het Algemeen Overleg over de kinderopvang plaats. Zie magazine.groenlinks. nl/aokind

et kabinet wil dat vrouwen meer gaan werken. Niet vanuit een emancipatoir ideaal, maar vooral uit economische noodzaak; vanwege de toenemende vergrijzing en structurele tekorten op de arbeidsmarkt móeten vrouwen wel meer gaan werken. ‘We hebben vrouwen in de komende jaren hard nodig op de arbeidsmarkt’, benadrukte minister Van Bijsterveldt (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) 12 september jl. nog maar eens. Het lijkt logisch dat het kabinet het combineren van zorg en werk daarom zou vergemakkelijken, maar in de praktijk gebeurt het tegenovergestelde. Zo wordt op kinderopvang de komende jaren flink bezuinigd, en dat gaan we voelen. Verschillende onderzoeken wijzen uit dat door duurdere kinderopvang ouders minder zullen gaan werken, en dat geldt dan vooral voor de moeders. De klappen komen het hardst aan bij mensen met lagere inkomens en lager opgeleiden. Ouders maken de rekensom: werken en de kinderen naar de opvang brengen of thuisblijven en zelf voor de kinderen zorgen. Bij een laag inkomen valt die tweede optie sneller goedkoper uit.

Groeiende vraag De kinderopvangbranche staat er niet al te best voor. Wachtlijsten zijn al jaren een gegeven. Sinds 1995 stijgt de vraag naar kinderopvang gestaag; in 2005 was er zelfs een ware groeispurt omdat de prijs door de introductie van een nieuw financieringssysteem werd gehalveerd. Het kabinet omschrijft dat als een – financiële – tegenvaller, omdat van de voorziening ineens te veel gebruik werd gemaakt. Enorm kortzichtig, vindt GroenLinks-Tweede Kamerlid Ineke van Gent. ‘Dat steeds meer ouders deelnemen aan het arbeidsproces is juist een meevaller!’ Ook wat betreft de kwaliteit blijft er nogal wat te wensen over. Volgens Lucy Kok, onderzoeker bij onderzoeksbureau SEO dat onlangs een kostenbatenanalyse maakte van de voorgenomen bezuinigingen, hangt dat waarschijnlijk samen met die toenemende vraag. ‘De kwaliteit kachelt sinds 1995 achteruit. De kinderopvang scoort nu gemiddeld 2,8 op een schaal van 7, in 1995 was dat nog 4,8. De continue wachtlijsten laten zien dat het aanbod voortdurend achterblijft bij de vraag.’ Ondernemers in de kinderopvang zullen als ge-

Terug volg van de bezuinigingen, die doorlopen tot 2015, terughoudend zijn met investeren in de kwaliteit – ook voor hen komt er een onzekere periode aan. Terwijl een kwalitatief goede kinderopvang juist ook geld oplevert, zegt Gjalt Jellesma van BOINK, de Belangenvereniging van Ouders in de Kinderopvang. ‘Je krijgt bijvoorbeeld minder problemen met kinderen die een bepaalde beperking hebben, als dat in een vroeg stadium wordt gesignaleerd. Nu gebeurt dat vaak te laat.’ Ook de analyse van SEO laat zien dat kinderopvang veel meer is dan een kostenpost. Als vrouwen minder gaan werken, leidt dat tot een daling van de totale welvaart. Bovendien verhoogt investeren in de kwaliteit van kinderopvang het latere opleidingsniveau van de kinderen, en daarmee hun productie en de totale welvaart.

Stijgende prijzen Uit een onlangs door GroenLinks uitgevoerde enquête blijkt dat hogere prijzen in de kinderopvang zullen leiden tot een daling van de arbeidsparticipatie (zie kader). In een reactie op kamervragen van GroenLinks, PvdA en D66 heeft minister van Sociale Zaken Henk Kamp het Centraal Planbureau (CPB) nu om nader onderzoek gevraagd naar de effecten van bezuinigingen, om beter in te kunnen schatten in hoeverre ouders minder gaan werken als ze minder kinderDECEMBER 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

FOTO IRIS LOONEN/HOLLANDSE HOOGTE

g naar af opvangtoeslag krijgen. Het CPB heeft zich altijd heel voorzichtig uitgelaten over de effecten van betaalbaarheid van kinderopvang in relatie tot het gebruik, zegt Jellesma. ‘De overheid blijft bij hoog en laag beweren dat de prijs niet uitmaakt.’ Maar het argument dat Nederlandse ouders traditioneel het liefst zo veel mogelijk zelf doen en zo min mogelijk van opvang gebruik maken, is inmiddels achterhaald. Kok: ‘Die cultuur is wel veranderd. Toen de prijs na 2005 halveerde, kreeg het gebruik een enorme boost. Als je ziet dat mensen uit je omgeving er gebruik van gaan maken, geeft dat een vliegwieleffect. Dan verandert de cultuur vanzelf mee.’ Een prijsstijging zal wel degelijk leiden tot verminderde arbeidsparticipatie, beaamt Kok. ‘De relatie tussen prijs en arbeidsparticipatie is niet sterk, maar als je de prijs maar genoeg omhoog of omlaag doet, dan tikt dat wel aan.’ En Nederland is bezig om in hoog tempo duurder te worden dan alle landen om ons heen. Jellesma: ‘Wij betalen straks voor onze opvang vijf keer zoveel als de Duitsers.’

Beurtouders Als de kosten erg gaan stijgen, zullen de meeste ouders eerst proberen om een oplossing te vinden in de informele sfeer: de buurvrouw, opa en oma – en ouders onderling. Die ‘wankele arranGROENLINKS MAGAZINE / DECEMBER 2011

Enquête GroenLinks

• 30 procent van alle ouders gaat minder werken • 9 procent van hen stopt helemaal • gemiddeld leveren deze ouders 8,5 uur in • in 159.900 gezinnen gaat een ouder minder werken • het totaal aantal minder gewerkte uren is 36.000 fte • met name moeders gaan uren inleveren • vooral gezinnen met lagere inkomens worden getroffen

gementen’ zoals Jellesma ze noemt, blijken in de praktijk meestal slecht houdbaar. Ook bij partners onderling leidt het tot problemen. In Nederland wordt al uitgebreid afgestemd tussen de partners, iets wat Kadri Täht ‘beurtouderschap’ noemt. Op 27 oktober jl. promoveerde zij aan de Vrije Universiteit op een onderzoek naar de gevolgen van afwijkende werktijden, waarbij ze Nederland en de VS met elkaar vergeleek. Täht: ‘In Nederland werkt een op de vier mensen buiten de gangbare werktijden, bij gezinnen met kleine kinderen is dat zelfs een op drie. Ouders kiezen er vaak voor om beurtelings te werken, zodat ze om beurten voor de kinderen kunnen zorgen. Vooral voor vaders is dat voordelig: zij winnen aan tijd die ze met hun kinderen doorbrengen. Maar de relatie lijdt eronder: meer mensen gaan scheiden.’ Nederland is een speciaal geval, zegt Täht: ‘Parttime werken is hier heel gewoon, en dat is een belangrijk element bij het compenseren van de nadelen van afwijkende werktijden.’ Die nadelen zijn in de VS erg groot: ‘Door verregaande deregulering van de arbeidsmarkt wordt avondwerk bijvoorbeeld niet meer gezien als uitzondering, dus krijg je er geen compensatie meer voor. Banen met afwijkende werktijden zijn er vaak de slechtere banen, en mensen kiezen er niet zelf voor.’ Dat is in Nederland anders. ‘Hier maken mensen een bewuste keuze. Als ze hun werktijden kunnen combineren met parttime werk zonder daarbij al teveel in te leveren op andere voorzieningen, dan zijn de resultaten overwegend positief.’ De sleutel ligt in het hebben van een vrije keuze. Täht waarschuwt: ‘Als mensen door prijsstijgingen minder gebruik kunnen maken van kinderopvang, dan wordt die keuze natuurlijk steeds meer een gedwongen keuze. Dan gaan we meer de kant op van de VS.’

Vorige eeuw Van Gent, die in september met een CDA-collega de initiatiefwet Wet flexibel werken indiende, beaamt: ‘Natuurlijk moeten mensen zelf de regie houden over de inrichting van hun werk, dat is cruciaal. Als je de samenleving echt anders wilt inrichten – met flexibele werktijden en recht op thuiswerken, zodat mensen zorg en arbeid kunnen combineren – en wilt dat mensen kunnen participeren, dan moeten we investeren in plaats van saneren. Het is een doorbraak dat een andere partij zich heeft aangesloten bij dit initiatief. Maar het kabinet gaat terug naar de vorige eeuw.’ Het tekort op de arbeidsmarkt telt straks zo’n 900.000 mensen. ‘Dat kunnen we alleen opvangen als vrouwen meer gaan werken’, zegt Jellesma. ‘Ik heb niet het idee dat het importeren van arbeidskrachten uit het Oostblok erg populair is bij dit kabinet.’ Hij is ervan overtuigd dat bezuinigingen pas teruggedraaid gaan worden op het moment dat de economische schade zichtbaar wordt, maar Van Gent hoopt de bezuinigingen nog te kunnen afvlakken. ‘Goedkoop is hier duurkoop. Dat moeten andere partijen toch ook gaan inzien?’ < 13

s Discussie vrede en veiligheid Hoe moet GroenLinks omgaan met kwesties als vrede en veiligheid? Daarover gaat de partij een 'stevige discussie' voeren, aldus fractievoorzitter Jolande Sap en partijvoorzitter Henk Nijhof tijdens de partijraad van 8 oktober. Het debat moet uitwijzen ‘welke belangrijke uitgangspunten we met elkaar kunnen delen’, om toekomstige besluitvorming meer basis te verschaffen. De vraag onder welke condities je verantwoordelijkheid moet nemen voor interventies in conflictgebieden roept altijd veel debat op, stelde Sap die met de partijraad sprak over de trainingsmissie in Kunduz. ‘En ik denk dat dat bij ons veel debat zal blijven oproepen.’ Sap spiegelt zich aan de Duitse Grünen, met name omdat Duitsland in Kunduz een belangrijke rol speelt. ‘De Grünen zeggen: “we delen de uitgangspunten, maar dat betekent niet dat we er eensgezind over denken”. (…) Maar ze hebben daardoor wél het gevoel

Online lezen

dat ze het er goed met elkaar over kunnen hebben. En dat lijkt me heel belangrijk voor ons.’ Sap ging ook in op de negatieve beeldvorming die in Nederland heerst rond de missie. Over het contrast tussen waar de fractie voor staat en het beeld dat in de media naar voren komt, kreeg ze ook kritische vragen. Volgens Sap is er ‘een hardnekkige karikatuur ontstaan’ dat de missie in Afghanistan niet kan werken. Maar voor die conclusie vindt ze het te vroeg, de missie heeft tijd nodig zich te bewijzen. Vrede en veiligheid is opgenomen als discussieonderwerp op het congres van 11 februari 2012. Andere onderwerpen waar de partijraad over sprak waren de kerntaken van de gemeente, de opstelling van de partij tegenover in opspraak geraakte politici en GroenLinks als middenpartij > Zie magazine.groenlinks.nl/ partijraad8oktober

Koopzondag verdeelt Meer of minder koopzondagen? Na een ledenraadpleging, een internetpoll én een discussiemiddag concludeerde GroenLinks Eindhoven dat de achterban net zo verdeeld is als de fractie zelf. > Zie magazine.groenlinks.nl/koopzondagen Het schamele succes van linkse moties GroenLinks behaalde bij de laatste algemene beschouwingen een succesje met haar motie over ontwikkelingssamenwerking. Normaal gesproken loopt de partij niet altijd voorop in het binnenhalen van moties. > Zie magazine.groenlinks.nl/succesmotie Joke Smit nog steeds actueel Zo’n tweehonderd mensen kwamen af op de themadag ‘Macht, zorg en vrouwelijke genieën: 30 jaar na Joke Smit’. Een gesprek met de voorzitter van GroenLinks-werkgroep FemNet. > Zie magazine.groenlinks.nl/jokesmit Privacy: goed verhaal nodig Een nieuwe privacybeweging komt maar moeizaam op gang in Nederland. Verslag van een minisymposium van de GroenLinks-werkgroep privacy en het juridisch netwerk. > Zie magazine.groenlinks.nl/privacydebat 'De kunst is wederkerigheid te vinden' Hoogleraar ar-

beidsmarktbeleid Ton Wilthagen reageert op het voorstel Wet flexibel werken dat Ineke van Gent samen met CDAKamerlid Eddy van Hijum 9 september presenteerde. > Zie magazine.groenlinks.nl/flexibel Tweeslachtige opstelling landen in migratiebeleid

Landen willen wel gezamenlijke regels opstellen, maar dat mag hun nationale beleidsvrijheid niet aantasten, zo concludeert Tineke Strik in haar onlangs afgeronde promotieonderzoek. FOTO MICHIEL WIJNBERGH

> Zie magazine.groenlinks.nl/tweeslachtig

Werkbezoek in de Peel Op werkbezoek in de provincie Noord-Brabant bezocht fractievoorzitter Jolande Sap vrijdag 7 oktober in de Peel een megastal waarin varkens worden gehouden. ‘Het ligt niet aan de intenties van de boer. Het systeem moet anders’, zei Sap over deze vorm van intensieve veehouderij. Ook sprak ze met natuurorganisaties over de impact van de vee-industrie op de regio. Milieudefensie voert actie tegen megastallen. Zie www.dierenindewei.nl

‘Het pensioenakkoord is de reden bij uitstek voor jongeren om lid te worden van de vakbond’ Paul de Beer, bijzonder hoogleraar arbeidsverhoudingen aan de UvA

DECEMBER 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

kort Kandidatenverkiezing met referendum

FOTO RUTGER BURGER

Het partijbestuur stelt voor om kandidaten voor bijvoorbeeld Kamer- en Europese verkiezingen voortaan per ledenreferendum te laten kiezen op basis van een door kandidatencommissies genummerd advies. Dat luidt een verandering in. Nu doen kandidatencommissies voorstellen voor 'blokken' van geschiktheid, waarna het congres de uiteindelijke lijstvolgorde bepaalt. Reden voor de verandering is onvrede over de gang van zaken tijdens recente verkiezingscongressen, wat dit voorjaar leidde tot een motie tegen het blokkensysteem. Meer informatie over het voorstel op congres.groenlinks.nl

Rol partijraad Kerntaak van de partijraad ‘nieuwe stijl’ is het organiseren van open en brede politieke debatten die de partij voeden met richtinggevende conclusies. Ruim een jaar onderweg worstelt de partijraad met die rol. Partijraadvoorzitter Maarten van Beek: ‘De gevoerde discussies moeten beter landen in de partij.’ Zie magazine.groenlinks.nl/rolpartijraad

Occupy-demonstranten trokken 22 oktober naar de Nederlandsche Bank in Amsterdam. Voornaamste doelwit van de beweging is de hebzucht in de financiële sector. 'Occupy' begon op 17 september op Wall Street, dat toen met tentjes werd 'bezet'. Groenlinks Tweede Kamerleden Linda Voortman en Tofik Dibi waren onlangs in New York, waar ze het Occupy-kamp bezochten.

FOTO EUROPEANGREENS

Jongeren duiken op pensioenakkoord

Verklaring van Parijs Op het congres van de Europese Groene Partij 12 en 13 november in Parijs hebben de Europese Groenen, waaronder GroenLinks, de ‘Verklaring van Parijs’ aangenomen, een gezamenlijk antwoord op de eurocrisis. De Groenen willen onder andere het euronoodfonds versterken door er een bank van te maken, die geld kan lenen van de Europese Centrale Bank. Ook moet de schuldenlast van de Grieken houdbaar worden gemaakt en een gedegen Europees belastingplan worden ontwikkeld. Voor Europa moet een Green Deal worden gestart. De EGP is een samenwerkingsverband van 35 groene partijen uit heel Europa. Sinds dit weekend hoort daar ook het Hongaarse Lehet Más Politika bij.

GROENLINKS MAGAZINE / DECEMBER 2011

Vijf politieke jongerenorganisaties, waaronder DWARS, hebben samen met Alternatief voor Vakbond een manifest tegen het pensioenakkoord opgesteld. Ze zijn bang dat er voor de jongere generaties straks niets over is. Het manifest heeft inmiddels ruim 6500 handtekeningen verzameld, zegt Jojanneke Vanderveen, de kersverse voorzitter van DWARS. Ze wil met het manifest niet per se een jongerengeluid laten horen: ‘We willen heel expliciet geen generatieconflict creëren. De oudedagvoorziening moet gewaarborgd blijven.’ De actie krijgt steun van GroenLinks-Tweede Kamerlid Jesse Klaver. In december wordt het pensioenakkoord uitgewerkt in wetsvoorstellen, en dan wil hij een ‘eerlijker deal’ afdwingen. Paul de Beer, bijzonder hoogleraar arbeidsverhoudingen aan de Universiteit van Amsterdam, plaatst een paar kanttekeningen. ‘Twee zaken lopen door elkaar: een tegenstelling tussen jong en oud en tussen verschillende generaties. Dat zijn wezenlijk verschillende zaken.’ Daarnaast vindt De Beer het gevaarlijk dat andere ongelijkheden minder aandacht krijgen in de discussie, zoals de kloof tussen arm en rijk. Klaver beaamt: ‘Dat is een probleem bij de pensioenfondsen: hoe verdelen we de lasten tussen arm en rijk. Met de rekening die betaald moet worden, kom je dan al snel bij de ouderen terecht, dat is de rijkste bevolkingsgroep.’ Zie magazine.groenlinks.nl/pensioenakkoord

Rij Rumoer rond een Groningse kolencentrale, het derde provincieakkefietje op een rij, roept de vraag op: is GroenLinks rijp voor het bovenlokale bestuur? Het antwoord, blijkt bij doorvragen, is ja. Maar er valt nog veel te leren. door Lin Tabak

tel, je bekleedt een bestuursfunctie namens GroenLinks. Dan moet afgelopen zomer een buitengewoon zware zijn geweest. Nauwelijks is de Kunduzkwestie met zomervakantie en de opspraak rond een Kamerlid een beetje onder controle, of in Groningen ontsteekt een nieuwe storm, rond een kolencentrale in aanbouw in de Eemsmond, waartegen de partij al jaren campagne voert. De Raad van State heeft gaten in de milieuvergunning geconstateerd, de Kamerwoordvoerder een opgetogen persbericht de wereld in gestuurd en menig partijactivist een inwendig vreugdedansje gemaakt. Dan laat de provinciale gedeputeerde ineens weten: die vergunning wordt zo snel mogelijk gerepareerd. Je tenen krommen zich, je haren springen overeind. En als je een beetje hebt opgelet, denk je: dit DECEMBER 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

voor het bovenlokale bestuur?

is het derde provincieprobleem op een rij. Want eind vorig jaar zette, na een dioxinelek bij een fosforfabriek in Vlissingen, de Zeeuwse gedeputeerde van de partij zijn handtekening onder een tijdelijke ontheffing. Terwijl de Kamerfractie juist voor een strenger vergunningenbeleid pleit. Ruim een jaar eerder vertrok de Noord-Hollandse commissaris van de Koningin, meegezogen in de val van een frauderende VVD-gedeputeerde, terwijl zijn partij juist voor schone handen pleit. Is hier, denk je, sprake van een patroon? Is de partij wel rijp voor bovenlokale bestuursverantwoordelijkheid? Dat is ze, reageren betrokkenen en ervaren bestuurders vrijwel unaniem - in elk geval on the record: de drie kwesties zijn toeval, want lokaal presteert GroenLinks al jaren zeker niet slechter dan gemiddeld (zie kader op pagina 18). Dat GROENLINKS MAGAZINE / DECEMBER 2011

De natuurbeschermingswetdoet de partij, zegt Paulus de Wilt, portefeuilvergunning voor de kolencenlehouder in Amsterdam Nieuw West, ‘ook in de trale die RWE/Essent bouwt in hoofdstad, die qua omvang met een provincie de Eemshaven werd afgelopen vergelijkbaar is’. De Wilt is de enige die de vraag augustus door de Raad van nuanceert. ‘Qua bestúúrders is de partij rijp’, State vernietigd. Toch legde de zegt hij. ‘Maar van de partij als geheel vraag ik provincie Groningen de bouw me dat af. Wij hebben geen goede debatcultuur niet stil. GroenLinks-gedepudie maakt dat eenmaal genomen besluiten door teerde Wiebe van der Ploeg iedereen worden gedragen. Zo luistert de Kamoest de gedoogbeschikking merfractie slecht naar de achterban, wat tijdens voor het verder bouwen verde Kunduzkwestie overduidelijk bleek.’ dedigen, terwijl de fractie voor een bouwstop stemde. Ook twee deskundigen van buiten zien geen probleem. Kunduz is juist een bewijs dat de Bijschrift bij kolencentrale Eemsmond partij wél aan meebesturen toe is, zegt de NijFOTO GER LOEFFEN /HOLLANDSE HOOGTE meegse politicoloog Monique Leyenaar. ‘Dat de partij licht steeg bij de provinciale verkiezingen vlak na die omstreden beslissing om de missie te steunen, bewijst dat de achterban zo’n besluit accepteert. Meer in het algemeen: als politieke

partij wil je ideeën omzetten in besluiten. Je hebt daarvoor macht nodig. Dan moet je soms inleveren, maar je krijgt er de mogelijkheid om veranderingen te realiseren, voor terug. En ik zou niet weten waarom GroenLinks daarvoor minder geschikt is dan andere partijen.’ ‘Uiteraard moet je compromissen sluiten als je meebestuurt’, zegt haar Groningse collega Gerrit Voerman, die onlangs 25 jaar partijgeschiedenis

‘Het was alsof er een sneeuwbal was gaan rollen, waarover we geen controle meer hadden’ beschreef. ‘Maar daarin is GroenLinks inmiddels heel realistisch. De tijd van principieel niet willen meebesturen, zoals PSP in de jaren tachtig preekte, de tijd van geen vuile handen willen maken, is gelukkig voorbij.’

De regels Maar alle respondenten erkennen ook dat er een paar opvallende overeenkomsten tussen de affaires zijn. In alle gevallen zat de bestuurder klem tussen collegeafspraken en regels enerzijds en de overtuiging van partij en achterban anderzijds. In alle drie de gevallen koos hij, tot on-

Opstappende wethouders Hoe GroenLinks bestuurlijk presteert, laat zich het best vergelijken op lokaal niveau, waarop de partij veruit het meest ervaring heeft. In fusiejaar 1990 was die ervaring sporadisch, erfenis van de voor coalitiecompromissen veel te principieel ingestelde medeoprichter PSP. Later verdween die aarzeling en liep de partij haar bestuursachterstand in: na de verkiezingen van 2006 bemachtigde ze, bij 5,9 procent van de stemmen, 4 procent van de collegezetels. Hoe succesvol GroenLinks-wethouders zichzelf handhaven, is moeilijk meetbaar. In 2007, het eerste volledige bestuursjaar na 2006, was 4 procent van alle opgestapte wethouders van GroenLinks.* In 2007 en 2008 steeg dat naar respectievelijk 5 en 6,7 procent Een deel vertrok na ziekte, een andere baan of het opheffen van de gemeente. Het aandeel dat vertrok wegens een vertrouwensconflict zegt meer over de kwaliteit: dat was net als bij alle partijen samen ruim de helft. De omstandigheden echter verschillen. In 2008 stapten 7 van de 10 GroenLinkswethouders op vanwege een conflict; 3 omdat het hele college er de brui aan gaf, 2 omdat ze het vertrouwen verloren van de raad, en 2 konden zich niet langer verenigen met het collegebeleid. * Bron: Binnenlands Bestuur

Zie ook het onderzoek GroenLinks regeert uit 2010 van het Wetenschappelijk Bureau: http://www.bureaudehelling.nl/publicatie/groenlinks-regeert

begrip van de omgeving, de regelkant. In Groningen betrof het een besluit van een voorgaand college waarvan de uitvoering, zegt Harrie Miedema, woordvoerder van de Statenfractie op het kolencentraledossier, als zo’n voldongen feit werd beschouwd dat het niet eens op de agenda van de collegeonderhandelingen had gestaan. ‘We werden door die uitspraak van de Raad van State volledig verrast. De fractie zag weer mogelijkheden voor het stoppen van de bouw. Maar een collegemeerderheid wilde die bouw dóórzetten. En wordt daarin, bleek later, door een Statenmeerderheid gesteund. We begrijpen dat Wiebe van der Ploeg als collegelid weinig anders kón dan de vergunningen repareren zodat de bouw verder kon gaan. Hij heeft dat op de televisie ook uitgelegd. Maar het kwam niet over bij publiek en achterban. Het was alsof een er sneeuwbal was gaan rollen, waarover we geen controle meer hadden.’ Van der Ploeg stemde niet tegen het collegebesluit, net zomin als zijn Zeeuwse collega Marten Wiersma toen diens collega’s, omdat het een tijdelijk probleem betrof, de werkgelegenheid bij Thermphos plaatsten boven het belang van een schoon milieu. ‘In dat college bezetten wij maar één van de drie zetels, zegt Wiersma. ‘Met 3,5 procent van de stemmen, leg ik steeds uit, mag je blij zijn als je dan 35 procent van je punten binnenhaalt. En dat deden we: denk aan de bussen op aardgas en Bio Base Europe, een publiek-privaat op hernieuwbare energie gebaseerd innovatie-initiatief in de kanaalzone Terneuzen-Gent. En het Borsselebeleid van het college hebben we niet gesteund.’

In de pers Dat verhaal heeft Wiersma ook aan de journalisten van Zembla verteld, die de zaak landelijke bekendheid gaven. Twee uur heeft hij met ze gepraat. Twee minuten selecteerden ze, vooral gewijd aan vragen waarop hij het antwoord niet wist omdat ze vielen onder de portefeuille van commissaris van de Koningin Carla Peijs. Boodschap van de uitzending: GroenLinks-bestuurder en college hebben geen grip op Zeelands meest giftige bedrijf. Het minst barmhartig was de pers voor Harry Borghouts, commissaris van de Koningin in Noord-Holland, een van de meest ‘regelvaste’ bestuurders die ons land ooit heeft gehad. Tijdens de affaire met de IJslandse banktegoeden in 2008 had hij standgehouden tegenover minister van Financiën Wouter Bos, die een landelijk besluit om individuele spaarders te compenseren zwaarder wilde laten wegen dan een provinciale claim. Met een simpele verwijzing naar de fundamenten van het Nederlandse staatsrecht stelde Borghouts dat de twee bestuurslagen hier op gelijke hoogte staan. Toen was hij de held, het Klein Duimpje dat het opnam tegen de reus. Maar zodra bleek dat hij zijn handtekening onder niet gerechtvaardigde declaraties van VVD-gedeputeerde Hooijmaijers had gezet, werd hij op het blog van het NoordholDECEMBER 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

Een derde les: een betere afstemming tussen de Haagse fractie en de andere niveaus. ‘De dag na die Zembla-uitzending’, zegt Wiersma die inmiddels weer gewoon milieuactivist is, ‘belde de partijvoorzitter, die meteen over aftreden begon. De Kamerfractie ging daar nog eens overheen, met een motie die om het intrekken van die dioxineontheffing vroeg. Binnen het Zeeuwse college heb ik méér solidariteit ervaren dan binnen mijn eigen partij. In dit opzicht kunnen we een voorbeeld nemen aan het CDA. Ik zeg niet dat we elke bestuurder de hand boven het hoofd moeten houden, wel dat we eerst intern moeten afstemmen: wat is hier aan de hand, welke piketpaaltjes gaan we slaan en hoe trekken we vervolgens de discussie weer naar ons toe?’

lands Dagblad, de regionale GeenStijlvariant, gefileerd. Dat het ambtelijk reglement hem geen andere keus liet, bleek als verklaring te licht. En toen behalve de twee VVD-gedeputeerden ook een PvdA-er moest opstappen, zegt toenmalig voorzitter van de Statenfractie Harmen Binnema, vonden de sociaaldemocraten dat ook een GroenLinksoffer nodig was. Dat werd hij. ‘Eerst gaf hij al zijn politieke portefeuilles op. Daarna zegde hij toe het ABP-voorzitterschap op te geven zodra een opvolger was gevonden. Toen dat niet genoeg bleek, restte hem niets anders dan opstappen.’ Borghouts is de enige die aftrad, maar alle affaires lieten diepe sporen na. In Zeeland verloor de partij licht bij de Statenverkiezingen in maart, terwijl ze gemiddeld won. Als in Groningen nu verkiezingen waren, zou daar hetzelfde gebeuren. En in Noord-Holland, zegt de nieuwe fractievoorzitter Titia van Leeuwen, is de storm nog niet geluwd. Naar aanleiding van alle financiële affaires rond de voormalige VVD-gedeputeerde en mogelijk ook andere bestuurders, is de provincie een operatie ‘schoon schip’ gestart, die ongetwijfeld nieuwe munitie oplevert.

Lessen

‘Met 3,5 procent van de stemmen mag je blij zijn als je 35 procent van je punten binnenhaalt’

De pers had driemaal vrij spel in affaires waar ambtelijk geen speld tussen te krijgen viel. Daarop was de partij, geven alle informanten toe, onvoldoende voorbereid. ‘Zeker in Groningen’, zegt Voerman die vanuit zijn woning achter de Wierden de kolencentrale-in-aanbouw kan zien, ‘is het niet handig gegaan. Van der Ploeg is veel te snel op de stoel van de bestuurder gaan zitten. Hij realiseerde zich niet dat hij ook spreekbuis is van een partij. Ik zou zeggen: als zo’n besluit daar zo gevoelig ligt, kun je op zijn minst beter een ander het woord laten doen tegenover de pers.’ Dat is de eerste les. Een tweede: om herhaling te voorkomen, valt ook een betere voorbereiding

‘Lokale politici realiseren zich niet altijd wat de landelijke impact is van hun besluiten’ te overwegen. ‘Vóór je in een college stapt’, adviseert Amy Koopmanschap, burgemeester van Diemen voor GroenLinks en eerder ondermeer stadsdeelvoorzitter in het Amsterdamse stadsdeel De Pijp, ‘moet je niet alleen bedenken welke portefeuilles je wilt. Je moet je ook afvragen: welke mogelijke knelpunten zitten daar? Zijn er dat veel op het gebied van natuur en milieu, de achilleshiel van de partij, dan moet je je afvragen: is dat dan wel zo’n handige post?’ GROENLINKS MAGAZINE / DECEMBER 2011

Partijvoorzitter Henk Nijhof is tot een vergelijkbare conclusie gekomen. ‘Lokale politici’, zegt hij, ‘realiseren zich niet altijd wat de landelijke impact is van hun besluiten. Ik denk dat tevoren contact opnemen goed zou zijn, bijvoorbeeld via het begin dit jaar opgerichte bestuurdersnetwerk. Te vaak worden we nu verrast. Dat contact opnemen geldt ook andersom hoor. We moeten ons wederzijds meer realiseren dat we elkaar nodig hebben, zodat een betere flow ontstaat.’

Groene ruimte Nijhof spreekt in het geval van provincies consequent van ‘lokaal’. Maar is het echt toeval, dat alle drie de gevallen de provincie betreffen en niet een gemeente? Wiersma denkt van niet. ‘De provinciale politiek staat veel verder van de burger af. Lokaal gaat het over de aanleg van een fietspad of busbaan, de provincie beslist over zaken als vergunningen en de ecologische hoofdstructuur, waarvan de burger weinig begrijpt. Ze gaat over grote besluiten waarbij veel partijen betrokken zijn of die, zoals in Groningen, jaren geleden werden genomen. De provincie is onbekend, die haalt alleen de pers wanneer er een affaire is.’ Van Leeuwen formuleert het anders: ‘In gemeenten komen dergelijke gevallen ook voor, maar meestal met geringere impact. In de provincie gaat het vaak om grote bedrijven. Daarbij gaat de provincie over de groene ruimte, die voor onze partij heel belangrijk is. Bestuurders moeten soms om iets binnen te halen, instemmen met iets anders waar de partij tégen is. Doordat de provincie ver van de burger staat, geeft dat een dubbel negatief effect.’ < 19

Heeft stemmen eigenlijk wel zin? Peter Kanne, opinieonderzoeker bij TNS NIPO, is er sceptisch over. Volgens hem zijn er grote verschillen tussen wat kiezers van partijen verwachten en wat die partijen daadwerkelijk willen. Zo dichten VVD-, PVV- en CDA-kiezers hun partijen een linksere positie toe dan de partijen waarmaken. Het coalitieakkoord van het kabinet-Rutte heeft een rechts karakter, terwijl ook de eigen kiezers dat volgens Kanne niet willen. Hetzelfde geldt voor links: de eigen kiezers plaatsen GroenLinks rechtser en conservatiever dan de partij daadwerkelijk is. De politieke partijen zijn verantwoordelijk voor deze discrepantie, zegt Kanne. Ze weten zichzelf niet helder te positioneren en wisselen van standpunt. Het boek beschrijft hoe partijen in de laatste vijf jaar posities hebben gekozen, maar deze posities ook weer hebben laten vallen. Dit kan een bewuste strategie zijn: de PVV heeft met haar pleidooi voor het behoud van de AOW-leeftijd het aura gecreëerd dat ze de gewone man verdedigt. Zo trekt de PVV linksere kiezers zonder daarvoor de financiele consequenties te hoeven dragen.

GroenLinks blijkt ondanks de hervormingsgezinde positionering van de partij in de laatste jaren veel kiezers te trekken die het niet eens zijn met het AOW-standpunt van de partij. Een groot deel van de GroenLinks-kiezers blijkt te denken dat GroenLinks tegen verhogen van de AOW-leeftijd is; zij plaatsen de partij conservatiever dan ze is. Op internationaal terrein gebeurt wat opvallends: de kiezers zijn zelf relatief vaak voorstander van militaire inzet bij vredesmissies, maar verwachten dat GroenLinks dit niet steunt. De kiezers denken dat de partij een ander – in dit uitzonderlijke geval linkser – standpunt huldigt dan zij zelf hebben, maar in werkelijkheid zijn kiezer en partij het met elkaar eens. Kanne raadt partijen aan om helder positie te kiezen. Meer durf bij politieke leiders om hun eigen verhaal uit te dragen, zou kunnen zorgen voor kleinere verschillen tussen partijen en hun eigen kiezers. Dan krijgt stemmen weer zin. Simon Otjes Gedoogdemocratie. Heeft stemmen eigenlijk wel zin? Peter Kanne Meulenhoff J.M. 272 p. 19,95 euro

Religieuze inspiratie De Linker Wang bestaat twintig jaar. Dat viert de religiewerkgroep van GroenLinks met een bijeenkomst en feestelijke borrel op 3 december, in de doopsgezinde kerk in Utrecht. Sinds de oprichting houdt de Linker Wang zich bezig met de vraag hoe religieuze inspiratie zich vertaalt in politieke keuzes. Belangrijke thema’s zijn gerechtigheid, vrede en duurzaamheid, ofwel ‘heelheid van de schepping’. Op de bijeenkomst staat de werkgroep stil bij de vraag hoe die thema’s zich

ontwikkeld hebben en wat de bijdrage van de Linker Wang is geweest en in de toekomst zou kunnen zijn. De conclusies worden aangeboden aan GroenLinks. In het laatste nummer van het vijf maal per jaar verschijnende tijdschrift van de werkgroep wordt fractievoorzitter Jolande Sap geïnterviewd. Aanmelding bijeenkomst en informatie over het magazine De Linker Wang via www.linkerwang.nl

Statiegeld Op veel meer plastic flessen en blikjes moet statiegeld komen. Statiegeld zorgt voor de meeste milieuwinst tegen de laagste kosten en voorkomt zwerfafval. Dat betoogt de campagne Echte Held. Met petitie. Zie www.echteheld.nl

DECEMBER 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

media&meer

Spullendelen.nl

Duurzame reisgids

Het voordeel van bedrijven

Amsterdam, Rotterdam en Den Haag hadden er al een, nu is hij er ook voor het hele land: de duurzame reisgids Good & Green Guide Holland. Daarin zo’n tweeënhalfduizend duurzame horeca-, winkel- en organisatieadressen. Dus milieuvriendelijke hotels, vegetarische restaurants, ecofashion, natuurlijke cosmetica, kringloopwinkels, reparatiewinkels, et cetera. Deze Engelstalige gids beslaat negentien steden die allemaal een rating krijgen op de gebieden good (respecteert de mens), green (respecteert de omgeving) en great (transparant). Achterin staat uitleg hoe dat is gedaan en welke bronnen daarbij zijn gebruikt. De gids is klimaatneutraal gemaakt, zonder sponsoring of subsidie. Wel met voorwoordjes van groene wethouders en onder andere fractievoorzitter Jolande Sap (Amsterdam) en groene ondernemer Arno Uijlenhoet (Den Bosch) die tips geven over hun woonplaats.

Herman Verhagen is consultant duurzaamheid & strategie en werkt al 35 jaar in de wereld van duurzame ontwikkeling. Volgens Verhagen zijn we dicht bij een ‘duurzaamheidsrevolutie’, die de impact zal hebben van de industriële revolutie. Een grote rol is weggelegd voor bedrijven. Duurzaamheid is belangrijk voor ze, zegt Verhagen: duurzame productie wordt bepalend voor hun succes. ‘De meeste beweging vindt plaats op plekken waar je dat vanuit het verleden het minst zou verwachten. Grote bedrijven hebben het initiatief, waar vroeger overheden en ngo’s de kar trokken.’ Dat heeft een voordeel, omdat ‘hun schaalgrootte aansluit op de omvang van de problemen’. Maar met zijn betoog wil Verhagen iedereen in beweging krijgen, want: het begint met mensen en de keuzes die ze maken.

Zie www.goodandgreenguides.com

De Duurzaamheidsrevolutie – Hoe mensen organisaties en organisaties de wereld veranderen Uitgeverij Jan van Arkel 240 p. 14,95 euro

Even bij de buren op zolder kijken Waarom allemaal dezelfde dingen kopen als je ze ook van elkaar kunt lenen? Maar dan moet je wel van elkaar weten wat je hebt. Na de geboorte van zijn eerste dochter ruimde hij met zijn vrouw het hele huis op, zo vertelde initiatiefnemer van Spullendelen.nl Martin Hietkamp vorige maand in Groningen bij Stand-up Inspiration. Ze kwamen tot de ontdekking dat ze erg veel spullen hadden, waarvan ze een groot deel niet gebruikten. Zelfs wat dozen van de laatste verhuizing stonden nog gesloten op zolder. Hietkamp vroeg zich af: ‘Zijn wij nou zo vreemd?’ Natuurlijk niet. Vrienden, buren, kennissen hadden hetzelfde. Hietkamp: ‘Een stel kennissen dat in de buurt kwam wonen, had zelfs zoveel spullen dat ze twee huizen naast elkaar kochten en de muur uitbraken omdat ze anders al hun spullen niet kwijt konden.’ Daarnaast viel hem op dat mensen vaak ook nog eens dezelfde spullen hebben. In zijn straat heeft iedereen bijvoorbeeld een grasmaaier en een pneumatische klopboormachine, niet echt de meest gebruikte apparaten. Hietkamp is webontwikkelaar van beroep, en in zijn vrije uurtjes bouwde hij Spullendelen.nl. ‘Gewoon om te kijken of andere mensen het ook een goed idee vinden, andere mensen te helpen wat bewuster met hun spullen om te gaan en om de wereld een klein beetje mooier te maken.’ De website moet helpen om van elkaar te weten welke spullen we allemaal op zolder of in de kast hebben liggen. Zo kun je makkelijk zien wat je van mensen om je heen kunt lenen, kun je zelf spullen te leen aanbieden en bijhouden van wie en aan wie je iets hebt (uit)geleend. Ideaal voor buurten en vriendenclubs, zodat je kunt uitlenen aan mensen die je kent en vertrouwt. Maar veel mensen bieden ook spullen te leen aan ‘voor iedereen’. Inmiddels hebben zo’n drieduizend mensen zich op de site geregistreerd. Op een landkaartje kun je zien hoeveel mensen in je buurt meedoen. Binnen één kilometer van mijn huis worden acht spullen aangeboden. ‘Wel terugbrengen graag’, schrijft gebruiker Gamma bij – ja daar is ie – zijn grasmaaier. Marc van Dijck Websitetip voor deze rubriek? Mail magazine@groenlinks.nl

GROENLINKS MAGAZINE / DECEMBER 2011

boeren met behoud van natuur Met De boer is troef geeft GroenLinks antwoord op de Europese landbouwhervormingen. Voor doelen als verduurzaming en natuurbeheer krijgt de boer een sleutelpositie. door Annet de Kruijf

n oktober presenteerde de Europese Commissie voorstellen voor de hervorming van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB, zie kader). ‘Daarin wordt met de mond wel wat groen beleden,’ zegt Tweede Kamerlid Rik Grashoff, ‘maar de mate waarin het echt bindend werkt, valt tegen. Ik had het een paar tandjes steviger verwacht.’ GroenLinks wil zichzelf rond deze discussie op de kaart zetten. Daarom schreef Grashoff, samen met Europarlementariër Bas Eickhout, een visiestuk: De boer is troef.

Inkomenssteun GroenLinks benadrukt in De boer is troef het belang van het behoud van de GLB-gelden: dat geld, mits goed aangewend, is een voorwaarde voor een duurzaam landbouwbeleid. Die stellingname 22

De voorstellen van het GLB zijn volgens GroenLinks te vrijblijvend en te beperkt

werd tijdens de presentatie van het visiestuk door een panel van experts beschouwd als een goede keuze, en ook binnen de partij klinken tevreden geluiden. Kees van Zelderen, voorzitter van de Landbouwwerkgroep: ‘Misschien ben ik wel vooral blij verrast om de titel. Ik vind het een bijzondere koerswijziging dat GroenLinks nu erkent dat bij voedselproductie de boer centraal staat. Als boeren niet in de beginfase al een redelijke beloning krijgen, dan zet je ze gevangen in het systeem van alsmaar meer moeten produceren om het hoofd boven water te kunnen houden. Dat is de systematiek die veroorzaakt dat er niet duurzaam geproduceerd wordt.’ Van Zelderen ziet in De boer is troef een koerswijziging. ‘Bij GroenLinks waren er altijd vooral verschillende stromingen: voorstanders van ontwikkelingssamenwerking, mensen die alleen voor de boeren opkwamen, anderen alleen voor dierenrechten. Nu worden die richtingen in elkaar geknoopt, er ontstaan samenwerkingsverbanden.’ Grashoff ontkent dat er sprake is van een koerswijzing, maar vindt wel dat de koers van GroenLinks lang onhelder is geweest. ‘De positie van de boer wordt nu meer benadrukt.’

Agrarisch natuurbeheer Waar in het huidige GLB boeren rechtstreeks inkomenssteun krijgen, worden daar wat GroenLinks betreft voorwaarden aan verbonden als natuur- en landschapsbeheer, verduurzaming en dierenwelzijn. Hans Wijering van de in mei opgeDECEMBER 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

FOTO HOLLANDSE HOOGTE/WILLIAM HOOGTEYLING

richte werkgroep Natuur heeft zijn twijfels over agrarisch natuurbeheer. ‘Zoals het er nu voorstaat, kan natuurbeheer beter uitgevoerd worden door traditionele natuurbeheerorganisaties. Natuurbeheer is hun kerndoel en ze hebben een jarenlang opgebouwde expertise op dit gebied. Een boer doet het “erbij”, het is niet zijn “core business”. Het boerenbedrijf kan wel nieuwe biotopen creëren. Het extensieve boerenbedrijf van 70 jaar geleden liet rommelstukjes liggen, liet graan achter op de akkers. Dat schiep uitstekende leefomgevingen voor bijvoorbeeld vele vogelsoorten. Als boeren hun bedrijf natuurlijker gaan exploiteren vergt dat niet alleen een verandering van werkwijze van de boer, maar vooral een cultuuromslag binnen de agrarische sector. Dat laatste is een ontwikkeling van 30, 40 jaar.’ Natuurbeheer en de belangen van de boeren lopen niet altijd synchroon, beaamt Grashoff. Toch is agrarisch natuurbeheer volgens hem dé manier is om een echte bijdrage aan biodiversiteit en natuurbehoud te leveren. ‘Van het Nederlandse grondgebied – en dan heb ik het over één van de meest verstedelijkte landen ter wereld – is 60 procent van het oppervlak landbouwgebied en slechts zo’n 8 procent natuur. Stel je voor dat we alle biodiversiteitsdoelen zouden willen realiseren op die 8 procent van Nederland. Bovendien bestaan veel soorten juist bij de gratie van cultuurlandschap, weidevogels bijvoorbeeld. Met een aantal structurele verbeteringen op 60 procent van je grond kun je veel meer doen dan met maatregelen die 8 procent van je areaal betreffen. De tegenstelling tussen agrarisch natuurbeheer – te weinig effectief en te duur – versus traditioneel natuurbeheer, is een valse tegenstelling.’ Van Zelderen sluit zich aan: ‘Met tweederde van je gebied dat beheerd wordt door agrariërs, kun je echt een vergroeningsslag maken waar je baat bij hebt. Het is niet of-of, natuurbeheerorganisaties en boeren kunnen elkaar ook versterken, zij kunnen kennis met elkaar delen.’

Keuterboeren De boer is troef is vooral een pragmatisch stuk, toegesneden op het GLB, benadrukt Grashoff, dus zeker niet een integrale landbouwvisie. ‘We wilden een stuk dat ons helpt in de discussie naar Europa toe, en waarmee we maatschappelijke coalities kunnen sluiten.’ Een aantal zaken komt niet of nauwelijks aan de orde, zoals voedselveiligheid en genetische manipulatie. Ontwikkelingssamenwerking wordt alleen even kort aangestipt. GroenLinks zal haar visie in deze verder moeten uitbreiden, vindt Rudy Rabbinge, hoogleraar duurzame ontwikkeling en voedselzekerheid in Wageningen. ‘Alleen maar zeggen dat je de Europese markt wilt openstellen, is contraproductief. In feite zeg je daarmee dat je alleen die boer in ontwikkelingslanden wilt helpen die voor de wereldmarkt produceert. Maar het merendeel leidt honger omdat ze niet in staat zijn om op een behoorlijke wijze aan hun eigen behoefte te voldoen, laat staan voor een markt te GROENLINKS MAGAZINE / DECEMBER 2011

DE BOER IS TROEF • Basissubsidie inzetten voor natuurbeheer, beter voedsel en diervriendelijker landbouw • Eerlijke prijs voor eerlijk eten • Sterkere onderhandelingspositie voor boeren t.o.v. industrie en supermarkten • Agrarisch natuurbeheer effectief inzetten • Boeren economisch toekomstperspectief bieden; meer inkomen en innovatiekracht • Grote prijsschommelingen tegengaan

produceren.’ Om boeren daar in staat te stellen om de noodzakelijke ontwikkelingen door te maken, is meer nodig; bijvoorbeeld ondersteuning met behulp van microkredieten. Ook schaal van de landbouw komt niet expliciet aan bod, iets waar Rabbinge over valt. Hij vindt het stuk ‘een enorm pleidooi’ voor kleinschalige landbouw, ‘terwijl we zeker weten dat je daarmee armoede bevordert, en niet de welvaart. Ik wil niet zeggen dat het allemaal toe moet groeien naar heel grote bedrijven, maar schaalverandering is inherent aan het feit dat de arbeidsproductiviteit, landproductiviteit en productiviteit van inzet van hulpmiddelen stijgt op het moment dat je naar hoog productieve systemen gaat. Dit visiestuk gaat ervan uit dat als het klein is, het ook goed is. Maar dat werkt averechts, dat is het koesteren van de keuter. Niemand wil keuterboer blijven.’ Grashoff reageert: ‘Dit is echt een misinterpretatie van ons stuk. Het is hooguit een pleidooi om niet verder te gaan in eindeloze schaalvergroting.’ Hij noemt het voorbeeld van de Rondeelstal in de pluimveesector. ‘Een familiebedrijf waar 30.000 kippen bij elkaar zitten – dat zou ik niet kleinschalig willen noemen. Dierenwelzijn en beperkte milieu-uitstoot gaan er goed samen met schaalgrootte, en zeker als je het combineert met verantwoord voer is het heel duurzaam. Er is dus ruimte voor schaalvergroting, maar schaalvergroting is niet de oplossing.’ Schaalvergroting brengt de nodige problemen met zich mee, benadrukt Wijering. ‘Intensieve landbouw leidt tot bodemvervuiling door stikstof en een zeer eenzijdige vegetatie, waardoor het landschap ook zeer eenzijdig is voor vogels en zoogdieren. Daardoor draagt de huidige grootschalige landbouw ertoe bij dat de natuur steeds meer verschraalt.’ Precies daarom moet je juist daar de veranderingen willen doorvoeren, zegt Grashoff. ‘Van een sector waar momenteel nauwelijks een droge boterham verdiend wordt, mag je niet verwachten dat die vanzelf gaat verduurzamen. Nu zit er geen rek meer in voor investeringen, dus dan moet je landbouwsubsidies gaan sturen in de richting van echte innovaties en vergroening. En zorgen dat de boer een redelijke prijs krijgt voor zijn producten. Zo niet, dan gaat het niet lukken. Juist in de traditionele landbouwsector is een wereld te winnen.’ <

GEMEENSCHAPPELIJK LANDBOUWBELEID (GLB) Een nieuw Europees landbouwbeleid moet op 1 januari 2014 ingaan, met een budget voor 2014-2020 van 370 miljard euro. • Directe, gerichte inkomenssteun blijft kern van het beleid • 30 procent van directe steun koppelen aan milieuvriendelijk produceren, zoals verplichte braaklegging van 7 procent van de landbouwgrond en verplicht wisselen van teelt • Boeren ondersteunen tegenover multinationals • Extra ondersteuning voor beginnende boeren en kwetsbare gebieden • Meer investeren in innovatie • Initiatieven die economie en milieu combineren ondersteunen Staatssecretaris Bleker en LTO Nederland hebben vooral kritiek op de manier waarop geld worden herverdeeld tussen oude en nieuwe lidstaten.

Opinie

Meer actie op groen De bestrijding van de klimaatcrisis zit in een impasse. Wijnand Duyvendak, klimaatpublicist en voormalig GroenLinksKamerlid, leert van het verleden. 'We hebben in Nederland nu een politieke katalysator nodig'.

november begint in Durban, Zuid-Afrika, de grote mondiale klimaattop, het vervolg op de mislukte top in Kopenhagen in 2009. Nu al is duidelijk dat ‘Durban’ niet de doorbraak zal brengen die nodig is. De aanpak van de opwarming van de aarde is anno 2011 in een impasse beland. Het Kyotoprotocol zal in 2012 roemloos ten einde komen. Jaarlijks blijft de CO2 stijgen. Veel meer politieke en maatschappelijke druk van onderop is wereldwijd nodig. Ook GroenLinks kan hier een rol in spelen. Een blik over de grens is hierbij verhelderend. GroenLinksers kijken vaak jaloers naar de Grünen. Daar is alle reden toe. De Duitse zusterpartij dwong al eens regeringsdeelname af en kan zich verheugen in een toenemende populariteit. De Grünen zijn veel groener dan GroenLinks maar kennen ook een heel andere ontstaansgeschiedenis; zij komen direct voort uit de Duitse milieubeweging. Begin jaren tachtig waren de Grünen de eerste echte bundeling op nationaal niveau van een grote verscheidenheid aan lokale en regionale groene initiatieven; zij gaven deze basisgroepen een stem in het politieke systeem. De sociaaldemocraten en de christendemocraten maakten de dienst uit en stonden nauwelijks open voor het nieuwe groene gedachtegoed. Het lag voor de hand dat de nieuwe, groene emancipatiebeweging zelf de krachten bundelde en een politieke partij oprichtte. Hoe anders was de situatie in Nederland. Het politieke systeem in Nederland was veel opener; de zorgen om het milieu vonden al in de jaren zeventig gehoor bij Joop den Uyl, voorman van de PvdA, en Hans van Mierlo, leider van D66. Ook de jonge christendemocraat Ruud Lubbers werd erdoor geraakt. De Nederlandse milieuorganisaties waren bij uitstek nationaal georganiseerd en hun wensen vonden gemakkelijker dan in Duitsland hun weg in het politieke systeem.

GroenLinks komt niet voort uit de milieuorganisaties, maar is een fusieproject van vier kleinere progressieve partijen. Het lag zeer voor de hand om de nieuwe partij bij de oprichting, precies ten tijde van de Eerste Klimaatgolf van 1989, ‘GroenLinks’ te dopen. Maar dat ‘Links’ moest er wel bij. GroenLinks is in het Nederlandse politieke spectrum de enige partij die zich groen afficheert en daarom is de partij als vanzelf ‘eigenaar’ van het issue. Maar in de dagelijkse praktijk is het voeren van groene politiek lang niet altijd de core business. Bij het twintigjarig bestaan eind 2010 schetste Femke Halsema ‘een toekomstagenda voor progressieve politiek’. In die agenda kwam het woord milieu niet voor, en klimaat slechts in een bijzin. Dat zou de Grünen niet gebeuren. Het is ook tekenend dat er voor GroenLinks eigenlijk altijd maar één groen Kamerlid in de Tweede Kamerfractie zit. En waarom gaat er zoveel meer tijd en energie zitten in het formuleren van een sociale hervormingsagenda dan in een debat over een groot groen plan? Voor GroenLinks zou een consequent groenere oriëntatie een aantrekkelijk perspectief vormen. De krachtige groene identiteit van de Grünen heeft hen electoraal het laatste decennium de wind in de zeilen gegeven. Het jarenlang voeren van acties, de nauwe banden met de milieubeweging en het werken aan concrete alternatieven betalen zich uit. Maar geen misverstand: dit verordonneer je niet via een besluit van de partijtop. Het vraagt een ingrijpende culturele en politieke omslag van de partij op alle niveaus. De Grünen hebben zich in Duitsland knap in het politieke centrum gemanoeuvreerd, zonder hun progressieve agenda te verloochenen. GroenLinks zal omwille van de groene zaak, en om electorale redenen, een veel krachtiger vertolker moeten worden van groene issues. Een dergelijke politieke katalysator wordt in Nederland node gemist. Wijnand Duyvendak

DECEMBER 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

Het klimaat kwam van rechts Lot van Hooijdonk, mede-auteur van het GroenLinkse verkiezingsprogramma, leest Het groene optimisme van Wijnand Duyvendak. Een revisionistisch werk, vindt Van Hooijdonk – en terecht. Milieu is niet links en niet rechts.

ie had dat gedacht. Wijnand Duyvendak heeft een ode geschreven aan Ed Nijpels en Ruud Lubbers. Het is de tandem Nijpels-Lubbers die klimaatverandering in Nederland én internationaal op de agenda zet, nog voordat de milieubeweging doorheeft wat ons boven het hoofd hangt. In de Tweede Kamer is het ARP-lid Jaap Boersma er als eerste bij. In Het groene optimisme – Het drama van 25 jaar klimaatpolitiek herschrijft Duyvendak de geschiedenis van het Nederlandse klimaatdebat. Een historicus – en dat ben ik – zou het een revisionistisch werk noemen. Een nieuw perspectief op het verleden dat afwijkt van het heersende beeld. Want milieu is links, schijnt. Dat nieuwe perspectief – klimaat is niet links of rechts – is wat mij betreft terecht en broodnodig. Oh weemoed, Duyvendak verhaalt over een tijd dat feiten en rapporten de politiek in beweging brengen en CDA en VVD nog idealen hadden. Nederland is tot en met de aanloop naar Kyoto internationaal voortrekker en pleit in Europees verband voor een energiebelasting. Agenderen was natuurlijk nog het makkelijke deel. De geschiedenis van de klimaatpolitiek is ook een geschiedenis van niet werkelijk durven ingrijpen. Als uitvoering van klimaatbeleid aan de orde is groeit de weerstand, want energieverbruik is nauw verweven met onze manier van leven. En voor lifestylediscussies is de politiek doodsbenauwd. Met als gevolg dat alleen zachte maatregelen worden genomen: subsidies, convenanten. Wat te doen? Wijnand Duyvendak gelooft dat de politiek cruciaal is om regels en normen te stellen, en ik met hem. Dat het kan, bewijzen Duitsland, Denemarken en het Verenigd Koninkrijk. Klimaat moet GROENLINKS MAGAZINE / DECEMBER 2011

dan van ons allemaal worden, een cross party consensus. Dat betekent dat links en rechts allebei een beetje water bij de wijn moeten doen. GroenLinks is als partij dus in the place to be, de politieke arena. Ook GroenLinks moet loskomen van de links-rechtstegenstelling en het thema kunnen, willen en durven delen met andere gezindten. En tegelijk toch de absolute morele eigenaar zijn. Beiden vallen GroenLinks tot nu toe zwaar: GroenLinks-politici nemen anderen snel de maat en opeenvolgende fracties blinken niet echt uit in groen. Duyvendak memoreert scherp dat de toekomstagenda van Femke Halsema geen groen hoofdpunt kende. Ik ben heel benieuwd hoe Duyvendak zelf met de ‘kennis van nu’ politiek zou bedrijven. Een paar lessen voor GroenLinks. Lever nooit de minister van Milieu. Ga voor staatssecretaris van Financiën, minister van Energie, of liever nog, premier… Zoek bondgenoten op buiten de politiek, opiniemakers. Ik zou zeggen: kopjes koffie met de hele Duurzame 100 van Trouw en innige banden met koplopers in het bedrijfsleven. En het belangrijkst: vertel het grote verhaal. Er is ruimte voor en behoefte aan een partij met lef en een consistent inhoudelijk verhaal. Mits goed verteld. C’est le ton qui fait la musique. Wijnand Duyvendak heeft een vlot geschreven boek afgeleverd. Door ooggetuigen op te voeren wordt het bij tijd en wijle zelfs spannend, alsof we er zelf bij zijn. Duyvendak zegt zelf dat een historische blik verheldert. Dat klopt. Voor mensen die werken in de klimaatbusiness is het boek een must. Voor actieve CDA- en VVD-politici trouwens ook. Het klimaatverhaal is nog lang niet af. Duyvendak zal nog wat herziene edities moeten uitbrengen. Hopelijk heeft de laatste een happy end. Lot van Hooijdonk

brieven Stekker? In het septembernummer van GroenLinks Magazine gaat Dirk Monsma in op de bezuinigingen in de cultuursector. Hij mist in de discussie aandacht voor cultuureducatie. Monsma weet ook te melden dat de provincie Utrecht schaamteloos de stekker uit de cultuureducatie trekt. Dit zet ik graag even recht. Juist voor

Online lezen > Meer brieven op magazine.groenlinks.nl/brieven Kolencentrale – Wim Jonker over procedurele argumenten waarbij het doel uit het oog verloren wordt. Europese regering – GroenLinks wordt steeds meer in het euro-autoritaire kamp gezogen, vindt Willem Bos (Comité Ander Europa). Politieke midden – Raadslid in Leidschendam-Voorburg Rob Kniesmeijer kan zich niet aan het beeld onttrekken dat het pleidooi voor samenwerking met D66 voortkomt uit een groot gebrek aan kennis van lokale politiek. Levensloopregeling – Geef mensen de mogelijkheid om met het binnenkort geblokkeerde spaartegoed hun hypotheek af te lossen, een voorstel van Roeland Moraal. Selectie aan de poort – Is niet meer dan een armoedige bezuinigingsmaatregel, reageert Peter van den Bemt.

kunst- en cultuureducatie reserveert de provincie Utrecht in de komende periode 1.5 miljoen euro per jaar. Minder dan het was, al is ‘de stekker eruit halen’ niet de juiste uitdrukking. Wat is dat toch met GroenLinks en stekkers? Karin Boelhouwer, Wijk bij Duurstede, Statenlid Utrecht

Toekomst partij Rijp voor de toekomst of rijp voor de sloop? Iedere politieke partij is een tijdelijk verschijnsel. We kunnen ons nu nauwelijks meer voorstellen dat CDA en PvdA in 1985 samen meer dan honderd zetels in de Tweede kamer bezetten. Volgens de laatste peilingen resten er slechts 30. SP en PVV bestonden toen landelijk nog niet en zouden er nu 55 krijgen. Wie had dat gedacht in 1985? De vraag die GroenLinks zich daarom moet stellen is: waar gaat de aandacht van de burger de komende jaren naar toe? Zijn groene issues straks nog sexy genoeg voor stemmenwinst? Of moeten we juist op de bres springen voor diegenen die gepakt worden door

het huidige regeringsbeleid? Als we daarvoor kiezen zal er wat moeten veranderen in de partij. Want het belangrijkste item bij de komende verkiezingen zal niet ‘milieu’ zijn maar ‘economie’, de portemonnee van de burger. Kan de formateur de volgende keer niet om ons heen of verdwijnt GroenLinks straks in de marge? Om dat eerste te bereiken dient GroenLinks een duidelijke en consistente boodschap te brengen. Met de zeggingskracht van Roemer, de slimheid van Pechtold en, helaas, de eenduidigheid van Wilders. Weg uit Uruzgan! Behoud het pgb! Red de cultuur! En hoe betalen we dat? Schrap de JSF en de hypotheekrenteaftrek! Inspiratie? De onderschatte stem van ‘occupy’. Want in luisteren naar die stem ligt de echte toekomst van GroenLinks. Rob Mollee, Haarlem

Ov-chipkaart Michiel ter Horst maakt zich in het juli-Magazine boos, omdat mijn pogingen om van de ovchipkaart een echte servicekaart voor reizigers te maken, volgens

DECEMBER 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

jos

Brieven van maximaal 250 woorden zijn welkom, voor in het Magazine of op de site. De redactie behoudt zich het recht voor brieven ingekort of niet te plaatsen.

Anti-overhead-partij hem kruimelwerk zijn. Ik zou me beter bezighouden met de strijd tegen privatisering, de bron van al het kwaad in ov-land. Ik verbaas me erover dat hij mij kwalijk lijkt te nemen dat ik het afgelopen jaar tientallen concrete verbetervoorstellen heb gedaan. Ter Horst mag een tevreden gebruiker zijn, dat geldt niet voor iedereen. Als hij constateert dat de kaart met kinderziekten te maken heeft, dan lijdt de kaart aan pokken, mazelen en rode hond tegelijk. Daar zit ik dan bovenop, ja. Er valt zeker wat af te dingen op de zegeningen van de privatisering van het stads- en streekvervoer. Maar het is vooral het gebrek aan ambitie van minister Schultz om zélf de regie terug te pakken op de invoering van de ov-chipkaart, die maakt dat veel reizigers meer na- dan voordelen van de kaart ervaren. Trouwens: ook de gemeentelijk

vervoersbedrijven en N.V. NS laten daarbij steken vallen. Wat betreft de actuele vraag wie er na 2015 wat GroenLinks betreft over het hoofdspoornet zou mogen rijden kan Ter Horst gerust zijn. Ik heb anderhalf jaar gelden al gezegd dat dat onze eigen NS moet zijn, mits het aan de voorwaarden van het rijk voldoet. In het augustus-Magazine veroordeelt Michiel van Bokhorst mijn afwijzing van de duurdere spitstarieven die NS gaat hanteren voor abonnementhouders. Hij heeft gelijk dat NS daarmee probeert te bewerkstelligen dat treinen buiten de spits voller raken. Maar voor mij weegt zwaar mee dat elke vorm van beprijzing voor automobilisten taboe blijft. Door hogere (avond)spitstarieven in te voeren, wordt de auto nóg aantrekkelijker. Daar pas ik voor. Ineke van Gent, Tweede Kamerlid

Geïnspireerd

Met lef Joost Hartlief (35) is duoraadslid voor GroenLinks Leiden. Gevraagd naar een kunstzinnige inspiratiebron noemt hij het kunstwerk Trafficosaurus Luminoso van lokale kunstenaar Merijn Tinga. ‘Trafficosaurus Luminoso’ is een uit oude stoplichten gemaakte dinosaurusfamilie, die Merijn Tinga op eigen initiatief op een rotonde heeft neergezet, vlakbij station Leiden. Hij heeft geen vergunning aangevraagd of afspraken met de gemeente gemaakt. Wel heeft hij een poll bij het kunstwerk geplaatst met de vraag of Leidenaren vinden dat dit openbare kunstwerk een tijdje mag blijven staan. De hele stad is enthousiast. Zijn durf en lef – het idee hebben en het gewoon doen – inspireren me. In Leiden ben ik duoraadslid op financiën, toerisme en sport. Vorig jaar heb ik de tegenbegroting gemaakt. Waar de gemeente met een heel team ambtenaren vele uren in stopt, daar zetten wij een begroting tegenover waar ik maximaal veertig uur aan kan werken. Natuurlijk weet je dat er kritiek kan komen die de begroting niet doorstaat. Maar ook hier gaat het om durf tonen. Zo hebben we erin gezet dat de sociale woningbouw op grote schaal zonnepanelen moet plaatsen. Aan de ene kant om groene stroom te stimuleren, aan de andere kant om de stroomrekening voor bewoners naar beneden te brengen. Tijdens het formuleren wisten we helemaal niet zeker of dit haalbaar was. Maar het resultaat is wel dat we op dit moment met de woningbouw onderhandelen. Met lef kom je ergens.’ Rieke Spierings GROENLINKS MAGAZINE / DECEMBER 2011

Als ik nu een partij zou moeten oprichten, zou ik het wel weten. Ik zou een anti-overhead-partij oprichten, en als ik het een beetje slim aanpak, haal ik met gemak meer zetels binnen dan GroenLinks. Want mijn anti-overhead-partij belooft Mirjam en Maarten dat zij bevrijd worden van de leemlaag van beleidsmakers, controllers, communicatiedeskundigen, stafmedewerkers, managementteamleden en ambtenaren die al vergaderend, cijfers verzamelend en beleid producerend hun het plezier in het werk heeft ontnomen. Een halve eeuw terug was één op de acht functies ondersteunend. Alle andere werkzaamheden waren uitvoerend. Eind twintigste eeuw is deze verhouding tussen beleidsmensen en uitvoerende professionals één op drie. Sindsdien is het er niet beter op geworden. De explosieve toename van dienstverlenende arbeid sinds de jaren zeventig heeft maar beperkt geleid tot een groei van praktische dienst- en zorgverlenende werkzaamheden. Een groot deel van de groei is gaan zitten in de toename van kantoorwerk, overheidsapparaten, ondersteuning, ambtelijke apparaten, kortom: de overhead. Als je alles meetelt, hebben we inmiddels voor elke uitvoerende leerkracht, maatschappelijk werker, huismeester, politieagent of huisarts ten minste een halve formatieplaats nodig om… ja, om wat eigenlijk? Dat is krankzinnig, want deze loodzware overhead is vooral bezig met wat je complexiteitsinflatie zou kunnen noemen. Veel voor de hand liggende oplossingen worden in deze leemlaag omgevormd tot een ingewikkeld probleem waar al vergaderend steeds meer haken en ogen aan worden toegevoegd. Zo is onze verzorgingsstaat gedeformeerd tot een risicomijdende verantwoordingsbureaucratie. Maar nu er fors gesneden moet worden is dit het moment om de aanval op dit overhead-monster frontaal in te zetten. Waarom slagen vernieuwende en effectieve zorginitiatieven als de Buurtzorg en de Opvoedpoli er wel in om hun overhead dik onder de tien procent te houden, terwijl dat elders in de zorg meer dan het dubbele is? Waarom verdwijnen er in het welzijnswerk vele tienduizenden uitvoerende krachten, terwijl de lokale overheden uiterst omzichtig met hun brave ambtenaren omspringen? Kom op jongens: het mes erin!!!! Tegenover het rechtse verhaal van ‘overheid minder, burgers meer’, zou links moeten zeggen: ‘overhead minder, uitvoering meer’. Dat zou veel interessantere debatten opleveren. Helaas, het zal er niet van komen. Ik heb wel zo’n vermoeden waarom. Want de leemlaag, dat zijn we zelf. Het wemelt er van de progressieve en weldenkende mensen die de wereld op papier proberen te controleren en elk risico willen uitsluiten. Als links de leemlaag opruimt, snijdt ze dus in eigen vlees. En als ze het zelf niet doet, dan moeten anderen het maar doen. Mijn anti-overhead-partij dus. Jos van der Lans Jos van der Lans is cultuurpsycholoog en journalist. Van 1999 tot 2007 was hij Eerste Kamerlid voor GroenLinks. 27

Ledencongres

MARGOT SCHEERDER

Wat staat er op het programma van het 30e congres van GroenLinks?

Een van de groepsfoto’s tijdens de ledendag. Meer foto’s zijn te vinden op facebook.com/groenlinks

Drukbezochte ledendag in Tweede Kamer

Het congres begint ‘s ochtends met: · voorstel om de kandidatenlijsten vast te stellen via een bindend referendum onder alle leden · voorstel m.b.t. medewerkers voor provinciale afdelingen · kennismaken met de kandidaten voor het partijbestuur Tussen de middag zijn er parallelsessies over de Green Deal en Internationale Veiligheid met experts van binnen en buiten de partij. 's Middags is het tijd voor:

· verkiezing van een nieuwe voorzitter en een nieuw bestuurslid Publiciteit & Campagnes

· de verantwoordingen van fracties en toezichtraad · de politieke actualiteit met Jolande Sap, Tof Thissen en Judith Sargentini

Zaterdag 5 november organiseerden we een ledendag in de Tweede Kamer. Een gevarieerd programma met verschillende workshops, 600 leden en geïnspireerde politici zorgden voor een prachtig begin van een nieuwe GroenLinks-traditie. Leden, in het bijzonder nieuwe leden, waren uitgenodigd om de politici, de politiek en de partij te leren kennen. Er was van alles te doen, zoals debatteren in de plenaire zaal van de Tweede Kamer met Jolande Sap en Jesse Klaver, een voorlichtingssessie over een politieke carrière binnen GroenLinks en een kijkje achter de schermen van het politieke bedrijf. Daarnaast waren er ook meer inhoudelijke sessies, over Europa bijvoorbeeld met Marije Cornelissen en Judith Sargentini, over populisme met onder andere Dick Pels van Bureau de Helling en over religie in de politiek met Eerste

Op zaterdag 11 februari is het 30e GroenLinks-congres. Er wordt een gevarieerd programma voorbereid met ruimte voor onderlinge kennismaking, inhoudelijke discussies, het slot van de strijd om het voorzitterschap van GroenLinks en een aantal formele zaken.

Kamerlid Ruard Ganzevoort. Tussendoor was er vooral ook veel ruimte om ongedwongen landelijke politici te leren kennen. GroenLinksers Marijn en Laura uit Amsterdam hadden daar veel waardering voor: “Er waren heel veel mensen van de Tweede Kamerfractie. Leuk om te zien dat zij zo’n ledendag ook belangrijk vinden.” Ook de Kamerleden waren enthousiast. Bijvoorbeeld Rik Grashoff: “Mensen worden vaak GroenLinkslid vanuit een algemene motivatie. Op een dag als vandaag kunnen we die algemene motivatie wat concreter maken.”

Lees meer over de voorstellen op de website: groenlinks.nl/congres.

Algemeen Het congres is het “hoogste” orgaan van de vereniging. Tijdens het congres beslissen de leden over de hoofdlijnen van GroenLinkse politiek en ze kiezen vertegenwoordigers of bestuurders in landelijke functies. Als je langer dan drie maanden lid bent heb je stemrecht op het Congres. Uiterlijk een maand vóór 11 februari moet je je inschrijven om deel te kunnen nemen.

Vooraanmelding Vanaf begin december staat het aanmeldformulier online. Dat kondigen we aan in de GroenLinks Nieuwsbrief. Wil je een seintje van ons zodra je je kunt inschrijven voor het congres? Meld je dan alvast aan via de site: groenlinks.nl/congres.

Blijf op de hoogte Via diverse elektronische nieuwsbrieven kunt u op de hoogte blijven van GroenLinks in het algemeen of over speciale onderwerpen:

· Leden met een bekend

mailadres zijn automatisch geabonneerd op de GroenLinks

Nieuwsbrief (tweewekelijke nieuwsbrief met nieuws en achtergronden uit de partij) en krijgen incidenteel een aparte ledenmail. Krijgt u deze mails niet en wilt u wel op de hoogte blijven? Geef dan aan de ledenadministratie uw mailadres en lidnummer door (leden-

admin@groenlinks.nl). Uw lidnummer staat bijvoorbeeld vermeld op de adresdrager van dit Magazine.

· U kunt uzelf abonneren op: Nieuwsbrief Europa, nieuwsbrief Klimaat, nieuwsbrief Kinderopvang, nieuwsbrief On-

derwijs en persberichten. Meer informatie en abonneren: zie groenlinks.nl/nieuwsbrieven.

Dit katern is een uitgave van het Landelijk Bureau GroenLinks.

DECEMBER 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

Groene provincietour smaakt naar meer Elke maand bezoekt Jolande Sap een provincie, samen met andere GroenLinks-politici van Europees, nationaal, provinciaal en lokaal niveau. Begin november was Zuid-Holland aan de beurt. Het enthousiasme is groot: “Deze tour moet zeker een vervolg krijgen” Het overkoepelende thema van deze provincetour is groen ondernemen. Wat is er nodig om groen ondernemen in een stroomversnelling te krijgen? Hoe kan de overheid de katalysator zijn die wenselijke ontwikkelingen versnelt? Welke belemmeringen ervaren ondernemers? De GroenLinks-ideeën hierover worden getoetst en uitgewerkt via gesprekken met ondernemers in het hele land. Dit moet in 2012 leiden tot een intiatiefwet. Jolande Sap: “Een doorbraak naar duurzaam zit er op dit moment in Den Haag niet in. Daarom moeten we nieuwe coalities smeden, in het land. De groene provincietour is een enorm goede manier om te kijken naar thema’s die ons allemaal aangaan en daarop een gezamenlijke visie te ontwikkelen. Ik weet niet of we na twaalf provincies op dezelfde manier door moeten gaan, maar ik wil dit zeker een vervolg geven. Hoewel de Kamerleden volgens mij goed benaderbaar zijn, merk ik dat men toch soms gebrek aan contact ervaart. Nieuwe samenwerkingsvormen kunnen ervoor zorgen dat we meer samen optrekken. Dat geldt voor deze tour, maar ook bijvoorbeeld voor de ledendag, waar de hele fractie aanwezig is (zie elders op deze pagina’s, red.) en thema-bijeenkomsten met wethouders en raadsleden. Ik heb de ambitie om kennis en

GroenLinks bezoekt YES!Delft waar technostarters terecht kunnen voor ondersteuning bij een succesvolle oprichting en verdere ontwikkeling van hun bedrijf.

expertise binnen de partij te ontsluiten, zowel van Leden als van lokaal kader.” Daarmee doelt Jolande bijvoorbeeld op Farahnaz Fraser, fractievoorzitter gemeenteraad Ridderkerk. Zij zegt: “Ik vind het ontzettend leuk om met GroenLinks-collega’s op nieuwe plekken te komen en gezamenlijk inzichten over verduurzaming op te doen. Ook is het een mooie gelegenheid om Kamerleden te spreken. Vanuit Ridderkerk heb ik meer contact met de provincie dan met de Tweede Kamer, maar ik denk dat een dag als deze helpt om contact te leggen als we elkaar nodig hebben.” Lees het verslag van het bezoek op organisatie.groenlinks.nl

Provinciaal bestuursmedewerker verbindt afdelingen Bijna alle provincies beschikken inmiddels over een provinciale bestuursmedewerker. Zij ondersteunen de provinciale besturen een halve dag per week. Het begon als een experiment, vanwege succes is het voorstel om deze bescheiden professionele ondersteuning permanent te maken. Waarom is dat een goed idee? De kersverse provinciaal bestuursmedewerker Paul Vermast (Flevoland) vroeg het zijn ervaren collega Rosanne Slootweg (Noord-Holland).

Je kunt een groot verschil maken Sinds januari 2009 is Rosanne medewerker van het Noord-Hollands bestuur. Daarnaast is ze in dienst als medewerker van de Statenfractie in Noord-Holland. Vier uur ondersteunen per week. Is het wel zinvol met zo weinig uren? Rosanne ziet een duidelijke meerwaarde: “Als je kijkt naar wat dit zou betekenen als alle provincies zo’n medewerker zouden hebben heb je totaal 48 uur extra ondersteuning. Daarmee kun je een groot verschil maken”. Dat bleek ook wel bij de raadsverkiezingen; in de drie gemeenten

GROENLINKS MAGAZINE / DECEMBER 2011

waar GroenLinks voor het eerst meedeed, zitten er nu GroenLinksers in twee gemeenteraden. “Natuurlijk is dat niet alleen aan mij te danken. Maar juist met de ervaringen die ik heb en de contacten in de regio kun je afdelingen die voor het eerst met verkiezingen meedoen, de zogenaamde ‘witte vlekken’, enorm helpen. “ In Noord-Holland-Noord waren nog een flink aantal van die witte vlekken en dat was één van de zaken die Rosanne heeft opgepakt. Haar rol was vooral die van verbinder en kennismakelaar. “Ik ben voor veel mensen ‘dat meisje van de provincie’ bij

GroenLinks pand We gaan ons GroenLinks-pand verbouwen. Groen moet je doen: we hebben nu de kans om onze uitgangspunten in praktijk te brengen bij onze eigen huisvesting aan de Oudegracht 312 in Utrecht. Die mogelijkheid grijpen we met beide handen aan. De ambitie is fors: van een rijksmonument in de binnenstad willen we een nieuw hart voor GroenLinks maken, om te werken, te trainen en elkaar te ontmoeten, energieneutraal én kostenbesparend. De selectie van een architect is bijna afgerond. Het eerste karwei is al uitgevoerd: het verwijderen van een oude olietank. Verbouwingsnieuws lees je in de GroenLinks Nieuwsbrief en op www.organisatie.groenlinks.nl/nieuwgroenhart. wie ze terecht kunnen met vragen. Eigenlijk ben ik een soort wandelend GLweb (extranet voor actieve GroenLinksers, red.) die weet waar mensen informatie kunnen vinden of wat andere afdelingen hebben gedaan”.

Brug slaan tussen afdelingen Als bestuursmedewerker kan Rosanne de aanjager zijn van nieuwe ontwikkelingen, maar er zijn altijd mensen in lokale afdelingen nodig om het werk ook echt te doen. Met vier uur in de week is de tijd natuurlijk erg beperkt. Wat haar opviel is dat veel afdelingen onderling weinig contact hebben. Daarin kan Rosanne een rol spelen. Ze probeert vooral een brug te slaan tussen afdelingen onderling, samenwerking tussen afdelingen te bevorderen, de verbinding te leggen met het Landelijk Bureau en een aanspreekpunt te zijn binnen de provincie. Daarin zit een duidelijke meerwaarde omdat afdelingen elkaar leren kennen, weten te vinden, besturen met raad en daad kunnen worden bijgestaan en GroenLinks in de hele provincie daardoor beter en professioneler gaat draaien.

Zin in GroenLinks? ZiGL!

In september startte de achtste Zin in GroenLinksgroep. Achttien enthousiaste en ambitieuze leden volgen een half jaar lang een programma waarin zij de partij goed leren kennen en de mogelijkheden verkennen om hun politiekbestuurlijke carrière vorm te geven. Voor de leergang interviewen zij actieve partijleden voor en achter de schermen, leggen ze werkbezoeken af en lopen zij een korte stage. Kortom: zij krijgen een unieke kijk in de keuken van onze partij en ontwikkelen een goed netwerk als basis voor hun politiek-bestuurlijke loopbaan. Zin in GroenLinks, ‘ZiGL’ in de volksmond en op twitter, bestaat drie jaar. In eerste instantie was de leergang opgezet voor jonge, talentvolle leden. “Na twee rondes hebben we de leeftijdsgrens losgelaten en variëren de leeftijden van de deelnemers van 20 tot 60 jaar”, vertelt manager Politiek Personeelsbeleid Liesbeth Tettero. “Het belangrijkste criterium is dat mensen een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan

ZiGL’ers buigen zich over een opdracht, vlnr Miguel Heilbron, Lotte Lorwa, Ido Bol, Thom Duyvené de Wit en Eef Grob.

de partij. We doen ons best om de groepen zo divers mogelijk samen te stellen: mannen en vrouwen, regio’s, interesses, vakgebieden, noem maar op. Al sinds het begin krijgen we veel meer aanmeldingen dan er plekken zijn. Dat betekent dat we helaas mensen moeten teleurstellen, maar het biedt ons wel de kans om groepen samen te stellen waarvan de leden goed aan elkaar gewaagd zijn”.

Interessante carrière Inmiddels zijn er al ruim 100 ‘ZiGL-alumni’, die zich op veel verschillende plekken en manieren binnen de partij inzetten. Voorzitter van het Alumnibestuur, Lotte Melenhorst: “Wij organiseren terugkomdagen, met interessante gasten

Meer trainingen en workshops De GroenLinks-Academie biedt een breed scala aan trainingen en workshops. Voor de doorgewinterde politiek actieveling, de aspirant, de politiek leidinggevende, de ondersteuner: voor hen allen valt er wat te halen bij de Academie. Het overzicht van het trainingsaanbod vind je in een aparte brochure (en op www.academie. groenlinks.nl)

DAPHNE KUILMAN

GroenLinks heeft veel talentvolle en ambitieuze leden. Om hen te helpen bij het vinden van hun weg binnen de partij, organiseert de GroenLinks-Academie twee keer per jaar de leergang Zin in GroenLinks.

en gezellige borrels. Het is heel inspirerend om elkaar te blijven ontmoeten. Veel oud-deelnemers hebben zelf inmiddels een interessante carrière binnen de partij. Er zijn gemeenteraads- en commissieleden, afdelings- en werkgroepbestuurders, partijraadsleden, noem maar op. Er zijn er die zich oriënteren op het wethouderschap, op een zetel in de Provinciale Staten en de Tweede Kamer, wie weet waar we ze nog gaan tegenkomen!” Lotte is daarnaast samen met drie andere oud-deelnemers ook begeleider van de huidige leergang. “We nodigen gasten uit, maken het programma van de terugkomdagen en helpen deelnemers bij het vinden van contacten voor hun netwerkopdrachten. Hartstikke leuk om te doen!” ZiGL kent inmiddels ook lokale varianten in Amsterdam en Leiden, waar alumni van het landelijke programma bij betrokken zijn. Deze lokale leergangen zijn bedoeld om leden kennis te laten maken met de politiek en om talenten te scouten. Zo snijdt ook dit mes aan twee kan-

ZiGL voor de export Het ZiGL-concept slaat niet alleen binnen Nederland aan: in Brussel is de eerste lichting van de ‘Green Academy’ gestart. Deelnemers zijn stagiairs bij partijen van de European Greens, ‘groene’ NGO’s en andere organisaties. Zij maken kennis met de European Greens, het werk in en rond het Europees Parlement en met organisaties als de Green European Foundation en het Europese Wetenschappelijk Bureau. Door aan deze leergang mee te doen leggen deelnemers de basis voor een sterk, groen netwerk dat heel Europa gaat bestrijken. ten. Het is de bedoeling dat deze lokale concepten zo uitgewerkt worden, dat er basis-draaiboeken komen voor andere afdelingen die een eigen leergang willen aanbieden. Interesse? Laat het weten! Heb je ook interesse om mee te doen aan Zin in GroenLinks? In januari start groep 9! Meer informatie: academie.groenlinks.nl. Heb je belangstelling voor het organiseren van een lokale ZiGL? Neem dan contact op met de GroenLinks-Academie: academie@groenlinks.nl.

DECEMBER 2011 / GROENLINKS MAGAZINE

Agenda ZATERDAG 3 DECEMBER Jubileumbijeenkomst twintig jaar werkgroep de Linker Wang. www.linkerwang.nl

VRIJDAG 9 DECEMBER Provincietour Limburg zie groenlinks.nl/agenda

ZATERDAG 17 DECEMBER Energiedag 11.00 - 16.00 uur Instituto Cervantes, Domplein 3, Utrecht

Contactgegevens · Adreswijziging doorgeven:

groenlinks.nl/contact/service

· Contact met landelijk bestuur, webmasters, webwinkel: groenlinks.nl/contact/service

· Contact met Tweede Kamerleden: groenlinks.nl/contact/ publieksdienst

· Inhoudelijke vragen over

GroenLinks-plannen en -beleid: groenlinks.nl/contact/ publieksdienst

Landelijk Bureau GroenLinks, Postbus 8008 3503 RA Utrecht, (030) 2 39 99 00. Bezoekadres: Oudegracht 312 (3511 PK) Utrecht.

11 FEBRUARI: CONGRES Zie groenlinks.nl/congres

Colofon GroenLinks Magazine Nr. 6, december 2011 GroenLinks Magazine is een uitgave van het partijbestuur van GroenLinks en verschijnt 6 maal per jaar in druk. Het wordt samengesteld door een onafhankelijke redactie, die werkt op basis van een redactiestatuut. Abonnement Leden van GroenLinks ontvangen het blad gratis. Anderen kunnen zich abonneren voor € 17,50 per jaar. Er is een gesproken editie beschikbaar voor mensen met een leeshandicap. Opgave via het Landelijk Bureau van GroenLinks, Postbus 8008 3503 RA Utrecht Bezoekadres: Oudegracht 312 Utrecht tel. 030 2399900 info@groenlinks.nl www.groenlinks.nl

Hooijdonk, Annet de Kruijf, Jos van der Lans, Rieke Spierings en Michiel Wijnbergh. Vormgeving Ruparo (Ivo Sikkema), Amsterdam www.ruparo.nl Druk Meijer Rotatie op 100% kringlooppapier. ISSN 1380 3700 Advertenties Adviesbureau Cadex 0111 643307, www.cadex.nl Tweede Kamerfractie GroenLinks Postbus 20018 2500 EA Den Haag tel. 070 3183030 fax. 070 3182685 groenlinks@tweedekamer.nl Sluitingsdatum 16 januari (verschijnt 4 februari)

Redactie Carolien Ceton (hoofdredacteur), Marc van Dijck (redacteur), Katinka Eikelenboom, Simon Otjes en Lin Tabak. Redactieadres: Postbus 8008 3503 RA Utrecht tel. 030 2399909 magazine@groenlinks.nl http://magazine.groenlinks.nl Aan dit nummer werkten verder mee: Rinske Bijl, Rutger Burger, Wijnand Duyvendak, Pieter Geenen, Lot van

Adverteren in GroenLinks Magazine?

Vıntageposter.nl

adviesburo

cadex

0111 643307 | info@cadex.nl | www.cadex.nl

Reprints van politieke propaganda posters Originele reprints van affiches uit Nederlandse collecties. GroenLinks-leden krijgen tot 1 januari 15% korting met code GLMAG2011DEC

uw mediagids op milieugebied

Haal duurzame kennis in huis! Duurzameburen.nl is dé bron voor praktische informatie als het gaat om duurzaam bouwen en wonen, energiebesparing en -opwekking. Hier hoor je van de doeners uit je eigen buurt wat werkt en wat niet. Duurzameburen.nl

is een initiatief van ODE www.duurzameenergie.org

GROENLINKS MAGAZINE / DECEMBER 2011

DE NIEUWE KEUKEN…

Natuurlijke materialen, energiezuinige apparatuur, oerdegelijk vakmanschap. Ontworpen en uitgevoerd volgens uw eigen wensen. Bernhagen Natuurkeukens, Traay 196-198, Driebergen-Rijsenburg, tel. (0343) 755 006. info@natuurkeukens.nl www.natuurkeukens.nl

…NATUURLIJK MOOI

&werk

GroenLinkser in de internationale samenwerking

DUURZAAM IN ETHIOPIË Naam: Rian Lanenga Leeftijd: 36 Beroep: communicatieadviseur Missie: mensen met elkaar in contact brengen

Samen met Debberah ten Velthuis stapte Rian Lanenga eind september op het vliegtuig naar Ethiopië. Tijdens een goed gesprek vorig jaar bleken ze dezelfde droom te hebben: een reis naar Afrika om daar ‘iets’ te kunnen betekenen. Nu werken ze drie maanden bij een milieuorganisatie in Addis Abeba, Lanenga als communicatieadviseur en Ten Velthuis aan een project over de mogelijkheden van CO2-compensatie. ‘De organisatie was meteen enthousiast toen we contact met ze opnamen.’ Het Horn of Africa Regional Environment Centre and Network (HoA-REC/N) werd vijf jaar geleden opgericht en is een platformorganisatie waar 44 organisaties uit de Hoorn van Afrika – Ethiopië, Sudan, Djibouti, Kenia, Somalië en Eritrea – bij aangesloten zijn. Samen zetten zij zich in voor duurzame landbouw-, water- en milieuprojecten. Met als doel zelfstandig en toekomstgericht ondernemen, zonder de natuurlijke bronnen van de regio uit te putten. 32

‘Mijn taak is om de communicatie tussen de partnerorganisaties te verbeteren’, vertelt Lanenga. ‘Er gebeurt heel veel op milieugebied en iedereen heeft enorm veel kennis, maar onderling vindt er nauwelijks uitwisseling plaats. Samenwerken gaat heel moeizaam. Deels door praktische problemen, het internet kan hier erg traag zijn en het kost soms wel een half uur om een e-mail te versturen. Fysieke ontmoetingen zijn lastig, de afstanden zijn groot en reizen kost geld.’ Daarnaast speelt ook de cultuur een rol: ‘Er wordt hier ontzettend veel vergaderd, vaak in een hele officiële setting met ministers of andere hooggeplaatsten erbij. Maar er wordt niet echt contact gemaakt. Ik was bij een conferentie waar de hele dag alleen maar powerpointpresentaties werden gegeven. Ze plakken de sheets vol met tekst, lezen die voor en bedanken voor de aandacht. Iedereen geeft applaus en gaat door naar de volgende.’ Dat kan beter, dacht Lanenga meteen. Ze begon met het geven van presentatietrainingen aan haar eigen collega’s. ‘Ik heb laten zien dat je vrij in de ruimte kunt staan, mag bewegen en de mensen vragen kunt laten stellen. Ze vonden het allemaal erg leerzaam. Ik hoop dat ze het nu ook in praktijk durven brengen.’

Ten Velthuis doet ondertussen onderzoek naar CO2-compensatie. ‘Dat is wereldwijd een hele grote markt waar veel geld aan wordt verdiend. We willen nu zorgen dat dat geld in Ethiopië direct ten goede komt aan lokale organisaties in plaats van aan de overheid, die bijna al het bos in eigendom heeft’, zegt Ten Velthuis. ‘We willen dat mensen kunnen kiezen: compenseer ik mijn vervuilende vlucht met een donatie aan een vrouwenproject of met het planten van vijf bomen?’ Eind december keren Lanenga en Ten Velthuis weer terug naar Nederland. Lanenga pakt dan haar praktijk als zelfstandig communicatieadviseur weer op. Een van de dingen die ze heeft geleerd in Ethiopië is flexibel zijn. ‘Ik moet hier om de haverklap mijn plannen wijzigen en blijf daar maar gewoon bij lachen. Daarnaast ben ik nu extra gemotiveerd om in de ontwikkelingssamenwerking aan de slag te gaan. Maar ik weet ook dat ik wel realistisch moet zijn, want je kunt niet alles in een keer veranderen. Soms misschien wel helemaal niet. Maar de drive die ik hier heb, neem ik zeker mee naar huis.’ Rinske Bijl

DECEMBER 2011 / GROENLINKS MAGAZINE